20

Matematik Dnyas, 2010-IV

Bugne kadar Trkiye'denFields Madalyas alan hi kimsekmad. Neden?

Matematikte arafltrma yap-

mak iin fazla teknoloji gerek-

miyor, laboratuvar da gerekmi-

yor, teorik olarak Fields Madal-

yas her lkeden kabilir. Belki

soruyu Trkiyedeki matema-

tik arafltrma ortam Fields ma-

dalyas alabilecek genler ret-

meye uygun mu? fleklinde sor-

mak daha iyi. Buna cevabm ha-

yr olur. Matematik ou ni-

versitemizde zaten bir servis der-

si, matematikinin ifli de ders

vermek olarak grlr. Dokto-

rasn almfl bir gence ilk yapt-

mz ok fazla ders ve renci

yklemek olur. Devlet niversi-

tesinde ayrca bol miktarda b-

rokrasi de ekler, oluk ocuu olursa geinmek iin

ek ifl yapmaya mecbur brakrz. Biraz alflkan ise

hemen idari grev vermeye baylrz. Gereken za-

man ve huzuru gen bir akademisyen olarak olufl-

turmas ok zordur.

MATEMATK KABUS MU?Hem niversite hem de SBSde rencilerin en

fazla yanlfl yaptklar ve en az doru kardklariki alan var. Fen bilimleri ve matematik sorular.

Bu alanda neden sorun yaflan-yor? Matematikle ilgili n yargyznden naslsa yapamamdiyerek mi sorulara dokunulmu-yor, yoksa biz bu dersi ret-mekte baflarsz m oluyoruz?

Matematik bir dildir. Bir dil

reniyorsunuz ve altyapsnn

da iyi olmas gerekiyor. Bir ta-

rih dersinde 6nc snfta iyi ol-

mayp, 7nci snfta yine de iyi

olabilirsiniz ama matematikte

araya bir boflluk girmiflse, deva-

m zor olur. Ne yazk ki mate-

matikle iliflkinizi bozacak en az

bir hoca da okul hayatmz s-

resince kveriyor. Oysa mate-

matik bir sanattr. yi anlatlsa

sanat renir gibi zevk alrsnz.

Tekniklerini anlaynca ne kadar

gzel kurulmufl olduunu g-

rrsnz. Muhteflem estetik bir bina gibi. Sizden

evvel yaflamfl tm matematikilerin ya temelinde,

ya birka katnda, ya da bir ufak odasnda alfl-

mfl olduu bir bina. Siz de bir kfleye bir vazo ek-

lemeye alflrsnz. Bunu anlayan bir gen tutku-

nu olur matematiin.

lk ve orta retim retmenlerinin ifli kolay

deil. Mfredat var karfllarnda, vakit yok. Birok

defa yz tahtaya dnk, anlamaynca ince gibi

gelen bir takm formlleri soldan saa yazan bir

Habertrk, 16 Ocak 2011

Yeni TMD Baflkan Betl Tanbayla Bir Sylefli:

Matematii retemezseniz Soru Sormay da Bilmezler

Pervin Kaplan

Prof. Dr. Betl Tanbay Boazii niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi Matematik Blm retim

yesi ve nl matematiki Cahit Arf tarafndan 1948 ylnda kurulan Trk Matematik Derneinin 62

yl sonra seilen ilk kadn baflkan.

4 ylda bir kez 40 yafln altndaki matematikilere matematiin Nobeli olarak nitelendirilen Fi-

elds madalyasn veren Uluslararas Matematik Birliinin de 1960ten beri yesi olan Trk Matematik

Dernei, 2008den bu yana da Avrupa Matematik Derneine ye.

Yaklaflk 800 yesi olan Trk Matematik Derneinin Baflkan Tanbay ile hem ilk ve ortaretim-

de neden matematiin bir kabus gibi alglandn, snavlarda neden bu bilim dalnda rencilerin ba-

flarsz olduklarn hem de matematiin yaflamdaki nemini konufltuk.

21

Matematik Dnyas, 2010-IV

c gibi alglanrlar. Halbuki matematik ne soldan

saa yazlr, ne de soldan saa okunur. Bazen yu-

kardan aflaya, bazen afladan yukarya, bazen

de sadan sola!

1980 darbesinin ksa vadeli zararlarn grmek

tabii daha kolay. Ama matematie verdii zarar ve

bunun topluma verdii uzun vadeli zarar kim far-

knda? Kendi ufku ak, ufuk aabilen, soru soran,

sorgulayan ve soru sorulmasn isteyen retmen-

ler yetifltirdik mi?

Bizde ciddi bir lise matematik retmeni soru-

nu var. Eitim fakltelerinde hem yuva retmeni,

hem 12nci snf matematik retmeni darbenin

dayatt ortak ilkeler dorultusunda yetifltiriliyor.

Sistem iyi matematik retmeni yetifltirmiyor. stis-

nalar kendi tutkular, kendi abalar sayesinde iyi

retmen oluyorlar. Fen-edebiyat fakltelerinde

matematik blm bitirmifl genlere retmen ol-

ma hakk verilmiyor. Yetiflen retmen rettii

kadarn deil, reteceinden de fazlasn bilmeli.

SORAN GENLK YETfiMEZEer matematii retemezsek, matematik bi-

len bir genlik yetifltiremezsek ne olur?Eer siz matematik bilen genler yetifltiremez-

seniz ve matematii retemezseniz analitik dfln-

me, sorgulama, elefltiri yapma kabiliyetine sahip

genleri de yetifltiremezsiniz. Bunlar bilmezlerse

sadece 5 seenekten birinin doru olduuna inanan

ve onlardan birini iflaretlemeye koflullanmfl bir

genlik yetifltirirsiniz. Matematik soru sormay ve

doru okumay retir. Bir teoremi tahtaya yazd-

nzda, sadece bu teorem Ne diyor? sorusunu

sormazsnz, Ne demiyor? sorusu birlikte gelir.

Sonra yavafl yavafl daha fazla ne diyebilirdi gibi so-

rular sorar, arafltrmaya bafllarsnz.

Matematii zmsemifl bir insan genelleme ya-

parak konuflmaktan ekinir. Mesela tm insanlar

hakknda yorum yapmasnn zor olduunu bilir :

Her insan lmldrgibi bir cmle dflnda ka-

lan genellemeleri pek yapmaz. Mslmanlar flyle-

dir, Franszlar byledir diyemez. Matematik insan-

da tevazu duygusunu gelifltirir, ne kadar ok fleyi

bilmediinizi srekli hatrlatr. Matematik size

flpheyi retir, kendi dflncenizden bile devaml

flphe edersiniz. Hibir dogma size dayatlamaz.

Dogmalar yutmayan, soru soran, ezberden hofl-

lanmayan genler yetifltirmek istiyor muyuz sizce?

Cevap ancak evet ise yeniden tasarlamaya bafllaya-

biliriz matematik eimini!

KADIN MATEMATKDE AVRUPA'NINNNDE

Trkiye'de kadn matematikilerin says Av-rupa ile kyaslandnda daha geri bir durumda ol-duumuz sylenebilir mi?

Tersi bile sylenebilir. Kadn-erkek eflitlii

kavramlar ncesinde, Avrupada erkekler harl

harl matematik yapyor. Osmanl dneminde ule-

mann matematikle aras ok parlak deil. Mate-

matik bir erkek kulb olma zamann karyor.

Cumhuriyet sonras ise, kadnlar hukuk gibi baflka

alanlarda da olduu gibi,matematikte de erkekler-

le birlikte eitim almaya bafllyor. Avrupada gele-

nein deiflmesi, kadnlarn matematik alannda

yer edinmesi zaman alyor. Bizim matematik b-

lmlerimizde yzde elliye varan kadn matematik-

i oranlar Batl meslektafllarmz hala flaflrtr.

Kzlarn akl matematie ermez fikri batda

daha isellefltirilmifl. Bizde ise Kzlarn akl hibir

fleye ermez, bunu ykmak daha kolay!

MATEMATKTE BZ AVRUPAYA GRDK!2008'den bu yana Avrupa Matematikiler Der-

nei'ne yeyiz. Trkiye'nin Avrupa Birliine yeli-

i sadece siyasetilere braklmayacak kadar nem-

li. Bilim insanyla, sanatsyla, sporcusuyla, sivil

toplum kurulufllar ve niversiteleriyle de Avru-

pada var olabilmek gerek. Size son olarak iki web-

sitesi nereyim: Biri buluflma sebebimiz olan Trk

Matematik Derneininki: http://www.tmd. org.tr/

Dieri de Avrupa matematik web sitesi, 11 bayrak-

tan biri Trkiye'nin bayra ve dillerden biri de

Trke: http://www.mathematics-in-europe.eu/

Matematikiler veritaban, interaktif matematik terimleri szl, kaybettiimiz matematikiler,

matematik yaynlar ve ok daha fazlas iin

www.tmd.org.tr