Beslenme ve Beslenme ve Kanser RiskiKanser Riski

Dyt.Vildan Beyaz

Kanser vücudumuzun çeşitli bölgelerindeki hücrelerin kontrolsüz olarak

çoğalmasıyla oluşan bir hastalıktır.

ABD' de kanser kalp hastalıklarından sonra ikinci ölüm nedenidir.

2010 de ABD' de 1.5 milyon yeni kanser vakası ve kansere bağlı 556 bin ölüm olacağı tahmin edilmektedir. Tüm kanser türlerinde genel sağ kalım oranı % 66' dır.

En yaygın görülen kanserler, cilt kanserleri, akciğer, prostat, meme ve kolorektal (barsak) kanserlerdir.

Yine ABD de kansere bağlı ölümlerin en yaygın beş nedeni akciğer, kolorektal, meme, pankreas ve prostat kanserleridir.

ABD ve birçok gelişmiş ülkede çocuklarda en yaygın 2. ölüm nedeni

olan kanser,ülkemizde ikinci sırada yer almasa da ilk 4 sıra içinde yer

almaktadır.

Kanser riskini artıran ve azaltan Kanser riskini artıran ve azaltan çevresel etmenlerçevresel etmenler

Artıran etmenler Azaltan etmenlerSigara içimi

Yüksek hızda bakteri ve virüs enfeksiyonu

Yüksek miktarda pestisit(zararlıları yok edici maddeler) ve yapay kimyasallarıin

alımıAşırı alkol alımı

Radyasyona maruz kalma Aşırı yağ ve yağlı besinlerin alımıTaze sebze ve meyvelerin az alımı

Posalı besinlerin az alımıOlumsuz çalışma koşulları

Tuzlanmış, tütsülenmiş, dumanlanmış besinlerin aşırı alımı

sigarasız ortamda yaşama Bakteri ve virüs enfeksiyonunun

düşük oranda görülmesiPestisit ve yapay kimyasalların az

alımıAlkol almama veya çok az alma

Radyasyondan korunmaYağdan gelen enerjinin % 30 ‘un

altında tutulması ve çok yağlı besinlerden ,kızartmalardan kaçınma

Bol taze sebze ve meyve alımıYeterince posa alımı

Uygun çalışma koşulları

Heterosiklik aminler :

Isıl işlem görmüş gıdalarda meydana gelir. Özellikle kızartılmış et,

ekmek, yanmış, közlenmiş sebzelerde, tütsülenmiş, kömür odun

ateşinde pişirilmiş etler balıklarda heterosiklik aminler fazladır.

Bazı bitkisel bileşenlerin heterosiklik aminlerin zararlı etkisini

azalttığı belirlenmiştir. En kuvvetli kaynaklar yeşil çay, kırmızı

şarap, kırmızı üzüm, kivi, karpuz,sarımsak , ıspanak, böğürtlendir.

Nitratlar ve nitritler :

Sosis ,sucuk, közlenmiş et, soğuk et, peynir ve salamura balık

gibi ürünlerde koruyucu katkı maddesi olarak da kullanılmaktadır.

Nitrat nitritlere dönüştüğünde kanser yapıcı potansiyel kazanır. C

vitamini bu dönüşümü azaltırken tuz arttırır.

Mikotoksinler

İyi koşullarda hasat edilmeyen veya depolanmayan tahıllarda,

kurutulmuş meyvelerde, peynirlerde zararlı küflerin ürettiği

Okratoksin A ( OTA) gibi aflatoksinler(mantarların yaptığı küf

zehiri) potansiyel kanser yapıcıdırlar. Kanda ve dokularda

birikerek özellikle karaciğer kanserine neden olurlar.

Alkol

Epidemiyolojik çalışmalar ağız,gırtlak,yemek borusu ve karaciğer kanseri ile alkol tüketimi arasında kuvvetli ilişki olduğunu göstermiştir.

Şeker

Sakkaroz ( çay şekeri ) tüketimi meme ve kolon kanseri riskini artırmaktadır.

Yağ

Aşırı yağ tüketimi kanser gelişimini hızlandırmaktadır.

Özellikle doymuş yağların ( hayvansal yağlar, margarin vb)

tüketimi ile kolon kanseri riski artmakta

Yağın kanser oluşumuna etki mekanizmaları :

• Steroid yapıdaki bileşenlerin - cinsiyet hormonu gibi -

bileşimini değiştirerek özellikle meme kanseri oluşumuna

etkisi

•Aşırı yağ tüketimine bağlı olarak sindirim sırasında

salgılanan safranın kalın bağırsakta kansere neden olan

bileşiklere dönüşümü

•Yağın yüksek sıcaklıklarda kızartma gibi ısıl işlemler

sırasında havanın oksijeni ile yaptığı bileşiklerin karsinojenik

etkisi

•Yağın araşidonik asit mekanizması üzerine etki etmesiyle

vücutta oksidan üretilmesi

KANSER ÖNLEYİCİLERKANSER ÖNLEYİCİLER

Vitaminler ve Mineraller

A Vitamini ve beta-karoten

Vücutta oksidan olarak davranır ve oksijenin potansiyel zararlı

etkisini azaltır.

Yeşil yapraklı sebzeler kırmızı sarı renkli meyveler ; kayısı,şeftali,

havuç, kırmızı biber vb. iyi kaynaklardır.

C vitamini ( askorbik asit )

Özellikle narenciyeler,meyveler , koyu yeşil yapraklı sebzeler,

domates, brokoli, çilek, karnabahar vb. inde bulunur.

VİTAMİN D VE KALSİYUMVİTAMİN D VE KALSİYUM

Yapılan çalışmalarda D vitaminini aktif formu olan kolekalsiferolün tümör büyümesini baskıladığı gösterilmiş.

E vitamini ( alfa-tokoferol )

Bitkisel yağlar, soğuk sıkma tohum yağları, buğday özü, sebzeler, meyveler, et, balık, tavuk gibi besinlerde bulunur.

Folik asit

Karaciğer, meyveler, kuru baklagiller , yeşil yapraklı sebzeler , bira mayası, brokoli, ay çekirdeği iyi kaynaklarıdır.

Kalsiyum Süt,yoğurt, çedar peyniri,kaşar peyniri, sardalyakuru börülce

Selenyum

Selenyumca zengin topraklarda yetişen sebzeler, tahıllar, et Çinko

Yoğurt, kabuklu deniz hayvanları, et, soya fasulyesi kaynaklarıdır.

Diyet lifi

Diyet lifinin kolon kanseri oluşumunu azaltıcı etkisi:

•Kalın bağırsakta bakterilerin diyet lifini fermente etmesi

sonucunda kısa zincirli yağ asitlerinin sentezi ( asetat,

propiyanat, bütirat)

•Bu yağ asitlerinin kolon pH sında yarattığı düşme sonucu

ikincil safra asitlerinin çözünürlüğünün artması ile toksik

etkilerinin azalması

•Bütiratın farklı hücre çoğalmasını önleyici etkisi

•Dışkıdaki karsinojenlerin ve serbest radikallerin tutularak

bağırsak mukozası ile temasının önlenmesi

• Barsak florasında enzim aktivitesini düzenleme

(ikincil safra tuzlarının konsantrasyonunu azaltma)

Tam tahıl kaynakları(buğday,yulaf,çavdar..),sebze ve meyveler lif kaynaklarıdır.

Sinbiyotikler

Probiyotik ( bağırsaklarda faydalı olan bakteriler ) ve prebiyotik

( bağırsaklarda faydalı bakterilerin gelişmesini sağlayan gıda

bileşenleri ) her ikisinide içeren gıdalara sinbiyotikler denir.

Bu tip özel üretilmiş canlı probiyotik bakteri içeren

yoğurt,kefir ve fermente süt ürünleri iyi kaynaklardır.

Barsak sağlığımız için sinbiyotik besinler önemlidir.

Doğru besini seçelim kanser riskini azaltalım!