31.03.2020

1

BESLENME BOZUKLUKLARI

ÖĞR.GÖR.BAHAR KANBUR

BESLENME DURUMUNUN TANILANMASI

Çocukların beslenme durumunu değerlendirmek için sıklıkla kullanılan yöntemler;

• Boya göre ağırlık oranı

• Yaşa göre boy oranı

• Yaşa göre ağırlık oranı

• Kol çevresi/baş çevresi

• Deri altı kalınlığı(Triseps cilt kalınlığı)

TANIM

• Malnütrisyon, bir veya daha çok besin elemanının eksik veya dengesiz

alınması sonucu ortaya çıkan patolojik bir durumdur.

• Sosyoekonomik ve çevre şartları düşük olan toplumlarda bir halk sağlığı

sorunudur.

• Daha çok beş yaş altındaki çocuklarda görülür.

•Sıklık gelişmekte olan ülkelerde hayli yüksek olup 5 yaşın altındaki

çocuklarda % 1-7 arasındadır.

• Dünya sağlık örgütünün raporlarına göre dünyada 300-500

milyon kişi yeterli besin alamamakta

• 1,5 milyar insan dengeli beslenememekte

• Gelişmekte olan ülkelerde 5 yaş altı çocuk ölümlerinin %54’ü

malnutrisyon ile ilişkilidir.

ETYOLOJİ

Etyolojide önemli rol oynayan iki faktör uygun olmayan diyetle

beslenme ve enfeksiyonlardır.

A) Esas nedenler:

1-Beslenme hataları,

2- Kusma ve diyareler,

3- Enfeksiyonlar,

4- Yetersiz sosyal çevre

B) Hazırlayıcı nedenler:

1-Erken doğum, düşük ağırlıklı doğum, doğum travması, mentalretardasyon,

2-Sindirim sisteminin anatomik bozuklukları (Yarık damak, yarık dudak),

3-Kalp, dolaşım, böbrek ve sinir sistemi bozuklukları,

4-Metabolizma ve endokrin hastalıklar (Diyabet, hipotroidi vs),

5-Malabsorbsiyon bozuklukları (Çölyak hastalığı, kistik fibrozis gibi)

ETYOLOJİ

31.03.2020

2

• Kötü sosyo-ekonomik durum,

• İşsizlik,

• Besin maddelerinin kıtlığı,

• Yetersiz çevre sağlığı hizmeti,

• Köyden şehire göçler,

• Kalabalık yaşama,

• Ailelerin eğitim düzeylerinin düşük olması,

• Geleneksel hatalar (Hasta çocuğu aç bırakma)

• Ailede hastalık (Tbc, parazit vs),

• Sık doğumlar,

• Annenin malnütrisyonluolması,

• Gebelikte bakımın yetersiz olması.

C) Etyolojiyi etkileyen faktörler:

ETYOLOJİ

MALNUTRİSYON TANISI

• Öykü

• Fizik muayene

• Antropometrik ölçümler

• Lab.incelemeleri

ÖYKÜ

• Son günlerde alınan yiyecek ve içecekler

• Hastalık oluşmadan önceki beslenme

• Anne sütü alımı

• İshal olup olmadığı sorgulanmalı (ishal süresi ve sıklığı,dışkımiktarı)

• İştahsızlık

• Ailenin sosyal ve kültürel düzeyi

• Kronik hastalık varlığı

FİZİK MUAYENEDE BULGULAR

• Enfeksiyon bulguları

• Bilinç değişikliği

• Solunum sıkıntısı

• Dehidratasyon

• Deri bulguları

• Ödem

• Siyanoz

• Solukluk

• Şok

ANTROPOMETRİK BOZUKLUKLAR

• Kilo alımında yavaşlama,durma ya da kilo kaybı

• Boy uzamasında yavaşlama ya da durma

• Normal ya da azalmış ağırlık/boy oranı

• Gecikmiş kemik maturasyonu

• Normal ya da azalmış cilt kıvrım kalınlığı

PEM’İN SINIFLANDIRILMASI

• Hafif PEM

• Orta PEM

• Ağır PEM

Marasmus

Kwashiorkor

Marasmik-kwashiorkor

31.03.2020

3

HAFİF VE ORTA PEM

• Bu çocuklar PEM’ li vakaların en büyük bölümünü

oluşturur.

• Büyüme geriliği, fiziki ve zeka gelişiminde duraklama

görülür.

• Kiloları normalin altındadır.

• Sık tekrarlayan ishaller ve diğer enfeksiyonlar görülür.

• Boya oranla ağırlıkta belirgin azalma görülür.

• Boya göre ağırlık eksikliği %10 ve üzeri ise boy

kısalığının beslenme bozukluğuna bağlı olması

muhtemeldir.

• 2-3 yaşından büyük çocuklarda başka bir nedene

bağlanamayan kısa boyluluk, bebeklikte geçirilmiş

beslenme bozukluğunu yansıtır.

• Böyle çocuklarda:

• Başlangıçta yaşa göre ağırlık/boy oranı düşük

• 2-3 yaştan sonra yeterli kalorili diyet alınması ile boya göre

ağırlık artar ve ağırlık/boy oranı normal olur.

AĞIR PEM

• Marasmus

• Kwashiorkor

• Marasmik Kwashiorkor

Ortak Klinik Bulgular:

• Kilo alamama veya kaybı

• Boy kısalığı

• Büyüme geriliği

• Hareketsizlik

• Apati

• Ruhsal dengesizlik

• Anemi

MARASMUS

• Besinin tüm öğelerinin yani hem protein hem de

enerji yönünden eksikliği sonucunda ortaya

çıkar.Kalori eksikliğinin ön planda olduğu kronik açlık

durumudur..Büyüme geriliği ile karakterizedir.

BELİRTİ VE BULGULAR

• Beden dokularının,özellikle deri altı yağ dokusunun atrofisi,

• Deri kuru gevşek ve buruşuktur.

• Yüz zayıf ve gözler çökük (Voltair yüzü)

• Tartı kaybı çok fazladır.

• Beden metabolizma hızı azalır. Hipotermi, hipotansiyon, taşikardi,

bradipne, hipoglisemi gelişebilir.

31.03.2020

4

KWASHİORKOR

• Beside kalorinin yeterli olmasına karşın proteinin yetersiz

alınması sonucu gelişmektedir. Doku ödemi ile

karakterizedir. Anne sütü kesildikten sonra bebeğin

protein içermeyen nişasta, şeker gibi karbonhidratlardan

zengin diyetle beslenmesi sonucu gelişmektedir.

BELİRTİ VE BULGULAR

• Yaşa göre boy uzaması normaldir.

• Enerji gereksinimi yağ metabolizması ile karşılandığı için derialtı yağ

dokusu ve vücutta doku kitlesi azalmıştır.

• Yüz, el ve ayaklarda görülen hipoalbumineye bağlı ödem kas

atrofisini ve tartı kaybını maskeler (aydede yüz)

• Total vücut sıvısı artmıştır. Ancak sodyum retansiyonu ile total vücut

potasyumu azalır. Hipokalemi ve hiponatremi görülür.

MARASMİK-KWASHİORKOR

• Marasmik-kwashiorkorda görülen özelliklerin bir

bölümünün birlikte görüldüğü beslenme

bozukluğudur.

TANI

• Fizik muayene

• Bebeğin beslenme öyküsü

• Antropometrik ölçümler

• Lab. bulguları

TEDAVİ

• Tedavi PEM derecesi değerlendirilerek yapılır. Hafif ve orta

PEM vakaları hastaneye yatırılmadan gözlem altında

tutularak, ağır ve komplikasyonlu vakalar ise hastaneye

yatırılarak tedavi edilir.

• Amaç, yeterli protein, kalori ve diğer besin maddelerinin

sağlanması, sürdürülmesi ve çocuğun enfeksiyonlardan

korunmasıdır.

31.03.2020

5

KORUNMA

• Aşılama

• Enfeksiyon ve diyareden koruma

• Çocuğa uygun beslenmenin sağlanması

• Hijyen kurallarına uyma

• Koruyucu sağlık hizmetlerini ve aile planlamasını

yaygınlaştırma

• Ailenin eğitimi

OBEZİTE (ŞİŞMANLIK)

• Vücutta fazla miktarda yağ dokusu birikmesi sonucu

ortaya çıkan ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir

hastalıktır.

• Yağ dokularının oranı, diğer dokulara göre artmıştır.

• Obezite gelişmiş ülkelerin en önemli sağlık sorunudur.

• Kalıtım,beslenme biçimi, çevre, kültür düzeyi ve psikolojik

etmenler oluşumunda rol oynar.• Vücut ağırlığı yaş, cins ve boya göre fazla

• Vücutta aşırı yağ birikimi var

• Fiziksel ve ruhsal sorunlara neden olur.

• Enerji alımı ve tüketimi arasında dengesizlik vardır.

SINIFLANDIRMA

Etyolojide rol oynayan faktörlere göre:

• Primer (Basit-Eksojen) obezite

• Endokrin ve metabolik bozuklukların neden olduğu

sekonder obezite

PRİMER OBEZİTE

• Aşırı yemek yeme

• Yetersiz egzersiz

• Yeme bozuklukları

31.03.2020

6

SEKONDER OBEZİTE

• Endokrin nedenler

• Cushing sendromu

• Hipotroidizm

• Büyüme hormonu eksikliği

• Polikistik over sendromu

• Östrojen gibi ilaçlar

TANI

• Boya Göre Ağırlık:

(Vücut Ağırlığı/Aynı Boydaki İdeal Ağırlık) x 100

• Boya göre ağırlık:

• %90 -%100 Normal

• %100- %120 Fazla Kilolu

• %120 - %140 Obez

• %140 Morbid Obez

TANI

• Beden Kitle İndeksi:

Vücut Ağırlığı / Boy m2

• 20 Beslenme yetersizliği

• 20-25 Normal

• 25-30 Fazla kilolu

• 30 Obez

OBEZİTE İLE BİRLİKTELİK GÖSTEREN DURUMLAR

• Serum lipidlerinde artış (trigliserid)

• Kardiyovasküler hastalıklar

• Hipertansiyon

• Tip II diyabet mellitus

• Safra kesesi hastalıkları

• Bazı kanserler

• Osteoartrit

• Mental durgunluk

TEDAVİ

• Diyet tedavisi (Kalori alımının kısıtlanması)

• Fiziksel aktivite (Egzersiz)

• Davranış tedavisi

• İlaç tedavisi

• Cerrahi tedavi

DİYET TEDAVİSİ –BESLENMENİN DÜZELTİLMESİ

• Şişmanlatıcı yiyeceklerin kısıtlanması

• Karbonhidrat ve yağdan zengin gıdaların kısıtlanması

• Yeme alışkanlılarının düzeltilmesi

• Hızlı yemek yemenin terk edilmesi

• Sık veya seyrek yemek yemenin terk edilmesi

• Gece yatmadan önce kalori bakımından yüksek yiyeceklerin alınmaması

31.03.2020

7

FİZİKSEL AKTİVİTENİN ARTTIRILMASI

• Her gün en az 60 dakika orta derecede fiziksel

egzersiz

• TV izleme ve bilgisayar başında oturma sürelerinin

kısıtlanması

DAVRANIŞ TEDAVİSİ

• Günlük yenilenlerin kaydı

• Günlük egzersizlerin kaydı

• Aile ile işbirliği

İLAÇ TEDAVİSİ

• Çocukluk çağında kesinlikle yeri yok.

• Dirençli vakalarda –diyetle alınan yağ emilimini %30

azaltan, barsak hareketlerini değiştiren ve A vitamininin

emilimini bozan ilaçlar kullanılmaktadır.

RİKETS VE HEMŞİRELİK BAKIMI

KEMİK GELİŞİMİ

• İntrauterin yaşamın 2. ayında embrioda iskelet yoktur. Fakat

kalsiyum tuzlarının matrixte depolanmaya başlaması ile

kemik formasyonu başlar. 2.ayın sonuna doğru başlayan bu

süreç ergenlik döneminin sonuna kadar belirli bir sıra

düzeni izleyerek devam eder ve epifizlerin kapanmasıyla

son bulur.

KEMİK YAŞI

• Kemiklerin olgunlaşma derecesi ‘kemik yaşı’olarak

tanımlanır.

• Kemik yaşı=Kronolojik yaş

• Kemik yaşı 5 aydan önce diz ve ayak bileği grafisi

• 5-6 aydan sonra el ve el bileği grafisi ile belirlenir.

31.03.2020

8

KEMİK OLGUNLAŞMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• Cins

• Yaş

• Irk

• Genetik

• Hormonal

RİKETS

Besin ile D vitamininin alınmadığı, güneş

ışınlarından yeterince yararlanılmadığı

durumlarda, iskelet sisteminde

mineralizasyonun gecikmesi sonucu ortaya

çıkan bir hastalık tablosudur.

ÜLKEMİZDE RİKETS

En sık 3 ay - 2 yaş arasında görülmektedir.

Hastalığın sıklığı ortalama %6 civarında olup, bölgesel

araştırmalara göre % 2-19 arasında değişmektedir.

D VİTAMİNİ PROFİLAKSİSİ

• Profilaksi Dozu; Almanya, İngiltere, Hollanda, Finlandiya ve İsviçre gibi

bazı ülkelerde 400 ünite/gün, ABD’de ise 200 ünite/gündür.

Ülkemizde maternal D vitamini yetersizliği önemli bir problemdir. Bu

nedenle önerilen profilaksi dozu 400 ünite/gündür.

• Başlama Zamanı ve Süresi; Hayatın ilk haftasından itibaren beslenme

tarzı ne olursa olsun (formüla veya anne sütü) tüm bebeklere en az

bir yaşına kadar 400ünite/gün (günde 3 damla D vit) uygulanmalıdır.

• İzlem Sıklığı ve Süresi; D vitamini profilaksisi uygulanan bebeklerin her

izlemde (özellikle aşıya gelen bebeklerde) önerilen dozda D vitamini

kullanıp kullanmadığının kontrol edilmesi yeterlidir.

• Yan etkiler; D vitamini damlasını önerilen dozlarda kullanımının hiç bir

yan etkisi yoktur. Ancak D vitamini ampullerinin yanlışlıkla damla

yerine kullanımı intoksikasyona yol açabilir.

• Fizik Muayene;

• Kraniotabes: Kafa kemiklerinin yumuşak olması

Fontanel yaşa göre büyüktür ve kapanma geçikir.

• Chapelet costale: Sternumun her iki tarafında, kostaları

ön uçlarında düğme gibi kabarıkların olmasıdır.

• Harrison Oluğu: Alt-ön kostaların sağlı sollu içeriye

çökmesi sonucu her iki meme altında birer oluğun

bulunmasıdır.

31.03.2020

9

• Çocuklarda ağırlık çeken kemikler eğrilir. Genu Varum ( 0

bacak) 3-4 yaşındaki çocuklarda görülür. Buna karşılık

Genu Valgum ( X bacak) okul çocukluğu yaşlarında

görülmektedir.

• Ayrıca bazı ağır vakalarda pectus excavatum (kunduracı

göğsü) ve pectus caranatum (kuş göğsü) görülebilir.

• Gene valgum Gene varum

• Pectus Carinatus Pectus excavatus

• El bileklerinde genişleme görülebilir.

• Büyüme ve diş gelişmesi yavaşlamıştır.

• 3 ay – 1 yaş arasındaki çocuklarda kraniotabes, el bilek

genişliği ve chapelet costale den iki tanesinin aynı

çocukta saptanması tanı açısından yardımcı olur.

• Laboratuvar ve Radyoloji Bulguları;

• Şüphede kalındığı durumlarda serum Ca, P ve Alkalen Fosfataz

düzeylerine bakılabilir. Ca genellikle normal veya düşüktür. P

böbrek hastalıkları dışında genellikle düşük olarak görülür.

Alkalen Fosfataz değerleri normal veya yüksek olarak bulunur.

• El bilek grafisinde metafizlerde fırçalaşma-kadehleşme ve

düzensizliğin görülmesi tanıyı doğrular.

RİKETS TEDAVİSİ

• D vitamini eksikliğine bağlı rikets tanısı konan vakalara bir kez ağız

yoluyla 150-300.000 ünite D vitamini ikiye bölünerek verilmesi

yeterlidir. Başlangıçta bu tedaviye bir hafta süreyle Ca desteği

sağlanmalıdır.

• Hangi yaş grubunda olursa olsun rikets tanısı doğrulanan vakalarda tek

doz 300.000 ünite D vitamini uygulanması durumunda intoksikasyon

gelişmesi beklenmez.

31.03.2020

10

İNTOKSİKASYONUN ÖNLENMESİ

• İntoksikasyon durumu genellikle yanlış olarak rikets tanısı konulan

vakalarda tedavi maksadıyla gereksiz olarak bir defada 100.000

ünitenin üzerinde D vitamini uygulaması yapılan vakalarda ortaya

çıkmaktadır.

• Profilaksi amacı ile uzun süreli olarak günde 400 üniteden fazla D

vitamini verilmesinden kaçınılmalıdır.

BAKIM

• D vit.amp. Oral uygulanıyarsa aspirasyon riskine dikkat

• Çocuk güneş ışığından yeterince yararlandırılmalı

• Çocuğun pozisyonu sık sık değiştirilmeli

• Uzun süre D vit alacaksa toksik etkiler aileye anlatılmalı

(baş ağrısı,bulantı,kusma ve diyare)

TEŞEKKÜRLER