berruecos fresnillo mario bulmaro - gramatica del verbo

201

Upload: barrio-arias-david

Post on 01-Dec-2015

51 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

Page 1: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo
Page 2: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Obra de Mario Bulmaro

2

Page 3: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOBerruecos Fresnillo

3

Page 4: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

EDITORIAL INEXISTENCIA, S.A.

Primera edición de la Colección "Sepan Cual..." 2007

Las característica de esta edición son propiedad de EDITORIAL INEXISTENCIA, S.A.

Queda hecho el depósito que marca la Ley. México, D.F.

© DR. Derechos reservados 2007 porEditorial Inexistencia, S.A.

© DR. Copyright 2007 por Mario Bulmaro BERRUECOS FRESNILLO

Queda hecho el depósito que marca la Ley y en los Acuerdos de París, Viena y bajo el régimende la ONU.

4

Page 5: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

IMPRESO EN MÉXICOPRINTED IN MÉXICO

5

Page 6: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

GRAMÁTICADEL

VERBO

6

Page 7: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

7

Page 8: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

D E D I C A T O R I A

Con todo cariño y amora JOSEFA GÓMEZ GARCÍA;

A Cristina MICHAUX AGUIRRE;A mis queridos y entrañables

amigos y compañeros de casa,en la estadía universitariaHéctor GOGEASCOCHEA,

José Luis CANCINO,Ramiro GAYOSO,

y Arturo CORTÉS;Muy en especial a mi hermana

BLANCA LUZ;A mi compañera ELIZABTEH,a mi Piel Roja MARÍA ELENA.

8

Page 9: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

INTRODUCCIÓN

9

Page 10: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

10

Page 11: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

INTRODUCCIÓN En este trabajo exclusivo sobre la gramática del verbo, lo realicé con la intención de facilitar para usted lector y estudioso, la amplia comprensión de esta parte importante de nuestro lenguaje, la cual indica la o las acciones que realizamos, expresándoles por medio del verbo que nos da tiempo, número, persona, estado, acción o pasión, voces, modo, aspecto.

Con la comprensión del verbo, podrá hacer usted utilitario al mismo, beneficiándose en la realización de la conjugación en sus diversos modos y tiempos, con lo que comprenderá explícitamente los cinco modos que son (1) INDICATIVO, (2) POTENCIAL SIMPLE o CONDICIONAL (3) SUBJUNTIVO, (4) IMPERATIVO, y (5) INFINITIVO o VERBOIDES o DERIVADOS VERBALES o FORMAS NO PERSONALES; este último comprende el gerundio y el participio.

De los mencionados modos, usted conocerá los tiempos de cada modo y su perfecta utilización dentro de nuestro idioma, siendo los tiempos presente, pasado y futuro aunados a sus tiempos variantes.

Frente a las diversas corrientes lingüísticas del español, en que una palabra tiene varias denominaciones, encontrará paso a paso las semejantes como ejemplo de ello, es el caso específico del ante-pretérito o ante-pasado o pretérito anterior o pasado anterior, que nos da cuatro sinónimos de la misma palabra.

Siendo que el material de la temática que usted podrá leer le servirá para cualquier nivel de estudios, ya que abarqué todos los niveles educativos, por lo mismo será de provecho a los estudiantes de primaria como a los profesionistas y neófitos.

El autor M.B. BERRUECOS FRESNILLO

11

Page 12: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

GRAMÁTICADEL

VERBO

12

Page 13: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

CAPÍTULOA

13

Page 14: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

1.- V E R B O:

Es la palabra más importante del enunciado bimembre. Es el núcleo del predicado (el campesino ara la tierra).Es la parte variable de la oración.

Indica la acción que ejecuta o hace el sujeto, tiene como función única ser núcleo del predicado y designa estado voz copulativa, acción voz activa, o pasión o estado voz pasiva, casi siempre con expresión de tiempo, número y persona (yo estoy sentado; vosotros corréis demasiado; ella le odia ).

Verbo es por consiguiente, la palabra que significa el atributo de la proposición, indicando juntamente la persona y número del sujeto, así como el tiempo y modo del mismo atributo (la maestra habla fuerte; la lluvia moja los sembrados; Alejandra lava la ropa; etcétera).

2.- LOS VERBOS SE CLASIFICAN:

En primitivos o derivados y simples, compuestos o parasintéticos y transitivos, neutros o intransitivos, reflexivos o reflejos o pronominales, recíprocos, unipersonales, defectivos, auxiliares, regulares, irregulares, e, impersonales.

3.- EL VERBO RIGE:

Al substantivo por medio de la preposición o sin ella (visité a París; paseo por Mixcoac; busco esposa; deseo llorar; etcétera).

A otro verbo por medio de la conjunción que (temo que vengas; anhelo que triunfes; quiero que escribas; etcétera).

Al adverbio (es tarde; regreso pronto; come bien; etcétera).El verbo no tiene función privativa, comparte a la función de

predicado con el sustantivo y el adjetivo (predicado nominal) y con el adverbio (predicado adverbial).

14

Page 15: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

15

Page 16: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

4.- LO PODEMOS ESTUDIAR; SINTÁCTICAMENTE,SEMÁNTICAMENTE,

Y MORFOLÓGICAMENTE:

A).- Sintácticamente: Como la clase de palabra que tiene la función obligatoria de ser núcleo del predicado, y, en el caso de los verbos impersonales o unipersonales, por la función del núcleo de la oración.B).- Semánticamente: Como aquella clase de palabras que expresa estado, acción o pasión.C).- Morfológicamente: Es la clase de palabra que más accidentes gramaticales tiene, ellos son voces, modo, tiempo, número, persona, aspecto.

La morfología nos enseña la estructura, formaciones y transformaciones de los vocablos.

Es el estudio que trata los accidentes del verbo. Podemos considerarla, como una parte de la analogía. En el verbo se resalta distinguir la raíz (o radical o lexema o base o semantema) y desinencias (o gramemas o terminaciones).

5.- LOS VERBOS SE CLASIFICAN 2:En primitivos, derivados y simples; compuestos, y,

parasintéticos.

A).- Primitivos: Son los que ni proceden ni se forman de nuestro idioma (mar, verde, hacer, paliar, etcétera).B).- Derivados y simples: Los que proceden o se forman de otro primitivo añadiendo un elemento llamado sufijo (marino, verdejo, hazaña, paliativo, etcétera).

16

Page 17: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOC).- Compuestos: Los que constan de una palabra simple y de otras voces agregadas (sobremesa, etcétera).

17

Page 18: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

D).- Parasintéticos: Los que a la vez son derivados y compuestos (enlomado, endulzar, sobrellevar, etcétera).

6.- VERBOS TRANSITIVOS:

Son aquellos cuya acción recae o puede recaer directamente en la persona o cosa que es término o complemento de la oración, sobre el que cae directamente la acción del verbo transitivo, no admite verbos intransitivos, pasivos, ni copulativos, a lo que se llama complemento directo (eligieron a su amigo; amar a Dios; premiar a uno; abrir la puerta; el jardinero cortó el árbol; etcétera)

Según su construcción en la oración o acepción, ciertos verbos pueden tener la significación transitiva o la intransitiva (el niño duerme; el niño duerme a su hermano; etcétera).

7.- VERBOS NEUTROS O INTRANSITIVOS:

Expresan una acción que no puede pasar de una persona o cosa a otra (crecer; nacer; salir; pernocté en Tehuacán; etcétera) en que se verifica a otra exterior o distinta a ella (el árbol crece; el niño duerme; etcétera). Los verbos de estas oraciones no llevan objeto directo, y no pueden pasar a voz pasiva.

8.- VERBO PRONOMINAL, REFLEXIVO O REFLEJO:

18

Page 19: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOEs aquel que se conjuga acompañado de una forma

pronominal que repite la persona y número, recae sobre el mismo

19

Page 20: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

sujeto (arrepentirse, irse, lavarse, etcétera) que la produce (el gato se lava).Los verbos pronominales se clasifican en: A) reflejos,reflejos puros o propiamente dichos; B) recíprocos; y C) cuasi-reflejos.

A).- Reflejos, reflejos puros o propiamente dichos: En este verbo es cuya acción recae en la misma persona o cosa que la produce, representada por un pronombre personal de la misma persona que el sujeto; denota que esta misma acción vuelve a la misma persona o cosa que le rige (yo me lavo, tú te peinas; él se viste; etcétera). Este tipo de verbo, sólo admiten acusativos reflejos ( me jacto ; te dignas ; se atreve; nos arrepentimos ; os dignáis ; se quejan ; etcétera), estos verbos van acompañados siempre de los complementarios reflejos me, te, se, nos, os, se, o una forma pronominal variable me, te, se, la, lo, las, los, nos, os, que son las variantes de yo, tú, él, ella, ello, usted, nosotras, nosotros, vosotras, vosotros, ustedes, ellas, ellos.

Como los verbos transitivos admiten acusativos de todas clases, claro es que pueden también conjugarse en forma refleja (me peino; te vistes ; se baña ; etcétera) y lo mismo ocurre con muchos verbos intransitivos como reír, estar, quedar, morir, etcétera, que toman la forma refleja (me río ; te estas ; os quedáis ; se muere ; etcétera.

Los acusativos reflexivos o reflejos o pronominales son tales como jactarse, atreverse, arrepentirse, dignarse, quejarse, y otros más.

En los verbos reflejos puros, desde el punto de vista semántico, la acción del verbo retorna al sujeto. Desde el punto sintáctico, la forma pronominal que acompaña a estos verbos es objeto directo u objeto indirecto.

B).- Recíprocos . Se llaman a los verbos transitivos que denotan cambio mutuo o reprocidad de acción es producida y recibida a la vez por dos o más sujetos (personas, animales o cosas) (el perro y el gato se odian; Alejandra y Mario se tutean; el acero y el imán se atraen, etcétera).

Primera persona (nos vemos); segunda persona (os veis); tercera persona (se ven [entre sí]); primera persona (nos cortamos el pelo [uno a otro o unos a otros]); segunda persona (os herías las manos

20

Page 21: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO[uno a otro o unos a otros]), tercera persona (se miran [entre sí] a los ojos).

C).- En los verbos cuasi-reflejos. La forma pronominal no es objeto directo ni objeto indirecto, y recibe el nombre de signo cuasi-reflejo (se fue a la calle sin abrigo; me enojaré si no comprendes; te olvidaste de toda la familia; me arrepiento de haber esperado; etcétera).

El prefijo cuasi significa parecido, pero que no es, cuasi-reflejos se parecen a los reflejos, pero no lo son y son intransitivos.

9.-UNIPERSONALES O IMPERSONAL:

a).- Son los verbos que solamente se usan en el modo infinitivo y en la tercera persona del singular en todos los tiempos de los demás modos (nevar; amanecer; tronar; alborear; anochecer; diluviar; escarchar; granizar; helar; llover; lloviznar; relampaguear; etcétera)

b).- I.- Verbos en tercera persona del singular:a.- Sin señal sintáctica, verbos que denotan fenómenos atmosféricos (llover, granizar, tronar, etcétera).b.- Usados en su tercera persona del singular adquieren valor impersonal (haber; ser; estar; hacer).c.- Con señal sintáctica (signo de cuasi-reflejo impersonales más verbo en tercera persona del singular).

II.- Verbos en tercera persona del plural: a.- (Dicen, cuentan, anuncian, aman, etcétera).

c).- Defectivos, son los verbos que en su conjugación carecen de algunos modos, tiempos y personas bien por su significado, bien por la dificultad que su estructura ofrece a la conjugación (atañer; concernir; empedernir;: manir; balbucir; etcétera).

El verbo tipo de los defectivos es abolir, que sólo se emplea en aquellas de sus formas cuya terminación es i o principia por i (abolí, aboliera, aboliere) y que deja de usarse, por consiguiente, en las tres personas del singular y en la tercera persona del plural del presente de indicativo, en todo el presente de subjuntivo y en el singular del imperativo.

21

Page 22: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOExisten varios verbos defectivos de la tercera conjugación,

que, a semejanza de abolir, están reducidos a las terminaciones en i o que comienzan por i, tales son: aguerrir, arrecirse, aterirse, empedernir, colorir, garantir, y manir. Estos verbos no pueden usarse ni aún aquellos de sus terminaciones que empiezan por i

22

Page 23: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

cuando esta i forma parte de un diptongo; aunque el oído no repugnan abolió, aboliese, sí chocaría sin duda aterió, ateriese. A fin de suplir las formas que a los indicados verbos faltan, a veces se usan las correspondientes de verbos terminados en ecer, ear o izar, prefiriendo empedernecer a empedernir; colorear a colorir; garantizar a garantir. Así en lugar de empedernó empederneció; en vez de coloro o coloriese coloreo o colorease; de garanto o garantiere garantizo o garantizare.

Los verbos más frecuentes entre los defectivos son: atañer, balbucir, concernir, soler, raer, y, roer.

a.- ATAÑER, se emplea en las terceras personas, las más usadas son las del presente de indicativo (atañe, atañen).b.- BALBUCIR, se usa en todas sus personas menos en aquellas que aparece la z antes de c en el radical o lexema o base o raíz, o sea el cambio ortográfico señalado en los verbos irregulares de la tercera clase.c.- CONCERNIR, emplease únicamente en las terceras personas y en el gerundio concerniendo. Rara vez se habrá usado en más tiempos que los presentes de indicativo y subjuntivo (concierne, conciernen, concierna, conciernan), y en el co-pretérito o co-pasado o pretérito imperfecto o pasado imperfecto del primero de esos dos modos (concernía, concernían.d.- SOLER (acostumbrar), se usa en todas las personas del presente y co-pretérito (co-pasado o pretérito imperfecto o pasado imperfecto) de indicativo (suelo, sueles, etcétera), y también en las del presente subjuntivo (suela, suelas, etcétera). El pretérito (o pasado o pretérito indefinido) solí es muy poco usado;el participio sólido se emplea únicamente en el ante-presente (o pretérito perfecto, o pasado perfecto): he, has, ha solido, etcétera., tampoco se usa el propio infinitivo soler, que solamente sirve para nombrar este verbo.e.- RAER, suele evitarse el empleo de la primera persona del presente de indicativo y de todas las del presente de indicativo y de todas las del presente del subjuntivo de estos verbos, sin embargo, raigo y rayo en el indicativo; y raiga, raigas, etcétera., y raya, rayas, etcétera., en el subjuntivo. Las formas raigo y raiga deben de preferirse a las otras rayo, raya.

23

Page 24: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

f.- ROER, se dice roo, roigo y royo en el presente de indicativo; y roa, roas, etcétera., roiga, roigas, etcétera., y roya, royas, etcétera., en el presente de subjuntivo. En el indicativo es preferible roo a roigo y royo. En el subjuntivo debe de conjugarse este verbo con sus formas regulares: roa, roas, etcétera.

10.- VERBOS AUXILIARES:

Verbo auxiliar es aquel que, unido a una forma no personal del verbo, constituye una unidad de significación. Llamamos a los que nos sirven para formar los tiempos compuestos en la conjugación. Son los que se emplean para la formación de la voz pasiva y de los tiempos compuestos de la voz activa.

Los propiamente auxiliares son haber y ser, pero hay otros que en ciertos casos hacen oficio análogo sin ser propiamente auxiliares, como son estar, tener, quedar, deber, dejar, llevar (yo estoy contento; nosotros tenemos estipulado; tú quedaste vencido; el jefe debió de correr; dejó dicho que volvería pronto; etcétera).

11.- EL VERBO AUXILIAR HABER:

Es el principal entre los auxiliares y tiene a la vez las características de transitivo y de unipersonal. Como auxiliar no sólo ayuda a la conjugación de los demás verbos, sino también a la suya propia. Hay, segunda forma de la tercera persona del presente indicativo

24

Page 25: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOdel verbo haber, se usa como impersonal. Ha de tenerse muy en cuenta que este valor impersonal del verbo haber, sea el tiempo que sea, debe de conjugarse siempre en singular (había una campana ; había unas campanas).

12.- EL VERBO AUXILIAR SER:

Sirve para la formación de la voz pasiva de los verbos transitivos.

Al verbo ser se le llama verbo copulativo y recibe también el nombre de verbo substantivo: porque es el único que expresa la idea de esencia o substancia sin denotar como los demás verbos otros atributos o modos de ser; concierta a veces con el predicado nominal y con el sujeto (todos los citados era gente notable).

13.- VERBOS REGULARES:

a).- Son los que en todos sus tiempo y personas conservan sin alterar sus letras radicales o raíz o lexema o base o semantema de su infinitivo, y toman las desinencias o gramemas o terminación ordinarias de la conjugación a que pertenecen, se conjugan como el verbo que les sirve de modelo (coser; asar; amar; temer; partir; etcétera).

b).- Ar es tipo de la primera conjugación, Er es tipo de la segunda conjugación, Ir es tipo de la tercera conjugación (amar; temer; y, partir).

14.- LOS VERBOS IRREGULARES

No siguen y no se ajustan estrictamente en su conjugación al verbo modelo que les corresponde. Son las que se conjugan alterando sus letras radicales o lexema o raíz o base o semantema de su infinitivo, ya de sus desinencias o gramemas o terminaciones propias de la

25

Page 26: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOconjugación regular o ambas a la vez (de contar, cuento; de traer, traigo; de ir, voy; de poner, puse; de saber, sabido; etcétera).

26

Page 27: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

a).- Para decidir si un verbo es irregular, debemos tener en cuenta no las letras con que se escribe, sino los sonidos con que se pronuncia. No constituyen irregularidades, las variaciones meramente ortográficas que sufren algunos verbos a fin de conservar los sonidos propios (de pecar, pequé; de aplacar, aplaque; de mecer, mezo; de resarcir, resarzo; de sufragar, sufragué; de proteger, protejo; de dirigir, dirijo; de delinquir, delinco.).

15.- DE IRREGULARIDAD APARENTE:

a.- Se les llaman así a aquellos verbos que, siendo regulares, razones ortográficas obligan a veces a cambiar determinadas letras en algunas personas, generalmente para que el sonido apropiado no cambie. Por ello, los terminados en car, cer, cir, cambian en algunas personas, la c en qu o en z (de tocar, toque; de vencer, venzo) y los terminados en gar, ger, gir, cambian la g en j o admiten una u después de la g (de pagar, pague; de corregir, corrijo).

Tampoco son irregulares ciertos verbos acabados en aer, eer, oer, oír, por el sólo hecho de que algunas desinencias cambian la i [vocal] en y [consonante] para formar sílaba con la vocal siguiente (de creer, creyó), ni lo es el verbo delinquir, aunque algunas personas cambien la qu en c (delinco, delincamos), ni los terminados en z en c (de rezar, recé; de enderezar, enderecé).

La conversión de la vocal i en la consonante y cuando aquella carece de acento, y viene a encontrarse en medio de dos vocales; como sucede con los verbos acabados en eer (leer, leyó, leyeron, leyera o leyese, leyendo).

La supresión de la i no aguda con que participan ciertas terminaciones (io, ieron, iera o iese, iere, iendo); supresión necesaria cuando dicha i sigue a las consonantes ll o ñ (por hallarse la i embebida en ellas) en que termina la raíz, como sucede con los verbos cuyo infinitivo acaba en ller o llir, ñer o ñir (empellecer, zambullir, tañer, gañir); (de mullir: mulleron, mullera o mullese, mullendo; de tañer: tañeron, tañera o tañese, tañere, tañendo).

27

Page 28: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

28

Page 29: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

16.- DE LOS VERBOS REGULARES UNOS ALTERAN SU RAÍZ O RADICAL O

LEXEMA O BASE O SEMANTEMA:

Como: acert-ar en aciert-o; d-ar en d-oy; cab-er en cup-e.

17.-HAY CINCO CLASES DE VERBOS IRREGULARES:

a.- Primera clase: Comprende a los que convierten la e y algunas veces la i de la penúltima sílaba en el diptongo ie; o bien la o en u de dicha sílaba en diptongo ue en todo el singular y en la tercera persona del plural de los presentes de indicativo y subjuntivo, así en el singular del imperativo.

b.- Segunda clase: Pertenecen los verbos que cambian por i la e de la penúltima sílaba en todo el singular y tercera persona del plural del presente, y en las terceras personas de singular y plural del pretérito de indicativo; así como todo el presente, todo el pretérito y todo el futuro del subjuntivo; en el singular del imperativo.

c.- Tercera clase: Corresponden a ésta los verbos terminados en acer, ecer, ocer, y, ucir, que convierte en z la c de su raíz o radical o lexema o base o semantema y toman una c fuerte en la primera persona del singular del presente de indicativo y todo el presente de subjuntivo.

Exceptúanse los verbos mecer y remecer que son regulares. Igualmente se exceptúan hacer y sus compuestos, así como placer, yacer, cocer, escocer y recocer, que tienen otro género de irregularidad.

d.- Cuarta clase: Son los terminados en ducir, que, a más de tener la irregularidad señalada en la clase anterior, tienen la de cambiar por i la c del lexema o radical o raíz o base o semantema y carecen la i de las

29

Page 30: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOdesinencias o gramemas o terminaciones regulares (de conducir, condujera y no conduciera) en los pretéritos de

30

Page 31: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

indicativo y subjuntivo y en el futuro de subjuntivo. En la primera y tercera persona de singular del pretérito de indicativo, incurren estos verbos en la irregularidad de adoptar las desinencias o gramemas o terminaciones e y o, inacentuadas, en vez de regulares i e ió agudas (de conducir, conduje, condujo).

e.- Quinta clase: Comprende los verbos terminados en uir (menos inmiscuir [éste es el único verbo regular], debe de conjugarse regularmente inmiscuo, inmiscues) que toman una i después de la u radical o lexema o base o semantema o raíz antes de las vocales a, o, e de las desinencias o gramemas o terminaciones en las tres personas de singular y tercera de singular y tercera de plural del presente de indicativo, en todo el presente de subjuntivo y en el singular del imperativo.

18.- LAS IRREGULARIDADES DE LOS VERDADERAMENTE VERBOS

IRREGULARES:

a.- Solamente se presenta en los tiempos simples.b.- Irregularidades del presente: Afecta a los presentes de

indicativo, subjuntivo e imperativo (cabe: yo quepo, tú quepas, nosotros quepamos).

c.- Irregularidades del pretérito: Afecta al pretérito indefinido o pretérito de indicativo y pretérito imperfecto o pretérito y futuro imperfecto o futuro de subjuntivo (andar: yo anduve, tú anduvieras o anduvieses, él anduviere).

d.- Irregularidades del futuro: Afecta al futuro imperfecto o futuro de indicativo y al potencial simple o pospretérito (saber: yo sabré, tú sabrías.

31

Page 32: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOLos verbos ir, ser, y ver son irregulares en el pretérito imperfecto de

indicativo.

32

Page 33: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

19.- VERBO ADJETIVO:

Cualquiera de los verbos exceptuando ser, que es el único substantivo o copulativo.

20.- VERBO COPULATIVO:

Exige predicativo obligatorio. Son verbos copulativos ser, estar, parecer, quedar, semejar, resultar, permanecer, volverse, encontrarse, etcétera.

21.- VERBOS NO COPULATIVOS:

No exigen predicativo aunque puedan recibirlo de modificador. Pueden por sí mismos construir un predicado.

22.- VERBO DETERMINADO:

El que es regido por otro formando oración con él.

23.- VERBO DETERMINANTE:

33

Page 34: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOEl que rige a otro formando oración con él.

34

Page 35: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

24.- VERBO FRECUENTATIVO:

Aquel que denota acción frecuentemente reiterada o repetida, como aletear, hojear, etcétera.

25.- VERBO INCOATIVO:

El que expresa el comienzo de una acción progresiva, como anochecer, amanecer, envejecer, etcétera.

26.- VERBO PRONOMINADO:

Cualquiera de los que se conjugan teniendo por régimen o complemento un pronombre, como caerse, morirse, soñarse, etcétera.

27.- AL VERBO SER:

Se le llama también verbo copulativo, porque es el único que expresa la idea de esencia o substancia, sin denotar como los demás verbos otros atributos o modos de ser.

El verbo ser, puede ser construido de seis manera:1ª.- Contraponiendo dos frases substantivas: eso era lo que

apetecías; esta vieja casa es la que abrigó nuestra infancia.2ª.- Contraponiendo a una frase substantiva un adverbio: la zona

tórrida es donde ostenta la vegetación toda su pompa y lozanía.

35

Page 36: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO3ª.- Contraponiendo a una frase substantiva un complemento: lo

más que puede aspirar un escritor es a que una obra suya tenga pocas faltas.

36

Page 37: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

4ª.- Contraponiendo a un adverbio otro adverbio: aquí fue donde comimos.

5ª.- Contraponiendo a un complemento otro complemento: a mí es a quien todo le debe.

6ª.- Contraponiendo un adverbio a un complemento: a tu regreso será cuando hablemos.

28.- EL SUBSTANTIVO RIGE A UN VERBO:

1ª.- Mario canta; Alejandra cose; yo duermo.

37

Page 38: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

38

Page 39: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

CAPITULO B

39

Page 40: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

40

Page 41: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

29.- CONJUGACIÓN:

Conjugar un verbo es presentarlo en la serie ordenada de sus inflexiones, comprendiéndose que es la serie ordenada de las diversas formas que puede tomar el verbo al cambiar las desinencias. En ella tienen expresión los accidentes verbales; voces, modos, tiempos, números, personas, aspecto.

Se distinguen tres conjugaciones:Primera: a los verbos terminados en las desinencias o

gramemas o terminaciones en ar.Segunda: a los verbos terminados en las desinencias

o gramemas o terminaciones en er.Tercera: a los verbos terminados en las desinencias o

gramemas o terminaciones en ir.El verbo odiar sirve de ejemplo en la primera conjugación ar, su

raíz o lexema o base o semantema o radical es odi.El verbo tejer sirve de ejemplo en la segunda conjugación er, su

raíz o lexema o base o semantema o radical es tej.El verbo vivir sirve de ejemplo en la tercera conjugación ir, su

raíz o lexema o base, o semantema o radical es viv.

30.- NOMBRES DE LOS TIEMPOS DE LOS MODOS VERBALES:

a.- Modo Infinitivo, o Formas no personales o Verboides o Derivados verbales. Formas simples o imperfectas: 1.- Infinitivo. 2.- Gerundio. 3.- Participio. Formas compuestas o perfectas: 1.- Infinitivo. 2.- Gerundio.

41

Page 42: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

42

Page 43: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

b.- Modo Indicativo.

Formas simples o imperfectas: 1.- Presente. 2.- Co-pretérito, o Co-pasado, o Pretérito imperfecto, o Pasado imperfecto. 3.- Pretérito, o Pasado, o Pretérito indefinido, o Pasado Indefinido, o Pretérito perfecto simple. 4.- Futuro, o Futuro perfecto.

Formas compuestas o perfectas:1.- Ante-presente, o Pretérito perfecto, o Pasado Perfecto, o Pretérito perfecto compuesto.2.- Ante-co-pretérito, o Ante-co-pasado, o Pretérito pluscuamperfecto.3.- Ante-pretérito, o Ante-pasado, o Pretérito anterior, Pasado anterior.4.- Ante-futuro, o Futuro perfecto.

b.- Modo Potencial , o Condicional . 1.- Pos-pretérito, o Pos-pasado, o Modo potencial

condicional simple, o Imperfecto, o Simple, o Condicional.

2.- Ante-pos-pretérito, o Ante-pos-pasado, o Modo potencial condicional compuesto, o Condicional perfecto, o Perfecto, o Compuesto.

c.- Modo Subjuntivo. Formas simples o imperfectas: 1.- Presente. 2.- Pretérito, o Pasado, o Pretérito imperfecto, o Pasado imperfecto. 3.- Futuro, o Futuro imperfecto. Formas compuestas o perfectas: 1.- Ante-presente, o Pretérito perfecto. 2.- Ante-pretérito, o Ante-co-pretérito, o Pretérito

pluscuamperfecto, o Pasado pluscuamperfecto. 3.- Ante-futuro, o Futuro perfecto.

e.- Modo imperativo.43

Page 44: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO Forma: 1.- Presente.

44

Page 45: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

31.- CONJUGACIONES;REGULAR, PASIVA, Y

PRONOMINAL:Verbos conjugados en 1ª ar, 2ª er,

y, 3ª ir.

CONJUGACIONES REGULAR, PASIVA, Y PRONOMINAL

32.- 1ª CONJUGACIÓN AR

45

Page 46: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

46

Page 47: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

SIGNIFICADO DEL VERBO

Amar: (1ª) Tener amor o cariño; estimar, apreciar, querer a personas o cosas \\ Aplíquese también a cosas inanimadas \\ Desear.

1ª conjugación regular Verbo: Amar

Modo infinitivo, o formas no personales, o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Lexema, o raíz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

Infinitivo am ar Infinitivo haber am adoGerundio am ando Gerundio habiendo am adoParticipio am ado

47

Page 48: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

48

Page 49: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuroperfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO am é am aré TÚ am aste am arás ÉL am ó am ará ELLA am ó am ará ELLO am ó am ará USTED am ó am ará NOSOTRAS am amos am aremos NOSOTROS am amos am aremos VOSOTRAS am asteis am aréis VOSOTROS am asteis am aréis USTEDES am aron am arán ELLAS am aron am arán ELLOS am aron am arán

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado, pretérito imperfecto,o pasado imperfecto, o imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO am o am aba TÚ am as am abas ÉL am a am aba ELLA am a am aba ELLO am a am aba USTED am a am aba NOSOTRAS am amos am ábamos NOSOTROS am amos am ábamos VOSOTRAS am áis am abais VOSOTROS am áis am abais USTEDES am an am aban ELLAS am an am aban ELLOS am an am aban

49

Page 50: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfectoanterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO hube am ado habré am ado TÚ hubiste am ado habrás am adoÉL hubo am ado habrá am ado ELLA hubo am ado habrá am ado ELLO hubo am ado habrá am ado USTED hubo am ado habrá am ado NOSOTRAS hubimos am ado habremos am ado NOSOTROS hubimos am ado habremos am ado VOSOTRAS hubisteis am ado habréis am ado VOSOTROS hubisteis am ado habréis am ado USTEDES hubieron am ado habrán am ado ELLAS hubieron am ado habrán am ado ELLOS hubieron am ado habrán am ado

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO he am ado había am ado TÚ has am ado habías am adoÉL ha am ado había am ado ELLA ha am ado había am ado ELLO ha am ado había am ado USTED ha am ado había am ado NOSOTRAS hemos am ado habíamos am ado NOSOTROS hemos am ado habíamos am ado VOSOTRAS habéis am ado habíais am ado VOSOTROS habéis am ado habíais am ado USTEDES han am ado habían am ado ELLAS han am ado habían am ado ELLOS han am ado habían am ado

50

Page 51: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectas

Antepospretérito, o antepospasado,

Pospretérito, o pospasado, o modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o

o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto

condicional, o imperfecto, o simplePronombres Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO am aría habría am ado TÚ am arías habrías am adoÉL am aría habría am ado ELLA am aría habría am ado ELLO am aría habría am ado USTED am aría habría am ado NOSOTRAS am aríamos habríamos am ado NOSOTROS am aríamos habríamos am ado VOSOTRAS am aríais habríais am ado VOSOTROS am aríais habríais am ado USTEDES am arían habrían am ado ELLAS am arían habrían am ado ELLOS am arían habrían am ado

51

Page 52: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

Presente Pretérito, o pretérito imperfecto,o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raíz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO am e am ara o aseTÚ am es am aras o ases ÉL am e am ara o ase ELLA am e am ara o ase ELLO am e am ara o ase USTED am e am ara o ase NOSOTRAS am emos am áramos o ásemosNOSOTROS am emos am áramos o ásemos VOSOTRAS am éis am arais o aseis VOSOTROS am éis am arais o aseis USTEDES am en am aran o asen ELLAS am en am aran o asen ELLOS am en am aran o asen

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO am are TÚ am ares ÉL am are ELLA am are ELLO am are USTED am are NOSOTRAS am áremos NOSOTROS am áremos VOSOTRAS am areis VOSOTROS am areis USTEDES am aren ELLAS am aren ELLOS am aren

52

Page 53: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, oo pretérito pretérito pluscuamperfecto, perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO haya am ado hubiera o hubiese am ado TÚ hayas am ado hubieras o hubieses am adoÉL haya am ado hubiera o hubiese am ado ELLA haya am ado hubiera o hubiese am ado ELLO haya am ado hubiera o hubiese am ado USTED haya am ado hubiera o hubiese am ado NOSOTRAS hayamos am ado hubiéramos o hubiésemos am ado NOSOTROS hayamos am ado hubiéramos o hubiésemos am ado VOSOTRAS hayáis am ado hubierais o hubieseis am ado VOSOTROS hayáis am ado hubierais o hubieseis am ado USTEDES hayan am ado hubieran o hubiesen am ado ELLAS hayan am ado hubieran o hubiesen am ado ELLOS hayan am ado hubieran o hubiesen am ado

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO hubiere am ado TÚ hubieres am adoÉL hubiere am ado ELLA hubiere am ado ELLO hubiere am ado USTED hubiere am ado NOSOTRAS hubiéremos am ado NOSOTROS hubiéremos am ado VOSOTRAS hubiereis am ado VOSOTROS hubiereis am ado USTEDES hubieren am ado ELLAS hubieren am ado ELLOS hubieren am ado

53

Page 54: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo imperativoPresente

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO am o TÚ am a ÉL am e ELLA am e ELLO am e USTED am e NOSOTRAS am emos NOSOTROS am emos VOSOTRAS am ad VOSOTROS am ad USTEDES am en ELLAS am en ELLOS am en

1ª conjugación pasiva Verbo: AmarModo infinitivo, o formas no personales,

o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

Infinitivo ser am ado Infinitivo haber sido am adoGerundio siendo am ado Gerundio habiendo sido am adoParticipio sido am ado

54

Page 55: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado,

pretérito imperfecto, o pasado o imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO soy am ado era am ado TÚ eres am ado eras am adoÉL es am ado era am ado ELLA es am ada era am ada ELLO es am ado era am ado USTED es am ado era am ado NOSOTRAS somos am adas éramos am adas NOSOTROS somos am ados éramos am ados VOSOTRAS sois am adas erais am adas VOSOTROS sois am ados erais am ados USTEDES son am ados eran am ados ELLAS son am adas eran am adas ELLOS son am ados eran am ados

Modo indicativoFormas simples, o

imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuro perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO fui am ado seré am ado TÚ fuiste am ado serás am adoÉL fue am ado será am ado ELLA fue am ada será am ada ELLO fue am ado será am ado USTED fue am ado será am ado NOSOTRAS fuimos am adas seremos am adas NOSOTROS fuimos am ados seremos am ados VOSOTRAS fuisteis am adas seréis am adas

55

Page 56: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOVOSOTROS fuisteis am ados seréis am ados USTEDES fueron am ados serán am ados ELLAS fueron am adas serán am adas ELLOS fueron am ados serán am ados

56

Page 57: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO he sido am ado había sido am ado TÚ has sido am ado habías sido am adoÉL ha sido am ado había sido am ado ELLA ha sido am ada había sido am ada ELLO ha sido am ado había sido am ado USTED ha sido am ado había sido am ado NOSOTRAS hemos sido am adas habíamos sido am adas NOSOTROS hemos sido am ados habíamos sido am ados VOSOTRAS habéis sido am adas habíais sido am adas VOSOTROS habéis sido am ados habíais sido am ados USTEDES han sido am ados habían sido am ados ELLAS han sido am adas habían sido am adas ELLOS han sido am ados habían sido am ados

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfectoanterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO hube sido am ado habré sido am ado TÚ hubiste sido am ado habrás sido am adoÉL hubo sido am ado habrá sido am ado ELLA hubo sido am ada habrá sido am ada ELLO hubo sido am ado habrá sido am ado USTED hubo sido am ado habrá sido am ado NOSOTRAS hubimos sido am adas habremos sido am adas NOSOTROS hubimos sido am ados habremos sido am ados VOSOTRAS hubisteis sido am adas habréis sido am adas VOSOTROS hubisteis sido am ados habréis sido am ados USTEDES hubieron sido am ados habrán sido am ados ELLAS hubieron sido am adas habrán sido am adas ELLOS hubieron sido am ados habrán sido am ados

57

Page 58: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectasPospretérito, o pospasado, o Antepospretérito, o antepospasado, omodo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o

modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional

condicional, o imperfecto, o simple perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO sería am ado habría sido am ado TÚ serías am ado habrías sido am adoÉL sería am ado habría sido am ado ELLA sería am ada habría sido am ada ELLO sería am ado habría sido am ado USTED sería am ado habría sido am ado NOSOTRAS seríamos am adas habríamos sido am adas NOSOTROS seríamos am ados habríamos sido am ados VOSOTRAS seríais am adas habríais sido am adas VOSOTROS seríais am ados habríais sido am ados USTEDES serían am ados habrían sido am ados ELLAS serían am adas habrían sido am adas ELLOS serían am ados habrían sido am ados

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

Presente Pretérito, o pretérito imperfecto,o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo terminación

YO sea am ado fuera o fuese am ado TÚ seas am ado fueras o fueses am adoÉL sea am ado fuera o fuese am ado ELLA sea am ada fuera o fuese am ada ELLO sea am ado fuera o fuese am ado USTED sea am ado fuera o fuese am ado NOSOTRAS seamos am adas fuéramos o fuésemos am adas NOSOTROS seamos am ados fuéramos o fuésemos am ados VOSOTRAS seáis am adas fuerais o fueseis am adas VOSOTROS seáis am ados fuerais o fueseis am ados USTEDES sean am ados fueran o fuesen am ados ELLAS sean am adas fueran o fuesen am adas ELLOS sean am ados fueran o fuesen am ados

58

Page 59: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO fuere am ado TÚ fueres am adoÉL fuere am ado ELLA fuere am ada ELLO fuere am ado USTED fuere am ado NOSOTRAS fuéremos am adas NOSOTROS fuéremos am ados VOSOTRAS fuereis am adas VOSOTROS fuereis am ados USTEDES fueren am ados ELLAS fueren am adas ELLOS fueren am ados

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, oo pretérito pretérito pluscuamperfecto, perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado TÚ hayas sido am ado hubieras o hubieses sido am adoÉL haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado ELLA haya sido am ada hubiera o hubiese sido am ada ELLO haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado USTED haya sido am ado hubiera o hubiese sido am ado NOSOTRAS hayamos sido am adas hubiéramos o hubiésemos sido am adas NOSOTROS hayamos sido am ados hubiéramos o hubiésemos sido am ados VOSOTRAS hayáis sido am adas hubierais o hubieseis sido am adas VOSOTROS hayáis sido am ados hubierais o hubieseis sido am ados USTEDES hayan sido am ados hubieran o hubiesen sido am ados ELLAS hayan sido am adas hubieran o hubiesen sido am adas ELLOS hayan sido am ados hubieran o hubiesen sido am ados

59

Page 60: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO hubiere sido am ado TÚ hubieres sido am adoÉL hubiere sido am ado ELLA hubiere sido am ada ELLO hubiere sido am ado USTED hubiere sido am ado NOSOTRAS hubiéremos sido am adas NOSOTROS hubiéremos sido am ados VOSOTRAS hubiereis sido am adas VOSOTROS hubiereis sido am ados USTEDES hubieren sido am ados ELLAS hubieren sido am adas ELLOS hubieren sido am ados

Modo imperativoPresente

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO soy am ado TÚ sé am adoÉL sea am ado ELLA sea am ada ELLO sea am ado USTED sea am ado NOSOTRAS seamos am adas NOSOTROS seamos am ados VOSOTRAS sed am adas VOSOTROS sed am ados USTEDES sean am ados ELLAS sean am adas ELLOS sean am ados

60

Page 61: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

1ª conjugación pronominal Verbo: AmarModo infinitivo, o formas no personales,

o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, o

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical terminación

Infinitivo am arse Infinitivo haberse am adoGerundio am ándose Gerundio habiéndose am adoParticipio (No existe)

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado, pretérito imperfecto, o pasado o imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me am o am aba TÚ te am as am abas ÉL se am a am aba ELLA se am a am aba ELLO se am a am aba USTED se am a am aba NOSOTRAS nos am amos am ábamos NOSOTROS nos am amos am ábamos VOSOTRAS os am áis am abais VOSOTROS os am áis am abaisUSTEDES se am an am aban ELLAS se am an am aban ELLOS se am an am aban

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuroperfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me am é am aré TÚ te am aste am arás ÉL se am ó am ará ELLA se am ó am ará ELLO se am ó am ará USTED se am ó am ará NOSOTRAS nos am amos am aremos NOSOTROS nos am amos am aremos VOSOTRAS os am asteis am aréis VOSOTROS os am asteis am aréis

61

Page 62: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOUSTEDES se am aron am arán ELLAS se am aron am arán ELLOS se am aron am arán

62

Page 63: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me he am ado había am ado TÚ te has am ado habías am ado ÉL se ha am ado había am adoELLA se ha am ado había am ado ELLO se ha am ado había am adoUSTED se ha am ado había am ado NOSOTRAS nos hemos am ado habíamos am ado NOSOTROS nos hemos am ado habíamos am adoVOSOTRAS os habéis am ado habíais am ado VOSOTROS os habéis am ado habíais am adoUSTEDES se han am ado habían am adoELLAS se han am ado habían am ado ELLOS se han am ado habían am ado

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfectoanterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO me hube am ado habré am ado TÚ te hubiste am ado habrás am ado ÉL se hubo am ado habrá am adoELLA se hubo am ado habrá am ado ELLO se hubo am ado habrá am adoUSTED se hubo am ado habrá am ado NOSOTRAS nos hubimos am ado habremos am ado NOSOTROS nos hubimos am ado habremos am adoVOSOTRAS os hubisteis am ado habréis am ado VOSOTROS os hubisteis am ado habréis am adoUSTEDES se hubieron am ado habrán am adoELLAS se hubieron am ado habrán am ado ELLOS se hubieron am ado habrán am ado

63

Page 64: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectasPospretérito, o pospasado, o Antepospretérito, o antepospasado, modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o

o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto

condicional, o imperfecto, o simple

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me am aría habría am ado TÚ te am arías habrías am ado ÉL se am aría habría am adoELLA se am aría habría am ado ELLO se am aría habría am adoUSTED se am aría habría am ado NOSOTRAS nos am aríamos habríamos am ado NOSOTROS nos am aríamos habríamos am adoVOSOTRAS os am aríais habríais am ado VOSOTROS os am aríais habríais am adoUSTEDES se am arían habrían am adoELLAS se am arían habrían am ado ELLOS se am arían habrían am ado

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

PresentePretérito, o pretérito imperfecto,o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me am e am ara o aseTÚ te am es am aras o asesÉL se am e am ara o aseELLA se am e am ara o aseELLO se am e am ara o aseUSTED se am e am ara o aseNOSOTRAS nos am emos am áramos o ásemosNOSOTROS nos am emos am áramos o ásemosVOSOTRAS os am éis am arais o aseisVOSOTROS os am éis am arais o aseisUSTEDES se am en am aran o asenELLAS se am en am aran o asenELLOS se am en am aran o asen

64

Page 65: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroimperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO me am are TÚ te am ares ÉL se am are ELLA se am are ELLO se am are USTED se am are NOSOTRAS nos am áremos NOSOTROS nos am áremos VOSOTRAS os am areis VOSOTROS os am areis USTEDES se am aren ELLAS se am aren ELLOS se am aren

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, o

o pretérito pretérito pluscuamperfecto,perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema o radicalo

terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO me haya am ado hubiera o hubiese am ado TÚ te hayas am ado hubieras o hubieses am ado ÉL se haya am ado hubiera o hubiese am adoELLA se haya am ado hubiera o hubiese am ado ELLO se haya am ado hubiera o hubiese am adoUSTED se haya am ado hubiera o hubiese am ado NOSOTRAS nos hayamos am ado hubiéramos o hubiésemos am ado NOSOTROS nos hayamos am ado hubiéramos o hubiésemos am adoVOSOTRAS os hayáis am ado hubierais o hubieseis am ado VOSOTROS os hayáis am ado hubierais o hubieseis am adoUSTEDES se hayan am ado hubieran o hubiesen am adoELLAS se hayan am ado hubieran o hubiesen am ado ELLOS se hayan am ado hubieran o hubiesen am ado

65

Page 66: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO me hubiere am ado TÚ te hubieres am ado ÉL se hubiere am adoELLA se hubiere am ado ELLO se hubiere am adoUSTED se hubiere am ado NOSOTRAS nos hubiéremos am ado NOSOTROS nos hubiéremos am adoVOSOTRAS os hubiereis am ado VOSOTROS os hubiereis am adoUSTEDES se hubieren am adoELLAS se hubieren am ado ELLOS se hubieren am ado

Modo imperativoPresente

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO am ome TÚ am ate ÉL am ese ELLA am ese ELLO am eseUSTED am ese NOSOTRAS am émonos NOSOTROS am émonos VOSOTRAS am aos VOSOTROS am aos USTEDES am ense ELLAS am ense ELLOS am ense

66

Page 67: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

67

Page 68: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

CONJUGACIONES REGULAR, PASIVA, Y PRONOMINAL

33.- 2ª CONJUGACIÓN ER

SIGNIFICADO DEL VERBO

Tejer: (2ª) Formar la tela con la trama y urdimbre \\ Hacer labor de punto \\ Entrelazar hilos, cordones o espartos para formar telas, trencillas, esteras, etcétera \\ Formar ciertos animales articulados sus telas y capullos \\ En sentido figurado, componer, ordenar metódicamente alguna cosa § Discurrir, maquinar § Cruzar o mezclar ordenadamente ciertas cosa; como los lazos y las cabriolas en la danza, etcétera § Intrigar, enredar.

2ª conjugación regular Verbo: Tejer

Modo infinitivo, o formas no personales, o verboides, o derivados verbales

68

Page 69: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOFormas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas

Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o

gramema, o o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical terminación

Infinitivo tej er Infinitivo haber tej idoGerundio tej iendo Gerundio habiendo tej idoParticipio tej ido

69

Page 70: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuro perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado.

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO tej í tej eré TÚ tej iste tej erás ÉL tej ió tej erá ELLA tej ió tej erá ELLO tej ió tej erá USTED tej ió tej eráNOSOTRAS tej imos tej eremosNOSOTROS tej imos tej eremos VOSOTRAS tej isteis tej eréis VOSOTROS tej isteis tej eréis USTEDES tej ieron tej erán ELLAS tej ieron tej erán ELLOS tej ieron tej erán

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado, pretérito imperfecto,o pasado imperfecto o imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO tej o tej íaTÚ tej es tej íasÉL tej e tej íaELLA tej e tej íaELLO tej e tej íaUSTED tej e tej íaNOSOTRAS tej emos tej íamosNOSOTROS tej emos tej íamosVOSOTRAS tej éis tej íaisVOSOTROS tej éis tej íaisUSTEDES tej en tej íanELLAS tej en tej íanELLOS tej en tej ían

70

Page 71: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

71

Page 72: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfecto anterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO hube tej ido habré tej idoTÚ hubiste tej ido habrás tej idoÉL hubo tej ido habrá tej idoELLA hubo tej ido habrá tej idoELLO hubo tej ido habrá tej idoUSTED hubo tej ido habrá tej idoNOSOTRAS hubimos tej ido habremos tej idoNOSOTROS hubimos tej ido habremos tej idoVOSOTRAS hubisteis tej ido habréis tej idoVOSOTROS hubisteis tej ido habréis tej idoUSTEDES hubieron tej ido habrán tej idoELLAS hubieron tej ido habrán tej idoELLOS hubieron tej ido habrán tej ido

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO he tej ido había tej idoTÚ has tej ido habías tej idoÉL ha tej ido había tej idoELLA ha tej ido había tej idoELLO ha tej ido había tej idoUSTED ha tej ido había tej idoNOSOTRAS hemos tej ido habíamos tej idoNOSOTROS hemos tej ido habíamos tej idoVOSOTRAS habéis tej ido habíais tej idoVOSOTROS habéis tej ido habíais tej idoUSTEDES han tej ido habían tej idoELLAS han tej ido habían tej idoELLOS han tej ido habían tej ido

72

Page 73: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectasPospretérito, o pospasado, o modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o condicional, o imperfecto, o simple

Antepospretérito, o antepospasado, o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO tej ería habría tej idoTÚ tej erías habrías tej idoÉL tej ería habría tej idoELLA tej ería habría tej idoELLO tej ería habría tej idoUSTED tej ería habría tej idoNOSOTRAS tej eríamos habríamos tej idoNOSOTROS tej eríamos habríamos tej idoVOSOTRAS tej eríais habríais tej idoVOSOTROS tej eríais habríais tej idoUSTEDES tej erían habrían tej idoELLAS tej erían habrían tej idoELLOS tej erían habrían tej ido

73

Page 74: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

74

Page 75: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

Presente Pretérito, o pretérito imperfecto,o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO tej a tej iera o ieseTÚ tej as tej ieras o iesesÉL tej a tej iera o ieseELLA tej a tej iera o ieseELLO tej a tej iera o ieseUSTED tej a tej iera o ieseNOSOTRAS tej amos tej iéramos o iésemosNOSOTROS tej amos tej iéramos o iésemosVOSOTRAS tej áis tej ierais o ieseisVOSOTROS tej áis tej ierais o ieseisUSTEDES tej an tej ieran o iesenELLAS tej an tej ieran o iesenELLOS tej an tej ieran o iesen

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO tej iere TÚ tej ieres ÉL tej iere ELLA tej iere ELLO tej iere USTED tej iere NOSOTRAS tej iéremos NOSOTROS tej iéremos VOSOTRAS tej iereis VOSOTROS tej iereis USTEDES tej ieren ELLAS tej ieren ELLOS tej ieren

75

Page 76: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

76

Page 77: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, oo pretérito pretérito pluscuamperfecto, perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema o radicalo

terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO haya tej ido hubiera o hubiese tej idoTÚ hayas tej ido hubieras o hubieses tej idoÉL haya tej ido hubiera o hubiese tej idoELLA haya tej ido hubiera o hubiese tej idoELLO haya tej ido hubiera o hubiese tej idoUSTED haya tej ido hubiera o hubiese tej idoNOSOTRAS hayamos tej ido hubiéramos o hubiésemos tej idoNOSOTROS hayamos tej ido hubiéramos o hubiésemos tej idoOSOTRAS hayáis tej ido hubierais o hubieseis tej idoVOSOTROS hayáis tej ido hubierais o hubieseis tej idoUSTEDES hayan tej ido hubieran o hubiesen tej idoELLAS hayan tej ido hubieran o hubiesen tej idoELLOS hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO hubiere tej idoTÚ hubieres tej idoÉL hubiere tej idoELLA hubiere tej idoELLO hubiere tej idoUSTED hubiere tej idoNOSOTRAS hubiéremos tej idoNOSOTROS hubiéremos tej idoVOSOTRAS hubiereis tej idoVOSOTROS hubiereis tej idoUSTEDES hubieren tej idoELLAS hubieren tej idoELLOS hubieren tej ido

77

Page 78: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOModo imperativo

PresentePronombres Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO tej o TÚ tej e ÉL tej a ELLA tej a ELLO tej a USTED tej a NOSOTRAS tej amos NOSOTROS tej amos VOSOTRAS tej ed VOSOTROS tej ed USTEDES tej an ELLAS tej an ELLOS tej an

2ª conjugación pasiva Verbo: TejerModo infinitivo, o formas no personales,

o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

Infinitivo ser tej ido Infinitivo haber sido tej idoGerundio siendo tej ido Gerundio habiendo sido tej idoParticipio sido tej ido

78

Page 79: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

79

Page 80: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado,pretérito imperfecto, o pasado o imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO soy tej ido era tej ido TÚ eres tej ido eras tej idoÉL es tej ido era tej ido ELLA es tej ida era tej ida ELLO es tej ido era tej ido USTED es tej ido era tej ido NOSOTRAS somos tej idas éramos tej idas NOSOTROS somos tej idos éramos tej idos VOSOTRAS sois tej idas erais tej idas VOSOTROS sois tej idos erais tej idos USTEDES son tej idos eran tej idos ELLAS son tej idas eran tej idas ELLOS son tej idos eran tej idos

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuro perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO fui tej ido seré tej ido TÚ fuiste tej ido serás tej idoÉL fue tej ido será tej ido ELLA fue tej ida será tej ida ELLO fue tej ido será tej ido USTED fue tej ido será tej ido NOSOTRAS fuimos tej idas seremos tej idas NOSOTROS fuimos tej idos seremos tej idos VOSOTRAS fuisteis tej idas seréis tej idas VOSOTROS fuisteis tej idos seréis tej idos USTEDES fueron tej idos serán tej idos ELLAS fueron tej idas serán tej idas ELLOS fueron tej idos serán tej idos

80

Page 81: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

81

Page 82: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasado

compuesto pluscuamperfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO he sido tej ido había sido tej ido Ú has sido tej ido habías sido tej idoÉL ha sido tej ido había sido tej ido ELLA ha sido tej ida había sido tej ida ELLO ha sido tej ido había sido tej ido USTED ha sido tej ido había sido tej ido NOSOTRAS hemos sido tej idas habíamos sido tej idas NOSOTROS hemos sido tej idos habíamos sido tej idos VOSOTRAS habéis sido tej idas habíais sido tej idas VOSOTROS habéis sido tej idos habíais sido tej idos USTEDES han sido tej idos habían sido tej idos ELLAS han sido tej idas habían sido tej idas ELLOS han sido tej idos habían sido tej idos

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfectoanterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO hube sido tej ido habré sido tej ido TÚ hubiste sido tej ido habrás sido tej idoÉL hubo sido tej ido habrá sido tej ido ELLA hubo sido tej ida habrá sido tej ida ELLO hubo sido tej ido habrá sido tej ido USTED hubo sido tej ido habrá sido tej ido NOSOTRAS hubimos sido tej idas habremos sido tej idas NOSOTROS hubimos sido tej idos habremos sido tej idos VOSOTRAS hubisteis sido tej idas habréis sido tej idas VOSOTROS hubisteis sido tej idos habréis sido tej idos USTEDES hubieron sido tej idos habrán sido tej idos ELLAS hubieron sido tej idas habrán sido tej idas ELLOS hubieron sido tej idos habrán sido tej idos

82

Page 83: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

83

Page 84: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicionalFormas compuestas, o perfectas

Pospretérito, o pospasado, o modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o condicional, o imperfecto, o simple

Antepospretérito, o antepospasado, o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO sería tej ido habría sido tej ido TÚ serías tej ido habrías sido tej idoÉL sería tej ido habría sido tej ido ELLA sería tej ida habría sido tej ida ELLO sería tej ido habría sido tej ido USTED sería tej ido habría sido tej ido NOSOTRAS seríamos tej idas habríamos sido tej idas NOSOTROS seríamos tej idos habríamos sido tej idos VOSOTRAS seríais tej idas habríais sido tej idas VOSOTROS seríais tej idos habríais sido tej idos USTEDES serían tej idos habrían sido tej idos ELLAS serían tej idas habrían sido tej idas ELLOS serían tej idos habrían sido tej idos

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

Presente Pretérito, o pretérito imperfecto,o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO sea tej ido fuera o fuese tej ido TÚ seas tej ido fueras o fueses tej idoÉL sea tej ido fuera o fuese tej ido ELLA sea tej ida fuera o fuese tej ida ELLO sea tej ido fuera o fuese tej ido USTED sea tej ido fuera o fuese tej ido NOSOTRAS seamos tej idas fuéramos o fuésemos tej idas NOSOTROS seamos tej idos fuéramos o fuésemos tej idos VOSOTRAS seáis tej idas fuerais o fueseis tej idas VOSOTROS seáis tej idos fuerais o fueseis tej idos USTEDES sean tej idos fueran o fuesen tej idos ELLAS sean tej idas fueran o fuesen tej idas ELLOS sean tej idos fueran o fuesen tej idos

84

Page 85: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO fuere tej ido TÚ fueres tej idoÉL fuere tej ido ELLA fuere tej ida ELLO fuere tej ido USTED fuere tej ido NOSOTRAS fuéremos tej idas NOSOTROS fuéremos tej idos VOSOTRAS fuereis tej idas VOSOTROS fuereis tej idos USTEDES fueren tej idos ELLAS fueren tej idas ELLOS fueren tej idos

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, oo pretérito pretérito pluscuamperfecto, perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema o radicalo

terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido TÚ hayas sido tej ido hubieras o hubieses sido tej idoÉL haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido ELLA haya sido tej ida hubiera o hubiese sido tej ida ELLO haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido USTED haya sido tej ido hubiera o hubiese sido tej ido NOSOTRAS hayamos sido tej idas hubiéramos o hubiésemos sido tej idas NOSOTROS hayamos sido tej idos hubiéramos o hubiésemos sido tej idos VOSOTRAS hayáis sido tej idas hubierais o hubieseis sido tej idas VOSOTROS hayáis sido tej idos hubierais o hubieseis sido tej idos USTEDES hayan sido tej idos hubieran o hubiesen sido tej idos ELLAS hayan sido tej idas hubieran o hubiesen sido tej idas ELLOS hayan sido tej idos hubieran o hubiesen sido tej idos

85

Page 86: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO hubiere sido tej ido TÚ hubieres sido tej idoÉL hubiere sido tej ido ELLA hubiere sido tej ida ELLO hubiere sido tej ido USTED hubiere sido tej ido NOSOTRAS hubiéremos sido tej idas NOSOTROS hubiéremos sido tej idos VOSOTRAS hubiereis sido tej idas VOSOTROS hubiereis sido tej idos USTEDES hubieren sido tej idos ELLAS hubieren sido tej idas ELLOS hubieren sido tej idos

Modo imperativoPresente

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO soy tej ido TÚ sé tej idoÉL sea tej ido ELLA sea tej ida ELLO sea tej ido USTED sea tej ido NOSOTRAS seamos tej idas NOSOTROS seamos tej idos VOSOTRAS sed tej idas VOSOTROS sed tej idos USTEDES sean tej idos ELLAS sean tej idas ELLOS sean tej idos

86

Page 87: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

87

Page 88: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

2ª conjugación pronominal Verbo: TejerModo infinitivo, o formas no personales,

o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, o

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical terminación

Infinitivo tej erse Infinitivo haberse tej idoGerundio tej iéndose Gerundio habiéndose tej idoParticipio (No existe)

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado, pretérito imperfecto, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me tej o tej ía TÚ te tej es tej ías ÉL se tej e tej ía ELLA se tej e tej ía ELLO se tej e tej ía USTED se tej e tej ía NOSOTRAS nos tej emos tej íamos NOSOTROS nos tej emos tej íamos VOSOTRAS os tej éis tej íais VOSOTROS os tej éis tej íaisUSTEDES se tej en tej ían ELLAS se tej en tej ían ELLOS se tej en tej ían

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuroperfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me tej í tej eré TÚ te tej iste tej erás ÉL se tej ió tej erá ELLA se tej ió tej erá ELLO se tej ió tej erá USTED se tej ió tej erá NOSOTRAS nos tej imos tej eremos NOSOTROS nos tej imos tej eremos VOSOTRAS os tej isteis tej eréis VOSOTROS os tej isteis tej eréis USTEDES se tej iron tej erán ELLAS se tej iron tej erán

88

Page 89: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOELLOS se tej iron tej erán

89

Page 90: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO me he tej ido había tej idoTÚ te has tej ido habías tej idoÉL se ha tej ido había tej idoELLA se ha tej ido había tej idoELLO se ha tej ido había tej idoUSTED se ha tej ido había tej idoNOSOTRAS nos hemos tej ido habíamos tej idoNOSOTROS nos hemos tej ido habíamos tej idoVOSOTRAS os habéis tej ido habíais tej idoVOSOTROS os habéis tej ido habíais tej idoUSTEDES se han tej ido habían tej idoELLAS se han tej ido habían tej idoELLOS se han tej ido habían tej ido

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfectoanterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO me hube tej ido habré tej idoTÚ te hubiste tej ido habrás tej idoÉL se hubo tej ido habrá tej idoELLA se hubo tej ido habrá tej idoELLO se hubo tej ido habrá tej idoUSTED se hubo tej ido habrá tej idoNOSOTRAS nos hubimos tej ido habremos tej idoNOSOTROS nos hubimos tej ido habremos tej idoVOSOTRAS os hubisteis tej ido habréis tej idoVOSOTROS os hubisteis tej ido habréis tej idoUSTEDES se hubieron tej ido habrán tej idoELLAS se hubieron tej ido habrán tej idoELLOS se hubieron tej ido habrán tej ido

90

Page 91: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectasPospretérito, o pospasado, o Antepospretérito, o antepospasado, modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o

o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional

condicional, o imperfecto, o simple perfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me tej ería habría tej idoTÚ te tej erías habrías tej idoÉL se tej ería habría tej idoELLA se tej ería habría tej idoELLO se tej ería habría tej idoUSTED se tej ería habría tej idoNOSOTRAS nos tej eríamos habríamos tej idoNOSOTROS nos tej eríamos habríamos tej idoVOSOTRAS os tej eríais habríais tej idoVOSOTROS os tej eríais habríais tej idoUSTEDES se tej erían habrían tej idoELLAS se tej erían habrían tej idoELLOS se tej erían habrían tej ido

Modo Subjuntivo Formas simples, o imperfectas

Presente Pretérito, o pretérito imperfecto,o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me tej a tej iera o ieseTÚ te tej as tej ieras o iesesÉL se tej a tej iera o ieseELLA se tej a tej iera o ieseELLO se tej a tej iera o ieseUSTED se tej a tej iera o ieseNOSOTRAS nos tej amos tej iéramos o iésemosNOSOTROS nos tej amos tej iéramos o iésemosVOSOTRAS os tej ais tej ierais o ieseisVOSOTROS os tej ais tej ierais o ieseisUSTEDES se tej an tej ieran o iesenELLAS se tej an tej ieran o iesenELLOS se tej an tej ieran o iesen

91

Page 92: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO me tej iere TÚ te tej ieres ÉL se tej iere ELLA se tej iere ELLO se tej iere USTED se tej iere NOSOTRAS nos tej iéremos NOSOTROS nos tej iéremos VOSOTRAS os tej iereis VOSOTROS os tej iereis USTEDES se tej ieren ELLAS se tej ieren ELLOS se tej ieren

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, o

o pretérito pretérito pluscuamperfecto,perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO me haya tej ido hubiera o hubiese tej idoTÚ te hayas tej ido hubieras o hubieses tej idoÉL se haya tej ido hubiera o hubiese tej idoELLA se haya tej ido hubiera o hubiese tej idoELLO se haya tej ido hubiera o hubiese tej idoUSTED se haya tej ido hubiera o hubiese tej idoNOSOTRAS nos hayamos tej ido hubiéramos o hubiésemos tej idoNOSOTROS nos hayamos tej ido hubiéramos o hubiésemos tej idoVOSOTRAS os hayáis tej ido hubierais o hubieseis tej idoVOSOTROS os hayáis tej ido hubierais o hubieseis tej idoUSTEDES se hayan tej ido hubieran o hubiesen tej idoELLAS se hayan tej ido hubieran o hubiesen tej idoELLOS se hayan tej ido hubieran o hubiesen tej ido

92

Page 93: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO me hubiere tej idoTÚ te hubieres tej idoÉL se hubiere tej idoELLA se hubiere tej idoELLO se hubiere tej idoUSTED se hubiere tej idoNOSOTRAS nos hubiéremos tej idoNOSOTROS nos hubiéremos tej idoVOSOTRAS os hubiereis tej idoVOSOTROS os hubiereis tej idoUSTEDES se hubieren tej idoELLAS se hubieren tej idoELLOS se hubieren tej ido

Modo imperativoPresente

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO tej ome TÚ tej ete ÉL tej ase ELLA tej ase ELLO tej aseUSTED tej ase NOSOTRAS tej ámonos NOSOTROS tej ámonos VOSOTRAS tej eos VOSOTROS tej eos USTEDES tej anse ELLAS tej anse ELLOS tej anse

93

Page 94: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

CONJUGACIONES REGULAR, PASIVA, Y PRONOMINAL

34.- 3ª CONJUGACIÓN IR

SIGNIFICADO DEL VERBO

Vivir: (3ª) Vesquir, tener vida \\ Durar con vida \\ Durar las cosas \\ Pasar y mantener la vida; Pedro vive de sus rentas \\ Habitar, morar, residir en un lugar o país \\ En sentido figurado, obrar, proceder o conducirse siguiendo algún modo en las acciones, en cuanto miran a la razón o a la ley, júntase con los adverbios bien o mal; vivir bien con la justicia, vivir mal con los vecinos § Durar en la memoria o en la fama después de muerto § Acomodarse a las circunstancias para lograr conveniencias; aprender a vivir § Estar presente una cosa en la memoria, en la voluntad, o en la consideración, y en lo espiritual dícese de la presencia y asistencia particular de Dios por sus inspiraciones \\ Estar; vivir tranquilo \\ Interpretar con toda fidelidad la vida de una persona, o representar muy a lo vivo una escena; Mario sabía vivir sus personajes, está muy bien vivida la escena del naufragio \\ ¡Viva! interjección de alegría y aplauso.

94

Page 95: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuro perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO viv í viv iré TÚ viv iste viv irás ÉL viv ió viv irá ELLA viv ió viv irá ELLO viv ió viv irá USTED viv ió viv iráNOSOTRAS viv imos viv iremosNOSOTROS viv imos viv iremos

3ª conjugación regular Verbo:VivirModo infinitivo, o formas no personales,

o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas

Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema, o

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical terminación

Infinitivo viv ir Infinitivo haber viv idoGerundio viv iendo Gerundio habiendo viv idoParticipio viv ido

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado, pretérito imperfecto,o pasado imperfecto o imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO viv o viv íaTÚ viv es viv íasÉL viv e viv íaELLA viv e viv íaELLO viv e viv íaUSTED viv e viv íaNOSOTRAS viv imos viv íamosNOSOTROS viv imos viv íamosVOSOTRAS viv ís viv íaisVOSOTROS viv ís viv íaisUSTEDES viv en viv íanELLAS viv en viv íanELLOS viv en viv ían

95

Page 96: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOVOSOTRAS viv isteis viv iréis VOSOTROS viv isteis viv iréis USTEDES viv ieron viv irán ELLAS viv ieron viv irán ELLOS viv ieron viv irán

96

Page 97: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO he viv ido había viv idoTÚ has viv ido habías viv idoÉL ha viv ido había viv idoELLA ha viv ido había viv idoELLO ha viv ido había viv idoUSTED ha viv ido había viv idoNOSOTRAS hemos viv ido habíamos viv idoNOSOTROS hemos viv ido habíamos viv idoVOSOTRAS habéis viv ido habíais viv idoVOSOTROS habéis viv ido habíais viv idoUSTEDES han viv ido habían viv idoELLAS han viv ido habían viv idoELLOS han viv ido habían viv ido

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfecto anterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO hube viv ido habré viv idoTÚ hubiste viv ido habrás viv idoÉL hubo viv ido habrá viv idoELLA hubo viv ido habrá viv idoELLO hubo viv ido habrá viv idoUSTED hubo viv ido habrá viv idoNOSOTRAS hubimos viv ido habremos viv idoNOSOTROS hubimos viv ido habremos viv idoVOSOTRAS hubisteis viv ido habréis viv idoVOSOTROS hubisteis viv ido habréis viv idoUSTEDES hubieron viv ido habrán viv idoELLAS hubieron viv ido habrán viv idoELLOS hubieron viv ido habrán viv ido

97

Page 98: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectasPospretérito, o pospasado, o modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o condicional, o imperfecto, o simple

Antepospretérito, o antepospasado, o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO viv iría habría viv idoTÚ viv irías habrías viv idoÉL viv iría habría viv idoELLA viv iría habría viv idoELLO viv iría habría viv idoUSTED viv iría habría viv idoNOSOTRAS viv iríamos habríamos viv idoNOSOTROS viv iríamos habríamos viv idoVOSOTRAS viv iríais habríais viv idoVOSOTROS viv iríais habríais viv idoUSTEDES viv irían habrían viv idoELLAS viv irían habrían viv idoELLOS viv irían habrían viv ido

98

Page 99: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

Presente Pretérito, o pretérito imperfecto,o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO viv a viv iera o ieseTÚ viv as viv ieras o iesesÉL viv a viv iera o ieseELLA viv a viv iera o ieseELLO viv a viv iera o ieseUSTED viv a viv iera o ieseNOSOTRAS viv amos viv iéramos o iésemosNOSOTROS viv amos viv iéramos o iésemosVOSOTRAS viv áis viv ierais o ieseisVOSOTROS viv áis viv ierais o ieseisUSTEDES viv an viv ieran o iesenELLAS viv an viv ieran o iesenELLOS viv an viv ieran o iesen

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO viv iere TÚ viv ieres ÉL viv iere ELLA viv iere ELLO viv iere USTED viv iere NOSOTRAS viv iéremos NOSOTROS viv iéremos VOSOTRAS viv iereis VOSOTROS viv iereis USTEDES viv ieren ELLAS viv ieren ELLOS viv ieren

99

Page 100: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

100

Page 101: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, oo pretérito pretérito pluscuamperfecto, perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO haya viv ido hubiera o hubiese viv idoTÚ hayas viv ido hubieras o hubieses viv idoÉL haya viv ido hubiera o hubiese viv idoELLA haya viv ido hubiera o hubiese viv idoELLO haya viv ido hubiera o hubiese viv idoUSTED haya viv ido hubiera o hubiese viv idoNOSOTRAS hayamos viv ido hubiéramos o hubiésemos viv idoNOSOTROS hayamos viv ido hubiéramos o hubiésemos viv idoVOSOTRAS hayáis viv ido hubierais o hubieseis viv idoVOSOTROS hayáis viv ido hubierais o hubieseis viv idoUSTEDES hayan viv ido hubieran o hubiesen viv idoELLAS hayan viv ido hubieran o hubiesen viv idoELLOS hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO hubiere viv idoTÚ hubieres viv idoÉL hubiere viv idoELLA hubiere viv idoELLO hubiere viv idoUSTED hubiere viv idoNOSOTRAS hubiéremos viv idoNOSOTROS hubiéremos viv idoVOSOTRAS hubiereis viv idoVOSOTROS hubiereis viv idoUSTEDES hubieren viv idoELLAS hubieren viv idoELLOS hubieren viv ido

101

Page 102: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo imperativoPresente

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO viv o TÚ viv e ÉL viv a ELLA viv a ELLO viv a USTED viv a NOSOTRAS viv amos NOSOTROS viv amos VOSOTRAS viv id VOSOTROS viv id USTEDES viv an ELLAS viv an ELLOS viv an

3ª conjugación pasiva Verbo: VivirModo infinitivo, o formas no personales,

o verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

Infinitivo ser viv ido Infinitivo haber sido viv idoGerundio siendo viv ido Gerundio habiendo sido viv idoParticipio sido viv ido

102

Page 103: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado, pretérito imperfecto, o pasado, o imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO soy viv ido era viv ido TÚ eres viv Ido eras viv idoÉL es viv ido era viv ido ELLA es viv ida era viv ida ELLO es viv ido era viv ido USTED es viv ido era viv ido NOSOTRAS somos viv idas éramos viv idas NOSOTROS somos viv idos éramos viv idos VOSOTRAS sois viv idas erais viv idas VOSOTROS sois viv idos erais viv idos USTEDES son viv idos eran viv idos ELLAS son viv idas eran viv idas ELLOS son viv idos eran viv idos

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito Futuro imperfecto, o futuro perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado

Pronombres Auxiliar Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO fui viv ido seré viv ido TÚ fuiste viv ido serás viv idoÉL fue viv ido será viv ido ELLA fue viv ida será viv ida ELLO fue viv ido será viv ido USTED fue viv ido será viv ido NOSOTRAS fuimos viv idas seremos viv idas NOSOTROS fuimos viv idos seremos viv idos VOSOTRAS fuisteis viv idas seréis viv idas VOSOTROS fuisteis viv idos seréis viv idos USTEDES fueron viv idos serán viv idos ELLAS fueron viv idas serán viv idas ELLOS fueron viv idos serán viv idos

103

Page 104: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

104

Page 105: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO he sido viv ido había sido viv ido TÚ has sido viv ido habías sido viv idoÉL ha sido viv ido había sido viv ido ELLA ha sido viv ida había sido viv ida ELLO ha sido viv ido había sido viv ido USTED ha sido viv ido había sido viv ido NOSOTRAS hemos sido viv idas habíamos sido viv idas NOSOTROS hemos sido viv idos habíamos sido viv idos VOSOTRAS habéis sido viv idas habíais sido viv idas VOSOTROS habéis sido viv idos habíais sido viv idos USTEDES han sido viv idos habían sido viv idos ELLAS han sido viv idas habían sido viv idas ELLOS han sido viv idos habían sido viv idos

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfecto anterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO hube sido viv ido habré sido viv ido TÚ hubiste sido viv ido habrás sido viv idoÉL hubo sido viv ido habrá sido viv ido ELLA hubo sido viv ida habrá sido viv ida ELLO hubo sido viv ido habrá sido viv ido USTED hubo sido viv ido habrá sido viv ido NOSOTRAS hubimos sido viv idas habremos sido viv idas NOSOTROS hubimos sido viv idos habremos sido viv idos VOSOTRAS hubisteis sido viv idas habréis sido viv idas VOSOTROS hubisteis sido viv idos habréis sido viv idos USTEDES hubieron sido viv idos habrán sido viv idos ELLAS hubieron sido viv idas habrán sido viv idas ELLOS hubieron sido viv idos habrán sido viv idos

105

Page 106: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectasPospretérito, o pospasado, o modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o condicional, o imperfecto, o simple

Antepospretérito, o antepospasado, o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radicalo

terminación o semantema, o radical o terminación

YO sería viv ido habría sido viv ido TÚ serías viv ido Habrías sido viv idoÉL sería viv ido habría sido viv ido ELLA sería viv ida habría sido viv ida ELLO sería viv ido habría sido viv ido USTED sería viv ido habría sido viv ido NOSOTRAS seríamos viv idas habríamos sido viv idas NOSOTROS seríamos viv idos habríamos sido viv idos VOSOTRAS seríais viv idas habríais sido viv idas VOSOTROS seríais viv idos habríais sido viv idos USTEDES serían viv idos habrían sido viv idos ELLAS serían viv idas habrían sido viv idas ELLOS serían viv idos habrían sido viv idos

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

PresentePretérito, o pretérito imperfecto, o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema, o Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o, semantema, o radical terminación o semantema, o radical o terminación

YO sea viv ido fuera o fuese viv ido TÚ seas viv ido fueras o fueses viv idoÉL sea viv ido fuera o fuese viv ido ELLA sea viv ida fuera o fuese viv ida ELLO sea viv ido fuera o fuese viv ido USTED sea viv ido fuera o fuese viv ido NOSOTRaS somos viv idas fuéramos o fuésemos viv idas NOSOTROS somos viv idos fuéramos o fuésemos viv idos VOSOTRAS seáis viv idas fuerais o fueseis viv idas VOSOTROS seáis viv idos fuerais o fueseis viv idos USTEDES sean viv idos fueran o fuesen viv idos ELLAS sean viv idas fueran o fuesen viv idas ELLOS sean viv idos fueran o fuesen viv idos

106

Page 107: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO fuere viv ido TÚ fueres viv idoÉL fuere viv ido ELLA fuere viv ida ELLO fuere viv ido USTED fuere viv ido NOSOTRAS fuéremos viv idas NOSOTROS fuéremos viv idos VOSOTRAS fuereis viv idas VOSOTROS fuereis viv idos USTEDES fueren viv idos ELLAS fueren viv idas ELLOS fueren viv idos

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, oo pretérito pretérito pluscuamperfecto, perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido TÚ hayas sido viv ido hubieras o hubieses sido viv idoÉL haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido ELLA haya sido viv ida hubiera o hubiese sido viv ida ELLO haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido USTED haya sido viv ido hubiera o hubiese sido viv ido NOSOTRAS hayamos sido viv idas hubiéramos o hubiésemos sido viv idas NOSOTROS hayamos sido viv idos hubiéramos o hubiésemos sido viv idos VOSOTRAS hayáis sido viv idas hubierais o hubieseis sido viv idas VOSOTROS hayáis sido viv idos hubierais o hubieseis sido viv idos USTEDES hayan sido viv idos hubieran o hubiesen sido viv idos ELLAS hayan sido viv idas hubieran o hubiesen sido viv idas ELLOS hayan sido viv idos hubieran o hubiesen sido viv idos

107

Page 108: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO hubiere sido viv ido TÚ hubieres sido viv idoÉL hubiere sido viv ido ELLA hubiere sido viv ida ELLO hubiere sido viv ido USTED hubiere sido viv ido NOSOTRAS hubiéremos sido viv idas NOSOTROS hubiéremos sido viv idos VOSOTRAS hubiereis sido viv idas VOSOTROS hubiereis sido viv idos USTEDES hubieren sido viv idos ELLAS hubieren sido viv idas ELLOS hubieren sido viv idos

Modo imperativoPresente

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO soy viv ido TÚ sé viv idoÉL sea viv ido ELLA sea viv ida ELLO sea viv ido USTED sea viv ido NOSOTRAS seamos viv idas NOSOTROS seamos viv idos VOSOTRAS sed viv idas VOSOTROS sed viv idos USTEDES sean viv idos ELLAS sean viv idas ELLOS sean viv idos

108

Page 109: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

109

Page 110: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

3ª conjugación pronominal Verbo: PartirModo infinitivo, o formas no personales, o

verboides, o derivados verbales

Formas simples o imperfectas Formas compuestas o perfectas Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema, o

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical terminación

Infinitivo viv irse Infinitivo haberse viv idoGerundio viv iéndose Gerundio habiéndose viv idoParticipio (No existe)

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Presente Copretérito, o copasado, pretérito imperfecto, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me viv o viv ía TÚ te viv es viv ías ÉL se viv e viv ía ELLA se viv e viv ía ELLO se viv e viv ía USTED se viv e viv ía NOSOTRAS nos viv imos viv íamos NOSOTROS nos viv imos viv íamos VOSOTRAS os viv ís viv íais VOSOTROS os viv ís viv íaisUSTEDES se viv en viv ían ELLAS se viv en viv ían ELLOS se viv en viv ían

Modo indicativoFormas simples, o imperfectas

Pretérito, o pretérito indefinido, o pretérito perfecto simple, o pasado indefinido, o pasado Futuro imperfecto, o futuro

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me viv í viv ieré TÚ te viv iste viv ierás ÉL se viv ió viv ierá ELLA se viv ió viv ierá ELLO se viv ió viv ierá USTED se viv ió viv ierá NOSOTRAS nos viv imos viv iéremos NOSOTROS nos viv imos viv iéremos VOSOTRAS os viv isteis viv ieréis VOSOTROS os viv isteis viv ieréis USTEDES se viv iron viv ierán ELLAS se viv iron viv ierán ELLOS se viv iron viv ierán

110

Page 111: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

111

Page 112: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepresente, o pretérito perfecto, Antecopretérito, o antecopasado,o pasado perfecto, o pretérito perfecto o pretérito pluscuamperfecto, o pasadocompuesto pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me he viv ido había viv idoTÚ te has viv ido habías viv idoÉL se ha viv ido había viv idoELLA se ha viv ido había viv idoELLO se ha viv ido había viv idoUSTED se ha viv ido había viv idoNOSOTRAS nos hemos viv ido habíamos viv idoNOSOTROS nos hemos viv ido habíamos viv idoVOSOTRAS os habéis viv ido habíais viv idoVOSOTROS os habéis viv ido habíais viv idoUSTEDES se han viv ido habían viv idoELLAS se han viv ido habían viv idoELLOS se han viv ido habían viv ido

Modo indicativoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito, o antepasado, o pretérito Antefuturo, o futuro perfectoanterior, o pasado anterior

Pronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radicalo

terminación

YO me hube viv ido habré viv idoTÚ te hubiste viv ido habrás viv idoÉL se hubo viv ido habrá viv idoELLA se hubo viv ido habrá viv idoELLO se hubo viv ido habrá viv idoUSTED se hubo viv ido habrá viv idoNOSOTRAS nos hubimos viv ido habremos viv idoNOSOTROS nos hubimos viv ido habremos viv idoVOSOTRAS os hubisteis viv ido habréis viv idoVOSOTROS os hubisteis viv ido habréis viv idoUSTEDES se hubieron viv ido habrán viv idoELLAS se hubieron viv ido habrán viv idoELLOS se hubieron viv ido habrán viv ido

112

Page 113: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

113

Page 114: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo potencial, o condicional

Formas compuestas, o perfectasPospretérito, o pospasado, o modo potencial condicional simple o imperfecto, o simple, o condicional, o imperfecto, o simple

Antepospretérito, o antepospasado, o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me viv iría habría viv idoTÚ te viv irías habrías viv idoÉL se viv iría habría viv idoELLA se viv iría habría viv idoELLO se viv iría habría viv idoUSTED se viv iría habría viv idoNOSOTRAS nos viv iríamos habríamos viv idoNOSOTROS nos viv iríamos habríamos viv idoVOSOTRAS os viv iríais habríais viv idoVOSOTROS os viv iríais habríais viv idoUSTEDES se viv irían habrían viv idoELLAS se viv irían habrían viv idoELLOS se viv irían habrían viv ido

Modo SubjuntivoFormas simples, o imperfectas

PresentePretérito, o pretérito imperfecto, o pasado, o pasado imperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema, Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me viv a viv iera o ieseTÚ te viv as viv ieras o iesesÉL se viv a viv iera o ieseELLA se viv a viv iera o ieseELLO se viv a viv iera o ieseUSTED se viv a viv iera o ieseNOSOTRAS nos viv amos viv iéramos o iésemosNOSOTROS nos viv amos viv iéramos o iésemosVOSOTRAS os viv áis viv ierais o ieseisVOSOTROS os viv áis viv ierais o ieseisUSTEDES se viv an viv ieran o iesenELLAS se viv an viv ieran o iesenELLOS se viv an viv ieran o iesen

114

Page 115: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas simples, o imperfectas

Futuro, o futuroImperfecto

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO me viv iere TÚ te viv ieres ÉL se viv iere ELLA se viv iere ELLO se viv iere USTED se viv iere NOSOTRAS nos viv iéremos NOSOTROS nos viv iéremos VOSOTRAS os viv iereis VOSOTROS os viv iereis USTEDES se viv ieren ELLAS se viv ieren ELLOS se viv ieren

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antepretérito,Ante presente, o antecopretérito, oo pretérito pretérito pluscuamperfecto, perfecto o pasado pluscuamperfecto

Pronombres Auxiliares Lexema o raíz o baseDesinencia, o

gramema, Auxiliares Lexema, o raiz, o base,Desinencia, o

gramema,

o semantema o radical o terminación o semantema, o radical o terminación

YO me haya viv ido hubiera o hubiese viv idoTÚ te hayas viv ido hubieras o hubieses viv idoÉL se haya viv ido hubiera o hubiese viv idoELLA se haya viv ido hubiera o hubiese viv idoELLO se haya viv ido hubiera o hubiese viv idoUSTED se haya viv ido hubiera o hubiese viv idoNOSOTRAS nos hayamos viv ido hubiéramos o hubiésemos viv idoNOSOTROS nos hayamos viv ido hubiéramos o hubiésemos viv idoVOSOTRAS os hayáis viv ido hubierais o hubieseis viv idoVOSOTROS os hayáis viv ido hubierais o hubieseis viv idoUSTEDES se hayan viv ido hubieran o hubiesen viv idoELLAS se hayan viv ido hubieran o hubiesen viv idoELLOS se hayan viv ido hubieran o hubiesen viv ido

115

Page 116: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Modo subjuntivoFormas compuestas, o perfectas

Antefuturo, o futuro perfectoPronombres Auxiliares Lexema, o raiz, o base,

Desinencia, o gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO me hubiere viv idoTÚ te hubieres viv idoÉL se hubiere viv idoELLA se hubiere viv idoELLO se hubiere viv idoUSTED se hubiere viv idoNOSOTRAS nos hubiéremos viv idoNOSOTROS nos hubiéremos viv idoVOSOTRAS os hubiereis viv idoVOSOTROS os hubiereis viv idoUSTEDES se hubieren viv idoELLAS se hubieren viv idoELLOS se hubieren viv ido

Modo imperativoPresente

Pronombres Lexema, o raiz, o base, Desinencia, gramema,

o semantema, o radical o terminación

YO viv o TÚ viv ete ÉL viv ase ELLA viv ase ELLO viv aseUSTED viv ase NOSOTRAS viv ámonos NOSOTROS viv ámonos VOSOTRAS viv ios VOSOTROS viv ios USTEDES viv anse ELLAS viv anse ELLOS viv anse

116

Page 117: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

117

Page 118: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

35.- NÚMERO:

En el verbo es la forma que toma éste según que el sujeto sea singular o plural. Hay, por consiguiente, dos números: singular, el caballo corre; y plural, los caballos corren.

36.- PERSONA:

Es la forma que toma el verbo según la persona del sujeto.

Las personas son tres Primera, Segunda, y tercera.

Sí la acción expresada por el verbo se refiere a la persona o personas que hablan, se dice que el verbo está en Primera persona (yo amo; nosotras amamos); sí a la persona o personas a quien se habla está en Segunda persona (tú amas; vosotras amáis; vosotros amáis); y sí a una o más personas distintas de las anteriores está en Tercera persona (él ama ; ella ama; ello ama; usted ama; ustedes aman; ellas aman; ellos aman).

118

Page 119: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

119

Page 120: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

PERSONA SINGULAR PLURAL 1ª yo. nosotros, nosotras. 2ª tú. vosotros, vosotras. 3ª él, ella, ello, usted. ustedes, ellas, ellos.

37.- ASPECTO:

Es un accidente del verbo, es una oposición perfectivo-durativo que se da por medio de los tiempos pretérito indefinido (o pasado indefinido, o pasado, o pretérito, o pretérito perfecto simple) y en pretérito imperfecto (o pasado imperfecto, o co-pretérito, o co- pasado). Como ejemplo; yo leí atentamente; yo leía atentamente. El verbo leí indica una acción acabada, terminada en el pasado, aspecto perfectivo o terminativo; el verbo leía expresa una acción no acabada en el pasado, que se continúa en el presente (aspecto imperfectivo o durativo).

38.- LA VOZ:La voz, es el accidente que indica si la acción expresada por el

verbo la ejecuta o la recibe el sujeto. En el primer caso se llama activa (yo agasajo; yo aplaudo) y en la segunda se llama pasiva (yo soy agasajado; yo soy aplaudido ).

Cuando se quiere expresar que la acción ha de recibirla el sujeto hay que recurrir al verbo auxiliar ser y conjugarlo con el participio pasivo del verbo cuya acción se quiere expresar ; esta forma de conjugación se llama voz pasiva de los verbos.

120

Page 121: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

121

Page 122: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

39.- LOS MODOS:

Expresan las distintas actitudes del hablante, siendo las diversas formas con que se expresa la significación del verbo.

Los modos son cinco; cuatro modos personales, que pueden tener sujeto o persona gramatical, y, un modo impersonal.

A).- Los página modos personales son el indicativo, potencial simple o condicional, subjuntivo, y el imperativo.

B).- El modo impersonal está formado por el infinitivo (que es el que se denomina también modos verboides o derivados verbales) que es conformado por el gerundio, participio, e infinito.

40.- LOS MODOS PERSONALES:

A).- El Modo Indicativo, es el que declara simplemente la acción o el hecho, expresando la idea de una manera real y objetiva, denotando una afirmación sencilla y absoluta (tú comes; yo amo: nosotras tememos, etcétera).

B).- El Modo Potencial Simple o Condicional, indica como posible la acción o el hecho (yo comería). Denota condición o necesidad de que se verifique alguna circunstancia (si no llueve , saldremos a pasear )

C).- El Modo Subjuntivo, es el que presenta siempre la acción del verbo como subordinada o subjunta respecto de otro verbo que ordinariamente expresa negación, duda, ruego, mandato, permisión o deseo, o como subordinada a otro hecho expreso por otro modo del verbo, necesita juntarse a otro verbo para tener significación determinada y cabal (yo comiera; ellas desean que coma).

122

Page 123: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOD.- El Modo Imperativo, es el que muestra dicha acción,

denotando mandato, petición, exhortación, animación, consejo, ruego, súplica, o disuade (comed vosotras o vosotras comed).

123

Page 124: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

41.- EL MODO IMPERSONAL:

Es el formado por el Infinitivo (o verboides, o derivados verbales) compuesto de gerundio, participio e infinitivo (en sus formas simples y compuestas, o simple o imperfecto).

Llamamos derivados verbales o verboides o formas no personales o infinitivo a ciertas especies de nombres y de adverbios que se derivan del verbo y lo imitan en sus construcciones; y son tres:

1º.- El Infinitivo (infinitivo simple o imperfecto, o simple y compuesto y simple y perfecto) que termina en ar, er, ir, no expresa número, persona, ni tiempo determinado, sin juntarse a otro verbo (odiar, tejer, vivir).

2º.- El Gerundio (simple o imperfecto, o simple y compuesto y simple y perfecto) que termina en ando, endo, iendo (odiando, tejiendo, viviendo).

3º.- El Participio que termina en ado y en ido (odiado, tejido, vivido).

Los dos primeros (infinitivo y gerundio), combinándose con el auxiliar haber, tienen formas compuestas o perfectas.

El tercero (participio), con el propio auxiliar haber, forman los tiempos perfecto o compuesto de los verbos.

A).- El Modo Infinitivo, que es un verboide comprende la idea de abstracto y además de verbo, puede ser (sustantivo) nombre (el amar a Dios es justo) de aquí que también se le llame forma nominal del verbo. A veces se le subdivide en el infinito propiamente dicho, que denota la significación del verbo como lo haría un substantivo que expresase acción (saltar, correr, tejer, abrir, etcétera). B).- El Modo Gerundio, que es un verboide, la acción la indica como un adverbio; saltando, midiendo, etcétera, (pasó trotando; se iba siguiendo, los gerundios trotando y siguiendo no solamente indican la significación del verbo a que pertenecen, sino también al modo como se verifica su acción.

124

Page 125: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOEste nombre verbal termina en ando cuando pertenece al verbo de

la primera conjugación, y, en ende y en iendo si pertenecen a la segunda y tercera conjugación (de saltar, saltando; de beber, bebiendo; de salir, saliendo).

El gerundio tiene una forma muy simple, que expresa la acción no terminada, y otra compuesta, que la indica como terminada y perfecta (estaba paseando cuando empezó a llover; habiendo paseado un rato regresé a casa).

El gerundio es invariable (el padre estaba cenando; las hijas estaban cenando). Admite la forma de diminutivo (de callando, callandito) y los correspondientes a los verbos arder y hervir se usan en ciertas frases como adjetivos (una sartén de aceite hirviendo).

C).- El Participio es un verboide. Este nombre verbal puede ser activo o de presente y pasivo o de pretérito (o pasado, o pretérito indefinido, o pasado indefinido, o pretérito perfecto simple).

a).- El activo o de presente significa acción y termina en ante o ente o iente, según pertenezca a un verbo de la primera conjugación o a cualquiera de las otras dos (de odiar, odi ante ; de tejer, tej iente ; de vivir, viv iente ; etcétera).

b.- El pasivo denota pasión, en sentido gramatical, y cuando es regular acaba en ado, si se pertenece a un verbo de la primera conjugación, o en ido, si lo es de las otras dos conjugaciones (segunda y tercera) (de casar, cas ado ; de traer, tra ido ; de salir, sal ido ; etcétera).

42.- SON IRREGULARES LOS PARTICIPIOS PASIVOS:

1.- Todos aquellos que no termina en ado o en ido, como los de los verbos abrir, cubrir, decir, escribir, hacer, imprimir, morir, poner, resolver, ver, volver, que respectivamente en el mismos orden son los de abierto, cubierto, dicho, escrito, impreso muerto, puesto, resuelto, visto, vuelto.

125

Page 126: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOLos compuestos de estos verbos citados tienen igual regularidad,

con, excepción de bendecir y maldecir que, como en otros varios, tienen dos participios pasivos, uno regular y otro irregular, el primero bendecido y bendito, el segundo maldecido y maldito.

126

Page 127: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

2.- En otros verbos que presentan la misma particularidad de doble participio se encuentran: abstraer, abstraído y abstracto; atender, atendido y atento; concluir, concluido y concluso; confundir, confundido y confuso; convencer, convencido y convicto; convertir, convertido y converso; corromper, corrompido y corrupto; despertar, despertado y despierto; elegir, elegido y electo; expresar, expresado y expreso; freír, freído y frito; hartar, hartado y harto; incluir, incluido e incluso; nacer, nacido y nato; poseer, poseído y poseso; prender, prendido y preso; proveer, proveído y provisto; romper, rompido y roto; salvar, salvado y salvo; teñir, teñido y tinto.

3.- Los participios irregulares se usan solamente como adjetivos y nunca para formar los tiempos compuestos mediante el auxiliar haber, con excepción de frito, preso y roto, que además tienen, uso más frecuente que los regulares (los chicos habían roto las tejas).

4.- Los diminutivos derivados de los participios , a veces, se forman de muerto, muertecito; de frito, fritito; etcétera.

43.- LOS TIEMPOS:

Se agrupan dentro de los demás modos, indicando la época o momento:

<<Pretérito: expresa acción pasada, que se ejecutó hace ya un tiempo; el campesino sembró maíz; el mecánico arregló su coche; etcétera.

Presente: expresa acciones que se realizan en este momento; el campesino siembra maíz; el mecánico arregla el coche; etcétera.

Futuro: expresa acciones que se van a realizar; el campesino sembrará maíz; el mecánico arreglará el coche; etcétera.>> en que se ejecuta o sucede lo que el verbo expresa (se realiza la acción del verbo),

127

Page 128: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOy pueden ser simples o compuestos, según expresen su significación con una palabra (viajo) o con dos o mas palabras (ha viajado; en el camión viajó solo).

128

Page 129: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Los Tiempos simples de indicativo se llaman: Presente;

Pretérito imperfecto o pasado imperfecto o co-pretérito o co-pasado;

Pretérito indefinido o pretérito perfecto simple o pretérito o pasado;

Futuro o futuro imperfecto.Los Tiempos compuestos de indicativo se llaman: Pretérito perfecto o pasado perfecto o ante-presente o pretérito

perfecto compuesto.Ante-co-pretérito o ante-co-pasado o pretérito pluscuamperfecto

o pasado pluscuamperfecto.Ante-pretérito o ante-pasado o pretérito anterior o pasado

anterior.Futuro perfecto o ante-futuro.Y se forma de los simples del verbo haber seguidos del participio

pasivo que se conjuga.

44.- DERIVADOS VERBALES O FORMAS NO PERSONALES O INFINITIVO O

VERBOIDES:

Así se le llama a ciertas especies de nombres y de adverbios que se derivan del verbo y lo imitan en sus construcciones que son tres:

a.- El Infinitivo (simple o imperfecto, compuesto o perfecto, o infinitivo, o infinitivo compuesto).

b.- El Gerundio (simple o imperfecto, compuesto o perfecto, o gerundio, o gerundio compuesto).

c.- El Participio, que termina en ado o en ido.d.- El punto a y b (infinitivo y gerundio), combinándose con el

auxiliar haber, tiene formas compuestas; el punto c (participio), con el propio auxiliar haber, forman los tiempos compuestos de los verbos.

129

Page 130: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

130

Page 131: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

45.- CONJUGACIÓN PERIFRÁSTICA:

Existe una forma de conjugar los verbos que expresa a la vez la idea de obligación y mandato:

En ella se utiliza el verbo haber, seguido de la preposición de y el infinitivo del verbo que se conjuga (yo he de salir; tú habías de haber callado). También puede emplearse el verbo tener con la conjugación que y el infinitivo del verbo que se conjuga (nosotros tenemos que trabajar; él tenía que haber escrito) o el verbo deber (vosotros debéis obedecer; ellos deben estudiar).

El empleo del verbo deber con la preposición de indica suposición en vez de obligación (Alejandra debería de venir).

46.- EL VERBO Y SUS COMPLEMENTOS:

El verbo es la palabra que necesita y admite más complementos, que pueden serlo los adjetivos, adverbios, modos adverbiales, sustantivos o pronombres, con o sin preposición; otros verbos en infinitivo o en gerundio, también con preposición o sin ella, y hasta oraciones enteras (la muchacha va descalza; vivo aquí; vendo flores; salgo para Tehuacán; llegó llorando; me gustaría que lo vieras).

Los complementos del verbo pueden ser directos, indirectos, circunstancial, agente, y, predicativo.

131

Page 132: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

132

Page 133: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

47.- EL COMPLEMENTO DIRECTO:

Indica sobre quién recae directamente la oración del verbo transitivo y su caso es el acusativo.

La preposición a se usa con el complemento directo tratándose de nombres propios o de animales o cosas personificadas (llamé a Diego; defiende a tu patria; quiero a mi madre; ama a tu prójimo) con nombres propios que no sean de personas o animales y que no lleven el artículo ( marché a Jalapa). Con los pronombres alguien, nadie, y con uno, otro, todo, ninguno, cualquiera, cuando se refiere a personas (no he visto a nadie). Con nombres apelativos de personas o animales que lleven artículo u otro complemento que los determine (llamó a la muchacha; he saludado al presidente). Existen algunas excepciones.

48.- EL COMPLEMENTO INDIRECTO:

Indica sobre quien recae indirectamente la acción de un verbo cualquiera. Su caso es el dativo (declinación que hace oficio de complemento indirecto del verbo).

El complemento indirecto o dativo puede llevar precedido la preposición a o para, excepto cuando sea un pronombre átono. Con animal o cosa a quien se refiere la acción en el concepto general de daño o provecho (el frío no gusta a todos). La preposición para indica también el complemento indirecto cuando expresa idea de fin, propósito o destino (lo hago para entretenerme; estudio para arquitecto; la gasolina es para el coche).

133

Page 134: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

49.- EL COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL:

Indica el lugar, tiempo, modo, etcétera, en que se ejecuta la acción del verbo, siendo en su caso el ablativo. (ablativo); caso de la declinación que en la oración desempeña el oficio de complemento circunstancial, expresando cualquiera de las relaciones de procedencia, situación, modo, instrumento, materia, etcétera, lleva casi siempre antepuesta la preposición con, de, en, sobre, tras; (vengo de Chiapas; lo veo desde la puerta; está en casa; descolló sobre todos; lo hirió con un cuchillo; echó por el atajo)

50.- EL VERBO CONCUERDA CON SUJETO EN NÚMERO Y PERSONA:

Si se trata de un verbo que se refiere a varios sujetos de distinta persona, se pone el verbo en plural, prefiriendo la primera persona a la segunda y ésta a la tercera ( tú y yo cantamos; tú y él cantáis)

134

Page 135: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

135

Page 136: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

CAPÍTULOC

136

Page 137: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

137

Page 138: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

51.- SINTAXIS:

La sintaxis trata de la combinación de las palabras en la frase. Los problemas de que se ocupa la sintaxis se refieren al orden de las palabras a los fenómenos de rección (concordancia o régimen) –es decir, la manera en que ciertas palabras imponen a otras variaciones de caso, número, género-- y por fin, a las principales funciones que las palabras pueden cumplir en la frase

52.- COMPLEMENTOS VERBALES EN SINTAXIS REGULAR:

Deben de colocarse después del verbo, primero el directo, luego el indirecto y por último el circunstancial, pero puede alterarse el orden, siempre que la oración no pierda claridad. A esta alteración se le llama hipérbaton (inversión del orden regular en que deben de colocarse las palabras o las oraciones en la frase). Se puede invertir el orden de colocación de las palabras que expresan ideas de sustancia o de cualidad, pero no el de las que expresan ideas de relación; éstas han de ir delante de la palabra que el entendimiento concibe como segundo término de aquella relación; los complementos del sustantivo, del adjetivo y del verbo pueden colocarse delante de la palabra cuya significación completan, siempre que el cambio de lugar no origine ambigüedad (pobre mujer; mujer pobre); la colocación de las oraciones simples en la oración compuesta es análoga a la de las palabras en la oración simple (corrió tras ella sin descanso; sin descanso corrió tras ella; tras ella corrió sin descanso; corrió sin descanso tras ella; sin descanso tras ella corrió; tras ella sin descanso corrió.).

138

Page 139: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

53.- SINTAXIS DEL VERBO:

En sus modos de indicativo, potencial simple o condicional, subjuntivo, infinitivo o verboides o derivados verbales o formas no verbales (ellos son infinitivo y gerundio simples, imperfecto, perfecto o compuesto), participio, éste último solamente en sus formas simples o imperfectas, imperativo.

54.- SINTAXIS DEL MODO INDICATIVO:

A).- El indicativo en el presente expresa, negando o afirmando, una acción o estado en que se verifica o que se está verificando en el momento en que se habla (yo trabajo; el tiempo pasa).

B.- El indicativo en el pretérito imperfecto (o pasado imperfecto, o co-pretérito, o co-pasado) expresa la simultaneidad de dos acciones pasadas (anochecía cuando llegábamos a casa).

C.- El indicativo en el pretérito indefinido (o pasado indefinido, o pretérito, o pasado, o pretérito perfecto simple) expresa una acción que tuvo lugar en tiempo ya pasado (ayer estuve en su casa).

D.- El indicativo en el pretérito anterior (o pasado anterior, o ante-pretérito, o ante-pasado) denota que una acción se realizó inmediatamente antes que otra ya pasada, y se emplea precedido de las locuciones después que, luego que, así que, no bien, en seguida que, tan pronto como y otras análogas (así que hubo comido escribió la carta).

E.- El indicativo en el futuro (o futuro imperfecto) expresa una acción que se verificará en tiempo posterior al momento en que se habla (mañana lo compraré; dentro de tres días llegaré).

139

Page 140: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOF.- El indicativo en el ante-co-pretérito (o ante-co-pasado, o

pretérito pluscuamperfecto, o pasado pluscuamperfecto) indica una acción que se realizó antes que otra ya pasada (habíamos entrado en casa cuando empezó a llover).

140

Page 141: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

G.- El indicativo en el futuro perfecto (o ante-futuro) indica una acción venidera que tendrá lugar antes que otra también por venir (ya habremos cenado cuando pase la cabalgata).

H.- EL indicativo en el pretérito perfecto (o pasado perfecto, o ante-presente, o pretérito perfecto compuesto) indica que la acción o atributo es anterior al acto de la palabra, es decir, al presente; pero que conserva relación estrecha con algo que todavía existe (he cantado; estuvo ayer en la ciudad, pero se ha vuelto hoy al campo).

55.- SINTAXIS DEL MODO POTENCIAL O CONDICIONAL:

A.- El potencial simple o condicional simple (o simple, o imperfecto, o pos-pretérito, o pos-pasado, o modo potencial condicional simple) indica la posibilidad de que se verifique una acción, ya en el momento en que se habla, haya antes o haya después (yo compraría eso, pero es muy caro; mañana me iría al campo de buena gana; en aquella ocasión tendría unos diez años).

B.- El potencial compuesto (o perfecto, o compuesto, o ante-pos-pretérito, o ante-pos-pasado, o modo potencial condicional compuesto, o condicional perfecto) enuncia el hecho como terminado, o la posibilidad de que se verifique en tiempo futuro, pero anterior a la realización de otro hecho (creí que cuando llegásemos ya habían recibido el obsequio).

A veces la posibilidad también se indica mediante el futuro imperfecto (serán las diez).

141

Page 142: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

142

Page 143: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

56.- SINTAXIS DEL MODO SUBJUNTIVO:

A.- En el modo subjuntivo los tiempos corresponden en oraciones subordinadas (o subjuntas) a los de indicativo y a los del potencial simple o condicional, pero estas expresan la acción como objetiva y real, y los del subjuntivo como subjetiva (no me parece que haya dormido; no me pareció que durmiera; no me parecía que hubiese dormido; no me pareció que durmiese; no me pareció que hubiera dormido).

B.- El modo indicativo o potencial, es el que declara simplemente la acción o el hecho (me parece que duerme o dormirá; me parece que ha dormido; o habrá dormido; me pareció que dormía; me pareció que dormiría o habría dormido).

C.- Las dos formas de pretérito imperfecto o pasado imperfecto (o pretérito, o pasado) del modo subjuntivo, no son enteramente equivalentes; la forma terminada en ra equivale a la terminada en ía del potencial simple en oraciones aseverativas (aquellas en que se afirma o niega la realidad o la posibilidad de un hecho), y en la apódosis (<<proposición en que se completa el sentido de otra proposición condicional llamada prótasis: si quieres =prótasis= me marcharé =apódosis=>>) de las oraciones condicionales (yo comiera o comería, esas frutas si estuviesen menos verdes; el huerto podría o pudiera, tener más árboles); y equivale a la terminación se en oraciones subordinadas que llevan el verbo en subjetivo y en la prótasis de las condicionales (me alegraría que viniera o viniese, tu hermano; si luchara o luchase, vencería).

D.- El futuro imperfecto o futuro se usa, aunque poco, en oraciones condicionales de condición posible, y expresa la acción como no terminada y como contingente, referida al presente o al futuro (si viniere a verte algún amigo, enséñale el cuadro).

E.- El futuro perfecto o ante-futuro es menos usado, expresa una acción terminada y se emplea en oraciones temporales y condicionales (si cuando tú llegues ya la hubiera vendido, no le censures).

143

Page 144: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

144

Page 145: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

57.- SINTAXIS DEL MODO INFINITIVO:

A.- El modo infinitivo (o verboides, o derivados verbales, o formas no personales) es la forma substantiva del verbo y equivale a un substantivo que exprese la acción del mismo verbo. Por ello puede desempeñar en la oración dos oficios: el de nombre substantivo y el de verbo.

B.- El infinitivo como nombre o substantivo puede llevar artículo (el saber no ocupa lugar) y estar determinado por un adjetivo (andar tanto en un día es asombroso) u otro nombre (el ladrar del perro).

Desempeña también los mismos oficios que el substantivo, o sea; sujeto (el mentir es vergonzoso); predicado nominal (la vida es morir un poco); complemento determinado (difícil de imitar); complemento directo (deseo nadar); complemento indirecto (un regalo para festejar) y cualquier complemento circunstancial.

C.- El infinitivo como verbo puede tener sujeto y complementos, pero se diferencia del verbo propiamente dicho en que no denota ni tiempo, ni número, ni persona; estos accidentes los indica el verbo que lo acompaña (amar a Dios; comer con apetito).

D.- El infinitivo como complemento directo se construye sin preposición con los verbos que denotan percepción sensible o intelectual y con los que expresan actos de voluntad (la oigo reír; lo siento palpitar; te prohíbo salir).

E.- El infinitivo como complemento indirecto se construye con las preposiciones a, de, por, (voy a embarcar; le obligaron a saltar; lucharon para defender sus vidas; terminaron por subir).

F.- El infinitivo como complemento circunstancial se construye siempre con preposición (marcho a todo correr; salieron antes de amanecer; llegaron después de salir nosotros).

145

Page 146: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

146

Page 147: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

58.- SINTAXIS DEL MODO GERUNDIO:

A.- El modo gerundio que es un verboide, puede tener los mismos complementos que su verbo (iba corriendo por el jardín; iba corriendo a su casa; iba corriendo con unos amigos). Generalmente se refiere al sujeto o al complemento directo del verbo principal (la niña estaba jugando ; hallamos a tu hijo durmiendo) y puede referirse a un nombre, sujeto o complemento de la oración a que pertenece o a otro que no conforme parte de ella (los caballos pasaban corriendo; con tiempo tan horrible, vosotros lo estáis viendo, no podemos salir).

B.- Con los verbos andar, estar, ir, quedar, seguir, venir, y refiriéndose al sujeto, expresa la acción temporal o duración a que alude la significación del gerundio con más precisión que el tiempo simple del verbo; así, en la frase estaba pasando gente, la duración del acto queda mejor expresada que si se dice pasaba gente.

C.- Con los demás verbos, sean transitivos o intransitivos, se puede usar el gerundio refiriéndolo al sujeto de ellos (jugando en la playa, el niño se mojó el traje); sólo con verbos de comprensión o de representación, como grabar, pintar, representar, puede el gerundio refiriéndose al objeto directo (veo una gaviota volando); con verbos reflexivos puede referirse tanto al sujeto como al pronombre complemento de aquellos (estábamos admirados oyéndole).

D,- La significación más corriente del gerundio es la modal (iba haciendo el payaso; corría el agua formando remolinos), pero también puede significar coincidencia de tiempo o tiempo inmediato anterior, nunca posterior (reinando los reyes Católicos se descubrió América; sacando el dinero, pagó lo que debía).

E.- El gerundio compuesto indica siempre acción ya pasada con respecto del verbo de la oración principal (bajó al jardín y habiendo cerrado la puerta, soltó al perro).

F.- El gerundio con la preposición en denota anterioridad inmediata (en terminado este dibujo, saldré contigo).

G.- El gerundio precedido del adverbio como, su verdadera acepción queda atenuada y es equivalente a la locución como si seguida del pretérito imperfecto de subjuntivo. Así la frase las hojas movíanse

147

Page 148: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOcomo si estuviesen temblando. Fuera de este caso es galicismo el uso de como con gerundio.

148

Page 149: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

H.- El modo gerundio expresa idea de causa (saltando, se torció el pie); otras equivale a una oración concesiva (no es extraño que te hayan premiado, habiendo presentado tan notable obra), o tras una condicional (regando a tiempo salvarás la cosecha).

I.- El gerundio respecto a su sujeto, debe de construirse de modo que no haya anfibología (el doble sentido a que pueda darse más de una interpretación) para lo cual ambos deben de estar lo más cerca posible. En vi a tu amiga paseando por el campo, no queda duda de que es la amiga quien paseaba. Pero en paseando por el campo, vi a tu amiga, no sabemos si se refiere a yo o a la amiga.

J.- En el gerundio, si el sujeto es un pronombre, se pone en la forma nominativa (cuando entrábamos en el desfiladero, guiando yo la expedición, empezó a llover); si el gerundio es un compuesto y su sujeto un pronombre personal, no puede colocarse éste entre el auxiliar y el participio (no habiendo él llegado, esperamos hasta la tarde).

59.- SINTAXIS DEL MODO PARTICIPIO:

A.- El modo participio pasivo tiene formas distintas para concertar con el nombre a que se refiere (el paño teñido; la tela teñida; los paños teñidos; las telas teñidas) e indica que la actuación del verbo se ha efectuado ya o que tendrá lugar en el tiempo indicado por el verbo (asunto resuelto; Ramiro está; fue o será excluido).

B.- El modo participio como predicado nominal, concertando con los verbos ser e ir denota la acción del verbo en el tiempo indicado por aquellos (el chico será castigado; todos los niños iban satisfechos); con el verbo estar y otros intransitivos, como andar, correr, llegar, salir, venir, etcétera, denota la acción como verificada antes del tiempo indicado por tales verbos (la carta está escrita; el niño salía aturdido).

C.- El participio de los verbos transitivos, usado con el verbo ser, forman la voz pasiva (los náufragos fueron recogidos por unos pescadores).

D.- Los verbos intransitivos no admiten voz pasiva, salvo el participio, que toma un valor reflexivo (arrepentido que se arrepiente; parecido que se parece; sentido que se siente u ofende fácilmente). Si este participio reflexivo se construye con el verbo ser indica que la cualidad verbal es permanente del sujeto y debe de considerarse más

149

Page 150: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOcomo adjetivo que como participio; pero si se construye con estar y los demás verbos, denota que la cualidad la posee el substantivo solamente en el tiempo

150

Page 151: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

a que el verbo se refiere (la muchacha es comedida; la muhacha esta comedida ).

E.- Cuando el participio hace de atributo puede suceder que el nombre a que se refiere forme o no parte integrante de la oración en la que se halla relacionado (los árboles plantados al trebolillo formaban largas calles) en este caso el participio se llama conjunto. (la pobre muchacha que, rotas sus ilusiones se desesperaba en su habitación) en este caso el participio se llama absoluto y denota un hecho que tuvo lugar antes que el expresado por el verbo de la oración; a veces lleva delante la locución después de.

F.- En el participio las locuciones formadas por el pretérito pasivo seguido de que y un tiempo de los verbos haber, tener, estar, ser, y ver equivalen a una oración temporal con después que o luego que (terminada que tuvo la cosa, equivale a: después que tuvo terminada la cosa). En tales locuciones el participio concierta con el nombre a que se refiere, excepto en los construidos con el verbo haber que toma la forma neutra (reunidos que fueron los materiales necesarios; repartido que hubo su hacienda).

G.- Participio activo o de presente: este participio viene a ser un adjetivo verbal, indica acción, y refiere la significación de su verbo a un nombre.

H.- Cuando el verdadero participio se une al nombre a que se refiere sin verbo intermedio (el bosque perteneciente al pueblo, equivale a el bosque que pertenece al pueblo), y admite también entonces los mismos complementos que su verbo (perteneciente a su hermano; pertenece a su hermano; condescendiente con todos; condesciende con todos), pero no así cuando se convierte en adjetivo (amante de sus hijos; complaciente con sus amistades; complace a sus amistades).

I.- El participio construido como predicado nominal (que tiene nombre, pero no realidad de una cosa, soberanía, sueldo, obediente, etcétera) con el verbo ser, se convierte en adjetivo (el chico no es obediente; su conducta es repugnante ) varios de estos adjetivos fueron convertidos por el uso en substantivos (dependiente, presidente, sirviente, etcétera), y algunos tienen formas femeninas (presidenta, sirvienta, etcétera).

151

Page 152: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

152

Page 153: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

60.- SINTAXIS DEL MODO IMPERATIVO:

A.-El modo imperativo se usa y tiene siempre únicamente tiempo presente.

B.- Expresa mandato, consejo, ruego, o súplica, petición, exhortación, animación, etcétera (paga a tus acreedores; honra a tus padres, etcétera).

61.- LOS VERBOS EN LAS TRES PERSONAS:

Los verbos amanecer y anochecer entre otros pueden usarse en las tres personas, pero entonces dejan de ser unipersonales para convertirse en intransitivos (anduvimos toda la noche y amanecimos en Oaxaca).

El verbo haber puede usarse con carácter de unipersonal, y entonces la tercera persona de singular del presente de indicativo es ha, cuando denota transcurso de tiempo (dos meses ha que no venimos) y en frases como: no ha lugar a discusiones; en los demás casos es hay (hay señales de buen tiempo).

Otros verbos pueden usarse como unipersonales, dando lugar a frases como estas: (puede ser que salga; no se me alcanza; pese a su buen gusto).

153

Page 154: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

62.- PRONOMBRES PERSONALES:

Para la conjugación de los verbos, se suele utilizar los pronombres personales en lugar de los nombres o sustantivos en singular y plural:

En singular: yo primera persona

tú segunda persona

él tercera persona

ella tercera persona

ello tercera persona

usted tercera persona

En plural: nosotras primera persona

nosotros primera persona

vosotras segunda persona

vosotros tercera persona

ustedes tercera persona

ellas tercera persona

154

Page 155: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOellos tercera persona

CAPÍTULO D

155

Page 156: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

156

Page 157: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

63.- EL VERBO SE DIVIDE:El verbo como el sustantivo se divide en lexema o raíz o

radical o base o semantema, y en gramemas o desinencias o terminación.

a).- El verbo siempre tiene un lexema o raíz o radical o base o semantema y dos gramemas o desinencias o terminación.

b).- El lexema o raíz o radical o base o semantema aporta el significado principal.

c).- Dos gramemas o desinencias o terminación, uno de persona y número, y otro de tiempo y modo.

d).- Estructuración conjugada en el verbo odiar, tiempo presente:

PRONOMBRE LEXEMA O RAÍZ O GRAMEMA ORADICAL O BASE O DESINENCIAS OSEMANTEMA TERMINACIÓN

Tiempo y persona yModo número

Yo odi oTú odi a sÉl odi aElla odi aEllo odi aUsted odi aNosotras odi a mosNosotros odi a mosVosotras odi á isVosotros odi á isUstedes odi a nEllas odi a nEllos odi a n

157

Page 158: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

158

Page 159: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

64.- TEMPOS VERBALES:a).- Los tiempos verbales expresan, con mayor o menor precisión, el modo o la época en que transcurre la acción verbal.b).- En cuanto a su forma, los tiempos verbales se pueden clasificar en simples y compuestos.c).- Son simples los tiempos manifestados por una sola forma verbal.d).- Son compuestos los tiempos manifestados por dos formas verbales:

1.- El verbo haber.2.- El participio del verbo que se trate.

e).- Cuando un tiempo verbal expresa su noción temporal con referencia exclusiva al sujeto, se denomina tiempo absoluto.f).- Cuando la noción temporal de una forma verbal va referida a otro tiempo verbal se denomina tiempo relativo.

159

Page 160: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

160

Page 161: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

65.- DIAGRAMA DE TIEMPOS VERBALES:

A.-1.- Tiempos 1.- Absolutos 1.- Presente / cantó. del modo 2.- Pretérito / canté indicativo 1.- Simples 3.- Futuro / cantaré

y del 2.- Relativo modo 1.- Co-pretérito / cantaba potencial 2.- Pos-pretérito / cantaría

1.- Absolutos 1.- Ante-presente / he cantado 2.- Com-- puestos 2.- Relativos 1.- Ante-pretérito / hube cantado 2.- Ante-co-pretérito / había cantado

3.- Ante-futuro / habré cantado 4.- Ante-pos-pretérito / habría cantado

2.- Tiempos 1.- Presente / canté del modo 1.- Simple 2.- Pretérito / cantara o cantase

subjuntivo 3.- Futuro / cantarétodos son relativos 2.- Com-- 1.- Ante-presente / haya cantado

puestos 2.- Ante-pretérito / hubiera o hubiese cantado 3.- Ante-futuro / hubiere cantado

3.- Modo infinitivo 1.- Simples o 1.- Infinitivo / cantar imperfectos 2.- Gerundio / cantando

3.- Participio / cantando

2.- Compuestos 1.- Infinitivo / haber cantado o perfectos 2.- Gerundio / habiendo cantado

3.- Participio / habiendo cantado

161

Page 162: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

162

Page 163: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

66.- LOS TIEMPOS EN LOS MODOS:

a).- El modo indicativo, con que se denota afirmación sencilla y absoluta, constituido por ocho tiempos.

b).- El modo potencial o condicional, el que denota posibilidad, constituido por dos tiempos.

c).- El modo subjuntivo, el que denota deseo o subordinación, y generalmente necesita juntarse a otro verbo para tener significación determinada y cabal, constituido por seis tiempos.

d.- El modo infinitivo, o verboides o derivados verbales o formas no personales, denota la significación en abstracto y no expresa número, persona, ni tiempo determinado sin juntarse a otro verbo. Comprende tres formas, las cuales se comprenden en cinco tiempos, las formas son infinitivo, gerundio y participio. El infinitivo acaba siempre en ar, er, ir, y es la voz que da el nombre a la conjugación verbal.

e).- El modo imperativo, expresa mandato, petición, exhortación, animación, consejo o súplica.

67.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS EN LOS MODOS:

A.- Indicativo, potencial o condicional, subjuntivo, infinitivo o derivados verbales o verboides o formas no personales, e, imperativo.

163

Page 164: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

164

Page 165: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

68.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS DEL MODO INDICATIVO:

A.- En el modo indicativo son ocho los tiempos:

1.- Presente: significa la coexistencia del atributo con el momento en que proferimos el verbo (canto; la Tierra gira alrededor del Sol).

2.- Co-pretérito, o co-pasado, o pretérito imperfecto, o pasado imperfecto: significa la coexistencia del atributo con una cosa pasada (cuando volviste ella cantaba).

3.- Pretérito, o pasado, o pretérito indefinido, o pasado indefinido, o pretérito perfecto simple: significa la anterioridad del atributo al acto de la palabra (odié); es propio el significar a veces negación respecto del presente (Alejandra fue hermosa).

4.- Futuro, o futuro imperfecto: significa la posteridad del atributo al acto de la palabra (odiaré mañana). Podemos metafóricamente emplear el futuro en vez del presente para expresar incertidumbre, probabilidad, conjetura o sorpresa (¿Qué horas serán?; ¿Serán las once?; ¿Será hoy cuando mi hermana regrese?; ¿Será posible esta infamia?.

5.- Ante-presente, o pretérito perfecto, o pasado perfecto, o pretérito perfecto compuesto: significa que el atributo es anterior al acto de la palabra, es decir, al presente; pero que conserva relación estrecha con algo que todavía existe (he odiado; estuvo ayer en la ciudad, pero se ha vuelto hoy al campo).

6.- Ante-co-pretérito, o ante-co-pasado, o pretérito pluscuamperfecto, o pasado pluscuamperfecto: significa que el atributo es anterior a una cosa pasada, pero mediando entre las dos un intervalo indefinido (había odiado; los israelitas desobedecieron al Señor, que los había sacado de la tierra de Egipto), el sacar es anterior al desobedecer, pretérito; pero la desobediencia pudo ocurrir en cuanto los israelitas salieron de la tierra de Egipto, o mucho tiempo

165

Page 166: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

166

Page 167: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

después de la salida. Entre ambas naciones media, pues, un intervalo indefinido.

7.- Ante-pretérito, o ante-pasado, o pretérito anterior, o pasado anterior: significa que el atributo es inmediatamente anterior a una cosa pasada (hube cantado; cuando hubo amanecido, salí), aquí el amanecer se presenta como inmediatamente anterior al salir, que es cosa pasada respecto del momento en que se habla.

8.- Ante-futuro, o futuro perfecto: significa que el atributo es anterior a una cosa que, respecto del momento en que se habla, es futura (quizá te habré buscado acomodo), el buscar (hallar) es anterior al procurar, que se presenta como una cosa futura.

69.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS DEL MODO POTENCIAL O

CONDICIONAL:

B.- En el modo potencial o condicional son dos los tiempos:

1.- Pos-pretérito, o pos-pasado, o modo potencial condicional simple, o imperfecto, o simple, o condicional: significa que el atributo es posterior a una cosa pretérita (cantaría; odiaría; los profetas anunciaron que el Salvador del mundo nacería de una Virgen), adviértase que el nacer es posterior al anuncio, que es una cosa pasada.

2.- Ante-pos-pretérito, o ante-pos-pasado, o modo potencial condicional compuesto, o perfecto, o compuesto, o condicional perfecto: significa anterioridad del atributo a una cosa futura respecto de un hecho pasado (habría cantado; habría odiado; me avisó que cuando yo volviera ya habría escrito), escribir anterior a volver; volver posterior a avisar; avisar, pretérito.

167

Page 168: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

168

Page 169: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

70.- SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS DEL MODO SUBJUNTIVO:

C.- En el modo subjuntivo son seis los tiempos:

1.- Presente: esta forma equivale, cuanto a tiempo al presente y al futuro de indicativo:

PRESENTE DE INDICATIVO (me parece que alguien odia).PRESENTE DE SUBJUNTIVO (no percibo que alguien odie).FUTURO DE INDICATIVO (es seguro que odiará mañana).PRESENTE DE SUBJUNTIVO (no creo que mañana odie).

2.- Pretérito, o pretérito imperfecto, o pasado, o pasado imperfecto: la significación, por lo que a tiempos se refiere, equivale al pretérito, co-pretérito, y pos-pretérito de indicativo:

PRETÉRITO DE INDICATIVO (me dicen que Mario odió ayer).PRETÉRITO DE SUBJUNTIVO (no se tiene por hecho auténtico que Mario odiase u odiara en

Tehuacán).CO-PRETÉRITO DE INDICATIVO (parecióme que odiaban en el

en el cuarto vecino).PRETÉRITO DE SUBJUNTIVO (no percibí que nadie odiase u

odiara en el cuarto vecino).PRETÉRITO DE INDICATIVO (se anunciaba que al día siguiente odiaría Mario).PRETÉRITO DE SUBJUNTIVO (por improbable se tenía que al

día siguiente odiara u odiase Mario).

3.- Futuro, o futuro perfecto: es el tiempo de que nos valemos en la generalidad de los casos, para expresar condición o hipótesis. De aquí que suele llamársele condicional o hipotético.

Por lo que se refiere a tiempo, puede significar presente o futuro (odiare; “no sabemos quien sea esa buena señora que decís: mostrádnosla; que si ella fuere de tanta hermosura como significáis, de buena gana y sin apremio alguno confesaremos la verdad”

169

Page 170: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO<<Cervantes>>), sea y fuere designan un mismo tiempo, y fuere presenta como una hipótesis la hermosura presente de la señora.

170

Page 171: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

4.- Ante-presente, o pretérito perfecto: equivale en su significación de tiempo al ante-presente y ante-futuro de indicativo:

ANTE-PRESENTE DE INDICATIVO: (bien se conoce que ha odiado).

ANTE-PRESENTE DE SUBJUNTIVO: (dudo que hay odiado).ANTE-FURTURO DE INDICATIVO: (puedes estar seguro que

cuando vuelvas habrá odiado ya).

ANTE-PRESENTE DE SUBJUNTIVO: (no tengas por seguro de que cuando vuelvas haya

odiado ya).

5.- Ante-pretérito, o ante-co-pretérito, o pretérito pluscuamperfecto, o pasado pluscuamperfecto: corresponde al tiempo significado por el ante-co-pretérito y ante-pos-pretérito de indicativo:

ANTE-CO-PRETÉRITO DE INDICATIVO (se echaba de ver que había odiado).

ANTE-PRETÉRITO DE SUBJUNTIVO: (no se echaba de ver que hubiera o hubiese odiado).

ANTE-POS-PRETÉRITO DE INDICATIVO: ( consideraba que cuando volvieras habría odiado ya).

ANTE-PRETÉRITO DE SUBJUNTIVO: (no tenía por seguro que cuando volvieras hubiera o hubiese odiado ya).

6.- Ante-futuro, o futuro perfecto: puede significar ante-presente, o ante-futuro de subjuntivo (forma condicional hipotética).

ANTE-PRESENTE: (si hubiere llegado el correo, abre los paquetes), abrir los paquetes, presente: llegar el correo, anterior a dicho presente).

ANTE-FUTURO: (si para fines de la semana entrante hubiere llegado el correo), fines de la semana entrante, futuro; llegar el correo, anterior a ese futuro.

171

Page 172: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

172

Page 173: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

71.- SIGNIFICADO DEL MODO INFINITIVO, O DERIVADOS

VERBALES, O VERBOIDES, O FORMAS NO PERSONALES:

D.- En el modo infinitivo son cinco los tiempos; dos del modo infinitivo, dos del modo gerundio y uno del modo participio:

1.- Infinitivo, o infinitivo simple, o imperfecto que es el sustantivo verbal: expresa presente o futuro; pero no, como el verbo, respecto del momento en que se habla, sino respecto del verbo a que está asociado en la proposición presente (le veo salir; le vi salir; le veré salir), porque el salir coexiste con el ver; futuro (pienso salir; pensé salir; pensaré salir), porque aquí el salir es necesariamente posterior al pensar.

A.- Precedido de al denota coincidencia de tiempo (le saludé al entrar), por lo que se ve que el acto de saludar y de entrar coinciden en un punto.

B.- Precedido de la preposición a denota condición (a creer lo que asegura Alejandra, el asunto quedó arreglado), es decir, admitimos la idea de que el asunto quedó arreglado, a condición de que creamos lo que asegura Alejandra.

2.- Infinitivo compuesto, o perfecto; se forma con el infinitivo de haber y el participio substantivado del verbo que se conjuga (haber amado; haber tejido; haber partido; haber odiado; etcétera). Por lo que se refiere a tiempo, denota pretérito o ante-futuro.

A.- Pretérito (no advirtió haberse quedado equivocado hasta que se le hizo ver), el acto de equivocarse es anterior al de advertir la equivocación; (me satisfará haber realizado tan hermoso viaje), el hecho de realizar el viaje, es futuro respecto de la satisfacción que me cause, la cual, por lo que toca al momento presente es futuro.

173

Page 174: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO3.- Gerundio simple, o imperfecto, o gerundio , en cuanto tiempo expresa coexistencia o anterioridad inmediata, coexistencia (andando los caballeros lo más de su vida por florestas y despoblados, su más

ordinaria comida sería de viandas rústicas), el andar los caballeros en despoblado, coexiste con el ser su comida de viandas rústicas.Anterioridad inmediata (los caballeros, tendiendo por el suelo unas pieles de ovejas, aderezaron su rústica cena), el tender las pieles precede inmediatamente al aderezar la cena. Esta idea de anterioridad inmediata es la que denota siempre el gerundio cuando se construye con la preposición en (en llegando tú, me marcharé yo); el acto de llegar aparece como inmediatamente anterior al de marcharse.

A.- Nunca puede el gerundio denotar posteridad.

4.- Gerundio compuesto, o perfecto, se forma con el gerundio del auxiliar haber y el participio substantivo del verbo que se conjuga (habiendo odiado; habiendo temido; habiendo tejido) significa, por lo que atañe a tiempo, anterioridad respecto del verbo con que se construye (habiendo recibido noticias suyas, nos tranquilizamos), el acto de recibir es anterior al de tranquilizarse.

5.- Participio, es un derivado verbal que termina en ado, ido (de compro, comprado; de odiar, odiado; de vendo, vendido; de parto, partido).

A.- En atención a las funciones que desempeña el participio se le divide en dos clases, substantivado, y adjetivizado.

Es substantivado cuando el auxiliar haber forma los tiempos compuestos de los verbos (he odiado; hube escrito; había dicho).

Es adjetivizado cuando se construye con cualquier otro verbo (será cantado; quedó escrito; está dicho).

B.- Son regulares los participios si terminan en ado, ido (amado, temido).

C.- Son irregulares cuando adoptan otra terminación to, so, cho (escrito, dicho, impreso).

D.- Participio substantivado (expresa la idea cuando el verbo es abstracto), nunca varía de estructura y termina siempre en o (he impreso los libros; he impreso las cartas; he impreso el libro; he impreso la carta).

174

Page 175: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOE.- Participio adjetivizado (adjetivo) si toma las terminaciones del

adjetivo (fue impreso el libro; fue impresa la carta; fueron impresos los libros; he impreso las cartas).

F.- Las relaciones de tiempo indicadas por el participio, ya adjetivo (adjetivizado) ya substantivo (sustantivado), generalmente significa anterioridad al tiempo del verbo con el cual se construye, cualquiera que sea la relación de tiempo en que se halle este verbo

respecto del acto de la palabra, es decir, respecto del momento que la proferimos:(El palacio está destruido), indica que el hecho de la destrucción ha sido anterior al momento en que se dice; pero es porque se construye con está, que coexiste en ese momento.(El palacio estará destruido antes de poco) señala el hecho de la destrucción como anterior a cierta época futura, porque estará significa futuro.(El palacio, cuando yo lo visité, estaba destruido), hace mirar ese hecho como anterior a una época ya pasada, porque estaba denota una época coexistente con el tiempo de mi visita, que es cosa pasada.

72.- SIGNIFICADO DEL MODO IMPERATIVO:

A.- El modo imperativo es de un solo tiempo, éste es un presente, que es el que muestra dicha acción denotando mandato, consejo o súplica, pide, exhorta, anima o disuade.

175

Page 176: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOB.- Algunos gramáticos y la Academia de la Lengua Española, han

omitido por tradición el uso de la voz en primera persona en singular del pronombre yo, por lo que por uso y costumbre el automandato, el autoconsejo, o la autosúplica, la autopetición, la autoexhortación, la autoanimación o autodisuación se ha visto como inexistente, sin embargo al existir nosotros no la hemos omitido en ninguna conjugación.

73.- TIEMPOS Y MODOS COMPARADOS EN PRESENTE:

PRONOMBRE INDICATIVO POTENCIAL SUBJUNTIVO IMPERATIVOYo odio odiaría odie odioTú odias odiarías odies odiaÉl odia odiaría odie odieElla odia odiaría odie odieEllo odia odiaría odie odieUsted odia odiaría odie odieNosotras odiamos odiaríamos odiemos odiemosNosotros odiamos odiaríamos odiemos odiemosVosotras odiáis odiaríais odiéis odiadVosotros odiáis odiaríais odiéis odiadUstedes odian odiarían odiarían odienEllos odian odiarían odiarían odienEllas odian odiarían odiarían odien.

74.- VERBOS UNIPERSONALES

176

Page 177: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOAlborear Chispear Molliznar TonarAmanecer Chubasquear Molliznear TronarAnochecer Descampar Nevar VentarAtardecer Deshelar Neviscar VentearAtenebrarse Diluviar Obscurecer VentiscarAtronar Escampar Orvallar VentisquearCellisquear Escarchar OscurecerCentellar Garuar RelampaguearCentellear Granizar RetronarClarear Helar RielarClarecer Lobrefuecer RutilarCoruscar Llover TardecerChaparrear Lloviznar Tempestear

75.- VERBOS REGULARES CON UN PARTICIPIO IRREGULAR

Abrir abierto Licuefacer licuefactoAbsolver absuelto Manuscribir manuscritoAdscribir adscrito Morir muertoCubrir cubierto Poner puestoDecir dicho Prescribir prescritoDescribir descrito Proscribir proscritoDescubrir descubierto Pudrir podridoDisolver disuelto Rarefacer rarefactoEncubrir encubierto Reabrir reabriertoEntreabrir entreabrierto Recubrir recubiertoEscribir escrito Rescribir rescritoHacer hecho Resolver resueltoInscribir inscrito Romper roto

177

Page 178: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Satisfacer satisfechoSuscribir suscritoTranscribir transcritoTumefacer tumefactoVer vistoVolver vuelto

A.- Iguales características tienen los derivados correspondientes (desabrir, antebrir, desabsolver, subabsolver, decribir, anteescribir subescribir, etcétera); con la excepción de bendecir y maldecir que pertenecen a los verbos con dos participios

178

Page 179: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

76.- VERBOS CON DOS PARTICIPIOS

regular irregularAbsorber absorbido absortoAbstraer abstraído abstractoAfligir afligido aflictoAhitar ahitado ahítoAtender atendido atentoBendecir bendecido benditoBienquerer bienquerido bienquistoCircuncidar circuncidado circuncisoCompeler compelido compulsoComprimir comprimido compresoConcluir concluido conclusoConfesar confesado confeso

Confundir confundido confusoConsumir consumido consuntoContundir contundido contusoConvencer convencido convictoConvertir convertido conversoCorregir corregido correctoCorromper corrompido corruptoDespertar despertado despiertoDesproveer desproveído desprovistoDifundir difundido difusoDividir dividido divisoElegir elegido electoEnjugar enjugado enjuto

179

Page 180: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

180

Page 181: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

regular irregularExcluir excluido exclusoEximir eximido exentoExpeler expelido expulsoExpresar expresado expresoExtender extendido extensoExtinguir extinguido extintoFijar fijado fijoFreír freído fritoHartar hartado hartoImprimir imprimido impresoIncluir incluído inclusoIncurrir incurrido incurso

Infundir infundido infusoInjertar injertado injertoInsertar insertado insertoInvertir invertido inversoJuntar juntado juntoMaldecir maldecido malditoMalquerer malquerido malquistoManifestar manifestado manifiestoManumitir manumitido manumisoNacer nacido natoOprimir oprimido opresoPoseer poseído posesoPrender prendido preso

181

Page 182: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBOregular irregular

Presumir presumido presuntoPretender pretendido pretensoPropender propendido propensoProveer proveído provistoRecluir recluido reclusoRetorcer retorcido retuertoSalpresar salpresado salpresoSalvar salvado salvoSepelir sepelido sepultoSepultar sepultado sepultoSofreír sofreído sofritoSoltar soltado suelto

182

Page 183: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

regular irregularSubstituir substituido substitutoSujetar sujetado sujetoSuspender suspendido suspensoSustituir sustituido sustitutoTeñir teñido tintoTorcer torcido tuertoTorrefactar torrefactado torrefacto

183

Page 184: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

184

Page 185: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

77.- VERBOS DEFECTIVOS

Ablandir, Arrecir, Asaborir, Buir, Desaterirse, Desmarrirse, Emolir, Estabilir, Establir, Trasgredir

Las conjugaciones irregulares y defectivas que sólo se emplea en tiempos y personas que en sus desinencias tienen la vocal i , realizando la omisión en el presente de indicativo y en el presente de subjuntivo, por uso de la Academia, por razones de uso estructural aquí hacemos presencia del uso en todas las tiempos, ya que se cae en el absurdo e incongruencia la negación del hacer una acción que se da en singular como en plural.

Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural. Pero se conjuga como lo indicado en la conjugación 70 abolir.

Abarse Formas no personalesImperativo: 2ª personas, singular y plural

Abolir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

AcaecerFormas no personales y las 3ª personas singular y plural de cada uno de los tiempos.

AcontecerFormas no personales y las 3ª personas singular y plural de cada uno de los tiempos.

185

Page 186: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Adir Sólo las formas no personales.Agredir Formas no personales.

Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Aguerrir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Aplacer

Formas no personales y las 3ª personas del singular y plural del presente y del pretérito imperfecto de indicativo.

Arrecierse Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

AtañerFormas no personales y las 3ª personas de singular y plural de cada uno de los tiempos

Aterirse Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Balbucir No se usa en la 1ª persona singular del presente de indicativo ni en el presente de subjuntivo.

Blandir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Colorir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

186

Page 187: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

187

Page 188: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Concernir Formas no personales.Indicativo: 3ª personas del singular y plural del presente y del pretérito imperfecto.Subjuntivo: 3ª personas del singular y plural del presente.

Denegrir Sólo en las formas no personales.Descolorir Sólo el participio y el infinitivo.Desguarnir Formas no personales.

Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Despavorir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Embaír Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural. Pero se conjuga como lo indicado en la conjugación 69Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Empedernir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Garantir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Guarnir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural. 188

Page 189: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

189

Page 190: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

Incoar Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural. Pero se conjuga como amar

IncumbirFormas no personales y las 3ª personas del singular y plural de cada uno de los tiempos

Manir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Polir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Preterir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

SolerIndicativo: presente, pretérito perfecto simple y compuestoSubjuntivo: presente.

Transgredir Formas no personales.Indicativo: todos los tiempos simples y compuesto, del presente sólo las 1ª y 2ª personas del plural.Subjuntivo: pretérito perfecto, pretérito pluscuamperfecto, futuro y futuro perfecto.Imperativo: sólo la 2ª persona del plural.

Usucapir Sólo en las formas no personales

190

Page 191: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

191

Page 192: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

BIBLIOGRAFIA

192

Page 193: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

1.- Castellano. Lacau-Rosetti. Editorial Kapelusz. María Hortensia Mujica de Lacau, Mavel V. Manacorda de Rosetti. Segunda edición, Buenos Aires, Argentina, 1978.2.- Manual de gramática castellana. Carlos González Peña. Editorial Patria, S. A. Cuadragésima edición, México, D.F. 1981.3.- Gramática de la lengua castellana. Real Academia Española. 1911.4.- Gramática de la lengua castellana. Real Academia Española, 1917.5.- Diccionario de la Conjugación Castellana. Isaza.6.- Gramática Práctica de la Lengua Castellana. Isaza.7.- M. Menéndez y Pelayo. Estudio de la crítica literaria.8.- Gramática de don Andrés Bello.9.- El Mundo de la Gramática. Océano Grupo Editorial, S.A. Barcelona, España, 1995.10.- Tratado de Gramática. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Editorial Inexistencia, S.A. Primera edición. Tehuacán, Puebla, México, 1998.11.- Diccionario de Galicismos. Baralt.12.- Diccionario Ilustrado de la Lengua Española. Gran Sopena. Editorial Ramón Sopena, S.A. Barcelona, España, 1980.13.- Diccionario Latín-Español, Español-Latín. Julio Pimientel Álvarez. Editorial Porrúa, S.A. México, D.F., 1996.14.- Diccionario Enciclopédico de las Ciencias del Lenguaje. Oswal Ducrot Tzventan Todoror. Editorial Siglo Veintiuno Editores. Quinta edición. México, D.F., 1979.

193

Page 194: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

INDICE TEMÁTICO

194

Page 195: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

195

Page 196: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

ÍNDICE TEMÁTICO

NUMERO TEMA

INTRODUCCIÓN

CAPÍTULO A

1 VERBO 2 LOS VERBOS SE CLASIFICAN 1

3 EL VERBO RIGE 4 LOS PODEMOS ESTUDIAR SINTÁCTICAMENTE,

SEMÁNTICAMENTE, Y, MORFOLÓGICAMENTE5 LOS VERBOS SE CLASIFICAN 26 VERBOS TRANSITIVOS7 VERBOS NEUTROS O INTRANSITIVOS8 VERBO PRONOMINAL, REFLEXIVO Y REFLEJO9 UNIPERSONALES O IMPERSONAL10 VERBOS AUXILIARES11 EL VERBO AUXILIAR HABER12 EL VERBO AUXILIAR SER13 VERBOS REGULARES14 LOS VERBOS IRREGULARES15 DE IRREGULARIDAD APARENTE16 DE LOS VERBOS REGULARES UNOS ALTERAN

SU RAÍZ O RADICAL O LEXEMA O BASE OSEMANTEMA

17 HAY CINCO CLASES DE VERBOS IRREGULARES18 LAS IRREGULARIDADES DE LOS

VERDADERAMENTE IRREGULARES19 VERBO ADJETIVO20 VERBO COPULATIVO

21 VERBOS NO COPULATIVOS22 VERBO DETERMINADO23 VERBO DETERMINANTE24 VERBO FRECUENTATIVO25 VERBO INCOACTIVO26 VERBO PRONOMINADO27 EL VERBO SER28 EL SUSTANTIVO RIGE A UN VERBO

196

Page 197: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

197

Page 198: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

ÍNDICE TEMÁTICO

CAPÍTULO B

29 CONJUGACIÓN30 NOMBRE DE LOS TIEMPOS DE LOS MODOS

VERBALES31 VERBOS CONJUGADOS32 1ª CONJUGACIÓN en AR33 2ª CONJUGACIÓN en ER34 3ª CONJUGACIÓN en IR35 NÚMERO36 PERSONA37 ASPECTO

38 LA VOZ39 LOS MODOS40 LOS MODOS PERSONALES41 EL MODO IMPERSONAL42 SON IRREGULARES LOS PARTICIPIOS PASIVOS43 LOS TIEMPOS44 DERIVADOS VERBALES O FORMAS NO

PERSONALES O INFINITIVO O VERBOIDES45 CONJUCIÓN PERIFRÁSTICA46 EL VERBO Y SUS COMPLEMENTOS47 EL COMPLEMENTO DIRECTO48 EL COMPLEMENTO INDIRECTO49 EL COMPLEMENTO CIRCUNSTANCIAL50 EL VERBO CONCUERDA CON SUJETO EN

NÚMERO Y PERSONA

198

Page 199: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

ÍNDICE TEMÁTICO

CAPÍTULO C

51 SINTAXIS52 LOS COMPLEMENTOS VERBALES EN SINTAXIS

REGULAR53 SINTAXIS DEL VERBO54 SINTAXIS DEL MODO INDICATIVO55 SINTAXIS DEL MODO POTENCIAL O

CONDICIONAL56 SINTAXIS DEL MODO SUBJUNTIVO57 SINTAXIS DEL MODO INFINITIVO58 SINTAXIS DEL MODO GERUNDIO59 SINTAXIS DEL MODO PARTICIPIO60 SINTAXIS DEL MODO IMPERATIVO61 LOS VERBOS EN LAS TRES PERSONAS62 LOS PRONOMBRES PERSONALES

CAPÍTULO D

63 EL VERBO SE DIVIDE64 TIEMPOS VERBALES65 DIAGRAMA DE TIEMPOS VERBALES66 LOS TIEMPOS EN LOS MODOS67 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS EN LOS MODOS68 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS EN EL MODO

INDICATIVO69 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS DEL MODO

POTENCIAL O CONDICIONAL70 SIGNIFICADO DE LOS TIEMPOS DEL MODO

SUBJUNTIVO71 SIGNIFICADO DEL MODO INFINITIVO O

DERIVADOS VERBALES O VERBOIDES OFORMAS NO PERSONALES

72 SIGNIFICADO DEL MODO IMPERATIVO73 TIEMPOS Y MODOS COMPARADOS74 VERBOS UNIPERSONALES75 VERBOS REGULARES CON UN PARTICIPIO IRREGULAR76 VERBOS CON DOS PARTICIPIOS

199

Page 200: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO77 VERBOS DEFECTIVOSPÁGINA 136 BIBLIOGRAFÍAPÁGINA 135 ÍNDICE

ESTELIBRO SE IMPRIMIÓ

EN LOS TALLERES GRÁFICOSDE LA EDITORIAL INEXISTENCIA, S.A.AV. A. LÓPEZ MATEOS 3210 LOCAL 2

TEHUACÁN, PUE.COLONIA ZONA ALTA

EL DÍA 20 DEL MES V DEL AÑO MMVIICON UN TIRAJE DE 250 EJEMPLARES

MAS LOS SOBRANTESDE REPOSICIÓN.

200

Page 201: Berruecos Fresnillo Mario Bulmaro - Gramatica Del Verbo

MARIO BULMARO BERRUECOS FRESNILLO GRAMÁTICA DEL VERBO

EN LA MISMA COLECCIÓN

“SEPÁN CUAL...”1 ABERRACIONES. Angélica Díaz Ceballos Graf. Rústica

2 CUENTOS DE MI PUEBLO. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

3LOZA IZABLE. MÉTODO YUO-SLICK . Fred E. Koebel . versión directa, adaptación y ampliación.

Berruecos y Rosas. Rústica.

4POESÍA COMPLETA DE CHARLES BAUDELAIRE, con sus variantes en los versos. Traducción de Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

5 CUERPO DE MAQUÍS Y MAQUIAVELADAS. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

6VOCABULARIO DE LA LENGUA POPOLOCA DE LA REGIÓN DE TEHUACÁN, PUE. Salvador Pacheco Manuel. Rústica.

7 DEL DOLOR Y EL AMOR... SÓLO CADA SER. Alejandra Sánchez Guerra. Rústica.

8 DEL DOLOR Y EL AMOR... SÓLO CADA SER. Alejandra Sánchez Guerra. Rústica. 2ª Edición.

9 LEY ORGÁNICA MUNICIPAL PARA EL ESTADO DE PUEBLA. Rústica.

10 LEY DE INGRESOS MUNICIPALES PARA TEHUACÁN, 1997. Rústica.

11 UNA HISTORIA COMÚN. Alejandra Sánchez Guerra. Rústica.

12 ESCAL0NES. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

13 LA ROSA AZUL. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

14 DESACIERTOS. Alejandra Sánchez Guerra. Rústica.

15DICCIONARIO ORTOGRÁFICO BERRUECOS FRESNILLO. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

16 LADY BEATRIZ. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

17 LADY BEATRIZ. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica. 2ª Edición.

18 LA HISTORIA EN 91 PUNTOS. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

19 MIS ÚLTIMOS DÍAS. Alejandra Sánchez Guerra. Rústica.

20 UNA NUEVA ESPERANZA. Miguel Ángel Zúñiga. Rústica.

21 TRATADO DE GRAMÁTICA. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

22 MURMULLO DE LUCIERNAGAS. Benny Galeana Carrasco. Rústica.

23 MARGARITA. Alejandra Sánchez Guerra. Rústica.

24UNIVERSALIDAD. ENCICLOPEDIA 8 TOMOS. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica plastificada.

25 RANCHO DE DOLORES. Alejandra Sánchez Guerra. Rústica plastificada.

26 PENSAMIENTO DE ÁLVARO ALATRISTE. Recopilación. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

27 MANUAL DE ORTOGRAFÍCO. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

28TRATADO DE GRAMÁTICA. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica. 2ª Edición, aumentada y corregida.

29 EMBORRACHARSE ESTAR CRUDO. Recopilación. Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

30ENAMORARSE AMANCEBARSE CASARSE AMOR Y MÁS. Recopilación e Investigación Mario Bulmaro Berruecos Fresnillo. Rústica.

201