beinþynning magnús jóhannsson prófessor tannlæknanemar 2013

13
Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Post on 21-Dec-2015

224 views

Category:

Documents


1 download

TRANSCRIPT

Page 1: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Beinþynning

Magnús Jóhannsson prófessorTannlæknanemar 2013

Page 2: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Beinin

• eru stöðugt að eyðast og myndast • beinagrindin endurnýjar sig á um 10 árum• eftir 35-40 ára aldur fer beinmassinn

minnkandi• eftir tíðahvörf tapast beinmassi hratt• beinþynningu hefur verið lýst við faraldur • beinþynning eykur hættu á beinbrotum

Page 3: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Umsetning beina

• osteoblastar – mynda beinvef• osteoclastar – eyða beinvef• osteocytar – beinfrumur sem mynda net

• þarna þarf að vera fínstillt jafnvægi

Page 4: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Ca í blóði

• Ca-þéttni í blóði þarf að vera rétt m.a. til að ertanlegar frumur starfi rétt

• ýmis hormón hafa áhrif sem miða að því að stilla Ca-þéttni í blóði– parathormón (PTH)– kalsitónín – D-vítamín– östrógen

Page 5: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Hormónin

• parathormón (PTH)(temprar Ca í blóði)– ↑Ca úr beinum, ↑Ca frásog, ↓Ca útskiln. í nýrum

• kalsitónín – ↓Ca úr beinum (osteoclastar)

• D-vítamín– ↑Ca frásog, ↓Ca útskiln. í nýrum

• östrógen– mótverka PTH, örva osteoblasta

Page 6: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Sjúkdómar í beinum• beinþynning er algengust og mikilvægust• iktsýki• langtíma notkun barkstera• meinvörp í beinum• Pagets sjúkdómur í beinum(Í öllum tilvikum sams konar meðferð)

• D-vítamín skortur

Page 7: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Lyfin

• bisfosfónöt• östrógen• parathormón• strontium• D-vítamín• Ca-sölt („kalk“)

Page 8: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Bisfosfónöt

• alendronat, zoledronat• gefin í inntöku eða í æð• gefin daglega --- einu sinni á ári• verka beint á osteoclasta og hindra starfsemi

þeirra

• mjög sjaldgæf en fræg aukaverkun er drep í kjálka (osteonecrosis of the jaw)

Page 9: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Östrógen

• áður fyrr voru mest notuð alls kyns östrógen eða s.k. tíðahvarfahormón

• nú er aðallega notað raloxifen sem er sértækur östrógen-viðtaka temprari (SERM)

• hemur osteoclasta og örvar osteoblasta

Page 10: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Parathormón (PTH)

• aðallega sem teriparatid (hluti af PTH) – gefið daglega sem stungulyf

Page 11: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Strontium ranelat

• Gefið sem mixtúra daglega• eykur beinmyndun og minnkar niðurbrot• Sr er skylt Ca og byggist inn í bein í stað Ca þar

sem það situr árum saman

Page 12: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

D-vítamín

• D-vítamín er hormón og virkast sem D3• fæst í fæðu (t.d. lýsi) og með sólarljósi• skortur veldur m.a. beinkröm og beinþynningu• hversu algengur er skortur?• hverjir eru nauðsynlegir dagskammtar?• RDS 10-15 µg (400-600 ae) – er það nóg?• meðferð við skorti er gjöf D-vítamíns

Page 13: Beinþynning Magnús Jóhannsson prófessor Tannlæknanemar 2013

Ca-sölt (kalk)

• Ca-glúkonat, Ca-laktat • eykur framboð Ca til frásogs í þörmum• allir með beinþynningu (eða í áhættuhópi)

ættu að taka aukalega kalk og D-vítamín• RDS 800-1000 mg af Ca