BEAV TEFSR (Mealimut-Tenzil) 1. Cild Byk mam, Snnetin hyacs, Muhammed el-Huseyn ibn Mesud el-Ferra, el-Beavi, e-afi Hicri 516 senesinde lmtr. Derleyen ve Tahkik eden: Halid Abdurrahman el-Ak Mervan Suvar Birinci Cz Darul-Marife Basks, Beyrut, Lbnan kinci Basm 1407-1987

GR Bismillahirrahmanirrahim Alemleri uyarmak iin kuluna Furkan indiren Allah (c.c.)a hamd olsun. Salat ve selam, mrikler holanmasa bile dinin hepsini izhar etmek iin hidayet ve hak dinle gnderilen efendimiz Muhammede, Onun ailesine, ashabna, ballarna ve din gnne kadar hidayette olan herkese olsun. Bundan sonra: Bu kitab muttaki mfessir, Byk Hafz, Fakih ve Snnetin ihyacs Ebu Muhammed el-Huseyn ibn Mesud el-Ferra el-Begavinin Mealimut-Tenzil adl eseridir. yleki sonraki tefsir kitabna hamieler de baslmtr. Bu yzden bu tefsirin deeri pek ycedir. timad edilen dier tefsirler de bu tefsire itibar eder. Tefsir kitablar bize kadar selefi salihinin miras olarak ulamtr. Tertib, tenkid, belge, hkm ve Kuran- Kerim tefsirine taalluk eden konularn ihatas bakmndan. Allah kendisine geni bir rahmetle rahmet etsin, bu musannifin evla oluu undandr: Hadislerin tahrilerini sahabe, tabiin ve sonraki imamlarn szlerini, adalet ve zabt ehli rivayetler arasndan zenle semitir. Onlarn yetenekleri ve ehliyetleri asrnn imamlar arasndan teslim edilmitir. Rivayet ve dirayet yoluyla gelen tefsirler arasndan bu tefsire ihtiya duyulmutur. Bunun iin bu tefsirden dier tefsirlerden daha fazla istifade etmek kolay olmutur. Gnmzde de byledir. Bu mukaddime bu tefsirin kymet ve deerini ifade etmeye asla kafi gelmez. Sonra musannif rahimehullahn tercemesi, sonra bu tefsirin menheclerinin beyan, sonra bu tefsirden kardmz hkmlerle amel etme eitlerinin izah. Baarya ulatracak olan Allahtr. Ondan yardm ister, Ona tevekkl ederiz. Dmek, Rebius-sani 1403 Kanuni Sani, 1983 Mervan Suvvar Halid Abdurrahman el-Ak

1- Tefsirin Tarifi ve Anlam:

Bu mukaddimeler Halid Abdurrahman el-Akin Usulut-Tefsir adl kitabndan alntlanmtr. Tefsir: Szlkte tefsir, kef etmek ve aklamak anlamna gelir. Bu konuda Allahu Teala yle buyurmutur: Sana bir misal vermezler ki, Biz onun gereini ve en iyi anlalann sana vermemi olalm. (Furkan:25/33) Bu aklamak ve ayrntlandrmak (tafsil) anlamndadr. Szlkte tefsir, gizli olan aa karmak anlamnda kullanlr. Keif ise makul manalardan olur. eri stlahta Tefsir: eri stlahta tefsir, Kuran- Kerimi anlamak, onun manalarn idrak etmek, ayetlerin meramn ve maksadlarn aklamak, hkm ve hikmetlerini ortaya karmak, Kuran ayetlerinin manalarn aklamak, ayetlerin anlamlarnn belirtilmesi ve ayetlerin deer ve yceliklerinin aklanmas, kssalarn, ayetlerin ini sebeblerinin aklanmas olarak bilinir. Kelime ise ak delalet zerine anlamlandrlr ve delillendirilir. Tevil: Allame Crcani Tarifat isimli eserinde yle der: Tevil aslda dndrmek anlamna gelir. eriatta ise muhtemel mana Kitab ve Snnete muvafk grld zaman zahir manadan muhtemel manaya gitmektir. rnein Allahu Tealann u ayetinde olduu gibi: lden diriyi, diriden ly karr Eer Allah isterse, yumurtadan kuu (tavuu) karr, yine eer Allah isterse kafirden mmini, cahilden alimi karr. te bu tevildir. Baz alimler yle demilerdir: Tefsir rivayete ynelik olur, tevil ise dirayete ynelik olur. Tefsir ve Tevil lminden Yararlanmak: Tefsir ve Tevil ilminden yararlanmak yle olur. Allah Tebarek ve Tealann kitabndan, Onun Rasulu aleyhissalatu ves-selamn snnetinden, Szlk ve Nahiv ilminden, Sarf ve Beyan ilminden, stinbat usul ilminden, Kraat ilminden, Nzl sebebleri ve Nash Mensuh ilminden. 2- Tefsir Yollar: Tefsir usulnde gelmitir ki: Kuran- Kerimin tefsirini renmek isteyen bir kimse ncelikle kendi nefsinde Kuran renmeyi taleb edecektir. Bir konuyu en gzel ekilde tefsir ettiinde bir baka konuyu tefsir etmeye ynelecektir. Kuran- Kerimi tefsir edecek kiiye gereken ey, mdekkik bir ekilde Kurana bakmak ve incelemektir. Bundan sonra ise konu ile ilgili tm ayetleri bir balk altnda toplamas gerekir. Sonra bunlarn bazlarn dier bazlarna yaknlatrr. (Konu tefsiri yaptnda birbirleri ile ilgili ayetleri bir arada toplar ve btnl ierisinde deerlendirir.) Bundan sonra ise ak bir ekilde kasd edilen anlam ortaya kar. Nebevi snnetten ilim tahsil ve taleb etmeden bu manalarn ortaya kmas mmkn deildir. nk nebevi snnet Kurann aklaycs ve ayrntlandrcsdr. Bunun iin de mam afii yle sylemitir: Rasulullahn verdii btn hkmler, Onun Kurandan anladklarndandr Bunun iin Rasulullah yle buyurmulardr: Dikkat edin, bana bir Kuran verildi, bir de onunla baraber bir misli. Aranlan anlam snnette de bulunamazsa o zaman sahabenin sz aratrlr. nk onlar Allahn kitabnn iniine ahid olmular, sonra Nebinin snnetini grmler ve vahyin inii esnasnda hazr bulunmulardr. Ayetlerin ini sebeblerine ahid olmulardr. Hakim Mstedrek isimli eserinde zikr etmitir ki, Muhakkak sahabinin tefsiri geerlidir. nk onlar vahye ve ayetlerin iniine ahid olmu kimselerdir. Sahabenin szleri Rasulullaha merfu olarak hkmdr. Muhakkak Rasulullah ashabna Kurann anlamlarn szl, ameli ve takriri olarak aklamtr, retmitir. Tpk Kurann lafzlarn ve hkmlerini rettii gibi. Bunun iin de Allahu Teala yle buyurmutur: Kendisine indirileni insanlara aklamas iin... Aranlan anlam sahabenin szleri arasnda da bulunamazsa, sahabeden sonra gelen tabiilerin grlerine baklr. Onlar yle insanlardr ki, bize ilmi nakletmiler ve sahabeleri tantmlardr. Allah onlarn hepsinden raz olsun. Aranlan anlam tabiinlerin szleri arasnda da bulunamazsa, arapa szlk kitablarna, dil bilgisi ile ilgili kitablara baklr. bhe yok ki, Kuran- Kerim arapa dili zerine

inmitir. Beyhakinin uabl-man isimli eserinde mam Malikten nakl ettiine gre, o yle sylemitir: Alim olan kiiden baka birisi arapa szlk/gramer kitablar ile Kuran tefsir etmi olarak bana gelirse, onun iin bir ceza hazrladm te bunlar tefsir ilminin yollardr. Hi kimse iin bunlarn ieriklerini ve delalet ettikleri anlamlar bilmeden Allah Tebarek ve Tealann kelamn tefsire kalkmak caiz olmaz. 3- Tefsirin eitleri ve Blmleri: mam Taberinin tefsirinin mukaddimesinde Cild 1 Sh 75te Abdullah ibn Abbastan rivayet edildiine gre o yle demitir: Tefsir drt ekilde yaplr. Birinci ekil arap szlerinin (dil) bilinmesi ile yaplan tefsirdir. kinci ekil tefsir hi kimsenin bilmemezlii sebebi ile zrl saylmayaca tefsirdir. nc ekil yaplan tefsir, alimlerin bildii tefsirdir. Drdnc ekildeki tefsir de Allah (c.c.)tan baka hikimsenin bilmedii/bilemeyecei tefsirdir. bn Abbasn yapm olduu bu tefsiri alimler Kuran- Kerim menheclerinin ve blmlerinin bilgilerinin tecdidi konusunda kendilerine dayanak yaptlar. Arabn bildii tefsir u ekildedir: Bu tefsir kelime ya da ibareyi arabn lisan ile zmekle mmkn olur. Bu arapa dil bilgisinin ve sarf, nahv, irab, beyan, garib v.b. ilimlerinin yceliindendir. Tefsir yaplrken arap diline gre zm mmkn olmuyorsa, mfessirin yapaca ey, arap lisan zere kendisine gelen konularda tevakkuf etmektir. Tefsir yollarnda ak menhecler zere gidilir. Hi kimsenin cehaleti sebebi ile zrl olamayaca tefsir udur: O da bilgisini herkesi kuatabilecei, ieriklerini, tazammun ettii anlamlar herkesin idrak edebilecei, konu hakknda hibir aratrma yapmadan ve meakkat ekmeden kolaylkla anlalabilecek tefsirdir. Emir ve nehiy, helal ve haramlara ilikin olarak gelen ayetler gibi. Akide ve tevhid ile ilgili ayetler gibi. mam Zerkei bu konuda demitir ki: Bu ksm tefsirde, hkmlerde ihtilaf edilmemi ve tevil yoluna gidilmemitir. Mesela u ayetten herkes tevhidin manasn anlamtr: Bil ki Allahtan baka ilah yoktur Bu u demektir: Onun uluhiyetinde hibir orta yoktur. Yine u ayeti bilmek ve gerektiince uygulamak herkesin zerine zorunlu olarak bilinmesi gereken bireydir. Namaz kln, zekat verin, Allaha ve Rasulne itaat edin. Ve daha baka bunlar gibi. Bunlar anlamada yardma ihtiya yoktur, bunlar idrak etmekte bir mkil de yoktur. Alimlerin bildii tefsire gelince, Bu da itihad ve istinbat almalar ile mmkn olur. Kuran- Kerimin manalarn kef ve beyan ile mmkn olur. mam Zerkei bu konuda demitir ki: Ayetlerdeki her lafz iki manaya ihtimalli olabilir. Bunu da alimlerden bakasnn zmesi caiz deildir. Ancak ictihad ile olursa bundan mstesna. Alimler zerine gereken ey, deliller ve ak hkmlerle amel etmektir. Konu hakkndaki mcerred kiisel grler onlar iin itimad edilmeye layk deildir. Allah Tebarek ve Tealadan bakasnn bilemeyecei tefsire gelince, bunlarla bir bakasnn oyalanmas caiz deildir. nk bu konular gayba ilikin olan konulardr. Ahiret ve saat ilmini ieren ayetler, gayb, cennet ve atei, melekleri ve cinnleri ieren ayetler gibi. Yine mteabih ayetler de bunlar gibidir. yle ki onlarn anlamlarn idrak etmek iin yol yoktur. Ta ki Allah Azze ve Celleden ve Onun Rasul aleyhissalat vesselamdan ak bir nass olsun, o zaman mstesna. Konularna gre Tefsirin Blmleri: Konularna gre tefsire gelince bu Kurandaki ayetleri toplamakla mmkn olur. ki blme ayrlr. Bunlardan birincisi, Kuran Kerim kelimelerine taalluk edendir, buna Tefsiri Lafzi denilir. kincisi ise, Kuran- Kerimin anlamlarna taalluk edendir. Bu tefsir ayeti kerimelerdeki manalar kef etmekle (inceliklerini bilmekle) olur. Tefsiri Lafzi dediimiz birinci ksm iin garib kelimelerin anlamlarn bilmek gerekir. Szlk mfredatlarnn bilinmesi zorunludur. Ve bunun irab ve sarf ilminin kurallar, kraat ilminin kurallar zerine olmas da zorunludur. Yine mtevatirin, mehurun ve az olann bilinmesi de mutlaka gereklidir. kinci ksm olan Tefsiri Meani ise, beyan ve meani ilimlerinin bilinmesini zorunlu klar, belaat ilminde, fkh ve fkh usul ilminde bilindii zere... Btn bunlar itihad ve istinbat ilimlerinde malum olduu zere yaplr. Tefsir ilmi hem zordur, hem de kolaydr: Tefsir ilmi hem zordur, hem de kolaydr; zordur nk onun zorluu u sebeblerden dolay aktr. Bu ak olan zorluklar unlardr: Tefsir konusu Kuran- kerimin kendisidir. O ise Allah tebarek ve tealann kelamdr. nsanlar Allahn muradna Allahtan onu iitmekle ularlar. Bizzat Allah (cc)a ulama imkanlar yoktur. Ondan vahyi iitmek demek, bizzat vahyi Allahtan iitmek (almak) demek

deildir, bu ancak Nebi ve Rasullere mahsustur. Hikayelerde ve iirlerdekinin tam tersine... Muhakkak ki insan iir ya da hikaye sahibinin muradn yakalamaya imkan bulur. Bu da ona ulamakla, ondan iitmekle, onun muradn anlamak eklinde olur. Ya da ondan iiten birisinden iitmekle. Bylece ondan onun murad anlalm olur. Ancak Kuran- Kerim ve onun tefsirine gelince bu byle deildir. Kuran- Kerim tefsiri shhat ve dikkat etmek ister. Bu da ancak rasul aleyhissasalat vesselamdan iitmedike tahakkuk etmez. Ya da Rasululahtan iiten birisinden iitmedike. Bylece murad edilen manann bilinmesi deliller ve karinelerin ikame edilmesiyle olur. Bunun hikmeti udur: Muhakkak ki Allahu Teala kendi kelamnn kullar tarafndan tefekkr edilip dnlmesini murad etmitir. Ve Nebisine emr etmitir ki murad edilen bilgiye ulama, tefekkr ve istinbat yollarnn iaretlerini gstersin. Bizzat Rasulullahn salnda onun ashabndan bir cemaat Kuran tefsir etmiler ve tefsirlerinde isabet etmilerdir. te bu Kuran tefsiri konusunda itihadn cevaz iin ak bir delildir. Tabi ki, tefsir usulnde akland zere ilmi ehliyetin tamamlanmasndan sonra. 4- Akl ve Nakille Tefsir Nakille Tefsir: Bu tefsir eidi, Rasulullahn ashabndan ve onlar izleyen tabiin cemaatndan gelen eserlerle Nebi tarafndan yaplan tefsirdir. Sahabeden ve tabiin cemaatndan eser alimlerinin rivayetleri zere her ynyle Kuran- kerime tealluk eden manalar zerinden yaplr. Buna Eser Tefsiri de denilir. Bunun kaynaklar unlardr: az olsun, mehur olsun, mtevatir olsun btn Kurani kraatler birdir. Rasulullahn hadisleri, Sahabe ve tabiin cemaatnn szleri, Mctehid imamlarn grleri. Btn bunlar tefsir usul ile ilgili kitablarn Nakli Tefsirin Kaynaklar blmlerinde aka anlatlmtr. Yine unlar da nakille yaplan tefsirin ierisine girer. Arap dili tefsir kaynaklarndan bir kaynaktr. Bu tefsir usul kitabnda Tefsir iin gerekli olan Lugat menhecleri blm ierisinde nc blmde aklanmtr. Bu konu ile ilgili olarak bu kitabn gerekli yan blmlerine baklabilir. Arap dili zere tefsir, sahabenin tefsirde menheci olmutur. Arab iirleri ve rivayetlerine mracaat edilmitir. Tefsir konusunda nahv ve irabn deeri byktr. Kuran irabnn menhecidir. Aklla Tefsir: Akli tefsir derin anlaya dayanan bir tefsir metodur (dirayet). Kuran kelimelerinin anlamalarn idrak etmeye baldr. Bu da Kuran ibarelerinin delalet ettii anlamlar idrak ettikten sonra olur. Bu da delilleri dakik bir ekilde anlamaya ve delilleri bilmeye baldr. Tefsirin bu ksm Kuran naslarnn anlalmas konusunda itihad gerei gibi yapmaya, Allahn maksadlarn tam olarak anlamaya ve kelimelerin delalet ettii anlamlar gerei gibi bilmeye baldr. Bu konunun tam olarak anlalmas iin Akli itihadn menheci blmne kinci Fasla baklabilir. 5- Tefsirde htilaf Sebebleri: Bu konuda bilinmesi mutlaka gerekli ve nemli ilerden birisi udur: Bir mslmann unu mutlaka bilmesi lazmdr ki, muhakkak Allah tebareke ve Tealann kelam pek ok manalara sahiptir, eitli ynleri bulunmaktadr. Bu da onun icaznn eitlerinden, zelliklerindendir. Allahn kelam kolay kelimelerle ve eitli anlamlarla bize gelmitir. Kuran ayetleri etrafnda mfessirler katnda pek ok szler grrz. Bu da bir ayet etrafnda tm mfessirlerin kendi idrakleri ve fikri takatleri nisbetinde beyan etmi olduklar eitli anlamlardr. Sonra mfessirlerin ihtilaflarndan ou, onlarn Kuran tefsiri konusundaki kltrlerinin farkllklarndan ve eitli olularndan kaynaklanr. Bu konuda gerek olan udur ki, mfessirlerin Kuran tefsiri konusundaki ihtilaflar, birbirlerini nakz eden ve birbirleri ile elien trde deildir. Onlardan her biri murad olunan anlama itibar etmilerdir. Mfessirlerin ihtilaflar u sebeblerden domutur. 1- Kraatlardaki ihtilaf ve vucuhlarn eitli oluu 2- rab vucuhlarnn farkll 3- Lugat ve kelime anlamlarndaki ihtilaflar 4- tlak ve takyid ihtimali 5- Genel ve zel olma konusundaki ihtilaflar 6- Hakikat ve mecaz konusundaki ihtilaflar 7- dmar ve istiklal ihtimaleri 8- Hazf ve ziyade ihtimaleri 9- Takdim ve tehir ihtimalleri 10- Nasl ve mensuh ihtimalleri 11- Nebiden, ashabndan ve tabiinden gelen rivayetlerdeki ihtilaflar. Varid olan bu rivayetlerdeki farkllklar ayetlerin anlamlarna eitli yorumlar yapmay zorunlu klmtr.

6- Tefsirde srailiyat Kaynakl Haber Rivayetleri Tefsir kitablarna israiliyat kaynakl rivayetler slam ruhunun ortadan kaldrlmas iin kastl olarak brakld. Akl sahibi olan her mslmann israiliyyat kaynakl kssalar, hikayeleri, olaylar ve szleri ayrd edebilmesi gerekir. Bu haberler etrafnda bheler pekoktur. Bunlar Kurann kudsiyetine ve celaline yakmayan, layk olmayan eylerdir. Ehli kitabtan mslman olanlar bu haberleri tefir kitablarna kartrmlardr. Bizim ise bu tahriflerin ya da fazlalklarn shhati ve sabit oluu zerinde iyice durmamz gerekir. Kerim rasul sallallahu aleyhi ve sellem bize bu konuda u yntemi retmi bulunmaktadr: Ehli Kitab tasdik te etmeyin, tekzib te etmeyin Bu demektir ki onlarn anlattklar slam akidesine muhalif te olabilir. Yine Rasulullah buyurmutur ki: srail oullarndan nakl edin, bunda gnah yoktur. Bu ise onlarn gemilerini ilgilendiren konulara yneliktir, gemiteki nebi ve rasullerin byklkleri ile ilgili konularda ibret ve t almak iindir. Muhakkak ki yahudiler kendi peygamberlerinin yollarn bozmular ve onlara iftira etmilerdir. Onlarn peygamberlerinin nakl ettikleri haberler sapklk ve yalan rnekleri ile doludur. Bunlarn israiliyat kaynakl haberler olduunu belirterek nakl etmekte herhangi bir saknca yoktur. 1- Nebi sallallahu aleyhi ve sellemden israiloullar ile ilgili olarak rivayet edilen haberlerin shhati biliniyorsa onda kesinlikle problem yoktur, o haktr ve dorudur. 2- Eer shhati bilinmiyorsa veya shhatli olmad biliniyorsa, her zaman ve mekanda sabit olan hakikatlere aykr ise, peygamberlerin masumiyeti, tevhid akidesi, Allahn zatnn tenzihi, gibi. Bunlar merduddur, bunlar rivayet etmek caiz deildir. Ancak bunlar tenbih edilerek, irkinlikleri ve batllklar belirtilerek rivayet edilebilir. 3- Bunlarn arasnda susulup gr belirtilmemesi gerekenler de vardr. Bunlar ise ilk anlattklarmz kabilinden olup, ikinci anlattmz trden olanlar deildir. Bu blmde bizim tevakkuf etmemiz gerekir. Bunlara inanmayz da, inkar da etmeyiz. Onlar hikaye edip aktarmak ise caizdir. Bu eitten olanlarda mslmanlarn dinleri asndan bir fayda yoktur. Geriye bunlarn Rasulullahtan rivayet edildiklerinin shhatinin tesbit edilip bilinmesi kalmtr, bu yeterlidir. 7- Kurani Kssalar Allahu Teala buyurur ki: Biz sana bu Kuranda vahy ettiklerimizle kssalarn en gzelini anlatyoruz Kssa demek kendisine anlatlan kiiye gaib olan eylerden haber verip sz etmek demektir Muhakkak ki Kurani kssalarda ok ibretler ve eitli faydalar vardr. Bunlar aada gelecei ekilde anlatmay diliyoruz: 1- Kuran-i Kerimde anlatlan bu kssalarn ierdiklerini Ehl-i Kitabtan rasih olanlardan bakas bilmiyordu. Bu onlar iin byk bir tahaddiydi. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemin doruluunun ve Kurann onun kendi yanndan olmaynn da ak bir isbat idi. Muhakkak ki Kuran Hakim ve Hamid olan Allahn bir indirmesiydi. Allahu teala buyurmutu ki: te bunlar gayba ilikin haberlerdir, bunlar sana vahy ediyoruz. Bundan nce sen de, kavmin de bunlar biliyor deildiniz. 2- Kuran kssalarnn slubu: Kuran kssalar birbirleri ile elimez. Kssalarn ierdii konulardan alnacak ibretler aktr. Bu kssalarda sdk sahibi mminlere ikram ve Allah tarafndan kendilerine yaplan yardm ve desteklemeler isbat edilmitir. Yine ayn ekilde kafirlerin hezimete uratlmas da isbat edilmitir. 3- Yine kssalardaki faydalardan biri de udur ki, hayr ve er sebebleri aklanmtr. mar etme ve tahrib etme, sakndrma ve takvaya ynlendirme yollar anlatlmtr. Bunun iin Allah yle buyurmutur: te onlarn evleri, zulm ettiklerinden dolay altlar stne getirilmi Nefislerin arndrlmas ya da buna zd olan eylerin aklanmas ve fazilete ynlendirilmesi konusunda faydas ak olan yce misallerdir bunlar. 4- Bunlar mriklerin Allah tarafndan tehdid edilmesi ve elilerle inadlaan kavimlerin layk olduklarn bulmalar ile ilgili tlerdir. Allah yle buyurmutur: Bu kssalar anlat, olur ki tefekkr ederler. Baka bir ayette de yle buyurulmutur: And olsun ki onlarn kssalarnda akl sahibleri iin ibretler vardr. Bunlardan baka da pekok faydalar vardr. Ki bunlar ilim ve marifet bilgisine sahib olan kimseler idrak edebilirler. 8- Kuran Kaatleri

Ksaltlm ve geniletilmiler arasnda mfessirler tefsirlerinde kraatlere zen gstermilerdir. Bunlar Kuran- kerimin tefsirinde nemli bir yer tutar. Yine bu kraatler Kurann manalarnn anlalmasna yneliktir. Kraatler iki hal zeredir: Birincisi, nutuk, tilavet ve tertil ynne taalluk edenlerdir. Med ve imaret mikdarlar gibi. Tahfif, teshil, tahkik, cehr ve hems gibi. Dil, idgam ve ihfa gibi. Ve bunlardan baka tecvid ilmine taalluk eden eyler gibi. Bunun ise uzaktan yakndan tefsirle hibir alakas yoktur. kincisi, Kuran kelimelerinin harflerine ve harekelerine taalluk eder. Harf ve harekeden doan ihtilaf manadaki ihtilaf getirmitir. Bu ynn tefsire tealluk etmesi hususu fazlasyla szkonusudur. Kurralarn Kuran- Kerim lafzlarndaki ihtilaflar bir ayet zerindeki manalar oaltmtr. u ayette olduu gibi. Hatta yethurne Tann sukutu, hann dammeli okunuu ile. Dier kraat ise Hatta yettahherne eklindedir. eddeli ta harfinin fetha ile okunuu ve henin de eddeli okunuu ile. Yine Allahu tealann u ayetinde olduu gibi. Ev la mestumun-Nisa Ayn ayet ile ilgili bir baka mtevatir kraat u ekildedir. Ev le mestmn-Nisa Bir ayet hakkndaki kraat ekillerinin okluu manalarn ok oluunu beraberinde getirmitir. Onlarn bazlar bazlarnn tefsirine yardmc olur. Kraatlerde mtevatir olduu takdirde manalarn izah iin onlara bakmak art deildir. Mehur ya da az kraat tefsirde makbuldr. Bilakis sahih olduunda ahad hadis bile bunu kuvvetlendirir. Bunun iin lafzlarn delaletlerine baktklarn ve manalar gzlemlediklerini grrz. 9- rab ve rabn Tefsir ile Alakas: Muhakkak Kuran- Kerim irabn bilmenin faydalarndandr ki, irab bilinirse nassn ierdii anlam bilinir. Ebu Ubeyde Yahya bin Atikten rivayet etmitir. Dedi ki: Hasana dedim ki Ya Ebu Said! Bir kimse kraatini dzgnletirmek ve nutkunu gzelletirmek iin arapa reniyor. Ne dersin? Dedi ki: Gzel! Ey kardeimin olu sen de ren. Muhakkak bir adam bir ayet okur da onun vucuhunu bilmez ve onda helak olur. Kuran Kerim mfessirinin zerine gerekli olan ey Kuran kelimelerine bakmaktr. Kelimelerin sigalarna, yerlerine, refmi, nasb m, cerr mi, skun mu olduklarna bakmaldr. Btn bunlar sarf, irab ve nahiv ilimleri ile alakal olan eylerdendir. Bunun iindir ki biz mfessirlerin yazm olduklar tefsir kitablarnda ok olsun az olsun aralarndaki ihtilaflarla ilgili olarak Kuran ayetlerinin irablar ile ilgili hallere dikkat ektiklerini gryoruz. Bunun iin de irab ve nahiv kurallar ile ilgili bilgiler tefsir ilminden saylmtr. nk onunla Kuran ayetlerinin manalar aklanr ve maksadlar idrak edilir. Sonra onunla Karinin kraati istikamet bulur ve hataya dlm olmaz. Kuran tefsir eden mfessirlerin menheclerinde mana tefsiri ili birlikte izaha yneldiklerini grrz. Allame Ukberi mlau Ma Menne bihir-Rahman adl eserinin Mukaddimesinde yle der: Manay gerektii gibi anlamak tutulacak en salam yoldur. Kuran kraati zere alm imamlardan nakl edilen Kuran vucuhlarna bakmak gerekir. Allame Kaysi Mkilu rabul-Kuran adl eserinin Mukaddimesinde der ki: rab bilgisi manalarn ounu bize tantr. Mkilleri aa karr. Faydalar ortaya karr ve hitabn anlalmasna yarar. Murad olunan manann hakikatinin bilgisini shhate kavuturur. mam Beavinin Biyografisi 1- Fakih ve Hafz mam Ebu Muhammed el-Huseyn ibn Mesud el-Kurra el-Beavi. Alimlerden biri olarak Allahn aziz kitabnn ve snneti mutahherenin hizmetinde olmutur. Rivayet ve dirayet olarak Kuran ve snnetin eitimi zere mrn geirmitir. Sonra bu ilimlerde telifleri olmu, bu ilimleri ihya etmitir. Onlar ner etmi, onlarn hayrlarn genelletirmitir. Basur ya da Ba beldesinde domutur. Bu yzden nisbeti Baavi dir. Buras Horasan beldelerinden Herat, Merv ve Revz aras bir yerdir. Buras muhaddis ve fakih alimlerinden pekounu yetitirmitir. Onun biyografisine iaret eden kaynaklar onun hicri beinci asrn ilk eyreinin banda domu olduunu sylerler. Yine vefat tarihinin de 510 yl ile 516 yl arasnda olduunu zikr ederler. Beavi beldesindeki kendilerinden ilim ald kimseler gibi afi mezhebindendir. Tehzib adl kitabn telif etmitir. Mezhebte tercih, ihtiyar ve tashih yolunu tutmutur. Beavi rahimehullah imamna taassub gsteren kimseler gibi olmamtr. Bilakis baka btn mezheblerin grlerine bakm ve

imamlarndan yararlanmtr. Onlarn hccet ve delillerine muttali olmu, her konuda ulat en salam hcceti ve nassa en muvafk gr almtr. Bilgi onunla kemale ermitir, Kitab ve Snnete sarlmaya armtr. nk o ikisi dinin asldr. Szleriyle fiilleriyle ve tasnifatyla o iki kaynaa tutunmutur. Asrnn ve kendisinden sonraki alimlerin kendisine takt lakab olan Muhyis-Snne lakabn gerei gibi hak etmitir. kinci vatan olan Merv ve Revz ehirlerinde eitli beldelerden kendisine ilim talebi iin gelenler olmu, istikamet zere olan menhecinden, dzgn fikirlerinden ve geni ilminden insanlar istifade etmilerdir. Vefatna kadar Tefsir, hadis ve fkh konularnda kymetli tasnifatlar olmu ve kitablar telif etmitir. Defni de ayn beldede olmutur. Allah kendisine rahmet etsin. 2- mam Beavinin Faydalanlan zellikleri mam Beavi ahlakndan raz olunan bir kimse idi. Kiilii muhterem, emaili dzgn, tasarrufu gzel, niyeti sadk, huyu selim, himmeti yce, ilmi kabul edilebilir idi. Dnya hayatndan taleb edilebilecek olanlardan hibir ey onu megul etmezdi. oktan ziyade az ile yetinirdi. Elbiselerin kolay ve klfetsiz olanlarndan giyerdi. Allahu Tealann kendisine ksmet olarak verdiklerine kanaat ederdi. Allahu tealadan ve Onun yce fazlndan kendisine ikram ettiklerine raz idi. Onun zellii Allahn kitabnn ve Nebisi aleyhissalatu vesselamn snnetinin hizmetinde olmakt. 3- lmi Kariyeri Zamannn alimlerinden, kendisine biyografi yazanlardan ve bakalarnn szlerinden, eyhul slam, Muhyis-snne ve mam lakablarndan Beavinin ilmi kariyerini idrak etmi oluyoruz. O Allahu Tealann kitabnn hafzdr. Kraat bilgileri ile doludur. Tefsir ve fkh konusunda tabiin ve sahabeden nakl edilen eserlerin bilginidir. O hadis imamlarndan ve hafzlarndandr. Bilgisi geni ve metinlerdeki isnadlar kuvvetlidir. Ravilerin ve ricalin hallerine vakftr. Hafzas kuvvetlidir, konulara muttalidir. Rivayetlerin doru olanlarn ve nakillerin shhatli olanlarn toplar. barelere kar olduka dikkatlidir. Arapa dilini anlama konusunda geni bir bilgisi vardr, ileri grldr. Fakihlerin ihtilaf ettii konulara ve fkhi meselelere youn bir ekilde muttalidir. Mezhebinde mutaassb olmad gibi, baka mezheblerin fakihlerine kar da bir dmanl yoktur. Kitab ve Snnet ilimlerinin bilinmesi ve bu bilgilerin ner edilmesine ok dkn ve gayretlidir. Ona gre sahabe ve tabiinin zerinde bulunduu yola ve onlardan sonra gelen imamlarn ve salih selefin yoluna dnmek gerekir. 4- Akidede Beavinin Mezhebi mam Beavi selefi salihin imamlarndandr. Sfat ayetlerinde ve akidede sahabe-i kiramn mezhebinin nerinde byk rol oynamtr. slamn ve kaynaklarnn ner edilmesinde etkin olan Kitab ve snnete sarlm olan Ashab- Hadistir. Onlar Allahu tealann kitabnda indirdii ve syledii sfatlarna iman ederler. Sahih haberlerle adil ve sika raviler aracl ile geldii zere Rasul aleyhissalat vesselamn da bu konuda sylediklerine ahidlik ederler. Rahmann sfatlar konusunda tebihe inanmazlar, keyfiyetlerini aratrmazlar, Mebbihenin ve tevilcilerin yapt gibi mahiyet aray ierisinde olmazlar. mam Beavi bu konuda geriye kalan dier selef imamlar gibidir. Allah onlardan raz olsun. Ebu Hanifenin arkada olan Muhammed bin Hasen e-eybaninin yle syledii sabit olmutur: Douda ve batda olan btn fakihler, Kuran da ve hadislerde sika ravilerden Rasulullahtan geldii zere Rabb Azze ve Cellenin sfatlarnda tefsir, tevil ve tebih yapmadan inanmak gerektiinde ittifak etmilerdir. Kim bu konuda bir tefsir yapar ayrnt konuursa Nebi sallallahu aleyhi ve sellemin zerinde bulunduu yoldan km olur. Cemaatten ayrlm olur. Muhakkak ki onlar vasflandrmyorlar ve tefsir etmiyorlard. Ancak Kitab ve Snnette olana iman ediyorlard. Kim bu konuda konuursa o Cehmidir ve cemaatten ayrlmtr. Cebriye, mutezile, Cehmiye ve benzerleri gibi mam Beavi kelamclarn ve felsefecilerin ilgilendikleri eylerle ilgilenmiyordu. Onun btn gayreti itikad ve sfatlar konusunda sahabei kiramn menheci zere tutunmakt. 5- Alimlerin Onun Hakkndaki Szleri Btn ehli snnet alimleri mam Beavinin deerinin byklnde, Kitab ve Snnet ilimlerindeki bilgisinin derinliinde grbirliine varmlardr. O fkhta, hadiste ve tefsirde imamdr. 1- Hafz Zehebi onun iin yle demitir: Byk imamlardan birisidir, hafzdr. eyhul slam ve Muhyis-Snne lakablarna hak kazanmtr. Tasnifat sahibidir.

2- Hafz Suyuti onun iin yle demitir: O tefsir sahasnda imamdr. Hadiste de imamdr, fkhta da imamdr. 3- Allame bn el-Imadl-Hanbeli onun iin yle demitir: Muhaddistir, mfessirdir, tasnifat sahibidir, Horasan ehlinin alimidir. 4- bn Hulkan onun iin yle demitir: O ilimler konusunda bir deryadr. Allahu Tealann szlerinin tefsiri konusunda tasnifatlar olmutur. Rasulullahn szlerindeki mkilatlar halletmitir. Hadis rivayet etmi ve ders vermitir. Tam bir taharet zere olmadan asla ders vermemitir. 5- Allame Subki onun iin yle demitir: mam Beavinin lakab Muhyis-Snne olmutur. O dinin rknlerindendir. Onun dindeki, tefsirdeki, hadisteki ve fkhtaki kymet ve deeri pek fazladr. Muhakkak O Kuran, hadis ve fkh ilimlerinin toplaycs olmutur. 6- bn Kesir onun iin yle demitir: limlerde sz sahibidir. Yaam olduu dnemin alimlerindendir. Salih, abid, zahid ve vera sahibi bir kimsedir. 7- Allame ibn Kadi onun iin yle demitir: Tefsir ilminde imamdr. Hadiste de fkhta da imamdr. 8- Allame Tybi onun iin yle demitir: Fkh ve hadiste imamdr. Akidesi sahihtir. 9- Allame ibn Nukta onun iin yle demitir: mamdr, hafzdr, sikadr, salihtir. 6- mam Beavinin Eserleri: mam Beavi kendisinden sonra geriye tefsir, hadis, fkh ve siyer konularnda pekok telifat brakmtr. Muhakkik eyh uayb Arnavudinin tesbitlerine gre unlardr: 1- Mealimut-Tenzil: Bizim ner ettiimiz bu tefsirdir. Bu kitab selefi salihinin tefsir konusundaki szlerini iermektedir. Yine Rasulullahtan varid olan ayet aklamalar ile hkmleri iermektedir. Tefsirde isnad olmayan kopuk rivayetlerden ve israiliyatla ilgili baz haberlerden srarla kanmtr. mam bn Teymiyeden hangi tefsir kitabnn Kuran ve Snnete daha muvafk olduu sorulmu, Zemaheri mi, Kurtubi mi, Beavi mi ya da bunlardan bakas m denilmi, O ise Fetvalarnda (2/193) tefsirden soruldu, bidat ve zayf hadislerden en salim olan Beavidir demitir. Bu tefsir baka tefsir kitablarna hamieler olarak ta baslmtr. Hazin ve bn Kesir gibi. Bu basklar tahrif iermez. Allahu Tealadan bu basklar selim klmasn dileriz. 2- erhus-Snne: Selefi salihinin mirasndan bize kadar ulaan snnet kitablarndandr. Tertib, tenkih, belge hkm ve ihata ynnden gl bir eserdir. Musannf -Allah kendisine rahmet etsin- inayeti tam bir kimsedir. Snneti erifenin koruyucularndan takva sahibi zabt ehli, ravilerin hadislerini tercih etmitir. Sonra bize bunun kapsaml ve geni erhleri de ulamtr garib kelimelerin tefsiri, hkmleri beyan, problemlerin zlmesi ve bunlardan baka snneti anlamak, hadis, rivayet ve dirayet konularnda pek ok faydalar iermektedir. Allahu Teala Muhakkik stad uyab Arnavudiyi gzel bir tahric ile bask yapmaya muvaffak klmtr. Bunun iin Allahu Tealaya hamd olsun. Allah onu hayrla dllendirsin. 3- Mesabihus-snne: Bu kitabta imamlarn kitablarnda varid olan nebevi hadislerden ounu toplamtr. snadlar mahzuftur. erisinde sahih ve hasen olanlar vardr. Sahih olanlar eyhan Buhari ve Mslimin kitablarnda tahric ettikleridir. Ya da onlardan her ikisinin. Hasen oanlar da dier snen sahiblerinin tahri ettikleridir. Bu kitab elden ele dolaan mehur bir kitabtr. Gecikmeli olarak Darul-Marife tarafndan Dr. Yusuf Abdurrahmann tahkiki ile 4 cz halinde baslmtr. 4- Tehzib. mam afinin fkh zeredir. Bilinen delilleri ieren baslm fkh kitablarndandr. afiiler bu kitaba itimad ederler, ondan faydalanrlar ve nakiller yaparlar. mam Nevevi gibi. Onun RavdattTalibin adl kitabndaki nakillerinin ou byledir. 5- Mecmuatl-Feteva. Bu kitab bn Ali el-Mervezinin fetvalarn iermektedir. Kendisine sorulan fkhi meselelere verdii cevablardan olumaktadr. mam Beavi onlara tabi olmutur. Onu Mzeninin muhtasarnn tertibi zere toplamtr. Bu kitab amda Darul-Ktbz-Zahiriyyede 375 rakam altnda afi Fkh Kitablar arasnda Hicri 913 yl nshas olarak durmaktadr. 6- El-Envar Fi emailil-Muhtar. Kefuz-Zunun sahibi bu kitab zikr etmitir. Yine Kettani ErRisaletl-Mustedrife adl kitabnda demitir ki: Muhaddislerin yolu zere tertib edilmi bir kitabtr. 7- El- Camiu beynes-Sahihayn. Kefuz-Zunun sahibi ve kendisine biyografi yazanlar bu kitab zikr etmilerdir. 8- Krk Hadis. Bu kitab bn Kadi el-ehbe Hafz zehebi den naklederek zikretmitir. 7- Beavinin eyhleri: mam Beavi asrnn imamlarndan ilim ve marifet alm ve aldklarn bakalarna retmitir. Hafzlarn byklerinden ve muhaddislerden rivayet edildiine gre onlardan bazlarn aada yazyoruz.

1- mamul Kebir bu Ali Huseyn bin Muhammed bin Ahmed el-Mervezi Vefat H: 462 2- Merv muhaddisi, Ebu Umer AbdulVahid bin Ahmed bin Ebil-Kasm el-Muleyhi el-Helvi, Vefat H: 463 3- Fakih mam Ebu Hasen Ali bin Yusuf el-Cuveyni eyhul-Hicaz. Vefat H: 463 4- Muhaddislerin isnad ettii kii. Ebu Bekr Yakub bin Ahmed en-Nisaburi Vefat H: 466 5- mamul Kebir Ebu Ali Hasan bin Said el-Mervezi Vefat H: 463 6- Allame Ebu Bekr Muhammed bin Abdussamed et-Trabi, el-Mervezi, Vefat H: 463 7- mam Ebul-Kasm Abdulkerim bin Abdil-melik bin Talha en-Nisaburi, Vefat, H: 470 8- El-Hafz Ebu Salih Ahmed bin Abdil-Melik bin Ali bin Ahmed en-Nisaburi Vefat H: 470 9- Nisabur Mftisi Ebu Turab Abdul-Baki bin Yusuf bin Ali bin Salih el-Merai. Vefat H: 492 10- mam mer bin Abdulaziz el-Faani. 11- Ebu Hasen Muhammed bin Muhammed e-irazi. 12- Ebu Said Ahmed bin Muhammed bin el-Abbasul-Hatib. 13- Ebu Muhammed Abdullah bin Abdussamed bin Ahmed el-Czcani 14- Ebu Cafer Muhammed bin Abdullah bin Muhammed el-Muallim et-Tusi 15- Ebu Tahir Muhammed bin Ali bin Muhammed bin Ali bin Biveyhiz-Zrrad 16- Ebu Bekr Ahmed bin Ebi Nasr el-Kufani 17- Ebu Mansur Muhammed bin Abdilmelik el-Muzafferi El-Serahsi 18- Ebu Abdullah Muhammed bin Fadl bin Cafer el-Hurki 19- Ebul hasen Ali bin Huseyn el-Karini. 20- Ebul-Hasen Abdurrahman bin Muhammed bin Muhammed bin el-Muzaffer er-Revadi, ve onlarn tasnifatlarnda rivayet edilen dier pek ok kimse. Onun rencileri de pek oktur. Kendisinden ilim almlar, faydalanmlar ve bilgisinden istifade etmilerdir. Allame Meciduddin el-Attari bunun rneklerinden biridir. Ondan erhus-snneyi rivayet etmitir. Muhaddis Ebu Feth et-Tai el-Hemezani ve Allame Ebul Mekarim en-Nevkafi de onun rencilerindendir, Bunlardan baka kendisinden icazet alanlarn varl da rivayet olunmutur. mam Beavinin Tefsirindeki Menheci: mam Beavi rahimehullahn Kuran- Kerim tefsirindeki menheci, tekil kald bir menhectir. Onun menheci dier tefsir kitablarndan farkldr ve bu farkllk belirgindir. Biz onun menhecini burada aklayacaz. mam Beavi Kuran- Kerim tefsirinde tutmu olduu yolu tefsirinin Mukaddimesinde aklar. Kendilerinden tefsir rivayeti yapt sahabe ve tabiinden olan kimselerin isimlerini aklar. Kendilerinden kraat ilmine ilikin olarak rivayet yapt kimselerin isimlerini aklad gibi. Muhakkak o kraat bilgilerini kraati hret bulmu kimselerden almtr. Sonra tefsirinde tuttuu menheci aklar. Der ki: Ayetlerin beyan ve aklamasnda Rasulullahn hadislerine gittim. Muhakkak ki Kitab snnetten aklama ister. Snnet te eriat renme vesileleri ve din ileri ile ilgili bilgiler vardr. O da hadis imamlarndan, hadis hafzlarndan ve iitilmi kitablardan alnr. Sonra mnkerleri ve tefsir ilmine layk olmayan rivayetleri zikr ettim. mam Beavinin tefsir ilminde ve menhecinde tutunmu olduu yntem bize geldii zere aada aklayacamz ekildedir: 1- Menhecinde orta bir yol tutmu lafzlarn icazlarna bakmtr. 2- Ayetlerin anlamlarnn aklanmasnda tefsir yollarnn en gzeline itimad etmitir. O ayeti Kuranla, kraatle ve sonra da Rasulullahtan geldii sabit olan hadislerle tefsir etmitir. Sonra srasyla sahabe, tabiin ve mtehid imamlarn szlerine tutunmutur. Onlardan rivayet edilen ayetlerin ini sebeblerini renmek istemitir. Sonra da arapa dil bilgisine mracaat etmitir. 3- Kuran ayetlerinde fkhi ahkama mteallik olan hususlar zikr etmitir. 4- Nebevi hadisleri sabit olan isnadlar ile birlikte zikr ettiinde arad art, hadisin sahih ya da hasen olmasdr. Ancak rivayet ettii hadisler sahabe ve tabiinden gelmise ounlukla onlar isnadsz olarak zikr etmitir. 5- Tefsirinde selefi salihinin ihtilaflarn ve onlarn rivayetlerindeki farkllklar ve eitlilikleri zikr etmitir. Onlarn bazlarn bazlarna tercih etmitir. Bu da onun ayetin anlamna baktnn bir iaretidir. Olabilir ki btn manalar ya da en fazla mana onun tercih ettiinde toplanmtr. Bu da mam Beavinin tefsirinin dier tefsirlere oranla farkl bir yandr. 6- Mfessirlerin irab ve belaat konusunda eitli tartmalar olmutur. mam Beavi onlardan birey zikr edecei zaman mutlaka zaruri olan, manann ortaya kmasna yarayann ve ayetteki muradn izahna vasile olacak olann zikr etmitir. 7- Akide ve Allahn sfatlar konusunda kelamclarn ierisinde dtkleri mnakaalarda da ayn yntemi izlemitir. Selefin menheci ve bu menhece ynelik olanlarla yetinmitir.

8- Nazmn zahirinde baz problemlerle karlat varid olmutur. Mesela Bakara Suresinin 117. ayeti gibi. 9- mam Beavi rahimehullah ite bu tefsiri sunmutur. Bu tefsir Kuran tefsirleri arasnda selefin menheci zere yazlm bir tefsirdir. Mfessirler bundan yararlanm, onun izledii yolu izlemi, ve onun nakl ettii eserlerle iktifa etmitir. 9- mam Beavi Tefsirinde Neyi Almtr? Muhakkak ki bu nvan ona biz koyduk. Bu mamn makamnn yceliinden ve menzilinin neminden dolaydr. Ancak Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellemden baka hi kimse ismet sfatna sahib deildir. mam Malik radyallahu anhden sabit olduuna gre o yle demitir. Her insann sz alnr da atlr da... Ancak u kabrin sahibi bundan mstesnadr Ve Rasulullahn kabrini iaret etmitir. 1-srailiyat haberlerinin anlatm. Bunlar dier tefsirlere nisbetle bu tefsirde olduka azdr. Taliklerdeki 15, 16 ve 45 rakamlarna baknz. Ve mukaddimedeki 6 nolu rakama dnnz. 2- Kelbinin tefsirinde eitli szlerden yapt rivayetler. Kelbi Muhammed bin Saibtir. Ebun-Nadra Hafz Zehebi el-Muni fid-Duafa adl eserinde onu zikr etmitir. O terk edilmi bir ravidir. Sleyman et-Teymi onu yalanlamtr. El-Kattan ve Abdurrahman da onu terk etmilerdir. Hafz Semani ElEnsab isimli kitabnda Cild 1 Sh 453-454. Kelbi tefsir sahibi olan bir kimsedir. Kufe ehlindendir. Kelbi Abdullah bn Sebenin ashabndan bir Sebei idi. Onlardan bazlar derlerdi ki: Muhakkak ki Ali lmedi. Kyamet saatinden nce dnyaya dnecektir... Onlar bir bulut grdkleri zaman derlerdi ki: te emirel mminin orada.! te bu adamn hali budur. Onun rivayetleri kabul edilmez ve ondan rivayet yapmak caiz deildir. 3- Baz batl rivayetleri zikr etmitir. Bu rivayetlerin batllna ise iaret etmemitir. Batl ehlinin mminlerin annesi Aieye yaptklarna ilikin rivayetle mushaf konusunda Osman radyallahu anh iin sylenenlerle ilgili rivayetler gibi. Taliklerdeki 121 ve 122 rakamlarna baknz. Tefsir 1. czden. Biz bu hususlar yeri geldiince zikr ettik. 10- mam Beavinin Biyografisi in Mracaat Edilen Kaynaklar: Basl olanlar: 1- Siyeri Alamin-Nbela Hafz Zehebi, Tezkiratl-Huffaz, Zehebi 2- El-Vafi, Safdi 3- Vefiyatil-Alan, bn Hallikan 4- El-Bidaye ven-Nihaye Hafz ibn Kesir 5- El-muhtasar Fi Ahbaril-Beer, Ebi Fda 6- Miratl-Cinan, Yafii 7- Tabakat-afiin, Subki 8- en-Ncmuz-Zahire bn Tari, Berdi 9- Tabakatl Mfessirin Hafz Suyuti, 10- Miftahus-Saade, Letta Kbra Zade 11- Mfessir ve Muhaddis mam Beavi, eyh Halid Abdurrahman el-Ak Baslmam Olanlar: 1- El-stidrak, 1/57-58 bn nukta, ez-Zahiriyye Rakam 423 Hadis 2- EsmaurRical 47, Tybi, el-Huseyn bin Muhammed, ez-Zahiriyye, 6164 Genel 3- lamu bivefayatil-lam, 2/206, Zehebi, Zahiriye, Rakam 116 4- Tabakatu--afiiyye 2/37, Esnevi, Zahiriyye 56, Tarih. 5- afi ve Ashabnn Menakbi, 2/193, bn Kadi ehbe, Zahiriyye, 57, Tarih. 6- Esmaur-Ricalun-nakilin ani-afi vel-Mensubiyne ileyh. 1/65 bn Hidaye Zahiriyye 6164 7- Tabakatl Mfessirin, 58 ed-Davudi, Arif Hikmet Ktbhanesindeki film nsha. Medine-i Mnevvere. Bu Tefsirde Yaptklarmz: Bu byk tefsirde biz aada gelen unlar yaptk 1- Kuran nasslarnn yazm Hafs kraatinde varid olduu zeredir. Bu kraat Msr ve am ehlinin kraatidir. 2- Kitaba ait yazlarn yazlm nshalar arasndan bize ulaan en sahih nshaya gredir. 3- Kraatlerin yazlm mam Beavinin tefsirinde Kuran ayetleri iin zikr ettii gibidir.

4- Hadislerin tahrici musannifin rivayeti iledir, isnadszdr. Muteber Snnet kitablar kayanaklar zeredir: Sahihler, Drt Snen kitab, Msnedler ve Mucemler. Tahric kitablar Hafz bn Hacerin etTelhisul-Habir kitab ve Hafz Zeylainin Nasbur-Raye isimli kitab gibidir. 5- Kitab zerine talik baz garib kelimelerin izah ve mkil meselelerin zm iin nemli ve zorunludur. Yce ve kudret sahibi olan Allahtan bizi ve btn mslmanlar Kerim Kitab ve setii Nebisi, deerli Elisinin Snnetiyle amel etmeye muvaffak klmasn dileriz. Srat mstakim zere en doru ve en salam yola bizi ilham etmesini dileriz. Salihlerin, ehidlerin, sddklarn, nebilerin ve kendilerine nimet verdiklerinin yoluna... Salam dinine bizi hidayet etmesini dileriz. Bizi bu dnya hayatnda da ahirette de salam bir sz zere sabit klsn. Maksadlarmz, niyetlerimizi ve amellerimizi sadece kendi rzas iin klsn. Bizden raz olsun ve bizi kendisinden raz klsn. Kyamet gnnde kerim elisinin efaati ile bizi rzklandrsn. Fazl ve keremi ile bizi cennete soksun. Azabndan ve ateinden bizi rahmet ve afv ile korusun. muhakkak ki o kendisinden istenilenlerin en keremlisidir. O bizim Rabbimizdir, ondan bakasna kulluk etmeyiz. O bize yeter, o ne gzel vekildir. Mervan ve Halid. Allah o ikisini ve ana-babasn balasn. Amin

MUKADDME Bismillahirrahmanirrahim. Byk mam, Seyyid, Snnet hyacs, Hadis Yardmcs, Dou ve Batnn mfts dedi ki: Ebu Muhammed el-Huseyn ibn Mesud el-Ferra el-Beavi -Allah ondan ve ana-babasndan raz olsun. Azamet, Kibriya, zzet, ebedilik, ycelik, ykseklik, vg ve vlmlk sahibi olan Allaha hamd olsun. O kendisine koulan e ve ortaklardan ycedir. Benzetmelerden ve rneklerden mukaddestir. Salat ve selam onun nebisi, sevgilisi, setii, son nebi, muttakilerin imam Muhammedin zerine olsun, yerdeki toprak ve gkteki yldzlar adedince... Melik, Selam, Mmin, Mheymin, Allam, Hkmlerin koyucusu celal ve ikram sahibi Allaha yine hamd olsun ki, Nebimiz Muhammed aleyhissalat vesselamn zerine dini indirerek bize ikramda bulundu. Bizi helal ile haram birbirinden ayran kitab vererek nimetlendirdi. Salat ve selam onun sevgilisi ve yaratklar ierisinden setii Muhammed aleyhisselamn zerine olsun., gece ve gndzn saatleri adedince... Ve onun ailesine, ashabna salat ve selam olsun. Gecenin yldzlar adedince... Ve dier nebilerin ve meleklerin zerine salat ve selam olsun. Bundan sonra, Muhakkak Allahu Teala Elisini hidayet ve hak dinle alemlere rahmet olarak mminleri mjdeci ve muhalifleri uyarc olarak gnderdiini bize bildirdi. Nbvvet zincirini onunla tamamlad. Risalet zincirini de onunla sona erdirdi. Btn gzel fiilleri ve gzel ahlak onunla tamamlad. Fadl ile onun zerine cehaletten kurtarc, dalaletten hidayete ulatrc bir nur indirdi. Ona uyan kimsenin kurtulacana hkm etti. ittikten sonra ondan yzeviren kimsenin husrana urayacana hkm etti. Yaratklar iin o kitabn tilavetini kolaylatrd. Dillerde onun kraatini kolay kld. O kitabn ierisinde emr etti, yasaklad, mjdeledi, korkuttu, t verdi ve dndrd. bret alnmas iin gemi kavimlere ait kssalar bu kitabta anlatt. Bu kitabn nash ve mensuhu, durak yerleri, hkmleri, nzl sebebleri bilindi. Yine ayetlerin genel olanlar ile zel olanlar da bilindi. Kuran- Kerim iindeki ilimlerin srlar bakmndan derin bir deryadr, sonu yoktur, o Allahn muciz bir kelamdr. Manalarndaki hakikat ve incelikler her ynyle idrak edilemez. Dier yaratklara oranla selefi salihin ilim ve anlaylar nisbetinde bu kitabn eitli ilimleri konusunda telifler yazdlar. Onlarn bu gayretlerinden dolay Allaha kreder ve onlarn hepsine Allahtan rahmet dileriz. Mealimut-tenzil adl bu kitabm ve tefsirim hakknda yaptm iktibaslardan dolay samimi arkadalarmdan bir topluluk bana soru sordu. Allahn fadl ve kolaylatrmas ile Rasulullahn vasiyyetine imtisal ederek onlar cevabladm. Ebu Said el-Hudriden rivayet edilmitir. Rasulullahn yle buyurduunu sylemitir: Muhakkak size yeryznn deiik blgelerinden insanlar dini anlamak iin geliyorlar. Onlar size geldii zaman onlara hayr tavsiye edin.

Bizim yaptmz sadece ilim tedvinin insanlar arasnda beka bulmas konusunda bizden nceki salih selefimize uymaktr. Yoksa biz onlarn yaptklarna ilaveten ayrca birey yapmyoruz. Ancak deiik zamanlarda ve dnemlerde insanlar uyarmak ve hazrlamak iin yaplan tecdid hareketlerinde bir saknca yoktur. Allahu Tealann yardm ve inayeti ile sorular bu kitabta biraraya getirdim. Bunlar fazasyla renmek isteyen insanlar iin Allahtan fayda diliyorum. Abdullah ibn Abbas radyallahu anhumadan bu mmete bir haber aktaryorum. Ondan sonra gelen tabiinden, selef imamlarndan.... Mcahid, krime, Ata bin Ebi Rebah, Hasan Basriden. Allah hepsinden raz olsun. Katadeden, Ebu Aliyeden, Muhammed bin Kabtan, Zeyd bin Eslemden, Kelbiden, Dahhaktan, Muhakitl bin Hayyandan, Mukatil bin Sleymandan, Sddiden ve dierlerinden... Abdullah bin Abbasn tefsirine gelince... Allah ondan raz olsun, o tercmanul-Kurandr. Nebi sallalllahu aleyhi ve sellem onun iin yle buyurmutur. Allahm ona kitab ret. Ve yine buyurmutur ki: Allahn onu dinde fakih kl. Bunu rivayet eden Ebu shak demitir ki: Bu hadisin senedi yledir. Bize Ebu Muhammed bin Abdullah bin Hamid haber verdi. Ben Ebu Hasan Ahmed bin Muhammed bin Abdus et-Tavaifi, Osman bin Said ed-Darimi, Abdullah bin Salih, Muaviye bin Salih, Ali bin Ebi Talha, Abdullah ibn Abbastan. Dedi ki: Ben Ebu Kasm Hasen el-Habib, Abdullah bin Muhammed es-Sekafi, Ebu Cafer Muhammed bin Nadreveyh el-Mazini, Muhammed bin Said bin Muhammed bin Hasan bin Atiyye, Said el-Avfi, Dedi ki: Bana amcam Huseyn bin Hasen bin Atiyye rivayet etti. Babam dedem Atiyyeden o da bn Abbastan rivayet etti. Salebi dedi ki, Bize Ebu Kasm Hasen bin Muhammed bin Hasen en-Nisaburi rivayet etti. Ben Ahmed bin Muhammed bin brahim es-Salebi es-Sarimi, el-Merveziyim. Ben Ebu Abbas Ahmer bin el-Hadr es-Sayrafi, Ben Ebu Davud Sleyman bin Mabed es-Sinci, ben Ali bin Hasen bin Vakid, Yezid en Nahviden, krimeden, bn abbastan. Mcahidin tefsirine gelince... Ebu Abdullah Muhammed bin Ahmed bn Butta dedi ki: Abdullah bin Muhammed bin Zekeriyya, Said bin Yahya bin Said el-Emevi. Mslim bin Halid ez-Zenci, bn Ebi Neca Mcahidden. Ata ibn Ebi Rebahn tefsirine gelince... Ebu Kasm Hasen bin Muhammed bin Hasen en-Nisaburi. Ebu Kasm Abdurrahman bin Yasin ibn el-Cerrah et-Taberi. Ebu Muhammed bin Bekr bin Mstehil edDimyati. Abdulgani bin Said es-Sakafi, Ebu Muhammed Musa bin Abdurrahman es-Saani, Ebu Creycten, Ata ibn Ebi Rebahtan. Hasan el-Basrinin tefsirine gelince... Ebul-Kasim Hasen el-Basri. Ebul-Kasm Huseyn bin Muhammed bin Abdullah. Babamdan iittim. Ben Ebul-Hasen Muhammed bin Ahmed es-Sla elMaruf. Said bin Muhammed. Menhel bin Vasl Ebu Salihten. Amr bin Ubeydden. Hasen bin Hasen el-Basriden. Katadenin tefsirine gelince... Ben Ebu Muhammed Abdullah bin Hamid Muhammed bin el-sbahani, Ben Ebu Ali Hamid bin Muhammed bin el-Hervi. Ebu Yakub shak bin Hasen bin Meymun el-Harbi. Ebu Muhammed el-Huseyn bin Muhammed el-Mervezi. ebban bin Abdurrahman en-Nahvi, Katadeden. Aie Ebul-Kasm el-Habibi dedi ki: Ben Ebu Zekeriya el-Anberi, Cafer bin Muhammed es-Suvvar. Ben Muhammed Bin Rafi Abdurrezzaktan Mamer-den Katadeden Ebu Aliyenin tefsirine gelince... Ebu Aliyenin ismi Refi bin Mihrandr. Ebul Kasm el Hasen bin Muhammed bin Hasen el-Mufessir. Ben Ebu Amr Ahmed bin Muhammed bin Mansur bin Hasen. Ebul-Hasen Ahmed bin shak bin brahim bin Mezid es-Serahsi. Ben Ebu Ali Hasen bin Muhammed bin Musa el-Ezdi. Ammar bin Hasen bin Beir el-Hemedani. Abdullah bin Ebi Caferden, o da babasndan Rebiden, Enesten, Ebu Aliyeden. Kurzinin tefsirine gelince... Ebul-Kasm Hasen bin Muhammed bin Habib o da babasndan . Ebu Abbas Muhammed bin Hasen el-Hervi. Reca bin Abdullah. Ben Mahil bin Sleyman elh-Hervi Ebi Maerden o da Muhammed bin Kab el-Kurziden. Zeyd bin Eslemin tefsirine gelince... Ben Hasen bin Muhammed bin Hasen dedi ki: Bana Ahmed bin Kamil bin Halefe bin Muhammed bin Cerir et-Taberi yazd. Dedi ki: Yunus bin Abdul-Ala es-Sayrafi. Abdullah bin Vehb. Abdurrahman bin Zeyd bin Eslem babasndan haber verdi. Kelbinin tefsirine gelince... Hicri 464 ylnda Ramazan aynda Merv ehrinde eyh Ebu Abdullah Muhammed bin el-Hasen el-Mervezi den onu okudum. Dedi ki: ben Ebu Mesud Muhammed bin Ahmed bin Muhammed bin Yunus el-Hatib 504 ylnda Muharrem aynda. Ben Ebu shak bin brahim bin Ahmed bin Muhammed bin Maruf el-Hur el-Mervezi. Muhammed bin Ali el-Ensari el-mufessir Ali bin shak ve Salih bin Muhammed es-Semerkandi. O ikisi dedi ki: Muhammed bin Mervan Muhammed bin Saibten Ebi Nadrdan. Ebi Salihten. Ben Ebu Talibin kz Ummu Haninin Mevlas Zazan. bn Abbastan. Dahhak bin Mzahim el-Helalinin tefsirine gelince... Ben staz shak es-Salebi, Ebul-Kasm Hasen bin Muhammed es-Sddsi. Ebu Amr ve Ahmed bin Muhammed bin Hasen. Cafer bin Muhammed

bin Svvar. Ahmed bin Muhammed bin Hanbel el-Mervezi. Ebu Muaz Ubeyd bin Sleyman el-Bahili, Dahhaktan. Mukatil bin Hayyann tefsirine gelince... Ben Abdullah bin Hamid el-vezzani. Ahmed bin Muhammed bin Abdus. smail bin Kuteybe. Ebu Halid Yezid bin Salih el-Ferra en-Nisaburi. Bekir bin Maruf elBelhi el-Ezdi. Ebu Muaz Mukatil bin Hayyandan. Mukatil bin Sleymann tefsirine gelince. Bize Ebu shak brahim bin Muhammed el-Mihricani haber verdi. Ben Ebu Muhammed AbdulHalik bin Hasen bin Muhammed es-Sukayti el-Maruf bin ibni Ebi Ruye. Abdullah bin Sabit bin Yakub el-Mukri. Ebu Muhammed dedi ki: Ebu Muhammed, Ebu Huzeyl ibn Habib Ebu Salih ez-Zeydani. Mukatil bin Sleymandan. Sddinin tefsirine gelince... Ebul-Kasm Hasen bin Muhammed bin Hasen. Ben Ebu Tyb. Muhammed bin Abdullah bin Mbarek e-eiri. Ahmed bin Muhammed bin Nasr el-Leyyad. Amr bin Talha el-Kunnad. Dedelerinden, onlar da Sddiden. Balangta onlar Vehb bin Mnebbihten rivayet etmilerdi. Meaziden Muhammed bin ishak. Ebu Said e-ureyhi haber verdi. Dedi ki: Ahmed bin Muhammed bin brahim es-Salebi. Bana Ebu Nuaym Abdulmelik bin Hasen bin Muhammed bin shak el-Ezheri haber verdi. Ben Ebu Muhammed Hasen bin Muhammed bin shak bin Rahuyeh bin Uhti Ebu Uvane Ben Ebu Hasen Muhammed bin Hamid bin el-Berra el-Abdi. Dedi ki: dris oullarndan Ebu Abdullah Abdul Munime okudum. O da babasndan o da Vehb bin Mnebbihten. Ben Ebu Said e-ureyhi. Ben Ebu shak es-Salebi Ben Abdullah Muhammed bin Abdullah el-Hafiz. Ebu Abbas Muhammed bin Yakub bin Yusuf Ahmed bin AbdulCebbar el,Utaridi. Ben Yunus bin Bekir Muhammed bin shak bin Yesar el-Medeni. Ben Ebu Said eureyhi. Ebu shak es-Salebi. Ebu Muhammed Abdullah bin Muhammed bin Ahmed bin Ukeyl elEnsari. Ben Ebu Hasen Ali bin Fadl el-Huzzai. Ben Ebu uayb bin Abdullah bin Hasan el-Harrani. Ben Nukeyli Ben Muhammed bin Seleme Muhammed bin shaktan. Bunlar onlarn iittikleri yollardan yaptklar, imamlardan nakl ettikleri isnadlarn oudur. Daha uzun isnadlar rivayet etmeyi braktm. Sahabeden ve tabiinden yaplan nakillere ait bunlardan baka dier isnadlar naallahu Teala gelecektir. Sonra muhakkak insanlar Kuran- Kerimin ahkamna ittiba ederek kulluk yapyorlard. Kuran- Kerimin snrlarn ezberlediler. Onun tilaveti ile kulluk yaptlar. Mushaflarda yazld zere onun harflerini ezberlediler. mam Beavi sahabenin ittifak ettii haberlerden yararland. Sahabe ve tabiine muvafakat edip bilinen kraat alimlerinin sahabe ve tabiinden nakl ettikleri grlere muhalefet eden kimselere itibar etmedi. mam tercihleri zere ittifak etti. Bu kitabta bilinen ve hret olmu kraatlerle kraat alimlerinin tercihlerini zikr etti. Bu kraatleri mam Ebi Nasr Muhammed bin Ahmed bin Ali elMukri el-Merveziye hem tilavet ve hem de rivayet olarak okudu. Dedi ki: Onu Ali Ebi Kasm Zahir bin Ali es-Sarfiye okudum. Ded ki: Ebu Bekr Ahmed bin Huseyn bin Mihrana zikr edilen isnadlarla onu okudum. naye kitab olarak bilinen kitabnda. Onlar unlardr: Ebu Cafer Yezid bin El-Kaka Ebu Abdurrahman Nafi bin Abdurrahman el-Medeniyyan. Ebu Mabed Abdullah bin Kesir ed-Dari elMekki. Ebu mran Abdullah bin Amir e-ami. Ebu Amr ve Zbban bin Ala. el-Mazini el-Attar. Ve Ebu Muhammed bin Yakub bin shak el-Hadremi el-Basriyyan. Ebu Bekr Asm bin Ebu en-Nucud elEsedi. Ebu mare Hamze bin Hubeyb ez-Ziyat. Ebu Hasen Ali bin Hamze el-Kesai el-Kufiyyiyn. Ebu Cafer Abdullah bin Abbastan kraat ald. Ebu Hureyre ve bakalarndan da. Onlar Ubey bin Kabn kraati zere Kuran okuyorlard. Nafiye gelince o kraatini Ebi Cafer el-Kariye okudu. Abdurrahman bin Hrmz el-Arec Ebu Hureyrenin kraati zere okudu. Ebu Hureyre de Ubeyy bin Kabn kraati zere okuyordu. Abdullah bin Kesire gelince o Mcahid bin Cbeyrin kraati zere okudu. Mcahid de bn Abbasn kraati zere okuyordu. bn Abbas ta beyy bin Kaba okudu. beyy bin Kab ta Rasulullahn okuduu gibi okuyordu. Abdullah bin Amire gelince Muireye okudu. Muire Osman bin Afvana okudu. Asma gelince o Ebu Abdurrahmana es-Slemiye okudu. Ebu Abdurrahman Ali bin Ebi Talibe okudu. Asm dedi ki: Ben Ebu Abdurrahmann okuyuuna dndm. O Zer bin Hubey in okuduu gibi okuyordu. Zer de Abdullah bin Mesuda okudu. Hamzaya gelince o Abdurrahman bin Ebi Leyla, Sleyman bin Mihran el-Ame ibn el-Ayn ve bakalarna okudu. Abdurrahman bin Ebi Leyla da Abdullahn ashabndan bir cemaata okudu. Kesai Hamzaya okudu. Yakub Ebu Mnzer Selam bin Sleyman elHorasaniye okudu. Sellam Asma okudu. Onlarn ittifak ettikleri kraati bu kraatin cevazna delil olarak zikr ettim. Hkmlerin beyan ya da ayetlerin okunuunda bu kitabta Rasulullahn hadislerinden de zikr ettim. Muhakkak ki Kitab Snnetten aklama bekler. O ikisinde eriat bilgilerinin vesileleri ve din ileri ile ilgili bilgiler vardr. Muhakkak snnet te hadis imamlarndan ve hafzlarna ait bilinen kitablardan renilir. Bu kitabta tefsire yakmayan eylerden ve mnkerleri zikr etmekten yz evirdim. lmi isteyen kimseye mbarek olmasn dilerim. Yardm Allahtandr.

Kurann Faziletleri Ve Onun retimi: Ben AbdulVahid bin Ahmed el-Muleyhi, Ben Ebu Muhammed Abdurrahman bin Ebu ureyh. Ben Ebu Kasm Abdullah bin Muhammed bin Abdulaziz el-Beavi. Bize Ali bin Cad anlatt. Ben ube, Alkame bin Mersedden. Dedi ki: Sad bin Ubeydeyi iittim. Ebu Abdurrahman es-Slemi, Osmandan hadis rivayet ediyordu. ube dedi ki: Nebiden mi? Dedi ki Evet Nebiden. Dedi ki: Sizin en hayrlnz Kuran renen ve retendir. Buhari Sahihinde bu hadisi Haccac bin Mnhalden o da ubeden tahric etti. Ben Ebu Bekr Muhammed bin Abdussamed et-trabi, Ben Ebu Muhammed Abdullah bin Ahmed esSerahsi, Ben Ebu shak brahim bin Huzeym e-ai, Ben Ebu Muhammed Abd bin Humeyd e-ai, Huseyn bin Ali el-Cufi Dedi ki: Ben Hamza ez-Ziyattan iittim. Ebu Muhtar et-Taiden, kardeimin olu Haris el-Averden... Haris el-Aver anlatyor: Mescide uramtm. Grdm ki, insanlar baz szlere dalmlar. Ali (r.a.)nin yanna girdim ve Ona durumu haber verdim. Bana: Doru mu sylyorsun, yle mi yapyorlar? dedi. Ben de Evet! dedim. Ali (r.a.) dedi ki: Ben Rasulullah (s.a.v.)n yle sylediini iittim: Haberiniz olsun, fitne kacak! Ben hemen sordum: Bundan kurtulu yolu nedir, ey Allah (cc)n Rasul! Buyurdu ki: Allah (cc)n Kitabdr. Onda sizden ncekilerin ve sizden sonrakilerin, bir de aranzdakilerin hkm vardr. O ciddidir, aka deildir. Kim zorbalndan dolay onu terk ederse Allah (cc) onu helak eder. Kim ondan baka bir yerde hidayet ararsa Allahu Teala (cc) onu sapklkta brakr. O Allah (cc)n salam ipidir, o hikmetli bir zikirdir, o dosdoru yoldur. O kendine uyan hevalar kaymaktan ve dilleri iltibastan korur. Alimler ona doymazlar. Onun oka tekrar usan vermez, tadn eksiltmez. nsan hayretlere dren acaiblikleri tkenmez. O yle bir Kitabtr ki, cinler onu iittikleri zaman yle dediler: Biz acaib bir Kuran dinledik, bu doruya iletmektedir, biz ona iman ettik (Cinn: 72/1) Kim onunla konuursa doru syler, kim onunla amel ederse ecir alr. Kim onunla hkm verirse adaletle hkm etmi olur. Kim ona arlrsa, doru yola arlm olur. Sonra Ali (r.a.) dedi ki: Ey Aver! Sen bu gzel kelimeleri (ve ierdii anlamlar) al. (Tirmizi: 14/2908) Ebu sa dedi ki: Bu hadis bu vecihten baka bir yolla bilinmiyor. snad ise mechuldr. Ben Abdulvahid bin Ahmed el-Muleyhi. Ben Ebu Mansur Muhammed bin Muhammed bin Semani. Ben Ebu Cafer Muhammed bin Ahmed bin Abdul-Cebbar ez-Ziyati. Bize Humeyd, bize shak bin sa. Dedi ki: bn Luheyadan iittim. Diyordu ki: Mesrah bin Ahan bize dedi. Ukbe bin Amirden iittim. O da Nebi sallallahu aleyhi ve sellemden iittiini syledi. Buyurdu ki: Eer Kuran bir klfn ierisinde olsayd ona ate dokunmazd. Bunun manas iin yle denildi. Kim Kuran ezberler ve onu okursa kyamet gnnde ona ate dokunmaz. Ben Abdulvahid el-Muleyhi, ben Ebu mansur Semani, Ben Ebu Cafer ez-Ziyati, Cafer bin Avf ben brahim bin Mslim Ebi Ahvastan. Abdullah bin Mesuddan. Dedi ki: Bu Kuran Allahn size bir hediyesidir. yleyse gcnzn yettii kadar Allahn hediyesini renin. Muhakkak ki bu Kuran Allahn bir ipidir, ak bir nurudur, fayda verici ve ifadr. Kendisine sarlan kimse iin koruyucu ve kendisine uyan kimse iin de kurtulutur. erisinde eliki yoktur, gldr. Acaibliklerinin srrna ulalamaz. Onu okuyun. Muhakkak Allah Azze ve Celle onu okuyan her harfi iin on ecirle ecirlendirir. Elif lam mim bir harftir demiyorum. Bilakis elif bir harftir, lam bir harftir, mim bir harftir. Bazlar bu hadisi merfu olarak Abdullah bin Mesuddan rivayet etmilerdir. Ben Ebu Cafer Ahmed bin Ebi Ahmed, ben erif Ebul-Kasm, Ali bin Muhammed bin Ali el-Husni, el-Harrani, bana yazd ki, Ben Ebu Bekr Muhammed bin Huseyn bin Abdullah el-Ecdi, Ebu Fadl Cafer bin Muhammed, Hasan bin Muhammed Zaferani, Ali bin Asm brahim el-Heceriden, Ebu Ahves Abdullahtan dedi ki: Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem yle buyurdu. Yukardaki manay zikr etti. Ben mam Ebu Ali el-Huseyn bin Kadi Ebu Muhammed Abdullah bin Yusuf bra bin Muhammed elsfahani Ben Ebu Muhammed Abdurrahman bin Yahya el-Kadi ez-Zhri Mekkedeki Ben Muhammed bin smail bin Salim es-Sai Ben Sleyman bin Davud brahim bin Said bn ihab ez Zuhriden. bn

Amirden ve Vaile bin Tufeylden. Nafi bin AbdulHaris Umer bin Hattab radyallahu anh ile karlamt. Dedi ki: Ya emirel mminin. Muhakkak bir adam Kuran okuyor, onun farzlarn biliyor ve kitab ile hkm veriyor mer dediki: Vallahi Nebiniz yle buyurmutu. Muhakkak Allah Kuran kavimlerden kaldrr, onunla bakalar zayi edildii zaman. Bu hadis sahihtir. Mslim bu hadisi Zheyr bin Harbden tahric etmitir. Ben Yakub bin brahim babasndan brahim bin Said et-Trabi bn Ebil Heysem lakab ile bilinir. Ben Hakim, Ebul-Fadl Muhammed bin Huseyn el-Haddadi 384 senesinde. Ben Ebu Yezid Muhammed bin Yahya bin Halid Ben shak bin brahim el-Hanzala. Ben Cerir yani bn AbdilHamid Kabus ibn Ebi Tibyandan o da babasndan o da ibn Abbastan dedi ki: Rasulullah buyurduki: Muhakkak ki kalbinde Kurandan hibirey olmayan bir kimse harab olmu bir ev gibidir. Ebu sa dedi ki: Bu hadis sahihtir, hasendir. Ben Abdulvahid el-Muleyhi, ben Ebu Mansur es-Semani. Ben Ebu Cafer ez-Ziyani Humeydden. Ben Ebu Eyyub Dimeki Saidden iittim. bn Yahya Abdullah bin Ebi Humeyd o da babam Hakimden O da Vaile bin Eskadan. Rasulullah buyurdu ki: Tevratn yerine bana yedi uzun sure verildi. ncilin yerine bana mueyyin verildi. Zeburun yerine mesani (yedili) verildi. Ve ayrca arn altndan Fatihatl Kitab ile Bakara suresinin son ayetleri verildi ki benden nce bunlar hibir peygambere verilmemiti. Ve Rabbim bana ayrca bunlardan baka mufassal sureleri de verdi. Bu hadis garibtir. Tedriburraviye baknz.

FATHA SURES Fatiha Suresinin bilinen ismi vardr. Fatihatl-Kitab, mml-Kuran, Es-Sebul-Mesani. Allahu Teala Kurana bu sure ile balad iin Fatuhatl-Kitab diye isimlendirilmitir. mml-kuran diye isimlendirilmesinin sebebi Kurann asl bu sure olduu iindir. nk Kurana bu sureden balanlr. Ve bireyin anas onun asldr. Bu yzden Mekke iin mml Kura ehirlerin anas denilmitir. Muhakkak ki oras btn beldelerin asldr. Yerin ortas orann altndan geer. Denildi ki: Fatiha suresi btn dier surelerden nce okunduu iin ve namazda Kuran kraatine onunla balanld iin bu sure bir mukaddime ve bir ncdr. Es-Sebul-mesani denmesine gelince, muhakkak ki bu sure btn alimlerin gr birlii ile yedi ayetli bir suredir. Mesani diye isimlendirilmesinin sebebi namazda tekrar tekrar okunduundandr. Bu sure namazn her rekatnda okunur. Mcahid dedi ki: mesani diye isimlendirilmesinin sebebi Allahu Teala bu mmet iin bu sureyi istisna ettiinden dlaydr. Alimlerin ouna gre bu sure Mekki bir suredir. Mcahid ise bu surenin Medeni olduunu sylemitir. Ve yine bu surenin hem Mekkede ve hem de Medinede iki defa mkerrer olarak indii grnde olanlar da vardr. Bunun iin de Mesani diye isimlendirilmitir, diyorlar. Doru gr birinci grtr, sure Mekkidir. Allahu Teala Rasulne And olsun ki biz sana ikierliden yediyi verdik diyerek ikramda bulunmutur. Bu ayetten murad ise bhe yok ki Fatiha Suresidir. Bu ayetin ierisinde yer ald Hicr

Suresi ise Mekkidir. yleyse ikram ile ilgili ayetten sonra ikram edilen Fatiha Suresinin inmesi mmkn deildir. nce Fatiha Suresi inmitir, sonra da Fatiha suresinin Rasulullaha ikram edildii ile ilgili Hicr Suresinin yukardaki ayeti inmitir. 1. Rahman ve Rahim olan Allahn adyla: 2. Hamd, alemlerin Rabbi Allaha mahsustur. 3. O Rahman ve Rahimdir, 4. Din Gnnn sahibidir. 5. Ancak Sana kulluk eder ve yalnz Senden yardm dileriz. 6. Bizi doru yola eritir. 7. Nimete erdirdiin kimselerin yoluna; gazaba urayanlarn, ya da saptanlarn yoluna deil. Rahman ve rahim olan Allahn ad ile... Bismillah kelimesindeki ba harfi, kendisinden sonra gelenleri hafz iin bir ziyadeliktir. Tpk min ve an harfi cerleri gibi. Kurana besmele ile baylanmasnn sebebi udur: Allah diyor ki, Bismillah ile bala, ya da Bismillah de. Bismillah kelimesindeki isim kelimesinin bandaki elif harfinin sakt olmasnn nedeni besmele ok kullanld iin bir kolaylk olsun diyedir. Ba harfinin uzun olmasnn sebebi hakknda Kuteybi yle demitir: Allahn Kitabnda szn balangcnn muazzam bir harf ile olmas iindir. mer bin Abdlaziz rahimehullah kitabnda yle der: Ba harfini uzatn, sin harfini belirgin yazn. O ikisinin arasn ayrn. Mimi yuvarlak yazn. Btn bunlar Allah azze ve cellenin kitabna tazim olsun iindir. Yine denildi ki: Besmelenin okunuunda elifi drmemek gerekir. Bilakis elif harfi ba harfinin zerine uzatlmaldr. Bunun sebebi elif harfinin sukutunu anlatmak iindir. Grmyr musunuz, Rabbinin ismi ile oku ayetinde byle yazlmtr. Ba harfi sigas zerine dndrlmtr. Elif harfi ise hazf edilmemitir. ster Allahtan bakas iin kullanlsn, isterse Allah ile birlikte bir bakas iin kullanlsn. sim ayniyle ve zatyla isimlendirilenin kendisidir. Muhakkak biz seni ismi Yahya olan bir olan ocuu ile mjdeliyoruz. ayetinde byledir. Allah bu ocuunun isminin Yahya olacan haber verdi. Sonra ona Ya Yahya diye hitab etti. Yine bir ayka ayette de durum byledir. Allah dedi ki: Sizin Allahtan baka kulluk ettikleriniz ancak sizin isimlendirdiklerinizden bakas deildir. Allah bu ayette kendisine kulluk edilen ahslar murad etti. nk o mrikler kendileri tarafndan isimlendirilmi olan eylere kulluk yapyorlard. Allah kendi zatn kasd ederek yle buyurdu: Rabbinin ismini tesbih et Bir baka ayette Rabbinin ismi ne mbarektir buyurdu. Btn bu isim kelimelerinin banda elif harfi vardr. Elif harfinin isimlendirilmede olan kullanm ekli, isimlendirilmi olanda kullanm eklinden daha fazladr. Allahn kendi nefsi iin Alah tarafndan yaplan bir isimlendirmenin manas nedir? diye soruldu. Cevab olarak denildi ki: Kullara kraate nasl baalanlacan retmek amacna yneliktir. Bu kelimenin mtaklar konusunda ihtilaf edildi. Basrallardan rivayet ederek Mberred dedi ki: sim kelimesi sumuvv kelimesinden mtaktr, bu da ycelik anlamndadr. Allah onu aklad, manasn retti ki Onun altnda birey yoktur. Kufelilerden nakl ederek Salebi dedi ki: sim kelimesi vesm ve simme kelimelerinden mtaktr. Bu da alamet ve iaret anlamndadr. Bu alametin anlam isimlendirilmi olann bilinmesi iindir.Doru olan gr birincisidir. Allah ismine gelince. Halil ve bir cemaat dedi ki: O Allah Azze ve Celleye zg zel bir isimdir. Mtak yoktur, hibir kelimeden tretilmi deildir. Tpk kullarn bilinen isimleri gibi. Zeyd ve Amr isimlerinde olduu gibi. Bu isimler herhangi bir kelimeden tretilmi deildir, mtaklar yoktur. Bir cemaat dedi ki: Allah kelimesi mtaktr, kendisinden tretildii bir kelime vardr. Allah kelimesinin trevi olup olmad konusunda ihtilaf edildi. Denildi ki: Allah kelimesi elihe ve ilahe gibi kelimelerden mtaktr. Tpk abd ve ibadet kelimeleri gibi. bni Abbas, ve yezereke ve ilahetek byle okumutur. Yani ibadetek demektir. Bunun manas ise kendisinden baka kulluk edilmeye layk kimse olmamas anlamndadr. Yine denildi ki, Allah kelimesinin asl elihedir. Allah Azze ve Celle buyurdu ki: Eer onunla birlikte bir baka ilah olsayd, o durumda her ilah kendi yarattna giderdi Mberred demitir ki: Arab lisannda Falancay ilah edindi demek, Falanca ile skunet buldu demektir. Yine bazlar da ilah kelimesinin aslnn velah lduunu sylemilerdir. Bu kelimenin de velihe kelimesinden mtak lduunu sylemilerdir. nk kullar ilah olarak bildiklerine ynelirler. Yan iddet anlarnda ondan genilik isterler, ihtiya annda ona bavururlar, Tpk kk bir ocuun annesine ynelmesi gibi. Rahman ve Rahim kelimelerine gelince. bn Abbas dedi ki: Bu iki isim Allahn iki ismidir. nceliklerle doludur. yle ki her biri bir dierinden daha inceliklidir. Bu iki kelimede ihtilaf edildi. Onlardan bazlar dedi ki: Bu iki ismin manas birdir, Tpk nedman ve nedim isimlerinde olduu gibi. Ve o ikisinin bir olan manas da udur: Rahmet sahibi demektir. Manas ayn olan bu iki ismin bir arada zikr eilmesinin sebebi Allaha ynelen kalblerin mutmain klnmas iindir. Mberred dedi ki: Nimetten snra nimet, faziletten snra bir baka fazilet gibi. Bazlar da bu iki ismin arasn ayrdlar. dediler ki: Rahman kelimesinin manas genel iindir. Rahim kelimesinin manas da zel iindir. Rahman

kelimesidnya hayatnda rezzak demektir. Bu ise dnya hayatnda yaratklarn tamamn kapsar. Rahim kelimesinin manas ise ahirete yneliktir.zel olarak mminleri orada balayaca anlamndadr. Bunun iin de dua edilirken denilir ki: Ey dnyann Rahman ve ahiretin Rahimi olan Allah! Rahman rahmetini yaratklarnn geneline ulatran demektir. Rahim ise rahmetini zelletirerek mminlere mahsus klan demektir. Bunun iin de Allahtan bakas Rahim olarak isimlendirilebilir ama, Rahman olarak asla isimlendirilemez. Rahman kelimesinin manas genel, lafz ise Allaha zeldir. Rahim kelimesinin manas ise ismi genel, manas zeldir. Rahmet, Allahn yaratklarna hayr murad etmesidir. Denildi ki: Rahmet, hak edenden azab kaldrmak, hak etmeyene de hayr ihsan etmektir. Bunun birincisi isim sfatdr, ikincisi ise fiil sfatdr. Tesmiye ayetinde ihtilaf ettiler. Medine ve Basra kurralar ile, Kufe fukahas Besmelenin Fatihadan bir ayet olmad kanaatindedirler. Dier surelerin banda olan besmeleler de mstakil birer ayet olmayp, teberrk ve surelerin arasn birbirinden ayrmak iindir dediler. Kufe ve mekke kurralar ile Hicaz ehli fukahann pekou da besmelenin ne Fatihadan ve ne de dier surelerden birer ayet olmad kanaatindedirler. Sureleri ayrmak iindir, diyrlar. Bir cemaatte besmelenin Fatihadan ve dier surelerden bir ayet olduu kanaatini tayrlar, sadece Tevbe Suresini bundan istisna ediyorlar. Sfyan es-Sevri, Abdullah bin Mubarek ve mam afinin grleri ise yle: Muhakkak ki besmele kuran hatt ile btn mushaflarda yazlmtr. Fatiha suresinin yedi ayet olduunda ittifak edilmitir. Fatihadan birinci ayet besmeledir, son ayet ise sratalleziyne enamte alyehmi... ayetidir. Fatiha Suresine baland zaman besmele ile deilde elhamdu lillahi rabbil alemin ayeti ile balanrsa son larak okunacak ayet gayril madubi aleyhim veladdallin ayeti olur. Abdulvehhab bin Muhammed el-kisai bize haber verdi. Ben Ebu Muhammed Abdulaziz bin Ahmed elHallal. Bize Ebul-Abbas muhammed bin Yakub el-Esam anlatt Ben Rebi bin Sleyman Ben afi, Ben AbdulMecid bn Creycten Bana da babam Said bin Cbeyrden haber verdi. And olsun ki biz sana ikierliden yediyi ve byk kuran verdik O ise Ummul-kurandr. Babam dedi ki: Fatiha suresini Said bin Cbeyre sonuna kadar okudu. Ve dedi ki: Bismillahirrahmanirrahim yedinci ayettir. bn Abbas dedi ki: Size verilmi, sizden ncekilere verilmemi sizden sonra da kimseye verilmeyecek olan Fatiha Suresidir. Bize Ebul Hasen muhammed bin Muhammed e-irazi anlatt. Ben Zahir bin Ahmed. Bize Ebu shak el-Haimi anlatt. Ben Ebu Musab Humeyd bin Tavilden, Enes bin Malikten. Muhakkak o dedi ki: Ben Ebu Bekrin, mer bin Hattabn, Osman bin Affann hepsinin arkasnda durdum. nlarn hepsi Namaza balayacaklar zaman Bismillahirrahmanirrahimi okumuyorlard. Said bin Cbeyr ibn abbastan rivayet etmitir. Bismillahirrahmanirrahim ayeti ininceye kadar hibir surenin sonu bilinmiyordu. bn Mesuddan rivayet edilmitir. Bismillahirrahmanirrahim ayeti inene kadar iki suresinin arasnn ayrld yeri biz bilmiyorduk. abi dedi ki: Rasulullah vahyin balangcnda Allahn ad ile binin ayeti inene kadar Kureyin yapt zere Bismikallahumme diye yazyrdu. Sonra De ki ister Allah diye dua edin, ister Rahman diye ayeti inene kadar Bismillah diye yazd. Muhakkak o Sleymandandr ve o Rahman ve Rahim olan Allahn ad iledir ayeti inene kadar da Bismillahirrahman diye yazd. Bu ayet indikten sonra ise ayette olduu gibi Bismillahirrahmanirrahim diye yazmaya balad. Elhamdulillah. Haber cmlesidir. Hamd edilmeye layk olandan haber vermektedir. O ise Allah Azze ve Celledir. Bu ayette de yaratlmlara bu retilmektedir. Ayetin anlam Elhamdulillah deyin demektir. Hamd nimet zerine kr anlamndadr. vlm zelliklerden dolay sena etme manas da vardr. Arap dilinde denir ki: Falann bana olan iyiliinden dolay hamd ettim. Ve yine arap dilinde denilir ki, onu ilmi ve cesurluundan dolay vdm. kr ise ancak nimet zerine olur. Hamd krden daha geneldir. Bunun iin de arap dilinde denilir ki: Falana ilmi sebebiyle kr (teekkr) ettim. Kendisine her hamd edilen ayn zaman da kendisine kr edilendir. Ancak her kendisine kr edilen, kendisine hamd edilen deildir. Hamd dilde szl olarak yaplr. kr gerekli olan rknleri ile birlikte fiilen olur. Bunun iin de Allahu teala yle buyurmutur: ocuk edinmeyen Allaha hamd olsun Yine buyurdu ki: Ey Davud ailesi kr yapn! Bunun anlam udur: kr sebebiyle ameller ileyin. Lillah. Lillahi kelimesindeki lam harfi istihkak iindir. Arap dilinde Bu ev Zeydindir sznde oduu gibi. Rabbul alemin, er-Rahmanirrahim. Burada Rabb Malik sahib manasnadr. Tpk Arap dilindeki Yerin sahibi, yerin Rabbi szlerinde olduu gibi. Denilmitir ki: Malik olduu zaman hereyin Rabbi. terbiyenin manas ise islahtr. Allahu Teala ise alemlerin maliki ve onlarn terbiye edicisidir. Yaratlmlar iin bu sfat verilemez. Bilinen rabb odur. Buradaki elif ve lam harfleri tamim iindir. O hereye maliktir. Alemin. Alemin oulu alemdir. ouldur, lafzndan tekil deildir. Alemin kelimesinde ihtilaf edilmitir. bn Abbas dedi ki: Burada btn cinn ve insanlar kasd edilmitir. nk onlar Allahn hitab ile mkelleftirler. Allahu teala buyurdu ki: Alemleri uyarman iin Katade Mcahid ve hHasan dediler ki: Btn mahluklarn hepsi anlamndadr. nk Allahu Teala buyurdu ki: Firavun dedi ki:

Alemlerin Rabbi nedir? Musa edi ki: Gklerin yerin ve arasnda bulunanlarn Rabbidir. Bu kelime alem ve alamet kelimesinden mtaktr. Onlar hakkndaki sanat esererinin izhar iin bununla isimlendirilmitir. Ebu Ubeyd dedi ki: mmetler drttr. Melekler, insanlar, cinler ve eytanlar. lm kelimesinden mtaktr. Hayvanlar iin kullanlmaz. Alemin ne olduu gerekte akl edilemez, toplamnda da ihtilaf edilmitir. Said bin Mseyyeb dedi ki: Allahn bin alemi vardr. Denizlerde alt yz alem vardr. Geriye kalan drtyz ise karadadr. Mukatil bin Hayyan dedi ki: Allahn sekizyz bin alemi vardr. Bunlardan rtyz bini denizde, dier drtyzbini de karadadr. Kab el-ahbar demitir ki: Allahn alemlerinin hibirinin adedi bilinmez. Bunlar sadece Allah bilir. Bunun delili ise u ayettir. Rabbinin ordularnn saysn Ondan bakas bilemez. Maliki yevmiddin. Kraat alimlerinden Asm, Kesai ve yakub Malik diye okumulardr. Bakalarndan melik diye okuyanlar da vardr. O ikisinin manas birdir. Ferihin ve Farihin, Hazerin ve Haazerin kelimelerinde olduu gibi. O ikisinin de manas rabb anlamndadr. Denildi ki Yerin rabbi ona Malik olandr. Yine denildi ki Malik, vcudlar olmadan gzlerin bakn bilmeye kadir olandr. Allahtan baka hikimsenin de buna gc yetmez. Ebu Ubeyde demitir ki: Malik kelimesi olduka geni kapsamldr. Bunun iin de kulun kuun ve hayvanlarn maliki denir. Bu eyalarn meliki denmez. Bunun iin de en dorusu Kurann dier yerlerine en uygun olan Meliki diye okumaktr. u ayetlerde olduu gibi. Melik ve hak olan Allah ne ycedir El-Melikl-Kudds. Melikin-nas bn Abbas, Mukatil ve Sddi bu ayeti Meliki yevmiddin diye okumular ve anlamnn hesab gnnn kads demek olduunu sylemilerdir. Katade din, Ceza anlamndadr demitir, Ceza ise karlk anlamnda olup hayr da erri de iermektedir. Muhammed bin Kab ayetin anlamnda yle demitir. yle bir gnn maliki ki, o gnde dinden baka hibir ey yarar salamaz. Yeman bin reyyan din kahr anlamndadr demitir. Yine din taat anlamndadr denilmitir kyamet gnne de bu yzden yevmuttaa denilmitir. Muhakkak ki bu kyamet gnne zgdr. Muhakkak o gn btn mlkler zail olacak, sadece Allahn mlk ve emri olacaktr. Bunun iin de Allah yle buyurmutur: O gn hak olarak mlk rahmanndr. Yine buyurmutur ki: O gn mlk kimindir? Bir olan Kahhar olan Allahndr. Yine bir baka ayette O gn emir Allahndr buyurmutur. Ebu Amr Er-Rahim kelimesi ile Melik kelimesindeki mim harflerini mim harfinin dier mim harfine idgam ile okumutur. Ayn cinsten ya da ayn mahreten olan veya mahreleri birbirine yakin olan iki harf ister sakin olsun, ister mteharrik olsun idam yaplr. beytin Taifetin Vessaaffati saffen, fezzacirati zecran fettaliyati zikran ve ez-Zariyati zervan ayetlerinde olduu gibi. yyake nabudu. Yalnzca seni tevhid ederiz. Yalnzca boyun eerek sana itaat ederiz. taat edilerek yaplan kulluk tezelll ve boyun eme ile yaplr. yyake nestein. Kullarna kar btn ilerimizde senden yardm dileriz. Denildi ki: Niin badet yardm istemeden nce gelmitir? Biz Allaha hamd ederiz, Fiille birlikte ondan baar ve yardm dileriz. Burada takdim ve tehir arasnda fark yoktur. Denildi ki yardm isteme kulluk eitlerinden biridir. Ve o btn kulluk eitlerinin ierisinde ncelikli olandr. Snra Allah onun ayrntlarn zikr etmeye geti. Bizi dosdoru yola ilet. bize hidayet et. Bizi irad et. Ali ve Ubey bin Kab bu ayetteki ihdina Bize hidayet et ibaresini sebbitna Bizi sabit kl diye okumulardr. Bunun iin arap dilinde yle sylenmitir. Sana dnnceye kadar kalk! yani Sen zerinde olduun eye devam et demektir. Bu mminlerin hidayet zere olma/kalma ile ilgili dualarndandr. Hem hidayette sabit kalma ve hem de hidayetten fazlasn taleb etme ile ilgili olarak... Muhakkak ki Allahtan gelen lutuf ve hidayetler ehl-i Snnet mezhebi zerine son bulmaz, bitmez tkenmez. (Muhammed Fatih el-Murabitin uyars. Mslmanlar denmeli, frka ismi kullanlp Allahn hidayet ve lutfu o frkaya tahsis edilmemeli, bu bir anlamda yahudiliktir, dizgiyi okurken grdm uyaryorum. erhimden faydalanmanz zerinize vacibtir) Yol. Buradaki srat kelimesi sin harfi ile de okunmutur. Bunu Uveys Yakubtan rivayet etmitir. Gerekte asl ise srat kelimesinin sin ile isimlendirilmi eklidir. Za ile de okunmutur. Hamza za harfini imam ile okumutur. Btn bu okunular sahihtir. Tercih edilen okuyu ekli ise mushafa muvafk olan okuyu eklidir ve ulemann ounun katnda sad ile okunmutur. Dosdoru yol. bn Abbas ve Cabir Dosdoru yol slamdr demilerdir. Ayn zamanda bu gr Mukatilin grdr. bn Mesud Kurandr demitir. Aliden merfu olarak gelen rivayet yledir. Srat mstakim Allahn kitabdr. Said bin Cbeyr cennetin yoludur demitir. Sehl bin Abdullah ehli snnet velcemaatn yoludur demitir. Bekir bin Abdullah el-Mzeni Rasulullahn yoludur demitir. Ebu Aliye ve Hasan Rasulullahn, ailesinin ve ashabnn yoludur demitir. Szlkte ise kelimenin asl ak yol demektir. Kendilerine nimet verdiklerinin yolu. Yani kendilerine hidayet ve yardmla ikrak ettiin kimselerin yolu. krime demitir ki: Kendilerine imanda istikamet ve sebat ile ikramda bulunduun kimselerin yolu. Onlarda Allahn salat ve selam zerlerine olsun, nebilerin yoludur. Denildi ki onlar Allahn nebilerden ve mminlerden iman zere

sabit kld kimselerin yoludur. Onlar Allah ayetinde yle zikr etmitir. Onlar Allahn nebilerden nimet verdii kimslerle birlikte olanlardr. bn Abbas demitir ki Bunlardinlerini bozmadan nceki Musa ve slann kavmidir. Abdurrahman dedi ki Onlar nebi ve beraberinde olanlardr. Ebu Aliye dedi ki: Onlar Rasul, Ebu Bekr ve merdir. Abddurrahman bin Zeydan Rasulullah ve ehli beyti olduunu syledi. ehr bin Haveb Rasulullahn ashab ve ehli beytidir dedi. Hamza ayete ilave olarak ayeti aleyhim ve ledeyhim ve ileyhim diye okudu. Ayeti damme ile aleyhum diye okuyanlar da oldu. Kesre ile aleyhim diye okuyanlar da oldub Kendilerine gazab ettiklerinin yolu deil... Yani bu u demektir. Kendilerine gazab ettiklerinden bakalarnn yoluna bizi ilet. Buradaki gazab, isyandan dolay kendilerinden intikam alma anlamndadr. Ve Allahn gazab mminlerden isyan edenleri kuatmaz, ancak kafirleri kuatr. Dalalatten olanlarn yoluna da deil. Yani bu u demektir. Hidayetten usaklap dalalete sapm kimselerin yoluna deil. Dalalet kelimesinin asl helak olmak ve yok olmak anlamndadr. Bunun iin Araplar derler ki, Su stn iinde helak ve yok olduu zaman. Buradaki gayr kelimesi Hayr/LA manasnadr. Gayr kelimesinin manas ona tafn caiz olduu anlamnda deildir. Bunun iin Arap lisanndan denilmitir ki: Falanca iyi deildir, gzel de deildir. La ile atf ona caiz deildir. Arap lisannda yle sylemek caiz olmaz. Abdullahtan ve Zeydden bakas benim yanmdadr. Umer bin Hattab bu ayeti srate men enamte aleyhim diye okumutur. nk Allahu teala yahudilere gazabla hkm etmitir. Bunun iin denildi ki Allah kime lanet etmise ona gazab etmitir. Hristiyanlara ise Allah dalaletle hkm etti. Denildi ki, kendilerine gazab edilenler yahudiler, dalalette olanlar da hristiyanlardr. Allah buyurdu ki: Daha nceden dalalette olan bir kavmin arzularna uymayn Sehl bin Abdullah dedi ki: Onlar bidatlarndan dolay gazaba uradlar. hristiyanlar da yollarndan dolay dalalette oldular. Bu sureyi okuyan kimse iin snnet olan ey udur ki bu sureyi okumay bitirdiinde fatiha dan sonra sekte yaparak ve lafz fatihadan ayrarak amin demektir. Bu ise, hafif olarak da yaplr, ksa olarak da uzun olarak da... Bunun manas ise, Ey Allahm iit ve icabet et demektir. bn Abbas ve Katade byle sylemenin manasnn yukardaki gibi olduunu szylemilerdir. Mcahid demitir ki: O Allahu Tealann isimlerinden bir isimdir. Yine denilmitir ki O duann tabiidir. Yine denilmitir ki: O Allahn kullar zerine bir mhrdr. Onunla Allah kullardan afat ve musibetleri giderir. Kuranda olanlar aa karmak, fesaddan uzaklatrlmak iin o Allahn kitabnn mhrdr. bize mam Ebu Ali el-huseyn bin Muhammed bin el-kadi haber verdib Ebu Hamid Ahmed bin Abdullah es-Salihi, o ikisi dedi ki: Ben Ebu Bekr Ahmed bin Hasen el-Hayri Ben Ebu Ali Muhammed bin Ahmed bin Muhammed bin Makul el-Meydani, Bize muhamed bin Yahya tahdis etti.Bize Abdurrezzak tahdis etti. Ben Muammer, Zhriden O da ibn mseyyebten o da Ebu Hureyreden Nebi Sallallahu aleyhi ve sellem buyurdu ki: mam gayri lmadubi aleyhim veleddallin deyince siz Amin deyin. Muhakkak ki melekler de amin derler. mam amin dedii zaman kimin amin deyii meleklerin amin deyiine denk gelirse o kiinin gemiteki gnahlar balanr. Hadis sahihtir. Fatihatl Kitab suresinin Faziletleri Bahsi Ben Ebul Hasen, Ahmed bin Abdurrahman, bin Muhammed el-kettani, Ben Ebu Nasr Muhammed bin ali bin Fadl el-Huzzai Ben Ebu Osman Amr bin Abdullah el-Basri Bize Muhammed bin Abdullah elVehhab tahdis etti. Bize Halid bin muhalled el-Katrani tahdis etti. Bana Muhammed bin Cafer bin Ebi Kesir tahdis etti. O ise smail bin Caferin kardeidir. bn Ala bin Abdurrahmandan o da babasndan o da Ebu Hureyre den rivayet etmitir. Rasulullah Ubey bin Kabn yanna urad. O ise ayakta namaz klyordu. Ona seslendi ve dedi ki: Gel ey Ubeyy, Namaznda acele et Ya Ubeyy. Sonra Ubey Rasulullaha geldi. Rasulullah dedi ki: Seni ardm zaman gelmene engel olan ey ne idi? yle syleyen Allah deil mi? Ey iman edenler Allah ve Rasul sizi hayat veren eye ardklar zaman icabet edin. Ubey dedi ki: La cerema ya rasulallah! beni ardn ben de geldim. Ne var ki ben namaz klyordum. Rasulullah buyurdu ki: Sana bir sure retmemden holanr msn. yle bir sure ki, onun gibi bir sure, ne tevratta ne incil de ne zeburda ve ne de Kuranda inmedi. Ubey evet ya rasulallah dedi. Rasulullah onu renmeden mescidin kapsndan kma buyurdu. Nebi sallallahu aleyhi ve sellem mescidden kmak zere yryordu. kmak zereyken mescidin kapsna gelince Ubey ona dedi ki: Hani sure ya rasulallah! Rasulullah durdu ve dedi ki: Evet, sen namaznda ne okuyorsun? Ubey ise Ummul Kuran okudu. Rasulullah dedi ki: Nefsim elinde olana yemin ederim ki, bu surenin bir benzeri ne tevratta ne incil de ne zebur da ve ne de Kuranda inmedi. O ikierliden yedidir. yl e ki Allah onu bana vermitir. Bu hadis hasen ve sahihtir. Bize Ebu bekir Muhammed bin Abdussamed et-Trabi haber verdi. Ben Hakim, Ebul-Fadl MUhammed bin Huseyn el-Haddadi. Ben Ebu Yezid Muhammed bin Yahya bin Halid. Ben shak bin brahim el-Hanzali. Bize yahya bin Adem tahdis etti. Bize Ebul Ahvas Ammar bin zerikten tahdis etti. Abdullah bin sa Said bin cbeyrden. O da ibn Abbastan. Rasululllah sallallahu aleyhi ve sellem bize

aklad. Ve onun yannda Cibril vard. Cibril gzn semaya kaldrd dedi ki, Bu semann kaplarndan bir kapdr. Dedi ki oradan bir melek indi. Nebiye geldi. Dedi ki: Mjde sana ki nur. Senden nce hibir nebiye verilmedi. Fatihatl Kitab vee Bakara Suresinin son iki ayeti. Sen onlardan hibir harf okumu olma ki o harf karlnda sana karl verilmi omasn. Hadis sahihtir. Bize Ebu Hasen Muhammed bin Muhammed e-irazi haber verdi. Bize Zahir bin Ahmed es-serahsi tahdis etti. Ben Ebu shak brahim bin Abdussamed el-Haimi. Ben Ebu Musab Ahmed bin ebu Bekr ez-Zhri, Malikten. O da Ala bin Abdurrahmandan. Oise Hiam bin zhrenin MevlasEbu Saibten iitti. Ebu hureyreyi iittim, yle diyordu: Rasulullah sallalahu aleyhi ve sellem buyurdu ki: Kim Namaz klar da namaznda Ummuy Kuran okumazsa o namaz eksiktir, yani tamam deildir. dedi ki: Dedim ki: Ya Ebu Hureyre Muhakkak ben bazan imamn arkasnda duruyorum. O zaman ne olacak? De di ki: Ey okuyucu sen de imamla birlikte iinden oku. Muhakkak ben Rasulullah yle sylerken iyittim. Allah buyurdu ki ben namaz kulumla kendi aramda iki eit paraya taksim ettim. Yars benim iindir, yars da kulum iindir. Kulum iin de istedii ey vardr. Rasulullah dedi ki: Okuyun. Kul alemlerin rabbi allaha hamd olsun deyince, Allah kulum bana hamd etti der. Kul errahmanirrahim deyince Allah kulum beni sena etti, vd der. Kul maliki yevmiddin deyince Allah kulum beni vd der. Kul yalnz sana kulluk eder ve yalnz senden yardm dileriz deyince Allah der ki, Bu ayet sadece kulumla benim aramdadr. Kulum iin istedii ey vardr. kul bizi dosdoru yola ilet kendilerine nimet verdiklerinin yoluna. saptanlarn ve gazaba urayanlarn yoluna deil deyince Allah ite bu kulum iindir. Kulum iin istedii ey vardr buyurur. Bu hadis sahihtir. BSML TEALA (Elif Lam Mim) man afi ve bir grup yle derler: Elif Lam Mim ve srelerin balarndaki ve sair hece harfleri Kurann srr olarak Allahn yalnzca kendisinin bilmeyi istedii meteabi hatlardr. Bizde onlarn zahirlerine inanrz ve onlar hakknda bilgiyi Allah Tealaya havale ederiz. Onlara iman etmeyi taleb etmesi sylemek faydaldr. Ebu Bekir Sddk (r.a) Her kitabn bir srr vardr. Kurandaki Allahn srrda srelerin balardr. der. Ali (r.a) Muhakkak her kitabn bir gizli saf taraf vardr. Bu kitabn gizliliin tehacc harfleridir der. Dvud bn Eb Hind abiye srelerin balanglarndan sordum. yle cevap verdi. Ey Davud phesiz her kitabn bir srr vard. Ve Kurann srr da bu srelerin balanglardr. Onlar terket. Bunlarn dndaki eylerden sor. der. Ve bir grup da yle der: Onlarn manalar bilinir. Denir ki onlarn herbir harfi bni Abbas (r.a) kathlaya Aya Sad haknda syledii gibi Allah (c.c)nin isimlerinden bir isimdir. Kf, Rfinden h hadinden ya; hakimden Ayn; Alimden Sad; sadktan gelir. Elif Lam Mim Sad hakknda da denirki, Ben, Allah, Melik Sadk Rebii bn Enes Elif Lami Mim hakknda Elif Allahn isminin anahtar, lm latf isminin, anahtar Mim Mescid isminin anahtardr. Muhammed bn Kaab da Elif Allahn Alai, Lam lutfu, mi mlkder. Said bin Cbey bn Abbastan yle rivayet eder. Elif tam Mmimin manas ben Allah en iyi bilerim Elif lam mim sadin manas ben Allah en iyi grenim, Elif Lam Min Rann manas ben Allah en iyi bilenim ve en iyi grenim. ???? yle der: Bu iyidir. Araplar eer bir kalemini bir harfini zikrederlerse onu szleri gibi murad ederler. Ona dur dedim. Bana kaf diye cevap verdi. Yani ????? Said bn Cbeyr den Onlar Allah Tealan kesilen isimleridir. Eer insanlar onlar bir araya getirmeyi baarrlarsa muhakkak Allah beni Azabn retirler grmyormusun ki son Elif lam ra, Ha Alim ve Nun Er-Rahman olur. Ayn ekilde dierlerinde yledir. Ancak Ene onun birletirilmesine gcmz yetmiyor. Ve Katade yle der: Bu harfler Kurann isimleridir. Mucahid ve bni Zeyd de bunlar surede cinin isimleridir ve Beyni kibiri elif lam mim sad okudun dediinde dinleyen kimse kapsndakinin elif lam min Sad ile balayan sureyi dndmu onlar der. Ve bni Abbastan yle rivayet edilir. Onlar yeminlerdir. Ahfe de Allah bu harflerle onun eriati ve canl iin yemin eder. nk onlar mnzel kitablarnn ????? ve gzel isimlerini alardr der. 2- Bu kitab Bu kitab Kurandr. Denirki bu kendi iinde kapldr. Yani bu; o kitaptr. Fera yle der Allah Nebisi (sav) ve kendisine suyun zarar ve yani bu o kitaptr. Fera yle der: Allah nebisi (sav) ve kendisine suyun zarar veremeyecei ve de inkarn okluundan bozulmayacak bir kitap indirmeyi vad etmiti. Ve Alah Kuran indirdiinde bu Tevratta ve incilde seren nceki peygamberlerin dili zerine sana indirmeyi vaad ettiim o kitaptr, buyurdu: Bunu yaknlatrmak, o ise uzaklatrarak iindir. bn Kaysan Allah Teala Bakara suresinde nce msniblerin yalanlanm olduklar sreler indirmiti. Ve sonra Bakara suresini indirdi. Ve buyurduki: Bu kitap srelerden Bakara sresinin nce geldii kitap demektir. Onun hakknda phe yoktur. Kitap bir ortaya konmu eydir. Bu yaratlmlar iin dendii gibi yazlm manasndadr. (Bu manalar falan kimse bast. Yani onun bakas demektir.) Kitapn asl ekleme ve toplamadr. Askere de bu kelimeden tretilmi bir???? denir. Bir araya toplamasnda dolay kitap kitap olarak adlandrlr. nk bir harf dier harflere toplamtr. Onda phe yok) Onun Allah

katndan, hak ve gerek olduuna phe yokdur. Denirki bu bir manada nehiy haber verir. Yani onun hakknda phelenmeyendir. nk AllahTealann sz irkin eyleri teklif yok. Gnahkarlk yok. Yani irkin eyleri teklif etmeyin gnah ilemeyin demektir. bni Kesir (he) zemininde vasl haline iken ekerek oturdu. Ayn ekilde her (ha) harfi kendinden nceki harfe bitiik yazl iken sakindir. Ha harfi kendinden sonra bir sakin gelmedike vasl ediliren ekilir. Sonra eer ha zamirinden nceki satn ya ise ya kesra kardelerle ektirir. ???ayeti hakknda Hfs bunu uygun grmtr. yleyse her zamirini ek. Tealann muttakiler iin sz: Eb Cafer Eb Cafer, bni Kesir Hamza ve Kisai Lam ve Rada gunne olduunu iddia ederler. Hamza ve kisai yada da olduunu sylerlerler. Tek bana Hamza Vavda da gnne yapar. Dierleri ise bunu iddia etmezler Ebu Cafer Ha ve Gayn harfilerinden nunu ve tenvini ihfa yapar. Mttakileri iin bir hidayet bu hidayet rddr. Takva ehli iin bir aklamadr. Denir ki bu hal zere bir tayindir. Yani hidayet eden olarak takdiri mttakiler iin hidayetinde onun haknda bir phe yoktur. Hidayet insann muttaki olmak iin onun sayesinde doruydu bulduu eydir. bni Abbas muttaki irkkten byk gnahlardan ve ktlklerden korkan ve saknan kimsedir der. Muttaki kimse ittikadden alnmadr. Asl iki ey arasnda snr izmek ayrmak demektir burda dolay tersine ayrd yani kendisinde yneldii ey arasna bir sinir izdi demektir. Hadiste yledir. Durum iyice zorlatnda Alah Resulu (sav)i ayrdrdk. Yani harb iddelenince dmana aramzdaona engel aldk.demektir. Sanki Mutkaki allahn emrine sarlmak ve onun yasakladndan kanmakla kedisiyle azaba arasna bir engel kaynaktadr. mer bn Hattab Kab bl- Ehbara bize takvadan bahset der. Bunun zeine o da yle der: ekline bir yolculuk yaptn m? mer (ra) evet der. O yolculukta ne yaptn de. Sakndrdm ve gayret gsterdim der. Kaab da Bu takvadr der. ehr bn Haseb muttaki mahzurlu olmayan birey saknma olarak mahzurlu olan ey iin brakmadan kimsedir. mer bn Abdlaziz de takva Allahn haram kldn terketmek. Far kldn yerine getirmektir. der. Bundan sonras Allahn rzk kld ey bir hayra bir hayrdr. Denir ki Vebi (sav)e uymak Tealann phesiz Allah adaleti ve iyilik yapman emreder kavlinde ve hadiste takvann tmdr. bni mer takva kendisini hi kimseden daha hayrl grmemendir. Mttakilerin sylesekle tahsis onlara eref vermedir. nk onlar hidayetle mukafaatlanlardr. 3- man edenler yet-i inanan ve tasdik eden muttakiler iin bir sfat olarak yaayn iyi olanlarn yeri. Eb mer ve var hemzeyi terkederler dierlerini onu hemzelendirirler. Belki baz kelimeler dnda mmim ve mmin gibi fiilin ilk harfi her sakin hemze ayn ekilde bu ikisi terkederler. Hemseziz okurlar imann hakikat kalb ile tasdiktir. Allah Teala bizim iin sen inan deilsin buyurur. Yani bizi tasdik eden deilsin der. bu eriatte kalb ile hilkad ilien ile ikrar ve erkan ile ameldir. Buna gre ikrar ve amel birbiriyle ilikileri bakmndan hem olarak adlandrlr. nk Onun eriatlerindendir. slam boyun emek ve balanmaktr. Her iman islamdr. Fakat her islam iman deildir. nk islamn yannda tasdik diyebilir. Allah Teala bedenler iman ettik dediler, iman etmediniz. Fakat islam doluk deyiniz de buyururdu. Buna gre kii gerekte tasdik etmeksizin grnte mslman olabilir. Veya grnte balanmaksn gerekte tasdik eden olabilir. Cibril (A.S) kendisine sorduunda Nebi (sav)in cevab muhtelif olmutu. Yahya bn Yamerde Basrada kader hususuda ilk konuna kii Mabed el-Cbeyni idi. Ben ve Hamid bn Abdirrahman Mekkeye yola ktk. Allah Resulu (sav)in alarndan biri ile karlarsak onlarn ne dediklerinin soralm dedik. Ve Abdullah bn mer ile baladk. Ben ve arkadam ona evresini kuattk. Birbirimiz snan birimiz solundan geveledik. Onun az cevap vereini anlad. Dedim ki Ey Eba! Abdurrahman bu ilimde frkarlar ayrlm ve bu ilmi taleb eden insanlar bizim tarafmzda zuhur etti. Kaderin olmadn sadece iin gerkeletiini iddia ediyorlar. yle cevap veri. Onlarla karlarsa onlara benim onlardan olmadm onlarnda benden olmadklarn haber ver. Neferim elinde olan Allaha yemin ederimki eer onlardan birini uhud da gibi altn olsa ve onu Allah yolunda harcasa Allah ondan hibireyi o kadare ???? ve serre iman edinceye kadar kabul etmez. Sana yle dedi. Bize mer bn Haffda anlatt ki; Allah Resulu (sav)in yannda idik. Birden bembeyaz elbisesi simsiyah sal ve zerinde yolculuk eseri bulunmaya ki, bizden kimsenin de tanmad bir adam ka geldi. Allah Resul (sav)in nne yle oturduki dizleri onun dizlerine deiyordu. yle dedi: Ey Muhammed bana islama anlat. Allah Resulu (sav) islam Allahtan baka ilah olmadna ve muhammedin Allahn elisi olduuna ehadet etmendir, namaz klman, zekat vermen, ramazan oruncunu tutman beyti haca etmendir. Gcn yeterse diye cevaplad. O da doru syledin dedi. Bunu zerine biz onun sormasna ve de tasdik etmesine taaccub ettik. Sonra yle dedi: man nedir? Oda yalnzca Allaha meleklerine kitaplarna peygamberlerine lmden sonra dirilmeye cenneten sonra kadere hayra ve erre inanmandr. diye cevaplad. Doru syledin dedi. Sonra ihsan nedir dedi. Senin onu gryormu gibisine Allaha ibadet etmendir. Sen onu grmesende o seni grr diye cevaplad. Doru syledin dedi. Sana kyametten haber ver dedi. Oda sorulan sorudan daha deil bilgisayar deildir. dedi. Doru syledin dedi. yleyse bana onun emirlerini haber ver dedi. Cariyyenin efendisini

dourmay ve baldr plaklaym solanlarn yksek bina yapmada birbirleriyle yartklarn grmendir. diye cevaplad. Doru syedin dedi. Sonra kalkt gitti iki gn sonra Allah Resulu (sav) bana Ey mer o kimdi biliyormusun dedi.? Allah ve Resulu daha iyi bilir dedim. O cebrail idi. Size dininizi retmek iin geldi. Bana ancak onu tandm bir surette ve ancak u suretinde gelir. dedi. Fena Nebi (sav); bu hadiste islamn amellerden belki olduu ekilde bir isim olarak tanmlad. man da itikad olarak gerekte ite olduun ekilde de islamdan deildir. Bilakis bu tek olarak bir btnn almdr. Onun almlarnn birlemesi dindir. Bunun iin Nebi (sav) bu cibrildi size dininizi retmek iin geldi buyurdu. Amellerin imandan olduuna delil Eb Hreyreden rivayet edilen u hadistir Allah Resulu (sav) buyurduki iman bir btndr. Ve yetmi ubedir. En st Allahtan baka bir ilah yoktur. szdr. En aas yoldan eziyet veren eyleri uzaklatrmaktr. Haya da imandan bir ubedir. man eman alnmadr mmin emin olunan kimse olarak adlandrr. nk kendini Allahn azabndan emin klar ve Allah Telaa Tevrat verir. nk kullar azabndan teminat altna alr. (Gayba) Gayb Masdardr ismin kullanld yerde kullanlr. Kaypdan ey iin kayp denir ki, ayn ekilde adil olan iinde adl denir. Ziyaret ?