be republished - kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - kar ... cmyk

146
I g_mO {dkmZ SOCIAL SCIENCE (REVISED) _amRr _mÜ`_ Marathi Medium HZm©QH gaHma Karnataka Text Book Society (R.) 100 Ft. Ring Road, Banashankari 3rd Stage, Bangalore - 560 085. 9 B`Îmm 9 dr ^mJ - I NINTH STANDARD Part - I

Upload: others

Post on 16-Oct-2020

6 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

I

g_mO {dkmZSOCIAL SCIENCE

(REVISED)

_amR>r _mÜ`_Marathi Medium

H$Zm©Q>H$ gaH$ma

Karnataka Text Book Society (R.)100 Ft. Ring Road, Banashankari 3rd Stage,

Bangalore - 560 085.

9B`Îmm 9 dr^mJ - I

NINTH STANDARDPart - I

Page 2: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

II

ªÀÄÄ£ÀÄßr 2005£Éà gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥ÀoÀåPÀæªÀÄzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É gÀavÀªÁzÀ PÀ£ÁðlPÀ gÁdå ¥ÀoÀåªÀ¸ÀÄÛ«£À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀªÀÅ 2010 £Éà ¸Á°¤AzÀ MAzÀ£Éà vÀgÀUÀw¬ÄAzÀ ºÀvÀÛ£Éà vÀgÀUÀwªÀgÉV£À ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À gÀZÀ£Á PÁAiÀÄðzÀ°è vÉÆqÀVzÉ. MlÄÖ 12 ¨sÁµÉUÀ¼À°è ¨sÁµÁ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ºÁUÀÆ PÉÆÃgï «µÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß 7 ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼À°è gÀZÀ£É ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ. 1 jAzÀ 4 £Éà vÀgÀUÀwAiÀĪÀgÉUÉ ¥Àj¸ÀgÀ «eÁÕ£À, UÀtÂvÀ ªÀÄvÀÄÛ 5 jAzÀ 10 £Éà vÀgÀUÀwAiÀĪÀgÉUÉ PÉÆÃgï «µÀAiÀÄUÀ¼ÁzÀ UÀtÂvÀ, «eÁÕ£À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀiÁd «eÁÕ£ÀUÀ½gÀÄvÀÛªÉ.

2005gÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥ÀoÀåPÀæªÀĪÀÅ F PɼÀV£À ªÉʲµÀÖöåUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.

• PÀ°PÉAiÀÄ£ÀÄß fêÀ£ÀzÀ CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ¼ÉÆA¢UÉ eÉÆÃr¸ÀĪÀÅzÀÄ

• PÀAoÀ¥ÁoÀ «zsÁ£À¢AzÀ PÀ°PÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÄPÀÛUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ

• ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À ºÉÆgÀvÁV ¥ÀoÀåPÀæªÀĪÀ£ÀÄß ²æêÀÄAvÀUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ

• eÁÕ£ÀzÀ C©üªÀÈ¢ÞUÉ PÀ°PÁ C£ÀĨsÀªÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀÅzÀÄ

• ¨sÁgÀvÀzÀ ¥ÀæeÁ¸ÀvÁÛvÀäPÀ ¤ÃwAiÀÄ£ÀéAiÀÄ ªÀÄPÀ̼À CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ½UÉ vÀPÀÌAvÉ ¸ÀàA¢¸ÀĪÀÅzÀÄ

• ²PÀëtªÀ£ÀÄß EA¢£À ºÁUÀÆ ¨sÀ«µÀåzÀ fêÀ£ÁªÀ±ÀåPÀvÉUÀ½UÉ ºÉÆAzÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ

• «µÀAiÀÄUÀ¼À ªÉÄÃgÉUÀ¼À£ÀÄß «ÄÃj CªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀªÀÄUÀæzÀȶÖAiÀÄ ¨ÉÆÃzsÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß C¼ÀªÀr¸ÀĪÀÅzÀÄ

• ±Á¯ÉAiÀÄ ºÉÆgÀV£À §zÀÄQUÉ eÁÕ£À ¸ÀAAiÉÆÃd£É

• ªÀÄPÀ̽AzÀ¯Éà eÁÕ£ÀªÀ£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ.

£ÀÆvÀ£À ¥ÀoÀå¥ÀÅ ÀÛPÀUÀ¼À°è £ÀÆvÀ£À «zsÁ£ÀUÀ¼ÁzÀ CAvÀUÀðvÀ «zsÁ£À (Integrated Approach), gÀZÀ£ÁvÀäPÀ «zsÁ£À (Constructive Approach) ºÁUÀÆ ¸ÀÄgÀĽAiÀiÁPÁgÀzÀ «zsÁ£À (Spiral Approach) UÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¸À¯ÁVzÉ.

¥ÀoÀå¥ÀÅ ÀÛPÀUÀ¼À «µÀAiÀÄ ºÁUÀÆ C sÁå ÀUÀ¼ÀÄ «zÁåyðUÀ¼À£ÀÄß AiÉÆÃZÀ£É ªÀiÁqÀĪÀAvÉ ªÀiÁr, ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ eÁÕ£À ºÁUÀÆ ÁªÀÄxÀåðUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀ ¥ÀæAiÀÄvÀß ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. ¥ÀoÀåªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ CvÀåAvÀ CªÀ±ÀåPÀ fêÀ£À ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß CAvÀUÀðvÀªÁV §¼À¸À¯ÁVzÉ. F £ÀÆvÀ£À ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀjÃPÁë zÀȶ֬ÄAzÀ gÀavÀªÁV®è. §zÀ¯ÁV CªÀÅUÀ¼ÀÄ «zÁåyðUÀ¼À ¸ÀªÁðAVÃt ªÀåQÛvÀé «PÀ¸À£ÀPÉÌ ¥ÀÆgÀPÀªÁVªÉ. vÀ£ÀÆä®PÀ CªÀgÀ£ÀÄß ¸ÀévÀAvÀæ ¨sÁgÀvÀzÀ ¸Àé¸ÀܸÀªÀiÁdzÀ GvÀÛªÀÄ ¥ÀæeÉUÀ¼À£ÁßV ªÀiÁqÀĪÀ ¥ÀæAiÀÄvÀß £ÀqÉ¢zÉ.

5£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ ÀªÀiÁd «eÁÕ£À ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀzÀ°è MAzÀÄ ºÉƸÀvÀ£ÀªÀ£ÀÄß vÀgÀ ÁVzÉ. PÀ£ÁðlPÀzÀ £Á®ÄÌ «¨sÁUÀUÀ½UÉ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À¯ÁVzÉ. CªÀÅUÀ¼À°è£À ªÉÆzÀ® CzsÁåAiÀÄ DAiÀiÁ «¨sÁUÀzÀ EwºÁ¸À, ¨sËUÉÆýPÀ ®PÀëtUÀ¼ÀÄ, d£ÀfêÀ£À, ÀA ÀÌÈw, ÀA¥ÀæzÁAiÀÄUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ D « sÁUÀzÀ d£ÀfêÀ£ÀªÀ£ÀÄß ²æêÀÄAvÀUÉƽ¹zÀ ««zsÀ PÉëÃvÀæUÀ¼À°è£À »jAiÀÄ£ÁAiÀÄPÀgÀ «ZÁgÀ ªÀiÁ»w EvÁå¢UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. J£ï¹J¥sï 2005 gÀ ªÀiÁUÀð¸ÀÆaAiÀÄAvÉ EwºÁ¸À, ¨sÀÆUÉÆüÀ, gÁdå±Á¸ÀÛç, CxÀð±Á¸ÀÛç ºÁUÀÆ ªÁtÂdå±Á¸ÀÛçUÀ¼À CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß 8 jAzÀ 10£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ°è ¸ÉÃj¸À¯ÁVzÉ. C£ÉÃPÀ CªÀ±ÀåPÀ «ZÁgÀUÀ¼À£ÀÄß DªÀgÀtUÀ¼À°è PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. ªÀÄPÀ̼ÀÄ ¸ÀéAvÀªÁV PÀ°AiÀÄĪÀÅzÀPÉÌ CªÀPÁ±À ªÀiÁrPÉÆqÀĪÀ ¤nÖ£À°è C£ÉÃPÀ ¥ÁæeÉPïÖUÀ¼À£ÀÄß ÀÆa¸À¯ÁVzÉ. DzÀgÉ, PÀAoÀ¥ÁoÀ ªÀiÁqÀĪÀ CA±ÀUÀ¼ÁzÀ E¸À«UÀ¼ÀÄ, C£ÁªÀ±ÀåPÀ «µÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ PÀ°PÁ ºÉÆgÉAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.

PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀÅ ÀÛPÀ ÀAWÀªÀÅ F ¥ÀÅ ÀÛPÀzÀ vÀAiÀiÁjAiÀÄ°è ÀºÀPÀj¹zÀ À«ÄwAiÀÄ CzsÀåPÀëöjUÉ, ÀzÀ ÀåjUÉ, PÀ ÁPÁgÀjUÉ, ¥Àj²Ã®PÀjUÉ, ¸ÀAAiÉÆÃdPÀ C¢üPÁjUÀ½UÉ, ²PÀët ªÀĺÁ«zÁå®AiÀÄUÀ¼À ¹§âA¢ªÀUÀðzÀªÀjUÉ, f¯Áè vÀgÀ¨ÉÃw ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼ÀÄ, gÁdå ªÀÄlÖzÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀA¥ÁzÀPÀ ªÀÄAqÀ½AiÀÄ ¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀŸÀÛPÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÄAzÀgÀªÁV ªÀÄÄ¢æ¹zÀ ªÀÄÄzÀæPÀjUÉ vÀ£Àß ºÀÈvÀÆàªÀðPÀ PÀÈvÀdÕvÉUÀ¼À£ÀÄß ¸À°è¸ÀÄvÀÛzÉ.

¥ÉÇæ. f. J¸ï. ªÀÄÄqÀA§rvÁÛAiÀĪÀÄÄRå ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÀÄ

¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¥ÀjµÀÌgÀuÉ ºÁUÀÆ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ gÀZÀ£ÉPÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ

£ÁUÉÃAzÀæ PÀĪÀiÁgïªÀåªÀ¸ÁÜ¥ÀPÀ ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ

PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ

Page 3: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

III

CzsÀåPÀëgÀ £ÀÄr

¥ÀoÀåPÀæªÀÄ §zÀ¯ÁUÀ¨ÉÃPÀÄ JA§ ªÀiÁvÀÄ ¸ÁªÀðd¤PÀjAzÀ ªÉÆzÀ°¤AzÀ®Æ PÉý §gÀÄwÛvÀÄÛ.

EzÀPÉÌ NUÉÆlÄÖ ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÉ PÀ£ÁðlPÀ ¸ÀgÀPÁgÀ ªÀÄÄAzÁVzÉ. EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV MA§vÀÛ£ÉAiÀÄ

vÀgÀUÀwAiÀÄ «zÁåyðUÀ½UÁV gÀa¹gÀĪÀ ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ F ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀªÀÅ §zÀ¯ÁUÀÄwÛgÀĪÀ ªÀvÀðªÀiÁ£À

ÀªÀiÁdzÀ À¤ßªÉñÀUÀ½UÉ, «zÁåyðAiÀÄÄ vÀ£ÀߣÀÄß vÉÆqÀV¹PÉƼÀî®Ä C£ÀÄPÀÆ®ªÁUÀĪÀAvÉ gÀa À ÁVzÉ.

ªÉÆzÀ®¨ÁjUÉ EwºÁ À, gÁdå±Á ÀÛç, sÀÆUÉÆüÀ±Á ÀÛç ªÀÄvÀÄÛ CxÀð±Á ÀÛçUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀåªÀºÁgÀ CzsÀåAiÀÄ£À

ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀiÁd±Á¸ÀÛç CzsÀåAiÀÄ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉƸÀzÁV ¸ÉÃ¥ÀðqÉUÉƽ¹zÉ.

UÁæªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £ÀUÀgÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀÄ£ÀzÀ°èlÄÖPÉÆAqÀÄ CªÀgÀ ÀÈd£À²Ã®vÉUÉ ¤®ÄPÀĪÀ ºÁUÉ F

¥ÀoÀå¥ÀÅ ÀÛPÀªÀ£ÀÄß ÀgÀ¼ÀªÁV N¢PÉÆAqÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀAvÉ gÀa À ÁVzÉ. F ¥ÀoÀå¥ÀÅ ÀÛPÀzÀ°è ªÀÄPÀ̼À£ÀÄß ºÉZÀÄÑ

ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁV¸ÀĪÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß ºÁUÀÆ AiÉÆÃd£ÁPÁAiÀÄðUÀ½UÉ CªÀPÁ±À PÀ°à¸À¯ÁVzÉ.

EA¢£À ÀàzsÁðvÀäPÀ ºÁUÀÆ ªÀiÁ»w AiÀÄÄUÀPÉÌ C£ÀÄPÀÆ®ªÁUÀĪÀAvÉ ºÉaÑ£À «µÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ ÁVzÉ.

QèµÀÖªÁzÀ ¥ÀzÀUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄ ÀgÀ¼À ±À§ÝUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉ, PÀpt ¥ÀzÀUÀ½UÉ CxÀð, «µÀAiÀÄPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV

ªÀiÁvÀæ E¸À«UÀ¼À£ÀÄß ¤ÃrzÀÄÝ, F J®è GvÀÛªÀÄ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¹PÉƼÀî¯ÁVzÉ. »ÃVzÀÄÝ £ÁªÀÅ

J®è zÀȶ׬ÄAzÀ AiÀıÀ¹éAiÀiÁVzÉÝêÉAiÉÄÃ? ºÁUÉä®è. 2005£Éà gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥ÀoÀåPÀæªÀÄzÀ DzsÁgÀzÀ

¤ÃwAiÀÄ ZËPÀnÖ£À°èAiÉÄà F ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ gÀZÀ£ÉUÉÆArzÉ.

F ¥ÀoÀåªÀ£ÀÄß ¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ AiÀıÀ¹éAiÀiÁV ¥ÀÇgÉʸÀ®Ä £ÉgÀªÁzÀªÀgÀÄ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ gÀZÀ£Á¸À«Äw

ÀAzÀ sÁð£ÀĸÁgÀ À®ºÉ ÀÆZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃrzÀ ¥Àj²Ã®£À À«Äw, ÀA¥ÁzÀPÀ ªÀÄAqÀ½, C£ÀĪÁzÀPÀgÀÄ

ºÁUÀÆ ªÀÄÄRå ¸À®ºÉUÁgÀjUÉ £ÀªÀÄä PÀÈvÀdÕvÉUÀ¼ÀÄ ¸À®ÄèvÀÛªÉ.

¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄxÀðªÁV ºÉÆgÀvÀgÀ®Ä ¤gÀAvÀgÀªÁV ±Àæ«Ä¹gÀĪÀ F

AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ªÀÄÄRå ÀAAiÉÆÃdPÀgÁzÀ ¥ÉÇæ.f.J¸ï. ªÀÄÄqÀA§rvÁÛAiÀÄgÀªÀjUÉ ºÁUÀÆ J¯Áè jÃwAiÀÄ

¸ÀºÀPÁgÀ ¤ÃrzÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ÀAWÀzÀ C¢üPÁjUÀ½UÉ, ¥ÉÇæÃvÁìºÀ ¤ÃrzÀ vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄzÀ

ªÀiÁ£Àå PÀÄ®¥ÀwUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ®¸ÀaªÀjUÉ £ÀªÀÄä PÀÈvÀdÕvÉUÀ¼ÀÄ.

qÁ. JA. PÉÆmÉæñï

J.J¸ï. ¢ÃQëvïCzsÀåPÀëgÀÄ, ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ gÀZÀ£Á ¸À«Äw.

Page 4: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

IV

CzsÀåPÀëgÀÄ

qÁ. JA. PÉÆmÉæñï, ¸ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, EwºÁ¸À ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÅgÁvÀvÀé CzsÀåAiÀÄ£À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£Á «¨sÁUÀ, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ-572103.

²æà J.J¸ï. ¢ÃQëvï, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæA±ÀÄ¥Á®gÀÄ, ªÁt «zÁå¸ÀA¸ÉÜ, §¸ÀªÉñÀégÀ£ÀUÀgÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-79

¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ :

qÁ. §¸ÀªÀgÁd J£ï CQÌ, ¸ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ¸ÀPÁðj ¥ÀæxÀªÀÄzÀeÉð PÁ¯ÉÃdÄ, D¼ÁߪÀgÀ, zsÁgÀªÁqÀ vÁ||

²æà J£ï. ÀvÀå¥ÀæPÁ±À, ªÀÄÄRå²PÀëPÀgÀÄ, «zÁåªÀzsÀðPÀ ÀAWÀ ¥ËæqsÀ±Á¯É, gÁeÁf£ÀUÀgÀ MAzÀ£Éà ÁèPï, ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ - 10.

²æà n. ¤AUÀAiÀÄå, ¸ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ¸ÀPÁðj ¥ÀæxÀªÀÄ zÀeÉð PÁ¯ÉÃdÄ, UÀÄ©â, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ f¯Éè.

²æà ©.P É . ªÁ¸ÀÄQ, ¸Àº À²P À ëP Àg À Ä , «ªÉÃPÁ£ ÀAzÀ Vjd£À ¸ À¤ªÁ¸À ¥Ë æq s À±Á¯ É , ©½VjgÀAU À£ À¨ Él Ö , ZÁªÀÄgÁd£ÀUÀgÀ f¯Éè.

²æà ©. ºÀ£ÀĪÀÄAvÀgÁªï, G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ, ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀǪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, aPÀ̧¼Áî¥ÀÅgÀ.

²æà PÀĪÀiÁgÀ¸Áé«Ä, ¥ÁæA±ÀÄ¥Á®gÀÄ, «zÁåªÁ»¤ ¥ÀzÀ«¥ÀǪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ.

²æà J¸ï.ºÉZï. PÀÄgÀPÀÄA¢, avÀæPÀ¯Á ²PÀëPÀgÀÄ, ¸ÀPÁðj ¥ËæqsÀ±Á¯É, ªÀiÁ¸ÀtV, ¨ÁåqÀV vÁ||, ºÁªÉÃj f¯Éè.

¥Àj²Ã®PÀgÀÄ

qÁ. gÁeÁgÁA ºÉUÀqÉ, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, EwºÁ¸À «¨sÁUÀ, PÀĪÉA¥ÀÅ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ±ÀAPÀgÀWÀlÖ, ²ªÀªÉÆUÀÎ.

¥ÉÇæ. n.r. zÉêÉÃUËqÀ, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, gÁdå±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, rãï (CzsÀåAiÀÄ£À PÉÃAzÀæUÀ¼ÀÄ), PÀ£ÁðlPÀ gÁdå ªÀÄÄPÀÛ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ.

qÁ. ±ËPÀvï CjhÄêÀiï, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ¸ÀªÀiÁd±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, PÀ£ÁðlPÀ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, zsÁgÀªÁqÀ.

¥ÉÇæ. ¦. ªÀÄ®è¥Àà, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ¨sÀÆUÉÆüÀ±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, eÉ.J¸ï.J¸ï. ªÀĺÁ«zÁå®AiÀÄ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ.

qÁ. J¸ï.Dgï. PÉñÀªÀ, CzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, CxÀð±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

qÁ. PÉ.Dgï. ²æîQëöä, ¸ÀºÀ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ªÁtÂdå±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, ¸ÀPÁðj ¥ÀæxÀªÀÄzÀeÉð PÁ¯ÉÃdÄ, dAiÀÄ£ÀUÀgÀ, 6£Éà ¨ÁèPï, AiÀÄrAiÀÄÆgÀÄ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

¸ÀA¥ÁzÀPÀ ªÀÄAqÀ½

qÁ. JA.«. ²æäªÁ¸ï, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ EwºÁ¸À «¨sÁUÀ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ.

qÁ. Dgï.J¯ï.JA. ¥Ánïï, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, gÁdå±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

qÁ. F±ÀégÀ¥Àà, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ¨sÀÆUÉÆüÀ±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

C£ÀĪÁzÀPÀgÀÄ

²æà f.J£ï. PÉA¥ÀAiÀÄå, G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ, ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀǪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ªÀĸÀ̯ï, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ vÁ®ÆèPÀÄ.

²æà J.J¸ï. ¢ÃQëvï, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæA±ÀÄ¥Á®gÀÄ, ªÁt «zÁå¸ÀA¸ÉÜ, §¸ÀªÉñÀégÀ£ÀUÀgÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

ªÀÄÄRå ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÀÄ

¥ÉÇæ. f. J¸ï. ªÀÄÄqÀA§rvÁÛAiÀÄ, ¥ÀoÀåPÀæªÀÄ ¥ÀjµÀÌgÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ gÀZÀ£É, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ÀAWÀ, ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

ªÀÄÄRå¸À®ºÉUÁgÀgÀÄ

²æà £ÁUÉÃAzÀæPÀĪÀiÁgï, ªÀåªÀ¸ÁÜ¥ÀPÀ ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

²æêÀÄw £ÁUÀªÀÄt ¹., G¥À¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

PÁAiÀÄðPÀæªÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÀÄ :

²æà J.n. gÀAUÀzÁ¸À¥Àà, »jAiÀÄ ¸ÀºÁAiÀÄPÀ ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

gÀZÀ£Á À«Äw

Page 5: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

V

MAzÀjAzÀ ºÀvÀÛ£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À §UÉÎ ¥ÀæPÀlUÉÆAqÀ ¸ÁªÀðd¤PÀ C©ü¥ÁæAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß UÀªÀĤ¹ ªÀiÁ£Àå ªÀÄÄRåªÀÄAwæAiÀĪÀgÀÆ CxÀð¸ÀaªÀgÀÆ DVgÀĪÀ ²æà ¹zÀÝgÁªÀÄAiÀÄå£ÀªÀgÀÄ vÀªÀÄä 2014-15 gÀ §eÉmï£À°è vÀdÕgÀ À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀ WÉÆõÀuÉ ªÀiÁrzÀgÀÄ. vÀdÕgÀÄ C£ÀĸÀj¸À¨ÉÃPÁzÀ ªÀÄÆ® D±ÀAiÀĪÀ£ÀÄß »ÃUÉ ºÉýzÀgÀÄ: “¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÁªÀÄgÀ¸Àå, £ÉÊwPÀªÀiË®åUÀ¼ÀÄ, ªÀåQÛvÀé«PÀ¸À£À, ªÉÊeÁÕ¤PÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÊZÁjPÀ ªÀÄ£ÉÆèsÁªÀ, eÁvÀåwÃvÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ §zÀÞvÉUÀ½UÉ C£ÀĪÁUÀĪÀAvÉ vÀdÕgÀ ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀÅ£Àgï gÀa¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ” - EzÀÄ §eÉmï ¨sÁµÀtzÀ°è ¸ÁzÀgÀ¥Àr¹zÀ D±ÀAiÀÄ.

D£ÀAvÀgÀ ²PÀët E¯ÁSÉAiÀÄÄ MAzÀjAzÀ ºÀvÀÛ£Éà vÀgÀUÀwAiÀĪÀgÉV£À ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÁV 27 À«ÄwUÀ¼À£ÀÄß gÀa¹ ¢£ÁAPÀ: 24.11.2014 gÀAzÀÄ DzÉñÀ ºÉÆgÀr¹vÀÄ. F À«ÄwUÀ¼ÀÄ «µÀAiÀĪÁgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÀgÀUÀwªÁgÀÄ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV gÀavÀªÁzÀªÀÅ. ««zsÀ ¥ÀoÀ嫵ÀAiÀÄUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ vÀdÕgÀÄ, CzsÁå¥ÀPÀgÀÄ F ¸À«ÄwUÀ¼À°èzÁÝgÉ. FUÁUÀ¯Éà °TvÀªÁV §A¢gÀĪÀ C£ÉÃPÀ DPÉëÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «±ÉèõÀuÉUÀ¼À£ÀÄß ¥Àj²Ã°¹, vÀ¥ÀÀÅà M¥ÀÀÅàUÀ¼À §UÉÎ ¤tð¬Ä¹ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjµÀÌj¸ÀĪÀ ºÉÆuɺÉÆvÀÛ F ¸À«ÄwUÀ½UÉ ‘CUÀvÀå«zÀÝ°è ¥ÀoÀåªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß ¥ÀjµÀÌj¹ £ÀAvÀgÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjµÀÌj¸ÀĪÀ’ ¸ÁévÀAvÀæöåªÀ£ÀÄß 24.11.2014gÀ DzÉñÀzÀ¯Éèà ¤ÃqÀ¯ÁVvÀÄÛ. D£ÀAvÀgÀ 19.09.2015 gÀAzÀÄ ºÉƸÀ DzÉñÀ ºÉÆgÀr¹ ‘CUÀvÀå«zÀÝ°è ¥ÀÅ£Àgï gÀa¸ÀĪÀ’ ¸ÁévÀAvÀæöåªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯Á¬ÄvÀÄ. »ÃUÉ ¸ÀªÀÄUÀæ ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÉÆAqÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß 2016-17 gÀ §zÀ®Ä 2017-18£Éà ±ÉÊPÀëtÂPÀ ªÀµÀðzÀ°è eÁjUÉƽ¸À¯ÁUÀĪÀÅzÉAzÀÄ EzÉà DzÉñÀzÀ°è w½¸À¯Á¬ÄvÀÄ.

C£ÉÃPÀ ªÀåQÛUÀ¼ÀÆ ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼ÀÆ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀgÁV ¥ÀoÀå¥ÀÀŸÀÛPÀUÀ¼À ªÀiÁ»wzÉÆõÀ, D±ÀAiÀÄzÉÆõÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀnÖªÀiÁr ²PÀët ¸ÀaªÀjUÉ, ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ ¸ÀAWÀPÉÌ PÀ¼ÀÄ»¹zÀÝgÀÄ. CªÀÅUÀ¼À ¥Àj²Ã®£É ªÀiÁrzÀÝ®èzÉ, ¸À«ÄwUÀ¼ÁZÉUÉ C£ÉÃPÀ ¸ÀAªÁzÀUÀ¼À£ÀÄß K¥Àðr¹ «ZÁgÀ «¤ªÀÄAiÀÄ ªÀiÁrPÉÆArzÉÝêÉÉ. ¥ÁæxÀÀ«ÄPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ËæqsÀ±Á¯Á CzsÁå¥ÀPÀgÀ ¸ÀAWÀUÀ¼À eÉÆvÉ ZÀað¹zÀÝ®èzÉ ¥Àæ±ÁߪÀ½ ¹zÀÞ¥Àr¹ CzsÁå¥ÀPÀjUÉ PÀ½¹ C©ü¥ÁæAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAUÀ滸À¯ÁVzÉ. CzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, «µÀAiÀÄ ¥Àj«ÃPÀëPÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ qÀAiÀÄmï ¥ÁæA±ÀÄ¥Á®gÀ ¥ÀævÉåÃPÀ À¨sÉUÀ¼À£ÀÄß £Àqɹ «±ÉèõÀuÁvÀäPÀ C©üªÀÄvÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁVzÉ. «eÁÕ£À, ¸ÀªÀiÁd«eÁÕ£À, UÀtÂvÀ, ¨sÁµÉ ¸Á»vÀÀåUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ vÀdÕjUÉ ªÉÆzÀ¯Éà ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß PÀ¼ÀÄ»¹ D£ÀAvÀgÀ ¸À¨sÉ £Àqɹ ZÀað¸À¯ÁVzÉ. ªÀÄ»¼Á ¸ÀAWÀl£É ºÁUÀÆ «eÁÕ£À ¸ÀA§A¢ü ¸ÀA¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß DºÁ餹 aAvÀ£É £ÀqɸÀ¯ÁVzÉ. »ÃUÉÀ J¯Áè ªÀÄÆ®UÀ½AzÀ ¥ÀqÉzÀ Cj«£À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß CUÀvÀå«zÀÝPÀqÉ ¥ÀjµÀÌj¸À¯ÁVzÉ.

§ºÀĪÀÄÄRåªÁzÀ E£ÉÆßAzÀÄ ¸ÀAUÀwAiÀÄ£ÀÄß E°è ºÉüÀ¨ÉÃPÀÄ. PÉÃA¢æÃAiÀÄ ±Á¯Á (NCERT) ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À eÉÆvÉ gÁdåzÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß vË®¤PÀªÁV CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁr ¸À®ºÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä «eÁÕ£À, UÀtÂvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀiÁd «eÁÕ£ÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ vÀdÕgÀ ªÀÄÆgÀÄ ¸À«ÄwUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸À¯Á¬ÄvÀÄ. F ¸À«ÄwUÀ¼ÀÄ ¤ÃrzÀ vË®¤PÀ «±ÉèõÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸À®ºÉUÀ¼À£ÀÄß DzsÀj¹ gÁdå ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À UÀÄtªÀÄlÖªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀ¯ÁVzÉ. PÉÃA¢æÃAiÀÄ ±Á¯Á ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ½VAvÀ £ÀªÀÄä gÁdåzÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À UÀÄtªÀÄlÖ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀzÀAvÉ PÁAiÀÄÄÝPÉƼÀî¯ÁVzÉ. eÉÆvÉUÉ DAzsÀæ, vÀ«Ä¼ÀÄ£ÁqÀÄ, ªÀĺÁgÁµÀÖçUÀ¼À ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À eÉÆvÉ £ÀªÀÄä ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß ¥Àj²Ã°¸À¯ÁVzÉ.

¥ÀjµÀÌgÀuÉ PÀÄjvÀÄ

Page 6: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

VI

E£ÉÆßAzÀÄ ÀàµÀÖ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä §AiÀĸÀÄvÉÛãÉ. £ÀªÀÄä À«ÄwUÀ¼ÀÄ ªÀiÁrgÀĪÀÅzÀÄ ¥ÀjµÀÌgÀuÉAiÉÄà ºÉÆgÀvÀÄ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À ¸ÀªÀÄUÀæ gÀZÀ£ÉAiÀÄ®è. DzÀÝjAzÀ FUÁUÀ¯Éà gÀavÀªÁVgÀĪÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À ¸ÀégÀÆ¥ÀPÉÌ J°èAiÀÄÆ zsÀPÉÌAiÀÄÄAlĪÀiÁr®è. °AUÀvÀé ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ, ¥ÁæzÉòPÀ ¥Áæw¤zsÀå, gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄUÀævÉ, ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ, ¸ÁªÀiÁfPÀ ¸ÁªÀÄgÀ¸ÀåUÀ¼À »£É߯ÉAiÀÄ°è PÉ®ªÀÅ ¥ÀjµÀÌgÀuÉUÀ¼ÀÄ £ÀqÉ¢ªÉ. »ÃUÉ ¥ÀjµÀÌj¸ÀĪÁUÀ gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ¥ÀoÀåPÀæªÀÄ ZËPÀlÄÖ ªÀÄvÀÄÛ gÁdå ¥ÀoÀåPÀæªÀÄ ZËPÀlÄÖUÀ¼À£ÀÄß «ÄÃj®èªÉAzÀÄ w½¸À§AiÀĸÀÄvÉÛãÉ: eÉÆvÉUÉ £ÀªÀÄä ÀA«zsÁ£ÀzÀ D±ÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĸÀj¸À¯ÁVzÉ. À«ÄwUÀ¼ÀÄ ªÀiÁrzÀ ¥ÀjµÀÌgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÉÆÛªÉÄä ¥Àj²Ã°¸À®Ä «µÀAiÀĪÁgÀÄ G£ÀßvÀ ¥Àj²Ã®£À ¸À«ÄwUÀ¼À£ÀÄß gÀa¹ C©ü¥ÁæAiÀÄ¥ÀqÉzÀÄ C¼ÀªÀr¸À¯ÁVzÉ.

»ÃUÉ PÀæªÀħzÀÞªÁV £ÀqÉzÀ PÉ®¸ÀPÉÌ vÀªÀÄä£ÀÄß vÁªÀÅ ¸ÀA¥ÀÇtð vÉÆqÀV¹PÉÆAqÀ 27 ¸À«ÄwUÀ¼À CzsÀåPÀëgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÄß ºÁUÀÆ G£ÀßvÀ ¥Àj²Ã®£Á ¸À«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀĸÀÛgÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjµÀÌøvÀ ¥ÁoÀUÀ¼À gÀZÀ£É ªÀiÁrzÀ vÀdÕgÀ£ÀÄß PÀÈvÀdÕvɬÄAzÀ £É£ÉAiÀÄÄvÉÛêÉÉ. CAvÉAiÉÄà ¸À«ÄwUÀ¼À PÉ®¸À ¸ÀÄUÀªÀĪÁV £ÀqÉAiÀÄĪÀAvÉ ªÀåªÀ¸ÉܪÀiÁqÀ®Ä PÁAiÀÄðPÀæªÀÄ C¢üPÁjUÀ¼ÁV ¤µÉ׬ÄAzÀ zÀÄrzÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀzÀ J¯Áè C¢üPÁjUÀ¼À£ÀÆß £É£ÉAiÀÄÄvÉÛÉêÉ. ¸ÀºÀPÀj¹zÀ ¹§âA¢UÀÆ £ÀªÀÄä ªÀAzÀ£ÉUÀ¼ÀÄ. C©ü¥ÁæAiÀÄ ¤Ãr ¸ÀºÀPÀj¹zÀ ¸ÀªÀð ¸ÀAWÀl£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÀdÕjUÉ zsÀ£ÀåªÁzÀUÀ¼ÀÄ.

JA.¦. ªÀiÁzÉÃUËqÀ

ªÀåªÀ¸ÁÜ¥ÀPÀ ¤zÉðñÀPÀgÀÄ

PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ (j)

¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-85

¥ÉÇæ. §gÀUÀÆgÀÄ gÁªÀÄZÀAzÀæ¥Àà

¸ÀªÁðzsÀåPÀëgÀÄ

¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¥ÀjµÀÌgÀt ¸À«Äw

PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ (j)

¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ-85

Page 7: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

VII

¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀUÀ¼À ¥ÀjµÀÌgÀt ¸À«Äw

¸ÀªÁðzsÀåPÀëgÀÄ¥ÉÆæ. §gÀUÀÆgÀÄ gÁªÀÄZÀAzÀæ¥Àà, CzsÀåPÀëgÀÄ, gÁdå ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¥ÀjµÀÌgÀt ¸À«Äw, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ,

¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

CzsÀåPÀëgÀÄqÁ. C±ÀévÀÜ £ÁgÁAiÀÄt, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, EwºÁ¸À «¨sÁUÀ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ªÀiÁ£À¸À UÀAUÉÆÃwæ

ªÉÄʸÀÆgÀÄ.

¸ÀzÀ¸ÀågÀÄ

qÁ. C±ÀévÀÜ £ÁgÁAiÀÄt, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ,EwºÁ¸À «¨sÁUÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

qÁ. eÉ. ÉÆêÀıÉÃRgï, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, gÁdå±Á ÀÛç « sÁUÀ, «dAiÀÄ£ÀUÀgÀ ²æÃPÀȵÀÚzÉêÀgÁAiÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ,

§¼Áîj.

qÁ. JZï.r. ¥Àæ±ÁAvï, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, C©üªÀÈ¢Þ CzsÀåAiÀÄ£À « sÁUÀ, PÀ£ÀßqÀ «±Àé«zÁå®AiÀÄ, ºÀA¦, «zÁågÀtå.

¥ÉÇæ. J¸ï.n. ¨ÁUÀ®PÉÆÃn, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, CxÀð±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, PÀ£ÁðlPÀ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, zsÁgÀªÁqÀ.

¥ÉÇæ. ¦ ªÀÄ®è¥Àà, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ¨sÀÆUÉÆüÀ±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, eÉ.J¸ï.J¸ï. ªÀĺÁ«zÁå®AiÀÄ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ.

qÁ. ©. ±ÉÃRgï, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ªÁtÂdå±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ.

²æÃ. J.J¸ï. ¢ÃQëvï, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæA±ÀÄ¥Á®gÀÄ, ªÁt «zÁå¸ÀA¸ÉÜ, §¸ÀªÉñÀégÀ£ÀUÀgÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

²æÃ. FgÀtÚ. JA. CA©, ¸ÀºÀ ²PÀëPÀgÀÄ, ¸ÀPÁðj ¥ËæqsÀ±Á¯É, vÀqÀPÉÆqÀÄ, zsÁgÀªÁqÀ vÁ. ªÀÄvÀÄÛ f¯Éè.

²æÃ. ªÉAPÀmÉñï r.J£ï, avÀæPÀ¯Á ²PÀëPÀgÀÄ, ÀPÁðj ¥ËæqsÀ±Á¯É, GgÀªÀiÁgÀPÀ¸À®UÉgÉ, ªÀÄAqÀå vÁ. ªÀÄvÀÄÛ f¯Éè.

G£ÀßvÀ ¥Àj²Ã®£Á ¸À«Äw

²æÃ. C±ÉÆÃPÀ ±ÉlÖgï, ¸ÀºÀ ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, EwºÁ¸À ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁæPÀÛ£À±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, PÀ£ÁðlPÀ «±Àé«zÁå®AiÀÄ,

zsÁgÀªÁqÀ.

qÁ. JA.J¸ï. vÀ¼ÀªÁgï, ¤ªÀÈvÀÛ ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ²PÀët «¨sÁUÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

qÁ. zÀ±ÀgÀxï £ÁAiÀÄPï, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, CxÀð±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀ, UÀÄ®âUÁð «±Àé«zÁ央AiÀÄ, PÀ®§ÄgÀV.

qÁ. ºÀ¹Ã£ï vÁeï, ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÀÄ, ²PÀët «¨sÁUÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ «±Àé«zÁ央AiÀÄ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

C£ÀĪÁzÀPÀgÀÄ

²æêÀÄw ¢Ã¦Û r ¨ÉÆøÉè, ¸À.², ²æúÀj «zÁå®AiÀÄ, GUÁgï RÄzÀð, CxÀt vÁ. ¨É¼ÀUÁ« f¯Éè.

²æÃ. S.R.zÁtÂ, ¸À.², ²æúÀj «zÁå®AiÀÄ, GUÁgï RÄzÀð, CxÀt vÁ. ¨É¼ÀUÁ« f¯Éè,²æÃ. R.A.«ÄgÀeÉ, ¸À.², ²æúÀj «zÁå®AiÀÄ, GUÁgï RÄzÀð, CxÀt vÁ. ¨É¼ÀUÁ« f¯Éè,

¸À®ºÉUÁgÀgÀÄ

²æÃ. JA.¦. ªÀiÁzÉÃUËqÀ, ªÀåªÀ¸ÁÜ¥ÀPÀ ¤zÉðñÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

²æÃ. PÉ.f. gÀAUÀAiÀÄå, G¥À¤zÉðñÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

PÁAiÀÄðPÀæªÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃdPÀgÀÄ

qÁ. JA.«. PÀȵÀÚªÀÄÆwð, »jAiÀÄ ¸ÀºÁAiÀÄPÀ ¤zÉðñÀPÀgÀÄ, PÀ£ÁðlPÀ ¥ÀoÀå¥ÀŸÀÛPÀ ¸ÀAWÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

Page 8: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

VIII

AZwH«$_{UH$m

H«$_m§H$ AÜ`m` n¥ð> g§»`m

B{Vhmg

1 {¼íMZ Am{U Bñbm‘ Y‘© 1

2 ‘ܶ¶wJrZ ^maV d amOH$s¶ KS>m‘moS>r 8

3 Y‘© àgmaH$ d g‘mO gwYmaH$ 21

4 {dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amÁ¶ 27

amÁ`emó

1 Amnbr amÁ¶KQ>Zm (g§{dYmZ) 44

2 H|$Ð gaH$ma 56

3 amÁ¶ gaH$ma 67

g_mOemó

1 Hw$Qw>§~ 74

2 gm_m{OH$sH$aU 80

^yJmob

1 Amnbo amÁ¶ H$Zm©Q>H$ 85

2 ^m¡Jmo{bH$ {d^mJ 89

3 H$Zm©Q>H$mMo hdm‘mZ, ‘mVr, Z¡g{J©H$ dZñnVr Am{U àmUrOrdZ 94

4 H$Zm©Q>H$mVrb Obg§nXm 102

5 H$Zm©Q>H$mMr ^y-gmYZ g§nÎmr 107

AW©emó

1 Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmr 116

2 _mZdr gmYZ g§nVr 125

ì`dhma AÜ``Z

1 CÚmoJY§Úm§Mo ì¶dñWmnZ 133

Page 9: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

1

B{VhmgB{VhmgB{VhmgB{VhmgB{VhmgàH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1

{¼íMZ Am{U Bñbm‘ Y‘©{¼íMZ Am{U Bñbm‘ Y‘©{¼íMZ Am{U Bñbm‘ Y‘©{¼íMZ Am{U Bñbm‘ Y‘©{¼íMZ Am{U Bñbm‘ Y‘©¶m¶m¶m¶m¶m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb Jmoï>rOmUyZ KoD$.{¼íMZ d Bñbm‘ Y‘m©Mm Ama§^.¶oey {¼ñV d ‘moh‘åX n¡J§~a ¶m§Mo OrdZ d {eH$dU.

{¼íMZ Am{U Bñbm‘ Y‘m©Mm àgma d ¶moJXmZ.

{¼íMZ d Bñbm‘ Y‘m©Vrb n§W.

OJmÀ¶m B{VhmgmV àmMrZ H$mimnmgyZ {d{dY Y‘mªMm CX¶ d {dH$mg Pmbobm AmnUnmhVmo. ˶m‘ܶo qhXÿ, O¡Z, ~m¡Õ d Pmoamï´>r¶Z Y‘© {¼. e. nydu H$m§hr eVH$mV CX¶mbm ¶oD$ZOJmVrb {d{dY XoemV ˶m§Mm àgma Pmbm. {¼íMZ d Bñbm‘ Y‘m©Mm CX¶ {¼.e. n{hë¶meVH$mZ§Va Pmbobm Agbm Var AmO Vo Y‘© OJmVrb à‘wI Y‘© Pmbo AmhoV. ¶m Y‘mªZm"go‘rQ>rH$' (‘ܶ Am{e¶mVrb O‘mVrbm go‘rQ>rH$ O‘mV Ago åhUVmV) Y‘© Ago ‘mZbo OmVo.¶m XmoÝhr Y‘mªMm CX¶ ‘ܶ Am{e¶m‘ܶo Pmbm d Z§Va OJmVrb {d{dY Xoem§‘ܶo ˶m§Mm àgmaPmbm.{¼íMZ Y‘©

{¼. e. n{hë¶m eVH$mÀ¶m àma§^r amo‘Z gm_«mÁ`mÀ¶mA{Yn˶mIm{bb n°boñQ>mB©Z àm§VmÀ¶m ZmOaoW‘ܶo {¼íMZY‘m©Mr ñWmnZm Pmbr. ¶oey {¼ñV ho ¶m Y‘m©Mo g§ñWmnH$ hmoVo.{¼íMZ Y‘m©À¶m ñWmnZonydu n°boñQ>mB©Z àm§Vm‘ܶo amhUmè¶m¶hþXtZm (Á¶y) A§YlÕm d amo‘Z gm‘«mÁ¶mMm N>i ghZ H$amdmbmJbm. Aem n[apñWVrV ¶oey {¼ñVm§Mm OÝ‘ Pmbm d ˶m§Zr{¼íMZ Y‘m©Mr ñWmnZm Ho$br.

¶oey {¼ñVm§Mo OrdZ d {eH$dU¶oey {¼ñVm§Mo OrdZ d {eH$dU¶oey {¼ñVm§Mo OrdZ d {eH$dU¶oey {¼ñVm§Mo OrdZ d {eH$dU¶oey {¼ñVm§Mo OrdZ d {eH$dU

¶oey {¼ñVm§À¶m ~mbnUm{df¶r ’$maer ‘m{hVr CnbãY Zmhr. CnbãY Agboë`m‘m{hVrZwgma ¶oey {¼ñVmMm OÝ‘ {¼. e. n{hë¶m eVH$mV Ooégbo‘ Odirb ~oWbho‘ ¶mIoS>¶mV EH$m Jar~ Xm§n˶mÀ¶m nmoQ>r Pmbm. Omogo’$ d ‘oar

oey {¼ñV

Page 10: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

2

hr ˶m§À¶m AmB© d{S>bm§Mr Zmdo hmoV. na§Vw Amnë¶m AgmYmaU AmH$bZeº$s d ~w{Õ‘ÎmoÀ¶mOmoamda Ë`m§Zr ^anya kmZ {‘i{dbo d ¶hþXtÀ¶m Y‘©J«§WmVrb VËdm§Mo gmoß`m ^mfoV {ddaUH$ê$Z bmoH$m§Zm AmíM¶©M{H$V H$ê$Z Q>mH$bo.

¶oey {IñVm§da d¶mÀ¶m 30 ì¶m dfu Om°Z ~°nrñQ> ¶m§Mm à^md nS>bm d ˶m§À¶mH$Sy>Z˶m§Zr Xrjm KoVbr. H$ï>mV hmoaniUmè¶m bmoH$m§Zm {Xì¶ kmZmMr {eH$dU XoD$Z ˶m§Zm‘mZ{gH$ ñW¡¶© àmá H$éZ {Xbo. ¶m‘wio ¶hþXtZr ˶mbm ajU H$aUmam "‘grhm' qH$dm "‘hmajH$'Ago g§~moYbo.

{Xdg|{Xdg Ë`mMm godm^md Am{U bmoH$m§{df`mo AZwH§$nm `m_wio gd© ñVamVrb bmoH$˶m§À¶mH$S>o AmH${f©bo OmD$ bmJbo. Vo bmoH${චPmbo. ˶m§Mr hr bmoH${à¶Vm gZmVZr ¶hþXtZmghZ Pmbr Zmhr. ˶m§Mr ¶oey {¼ñVm§{déÕ amo‘Z gm‘«mÁ¶mMo amÁ¶nmb nm±{Q>¶g {nbmV¶m§À¶mH$S>o amOÐmohmMr VH«$ma Ho$br. Mm¡H$erZ§Va ¶oey {¼ñVm§Zm "JmobJmoWm' ¶m Q>oH$S>rda EH$mewH«$dmar H«y$gmda MT>{dbo Jobo. hm {Xdg {¼íMZ ~m§Yd "JwS> ’«$m¶S>o' åhUyZ gmOam H$aVmV.{eH$dU1) Xod EH$M Amho. gd© ‘mUgo hr B©ídamMr boH$ao AmhoV.2) ‘mUgm‘mUgmV ~§Yw^md ~miJmdm.3) Xþ…Ir ‘mUgmda ào‘ Ho$ë¶mZo Xodmda n«o‘ Ho$ë¶mgmaIo hmoVo.4) Xþgè¶mH$Sy>Z H$moUVrhr Anojm Z H$aVm ˶m§Mr godm H$amdr.5) ‘mZdmMr godm hrM B©ída godo g‘mZ Amho.6) ‘mZdmZo ˶mZo Ho$boë¶m nmnmMr H$~wbr XodmOdi Úmdr, Voìhm Xod ˶mbm j‘m H$aVmo.7) Vw‘À¶m eÌyda nU ào‘ H$am. Vw‘Mo dmB©Q> qMVUmè¶m ‘mUgm ~Õbhr Vwåhr ^bo qMVZ

H$am.{¼íMZ Y‘m©Mm àgma

¶oey [¼ñV {Od§V AgVmZmM Amnë¶m VËdm§À¶m àgmamgmR>r VgoM OJmVrb Xþ…Ir‘mUgm§Zm ‘XV H$aʶmMr O~m~Xmar ˶m§Zr Amnë¶m 12 {eî¶m§da gmon{dbr. ˶m§Zm "Anmogëg'Ago åhUVmV. ¶m‘ܶo g§V nrQ>a ho gdm©V ‘w»¶ hmoVo. amo‘bm OmD$Z ˶m§Zr MM©Mr ñWmnZmHo$br d OJ^a Y‘© àMmaH$m§Zm nmR>dyZ {¼íMZ Y‘m©Mm àgma Ho$bm. AmO hoM MM© OJmVrbgd© H°$Wm°{bH$ n§WmÀ¶m g‘wXm¶mMo à‘wI Ym{‘©H$ H|$Ð ~Zbo Amho.

Page 11: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

3

gwadmVrÀ¶m amo‘Z g‘«mQ>m§Zr {¼íMZ Y‘© àgmambm H$moUVmhr {damoY Ho$bm Zmhr. ¶m‘wio{¼íMZ Y‘m©Mm àgma amo‘Z gm‘«mÁ¶m‘ܶo PnmQ>¶mZo Pmbm. na§Vw n{hë¶m eVH$mZ§Va amo‘Zg‘«mQ>m§Zr {¼íMZ Y‘© àgmaH$m§Zm gVmdʶmg gwédmV Ho$br. ¶oey {¼ñVmÀ¶m {eH$dUwH$sMmàgma H$aVmZm AZoH$ AS>MUr CX²^dë`m. Var ˶m§Zr H$moUVrhr ‘mKma KoVbr Zmhr. d Y‘m©Mmàgma MmbyM> R>odbm. Z§Va Mm¡Ï¶m eVH$mV H$m°ÝñQ>§Q>mB©ZZo {¼.e. 313 ‘ܶo {¼íMZ Y‘m©Mm{ñdH$ma Ho$bm. Vo§ìhmnmgyZ {¼íMZ Y‘© EH$ amOY‘© åhUyZ AmoiIbm OmD$ bmJbm. amo‘, J«rg,‘°{gS>mo{Z¶m d Am{e¶m ‘m¶Za ¶m XoemV ˶mbm nmqR>~m {‘imbm d Y‘m©Mm àgma hmoD$ bmJbm.amo‘Z MM© d Y‘© àgmaH$ ¶m§Zr gwé R>odboë¶m Y‘m©§Vam‘wio {¼íMZ Y‘m©Mm àgma dmT>bm.{¼íMZ Y‘m©Mo ¶moJXmZ1) {¼íMZ Y‘m©Zo OJmbm em§Vr d ~§Yw^mdmMr {eH$dU {Xbr Amho.2) MM© d Y‘© àgmaH$m§Zr {ejU H|$Ðm§Mr ñWmnZm H$éZ {ejUmMm {dH$mg Ho$bm.3) {¼íMZ Y‘m©Zo ~m§YH$m‘ {Z{‘©Vr ‘ܶo Jm°{WH$ e¡brMm OJmbm n[aM¶ H$éZ {Xbm.4) {¼íMZ Y‘m©Zo d¡ÚH$s¶ godm OJ^a ngadbr.5) {ó¶m§Zm d Xþ~©b KQ>H$m§Zm {ejU {Xë¶m‘wio g‘mOmVrb JwUdÎmoMm XOm© dmT>bm. ¶mbmM

"g~brH$aU' Ago åhUVmV.{¼íMZ Y‘m©Vrb n§W

˶m eVH$mn¶ªV {¼íMZ Y‘m©da amo‘Z H°$Wm°{bH$m§Mm A§‘b hmoVm. Z§Va ˶m Y‘m©Mr XmoZn§Wm‘ܶo {d^mJUr Pmbr. d hiyhiy hm Y‘© gm‘mݶ bmoH$m§nmgyZ d Y‘m©À¶m VËdmnmgyZ Xÿa Jobm.MM© ‘ܶo nwamo{hV d O‘rZXma ¶m§Mo dM©ñd dmT>bo. ¶m‘wio bmoH$m§Zr Aem Ym{‘©H$ MmbrarVtZm{damoY H$aʶmg gwê$dmV Ho$br. Aem n[apñWVrV O‘©Zr ‘ܶo ‘m{Q>©Z ë¶yWaZo§ "Ym{‘©H$ gwYmaUm§MrMidi' gwé Ho$br. ¶mZwgma {¼íMZ Y‘m©V XmoZ n§W nS>bo.

1) H°$Wm°{bH$ 2) àmoQ>oñQ>§Q>ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo

~m¶~b hm {¼íMZm§Mm n{dÌ J«§W Amho. ¶m‘ܶo XmoZ ^mJ AmhoV.1) AmoëS>> Q>oñQ>‘|Q> (OwZm H$ama)2) ݶy Q>oñQ>‘|Q> (Zdm H$ama) ¶m§Mr aMZm {h~«y^mfo‘ܶo Amho. B§½b§S>‘Yrb n{hë¶m Ooåg

Page 12: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

4

amOmÀ¶m H$maH$sXuV ˶mMo B§J«Or‘ܶo ^mfm§Va H$aʶmV Ambo. n{hë¶m ^mJmV ¶hþXtÀ¶mYm{‘©H$ lÕo~Ôb ‘m{hVr {Xbr Amho Va Xþgè¶m ^mJmV ¶oey {¼ñVmMo OrdZ d {eH$dU ¶m§ModU©Z Amho. OJmVrb AZoH$ ^mfm§‘ܶo ~m¶~bMo ^mfm§Va Pmbo Amho.

Bñbm‘ Y‘©Bñbm‘ Y‘©Bñbm‘ Y‘©Bñbm‘ Y‘©Bñbm‘ Y‘©

Bñbm‘ Y‘m©Mm CX¶ Aao{~¶m XoemV Pmbm. Aao{~¶m hm Xoe npíM‘ Am{e¶mVrb EH$ÛrnH$ën Amho. hm àXoe dmid§Q>r AgyZ eoVr H$aʶmg ¶mo½¶ Zmhr. åhUyZ Aa~rbmoH$ gwnrH$àXoemH$S>o ñWbm§V[aV Pmbo Am{U {OWo nmUr CnbãY Amho {VWo ñWm{¶H$ Pmbo. ‘¸$m d ‘{XZmhr ˶mn¡H$sM XmoZ {R>H$mUo hmoV. gwédmVrbm Aa~rbmoH$ ho AZoHo$ídadmXr hmoVo. XJS>, PmS>o, Pao`m§Zm Xod ‘mZyZ ˶m§Mr nyOm H$arV hmoVo. H$m~m ho Ë`m§À`mgmR>r à_wI Ym{‘©H$ H|$Ð hmoVo.

ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:

H$m~m ho ‘¸$m ¶oWrb ‘wñbr‘m§Mo n{dÌ ñWi Amho. gd© ‘wñbr‘ bmoH$ H$m~m H$S>o Vm|S> H$éZàmW©Zm H$aVmV ‘wñbr‘ bmoH$ Xadfu ‘¸$m ¶oWo hmO ¶mÌobm OmVmV.

‘mohå‘X n¡J§~am§Mo OrdZ‘mohå‘X n¡J§~am§Mo OrdZ‘mohå‘X n¡J§~am§Mo OrdZ‘mohå‘X n¡J§~am§Mo OrdZ‘mohå‘X n¡J§~am§Mo OrdZ

Bñbm‘ Y‘m©Mo ào{fV ‘mohå‘Xn¡J§~a ¶m§Mm OÝ‘ {¼.e. 570 ‘ܶo‘¸$m ¶oWo Pmbm. ˶m§À¶m d{S>bm§Mo Zmd"AãXþ„m' d AmB©Mo Zmd "A‘rZm' AgohmoVo. ~mbnUrM dS>rb dmaë¶mZo˶m§À¶m H$mH$m§Zr ˶m§Mo nmbZnmofUHo$bo. gwédmVrbm ‘mohå‘X n¡J§~a‘|T>çm amIʶmMo H$m‘ H$arV hmoVo. Z§Va˶m§À¶m H$mH$m~amo~a ì¶mnmamgmR>r ‘¸$md gr[a¶m ¶m àXoemH$S>o OmV AgV.˶mdoir ‘¸o$‘Yrb EH$ lr‘§V {dYdm I{XOm ¶m§Mr AmoiI hmoD$Z ˶m§À¶mH$S>o Vo ZmoH$argmR>rê$Oy Pmbo. Z§Va ˶m {dYdo ~amo~a ¶m§Mm {ddmh Pmbm. ˶m§À¶m nmoQ>r XmoZ ‘wbo d Mma ‘wbrOÝ‘mbm Amë¶m. H$mnS>mÀ¶m ì`mnmam{Z{‘Îm ‘mohå‘X n¡J§~a {d{dY^mJmV àdmg H$aV AgVmZm˶m§Mm {¼íMZ d ¶hþXr§À`m VËdkmZmMm n[aM` Pmbm.

_¸$m

Page 13: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

5

Aa~m§À¶m gm‘m{OH$ d Ym{‘©H$ ÌwQ>r ê$Z H$mT>ʶmMm ˶m§Zr {dMma Ho$bm d {ham ZmdmÀ¶m S>m|Ja‘m϶mda Vo ܶmZ‘¾ Pmbo. gmjmËH$mamZ§Va Vo ñdV…bm XodXÿV åhUdyZ KoD$ bmJbo, AënmdYrVMË`m§Mr VËdo bmoH${චhmoD$Z AZoH$ bmoH$ ˶m§Mo AZw¶m¶r ~Zbo. ܶmZñW AgVmZm H$mhr g§XoeAmnë¶m AZw¶m¶m§Zm gm§Jy bmJbo. ho XodmMo g§Xoe EH${ÌV H$éZ Z§Va g§nm{XV H$aʶmV Ambo.hmM nwT>o ‘wñbr‘m§Mm n{dÌ J§«W "Hw$amU' åhUyZ à{gÕ Pmbm.

‘mohå‘X n¡J§~am§Zr ‘¸o$‘ܶo Amnë¶m VËdm§Mm àgma H$aʶmg gwê$dmV Ho$br.AZoHo$ídadmXmbm OmoaXma {damoY Ho$bm. ˶m‘wio ‘¸o$Vrb bmoH$m§Zr {MS>ÿZ ˶m§Zm R>ma ‘maʶmMmH$Q> Ho$bm. ho g‘Oë`mda {¼.e. 622 ‘ܶo ˶m§Zr ‘¸o$hÿZ ‘{XZobm nbm¶Z Ho$bo. ¶m KQ>Zobm"{hOam' (nbm¶Z) Ago åhUVmV. ‘wñbr‘ ¶mbm {hOar eH$ (Bñbm{‘H$ {XZX{e©H$m) åhUVmV.

‘{XZoVrb bmoH$m§Zr ˶m§Mo ñdmJV H$ê$Z ˶m§Mr VËdo AmMaUmV AmUbr. AmR> dfm©Z§Va‘¸$m d ‘{XZm ¶m§À¶m‘ܶo ¶wwÕ hmoD$Z ‘{XZoVrb bmoH$m§Zr ‘¸o$Vrb bmoH$m§Mm nam^d Ho$bm.˶mdoir ‘mohå‘X n¡J§~a naV ‘¸o$bm Ambo. ‘¸o$Vrb bmoH$m§Zr ˶m§À¶m {eH$dUrMm ñdrH$maHo$bm. eodQ>r n¡J§~amZo nwañH¥$V Ho$boë¶m Y‘m©Mo Vo AZw¶m¶r ~Zbo. n¡J§~a [¼.e. 632 ‘ܶo‘aU nmdbo.

Bñbm‘ Y‘m©Mr {eH$dUBñbm‘ Y‘m©Mr {eH$dUBñbm‘ Y‘m©Mr {eH$dUBñbm‘ Y‘m©Mr {eH$dUBñbm‘ Y‘m©Mr {eH$dU

Bñbm‘ åhUOo Xodmbm eaU ¶oUo hmo¶. ‘wñbr‘ åhUOo Xodm§Mo AZw¶m¶r. ¶m Y‘m©Mr{eH$dU Imbrb à‘mUo Amho.

1) Xod EH$M Amho. Xodmbm àgÞ H$ê$Z KoʶmgmR>r ’$º$ àmW©ZoMr JaO Amho.

2) àm‘m[UH$ d ZrVrZo OrdZ OJmdo. ì¶gZm§nmgyZ A{bá ahmdo.

3) XrZ Xþ~ù¶m§da X¶m XmIdmdr. ‘{hbm§Mm gÝ‘mZ H$amdm.

Bñbm‘ Y‘m©Mo {Z¶‘:Bñbm‘ Y‘m©Mo {Z¶‘:Bñbm‘ Y‘m©Mo {Z¶‘:Bñbm‘ Y‘m©Mo {Z¶‘:Bñbm‘ Y‘m©Mo {Z¶‘:

Bñbm‘ Y‘m©V Imbrb à‘mUo nmM {Z¶‘ AmhoV.

1) H${b‘mH${b‘mH${b‘mH${b‘mH${b‘m : Xod EH$M Amho Vmo åhUOo A„>m. ‘mohå‘X n¡J§~a hm ˶mMm ào{fV Amho.

2) Z‘mOZ‘mOZ‘mOZ‘mOZ‘mO : XaamoO [XdgmVyZ nmMdoim n{dÌ Aem H$m~mH$S>o Vm|S> H$ê$Z àmW©Zm (Z‘mO)H$amdr.

3) amoOm : a‘OmZ ‘{hݶmV gy¶m}X¶mnmgyZ gy¶m©ñVmn¶ªV {ZO©ir Cndmg H$amdm.

Page 14: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

6

4) PH$mV4) PH$mV4) PH$mV4) PH$mV4) PH$mV : : : : : Amnë¶m CËnÞmMm H$mhr ^mJ XrZ Xþ~ù¶m§Zm XmZ H$amdm.

5) hmO :5) hmO :5) hmO :5) hmO :5) hmO : OrdZmV EH$Xm Var. ‘¸o$Mr hmO ¶mÌm H$amdr.

Bñbm‘ Y‘m©Mm àgmaBñbm‘ Y‘m©Mm àgmaBñbm‘ Y‘m©Mm àgmaBñbm‘ Y‘m©Mm àgmaBñbm‘ Y‘m©Mm àgma :

‘mohå‘X n¡J§~am§À¶m ‘¥Ë¶wZ§Va Y‘©àgmamMr O~m~Xmar I{b’$m§H$S>o Ambr. ho n¡J§~am§MoCÎmam{YH$mar ‘mZbo OmVmV. ¶m§À¶m àm‘m{UH$ à¶ËZm§‘wio EH$mM eVH$mV Bñbm‘ Y‘m©Mm àgmanpíM‘oH$S>rb ñnoZnmgyZ nyd}H$S>rb maVmn¶ªV ngabm. ¶m ObX Y‘©àgmamMr H$maUo Imbrbà‘mUo.

1) Bñbm‘ Y‘m©Mm gmYonUm

2) I{b’$m§Mo àm‘m{UH$ à¶ËZ

3) ‘wñbr‘ Y{‘©¶m§Mr lÕm

4) gwbVmZm§Mr Y‘m©~ÔbMr Vrd« BÀN>m

5) nyaH$ amOH$s¶ n[apñWVr

Bñbm‘ Y‘m©Mo ¶moJXmZ :Bñbm‘ Y‘m©Mo ¶moJXmZ :Bñbm‘ Y‘m©Mo ¶moJXmZ :Bñbm‘ Y‘m©Mo ¶moJXmZ :Bñbm‘ Y‘m©Mo ¶moJXmZ :

1) d¡ÚH$s¶ J§«WmMr aMZm Am{U Xodr d BVa amoJm§da bgtMo g§emoYZ.

2) {dkmZ d J{UVm‘ܶo ZyVZ Am{dîH$ma.

3) ‘ܶ¶wJmVrb Aao{~¶m d n{e©¶m nwaVoM ‘¶m©{XV Agbobo ^yJmob d IJmob emóm Mo kmZOJ^a nga{dUo.

4) H$bm, {eënH$bm d g§ñH¥$Vr ¶m joÌmVrb aVJƒ ¶moJXmZ, amo‘Z, ~m¶P§Q>mB©Z d n{e©¶ZdmñVw{eënmMo Z‘wZo OJ^a dmnabo OmD$ bmJbo.

Bñbm‘ Y‘m©Mo n§WBñbm‘ Y‘m©Mo n§WBñbm‘ Y‘m©Mo n§WBñbm‘ Y‘m©Mo n§WBñbm‘ Y‘m©Mo n§W

BVa Y‘m©à‘mUoM Bñbm‘ Y‘m©V gwÕm AZoH$ n§W AmT>iyZ ¶oVmV. ˶mn¡H$s à‘wI {e¶md gwÞr hmoV ‘mohå‘X n¡J§~am§À¶m AZw¶m¶m§Zm I{b’$m Ago åhUVmV. ‘mohå‘X n¡J§~amZ§VaI{b’$m ho amOH$s¶ d Ym{‘©H$ ZoVo ~Zbo. "A~y~H$a' ho n{hbo I{b’$m hmoVo.

Page 15: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

7

ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`I. [aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.[aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.[aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.[aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.[aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.

1. ¶oey {¼ñVmMm OÝ‘ ............ ¶oWo Pmbm.2. ........... ¶oWo ¶oey {¼ñVm§Zm H«y$gmda MT>{dʶmV Ambo.3. ............. ¶oWo ‘mohå‘X n¡J§~a ¶m§Mm OÝ‘ Pmbm.4. Bñbm‘ Y‘m©Mm n{dÌ J«§W ............ hm Amho.5. ‘mohå‘X n¡J§~am§À¶m CÎmam{YH$mè¶m§Zm ............ Ago åhUVmV.

II. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {‘Ìm§~amo~a MMm© H$ê$Z {bhm:Imbrb àíZm§Mr CÎmao {‘Ìm§~amo~a MMm© H$ê$Z {bhm:Imbrb àíZm§Mr CÎmao {‘Ìm§~amo~a MMm© H$ê$Z {bhm:Imbrb àíZm§Mr CÎmao {‘Ìm§~amo~a MMm© H$ê$Z {bhm:Imbrb àíZm§Mr CÎmao {‘Ìm§~amo~a MMm© H$ê$Z {bhm:

1. ¶oey {¼ñV ¶m§À¶m OrdZm~Ôb ‘m{hVr {bhm.2. ¶oey {¼ñVm§Mr {eH$dU H$moUVr?3. {¼íMZ Y‘m©Mm àgma H$gm Pmbm?4. ‘mohå‘X n¡J§~a ¶m§À¶m OrdZm~Ôb ‘m{hVr {bhm.5. "{hOam' åhUOo H$m¶?6. Bñbm‘ Y‘m©Mo {Z¶‘ H$moUVo?

III. CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘

1. Vw_À`m {_Ìm§À`m ghH$m`©mZo MM© d _erXr _Yrb Ym{_©H$ AmMaUm {df`r _m{hVr{_idm.

2. Bñbm‘ Y‘m©Mo gm§ñH¥${VH$ AmMaU g‘OyZ ¿¶m.3. Bñbm‘ Y‘m©Mo bmoH$ a‘OmZ gU H$gm gmOam H$aVmV Vo g‘OyZ ¿¶m.

IV. àH$ën1. {¼íMZ d Bñbm‘ Y‘m©Mm àgma H$gm Pmbm Vo Vw‘À¶m {ejH$m§À¶m ghmæ¶mZo

g‘OyZ ¿¶m. d ˶mda {Z~§Y {bhm.

Page 16: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

8

àH$aU 2‘ܶ¶wJrZ ^maV d amOH$s¶ KS>m‘moS>r

`m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb JmoîQ>r OmUyZ KoD$. CÎma ^maVmV amÁ` Ho$bobr amOnyV KamUr.

gm{hË`, H$bm Am{U {eënH$boVrb amOnwVm§Mo moJXmZ.

VwH$mªMo AmJ‘Z, _hå_X JPZr Am{U _hå_X KmoarÀ`m maVmdarb ñdmè`m§Mo n[aUm_.

{XëbrÀ`m gwbVmZemhrMr ñWmnZm, amÁ`H$ma^ma Am{U Ë`m§Mo {d{dY joÌmVrb moJXmZ.

12 ì`m eVH$mMm CÎmamY© d 13 ì¶m eVH$mMm nydm©Y© hm maVmÀ¶m B{VhmgmVrb "g§H«$‘UH$mb'

åhUyZ AmoiIbm OmVmo. g§H«$‘U åhUOo EImÚm g‘mOmZo EH$m H$mbI§S>mVyZ Xþgè¶m H$mbI§S>mV

àdoe H$aʶmgmR>r Ho$bobr nyd©{gÕVm hmo¶. ¶m H$mbI§S>mV ^maVmMm àmMrZ ¶wJmVyZ ‘ܶ¶wJmV

àdoe Pmbm. N>moQ>r N>moQ>r amÁ¶o VwH$m©Zr Zï> H$éZ CÎma maVmV ~{bð> gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm Ho$br.

¶mH$mbmV Bñbm‘ Y‘m©À¶m à^mdm‘wio Ym{‘©H$ joÌmV EHo$ídadmXmMm àgma Pmbm. ¶mdéZ maVmV

‘ܶ¶wJmMr gwédmV Pmbr ¶m~ÔbMr H$ënZm ¶oVo. VwH$m©Zr ñWmnZ Ho$boë¶m gm‘«mÁ¶mMm Aä¶mgH$aʶmAmJmoXa VwH$mªMo AmJ‘Z d nyd}H$S>rb {d{dY amÁ¶mVrb amOH$s¶ nÕVtMo {díbofU H$aUoAJ˶mMo Amho.

N>moQ>çm N>moQ>çm àm§VmVrb amÁ¶H$ma^ma åhUOoM {d{dY amÁ¶mVrb amOH$s¶ ì¶dñWm Agm˶mMm AW© hmoVmo. 9 ì¶m eVH$mnmgyZ 13 ì¶m eVH$mÀ¶m ‘ܶmn¶ªV npíM‘ d CÎma ^maVmÀ¶m{d{dY mJmV amÁ¶H$ma^ma Ho$boë¶m amOnyV Kamʶm§À¶m amÁ¶ ì¶dñWoMm Aä¶mg AmnU H$é¶m.amOnyV KamUo

ñWmZoídamÀ¶m dY©Z KamʶmZ§Va npíM‘ CÎma maVmVrb ~hþVm§e mJmV JwO©a, à{Vhma,~w§XobI§S>mMo M§Xob, JT>dmb, gmoi§H$s, na‘ma d Mm¡hmZ hr à‘wI KamUr CX¶mg Ambr. 12 ì¶meVH$mV CÎma maVmV n¥ÏdramO Mm¡hmZ d O¶M§X JT>dmb, na‘XuXodM§Xob ho à‘wI amOo hmoVo.JwO©a à{Vhma : JwO©a ñdV… bm am‘m¶U H$mimVrb gy¶©d§er d j{̶ bú‘U hm Amnë¶m d§emMm ‘yig§ñWmnH$ Amho Ago ‘mZV AgV. na§Vw CnbãY nwamì`mÀ¶m AmYmao "ZmJ^Å>' ho ˶m d§emMo g§ñWmnH$AmhoV. ho g‘OVo, H$ZmoO hr ˶m§Mr amOYmZr hmoVr. à{Vhmam§Zr qgY àm§Vmda Amnbo Am{Yn˶JmOdbo d daModa h„o H$aUmè¶m Aa~m§Zm ˶mZr nidyZ bmdbo. {‘hra moO hm ¶m d§emMm Xþgam

‘hÎdmMm amOm. ˶mZo nmbm§Mm amOm Zmam¶U nmbmMm nam^d H$éZ Amnë¶m amÁ¶mMm {dñVma

Page 17: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

9

~§Jmbn¶ªV Ho$bm. Aa~r àdmgr gwbo‘mZ d Aë‘gwXm ¶m§Zr ˶mÀ`mXa~mambm oQ> {Xbr. d ˶m§À¶m amÁ¶mV AgUmè¶m gwI, em§Vr,g‘mYmZm~Ôb àe§gm Ho$br. ‘h|Ð nmbmZ§Va ˶mMm ‘wbJm ‘{hnmb hmJmXrda Ambm. ˶mZ§Va à{Vhma KamʶmMm èhmg Pmbm.JT>dmb

¶m KamʶmMm g§ñWmnH$ M§ÐXod ¶mZo CÎma maVmMm ~hþVm§e^mJ qOHy$Z KoD$Z dmamUer ho Amnë¶m amÁ¶H$ma^mamMo à‘wI H|$Ð~Z{dbo. ¶m KamʶmVrb JmoqdXM§Ð ¶m amOmZo nmbm§Mm nam^d H$ê$Z‘mbdm d ‘JYn¶ªV Amnë¶m amÁ¶mMm {dñVma Ho$bm. H$qbJ d Amo[agm amÁ¶m§Mm nam^d ˶m§Zr Ho$bm.H$mí‘ra, JwOamW d Mmoi ¶m amÁ¶H$˶mªer ˶m§Mo amoQ>r ~oQ>rMo ì¶dhma hmoVo.na‘ma

n«{Vhmam§À¶m èhmgmZ§Va ‘midm àm§Vmda na‘mam§Mr gÎmm ñWmnZ Pmbr. amï>Hy$Q>m§Mm ‘m§S>{bH$Cn|Ð H¥$îUamO hm ¶m KamʶmMm g§ñWmnH$ hmo¶. YmamZJa hr ˶m§Mr amOYmZr hmoVr. na‘ma d§emMmà{gÕ amOm moO ¶mZo H$ë¶mUMo Mmbw³¶, H$qbJMo J§J d CÎmao H$S>rb H§$H$ ¶m§Mm nam^d H$éZAmnë¶m amÁ¶mMm {dñVma Ho$bm. nwT>o Mmbw³¶m§Zr ¶m§Mm nam^d Ho$bm. amOH$s¶ joÌm‘ܶo O¶ namO¶¶m XmoÝhrMr AZw yVr KoVbr Agbr Var gm§ñH¥${VH$ joÌmV Vo Anam{OV g‘«mQ> ‘mZbo OmV hmoVo. VoñdV… H$dr hmoVo. ¶m Z§VaMo amOo Xþ~©b Agë¶mZoM ¶m KamʶmMm èhmg Pmbm.gmoi§H$s

n{hbm ‘ybamO hm ¶m KamʶmMm g§ñWmnH$ hmo¶. ¶m KamʶmVrb r‘Xod hm namH«$‘r amOmAgbm Var ˶mbm gmo‘ZmW Xodmb¶mMo ‘mohå‘X JPZrÀ¶m hëë`mnmgyZ ajU H$aVm Ambo Zmhr.¶m§À¶mZ§Va Xþgam ‘ybamO d draYdb dmKob ho namH«$‘r amOo hmoVo. Xþgè¶m ‘ybamOZo ‘mD§$Q> A~y ¶oWo‘mohå‘X JPZrMm nam^d Ho$bm. ¶m KamʶmÀ¶m H$maH$sXuV à{gÕ O¡Z {dÛmZ ho‘M§Ð ¶mZo "Xoer Zm‘‘mbm' ZmdmMm àmH¥$V mfoVrb eãXH$mof {b{hbm. A„mCÔrZ {IbOrMm goZmnVr Cbw’$ImZ Am{UZwóVImZZo H$U©Xodm§Mm nam^d H$éZ Vr amÁ¶o {X„rÀ¶m gwbVmZmH$S>o gwnyX© Ho$br.M§Xob

"T>§J' hm ~w§XobI§S>mVrb KamʶmVrb gwà{gÕ amOm hmoVm. gwédmVrbm M§Xob ho à{Vhmam§Mo‘m§S>{bH$ hmoVo. na‘mam§À¶m nVZmZ§Va T>§J ¶mZo AmnU ñdV§Ì amOm Agë¶mMr KmofUm Ho$br. ˶mZona‘ma gm‘«mÁ¶mMm nyd©oH$S>rb mJ qOH$bm. ˶mZo nmb d AmÐm§Mm nam^d H$éZ amÁ¶mMm {dñVmaHo$bm. ˶mbm "‘hmamOm{YamO' Ago åhQ>bo OmV Ago. VwH$mª {déÕ bT>Umè¶m qhXÿemhramO O¶M§Ð

n¥ÏdramO Mm¡hmZ

Page 18: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

10

¶mbm g¡{ZH$s nmR>~b {Xbo. aOnyVmVrb A§VJ©V H$bh d EH$VoMm A^md ¶m‘wio ˶m§Mm {IbOrH$Sy>Z nam^d Pmbm.Mm¡hmZ

aOnyVm§n¡H$s ho EH$ à‘wI KamUo Amho. ho KamUo {¼.e. 7 ì¶m eVH$mV gÎmoda hmoVo.amOñWmZmVrb AO‘oa ¶m {R>H$mUr ˶mZo Amnë¶m amÁ¶H$ma^mamg gwê$dmV Ho$br. AO¶amO, Mm¡Wm{dJ«hamO d {Vgam n¥ÏdramO ho 12 ì¶m eVH$mVrb npíM‘ maVmVrb A˶§V namH«$‘r amOo hmoVo.namH«$‘r Aem n¥ÏdramOm§Zr ~w§XobI§S>mVrb M§Xobm§Mm nam^d H$éZ ‘ho~ d H$mqbOa qOH$bo. qgYàm§Vmn¶ªV Amnë¶m amÁ¶mMm {dñVma H$amdm Aer ‘mohå‘X KmooarMr BÀN>m hmoVr. ˶m‘wio n¥ÏdramOMm¡hmZ d ‘mohå‘X Kmoar ¶m§À¶mV "Vam¶Z' ¶m {R>H$mUr ¶wÕ Pmbo. ¶m ¶wÕmV n¥ÏdramOZo ‘mohå‘XKmoarbm nidyZ bmdbo. ¶m ¶wÕmV OI‘r Pmboë¶m KmoatZr nwT>À¶m dfu naV Vam¶Z ¶m {R>H$mUrn¥ÏdramO ~amo~a ¶wÕ H$éZ ˶mMm nam^d Ho$bm. n¥ÏdramO Mm¡hmZ hm amOm aOnyV KamʶmVrbnamH«$‘mMo àVrH$ åhUyZ AmoiIbm OmVmo.aOnyV§mMo ¶moJXmZ :

aOnyVm§Zr gm{h˶, H$bm Am{U {eënH$boÀ¶m joÌmV ‘moR>r a KmVbr Amho. aOnyV ‘yiMo

j{̶ AgyZ namH«$‘r, eya Am{U YmS>er hmoVo. Vo qhXÿ Y‘m©Vrb AZoH$ gU gmOao H$aV AgV.

{ñ̶m§Zm g‘mOmV ‘mZmMo Am{U ~amo~arMo ñWmZ hmoVo.gVr, Omohma Am{U ñd¶§da mgma»`m nÜXVr

àM{bV hmo˶m.aOnyV pñ̶m XoIrb eya hmo˶m.aOnyV A˶§V ñdm{^‘mZr hmoVo Am{U ‘mZhmZrnojm

Vo ‘aU ng§V H$aV AgV. aOnyV pñ̶m gm{h˶, Z¥Ë¶, g§JrV B. joÌmV {ZnwU hmoË`m.

aOnyV§mZr {dìXmZm§Zm àmoËgmhZ XoD$Z gm{h˶mÀ¶m joÌmV ‘mobmMr a KmVbr.^moO Am{U

‘§wOm ho amOo ñdV: {dìXmZ hmoVo. amOm ‘w§OmZo nÙJwßV,hbm¶wX ¶§mZm amOml¶ {Xbm hmoVm.e§m{VgoZ,à^mM§Ð

gwar, YZnb ¶m O¡Z {dìXmZ§mZm amOm moOmZo Aml¶ {XbmhmoVm.O¶XodmMo "JrVJmoqdX',^ma{d¶mMo

"{H$arVmOw©Z', ^V©¥h[aMo"amdUdY', ‘qhÐnmbmMr "H$mì¶m_r_m§gm' ¶m H$mimVrb ‘hËdmÀ¶m

gm{h˶-H¥$Vr hmoV. Mm§X ~aXmB©Mo "n¥ÏdramO amgmo' Am{U ~ëbmimMo "^moOà~§Y' hr M[aÌo à{gÜX

AmhoV. ¶m H$mimV JwOamVr, amOñWmZr Am{U qhXr ^mfm§Mr àJVr Pmbr. Zmb§Xm, H$mer,

{dH«$‘erbm Am{U C‚m¡Z ¶m {dÚmnrR>m§Zm àmoËgmhZ {‘imbo hmoVo.

Page 19: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

11

H$bm Am{U {eënH$bm :

{MËVmoS>, ‘§Sy>, aUW§§~moa, OmoYnya Am{U ½dmëhoa

¶oWo aOnyVm§À¶m H$ma{H$XuV AZoH$ ‘moR>o {H$ëbo ~m§YÊ`mV

Ambo. CX¶nya Am{U ½dmëhoa ¶oWo AZoH$ gw§Xa ì¶

amOdmS>o ~m§YÊ`mV Ambo. dmñVwH$boMo CËV‘ Z‘wZo

Agbobr Xodmb¶o ~m§YÊ`mV Ambr. ‘mC§Q> A~y ¶oWrb

{Xbdmam ‘§{Xa, {d‘b Am{U bwZm ~ñVr, M§Xob§mZr

~m§Ybobo IOwamhmo ¶Wrb ‘hmXod Xodmb¶ hr à{gÜX

‘§{Xao AmhoV. aOnyV§mMr ~hþVm§e ‘§Xrao {ed Am{U {dîUwMr AmhoV. ˶m§Zr {MÌH$bobmhr CËVoOZ

{Xbo. ˶m§À`m {MÌH$boÀ¶m e¡brbm "amOnyVm§Zr' qH$dm "nhmS>r {MÌH$bm' e¡br åhQ>bo OmVo. "amOnyVm§Zr'

e¡brÀ¶m {MÌH¥$Vr ‘odmS>,{~H$mZoa OmoYnya,O¡gb‘oa Am{U y‘r m {R>>H$mUr nhmd¶mg {‘iVmV. Va

nhmS>r e¡brVrb {MÌH$bm H$g¡mbr, Oå‘y, JT>dmb ¶m{R>>H$mUr nmhmd¶mg {‘iVmV.

VwH$mªMo AmJ‘Z

Oo§ìhm amOnyV KamʶmVrb N>moQ>çm N>moQ>çm amÁ¶m§Mm èhmg Pmbm. ˶mdoir CÎma ^maVmV

VwH$mªZr Amnë¶m gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm Ho$br. Bñbm‘ Y‘u¶ VwH$mªÀ¶m gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm hr gdmªZm

Ano{jVM hmoVr. Aa~m§Zr 8 ì¶m eVH$mV qgY àm§V qOH$ʶmMm à¶ËZ Ho$bm. na§Vw Vo A¶eñdr

Pmbo. Var gwÕm ˶m§Zr dma§dma qgYda h„o MmbyM R>odbo.

Bñbm‘ Y‘u¶ VwH©$ ho ‘ܶ Am{e¶mVrb ‘§Jmo{b¶m ‘Yrb Am[Xdmgr O‘mVrMo hmoVo. AbáJrZ

¶mZo {¼. e. 963 ‘ܶo A’$Jm{UñVmZ‘Yrb JPZr ¶oWo ñdV§Ì amÁ¶mMr ñWmnZm Ho$br. ¶mM

H$mimnmgyZ VwH©$ d amOnyV ¶m§À¶m‘ܶo ¶wÕo gwé Pmbr.

‘mohå‘X JPZr

AbáJrZ Z§Va {¼. e. 999 ‘ܶo ‘mohå‘X hm JPZrÀ¶m qghmgZmda ~gbm. ˶mZo 17

doim maVmda ñdmè¶m Ho$ë¶m. ¶mÀ¶m gVVÀ¶m hëë`m‘wio JwOamW‘Yrb gmo‘ZmW ‘§Xra d gm¡amï>mVrb

_mC§Q> A~yMr ~ñVr

Page 20: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

12

Xodmb¶o Zme nmdbr. amOnyV amÁ¶m§Zm CVaVrH$im bmJbr. npíM‘ maVmV ngabobo amOnyV EH$Ì

¶oD$Z VwH$mªZm à{VH$ma H$é eH$bo ZmhrV. amOnyVm§À¶m amOH$s¶ d g¡{ZH$s Xþ~©bVo‘wio ‘mohå‘X Kmoar

hm à˶oH$ ñdmar‘ܶo qOH$VM Jobm. ‘mohå‘X JPZrZo 17 doim maVmda ñdmè¶m H$éZ A’$mQ> g§nÎmr

bwQy>Z JPZrbm Zobr. Oar JPZr maVmV gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm H$é eH$bm Zmhr Var ˶mÀ¶m ñdmè¶m§‘wio

VwH$mªZm maVmV ¶oʶmMm ‘mJ© ‘moH$im Pmbm. nañnamda Ûof d Bfm© ¶m‘wio Xþ~©b Agboë¶m amOnyVm§Mm

gVV nam^d Pmbm Agbm Var ¶m ñdmè¶m§‘wio ˶m§Mo gm‘϶© OJmbm {XgyZ Ambo.

‘mohå‘X Kmoar

A’$Jm{UñVmZmVë¶m Kmoa àm§VmVrb "emÝg~mZr' KamʶmVrb EH$m VwH$u 춺$sZo Amnë¶m

àm~ë¶mÀ¶m ~imda "JPZr' KamʶmMm A§V Ho$bm Am{U Vr 춺$s åhUOoM {K¶mgwÔrZ ‘mohå‘X Kmoar

hm qghmgZmda ~gbm. ˶mZo Amnbm mD$ ‘wOm{hÔrZ ‘mohå‘X ¶mbm maVmV VwH$mªÀ¶mda A{Yn˶

ñWmnʶmg nmR>{dbo. ¶mbmM B{VhmgH$mam§Zr ‘mohå‘X Kmoar Ago åhQ>bo Amho. KmoarZo VwH$mªÀ¶m

A{Yn˶mImbrb qgYàm§V qOH$ʶmgmR>r ‘wbVmZbm doT>m KmVbm. JwOamW‘Yrb ApÝhbdmS>¶mda hr

˶mZo h„m MT>{dbm na§Vw ˶mbm ¶e {‘imbo Zmhr. ¶m nam^dm‘wio {Zame Z hmoVm noemdamda h„m

H$éZ Vmo àXoe ˶mZo qOH$bm. bmhmoa‘Yrb Iwómo ‘{bH$ hm Kmoarbm eaU Ambm.

bmhmoa hm à‘wI H|$Ðq~Xÿ ~ZdyZ KmoarZo Amnbm ‘moMm© CÎma maVmH$S>o di{dbm. ˶mdoir

{X„rda amÁ¶ H$aUmè¶m {Vgè¶m n¥ÏdramO Mm¡hmZZo VwH$mªer gm‘Zm Ho$bm. {¼.e. 1191 ‘ܶo Vam¶Z

¶m {R>H$mUr Pmboë¶m ¶wÕmV ‘mohå‘X KmoarMm nam^d Pmbm.

‘mohå‘X KmoarZo Kmoabm naV OmD$Z ¶wÕmMr Oæ¶V V¶mar Ho$br d Vam¶Z ¶m {R>H$mUrM {¼.

e. 1192 ‘ܶo nwÝhm EH$Xm amOnyVm§~amo~a ¶wÕ Ho$bo. ¶m ¶wÕmV VwH$mªMm {dO¶ Pmbm. VwH$mªMo àM§S>

KmoS>Xi, hÎmrXi nmhÿZ amOnyVm§Mo g¡Ý¶ ¶^rV hmoD$Z g¡amd¡am niy bmJbo.

n{hë¶m ¶wÕmV amOnyVm§À¶m {dO¶mg H$maUr yV Pmbobo JmoqdXamd d mobm ¶m§Mr Xþgè¶m

¶wÕmV VwH©$ g¡Ý¶mH$Sy>Z h˶m H$aʶmV Ambr. n¥ÏdramO Mm¡hmZbm Vwé§JmV Q>mH$ʶmV Ambo. Vwé§JmV

Agbobm n¥ÏdramO eaU Amë¶m‘wio H$m§hrH$mi ˶mMo amÁ¶ ‘mohå‘X KmoarZo nwT>o Mmby R>odbo.

Page 21: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

13

amOH$s¶ n[aUm‘KmoatÀ¶m ¶m {dO¶m‘wio amOH$s¶ joÌmV ‘hÎdmMo ~Xb KSy>Z Ambo. 12 ì¶m eVH$mn¶ªV

Agbobr N>moQ>r N>moQ>r amÁ¶ ì¶dñWm T>mgibr. {X„r‘ܶo A‘¶m©X A{YH$ma AgUmè¶m gwbVmZm§À¶mVmã¶mVrb H|$Ð gaH$ma ApñVËdmV Ambo. ¶mMm n[aUm‘ åhUOo hf©Z§Va nyU© CÎma maVmV EH$N>ÌrA§‘b gwé Pmbm.

amOnyV amÁ¶m§À¶m amÁ¶ ì¶dñWonojm gwbVmZm§Mr àemgZ ì¶dñWm {^Þ hmoVr. A{YH$mè¶m§À¶mZo‘UwH$m H$aUo qH$dm Zo‘UwH$m aÔ H$aUo ¶m§Mm A{YH$ma nyU©nUo gwbVmZmH$S>o hmoVm. g¡{ZH$m§MrZo‘UyH$gwÕm gwbVmZM H$arV hmoVo. g¡{ZH$ gwbVmZm§er EH${Zð> ahmV hmoVo. 8 ì¶m eVH$mnmgyZOJmer VwQ>bobm maVmMm g§~§Y ¶m H$mimnmgyZ nwÝhm OmoS>bm Jobm.{X„rMr gwbVmZemhr

‘mohå‘XmÀ¶m {ZJ©‘ZmZ§Va ˶m§À¶m Jwbm‘m§Zr VwH$mªÀ¶m Vmã¶mVrb y mJ Amnë¶m Vmã¶mVKoVbm. ¶m Jwbm‘m‘ܶo ‘mohå‘X hm {dídmgy Jwbm‘ hmoVm. ‘mohå‘XÀ¶m {ZH$Q>dVu Agboë¶mHw$Vw~wÔrZ Eo~H$Zo {X„r hr Amnbr amOYmZr ~Z{dbr. maVmVrb BVa VwH©$ goZmnVtZr Hw$Vw~wÔrZEo~H$bm gwbVmZ åhUyZ ‘mݶVm {Xbr. Hw$Vw~wÔrZ Eo~H$Zo Jwbm‘ d§emMr ñWmnZm Ho$br. Eo~H$Z§Va{X„rda, {IbOr, VwKbH$, gæ¶X d bmoXr ¶m Kamʶm§Zr amÁ¶ Ho$bo.Jwbm‘ d§e

‘mohå‘X Kmoar Z§Va ^maVmVrb ˶mMo CÎmam{YH$mar Jwbm‘ d§emMo hmoVo. {X„rda VwH$mªMoA{Yn˶ ñWmnUmam Hw$Vw~wÔrZ Eo~H$ hm nU Jwbm‘M hmoVm. Hw$Vw~ÔrZ Eo~H$Mo CÎmam{YH$mar nUJwbm‘M hmoVo. ¶m§À¶m H$mimbm Jwbm‘d§emMr H$maH$sX© Ago åhUVmV. ¶m Jwbm‘d§emV Hw$Vw~wÔrZEo~H$, BëV‘e, a{P¶m gwbVmZ d ~ë~Z ho à‘wI hmoVo.

Hw$Vw~wÔrZ Eo~H$

Eo~H$Zo _wñbr_ gÎmoMm nm`m X¥T> Ho$bm. Vmo A\$JmU_Yrb VwH$s© d§emMm hmoVm. bhmZnUrMË`mÀ`m AmB©dS>rbm§Zr Ë`mbm {ZemnyaÀ`m H$mPrbm {dH$bo. H$mPrMm Jwbm_ Agë`m_wio Eo~H$ZoKmoS>oñdmar, YZw{d©Úm, wÜXH$m¡eë`m~amo~aM n{e© Z Am{U Aao{~H$ ^mfm AmË_gmV Ho$br. nwTo>JPZrMm amÁ`H$Vm© _hå_X KmoarZo Eo~H$bm IaoXr Ho$bo. JPZr_Ü o AgVmZm Ë`mÀ`m {dÛÎmm Am{Uem¡ m©_wio Vmo _hå_X KmoarÀ`m Iyn Odi Ambm. KmoarÀ`m Xwgè`m bT>mB©Z§Va KmoarÀ`m maVmdarbñdmè`m§Mm à{V{ZYr ~Zbm. KmoarÀ`m h`mVrV Vmo CÎma maVmMm A{YnVr ~Zbm. A{YH$ma {_iVmMË`mZo AmnboñWmZ à~i H$aÊ`mg gwédmV Ho$br. BëV_e, ZmgwéÔrZ Hw$ãOm Am{U O wÔrZ ëVwO`m§À`mer Ë`mZo d¡dmhrH$ ZmVog§~§Y ñWmnZ Ho$bo. BëVw_e hm Eo~H$Mm Jwbm_ hmoVm. Eo~H$Zo maVmdaMma df} amÁ` Ho$bo. m H$mimV Ë`mZo H$moUVrhr _mohr_ hmVr KoVbr Zmhr.Eo~H$Zo amOYmZr Am{Uà_wI eham§À`m g§ajUmgmR>r IS>o g¡Ý` R>odbo.

Page 22: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

14

Ë`mZo {XëbrVrb Hw$Vw~_rZmaOdiHw$dV - Ab - Bñbm_ hr _erX~m§Ybr. Ë`m§Zo Hw$Vw~{_ZmaMo ~m§YH$m_gwé Ho$bo nU Vo nyU© hmoÊ`mAJmoXaMË`mMm _¥Ë y Pmbm. hgZ {ZOm_r, nmH$- B - _wX{~a mgma»`m {dÛmZm§Zm Ë`m§ZoAml` {Xbm. VmO - Cb - _mgra m{ZOm_r gm{hË`H¥$VrV Eo~H$~Ôb_m{hVr AmT>iyZ oVo.BëV_e : VwH©$ñVmZÀ`m Bb~mar VwH$s©g_yhmVyZ Ambobm BëV_e hm Eo~H$MmJwbm_ hmoVm. gwédmVrbm Vmo ½dmëhoaMmamÁ`H$Vm© hmoVm. A{YH$ma àmßV hmoVmMË`mbm {XëbrMm A{_a JPZrMm EëVwOZm{géÔrZ Hw$ãOm m§À`m {damoYmbm Vm|S>Úmdo bmJbo.

EëVwO Am{U Zm{géÔrZMo ~§S>Ë`mZo eñdr[aË`m _moS>yZ Amnbo qghmgZ ŠH$_ Ho$bo. Ë`mZ§Va aUW§~moa, _§Sy>, ½dmëhoa, {^bgm,AO_oa, ~Zmag, H$ZmoO qOH$bo. _§Jmo{b`Zm§Zr M|JrO ImZmÀ`m ZoV¥ËdmImbr ^maVmda hëbmHo$bm. nU BëV_eZo Vmo eñdrnUo naVdwZ bmdbm. m Ë`mÀ`m H$m`m©~Ôb ~JXmXÀ`m I{b\$mZoË`mbm gwëVmZ- E -AmP_ {H$Vm~mgh Am{YH$manÌ àXmZ Ho$bo. BëV_e MmUmj amÁ`H$Vm©hmoVm. Ë`mZo Amnbo amÁ` AZoH$ B»V (àm§V) _Ü o {d^mJbo Am{U Ë`mda XoIaoI H$aÊ`mgmR>rB»VoXmam§Mr Zo_UyH$ Ho$br. ñdV:bm _XV H$aÊ`mgmR>r Ë`mZr Mmirg Jwbm_m§Mr EH$ g{_Vr Zo_brhmoVr. àYmZ_§Ìr Am{U Ý`m`m{Ye gwbVmZmbm gëbm XoV AgV. BëV_eZo ^maVmV Aao{~H$nÜXVrÀ`m ZmÊ`m§Mr gwédmV Ho$br. hr ZmUr gmoZo Am{U Mm§XrMr AgV. Ë`mZo Hw$Vw~_rZmaMo~m§YH$m_ nyU© Ho$bo. Ë`mM~amo~a AO_oa oWo ì` _{eX ~m§Ybr.a{P`m gwbVmZ

BëV_eMm _wbJm éHw$C{ÔZ {\$amoO hm Xw~©b Am{U AH$m ©j_ Agë`m_wio {XëbrÀ`mqghmgZmda Ë`mMr _wbJr a{P`m hr àW_ _{hbm gwbVmZnXr ~gbr. Vr hþema Am{U Ý`m`{à`hmoVr. H$m`ÚmMr ajUH$Vu hmoVr. ñdV:bm nwéfmBVHo$ g_W© {gÜX H$aÊ`mgmR>r {Vbm AZoH$bT>m`m bT>mì`m bmJë`m. Vr ñdV: KmoS>çmda ñdma hmoD$Z g¡Ý`mMo ZoV¥Ëd H$arV Ago. {Vbm"gwbVmZm' åhQ>bo OmV Ago. {VZo qgY nmgwZ ~§Jmbn ªVÀ`m {demb àXoemda Amnbm X~X~m{Z_m©U Ho$bm.

Vwåhmbm _m{hVr Agy Úm : Hw$Vw~{_ZmaHw$Vw~[_Zma hm ^maVmVrb AË §V C§M _Zmoam AgwZ Eo~H$Zo~m§YH$m_ gwé Ho$bobm hm _Zmoam BëV_eZo ~m§YyZ nyU© Ho$bm.`mMr C§Mr 225 \y Q> AgwZ `m _Zmoè`mda gw§Xa ~marH$H$bmHw$ga Ho$bobr Amho. daVr OmÊ`mgmR>r _Zmoè`mÀ`m AmVyZnm`è`m ~m§Yë`m AmhoV.

Hw$Vw~ {‘Zma

Page 23: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

15

{J`mg - CÔrZ - ~ë~Z ~ë~Z hm VwH©$ñVmZ_Yrb Vë~mar Hw$imVrb hmoVm. Vmo bhmZ AgVmZmM _§Jmo{b`m§Zr

Ë`mbm nH$Sy>Z ~gam oWrb O_mbwÔrZ »dmOm mbm Jwbm_ åhUyZ {dH$bo Am{U Z§Va {XëbrÀ`mBëV_ebm {dH$bo. Ë`mMm àm_m{UH$nUm Am{U Y¡ m©_wio BëV_eÀ`m 40 Jwbm_m§À`m VwH$S>rVË`mbm ñWmZ {_imbo. a{P`m gwbVmZÀ`m Xa~mamV Vmo Am{_a - E - {eH$mar m ñWmZmda hmoVm.Z§Va Zm{gé{ÔZÀ`m H$mimV Vmo àYmZ_§Ìr Pmbm.

Ë`mZo gd© VwH$s© gaXmam§Zm ñdV:À`m {Z §ÌUmImbr AmUyZ amÁ`mV em§VVm {Z_m©U Ho$br.Ë`mZo _§Jmo{b`Zm§À`m AmH«$_Umbm amoIbo. Ë`mZo Ý`m`nÜXVr_Ü o ~Xb H$éZ n{e© Z H$m`Xo H$mZyZA§_bmV AmUbo. Ë`mZo ñdV:bm XodmMm A§e åhUyZ Kmo{fV Ho$bo. ~ë~Z nma§nm[aH$ n{e© Z•doe yfmH$arV Ago. {dídmgy Am{U AZw dr gaXmam§À`m ZoV¥ËdmImbr Ë`mZo g¡Ý`mMr nwZa©MZm Ho$br. Ë`mZoOhm{JaXmar nÜXV ~§X Ho$br. _§Jmo{b`Zm§Mr AmH«$_Uo amoIÊ`mg dm`ì oH$S>rb gr_m^mJmV {H$ëbo~m§Ybo. mÀ`m _¥Ë wZ§Va H¡$H$~mX gwbVmZ Pmbm nU Ë`mÀ`mM dOramZo H¡$H$~mXmMm IyZ Ho$ë`m_wio^maVmÀ`m B{VhmgmV Jwbm_ KamÊ`mMm eodQ> Pmbm.{IbOr KamUo (B. g 1290 - 1320) Jwbm_ KamÊ`mZ§Va {IbOr KamÊ`mZo amÁ` Hobo. Obmbw{ÔZ {IbOr hm m KamÊ`mMm g§ñWmnH$hmo . Ë`mZo amÁ`{dñVmam~amo~aM AZoH$ amOH$s`gwYmaUm KS>dyZ AmUë`m. _wimV ObmbwÔrZ hmYm{_©H$ Am{U em§VVm{à` d¥ÎmrMm hmoVm. Ë`mÀ`m_Ü oj_m{ebVm hm JwU hmoVm, Ë`mbm gaXmam§À`m H$nQ>rH$mañWmZr d¥ËVrMm gwJmdm bmJbm Zmhr. gaXmamZr ñdV:Mr VmH$XdmT>{dbr nwT>o Ë`mMm nwVÊ`mAëbmCÔrZ {IbOr mZo ObmbwÔrZbm R>ma _mê$Z {XëbrMo gwbVmZnX ~iH$mdbo.AëbmCÔrZ {IbOr : `mMo ~mbnU ObmbwÔrZÀ`m Aml`mImbr Jobo. em¡ m©À`m ~imda VmoamÁ`nmb Am{U nwT>o goZmnVr Pmbm. AëbmCÔrZ mZo CËVa Am{U X{jUooH$S>rb AZoH$ amÁ`m§Mmnam^d H$ê$Z amÁ`mÀ`m {dñVmam~amo~a AVmoZmV g§nÎmr bwQ>br. JwOamVMm aOnyV amOm Xwgè`mH$U©Xodmbm nam yV Ho$bo. ho_Xodmbm nam yV H ê$Z aUmW§~moaMm {H$ëbm Vmã`mV KoVbm. {MÎmmoS>MramUr nÙrZrbm nam yV Ho$bo, _midm, Ombmoa ~w§Xr, _§S>moa Am{U Q>m|H$ {O§H$bo. Amnbm nmofUH$Vm©ObmbwÔrZMm IyZ H$ê$Z Vmo {XëbrMm gwbVmZ Pmbm.

Ë`mZo g§nyU© X{jUoda {dO` {_i{dbm Ë`mZo X{jUoH$S>rb Xod[Jar,dma§Ji, ìXmag_wÐAm{U _XwamB© `m {h|Xy amÁ`mMm èhmg Ho$bm. Ë`mZo hr amÁ o \$ŠV qOH$brM ZmhrV Va oWrbA_`m©X g§nËVr bwQyZ {Xëbrbm Zobr.

AëbmCÔrZMo eodQ>Mo {Xdg Iyn Xw:ImV Jobo. Vmo AmOmar nSy>Z B.g.1316 _Ü o_¥Ë w_wIr nS>bm.Ë`mÀ`m _¥Ë wZ§Va Ë`mMm {Vgam _wbJm Hw$Vw~wÔrZ _w~maH$ JmXrda Ambm.

XmoZ ZÚm§À`m _Yë`m àXoembm XmoAm~ AgoåhQ>bo OmVo. CXm. J§Jm -`_wZm XmoAm~.

Vwåhmbm _mhrV Agy Úm ""XmoAm~''

Page 24: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

16

4 dfm©À`m H$ma^mamZ§Va IwñÌy ZmdmÀ`m g¡{ZH$mZo Ë`mbm R>ma _mabo Va µIwñÌybm JmPr _m{bH$ mZoR>ma _mê$Z VwKbH$ KamÊ`mMr ñWmnZm Ho$br.amOH$r` gwYmaUm : AëbmCÔrZ {IbOrZo AZoH$ amOH$s` gwYmaUm Ho$ë`m. Ym{_©H$ XoU½`m,B©Zm_{H§$dm O{_Zr ~hmb H$aÊ`mMr nÜXV Ë`mZo aÔ Ho$br. Ë`mZo JwßVhoam§Mr g§KQ>Zm {Z_m©U Ho$br. Xmê$Am{U Z{eë`m nXmWmªÀ`m godZmda ~§Xr KmVbr. Am§VaOm{V` {ddmh, gaXmam§À`m g^m, gd©gm_mÝ`m§Mog^mg_ma§ mda ~§Xr KmVbr. àOoH$SyZ A[V[aŠV H$a Jmoim H$aÊ`mMm hþHy _ {Xbm.bîH$ar gwYmaUm : g¡{ZH$m§Mr aVr, à{ejU, eómóo d KmoS>o nwa{dʶmMo H$m‘ bîH$ar ‘§Í¶mH$S>ohmoVo. g¡{ZH$m§Mo R>a{dbobo doVZ ‘{hZmAIoarg amoI ñdênmV {Xbo OmV Ago. g¡{ZH$m§Mr gwÑT>eara¶ï>r nmhÿZ Zo‘UyH$ H$éZ KoʶmMr nÕV ê$T> Pmbr. ¶m H$m¶m©gmR>r EH$ XñVEodO gwé H$aʶmVAmbm. KmoS>¶m§da {e o$ ‘maʶmMr nÕV gwé Pmbr. g¡{ZH$m§Zm Amnbo doVZ d BVa H$mhr VH«$marAgë¶mg gwbVmZm§Zm oQ>ʶmMr ‘w m hmoVr.~mOmanoR>m§À¶m gwYmaUm : A„mCÔrZZo AmUboë¶m ZdrZ gwYmarV ~mOmanoR>m§‘wio ˶mbm B{VhmgmVCƒ ñWmZ {‘imbo Amho. gm‘mݶ OZVobm OrdZmdí¶H$ dñVy åhUOo ImÚVob, gmIa, ‘rR> B.¶mo½¶ XamV {‘iʶmMr ì¶dñWm ˶mZo Ho$br hmoVr. KmoS>o d Jwbm‘m§À¶m {dH«$sgmR>r ˶mZo ñdV§Ì~mOmanoR>m gwé Ho$ë¶m. ¶m ~mOmanoR>m§da {Z¶§ÌU R>odʶmgmR>r ghZm-B-‘§S>r ZmdmÀ¶m Cƒ A{YH$mè¶mMrZo‘UyH$ Ho$br. ’$gdo{Jar H$aUmè¶mg H$S>H$ {ejm {Xbr OmV hmoVr.VwKbH$ KamUo (B.g. 1320 - 1399)

VwKbH$ KamÊ`mMr ñWmnZm {J`mgwÔrZ VwKbH$ mZo Ho$br. _hå_X ~rZ VwKbH$ hm mKamÊ`mVrb _hËdmMm amÁ`H$Vm© hmo . {J`mgwÔrZ mZo Amnë`m CXma A§V:H$aUmÀ`m ñd^mdmZo{XëbrAm{U AmOy~mOyÀ`m àXoemV H$m`Xm Am{U gwì`dñWm {Z_©mU Ho$br. _§Jmobr`Z AmH«$_UamoIÊ`mgmR>r gahÔ ~iH$Q> Ho$br. Ë`mZo nmUr nwadR>çmgmR>r Vbmdm§Mr {Z{_©Vr Ho$br. H$a§mMr aŠH$_H$_rHo$br. Ë`mZo nmoñQ> godm A§_bmV AmUbr. Ë`mZo {XëbrOdirb VwKbH$m~mXmMm {H$ëbm~m§Ybm. Ë`mZo dma§Ji, _XwamB©, JwOamV, ~§Jmb qOHy$Z VoWo H$S>H$ A§_b àñWm[nV Ho$bm._hå_X -~rZ-VwKbH$

`mMo dU©Z AmXe©dmXr Ago Ho$boOmVo. Vmo n{e© Z Am{U Aao~rH$ ^mfoMm{dìXmZ hmoVm. J{UV, ^m¡{VH$emñÌ Am{UÁ`mo{VfemñÌ `mV nma§JV hmoVm.ŸË`mÀ`mS>moŠ`mV CËV_moËV_ moOZm d H$ënZm AgV.Ë`mZo Aem gwYmaUm§Mm A§JrH$ma Ho$bm nUË`m MwH$sÀ`m _mJm©Zo A§_bmV AmUë`m_wioMm§Jë`m moOZm A`eñdr Pmë`m.amOH$s` gwYmaUmH$adgwbr : `m H$mimV Ë`mZo gm_«mÁ`mbm{_iUmè`m gJù`m O{_Z _hgwbmMr Zm§oX R>odÊ`mgmR>r Zm|Xdhr R>odÊ`mMo AmXoe {Xbo. n{S>H$O{_Z _emJVrImbr AmUyZ H¥$fr ì`dgm`mMm {dH$mg Ho$bm. eoVH$è §mZm Am{W©H$ _XV {Xbr.Xmo-Am~ àXoemVrb O{_Zrda H$a dmT>{dbm.

H$a - 1. IaO-_w{ñb_oVa OZVoda bmXbob>mH¥$frH$a.

2. Cûm«-_w{ñb_ OZVoda bmX>bob>m H¥$frH$a.3. OH$mV-_w{ñb_ OZVoÀ`m _mb_ËÎmoda

bmX>bob>m H$a.4. {OPr m-{hX§ÿ OZVoda bmXbob>m Ym{_©H$ H$a.

Vwåhmbm ho _mhrV Amho H$m?

Page 25: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

17

amOYmZrMo ñWbm§Va : _hå_X-~rZ-VwKbH$mZo {XëbrMr amOYmZr hbdyZ gm_«mÁ`mÀ`m _Ü`^mJrAgboë`m XodJrar oWo hb{dÊ`mMo AmXoe [Xbo. Ë`mMm hoVw hmoVm H$s amOYmZr _Ü`^mJr Am{UeÌyÀ`m AmH«$_UmnmgyZ gwa{jV Agmdr nU amOYmZrMo ñWbm§Va H$aVmZm mo½` nmdbo CMbbrJobr ZmhrV. hr moOZm \$gÊ`mbm _hå_XmMm bharnUm H$maUr yV Pmbm.ZmÊ`m§Mr Q>§H$gmi : gwbVmZmZo ZmUonÜXVrV ~Xb KS>dyZ AmUbo. Ë`mZo {XZma ho gmoÝ`mMo Am{UAYobr ho Mm§XrMo ZmUo A§_bmV AmUbo. H$mhr dfm©Zo Ë`mZo Vm§~o Am{U {nVioMr ZmUr A§_bmVAmUbr nU _moR>o ZwH$gmZ, XwîH$mi, amOYmZrMo ñWbm§Va Am{U MwH$sÀ`m Am{W©H$ `moOZm§_wioamÁ`mMm I{OZm [aH$m_m Pmbm.X»IZZrVr (YmoaU) : VwKbH$mZo X{jUoH$S>o qOH$boë`m mJmda Amnë`m A{YH$mamMr nwZñWm©nZmHo$br. Ë`mZo hmo gim§Mr amOYmZr ìXmag_wÐ, dma§JiÀ`m H$mH$Vr`m§À`mH$Sy>Z hñVJV Ho$br Am{UbwQ>br. _XwamB©À`m amOmMm nam^d H$ê$Z Vr ~iH$mdbr d ObmbwÔrZ hgZehm `mbm Ë`mMmamÁ`nmb åhUyZ {Z wŠV Ho$bo. _hå_X hm {XëbrÀ`m gwbVmZmn¡H$s n[hbm gwbVmZ hmoVm Ë`mÀ`mgm_«mÁ`m_Ü o X{jU Am{U CËVa ^maVmMm ~amMgm ^mJ g_m{dîQ> hmoVm. XyaX¥îQ>rMm A^mdAgboë`m _hå_XmZo àM§S> g¡{ZH$m§Mr aVr H$ê$Z 1 df© Ë`m§Zm amoI nJma {Xbm nU ~amMH$miEH$hr g¡{ZH$ _mohr_ hmVr KoVbr Zmhr Ë`m_wio amÁ`mÀ`m {VOmoarda _moR>m ma nS>bm. ImoamMrZÀ`mñdmarXaå`mZ ~aoMgo g¡Ý` VoWrb Iam~ dmVmdaUm_wio _mabo Jobo. Ë`mÀ`m X{jUoH$S>rb 11dfm©À`m H$ma^mamV Ë`mbm 27 ~§S>m§Zm Vm|S> Úmdo bmJbo.{\$amoOehm VwKbH$ :

_hå_X VwKbH$mbm ñdV:Mm nwÌ Zgë`mZo Ë`mÀ`m mdmMm _wbJm {\$amoOehm {XëbrMmgwbVmZ ~Zbm. Ë`mZo AZoH$ bmoH$mon`moJr gwYmaUm Ho$ë`m. àOobm _XV H$aÊ`mgmR>r H$O© gw{dYm{Xë`m. Ë`mZo 20 doJdoJio H$a aÔ Ho$bo. Ë`mZo \$ŠV 4 H$a, IaO, Cl, OH$mV A{U {O{P`m hoH$a VodT>oM R>odbo. m ~amo~a g§nËVr H$a, ImOJr ImUtdarb H$a Am{U nmUrnÅ>r Ago H$a JmoimHo$bo OmV. `mÀ`m H$ma{H$XuV AZoH$ ZJao _{eXr, _Xagm, YaUo Am{U H$mbdo `m§Mr {Z{_©VrPmbr.Om¡Znya, \$Vo~mX, {hñgma, {\$amoOnya Am{U {\$amoOm~mX mgmaIr _hËdmMr ehaoo mÀ`mH$ma{H$XuV dgdbr Jobr.Om¡Znya ho Ë`mH$mimVrb _hËdmMo e¡j{UH$ H|$Ð hmoVo. àdmem§À`mgmo rgmR>r AZoH$ Y_©emim§Mr (N>Ì qH$dm Mm¡ëQ>r) {Z{_©Vr Ho$br. Ë`mZo ~§Jmbda XmoZ doim AmH«$_U Ho$bo. ZmJaH$moQ>oMm {H$ëbm am`M§Ðm H$Sy>Z KoVbm.^mZwXodmH$Sy>Z Om¡Znya {O§H$bo nU Ë`mMo qgYdarb AmH«$_U Ag\$b hmoD$Z Ë`mbm _moR>çmAm{W©H$ ZwH$gmZrbm Vm|S> Úmdo bmJbo. gæ`X KamUo (B. g. 1414-1451)

_wbVmZMm amÁ`nmb {IO«ImZ gæ`X `mZo {Xëbr qOHw$Z Xmo-Am~, {~`mg Am{U½dmëhoada gæ`X KamÊ`mMo dM©ñd àñWm{nV Ho$bo. Ë`mZo AZoH$ ~§So _moSy>Z H$mT>br d H$m`Xm

Page 26: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

18

Am{U gwì`dñWm àñWm{nV Ho$br. _hå_Xehm, AëbmCÔrZ Am{U emhAmb_ ho gæ`X KamÊ`mVrb_hËdmMo amÁ`H$V} hmoVo. ehm Amb_ mbm ~hbyb bmoXr mZo nam yV H$ê$Z gæ`X KamÊ`mMm eodQ>Ho$bm.bmoXr KamUo (1451-1526)

{Xëbrda amÁ` Ho$boë`m KamÊ`mn¡H$s bmoXr KamUo EH$ hmo . ~hbmob bmoXr, {gH§$XabmoXr Am{U B~«mhr_ bmoXr ho m KamÊ`mVrb à_wI amÁ`H$V©o hmo . {~hma, ~§Jmb, Ym¡bnya {O§Hy$Z{gH§$Xa bmoXrZoo em§VVm àñWm{nV Ho$br.

H$Å>a Ym{_©H$ {gH§$Xa bmoXrZo AZoH$ {h§Xy Xodio CÜdñV H$ê$Z qhXy§Mo Bñbm__Ü o Y_mªVaHo$bo. {gH§$XamZ§Va Ë`mMm _wbJm JmXrda Ambm. Ë`mÀ`m H$ma{H$XuV Ë`mMm amÁ`nmb Amb_ImZAm{U Xm¡bVImZ `mZr B~«mhr_ bmoXrÀ`m {damoYmV bT>Ê`mgmR>r A\$JmÊ`m§Zm Am_§{ÌV Ho$bo.H$m~wbMm amOm ~m~a mZo maVmda ñdmar H$éZ 1526 _Ü o nm{ZnVÀ`m n{hë`m bT>mB©V B~«mhr_bmoXrbm nam yV H$éZ ^maVm_Ü o _wKb gÎmoMm nm`m KmVbm. nm{ZnVÀ`m bT>mB©V {XëbrÀ`mgwbVmZemhrMm eodQ> Ho$bm.{XëbrÀ`m gwbVmZmMo `moJXmZ :amÁ`H$ma^ma : {XëbrMo gwbVmZ H«y$a hþHw$_ehm hmoVo. gwbVmZ hm gdm}ƒ g¡Ý` à_wI Am{U _w»`Ý`m`m{Ye Ago. H$wamUmVrb H$m`Úmà_mUo amÁ`H$ma^ma MmbV Ago. gaXma, C_amd Am{U Cbo_m`m§Mm amÁ`H$ma^mamV _moR>m à^md hmoVm. H|$Ðr` amÁ`H$ma^mamV g§ajU {d^mJ Am{U naamîQ> µImVoApñVËdmV hmoVo. Ë`m§Zm _§Ìr Am{U A{YH$mè`m§Mo ghmæ` hmoV Ago. amÁ`mMr {d^mJUr AZoH$àm§VmV Ho$br hmoVr. {eH$Xma, A{_Z Am{U Mm¡{H$Xma amÁ`ì`dñWoVrb _w»` KQ>H$ hmoVo. H$a JmoimH$aUo H$m`Xm Am{U gwì`dñWm amIUo, {ejU nwa{dUo Am{U ñdÀN>Vm amIUo B. Ë`m§Mr à_wI H$V©ì ohmoVr. gwbVmZmbm Ý`m`XmZmÀ`m H$m_mV H$mPtMr _XV hmoV Ago. doJdoJio H$a ho amOmÀ`mCËnÝZmMo à_wµI gmYZ hmoVo. IaO, Cl, OH$mV, [OPr`m m ì`{V[aŠV I_g Ÿ( wÜXm_Ü o byQ>Ho$boë`m g§nÎmrdarb H$a) , dmagXma Zgboë`m g§nÎmrda H$a, Am`mV H$a, Ka\$mim B. H$a KoVboOmV.gm‘m{OH$ ì¶dñWm : gwbVmZm§À`m amOdQ>rV qhXÿ d ‘wñbr‘ na§namJV Ym{‘©H$ AmMaU H$arVhmoVo. Owݶm g‘mO ì¶dñWoV qhXÿ g§Vm§Zr d ‘wñbr‘ g‘mOmVrb gy’$s g§VmZr gwYmaUm KS>dyZAmUë¶m. gwbVmZemhrÀ¶m gwédmVrÀ¶m H$mimV VwH$s© d¡{e¶m§ZmM§ daÀ¶m hþÚmda Zo‘bo OmV Ago.Z§VaÀ¶m H$mimV VwH$mªMm à^md H$‘r Pmbm. {IbOr d VwbKbH$m§À¶m H$maH$sXuV ‘wñbr‘ Y‘mªV[aVgw{e{jVm§Zm d qhXÿ§Zm Cƒ nXmda Zo‘bo OmV Ago. ¶m§À¶m H$mimV ^maVr¶ doe yfm, Amhma,erVno¶o, g§JrV B, Mm n[aM¶ Cƒ d{U©¶m§Zm Pmbm. ‘hgyb {d^mJmV qhXÿ nU A{YH$mar d H$maHy$ZåhUyZ H$m‘ nhmV hmoVo.

Jwbm‘{JarMr nÕV ApñVËdmV hmoVr. ¶wÕmVrb H¡$Úm§Zm Jwbm‘mMr dmJUyH$ {Xbr OmVhmoVr. amOdmS>¶mV AZoH$ ‘{hbm Jwbm‘ AgV. g‘mOmV {ó¶m§Zm H$‘r XOm© {Xbm OmB©. nS>Xm d~mb{ddmh nÕV ApñVËdmV hmoVr. CƒdJu¶ ‘{hbm§Zm b{bVH$bm§‘ܶo mJ KoVm ¶oV Ago.

Page 27: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

19

J«m‘rU ‘{hbm ‘mÌ H¥$fr ì¶dgm¶ d KaJwVrH$m‘mV ì¶ñV AgV.Am{W©H$ ì¶dñWm : gwbVmZm§Zr eoVr‘ܶo ^anya ~Xb KS>dyZ AmUbo. H$aàUmbr‘ܶohr ~XbPmbo. gdmªgmR>r gº$sZo H$a AmH$maUr H$aʶmV Ambr.

XiUdiU ì¶dñWo‘ܶo gwYmaUm Pmbr. JwOamWnmgyZ ~§Jmbn¶ªV añVo ~m§YʶmV Ambo.naXoemVrb ì¶mnmar N>moQ>çm ‘moR>çm JmdmV ì¶mnmamgmR>r Ambo Am{U Vo ¶oWoM ñWm{¶H$ Pmbo.H$bmd§Vm§Zm àmoËgmhZ {‘imbo. maVmVrb H$bmHw$garÀ¶m dñVw§Mr ¶wamo{n¶Z ~mOmanoR>oV {dH«$s hmoD$bmJbr. {X„rVrb gwbVmZ d à‘wI ì¶mnmè¶m§Mo ñdV… À¶m ‘mbH$sMo H$maImZo hmoVo. ˶m‘ܶogmoݶmMm§XrMo Ab§H$ma, aoe‘rdóo B. Mo H$maImZo hmoVo.gm{hË` : AZoH$ Xoer{dXoer boIH$, gm{hpË`H$ Am{U B{VhmgVkm§Zm gwbVmZm§À`m H$mimV Aml`{Xbm Jobm. Ë`m§Zr Aao{~H$ Am{U n{e© Z ^mfoV gm{hpË`H$ aMZm Ho$ë`m. _hå_X JPZrÀ`mXa~mamV Ab~am¡Zr hm à{gÜX {dìXmZ hmoVm. Vmo VËdk, J{UVrVk Am{U B{VhmgH$ma hmoVm._hå_XmÀ`m maVmdarb ñdmè`m§Xaå`mZ Vmo Ë`mÀ`m~amo~a AgVmZm Ab~am¡ZrZo VmarI-Ab-qhX {b{hbo. Á`m_Ü o maVmÀ`m Am{W©H$, gm_m{OH$ Am{U Ym{_©H$ n[añWrVrMr g_J« _m{hVr{_iVo. A~w-CË~rMo Vm[aH$-E-`m{_Zr , {_ZmO {gamOMo V~H$V-E-Zm{gar m Ë`m H$mimVrbBVa gm{hË`H¥$Vr hmoV.

A_ra IwñÌmo hm ~ë~Z Vo {J`mgCÔrZÀ`m amOdQ>rMm gm{jXma hmoVm Ë`mbm "^maVmMmnmonQ>' Ago åhQ>bo OmVo. Ë`mZo AZoH$ gm{hË`H¥$VtMr {Z{_©Vr Ho$br. Ë`mn¡H$s ghm AË §V_hËdmÀ`m AmhoV. `m_Ü o Amnë`mbm qhXw-_wgb_mZ g§ñH¥$Vr~Ôb _mobmMr _m{hVr {_iVo.{P`mCÔrZ ~am¡ZrMo "Vm[aH$-E-{\$amoOemhr' ({\$amoOehmMo M[aÌ), nwVwhV-B-{\$amoOemhr mH¥$Vr _hËdmÀ`m AmhoV. {dXoer àdmgr BãZ-E-~VwV d AãXwb aPmH$ m§Mr àdmgdU©Zo Amnë`mXoemÀ`m g§ñH¥$Vr dmaem~Ôb AË §V _mobmMr _m{hVr nwa{dVmV.H$bm Am{U dmñVw {eënH$bm : {XëbrÀ`m gwbVmZm§Zr ^maVm_Ü o B§S>mo-{ga°{_H$ ~m§YH$m_e¡brMm àma§ Ho$bm. C§MH$_mZr, Kw_Q>, _rZma hr m e¡brMr _w»` d¡{eîQ>ço hmoV. {XëbrÀ`m

AbmB© XadmOm Hw$dV-Ab-Bñbm_ _erX

Page 28: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

20

gwbVmZm§Zr {H$ëbo, _{eXr, _hmb, gmd©O{ZH$ B_maVr, _Xagm, Y_©emim m§Mr {Z{_©Vr Ho$br.B§S>mo-{ga°_rH$ ~m§YH$m_ e¡brMr CÎm_ CXmhaUo åhUOo {XëbrMr Hw$dV-Ab-Bñbm_ hr _{eX,Hw$Vw~{_Zma, AbmB© XadmOm, O_¡V ImZm _{eX B˶mXr.

ñdmÜ`m`I. [aH$må`m OmJm `mo½` eãXm§Zr ^am.

1. à{VhmamÀ`m JwO©a KamÊ`mMr ñWmnZm ................. m§Zr Ho$br.

2. n¥ÏdramO Mm¡hmZZo ................. mbm Vam`ZÀ`m n{hë`m bT>mB©V nam wV Ho$bo.

3. ............. hm _hå_X KmoarMm goZmnVr hmoVm.

4. .............. hr {XëbrÀ`m gwbVmZnXr ~gbobr n{hbr ñÌr amÁ`H$Vu hmoVr

5. {IbOr KamÊ`mVrb ............... hm à{gÜX amÁ`H$Vm© hmo .

6. VwKbH$m§À`m H$mimV amOYmZr {XëbrMo ñWbm§Va ............. oWo H$aÊ`mV Ambo.

ii Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.1. amOnyVm§Zr gm{hË`mÀ`m joÌmV KmVbobr a m~Ôb WmoS>Š`mV {bhm.

2. BëV_e À`m amÁ`ì`dñWoMo dU©Z H$am.

3. AëbmCÔrZ {IbOrÀ`m amO{H$` gwYmaUm H$moUË`m?

4. _h_§X ~rZ VwKbH$mZo Ho$boë`m amOH$s` gwYmaUm H$moUË`m?

5. {XëbrÀ`m gwbVmZmZo H$bm Am{U {eënH$bm joÌmV H$moUVr a KmVbrŸ?

iii CnH«$_1. ^maVmÀ`m ZH$memV aOnyV amÁ o XmIdm

2. maVmÀ`m ZH$memV {XëbrÀ`m gwbVmZm§Zr qOH$bobr {R>H$mUo XmIdm.

iv `moOZm àH$ënVw_À`m {eµjH$m§À`m gëë`mZwgma {XëbrÀ`m gwbVmZm§Mr {MÌo Am{U ñ_maH$m§Mr _m{hVrJmoim H$éZ Aë~_ V`ma H$am.

Page 29: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

21

n«H$aU 3n«H$aU 3n«H$aU 3n«H$aU 3n«H$aU 3Y‘© àgmaH$ d g‘mO gwYmaH$Y‘© àgmaH$ d g‘mO gwYmaH$Y‘© àgmaH$ d g‘mO gwYmaH$Y‘© àgmaH$ d g‘mO gwYmaH$Y‘© àgmaH$ d g‘mO gwYmaH$

¶m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb JmoîQ>r OmUyZ KoD$¶m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb JmoîQ>r OmUyZ KoD$¶m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb JmoîQ>r OmUyZ KoD$¶m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb JmoîQ>r OmUyZ KoD$¶m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb JmoîQ>r OmUyZ KoD$

^maVmVrb g‘mOgwYmaH$m§Mm n[aM¶, ˶m§Mr {eH$dU Am{U VËdkmZ

e§H$amMm¶©, ‘ÜdmMm¶©, am‘mZwOmMm¶©, ~gdoída ¶m§Mo OrdZ Am{U {eH$dU

ìX¡V, AìX¡V, {d{eîQ>mìX¡V Am{U BVa VËdkmZ

AmR>ì`m eVH$mnmgyZ Vo 13 ì¶m eVH$mÀ¶m nydm©Ym©n¶ªV H$Zm©Q>H$Mm gm‘m{OH$ d Ym{‘©H$B{Vhmg A˶§V ‘hÎdmMm Amho. ¶m H$mimdYrV VrZ d¡{XH$ VËdm§Mm àMma H$éZ OZ‘mUgmVéO{dUmao AmMm¶©Ì¶r åhUOo e§H$amMm¶©, ‘ÜdmMm¶© d am‘mZwOmMm¶© ho OÝ‘mg Ambo. doXm§VmÀ¶mVrZ à‘wI emIm Û¡V, AÛ¡V d {d{eï>mÛ¡V {gÕm§V ¶m§Mm ˶m§Zr àgma Ho$bm. ~gdoídam§ZrOmVr¶Vm, qbJ^oX Ag‘mZVm ¶m {déÕ H$ë¶mU‘ܶo gm‘m{OH$ H«$m§Vr gwé R>odbr. Ho$dbAmܶmpË‘H$ gwYmaUm Z hmoVm. g‘mOm‘ܶo d¡Mm[aH$ gwYmaUm Pmbr. darb C{Ôï>o JmR>ʶmgmR>rOmV, qbJ hm ^oX^md Z H$aVm g‘mOmÀ¶m gd© ñVamVrb bmoH$m§ZmXodmbm eaU Om Agm g§Xoe XoD$Z {º$‘mJm©Zo g‘mOmV d Y‘m©VZdMoVZm {Z‘m©U Ho$br.

AÛ¡V {gÕm§VHo$ai amÁ¶mVrb H$bmXr ¶m Jmdr Z§~w{Ð ~«måhU Hw$Qw>§~mV

{edJwé d Am¶©§~m ¶m Xm§n˶mÀ¶m nmoQ>r e§H$amMm¶m©Mm OÝ‘ Pmbm.~mbd¶mVM JmoqdX ^mJdVnXm§Zr ˶m§Zm gݶmg Xrjm {Xbr.e§H$amMm¶m©Zr doX Am{U ~«åhgyÌmMm gImob Aä¶mg Ho$bm. ˶m§ZrAìX¡V VËdkmZmMr {eH$dU {Xbr. OrdmË‘m (‘Zwî¶) Am{U na‘mË‘m(Xod) ho EH$M AgyZ ˶m§Zm {dbJ H$aVm ¶oV Zmhr Ago ˶m§MoåhUUo hmoVo. "Ah§_² ~«åhmñ‘r' (‘rM ~«ô‘ Amho) Ago ˶m§À¶m [eH$dUrMo gma hmoVo. kmZ, H$‘©Am{U ^³VrZo ‘w³Vr {‘iVo Ago ˶m§Mo VËdkmZ gm§JVo.

OJ åhUOo ‘m¶m (Illusion), {‘϶m Amho. ~«åh g˶ Amho. (OJZ ²{‘϶m, ~«åh g˶)AkmZr bmoH$m§Zm ~«åh ho EH$M g˶ AgyZ ~mH$s gJir ‘m¶m Amho ¶mMr OmUrd ZgVo. nU ¶mo½¶JwéH$Sy>Z {‘imboë¶m kmZmÀ¶m AmYmao ~«åhàmßVr H$aVm ¶oVo, _wŠVr àmßV H$aVm `oVo AWm©VOrdmË‘m na‘mËå¶mV {d{bZ H$aVm ¶oVmo Aer {eH$dU e§H$amMm¶m©Zr {Xbr.

e§H$amMm`©

Page 30: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

22

e§H$a^mî¶, gm¢X¶©bhar, {edmZ§Xbhar, {ddoH$ MwS>m‘Ur, à~wÜX gwYmaH$ Am{U X{jU‘yVuñÌmoÌ B. J«§Wm§Mr aMZm ˶m§Zr Ho$br. e§H$amMm¶m©Zr aMbobo "^OJmoqdX‘²' ñVmoÌ A˶§V OZ{à¶Amho.

e§H$amMm¶m©Zr H$mpí‘a Vo H$ݶmHw$‘mar Agm ^maV^a àdmg H$éZ Amnë¶m AìX¡VVËdkmZmMm àgma Ho$bm. AìX¡V VËdkmZmMm àgma H$aʶmgmR>r ^maVmÀ¶m Mmar {Xem§Zm Mma‘R>m§Mr ñWmnZm Ho$br.

Vwåhmbm _m{hV Agy Xo :1) ~ÐrZmW - Á`mo{V_©R> 2) ìXmaH$m - H$mbrnrR>3) nwar - JmodY©ZnrR> 4) l¥§Joar - emaXmnrR>5) H§$Mr H$m‘H$moQ>r nrR>

e§H$amMm¶m©Zr ^maVr¶ VËdkmZ Am{U gm§ñH¥$VrH$ EH$Vobm Zdg§OrdZr {Xbr.am‘mZwOmMm¶© - {d{eï>mVÛ¡V {gÕm§Vam‘mZwOmMm¶© - {d{eï>mVÛ¡V {gÕm§Vam‘mZwOmMm¶© - {d{eï>mVÛ¡V {gÕm§Vam‘mZwOmMm¶© - {d{eï>mVÛ¡V {gÕm§Vam‘mZwOmMm¶© - {d{eï>mVÛ¡V {gÕm§V

am‘mZwOmMm¶mªMm OÝ‘ MoÝZB© (‘Ðmg) Odirb lr noa§~«wXÿa ¶m IoS>çmV Pmbm. Ho$edgmo‘¶mOr d H$m§Vr‘Vr ho ˶m§Mo ‘mVm{nVm hmoVo. à{gÜX e¡j{UH$ H|$Ð H$m§Mr ¶oWo ˶m§Zr¶mXdàH$me ¶m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr doX- Cn{ZfXm§Mm gImob Aä¶mg Ho$bm. lra§J‘ ¶oWrbJwénrR>mda ˶m§Mr ‘R>m{YnVr åhUyZ {Z¶w³Vr H$aʶmV Ambr. e¡d Y‘© pñdH$maboë¶m MmoiamOmZo am‘mZwOmMm¶mªMm An‘mZ Ho$ë¶m‘wio Vo nwT>o H$Zm©Q>H$mVAmbo. amOm {dîUwdY©ZmZo ˶m§Mm ¶Wmo{MÎm gËH$ma Ho$bm. nwT>o ˶m§Zr‘obwH$m oQ > oÀ¶m MobwdZmam¶U Xodmb¶mMr ñWmnZm Ho$br.am‘mZwOmMm¶mªZr OZgm‘mݶm§Zm ‘w³VrMm ‘mJ© XmI{dʶmMr Vi‘ibmJbr hmoVr. lra§J‘bm AgVmZm emñÌmä¶mg H$éZ ˶m§Zr AZoH$J«§Wm§Mo boIZ Ho$bo. doXm§V g§J«h, doXm§Vgma, doXm§V {X{nH$m, lr^mî¶Am{U JrVodarb ^mî¶ {b{hbo. ˶m§À¶m boIZmZo ^ŠVr VËdmbmàmYmݶ {Xbo.

am‘mZwOmMm¶mªÀ¶m VËdkmZmbm {d{eîQ>mìX¡V d ˶m§À¶mAZw¶m¶m§Zm "lrd¡îUdn§Wr¶' Ago åhUVmV. ‘mUyg Am{U {ZgJ© ho~«åhmda Adb§~yZ AmhoV. AmË‘m (춳Vr) qH$dm na‘mË‘m (Xod) ho EH$M qH$dm EH$gmaIo ZmhrVAgm {gÜXm§V am‘mZwOmMm¶mªZr ‘m§S>bm.

am_mZwOmMm`©

Page 31: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

23

˶m§Zr gwM{dbobo ‘mJ© åhUOo ³Vr (Vrd« {ZîR>m) Am{U ànmVr (Xodmbm eaU OmUo)ho hmo¶. OmVr^oX ˶m§Zm ‘mݶ ZìhVm. ˶m§Zr gd© OmVr Y‘m©À¶m bmoH$m§Zm gm‘m{OH$ XOm©{‘idyZ {Xbm. Xodmbm {ZanojnUo eaU Joë¶mg ^³Vr‘mJm©Zo ‘w³Vr àmßV hmoVo Ago ˶m§Zrgm§{JVbo. am‘mZwOmMm¶m©Zr emóm§Mm Aä¶mg H$éZ AZoH$ H¥$VrMr aMZm Ho$br Amho. doXm§Vg§J«h, doXm§Vgma, doXm§V{XnrH$m, lr^mî¶, JrVm^mî¶ B. J«§Wm‘YyZ ^º$sMm àgma Ho$bm.

CÎma ^maVmVrb g§V am‘Xmg Am{U am‘mZ§X ¶m§À¶m VËdkmZmZo à^m{dV hmoD$Z CÎma^maVmV ˶m§Zr ^³Vr‘mJm©À¶m MidirMm àgma Ho$bm. {dO¶ZJaMo Vwiwd Am{U Aa{d§XþamÁ¶H$V} ˶m§À¶m {eH$dUrZo à^m{dV hmoD$Z ˶m§Mo AZw¶m¶r ~Zbo.

Vwåhmbm _m{hV Agy Xo X{jU ^maVmVrb H$mhr à{gÜX d¡îUd ‘R>X{jU ^maVmVrb H$mhr à{gÜX d¡îUd ‘R>X{jU ^maVmVrb H$mhr à{gÜX d¡îUd ‘R>X{jU ^maVmVrb H$mhr à{gÜX d¡îUd ‘R>X{jU ^maVmVrb H$mhr à{gÜX d¡îUd ‘R>

1) ¶{VamO ‘R> - ‘obwH$moQ>o Am{U lrnoa§~«wXÿa

2) naH$mb (~«åhV§Ì) ‘R> - åh¡gya

3) Ahmo~b ‘R> - Ahmo~b (Jw§Qw>a Am§Y«àXoe)

4) A§XdZ ‘R> - lra§J_²

5) dm‘¡‘b¡ ‘R> - gyMr§Ð_²

‘ÜdmMm¶© ‘ÜdmMm¶© ‘ÜdmMm¶© ‘ÜdmMm¶© ‘ÜdmMm¶© : H$Zm©Q>H$mVrb CSw>nrOdi nmOH$ ¶m Jmdr‘ÜdmMm¶mªMm OÝ‘ Pmbm. ‘YmOr Å> Am{U doXdVr ho ˶m§Mo‘mVm{nVm. ‘ÜdmMm¶© {dîUy ³V hmoVo. ˶m§Zr Jwé AÀ¶wVàH$me¶m§À¶m ‘mJ©Xe©ZmImbr doX Am{U Cn{ZfXm§Mm Aä¶mg Ho$bm.˶m§Zr BVHo$ kmZ àmßV Ho$bo H$s Y‘©emñÌmdarb dmX{ddmXmVAmnë¶m Jwéda XoIrb ‘mV Ho$br.

˶m§Zr ìX¡V VËdkmZmMm àgma Ho$bm. ˶m§À¶m‘VmZwgma ~«åh (na‘oída) d ‘mUyg doJim Amho. g§nyU©^maV^a àdmg H$aV doJdoJiçm {R>H$mUr Y‘©emñÌmdarb MM}V gh^mJ KoVbm. ˶m§Zr CSw>nrOdiH¥$îUmMr ‘yVu ñWmnZ Ho$br. H¥$îU^³VrMm àgma H$aʶmgmR>r ˶m§Zr 8 ‘R>m§Mr ñWmnZm Ho$br.

_ÜdmMm`©

Page 32: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

24

Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :AîR>‘R> :- n{b‘mé, AX‘mé, H¥$îUnya, nwÎmrJo, {eéa, gmoXo, H$m{Z¶wa, noOmda

‘ÜdmMm¶mªÀ¶m VËdmZwgma OJ ho {‘϶m Zmhr Va Vo ~«åhM¡VݶmZo ^abobo Amho. XodmMoñdén ho ñdV§Ì ApñVËd Amho. ‘mZdOmV hr Xodmda Adb§~yZ Amho. ˶m§Zm ñdV§Ì ApñVËdZmhr. Xod Am{U ‘mZd ¶m‘ܶo Xod hm ‘mbH$ Am{U ‘mUyg hm XodmMm Xmg Amho Ago ZmVo Amho.{dîUw AWdm Zmam¶U hm gdm}ÀM AmË‘m (gd©loîR>) Amho Ago ˶m§Mo ‘V hmoVo. {dîUyMr Vrd« ³VrH$aʶmZo ‘w³Vr {‘iVo Aer {eH$dU ˶m§Zr {Xbr.

JrVm^mî¶, JrVmVmËn¶© {ZU©¶, ‘hm^maV VmËn¶© {ZU©¶, {dîUwVËd {ZU©¶, ^mJdVVmËn¶© {ZU©¶, gyÌ^mî¶, ‘m¶mdmX I§S>U ¶m ˶m§À¶m gm{h[˶H$ aMZm AmhoV.

nX²‘ZmW VrW©, ZaharVrW©, {dO¶|ÐVrW© Am{U dmXramOVrW© ¶m§Zr ‘ÜdmMm¶mªÀ¶m ìX¡VVËdkmZmMm àgma Ho$bm.~gdoûda

~gdZ ~mJodmS>r ¶oWrb ‘mXag Am{U ‘mXb§{~H$m¶m§À¶m nmoQ>r ~gdoûdam§Mm OÝ‘ Pmbm. ˶m§Zr H$ÝZS> Am{Ug§ñH¥$V ^mfm§Mm Aä¶mg Ho$bm. CnZ¶Z (‘w§O) g§ñH$mamZ§VaVo Hw$S>bg§J‘ ¶oWo Ambo. ¶oWo e¡d Jwé§À¶mH$Sy>Z qbJ{XjmKoD$Z drae¡d Y‘m©À¶m {dH$mgmMo H$m¶© Ho$bo. ˶m§À¶m {dìXVo‘wioH$ë¶mU ¶oWrb H$bMwar amOnwÌ {~ÁOi ¶m§À¶m H$mofm{YH$mar(IOrZXma) nXmda ˶m§Mr {Z¶w³Vr H$aʶmV Ambr. ¶mMH$mbmdYrV ~gdoûdam§Zr Amnë¶m gm‘m{OH$ d Ym{‘©H$ H$m¶m©g(Midirg) ‘§JbdoT>o ¶oWyZ àma§^ Ho$bm.

{edeaUm§Zr H$moUVmhr oX ‘mZy Z¶o Aer {eH$dU ~gdoûdam§Zr {Xbr. n[aewÜX ³Vrhm {edmbm àgÝZ H$éZ KoʶmMm ‘mJ© Amho. ‘mUgmZo ñdV:Mo AÝZ ñdV: {‘i{dbo nm{hOo.¶mbm Vo H$m¶H$ Ago åhUV. "H$m¶H$do H¡$bmg' (work is worship) ho VËd gm§JyZ ˶m§Zrl‘mMr à{VîR>m dmT>{dbr.

~gdoûdamZr ~rXa Vmby³¶mVrb ~gdH$ë¶mU ¶oWo "AZw^d ‘§Q>n' ¶m AܶmpË‘H$ g^oMrñWmnZm Ho$br. ¶mMm CÔoe åhUOo gd© {edeaUm§Zr EH$Ì ¶oD$Z AܶmpË‘H$Voda Amnmnbr ‘Vo‘m§S>Vm ¶mdrV. ˶m§Zr ñdmV§Í` Am{U g‘mZVobm àmoËgmhZ {Xbo. Aëb‘à^y, A³H$‘hmXodr,{gÜXam‘, hmobrJo haiæ¶m, ‘moirJo ‘maæ¶m, A§~rJoa Mm¡S>æ¶m, ‘S>rdmi ‘mMæ¶m, ‘mXa MÝZæ¶mAm{U {H$ÝZar ~mo‘æ¶m Ago gd© OmVrY‘m©Vrb bmoH$ ˶m§Mo AZw¶m¶r hmoVo.

~gdoûda

Page 33: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

25

dMZH$mamZr Amnë¶m dMZmV ‘mZdr‘yë¶m§da a {Xbm Am{U drae¡d Y‘m©Mm n«gmaHo$bm. bmoH$m§Zr Z¡{VH$Vobm YéZ n[aewÜX dV©ZAm{U OrdZmbm ‘hËd Úmdo Ago ~gdoûdam§Mo‘V hmoVo. à˶oH$mZo CXmÎm OrdZ ì¶VrV H$amdoAgo ˶m§Zr gm§{JVbo.

{dûdmVrb ‘mZd OmV g‘mZ Amho.OÝ‘mZo H$moUr Añn¥í¶ AgV ZmhrV ˶m§À¶m H$‘m©Zo Am{U AmMma {dMmam§Zo ‘Zwî¶ Añn¥í¶hmoVmo. dMZH$mam§Zr dMZm§À¶m AmYmao ˶mH$mimV g‘mOmV AgUmè¶m Xmofm{damoYmV à~moYZ,Añn¥í`Vo {damoYmV AmdmO CR>{dbm. ~gdoûdam§À¶m AZw¶m¶m§Zr AZoH$ ‘R>m§Mr ñWmnZm Ho$br.AmOXoIrb ho ‘R> g‘mOmV AmܶmpË‘H$ Am{U e¡j{UH$ H$m¶m©V AJ«oga AmhoV.

ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`ñdmÜ`m`

I. [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.[aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.[aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.[aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.[aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.

1. e§H$amMm¶mªMm OÝ‘ Ho$ai amÁ¶mVrb ................... ¶oWo Pmbm.

2. OJ ho {‘϶m Am{U ~«åh ho g˶ Ago .................. ¶m§Zr gm§JrVbo.

3. am‘mZwOmMm¶mªÀ¶m AZw¶m¶m§Zm ................ Ago åhUVmV.

4. ìX¡V {gÜXm§VmMo à{VnmXZ ................ ¶m§Zr Ho$bo.

II. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.

1. AìX¡V {gÜXm§V H$moUr ‘m§S>bm?

2. am‘mZwOmMm¶mªZr H$moUVm {gÜXm§V ‘m§S>bm? ˶m§À¶m Y‘m©bm H$m¶ åhUVmV?

3. ‘ÜdmMm¶m©Zr H$moUVo VËdkmZ gm§JrVbo?

4. ~gdoûdam§Zr gm§JrVboë¶m H$m¶H$do H¡$bmg ¶m VËdm~Ôb ‘m{hVr {bhm.

5. AZw^d ‘§Q>nMr ñWmnZm H$moUr Ho$br? ˶mMm CÔoe H$m¶ hmoVm?

6. e§H$amMm¶mªÀ¶m gm{h˶rH$ aMZm H$moU˶m?

Vwåhmbm _m{hV Amho H$m?~gdoídam§Zr Amnë`m dMZm_Ü o Ago åhQ>bo AmhoH$s H$moUË`mhr OmVr•Y_m©Mr, qbJmMr, Jar~ AWdmlr_§V ì`ŠVr XodmÀ`m H¥$nog d _mojàmßVr gmR>rAh© (nmÌ) Amho. H$maU na_oída àmßVr AeŠ`Zmhr. H$maU {ed na_mË_m Amnë`m àË oH$mV dmgH$aV Amho.

Page 34: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

26

III. CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘

1. doJdoJir dMZo g§J«hrV H$éZ ˶m§Mo gm‘wXm{¶H$ dmMZ H$éZ ˶m§À¶m AWm©daMMm© H$am.

2. ~gdoídamÀ¶m à‘mUo BVa dMZH$mam§Mr {MÌo Jmoim H$am.3. dMZnR>U ñnYm© Am¶mo[OV H$am.

IV. àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :

1. Vw‘À¶m {ejH$m§À¶m ‘XVrZo ìX¡V Am{U AìX¡V VËdkmZmda {Z~§Y {bhm.2. ñWm{ZH$ dMZH$mamg emioV ~mobmdyZ {d{dY dMZm§Mo dmMZ H$am.

Page 35: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

27

àH$aU 4àH$aU 4àH$aU 4àH$aU 4àH$aU 4{dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amÁ¶{dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amÁ¶{dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amÁ¶{dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amÁ¶{dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amÁ¶

¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr nwT>rb JmoîQ>r {eH$mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr nwT>rb JmoîQ>r {eH$mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr nwT>rb JmoîQ>r {eH$mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr nwT>rb JmoîQ>r {eH$mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr nwT>rb JmoîQ>r {eH$mb.

{dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amÁ¶m§Mr ñWmnZm.

{dO¶ZJa Am{U ~hm‘Zr amO KamUr.

H¥$îUXodam¶m§Mo H$m¶© Am{U ¶moJXmZ.

{dO¶ZJaMr gm§ñH¥$[VH$ XoUJr.

~hm_Zr amÁ¶mMr gm§ñH¥${VH$ XoUJr.

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm åhUOo ^maVr¶ B{VhmgmVrb ¶wJàdV©H$ KQ>Zm hmo¶.X{jU maVmVrb amOKamʶmn¡H$s Xod{JarMo ¶mXd, dma§JiMo H$mH$Vr¶, ‘XþamB©Mo nm§S>ç, ìXmag‘wÐMo(hbo¶{~Sy>) hmo¶gi Am{U V§OmdaMo Mmoi ho AëbmCÔrZÀ¶m H«y$a AmH«$‘Umbm ~ir nS>bo. gVVMmJm|Yi, amOH$s¶ ApñWaVm, ^rVr Ym{‘©H$ Agwa{jVVm gJirH$S>o ngabr hmoVr. Aem n[a[ñWVrVqhXÿ Y‘© Am{U g§ñH¥$VrMo ajU H$aʶmMr O~m~Xmar {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mZo KoVbr. Vw§J^ÐmZXrÀ¶m X{jU {H$Zmè¶mda h§nr ¶oWo 1336 ‘ܶo {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm h[aha, ~w³H$,‘è¶mßnm, ‘wXßnm ¶m§Zr Ho$br. h§nr hr ˶m§Mr amOYmZr hmoVr. ¶m amÁ¶mMm {dñVma X{jUoH$S>o qhXr‘hmgmJa, nyd©oH$S>o ~§JmbMm CngmJa d npíM‘H$S>o Aa~r g‘wÐmn¶ªV hmoVm.

g§J‘ KamʶmVrb (1336-1486) à{gÜX amÁ¶H$V} åhUOo n{hbm h[aha, ~w³H$,Xþgam h[aha Am{U àm¡T> Xodam¶. n{hë¶m h[ahamZo gm‘«mÁ¶mMm nm¶m Am{U {dH$mg Ho$bm. ˶mZo{dO¶ZJa hr Amnbr amOYmZr Ho$br.

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mda amÁ¶ Ho$bobr Mma KamUr

g§J‘ gmiwd Vwid AaqdXþ

Page 36: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

28

~w¸$am¶ :~w¸$am¶ :~w¸$am¶ :~w¸$am¶ :~w¸$am¶ :‘XþamB©À¶m gwbVmZmbm nXÀ¶wV H$éZ ~w³H$mMm ‘wbJm H§$nZmZo g‘«mÁ¶mMm {dñVma Ho$bm.

J§JmXodrZo {b{hbobr g§ñH¥$V aMZm lr‘Ywam{dO¶‘ ¶m H¥$VrV ¶m {dO¶m~Ôb Am{YH$ ‘m{hVr Amho.~w³H$mZr H$m|S>{dXÿÀ¶m aoÈ>tMm nam^d H$éZ noZwJm|S>m àXoe Amnë¶m amÁ¶mV g‘m{dîQ> Ho$bm.ldU~oiJmoi ¶oWo AmT>iboë¶m {ebmboIm‘ܶo lrd¡îUd Am{U O¡Z ¶m§À¶mVrb Ym{‘©H$ ‘V^oX XÿaH$éZ gd©Y‘© g‘Ýd¶ gmYbm ¶mMm CëboI AmT>iVmo. amOYmZrÀ¶m {R>H$mUr {H$ëbo Am{U ‘§{Xao~m§YʶmV Ambr. H¥$frì¶dgm¶mbm ˶m§Zr CÎmoOZ {Xbo. MrZ XoemVrb q‘J d§emÀ¶m g‘«mQ>mÀ¶mXa~mar ~w³H$am¶mZo amOXÿV nmR>{dbm hmoVm.Xþgam h[aha :Xþgam h[aha :Xþgam h[aha :Xþgam h[aha :Xþgam h[aha :

~w¸$am¶mMm ‘wbJm Xþgam h[aha ¶mÀ¶m 27 dfm©À¶m H$maH$sXuV {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm~amM {dñVma Pmbm. ˶mZo H$m|S>{dXÿ, Hw$aZya, Zoëbmoa Am{U BVa {R>H$mUMo {H$ëbo qOH$bo. ~hm‘ZrgwbVmZ‘wOm{hXÀ¶m ‘¥Ë¶wZ§Va h[ahamZo Amnbo amÁ¶ Jmodm Vo CÎmaoH$S>rb Mm¡b, Xm^moi, ImaonmQ>UH$moH$U {H$Zmè`mn¶ªV {dñVma Ho$bm. ˶mZoH¥$îUoÀ¶m CÎmaobm Agbobm nm§Ji {H$ëbm 1398‘ܶo qOH$bm. ¶mÀ¶m H$ma{H$XuV Vbmd Am{UH$mbdo ~m§YyZ ˶mZo H¥${fCËnmXZmV a Q>mH$br.˶m§Zo ‘§XramZm nwîH$i XoU½¶m {Xë¶m. Xþgè¶mh[ahamZ§Va n{hbm {dénmj Am{U Xþgam~w³H$am¶ ¶m§Zr amÁ¶ Ho$bo.Xþgam Xodam¶:(àm¡T>Xodam¶ 1424-1446)Xþgam Xodam¶:(àm¡T>Xodam¶ 1424-1446)Xþgam Xodam¶:(àm¡T>Xodam¶ 1424-1446)Xþgam Xodam¶:(àm¡T>Xodam¶ 1424-1446)Xþgam Xodam¶:(àm¡T>Xodam¶ 1424-1446)

g§J‘ KamʶmVrb amOH$˶m©n¡H$sXþgam Xodam¶ hm ‘hmZ amÁ¶H$Vm© hmoVm. ˶mbmàm¡T> Xodam¶ Agohr åhQ>bo OmV Ago. ˶mbmJO {eH$mar (Elephant Hunter) hr nXdr{Xbr hmoVr. ˶mZo Amnë¶m g¡Ý¶mMr nwZa©MZmH$éZ ‘w{ñb‘mZm g¡Ý¶mV aVr H$éZ KoVbo.˶m§Zr AmoS>rem (Amo[agm) Mm JOnVrH${nb|ÐMm nam^d H$éZ H$m|S>{dXþ qOH$bo.˶mZo Ho$ai Am{U lrb§H$m qOHy$Z VoWyZI§S>Urdgyb Ho$br åhUyZ ˶mbm "X{jUnW MH$dVu' Ago g§~moYbo Jobo. ¶m {dO¶mZ§Va {dO`ZJagm‘«mÁ¶ lrb§H$m Vo Jwb~Jm© Am{U ~§Jmb Vo ‘b~ma n¶ªV {dñVmabo. ݶyZrOàH$mao àm¡T>Xodam¶bm{gH$moZ, nwbrH$m°Q>, noJy VoZmgo[aZ (~_m©Mm ^mJ) d ‘b¶Mo amOo I§S>Ur XoV hmoVo.

Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?{ZH$mobmo H$m±Q>r ¶m BQ>m{b¶Z àdmemZo

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mbm ^oQ> XoCZ {dO¶ZJa ~Ôb{dñV¥V ‘m{hVr {Xbr Amho. amOYmZrMo joÌ 60 ‘¡bmÀ¶mn[aKmV {dñVmabobo Amho Agm ˶mZo CëboI Ho$bm

Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?AãXþb aPmH$ (1443) ¶m nm{e©¶Z

amOXÿVmZo {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMo dU©Z Z ^yVmo, Z^{dî¶Vr åhUOoM OJmV {dOaZJa gmaIo eha OJmVnm{hbo Zmhr Am{U nhm¶bm {‘iUma Zmhr Ago Ho$bo

Vwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy Úmh[ahamÀ¶m H$mimV doXmdarb mî¶boIZ nyU©

Pmbo. ¶m‘wio h[ahambm d¡{XH$ ‘mJ©ñWmnZmMm¶© hrnXdr XoʶmV Ambr. ˶mZo gm‘«mÁ¶mÀ¶m 26 à‘wIZJamV ~mOmanoR>m§Mr ñWmnZm Ho$br.

Page 37: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

29

˶mZo Amnbm nma§nm[aH$ eÌy ~hm‘Zr Ah‘XehmMm{dOmnyan¶ªV nmR>bmJ H$éZ ‘wXJb Am{U ~§H$mnya Amnë¶mVmã¶mV KoVbo. Xþgè¶m Xodam¶mMm goZmnVr bH$ÝZm X§S>oe ¶mZoZm¡H$m {dO¶ ¶mÌm hmVr KoD$Z gm‘«mÁ¶mMm {dñVma Ho$bm.

Xþgam Xodam¶ hm Ym{‘©H$ g{hîUwd¥ÎmrMm hmoVm. ˶mZoO¡Z, d¡îUd Xodio Am{U ‘{eXr amOYmZrÀ¶m {R>H$mUr ~m§Ybr.Vmo ñdV: H$dr hmoVm. ˶mÀ¶m H$mimV g§ñH¥$V H$dr qX{S>‘,H$ÝZS> H$dr bH$ÝZm X§S>oe ho ˶mÀ¶m Xa~mamV hmoVo. Xodam¶mÀ¶mH$mimV drae¡d g§àXm¶ Am{U gm{h˶mMo nwZéÁOrdZ Pmbo.1446 ‘ܶo Xþgè¶m Xodam¶mÀ¶m ‘¥Ë¶yZ§Va ‘ëbrH$mOw©Z Am{UXþgam {dénmj ho g§J‘ d§emVrb Xþ~©b amÁ¶H$V} Pmbo. ˶m‘wiog§J‘ d§emVrb H$maH$rX© g§nwîQ>mV Ambr.H¥$îUXodam¶ (1509-1529)H¥$îUXodam¶ (1509-1529)H¥$îUXodam¶ (1509-1529)H¥$îUXodam¶ (1509-1529)H¥$îUXodam¶ (1509-1529)

Vwiwd d§emVrb ZagZm¶H$m§Mr Xþgar nËZr ZmJb§{~H$mÀ¶m nmoQ>rH¥$îUXodam¶mMm OÝ‘ Pmbm. hm {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm gd©loîR> amÁ¶H$Vm©hmo¶. ¶mÀ¶m H$ma{H$XuV gm‘«mÁ¶mMr {H$Vu JJZmbm nmohMbr. H¥$îUXodam¶mMrVwbZm OJà{gÜX g‘«mQ> AemoH$, g‘wX«JwßV Am{U hf©dY©Z ¶m§À¶m ~amo~arZoHo$br OmVo. ˶mZo OdiOdi 20 df} amÁ¶ Ho$bo. ˶mZo Á¶mdoiramÁ¶mMr gyÌo hmVmV KoVbr ˶mdoir ˶mbm amÁ¶m§VJ©V Am{U amÁ¶m~mhoarbAZoH$ OQ>rb g‘ñ¶m§Zm Vm|S> Kmdo bmJbo. ˶m åhUOo, ZdrZ Ob‘mJm©Zo^maVmÀ¶m npíM‘ {H$Zmè¶mda nmohMboë¶m ¶wamo{n¶Zm§Zr Amnbo dM©ñdAm{U g§ñH¥$Vr nga{dʶmg gwédmV Ho$br hmoVr. CÎmaoH$S>rb ‘wKb X{jUoH$S>oamÁ¶{dñVmamÀ¶m à¶ËZmV hmoVo. ~hm‘Zr amÁ¶mMo nmM emhr gwbVmZH¥$îUXodam¶mÀ¶m {damoYmV ¶wÜXmÀ¶m V¶marV hmoVo. ¶mM~amo~a C‘VyaAm{U AmoS>remMo amÁ¶H$V} {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mH$S>o ‘ËgamZo nhmV hmoVo.H¥$îUXodam¶mMr bîH$ar H$m‘{JarH¥$îUXodam¶mMr bîH$ar H$m‘{JarH¥$îUXodam¶mMr bîH$ar H$m‘{JarH¥$îUXodam¶mMr bîH$ar H$m‘{JarH¥$îUXodam¶mMr bîH$ar H$m‘{Jar

"am°~Q>© ñ¶yEb' ¶m§À¶m ‘Vmà‘mUo H¥$îUXodam¶ hm EH$ Agm‘mݶ namH«$‘r, MVwa goZmZr dHw$eb amOm hmoVm. ˶mZo gd© ¶wÕm§‘ܶo O¶ {‘idyZ X{jUoV {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm {dñVmaHo$bm. H¥$îUXodam¶mÀ¶m amÁ¶m{^foH$mdoir Am§V[aH$ H$bhm‘wio {dO¶ZJa‘Yrb H$m¶Xm d gwì¶dñWmT>mgibr. 1510 Vo 1521 n¶ªVÀ¶m H$mbmdYrV XrK©H$mbrZ doT>m, ¶wÕo d {dO¶ ¶m KQ>Zm KS>ë¶m.~hm‘Zr, {dO¶nyaMr Am{Xbemhr, Ah‘XZJaMr {ZOm‘emhr, JmodiH$m|S>¶mMr Hw$Vw~emhr, Amo[agmMoJOnVr d nmioJma ¶m§À¶m~amo~a OdiOdi 14 ¶wÕo Pmbr. 1509 ‘ܶo ¶wgy’$ Am{XbehmZoBVa emhr Kamʶm§Mr ‘XV KoD$Z {dO¶ZJada ñdmarHo$br. ¶m ¶wÕm‘ܶo {dO¶nyaMm Am{Xbehm‘¥Ë¶w‘wIr nS>bm ˶mdobr H¥$îUXodam¶mZo am¶MyaMm XþAm~mMm àXoe Amnë¶m Vmã¶mV KoVbm.Vwé§JmV Agboë¶m ‘hå‘Xehmbm ~hm‘ZrMm amOm ~Z{dbo. ˶m‘wio ˶mbm "¶dZamÁ¶à{Vð>mnZmMm¶©' hr nXdr XoʶmV Ambr.

amO‘wÐm

lr H¥$îUXodam¶

Page 38: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

30

¶m ¶wÕm‘wio Xþ~©b Agboë¶m ~hm‘ZtMm nyU©nUo Zm¶ZmQ> Pmbm. Z§Va C‘Îmya Mm nmioJmaJ§Jam¶da ñdmar H$éZ Vmo ^mJ ˶mZo lra§JnÅ>UÀ¶m àm§VmV {dbrZ Ho$bm.

H¥$îUXodam¶mÀ¶m ¶wÕ ‘mo{h‘o‘ܶo Amo[agmÀ¶m amOnVr {déÕ Pmbobo ¶wÕ ‘hÎdmMo Amho.ho ¶wÕ 1512 Vo 1518 ¶m H$mbmdYrV XrK©H$mbn¶ªV gwé hmoVo. H$m|S>{dSy>, {dO¶dmS>m d H$m|S>n„rho àXoe ˶mZo qOH$bo, ho àXoe åhUOo, Amo[agmÀ¶m JOnVr àVmnéÐXodmMo X{jUoH$S>rb àXoehmoV. Amo[agmMm JOnVr H$¥îUXodam¶mbm eaU Ambm d ˶mZo Amnë¶m ‘wbrMm {ddmh H¥$îUXodam¶m~amo~abmdyZ {Xbm. {dO¶nyaÀ¶m Bñ‘mB©b Am{XbehmZo 1520 ‘ܶo am¶Mya qOH$bo am¶MyagmR>r {dO¶ZJa

d {dO¶nwaMm gwbVmZ ¶m§À¶m‘ܶo KZKmoa ¶wÕ Pmbo. nmoVw©JrOm§Zr¶m ¶wÕmV {dO¶ZJabm ‘XV Ho$br. ¶mnydu Jmodm {‘i{dʶmgmR>rH¥$îUXodam¶mZo nmoVw©JrOm§Zm ‘XV Ho$br. hmoVr. ¶wÕm‘ܶo am¶MyaH¥$îUXodam¶mÀ¶m Vmã¶mV Ambo. ¶mÀ¶m H$maH$sXuV {dO¶ZJaMogm‘«mÁ¶ CÎmaoH$S>o H¥$îUm d JmoXmdar ZXr n¶ªV, nyd}H$S>o ~§JmbMm CngmJa npíM‘oH$S>o Aa~r g‘wÐd X{jUoH$S>o {h§Xr ‘hmgmJam n¶ªV ngabobo hmoVo.

H¥$îUXodam¶ Hw$eb àemgH$ d ¶wÕmV {ZnwU hmoVm. amÁ¶H$ma^mam~ÔbMo ˶mMo {dMma d ˶mMoì¶dhmakmZ ho ˶mZo {b{hboë¶m ""Am‘wº$ ‘më¶Xm'' ¶m VobwJw H¥$VrdéZ g‘OVo. ˶mZo eoVrMm{dñVma d {dH$mgmgmR>r nmUrnwadR>çmMr gmo¶ H$éZ {Xbr. nmoVw©JrOm§~amo~a gbmo»¶mMo g§~§Y R>oD$Z{dXoer ì¶mnma dmT>{dbm. {ddmhmdarb H$a ˶mZo aÔ Ho$bm. Vmo H$bm d gm{h˶mMm ^moº$m hmoVm.

H ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrVoZmbr am‘H¥$îUmÀ¶m

MmVw¶© H$Wm dmMm.

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶

~|Jiya åh¡gya

H$mo{MZ

H$ÝZmZya

am`Mya

~hm_Ur gm_«mÁ`

hmoÝZmdaJmodm

{dO`ZJa (h§nr)

H$m{bH$V

‘‘‘‘‘X þamB©

VwVrH$moarZ

V§Omda

Page 39: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

31

d Y‘m©Mm nmR>ramIm hmoVm. ˶mÀ¶m Xa~mamV "Aï> {X½JO' åhUyZ AmoiIbo OmUmao VobJyH$drhmoVo. H¥$îUXodam¶ ñdV… CÎm‘H$dr hmoVm. ˶mZo "Om§~dVr H$ë¶mU' ZmdmMo g§ñH¥$V ZmQ>H$ {b{hbo.A„mgZr noÔÊUm, Z§Xr {Vå‘ÊUm, XþO©Q>r, VoZmbr am‘H¥$îU ho ˶mÀ¶m Xa~maVrb VobJyH$dr hmoVo.

H¥$îUXodam¶mZo h§nr ¶oWo lrH¥$îUXodmb¶ ~m§Ybo. BVa ‘§{Xao ~m§Ybr. h§nrÀ¶m {dénmjXodmb¶mg‘moa ‘hma§J^dZ ~m§Ybo. ˶m§À¶m H$maH$sXuV gd© Y‘m©Mo bmoH$ ñdV§Ì hmoVo Ago ‘VnmoVw©JrO àdmgr nm¶og d ~~m}gm ¶m§Zr ‘m§S>bo Amho. ˶m§Zr H¥$îUXodam¶mMr à{Vð>m d gm‘϶©¶m§Mr àe§gm Ho$br Amho.

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm èhmg :{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm èhmg :{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm èhmg :{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm èhmg :{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMm èhmg :

AÀ¶wVam¶mZ§Va gXm{edam¶ JmXrda Ambm. ˶mÀ¶m H$mbmdYrV amÁ¶H$ma^mamMr gyÌoH¥$îUXodam¶mMm OmdB© Aa{dXÿ KamʶmMm am‘am¶mÀ¶m hmVr Ambr. Amnë¶m 23 dfm©À¶m H$ma{H$XuV˶mZo {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mbm d¡^dmÀ¶m {eIamda nmohM{dbo. ˶m‘wio ˶mMo AZoH$ eÌw {Z‘m©UPmbo. am‘am¶mZo {dOmnya Am{U JmodiH$m|S>m Vmã¶mV KoVë¶m‘wio Am{U gVVÀ¶m AmH«$‘Um‘wioX{jUoH$S>rb gwbVmZ Am{U am‘am¶m ¶m§À¶mVeÌwËd {Z‘m©U Pmbo. {dO¶ZJa g‘«mÁ¶mÀ¶md¡^dm‘wio/àJVr‘wio ho gwbVmZ ˶mMm ìXofH$é bmJbo. åhUyZ X{jUoH$S>rb nmMrgwbVmZmZr Amnë¶mVrb amOH$s¶ d¡‘Zñ¶~mOybm R > od yZ {dO¶ZJa {dam oYmVhmV{‘idUr Ho$br.

23 OmZodmar 1565 bm nmMr gwbVmZmZr {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mda AmH«$‘U H$éZa³H$gVm§JS>r ¶oWrb bT>mB©V am‘am¶mbm nam yV H$éZ H«y$anUo R>ma ‘mabo. {dO¶r Pmboë¶mgwbVmZmZr ì¶ {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMr byQ>mbyQ> H$éZ {dO¶ZJabm H$m¶‘Mo ½Z H$éZ Q>mH$bo.amOYmZr h§nr CÜdñV Ho$br. nyT>o -Aa{dXþ KamʶmZo 1646 n¶ªV noZyJm|S>m, M§Ð{Jar Am{U dobyadaVrH$m§hr H$mi amÁ¶ Ho$bo. H$Zm©Q>H$mVrb åh¡gya, Ho$iXr Am{U {MÌXwJ© ¶oWrb ‘m§S>{bH$ ñdV§Ì Pmbo.

ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo:

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mVrb amOm§Mr ‘m{hVr {‘i{dʶmg naXoer àdmem§Zr Ho$bobo H$WZ hoM à‘mU‘mZbo OmV hmoVo. ¶m H$mbI§S>mV AZoH$ naXoer àdmem§Zr {dO¶ZJabm oQ> {Xbr hmoVr. ˶m§À¶màdmgr H$WZmÛmao {dO¶ZJa‘Yrb amOH$s¶, Am{W©H$, gm‘m{OH$ d g‘H$mbrZ amÁ¶m§~ÔbMr‘m{hVr {‘iVo.

Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?noZyJm|S>m M§Ð{Jar, noÔo{~Sy>, {VédmS>r

({Védm§Hy$a), ‘yidmB© (‘wiy~mJrb) gm§V{bJo({e‘moJm àXoe) Am{U ‘§Jiya ho {dO¶ZJagm‘«mÁ¶mVrb à‘wI àm§V hmoVo.

Page 40: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

32

{dO¶ZJabm ^oQ {Xboë¶m à‘wI àdmem§Mr Zmdo.

n{hbm h[aha : BãZ~VyV (‘moamo¸$mo)

àm¡T>Xodam¶ : {ZH$mobr S>r H$m|Vr (ìhmo{Z{e¶m)

AãXþb aPmH$ (n{e©¶m)

{ZH$sQ>Z (a{e¶m)

Xþgam Zaqgh : bmoS>o{dH$mo {X dV}‘m (BQ>br)

H¥$îUXodam¶ : ~m~m}gm (nmoVw©JrO)

S>mo[‘§Jmo n¶mg (nmoVw©JrO)

AÀ¶wVXodam¶ : ݶy ZrO (nmoVw©JrO)

a¸$g V§JS>rÀ¶m ¶wÕmZ§Va : grPa ’«o$S>rH$ (ìho{Zg)

n{hë¶m d|H$Q>amOÀ¶m {ZYZmZ§Va: ~°aS>g (B§½b§S>)

¶wamon ‘Yrb àdmgr ‘moR>çm à‘mUmV ¶oV AgV. H$maU ¶wamonnmgyZ nyd}H$S>rb Xoem§ZmOmUmam Ob‘mJ© emoYʶmV Ambm hmoVm. ¶m H$maUmZo Aa~m§À¶m Vmã¶mV Agbobm naXoer ì¶mnmaH$mbm§VamZo nmoVw©JrOm§À¶m Vmã¶mV Ambm.

{dO¶ZJaMo gm§ñH¥${VH$ ¶moJXmZ :{dO¶ZJaMo gm§ñH¥${VH$ ¶moJXmZ :{dO¶ZJaMo gm§ñH¥${VH$ ¶moJXmZ :{dO¶ZJaMo gm§ñH¥${VH$ ¶moJXmZ :{dO¶ZJaMo gm§ñH¥${VH$ ¶moJXmZ :

amÁ¶H$ma^ma :amÁ¶H$ma^ma :amÁ¶H$ma^ma :amÁ¶H$ma^ma :amÁ¶H$ma^ma : {dO¶ZJaMm amÁ¶H$ma^manma§nm[aH$ nÜXVrZo MmbV Ago. amOm Amnë`m Á oîR>nwÌmbm (¶wdamO) Amnbm CÎmam{YH$mar åhUyZ Kmo{fVH$aV Ago. A{YH$mam§Mo {dH|$ÐrH$aU Ho$bobm g‘W©H|${ж H$ma^ma hmoVm. ¶m‘ܶo ‘§Ìr‘§S>i, g¡Ý¶mMoà wËd, àm§{V¶ ‘§S>{bH$ AWdm Zm¶H$, amÁ¶‘§S>i,J«m‘g^m Am{U BVa nÜXVrZo amÁ¶H$ma^ma Mmb{dbmOmV Ago. {Vå‘ag hm H¥$îUam¶mÀ¶m H$mbmdYrVn§VàYmZ hmoVm. gm‘«mÁ¶mMr amÁ¶, ZmSy> Am{U J«m‘ Aem KQ>H$m‘ܶo {d^mJUr Ho$br hmoVr. ZmSy>Zm{df¶ (gܶmMo {Oëho) Agohr åhQ>bo OmV Ago. IoS>o hm amÁ¶H$ma^mamMm gdm©V bhmZ KQ>H$ hmoVm.J«m‘g^m IoS>çmVrb amÁ¶H$ma^ma nhmV Ago. Jm¡S>m, H$aZm‘, (emZ^mJ) Vidma ho IoS>çmVrbamÁ¶H$ma^mam‘ܶo

ho Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?ho Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?ho Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?ho Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m?ho Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m? hmoÝZ‘m hr ñÌr Xþgè¶m Xodam¶mÀ¶m

Xa~mamV dXuH$ma (amOmÀ¶m AmJ‘ZmMr ‘m{hVr XoUmar/dXu XoUmar) hmoVr. {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mV Hw$ñVr hm bmoH${à¶

{H«$S>màH$ma hmoVm. h[aA³H$m H$s ˶m H$mimVrb à{gÜX ‘{hbm Hw$ñVrnQy> hmoVr.

Page 41: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

33

‘XV H$arV AgV. ZmSy> åhUOo gܶmMo {Oëh¶mMo ñdén, ZmS>Jm¡S>m ˶m§Mo à‘wI AgV Va eham§MmamÁ¶H$ma^ma nÅ>Uñdm‘r nhmV AgV. amOmbm gdm}M ݶm¶mYre åhUyZ Am{YH$ma hmoVo. àm§Vm‘ܶoàm§Vm{YH$mar ݶm¶{ZdmS>m H$arV AgV. H$R>moa {ejm {Xë¶m OmV AgV.

{dO{dO{dO{dO{dO`ZJaMo g¡Ý¶ :ZJaMo g¡Ý¶ :ZJaMo g¡Ý¶ :ZJaMo g¡Ý¶ :ZJaMo g¡Ý¶ : {dO¶ZJaMo g¡Ý¶ gm‘϶©embr hmoVo. H$m¶‘Mr VwH$S>r, ‘m§S>{bH$m§Mr gwgÁOg¡Ý¶ VwH$S>r Ago. g¡Ý¶mV nm¶Xi, AûdXi, JOXi Am{U Vmo’$ImZm Ago {d^mJ hmoVo. 1368 À¶mbT>mB© nmgyZ Vmo’$ImݶmMm dmna Ho$bm Jobm. ˶mV hÎmrMm gh^mJ à‘wI hmoVm. {dO¶ZJaÀ¶m g¡Ý¶mVAa~r KmoS>o ho à‘wI AmH$f©U hmoVo. Ama‘mahr hmoVo. H$moU˶mhr OmVr Y‘m©À¶m 춳Vrg ¶mo½¶VoÀ¶m~imda g¡Ý¶mV ñWmZ {Xbo OmV Ago. eoVH$ar (d³H${bJ) Am{U ~oaS> g‘mO ho ¶wÜXmÀ¶m doir{H$ë¶m§À¶m nhmè¶mMo H$m‘ H$arV AgV. {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMo d¡{eîQ>ç åhUOo Zm¶H$ qH$dm aIdmbXma¶m§Zm amOmbm ‘XV XoʶmÀ¶m AQ>rda O‘rZr ~hmb Ho$ë¶m OmV AgV.

gm‘m{OH$ ì¶dñWm :gm‘m{OH$ ì¶dñWm :gm‘m{OH$ ì¶dñWm :gm‘m{OH$ ì¶dñWm :gm‘m{OH$ ì¶dñWm : g‘mO ì¶dñWm MmVwd©Ê`m©da AmYm[aV hmoVr. ì¶dgm¶mda AmYm[aVOmVrnÜXV XoIrb ApñVËdmV hmoVr. H$bmH$ma, m§S>r V¶ma H$aUmao, gmoZma, bmohma, {dUH$a, M‘©H$ma¶m§Mr g§»¶m g‘mOmV bjUr¶ hmoVr. gVr, ~mb{ddmh Am{U XodXmgr nÜXV ApñVËdmV hmoVr.gm‘mݶnUo EH$npËZËd nÜXV éT> hmoVr. amOo Am{U lr‘§Vm‘ܶo ~hþnpËZËd nÜXV àM{bV hmoVr.pñ̶m§Zm ‘mZmMo ñWmZ hmoVo. amOdmS>çmÀ¶m nhmaoH$ar åhUyZ ñÌr Hw$ñVrnQy>Zm {Z¶w³V Ho$bo OmV Ago.ì¶mnma CXr‘mV Xo{Ib pñ̶m§Mm gh^mJ hmoVm. hmoir Xgam Am{U Xsnmdbr ho gU ‘moR>çm à‘mUmVgmOao Ho$bo OmV AgV. Xgam ’$ma ‘moR>çm à‘mUmV Am{U {X‘mImZo, amOH$s¶ N>ÌN>m¶oImbr gmOamhmoV Ago Z¥Ë¶ Am{U g§JrV Iyn bmoH${චhmoVo.

Am{W©H$ ì¶dñWm :Am{W©H$ ì¶dñWm :Am{W©H$ ì¶dñWm :Am{W©H$ ì¶dñWm :Am{W©H$ ì¶dñWm : {dO¶ZJaMr Am{W©H$ pñWVr^³H$‘ hmoVr. O{‘Zrdarb H$a hm amÁ¶mÀ¶m CËnÝZmMoà‘wI gmYZ hmoVo. eoVH$ar Amnë¶m CËnÝZmMm 1/4 ^mJ H$amÀ¶m ñdénmV XoV AgV. ì¶dgm¶ H$a,Kaµ’$mim, dhmVyH$ H$a, ~mOma H$a, dm{UÁ¶ H$a, Am¶mVH$a, {Z¶m©V H$a, ‘m§S>{bH$m§À¶mH$Sy>Z {‘iUmarI§S>Ur hr CËnÝZmMr BVa gmYZo hmoVr. H¥${fì¶dgm¶ hm AW©ì¶dñWoMm H$Um hmoVm. eoVH$ar dfm©H$mR>rXmoZ {nHo$ (aã~r Am{U Iarn) KoV AgV. ‘H$m, ZmMUm, Jhÿ, mV, pìXXb Ymݶo, Vri, S>mir, ~mOar,e|Jm, H$mnyg, D$g, Zmai Am{U ‘gmë¶mMo nXmW© hr ‘w»¶ {nHo$ hmoVr. Ho$ir Am{U ^mOrnmbm ¶m§MrbmJdS> Ho$br OmV hmoVr. {dO¶ZJaÀ¶m amÁ¶H$˶m©Zr eoVrbm CVoOZ XoʶmgmR>r {d{har, VbmdAm{U H$mbdo ~m§YyZ nmUrnwadR>çmMr gmo¶ Ho$br. ˶m§À¶m H$mimV JUr, JwÎmrJo, {gÜXm¶, da Am{U JS>rB. O‘rZYmaUoÀ¶m nÜXVr ApñVËdmV hmo˶m.

CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :{dO¶ZJa H$mimVrb Xgam Am{U

AmVmMm åh¡gya Xgam CËgd ¶m§Mr VwbZm H$am.

Page 42: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

34

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mÀ¶m H$mimV ì¶mnma Am{U CYmoJY§ÚmVàM§S> àJVr Pmbr hmoVr. {‘ar, bd§J,dobXmoS>m B. ‘gmë¶mMonXmW©, IS>rgmIa, H$ñVwar, H$ÀMo bmoI§S>, {hao, M§XZ, gwJ§YrAÎmao {Z¶m©V Ho$br OmV AgV. dñÌmoÚmoJ ApñVËdmV hmoVm. gmoݶmMo damh, JÚmZ, nJmoS>, Am{U Mm§XrMmVmam, Vm§ã¶mMm nU, A°ë¶w{‘{Z¶‘Mm XþÈz> Am{U H$mgy hr ZmUr MbZmV hmoVr.

^Q>H$i, hmoÝZmda, ‘§Jiya hr {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mVrb à‘wI ~§Xao hmoV. Aa~ amîQ>o, MrZ,nmoVw©Jmb B. Xoem§er gm‘«mÁ¶mMo ì¶mnmar g§~§Y hmoVo.Ym{‘©H$ ì¶dñWm : Ym{‘©H$ ì¶dñWm : Ym{‘©H$ ì¶dñWm : Ym{‘©H$ ì¶dñWm : Ym{‘©H$ ì¶dñWm : {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm qhXÿ Y‘©Am{U g§ñH¥$VrÀ¶m ajUmgmR>r Pmbr Agbr Var BVa Y‘m©Zmg§ajU Am{U àmoËgmhZ {Xbo OmV Ago. ¶m H$mimV lrd¡îUd Am{UO¡Z ¶m§À¶mVrb Ym{‘©H$ ‘V oX {‘Q>bo OmCZ Vo JwʶmJmoqdXmZo amhÿbmJbo. ~w³H$am¶mZo ˶m§Zm EH$‘oH$m§Zm AmXa Xoʶmg àmoËgm[hVHo$bo. ¶mMm CëboI Amnë¶mbm ldU~oiJmoiÀ¶m {ebmboImVAmT>iVmo. àma§ rMo {dO¶ZJaMo amÁ¶H$V} e¡d Am{U drae¡d Y‘©‘mZV AgV. Z§VaMo amÁ¶H$V} d¡îUd Y‘m©bm ‘mZy bmJbo.‘wñbr‘m§gmR>r ‘{eXr Am{U XJ} ~m§Ybo Jobo. ˶m§Zm g¡Ý¶mV ^aVr H$éZ KoVbo OmV Ago. {dO¶ZJaÀ¶mamÁ¶H$Ë mªZr {¼ûMZ Y‘m©bm XoIrb àmoËgmhZ {Xbo. amÁ¶mV MM© ~m§Ymd¶mg nadmZJr {Xbr.

gm{h˶ : gm{h˶ : gm{h˶ : gm{h˶ : gm{h˶ : gm‘«mÁ¶mV Agboë¶m em§Vr, gwì¶dñWm Am{U Ym{‘©H$ àJVr‘wio gm{h˶mÀ¶m ^a^amQ>rbm dmd{‘imbm. H$ÝZS>, g§ñH¥$V, VobJy Am{U Vm{‘i mfoV gm{h˶ aMZm Ho$ë¶m Joë¶m. aËZH$admUrZo " aVoe d¡ d',Mm‘agmZo "à wqbJbrbo', Hw$‘ma ì¶mgmMo "JXþ{JZ maV', ¶m H$ÝZS> mfoVrb ‘w»¶ aMZm hmo˶m. gmo‘ZmWmÀ¶mVobJy H¥$VrMo r‘H$drZo H$ÝZS> ‘ܶo "~gdnwamU' Ago mfm§Va Ho$bo. drae¡dm§Mr dMZo g§H${bV H$aʶmV Ambr."eyݶg§nmXZo' ¶m H¥$VrV drae¡dm§Mr dMZo A§V y©V AmhoV.

CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :XþÈx>, H$mgy AWdm BVa Zm{U

qH$dm ˶m§Mr {MÌo Jmoim H$am

Vwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmAZ§Vnya {Oëô¶mV JwÎmrOdirb dO«H$éa ho {hè¶m§Mo H|$Ð hmoVo. H$m{bH$V‘ܶo ‘mUHo$ àM§S>

à‘mUmV {‘iV hmoVr. ^Q>H$i H$ÀÀ¶m bmoI§S>mgmR>r à{gÜX hmoVo. nw{bH$V‘ܶo Jwbm~mÀ¶m ’y$bmnmgyZgwJ§Yr Ðì¶o V¶ma Ho$br OmV AgV. nog ¶m nmoVw©JrO àdmemZo åhQ>bo Amho H$s amoO doJdoJiçm{R>H$mUr ~mOma ^aV Ago. {dénmj, H¥$îUm, nmZgwnmar, daXamÁ¶d‘m©, AÀ¶wV, {dÇ>b Am{U ‘më¶d§V¶m gmV à‘wI ~mOmanoR>m hmo˶m.

ho ho ho ho ho Vwåhmbm ‘m{hV Amho H$m ?~§H$mnya, ^Q>H$b, Jmodm, {edZg‘wÐ, am¶Mya, H$m§Mr, {MX§~a‘, ‘XþamB©, am‘oída hr ¶m H$mimVrb

à‘wI ì¶mnmar H|$Ðo hmoVr. Omdm, gw‘mÌm, ~mo{Z©¶mo, MrZ, Aao{~¶m, n{e©¶m, nyd© Am{’«$H$m, A°~ogo{Z¶m,nmoVw©Jmb ¶m Xoem§~amo~a ì¶mnma gwé hmoVm. Jmodm, Mm¡b, hmoÞmda, ~maHy$a, ‘§Jbya, Zrboída, ^Q>H$b,H$„rH$moQ>o, ‘ÀN>brnÅ>U {demInÅ>U hr ì¶mnmar ~§Xao hmoVr. H$mnS>, Vm§Xÿi, gmIa d ‘gmë¶mMo nXmW© ¶m§Mr{Z¶m©V hmoV Ago. KmoS>m, hËVr, Vm§~o, nmam, Mm¶Zm {gëH$ d dobdoQ> H$mnS> B. dñVy§Mr Am¶mV hmoV Ago.

ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m?{dO`ZJaÀ`m gm_ « mÁ`_Ü`o{¼íMZ, Á`y, _wpñb_ AWdm qhXÿAgo gd©OU JwÊ`mJmoqdXmZo ahmVAgV. - naXoer `mÌoH$ê$ ~mZm}gm

Page 43: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

35

¶m{edm¶ bmH$ÝZm X§S>oemMo "{edVËd qMVm‘Ur', d¡ÚH$emñÌ, new{M{H$Ëgm emñÌ, H$mì¶emñÌ,Á`mo{Vfemó,nmH$emñÌ, hñVaoIm Á`moo{Vî¶ ¶m {df¶mdarb J«§W aMZm Ho$ë¶m Joë¶m. nwa§XaXmg.H$ZH$Xmg, lrnmXam¶, ì¶mgam¶ B˶m{XZr Xmggm{h˶m‘ܶo a Q>mH$br. H$ZH$Xmgm§Mr "‘mohZVa§{JZr',"ZiM[aÌ', "h[a^³Vgma' Am{U "am‘ܶmZM[aÌ' ¶m H$m§hr ‘hËdmÀ¶m H¥$Vr AmhoV.

{dÚmaʶmZr g§ñH¥$V‘ܶo "e§H$a{dO¶' Am{U "gd©Xe©Z g§J«h' ¶m gm{h˶H¥$Vr {b{hë¶m.{dÚmaʶm§Mr h³H$ ~w³H$mer OdirH$ hmoVr. {dÚmaʶmMo ~§Yy gm¶ZmMm¶© ¶m§Zr "doXmW©àH$me'ZmdmMo doXmda mî¶, "Am¶wd}X gwYm{ZYr', "nwéfmW© gwYm{ZYr' B. gm{h˶H¥$VtMr aMZm Ho$br. ~w³H$am¶mMr gyZ Am{U H§$nÝZmam¶mMr nËZr J§JmXodrZo "‘Ywam{dO¶‘' {b{hbo. ¶m‘ܶo H§$nZmÀ¶m{X½drO¶m§Mo dU©Z Amho. ˶mM~amo~a ˶mZo qOH$boë¶m àXoemVrb n{dÌ ñWim§Mo dU©Z AmT>iyZ¶oVo.

Xþgè¶m Xodam¶mÀ¶m Xa~mamVrb VobJy H$dr lrZmW ¶mbm "H$dr MH«$dVu' Aer nXdr {XbrJobr. H¥$îUXodam¶mÀ¶m Xa~mamV "AîQ>{X½JO' (AmR> à{gÜX H$dr) H$dr à{gÜX hmoVo. AëbmgZrnoÔÊUmMo "‘ZwM[aV' {V‘ÊUmMo "n[aOmV AnhaU‘²' VoZmbr am‘H¥$îUmMo "C^Q>>mamܶM[aV' ¶m H$mimVrbà{gÜX aMZm AmhoV.

AëbmgZr noX>ÊUm, Z§Xr{V‘ÊUm, am‘^Ð, XþO©V, ‘ëbZm, qnJirgwa, am‘am¶ yfU Am{UVoZmbr am‘H¥$îU na‘Á¶mo{V¶a, draamKd, ‘§S>bnwéf, kmZàH$me, h[aha B. Vm{‘i H$drH¥$îUXodam¶mÀ¶m Xa~mamV hmoVo. na‘Á¶mo{V¶a H$drZr "{Védi¶mXb nwamU' hr aMZm Ho$br.[dO¶ZJaÀ¶m H$mimV g§ñH¥$V, H$ÝZS>, VobJy, Vm{‘i ^mfmV gm{h˶aMZm H$aʶmg àmoËgmhZXoʶmV Ambo.H$bm Am{U dmñVw{eënH$bm :H$bm Am{U dmñVw{eënH$bm :H$bm Am{U dmñVw{eënH$bm :H$bm Am{U dmñVw{eënH$bm :H$bm Am{U dmñVw{eënH$bm :

{dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMo H$boÀ¶m joÌmVrb ¶moJXmZ A{dñ‘a{U¶ Amho. Vo H$boMo ^mo³VohmoVo. ¶m§À¶m H$mimV Xodmb¶o, amOdmS>o, {H$ëbo, ‘Zmoao, ‘hm‘§Q>n, dg§V‘hmb. gmd©O{ZH$ B‘maVrYaUo, Vbmd, H$mbdo Am{U AZoH$ B‘maVr ~m§YʶmV Amë`m.{dO¶ZJa H$boMr ‘w»¶ d¡{eîQ>o : {dO¶ZJa H$boMr ‘w»¶ d¡{eîQ>o : {dO¶ZJa H$boMr ‘w»¶ d¡{eîQ>o : {dO¶ZJa H$boMr ‘w»¶ d¡{eîQ>o : {dO¶ZJa H$boMr ‘w»¶ d¡{eîQ>o : {dO¶ZJaÀ¶m amOH$˶mªZr hmo¶gi, Mmoi Am{U Mmbw³¶m§À¶m{eënH$boMr e¡br nwT>o Mmby R>odbr. ¶m§À¶m e¡brMo‘w»¶ d¡{eîQ>ç åhUOo AZoH$ Im§~m§Zr {‘iyZV¶ma Pmbobm {demb g^m‘§Q>n qH$dm H$ë¶mU‘§Q>n,Xodim§Mr C§M Jmonwao (¶m§Zm am¶Jmonwa åhQ>bo OmVo)H$‘mZr, H$moardH$m‘, ì¶Vm, gm¡X§¶m©~amo~aM ‘yVu‘ܶo J§ ra Am{U CJ« mdm§Zm {Xbobo ñWmZ Am{U~µm§YH$m‘mV IS>rMm dmna hr ¶m e¡brMr BVa d¡{eîQ>ço hmoVr.

Vwåhr H$am :Vwåhr H$am :Vwåhr H$am :Vwåhr H$am :Vwåhr H$am :h§nrbm ^oQ> XoD$Z VoWrb Xodio Am{U

~m§YH$m‘mMr {MÌo d ‘m{hVr Jmoim H$am.

Page 44: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

36

‘hËdmMr Xodio :‘hËdmMr Xodio :‘hËdmMr Xodio :‘hËdmMr Xodio :‘hËdmMr Xodio :

¶m H$mimXaå¶mZ h§nr, l¥§Joar,{VénVr, H$m§Mr, bonmjr, H$maH$i, ‘yS>{~Ðo,^Q>H$i, {MX§~a‘, H$mbhñVr, Z§Xr, lre¡b,H$mobma B˶mXr {R>H$mUr Xodmb¶o ~m§YʶmVAmbr.

l¥§Joar ¶oWrb {dÚme§H$a Xodmb¶ ho {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mÀ¶m gwédmVrbm ~m§YʶmVAmbobo à‘wI Xodmb¶ hmo¶. ¶m XodimVrb ZjrH$m‘ Anyd© gm¢X¶m©Mm Z‘wZm Amho. ho ^maVmVrbAgo EH$‘od Am{U d¡{eîQ>çnyU© Xodmb¶ Amho. {dO¶ZJa H$mimVrb A˶§V àmMrZ Xodmb¶åhUOo h§nrMo {dénmj Xodmb¶, {demb àm§JU, H$moard Im§~ Am{U H$bmH$gwarZo gObobo N>Vho ¶m XodimMo d¡{eîQ>ç Amho. h§nr‘ܶo AgUmao {dO¶{dÇ>b Xodmb¶ ho ˶mÀ¶m‘ܶo Agboë¶mH$bmH$gwargmR>r Am{U gßVñda {Z‘m©U hmoUmè¶m Im§~mgmR>r OJà{gÜX Amho.

AZoH$ Im§~, H$ë¶mU‘§Q>n, XJS>mV H$moabobo aW ho gJio ¶m Xodmb¶mÀ¶m gm¡X¶m©V ^aQ>mH$VmV. H¥$îUXodam¶mZo ~m§Yboë¶m ‘hmZd‘r Q>oH$S>r (‘hmZd‘r {Xã~). ¶mbm nydu {dO¶^dZåhQ>bo OmV Ago. ¶m {R>H$mUr ZdamÌmoËgd gmOam Ho$bm OmV Ago. n{e©¶Z amOXÿV AãXþb aOmH$¶mÀ¶m dU©ZmZwgma ‘m§S>{bH$ amOo, O{‘ZXma XyadéZ amOmÀ¶m AmkoZwgma ¶m {R>H$mUr O‘VAgV.JOemim, amUrMo ñZmZJ¥h B. B‘maVr B§S>mo-{ga°{‘H$ ~m§YH$m‘ e¡brMr CÎm‘ CXmhaUoAmhoV. bú‘rZaqgh H$S>boH$miy JUoe, gmgdoH$miy JUoe, {da^ÐmMr ‘yVu B. Iyn AmH$f©H$AmhoV. {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMr amOYmZr h§nr 7 A^oX {H$ë¶mZr doT>bobr hmoVr. gܶm ¶mn¡H$sMmaM ApñVËdmV AmhoV.

Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Xo :

{dO¶ZJaÀ¶m H$mimV ~m§Ybr Jobobr Xodio, ~m§YH$m‘,{eëno, ‘yVu ¶m§Mm C„oI OJn«{gÜX B{VhmgH$ma Am{UdmñV w {eënVk n{g © ~ « mCZ h o , {dO¶ZJaMrdmñVw{eënH$bm åhUOo "Ðm{dS>r ~m§YH$m‘ e¡brMo loîR>Am{U {dH${gV én' Aem eãXmV H$aVmV.

{dO¶ - {dÇ>b Xodmb¶ h§nr {dénmjr Xodmb¶

Page 45: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

37

g§JrV Am{U Z¥Ë¶ : g§JrV Am{U Z¥Ë¶ : g§JrV Am{U Z¥Ë¶ : g§JrV Am{U Z¥Ë¶ : g§JrV Am{U Z¥Ë¶ : {dO¶ZJaÀ¶m amÁ¶H$˶m©Zrg§JrV, Z¥Ë¶, ZmQ>H$ ¶m b{bVH$bm§Zm CÎmoOZ {Xbo. Jm¶H$,dmXH$ Am{U BVa H$bmH$mam§Zm Xa~ma Am{U Xodmb¶mVgÝ‘mZ {Xbm OmV Ago. nwa§XaXmg Am{U H$ZH$Xmg ¶m§ZrAmnë¶m {H$V©ZmÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ H$Zm©Q>H$ g§JrVmV ^aQ>mH$br. ZV©H$s Ab§H¥$V hmoCZ Xodmb¶ Am{U Xa~mamVZ¥Ë¶àXe©Z H$arV AgV.{dO¶ZJaÀ¶m gm‘«mÁ`mMm A§V{dO¶ZJaÀ¶m gm‘«mÁ`mMm A§V{dO¶ZJaÀ¶m gm‘«mÁ`mMm A§V{dO¶ZJaÀ¶m gm‘«mÁ`mMm A§V{dO¶ZJaÀ¶m gm‘«mÁ`mMm A§V

{dO¶ZJaÀ¶m B{VhmgmV 1565 ‘Yrb a¸$g V§JS>JrMo ¶wÕ ho {ZUm©¶H$ ¶wÕ åhUyZAmoiIbo OmVo. ¶m ¶wÕm‘wio EH$m ^ì¶ gm‘«mÁ¶mMm Zme hmoD$Z X{jU ^maVmVrb amOH$s¶n[apñWVrMo {MÌ ~Xbbo. ˶mZ§Va AÀ¶wVXodam`mÀ`m {ZYZmZ§Va A{YH$ma {‘i{dʶmgmR>r Am§V[aH$¶wÕo Pmbr. gXm{edam¶ hm amOm Agbm Var amÁ¶H$ma^ma ˶mMm OmdB© am‘am¶mÀ¶m hmVmV hmoVm.am‘am¶m§Zr gm‘«mÁ¶mMm {dñVma H$aʶmgmR>r AZoH$ ¶wÕo Ho$br. na§Vw ˶m‘wio ˶mbm AZoH$ eÌy{Z‘m©U Pmbo. am‘am¶mÀ¶m YmoaUm‘wio X»IZMo gwbVmZ EH$Ì Ambo.

~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶14 ì¶m eVH$mVrb {XgyZ Ambobm Xþgam ‘hËdmMm ~Ôb åhUOo ~hm‘Zr amÁ¶mMm CX¶ B. g.

1347 ‘ܶo AëbmCÔrZ hgZ J§Jy ~h‘Zr ehm ¶mZo ~hm‘Zr amÁ¶mMm nm¶m KmVbm. B. g. 1347 Vo 1686n¶©V ~hm‘Zr Am{U {dOmnyaÀ¶m Am{XbemhrZo amÁ¶ Ho$bo. ¶m KamʶmVrb n{hbm ‘h§‘Xehm , Xþgam‘h§‘Xehm, {’$amoOehm, ‘§h‘X JdmU, ¶wgw’$ Am{Xbehm, B~«m{h‘ Am{Xbehm n{hbm, Xþgam B©~«m{h‘Am{Xbehm ho ‘hËdmMo amÁ¶H$V} hmoVo. AëbmCÔrZ hgZJ§JyMm ‘wbJm ‘§h‘XehmZo 1367 ‘ܶo Jwb~Jm©¶oWrb Om‘r ‘erX ~m§Ybr. {’$amoOehmZo {’$amoOm~mX ZmdmMr amOYmZr ~g{dbr. hm ñdV: {dìXmZ hmoVm.˶mZo {’$amoOm~mX ‘ܶo doYemim ñWmnZ Ho$br.

~hm‘ZtÀ¶m amOH$s¶ B{VhmgmMo dJuH$aU AmnU XmoZ {d^mJmV H$é eH$Vmo. n{hë¶m{d^mJmV (1346-1422) Jwb~Jm© hr ˶m§Mr amOYmZr hmoVr. ¶m§Mo à‘wI à{VñnYu Vob§JUm d{dO¶ZJaMo am¶ ho hmoVo. AmR> gwbVmZm§Zr ¶oWo amÁ¶H$ma^ma Ho$bm. {e¶m~wÔrZ Ah‘XZo AmnbramOYmZr ~rXabm ñWbm§V[aV Ho$br. ~hm‘ZtÀ¶m èhmgmn¶ªV~rXa hrM ˶m§Mr amOYmZr hmoVr.‘h§‘X JdmU ( B. g. 1411-1481) :‘h§‘X JdmU ( B. g. 1411-1481) :‘h§‘X JdmU ( B. g. 1411-1481) :‘h§‘X JdmU ( B. g. 1411-1481) :‘h§‘X JdmU ( B. g. 1411-1481) : 1347-1426n¶ªV H$b~wJu hr ~hm‘ZrMr amOYmZr hmoVr. ¶m H$mimV‘h§‘X JdmUmMr {ZîR>m, {ZñdmW© godm, CËH¥$îQ> amÁ¶H$ma^ma¶m‘wio ˶mZo dOra åhUyZ gm‘«mÁ¶mbm CËH$fm©À¶m {eIamdaZoCZ nmohM{dbo. ˶mMm OÝ‘ n{e©¶m‘Yrb

XJS>r aW

ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m? ho Vwåhmbm _{hV Amho H$m?{Vgam _mohå_X amhm mZo JdmUm§ZmnwT>rb nXì`m ~hmb Ho$ë`m »dmOm-E - OhmZ d _„rH$ CëVPa.

Page 46: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

38

{JbmZ ¶oWo Pmbm. B{OßV‘Yrb H¡$amo ¶oWo amhÿZ ˶mZo Bñbm‘ Y‘©emñÌ Am{U H$m¶XçmMm Aä¶mg Ho$bm.˶mZo Aao{~¶Z Am{U n{e©¶Z ^mfoV nm§{S>˶ {‘i{dbo. ˶mZo hþ‘m¶wZ, ZP‘emhm, ~hm‘Zr amÁ¶H$Vm©,{Vgam ‘h‘Xehm ¶m§À¶m H$ma{H$XuV ‘§Ìr Am{U dOra åhUyZ H$m¶© Ho$bo. Amnë¶m gwì¶dpñWV amÁ¶H$ma mamZoAm{U {dO¶mZo ˶mZo ˶mZo ~hm‘Zr amÁ¶mbm Zmd àmßV H$éZ {Xbo. JdmUmZo H$moH$U, Jmodm Am{U~oiJm§d 1469 ‘ܶo H$m~rO Hoo$bo. ˶mZ§Va Amo{S>em Am{U H$m|S>{dXÿ àXoe qOH$bo. 1481 ‘ܶo H$m§MrdaAmH«$‘U H$éZ VoWrb Anma g§nÎmr bwQ>br. ~hm‘Zr amÁ¶mÀ¶m gdmª{JU àJVrbm H$maUr yV R>aboë¶mJdmUm{damoYmV eÌyZr H$mañWmZ aMyZ ˶mÀ¶mda amOÐmohmMm Amamon R>odyZ 1481 ‘ܶo ˶mMm {eaÀN>oXHo$bm. Z§Va ~hm‘Zr amÁ¶ Xþ~io hmoCZ ˶mMr eH$bo nS>br.

~hm‘Zr amÁ¶mMo VwH$S>o

JmodbH$m|S>m(Hw$Vw~emhr)

{~Xa(~oarXemhr)

dèhmS>(B‘mXemhr)

{dOmnya(Am{Xbemhr)

Ah‘XZJa({ZOm‘emhr)

{~ama

Ah‘XZJa

JwOamV

{dO`ZJa gm‘«mÁ¶

{dO`ZJa (h§nr)

X‘U

ImZXoe

gwaV

Jwb~Jm©

~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶~hm‘Zr amÁ¶

JmodiH$m|S>m{dOmnya

Xm¡bVm~mX

am¶Mya XmoAm~

Jmodm

Page 47: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

39

Xþgam B©~«m{h‘ Am{Xbehm (1580-1627)Xþgam B©~«m{h‘ Am{Xbehm (1580-1627)Xþgam B©~«m{h‘ Am{Xbehm (1580-1627)Xþgam B©~«m{h‘ Am{Xbehm (1580-1627)Xþgam B©~«m{h‘ Am{Xbehm (1580-1627)Am{Xbemhr‘Yrb gdm©V loîR> amÁ¶H$Vm© hmoVm. d¶mÀ¶m Zdì¶m dfu JmXrda Amboë¶m

B©~«m{h‘ Am{XbehmZo 47 df} amÁ¶ Ho$bo. ˶mÀ¶m g‘W© amÁ¶H$ma^mamZo {dOmnyaZo amOH$s¶,H$bm, gm{h˶, {ejU B. joÌmV bjUr¶ àJVr Ho$br.

¶mZo {b{hboë¶m {H$Vm~-E-Zdag ¶m nwñVH$mMo boIZ àma§^ H$aVmZm ˶mZo gañdVr,JUoe Am{U ZaqghmMr ñVwVr Ho$br Amho. ho ˶mÀ¶m ¶m H¥$VrMo d¡{eîQ>ç Amho. ¶m‘ܶo ‘h§‘Xn¡J§~amMr ñVwVr XoIrb AmT>iyZ oVo. hm J«§W ˶mMr {dìXÎmm Am{U Ym{‘©H$ g§{hîUwVm ¶m§Mr gmjXoVmo.~hm‘Zr gwbVmZm§Mr gm§ñH¥${VH$ XoUJr :~hm‘Zr gwbVmZm§Mr gm§ñH¥${VH$ XoUJr :~hm‘Zr gwbVmZm§Mr gm§ñH¥${VH$ XoUJr :~hm‘Zr gwbVmZm§Mr gm§ñH¥${VH$ XoUJr :~hm‘Zr gwbVmZm§Mr gm§ñH¥${VH$ XoUJr :

~hm‘Zr g wbVm §ZmZr H$Zm ©Q >H$ mdaOdiOdi XmoZeo df} amÁ¶ H$éZ amÁ¶mMm {dñVmaVm{‘iZmSy>Vrb V§Omdan¶ªV Ho$bm. B©ñbm‘H$m¶XçmZwgma amÁ¶H$ma^ma MmbV Ago.amÁ¶ì¶dñWm :amÁ¶ì¶dñWm :amÁ¶ì¶dñWm :amÁ¶ì¶dñWm :amÁ¶ì¶dñWm :

amÁ¶ì¶dñWm H|$Ð, àm§V Am{U J«m‘ Aem^mJmV {d^mJbr hmoVr. ¶m{edm¶ ‘hgyb ì¶dñWmg§ajU ì¶dñWm Am{U ݶm¶ì¶dñWm hmoVr. gwbVmZ hm H|$Ðr¶ H$ma^mamMm à‘wI Ago. ‘O{bg-B-B©ãbrV ZmdmMo ‘§Ìr‘§S>i hmoVo. d[aîR> Am{YH$mar ݶm¶m{Ye, Cbo‘m, Am{‘a ho gwbVmZmMoAmßV Am{U g§~{YV gXñ¶ (ZmVodmB©H$) AgV.

JdmUmZo amÁ¶mMr Mma Va’$ (àm§V) ‘ܶo {d^mJUr Ho$br hmoVr. àm§Vm‘ܶo n§Yam (15)gaH$ma (gw^o) Ho$bo hmoVo. ¶mda gw^oXma hm à‘wI Ago. gaH$ma naJʶm‘ܶo {d^mJbo OmCZH$moVdmb, Xoe‘wI Am{U XogmB© ZmdmMo A{YH$mar naJʶmMm H$ma^ma nhmV AgV.

IoS>o hm amÁ¶H$ma^mamMm gdm©V bhmZ KQ>H$ hmoVm. nQ>ob, Hw$bH$Uu Am{U VidmaIoS>çm§Mm H$ma^ma nhmV AgV. IoS>o hm KQ>H$ ñdm¶Îm (ñdmV§Ì) hmoVm.‘hgyb, g§ajU Am{U ݶm¶XmZ ì¶dñWm : ‘hgyb, g§ajU Am{U ݶm¶XmZ ì¶dñWm : ‘hgyb, g§ajU Am{U ݶm¶XmZ ì¶dñWm : ‘hgyb, g§ajU Am{U ݶm¶XmZ ì¶dñWm : ‘hgyb, g§ajU Am{U ݶm¶XmZ ì¶dñWm : Am{‘a-E-Ow‘bm hm ‘hgyb {d^mJmMm à‘wIAgo. O‘rZ ‘hgyb ho CËnZmMo à‘wI gmYZ hmoVo. CËnZmÀ¶m 1/6 ^mJ O‘rZ ‘hgyb åhUyZJmoim Ho$bm OmV Ago. OH$mV, Ka’$mim, ImUrdarb H$a, V§~mIy, Hw$aUmH$a, ì¶mnmaH$a, ì¶dgm¶H$a Ago EHy$U 50 àH$maMo H$a hmoVo. H$am§À¶m ñdénmV Jmoim Ho$boë¶m n¡emVyZ {H$ëbo,amO‘hmb, H$Moè¶m ¶m§Mo ~m§YH$m‘, g§ajU XbmMr ì¶dñWm (nJma) {dìXmZmZm XoU½¶m Am{U¶wÜXmMm IM© ^mJdbm OmV Ago.

Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Xþgè¶m B©~«m{h‘ Am{XbehmZo

‘hrnVr Xmgm§À¶m ^mJdV àdMZmZo à^m{dVhm oCZ ˶m §Zm Amnë¶m amÁ¶mÀ¶mI{OZXmanXr ˶m§Mr Zo‘UyH$ Ho$br. ‘hrnVrXmg XaamoO amOdmS>çmÀ¶m A§V:nwamV Xþgè¶mB©~«m{h‘ Am{Xbehmbm ^mJdVmda àdMZ

Page 48: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

40

~hm‘Zr Am{U emhr amÁ¶o g¡Ý¶mÀ¶m ~imda Mmb{dbr OmV AgV. g¡{ZH$mdarb IMm©Moà‘mU OmñV hmoVo. Mma àH$maMr g§ajU Xbo hmoVr. ¶wÜXmÀ¶m doir IS>o g¡Ý¶, Ym{‘©H$ ¶wÜXmgmR>rMog¡Ý¶Xb, amOmMo d {H$ë¶m§Mo g§ajU Xb B. VwH$S>çm hmo˶m. Am{Xbem{hÀ¶m H$mimV AZoH$ {H$ëbohmoVo. {dOmnyaMm {H$ëbm gJiçmV ‘O~yV hmoVm. g¡Ý¶Xbm‘ܶo Zm¡H$m{d^mJ ZìhVm. gwbVmZ hm‘w»¶ ݶm¶m{Ye hmoVm. ݶm¶XmZ ì¶dñWm éT>r, na§nam Am{U Y‘m©da AmYm[aV hmoVr. H$mOrgmaIoA{YH$mar gwbVmZmZm H$m¶Xm Am{U gwì¶dñWm amIʶmg ‘XV H$arV AgV. gwbVmZm§À¶m H$mimVAm{W©H$, gm‘m{OH$ Am{U gm§ñH¥${VH$ gw~Îmm hmoVr.Am{W©H$, gm‘m{OH$ Am{U Ym{‘©H$ n[apñWVr : Am{W©H$, gm‘m{OH$ Am{U Ym{‘©H$ n[apñWVr : Am{W©H$, gm‘m{OH$ Am{U Ym{‘©H$ n[apñWVr : Am{W©H$, gm‘m{OH$ Am{U Ym{‘©H$ n[apñWVr : Am{W©H$, gm‘m{OH$ Am{U Ym{‘©H$ n[apñWVr : amÁ¶ hm AZoH$ IoS>çm§Mm g‘wh AgyZ ¶m{R>H$mUr H ¥${fì¶dgm¶ ‘w»¶ ì¶dgm¶hmoVm.{dUH$m‘ VobJmiUo, gmIa Am{U Jyi V¶maH$aUo, gmoZmaH$m‘, gwVmaH$m‘ Am{U BVa CÚmoJà{gÜX hmoVo.

Xm^moi, Mm¡i, amOmnya, ^Q>H$i, Jmodm,H$madma B. ‘hËdmMr ~§Xao hmoVr. aoer‘, ‘Y, gmoZo, Mm§Xr, {ego, H$mM Am{U KmoS>o Am¶mV Ho$bo OmVAgV. ì¶mnmar Am{U ì¶dgm{¶H$ g§KQ>Zm ApñVËdmV hmo˶m. hmoU ho gmoݶmMo, bmoar Am{U Q>H$m hrMm§XrMr ZmUr MbZmV àM{bV hmoVr.

g‘mOm‘ܶo {nV¥àYmZ A{d^³V Hw$Qw>§~ nÜXVr ApñVËdmV hmoVr. OmVrZwgma amhUr‘mZmMmXOm© R>aV Ago. g‘mOmV EH$n{ËZËd d ~hþn{ËZËd àWm àM{bV hmoVr. ³Vrn§WmVrb h[aXmg Am{U‘wñbr‘ gy’$s g§VmZr qhXÿ ‘wñbr‘ Y‘m©V g§{hîUwVm dmT>{dʶmMm à¶ËZ Ho$bm. ‘wñbr‘ Y‘m©V {e¶m,gwÝZr, gæ¶X eoI Am{U nR>mU Ago dJ© hmoVo. ‘wñbr‘ pñ̶m§À¶mV nS>Xm nÜXV hmoVr.¶wgw’$ Am{XbehmMr nËZr, {~~rOr ImZ‘ {Xbem AmJm, Mm§X{~~r, ehm~mZy ~oJ‘ BË`m{X ¶md§emVrb H$m§hr ‘hËdmÀ¶m {ñ̶m hmo˶m.{ejU H$bm Am{U dmñVw{eën : {ejU H$bm Am{U dmñVw{eën : {ejU H$bm Am{U dmñVw{eën : {ejU H$bm Am{U dmñVw{eën : {ejU H$bm Am{U dmñVw{eën : Bñbm‘ g§ñH¥$VrMr dmT> H$aUo hm ¶m§À¶m amOH$s¶ Am{Ue¡j{UH$ {ZVrMm CÔoe hmoVm. ‘³V~gm ZmdmÀ¶m emim ‘{eXrH$Sy>Z {Z¶§ÌrV Ho$ë¶m OmV AgV.‘³V~gm ‘ܶo AjakmZ, Ym{‘©H$ {ejU, H$m¶Xm, H$mì¶ Ab§H$maemñÌ B. {eH${dbo OmV AgV.‘Xagm‘ܶo CÀM {ejUmMr gmo¶ hmoVr. ñdV… {dìXmZ Agboë¶m JdmUmZo ~rXa ¶oWo 1461 ‘ܶo‘Xagm ñWmnZ H$éZ VoWo Bñbm‘Y‘© Am{U H$m¶XçmÀ¶m {ejUmg àmoËgmhZ {Xbo. hm ‘XagmX»IZ e¡brVrb ~m§YH$m‘ AgyZ hr VrZ ‘Obr B‘maV 242 ’y$Q> bm§~, 222 ’y$Q> é§X, 56 ’y$Q>C§M Amho. ¶oWrb J«§Wmb¶mV OdiOdi 3000 hñV{b{IVo hmoVr. {dÚmWu. {ejH$ Am{U Ym{‘©H$bmoH$m§Zm BWo Aml¶ {Xbm OmV Ago. IJmobemñÌ, ì¶mH$aU, J{UV, VËdkmZ, B{Vhmg, amÁ¶emñÌB. {df¶m§Mm Aä¶mg BWo Ho$bm OmV Ago.

Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm :¶wgw’$ Am{XbehmMr nËZr {~~rOr ImZ‘

{Xb e’$m, Mm±X{~~r gha~mZy ~oJ‘ ¶m H$mhr ໶mV‘{hbm hmo˶m.

Page 49: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

41

gwbVmZmZr B§S>mo-{ga°{‘H$ ~m§YH$m‘ e¡brbm CÎmoOZ {Xbo. Om‘m ‘{eX ho Aem e¡brMoCÎm‘ CXmhaU Amho. n{hë¶m Abr Am{XbehmZo hr ‘erX ~m§Ybr.

B~«m{h‘ amoOm, Jmob Kw‘Q>, JJZ ‘hmb, Amgma ‘hmb ¶m à‘wI B‘maVr (ñ‘maHo$) AmhoV.JmobKw‘Q> ¶m B‘maVr‘wio Am{Xbehmbm OJà{gÜXr {‘imbr. ¶m WS>½¶mMm {dñVma 1800 Mm¡.’y$Q> AgyZ Mmar ~mOyZm {‘Zma AmhoV. hr gmV ‘Obr B‘maV EH$m Jmob Kw‘Q>mZo AmÀN>mXbobr Amho

JmobKw‘Q>

Om{‘¶m ‘{eX {~XaMm {H$„m

JmobKw‘Q> : JmobKw‘Q> : JmobKw‘Q> : JmobKw‘Q> : JmobKw‘Q> : Amnë¶m amÁ¶mÀ¶m{dOmnya ehamV ho ñ‘maH$ Amho.Ah‘X Am{XbehmZo ho ~m§Ybo Amho.¶mÀ¶m ~m§YH$m‘mMm àma§^ 1626 bmhmoCZ 1656 bm nyU© Pmbo. AgoåhUVmV. ¶m Kw‘Q>mV da OmʶmgIm §~mOdiyZ {OZm Amh o . ¶mKw‘Q>m‘ܶo EH$Xm AmdmO {Xbm VagmVdoim à{VÜdZr {Z‘m©U hmoVmo. hm^maVmVrb AË`§V _moR>m Kw_Q> Amho.`mMr C§Mr 51 \y$Q> Amho. MmaIm§~mdaVr N>moQ>m Kw_Q> Amho.

Page 50: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

42

na^mfoVrb eãXna^mfoVrb eãXna^mfoVrb eãXna^mfoVrb eãXna^mfoVrb eãX

A‘m˶ : amOmÀ¶m {d{dY H$m¶m©V ghH$m¶©

am¶g‘² : g{Mdmb¶mMm H$m¶©dmh

H$aUrH$ : boIm narjH$ (A{YH$mar)

‘ZoàYmZr : amOdmS>çmMm n¶©dojH$

H$m¶©H$Vm© : amOmMr H$m¶} nma nmS>Umam

A‘a Zm¶H$ : {dO¶ZJa amOmÀ¶m AmYrZ Agbobo ZoVo. ho ¶wÕm‘ܶo amOmbm ‘XV(Zm¶H$ nÕV) H$arV hmoVo d AmnUmg {Xboë¶m àXoemMm H$ma^ma nhmV hmoVo. ¶m

àXoembm A‘a Ago åhUVmV.

A¶§Jma nÕV : åhUOo eoVH$è`m§Zm Amnë¶m dm{f©H$ CËnÞmMm EH$ mJ 12 bmoH$m§Zm Úmdm bmJo. (Jm¡S>, {e§nr, gwVma, narQ>, H$moir, Á¶mo{Vfr, Mm§^ma, gmoZma, bmohma nmU³¶m, Hw§$^ma d Ýhmdr B. (12 bmoH$) J«m‘rU

H$ma^mamV

˶m§Mo ¶moJXmZ Ago.

AmYmH$s : BamH$, BamU, Q´>°Ýg°³¶mo{Z¶Z ¶oWyZ ñWbm§V[aV Pmbobo.

dH$sb-B-gwëVmZV : àYmZ‘§Ìr

A‘ra-B-Owåb : AW©‘§Ìr, ‘hgyb {d^mJ

‘wñVm’$-D$b-‘wËH$ : ghmæ¶H$ AW©‘§Ìr

ZOra-B-AmlH$ : naamï´> ‘§Ìr

‘wâVr : H$m¶Xo n§{S>V

S>~ra : H$m¶©Xeu

H$moVdmb : gmd©O{ZH$ bmoH$m§À¶m h¸$m§Mo ajU H$aUmam

Va’$ : àm§V d àm§Vm{YH$mar (Va’$Xma)

(~bwVoXmar)

Page 51: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

43

ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶I. Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.

1. {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMr ñWmnZm ................. ¶mdfu Pmbr.2. ‘Ywam{dO¶‘ hr gm{h˶H¥$Vr .................. ¶m§Zr {b{hbr.3. à¶wY Xodam¶mMm ‘§Ìr ............... hm hmo¶.4. A_w³V‘më¶Xm hr VobJw gm{h˶aMZm ............ ¶m§Zr {bhrbr.5. ~rXaMm ‘Xagm .............. ¶mZo ~m§Ybm.6. {H$Vm~-E-Zdag ho nwñVH$ ................ ¶mZo {b{hbo.

II. nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.1. {dO¶ZJada amÁ¶ Ho$bobr KamUr H$moUH$moUVr?2. Xþgè¶m Xodam¶mZo H$moUVo H$m¶© Ho$bo?3. H¥$îUXodam¶mbm amÁ¶mda ¶oVmM H$moUH$moU˶m g‘ñ¶m§Zm Vm|S> Úmdo bmJbo?4. gm‘m{OH$ Am{U Ym{‘©H$ joÌmV {dO¶ZJa gm‘«mÁ¶mMo ¶moJXmZ H$m¶?5. {dO¶ZJa H$mimVrb H$bm Am{U {eënH$bo~Ôb ‘m{hVr {bhm.6. ‘h§‘X JdmUmÀ¶m H$m¶m©Mo dU©Z H$am.7. ~hm‘Zr gwbVmZm§À¶m ‘hgyb nÜXVrMr ‘m{hVr {bhm.8. ~hm‘Zr gwbVmZm§À¶m H$mimVrb {ejU, H$bm Am{U {eënH$bo~Ôb ‘m{hVr {bhm.

III. CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘CnH«$‘1. h§nr‘Yrb ñ‘maH$m§Mr {MÌo Jmoim H$am.2 Eo{Vhm{gH$ nwñVHo$ dmMyZ {dO¶mXe‘r Am{U ‘hmZd‘r ¶m§Mr ‘m{hVr {‘idm.3. Vw‘À¶m Odirb ‘moR>çm ‘mUgm§H$Sy>Z VoZmbr am‘H¥$îU ¶m§À¶m H$Wm§Mm AW© OmUyZ ¿¶m.

IV. àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :1. h§nrbm ^oQ> XoCZ VoWrb ñ‘maH$mda AmYm[aV {Z~§Y {bhm.2. h§nr‘Yrb {dO¶ZJa H$mbrZ ~mOma ì¶dñWoda {Z~§Y {bhm.

Page 52: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

44

amÁ¶emñÌàH$aU 1

Amnbr amÁ¶KQ>Zm (g§{dYmZ)¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.

g§{dYmZ (KQ>Zm) aMZm g{‘Vr Am{U ˶mVrb gXñ¶m§Mr Zm§do. KQ>Zm {Z{‘©Vr g{‘Vr d KQ>Zm aMZm g{‘Vr. KQ>ZoMr àñVmdZm qH$dm CÔoe n{ÌH$m (Preamble) KQ>ZoMr ‘w»¶ d¡{eîQ>ço ‘wb^yV h³H$ d H$V©ì¶o, amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUo.

ñdmV§Í¶mZ§Va ^maVmbm AZoH$ g‘ñ¶m§Zm Vm|S> Úmdo bmJbo ˶mn¡H$s A˶§V ‘hËdmÀ¶mg‘ñ¶m åhUOo {h§ogH$ X§Jbr§Mm ~r‘moS> H$aUo, hË`m amoIUo nm{H$ñVmZmVyZ ^maVmV Amboë¶m{Zdm©{gVm§Mo nwZd©gZ H$aUo B. hmoV.

¶m~amo~aM Xþgao ‘hËdmMo AmìhmZ åhUOo^maVmgmR>r ¶mo½¶ Aer KQ>Zm V¶ma H$aUo. maVmbmñdmV§Í¶ {‘imbo V|ìhm ^maVmV 8 àm§V hmoVo Am{U˶m§Mm H$ma^ma {~«Q>re gaH$ma‘m’©$V nm{hbm OmVhmoVm. ˶m~amo~aM 552 g§ñWmZo hmoVr Á¶m§MmH$ma^ma g§ñWm{ZH$m‘m’©$V Mmb{dbm OmV Ago. hrgd© g§ñWmZo g§KamÁ¶mV {dbrZ H$aUo hr gmonrJmoîQ> ZìhVr. na§Vw ^maVmMo "nmobmXr nwéf' gaXma dëb^^mB© nQ>ob ¶m§Zr hr AdKS> O~m~XmarA˶§V H$m¡eë¶mZo nyU© Ho$br. VgoM maVmÀ¶m KQ>Zm {Z{‘©VrMo AmìhmZhr nyU© H$aʶmV ˶m§Zm ¶eAmbo. AmVm AmnU KQ>ZoMr {Z{‘©Vr d aMZm H$er Pmbr? VgoM ˶m‘ܶo Z‘yX Ho$bobo h³H$ Am{UH$V©ì¶o ¶m~Ôb A{YH$ ‘m{hVr H$ê$Z Kody¶m.^maVr¶ g§{dYmZ (KQ>Zm) g{‘Vr :^maVr¶ g§{dYmZ (KQ>Zm) g{‘Vr :^maVr¶ g§{dYmZ (KQ>Zm) g{‘Vr :^maVr¶ g§{dYmZ (KQ>Zm) g{‘Vr :^maVr¶ g§{dYmZ (KQ>Zm) g{‘Vr : ^maVmMm H$ma^ma ì¶dpñWV Mmb{dʶmgmR>r Am{U gaH$mabm‘mJ©Xe©Z H$aʶmgmR>r H$m¶Xo d {Z¶‘ Agboë¶m XñVEodOmbm "KQ>Zm' Ago åhUVmV. ^maVmbm

KQ>Zm {Z{‘©VrMr A˶§V Amdí¶H$Vm Amho Aer{e’$mag ‘moVrbmb Zohê$ g{‘VrZo Ho$br. H$amMr‘ܶoPmboë¶m amîQ´>r¶ H$m±J«og g^o‘ܶoXooIrb ¶mM ‘wÚmda^a XoʶmV Ambm. ˶mgmR>>r {ÌgXñ`r` g{‘VrñWmnZ H$aʶmV Ambr.

ZyVZ KQ>Zm g{‘VrMr n{hbr g^m 11 {S>g|~a1946 ‘ܶo S>m°. amO|ÐàgmXm§À¶m AܶjVoImbr Pmbr.

ho Vwåhmbm ‘mhrV Agy Úmho Vwåhmbm ‘mhrV Agy Úmho Vwåhmbm ‘mhrV Agy Úmho Vwåhmbm ‘mhrV Agy Úmho Vwåhmbm ‘mhrV Agy ÚmH°$~rZoQ> Am¶m oJ :H°$~rZoQ> Am¶m oJ :H°$~rZoQ> Am¶m oJ :H°$~rZoQ> Am¶m oJ :H°$~rZoQ> Am¶m oJ :bm°S> © nWrH$ b°maoÝg - ^maVr¶ g§gXr¶KS>m‘moS>tMo gMrd, ga ñ°Q>’$moS>© {H« g - dm{UÁ¶‘§S>imMo Aܶj, Ao. ìhr. Abo³Pm§S>a - ^maVmMoZm¡Xbà‘wI.

S>m°. ~r. Ama. Am§~oS>H$a S>m°. amO|Ð àgmX

Page 53: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

45

˶m‘ܶo maVmVrb AZoH$ loîR>> H$m¶XoVkm§Mm g‘mdoe hmoVm. Odmhabmb Zohê$, gaXma dëb^^mB©nQ>ob, ‘m¡bmZm A~wb H$b‘ AmPmX, gr. amOJmonmbmMmar, Ho$. E‘. ‘w§er, Q>r. Q>r. H¥$îUmå‘mMmar,lr‘Vr gamo{OZr Zm¶Sy>, lr‘Vr gwMoVm H¥$nbmZr ¶m§À¶mgh Eg {ZOqbJßnm, Ho$.gr. aoÈ>r, H|$JbhZw‘§Væ¶m, Q>oHw$a gw~«åhʶ‘ B. H$Zm©Q>H$mVrb {d»¶mV 춳Vrhr gm‘rb Pmë¶m hmo˶m.aMZm g{‘VraMZm g{‘VraMZm g{‘VraMZm g{‘VraMZm g{‘Vr (Drafting Committee) : XoemVrb gd© ~m~tMm VgoM KQ>H$m§Mm H$miOrnyd©H$Aä¶mg H$éZ KQ>Zm g{‘VrZo {d{dY g{‘˶m ñWmnZ Ho$ë¶m. ˶mn¡H$s gdm©V ‘hËdmMr åhUOo aMZmg{‘Vr hmo¶. S>m°. ~m~mgmho~ Am§~ooS>H$a ho ¶m g{‘VrMo Aܶj hmoVo. ¶mì¶{V[a³V EZ. Jmonmbñdm‘rA涧Jma, AëbS>r H¥$îUñdm‘r Aæ¶a, Ho$. E‘. ‘w§er, Q>r. Q>r. H¥$îUå‘mMmar d AZoH$ »¶mVZm‘,‘wËgÔr ‘wËgÔr ‘wËgÔr ‘wËgÔr ‘wËgÔr amOH$maʶm§Mm gh^mJ hmoVm. ¶m g{‘Vrbm ‘gyXm g{‘Vr Agohr åhUVmV.KQ>ZoMr {Z{‘©VrKQ>ZoMr {Z{‘©VrKQ>ZoMr {Z{‘©VrKQ>ZoMr {Z{‘©VrKQ>ZoMr {Z{‘©Vr (Framing of theConstitution) : 11 {S>g|~a 1946nmgyZ XmoZ df}, AH$am ‘{hZo d 18 {XdgKQ>Zm {Z{‘©VrMo H$m‘H$mO Mmbbo. ¶mXaå¶mZKQ>ZoVrb {d{dY {df¶m§Mr gImob MMm© Pmbr.{Z{‘©Vr g{‘VrZo ¶m H$mbmdYr‘ܶo 145g^mKoVë`m.KQ>ZoMm _gwXm V`ma H$ê$ZKQ>ZoMr {Z{_©Vr H$aÊ`mV Ambr ˶mH$[aVmOJmVrb {d{dY Xoem§À¶m KQ>Zm§Mm ~maH$mB©Zo Aä¶mg H$aʶmV Ambm. 1909,1919 d 1935 ‘ܶo{~«Q>re gaH$maZo Adb§~bobo H$m¶Xo, ˶m§Mr g§gXr¶ ì¶dñWm, A‘o[aHo$Mo "~rb Am°’$ amBQ²>g' (Billof rights), Am¶bªS>Mr "A{YH¥$V gm‘mOrH$ VËdo' ¶m gdmªMm AmYma KodyZ KQ>ZoMm AmamIS>m V¶maH$aʶmV Ambm. 26 Zmoìh|~a 1949 amoOr ^maVr¶ amÁ¶KQ>ZoMm pñdH$ma Pmbm. 26 OmZodmar1950 amoOr KQ>Zm A§‘bmV Ambr åhUyZ 26 OmZodmar hm {Xdg JUV§Ì {XZ (àOmgÎmmH$) åhUyZg§nyU© ^maV^a amîQ´>r¶ CËgdmÀ¶m ñdénmV gmOam Ho$bm OmVmo. àm¡T> ‘VXmZ nÜXVrMm (AdultFranchise system) Adb§~ H$éZ ZdrZ ‘VXma ¶mÚm ~Z{dʶmV Amë¶m. 1952 gmbr maVmVn{hë¶m bmoH$g^m {ZdS>UyH$m KoʶmV Amë¶m.KQ>ZoMr àñVmdZm, nyd©{nR>rH$m qH$dm CÔoen{ÌH$mKQ>ZoMr àñVmdZm, nyd©{nR>rH$m qH$dm CÔoen{ÌH$mKQ>ZoMr àñVmdZm, nyd©{nR>rH$m qH$dm CÔoen{ÌH$mKQ>ZoMr àñVmdZm, nyd©{nR>rH$m qH$dm CÔoen{ÌH$mKQ>ZoMr àñVmdZm, nyd©{nR>rH$m qH$dm CÔoen{ÌH$m : (Preamble)

OJmVrb {d{dY Xoem§À¶m KQ>Zm§Mm Vm¡bZrH$ Aä¶mg H$éZ ˶mVrb CÎm‘moÎm‘ {df¶m§MoEH$ÌrH$aU H$éZ ^maVmMr KQ>Zm V¶ma H$aʶmV Ambr. ^maVmÀ¶m KQ>Zobm ñdV:Mr, ñdV§Ì AerEH$ àñVmdZm XoʶmV Ambr. ˶m‘ܶo KQ>ZoMr ‘yb^yV YmoaUo Am{U AmXemªMm g‘mdoe H$aʶmVAmbm. Amnbr KQ>Zm åhUOo ‘yë¶o, VËdo, aMZm d ܶo¶m§Mr Jmoim~oarO Amho. hr KQ>Zm ^maVr¶OZVoÀ¶m Vrd« BÀN>m AmH$m§jmda VgoM AmXemªda AmYm[aV Amho.hr àñVmdZm åhUOoM 13 {S>g|~a1946 amoOr ZohéZr àñVm{dV Ho$boë¶m R>amdmMm EH$ ^mJ Amho. 22 OmZodmar 1947 amoOr KQ>Zmg{‘VrZo {Vbm ‘mݶVm {Xbr. ˶mdoir ^maV AOwZr EH$g§K hmoVm. Z§Va ^maVmMr {d^mJUr hmodyZ15 Am°JñQ> 1947 amoOr ^maV ñdV§Ì Pmbm. Zohé§À¶m ¶m R>amdm‘ܶo WmoS>mgm ~Xb H$éZ^maVm‘ܶo gmd©^m¡‘, g‘mOdmXr, àOmgÎmmH$ ñWmnZ H$aʶmMo R>abo. Amnë¶m KQ>ZoZo à˶oH$mbmgm‘m[OH$, Am{W©H$, amOH$s¶ ݶm¶ XoʶmMm à¶ËZ Ho$bm Amho. VgoM ‘mJmgdJu¶m§Zm dAëng§»¶m§H$mZm nwaogo g§ajU XoʶmMo dMZ {Xbo Amho.

ho Vwåhmbm _m{hV Agy Úm26 OmZodmar 1930 amoOr bmhmoa ¶oWo Pmboë¶m

A{YdoeZm‘ܶo ^maVmgmR>r "g§nyU© ñdamÁ¶' (TotalFreedom) hr g§H$ënZm ‘m§S>ʶmV Ambr, Am{U ¶mKQ>ZoMo ñ‘aU åhUyZ 26 OmZodmar 1950 amoOr AmnbrKQ>Zm A§‘bmV AmUbr Jobr.

Page 54: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

46

gm‘m{OH$, Am{W©H$ d amOZ¡{VH$ ݶm¶Ý¶m¶Ý¶m¶Ý¶m¶Ý¶m¶{dMma A{^춳Vr, {dûdmg lÜXm d

CnmgZm ¶m§Mo ñdmV§ÌñdmV§ÌñdmV§ÌñdmV§ÌñdmV§ÌXOm©Mr d g§YrMr g‘mZVmg‘mZVmg‘mZVmg‘mZVmg‘mZVm

{ZpíMVnUo àmßV H$éZ XoʶmMmAm{U ˶m gdm©‘ܶo 춳VrMr n«{VîR>m

d amîQ´>mMr EH$Vm Am{U EH$mË‘Vm˶m§Mo AmídmgZ XoUmar ~§YwVm~§YwVm~§YwVm~§YwVm~§YwVm

àd{Y©V H$aʶmMm g§H$ënnyd©H$ {ZYm©a H$éZ Am‘À¶m g§{dYmZg^oVAmO {XZm§H$ gìdrg Zmoìh|~a 1649 amoOr

¶mìXmao ho g§{dYmZ A§JrH¥$V Am{U A{Y{Z¶{‘VH$éZ ñdV:àV An©U H$aV AmhmoV

Amåhr ^maVmMo bmoH$, ^maVmMo EH$ gmd©^m¡‘ g‘mOdmXrY‘©{Zanoj bmoH$emhr JUamÁ¶ KS>{dʶmMm d ˶mÀ¶m gd©ZmJ[aH$mg (g‘mOdmX d Y‘©{ZanojVm g§{dYmZ‘ܶo {‘idyZ1676 bm KQ>Zm XþéñVr Ho$br hmoVr.

^maVmÀ`m KQ>ZoMr àñVmdZm

Page 55: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

47

KQ>ZoMr àñVmdZm IynM ‘hËdmMr Amho. ¶m‘ܶo Amnë¶m amÁ¶nÜXVrMo gwñnîQ> dU©ZAmho. hr àñVmdZm åhUOo gm‘mݶ ‘mUgmbm KQ>Zm g‘OyZ KoʶmgmR>r {‘imbobr Jwé{H$ëbrMhmo¶. Amnë¶m KQ>Zobm "KQ>Zm§Mo aËZ' (Jewel of the constitution) Ago g§~mYbo OmVo. Ho$. E‘.‘w§er ¶m§Zr {Vbm "amOH$s¶ OÝ‘Hw§$S>br' (political Horoscope) Ago åhQ>bo Amho.Amåhr ^maVr¶ ZmJ[aH$ : Amåhr ^maVr¶ ZmJ[aH$ : Amåhr ^maVr¶ ZmJ[aH$ : Amåhr ^maVr¶ ZmJ[aH$ : Amåhr ^maVr¶ ZmJ[aH$ : ^maVmMr KQ>Zm hr ^maVmÀ¶m bmoH$mZrM V¶ma Ho$bobr Amho. åhUyZ^maVr¶m§À¶m ^mdZm bjmV KodyZ A˶§V {dMmanyd©H$ ˶mVrb H$m¶Xo ~Z{dbo AmhoV.gmd©^m¡‘gmd©^m¡‘gmd©^m¡‘gmd©^m¡‘gmd©^m¡‘ (sovereign) : ^maV hm EH$ gmd©^m¡‘ Xoe AgyZ Vmo OJmVë¶m H$moU˶mhr XoemÀ¶mVmã¶mV Zmhr. ^maVmbm Amnbr ñdV§Ì Aer naamîQ´> YmoaUo d n§Mdm{f©H$ ¶moOZm AmhoV. ¶m§À¶mA§‘b~OmdUr‘wio Xoembm A§V©~mô¶ ñdm¶ÎmVm bm^br Amho.g‘mOdmXrg‘mOdmXrg‘mOdmXrg‘mOdmXrg‘mOdmXr (socialistic) : Xoem‘ܶo gm‘m[OH$ Eo³¶ (g‘mZVm) {Z‘m©U H$aUo d gd© bmoH$m§Mo{hV OnUo ho KQ>ZoMo ‘w»¶ ܶo¶ Amho. KQ>ZoÀ¶m 42 ì¶m XþéñVrZwgma amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo dYmoaUo R>a{dʶmV Ambr AmhoV.Y‘©{ZanojY‘©{ZanojY‘©{ZanojY‘©{ZanojY‘©{Zanoj (secular) : 1976 ‘ܶo 42 ì¶m KQ>Zm XþéñVr H$m¶ÚmZwgma "Y‘©{Zanoj' hm eãXKQ>ZoV g‘m{dîQ> H$aʶmV Ambm. ¶mZwgma H$moU˶mhr {d{eîQ> Y‘m©bm XOm© {Xbobm Zmhr. ZmJ[aH$m§ZmñdV:À¶m BÀN>oZwgma H$moUVmhr Y‘© pñdH$maʶmMo ñdmV§Í¶ Amho. ¶m‘wioM ^maVmV Ym‘uH$ EH$monmnhmd¶mg {‘iVmo.àOmgÎmmH$ JUamÁ¶àOmgÎmmH$ JUamÁ¶àOmgÎmmH$ JUamÁ¶àOmgÎmmH$ JUamÁ¶àOmgÎmmH$ JUamÁ¶ (Democratic Republic) : gdmªMo hrV OnUo hr bmoH$emhr gaH$maMrA˶§V ‘hËdmMr O~m~Xmar Amho. ¶oWo gd© àíZ MM}ìXmao gmoS>{dbo OmVmV. Xa nmM dfm©VyZ EH$Xmgmd©{ÌH$ {ZdS>UyH$m KoVë¶m OmVmV. amîQ´>nVr ho amîQ´>mMo à‘wI AgVmV. ˶m§Mm H$m¶©H$mb 5 df}AgVmo. ˶m‘wioM Amnbo amîQ´> ho EH$ JUamÁ¶ Amho.^maVr¶ KQ>ZoMr à‘wI d¡{eîQ>ç^maVr¶ KQ>ZoMr à‘wI d¡{eîQ>ç^maVr¶ KQ>ZoMr à‘wI d¡{eîQ>ç^maVr¶ KQ>ZoMr à‘wI d¡{eîQ>ç^maVr¶ KQ>ZoMr à‘wI d¡{eîQ>ç o (salient features of our constitution):

OJmVrb gdm©V ‘moR>r {b{IV amÁ¶KQ>Zm :OJmVrb gdm©V ‘moR>r {b{IV amÁ¶KQ>Zm :OJmVrb gdm©V ‘moR>r {b{IV amÁ¶KQ>Zm :OJmVrb gdm©V ‘moR>r {b{IV amÁ¶KQ>Zm :OJmVrb gdm©V ‘moR>r {b{IV amÁ¶KQ>Zm :^maVmMr amÁ¶KQ>Zm g§KamÁ¶mË‘H$ Amho. amÁ¶KQ>ZoV H|$Ðr¶ gaH$maMo ñdén Am{U

A{YH$ma, H|$Ðr¶ H$m¶Xo ‘§S>i (legislature), H$m¶©H$mar ‘§S>i (executive) d ݶm¶‘§S>i(judiciary) ¶m§À¶mVrb gÎmmg§~§Y ñnîQ> AmhoV. VgoM H|$Ðr¶ gaH$ma d amÁ¶gaH$ma ¶m§À¶mVrbgÎmmg§~§Y ñnîQ> Ho$bm Amho. ZmJ[aH$m§Mo ‘yb^yV h³H$ d H$V©ì¶o, amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUoB. gd© JmoîQ>r {b{IV ñdénmV AmhoV. gwadmVrbm Amnë¶m KQ>ZoV 22 mJ, 8 n[a{eîQ>ço d 395H$b‘o hmoVr. Z§Va AZoH$ Xþéñ˶m hmodyZ 24 mJ, 12 n[a{eîQ>ço Am{U 450 H$b‘o Agbobr br‘moR>r KQ>Zm V¶ma Pmbr. maV g§KamÁ¶ AgyZgwÜXm H|$Ð d amÁ¶ gaH$magmR>r EH$M KQ>Zm A§‘bmVAmUbr OmVo.

Page 56: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

48

bd{MH$ KQ>Zm :bd{MH$ KQ>Zm :bd{MH$ KQ>Zm :bd{MH$ KQ>Zm :bd{MH$ KQ>Zm : Or KQ>Zm ghOmghOr XþéñV Ho$br OmVo {Vbm bd{MH$ (flexible) KQ>ZmAgo åhUVmV. H$mhr KQ>Zm EH$m {deof H$m¶©nÜXVrZo XþéñV Ho$ë¶m OmVmV ˶m§Zm VmR>a (H$S>H$)KQ>Zm åhUVmV. Amnbr KQ>Zm ¶m XmoÝhtMo {‘lU Amho. Vr AJXr bd{MH$hr Zmhr d AJXr VmR>ahrZmhr.

bmoH$g^oÀ¶m gaH$maMo ñdén : bmoH$g^oÀ¶m gaH$maMo ñdén : bmoH$g^oÀ¶m gaH$maMo ñdén : bmoH$g^oÀ¶m gaH$maMo ñdén : bmoH$g^oÀ¶m gaH$maMo ñdén : Amnë¶m KQ>ZooZo bmoH$g^oMo gaH$ma nwañH¥$V Ho$bo Amho.XoemMr gmd©^m¡‘ gÎmm AmnU {ZdS>boë¶m g§gXoÀ¶m AI˶marV AgVo. H|$Ð d amÁ¶ ñVamdarbݶm¶‘§S>imMr O~m~Xmar H$m¶©H$mar ‘§S>imda AgVo. Omon¶ªV H$m¶Xo‘§S>i gÎmoda AgVo Vmon¶ªV‘§Ìr‘§S>ihr gÎmoda AgVo. H$m¶Xo‘§S>imMm {dûdmg J‘mdë¶mda ‘§Ìr‘§S>imbm ËdarV amOrZm‘mÚmdm bmJVmo.

àOmgÎmmH$ nÜXVr : àOmgÎmmH$ nÜXVr : àOmgÎmmH$ nÜXVr : àOmgÎmmH$ nÜXVr : àOmgÎmmH$ nÜXVr : maV EH$ àOmgÎmmH$ Xoe Agë¶mMo Kmo{fV Ho$bo Amho. ˶m‘wio AZwd§erH$VZoHw$Umbmhr XoemMm H$ma^ma H$aVm ¶oV Zmhr. B§½b§S>‘ܶo AZwd§erH$VoZo amîQ´>mMm H$ma^ma amOm/amUr H$aVmV. ˶m‘yio {VWo Oar bmoH$emhr Agbr Var Vo àOmgÎmmH$ amîQ´> Zmhr. ^maVmVamîQ´>nVr hm g§nyU© XoemMm à‘wI AgVmo Omo gdmªZr {‘iyZ {ZdS>bobm AgVmo.

g§KamÁ¶ nÜXVr : g§KamÁ¶ nÜXVr : g§KamÁ¶ nÜXVr : g§KamÁ¶ nÜXVr : g§KamÁ¶ nÜXVr : Amnë¶m KQ>ZoZo g§KamÁ¶ ( g§¶w³V amÁ¶) nÜXVr Adb§~bobr AmhoH$maU Amnë¶m XoemV AZoH$ mfm, OmVr, Y‘© Am{U m¡JmobrH$ àXoe AmhoV. àemgH$s¶ A{YH$maH|$Ð d amÁ¶ gaH$ma‘ܶo {d^mJbobo AmhoV. (H|$ÐmÀ¶m ¶mXrV 99 ^mJ, amÁ¶mÀ¶m ¶mXrV 65^mJ d XmoÝhr‘ܶo {‘iyZ 56 ^mJ AmhoV). XmoÝhr gaH$mam§‘ܶo H$mhr H$bh {Z‘m©U Pmë¶mg(H$moU˶mhr {df¶m~m~VrV) Vo gmoS>{dʶmMo A{YH$ma gdm}ƒ ݶm¶mb¶mbm (supreme court)

AmhoV.

‘yb^yV h³H$ (A{YH$ma) : ‘yb^yV h³H$ (A{YH$ma) : ‘yb^yV h³H$ (A{YH$ma) : ‘yb^yV h³H$ (A{YH$ma) : ‘yb^yV h³H$ (A{YH$ma) : Oo A{YH$ma KQ>Zm WoQ> OZVobm XoVo ˶m§Zm ‘yb^yV h³H$ AgoåhUVmV. H|$Ð qH$dm amÁ¶ gaH$ma VgoM BVa H$moU˶mhr g§ñWm§Mo (g§KQ>Zm) H$m¶Xo ho h³H$S>mdby eH$V ZmhrV. Oa ¶m h³H$m§Zm Hw$Ur ~mYm AmUʶmMm à¶ËZ Ho$bm Va ZmJarH$ CÀM qH$dmgdm}À¶ ݶm¶mb¶mV XmX ‘mJy eH$VmV. ho A{YH$ma KQ>ZoÀ¶m 3 è¶m mJmV Z‘yX Ho$bobo AmhoV.Vo nwT>rb à‘mUo AmhoV - ñdV§ÌVoMm h³H$, g‘mZVoMm h³H$, {nidUyH${damoYr h³H$, {ejU dg§ñH¥$VrMm h³H$ Am{U KQ>ZmË‘H$ Cnm¶m§Mm h³H$. ¶m h³H$m§Mo g§ajU H$aʶmMm A{YH$ma gdm}ƒÝ¶m¶mb¶mbm Amho. åhUyZ gdm}ƒ ݶm¶mb¶mbm "‘yb^yV h³H$m§Mm ajH$' Ago åhUVmV.

‘yb^yV H$V©ì¶o : ‘yb^yV H$V©ì¶o : ‘yb^yV H$V©ì¶o : ‘yb^yV H$V©ì¶o : ‘yb^yV H$V©ì¶o : Amnë¶m Xoem~Ôb AgUmè¶m O~m~Xmè¶m åhUOoM Amnbr H$V©ì¶o hmoV.KQ>ZoÀ¶m 4 "A' ^mJm‘Yrb 51 A H$b‘m§VJ©V 11 ‘yb^yV H$V©ì¶m§Mo dU©Z Ho$bo Amho. 2002

Page 57: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

49

gmbr KQ>ZoÀ¶m 86 ì¶m XþéñVrZwgma 6 Vo 18 d¶moJQ>mVrb ‘wbm§Zm g³VrZo {ejU XoUo honmbH$m§Mo H$V©ì¶ R>a{dbo Jobo Amho.amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUo :amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUo :amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUo :amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUo :amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUo : KQ>ZoÀ¶m 4 ϶m ^mJmV amÁ¶mMr A{YH¥$V VËdo d YmoaUog‘m{dîQ> Ho$bobr AmhoV. hr VËdo Am¶bªS>À¶m KQ>ZoVyZ KoVbobr AmhoV. hr VËdo Am{W©H$ dgm‘mOrH$ g‘mZVm àñWm{nV H$aʶmMm nm¶m AmhoV. XoemMm amÁ¶H$ma^ma Mmb{dʶmgmR>r hrA˶§V Amdí¶H$ AmhoV. Oar gaH$maZo hr VËdo A§‘bmV AmUbr ZmhrV Var ݶm¶mb¶ ˶m§ZmOm~ {dMmé eH$V Zmhr. na§Vw O|ìhm gaH$ma ZdrZ H$m¶Xo V¶ma H$aVo V|ìhm ‘mÌ Ë¶m§Zm hr VËdo{dMmamV ¿¶mdrM bmJVmV.ñdV§Ì Am{U H|$Ðr¶ ݶm¶ì¶dñWm : ñdV§Ì Am{U H|$Ðr¶ ݶm¶ì¶dñWm : ñdV§Ì Am{U H|$Ðr¶ ݶm¶ì¶dñWm : ñdV§Ì Am{U H|$Ðr¶ ݶm¶ì¶dñWm : ñdV§Ì Am{U H|$Ðr¶ ݶm¶ì¶dñWm : Amnbr ݶm¶ì¶dñWm hr ñdV§Ì Am{U H|$Ðr¶ Amho.OZVoÀ¶m h³H$m§Mo ajU H$aʶmgmR>r ݶm¶mb¶mbm YmS>er {ZU©¶ KoʶmMo A{YH$ma AmhoV.H$m¶Xo‘§S>i qH$dm H$m¶©H$mar ‘§S>imbm ݶm¶ì¶dñWoÀ¶m H$ma^mam‘ܶo hñVjon H$aʶmMm A{YH$maZmhr. gdm}À¶ ݶm¶mb¶mÀ¶m H$ma^mam‘ܶo A{YH$mamImbr BVa ImbÀ¶m XOm©Mr(subcordinate) ݶm¶mb¶o H$m‘ H$aVmV.EHo$ar ZmJ[aH$Ëd : EHo$ar ZmJ[aH$Ëd : EHo$ar ZmJ[aH$Ëd : EHo$ar ZmJ[aH$Ëd : EHo$ar ZmJ[aH$Ëd : àm§Vr¶dmXmda A§Hw$e R>odʶmgmR>r d amîQ´>^³Vrbm CÎmoOZ XoʶmgmR>rKQ>ZoZo EHo$ar ZmJ[aH$ËdmMr VaVyX Ho$br Amho. XoemMm ZmJ[aH$ H$moU˶mhr amÁ¶mV OÝ‘bmAgbm qH$dm ahmV Agbm Var gmaIoM h³H$ AmhoV. ¶m g§X^m©V H$m¶Xo ({Z¶‘) ~Z{dʶmMmA{YH$ma H$m¶Xo‘§S>imbm Amho.àm¡T> ‘VXmZ : àm¡T> ‘VXmZ : àm¡T> ‘VXmZ : àm¡T> ‘VXmZ : àm¡T> ‘VXmZ : KQ>ZoZo àm¡T>m§Zm ‘Vm{YH$ma {Xbm Amho. 18 dfm©darb gd© ZmJ[aH$m§Zm ‘VXoʶmMm A{YH$ma Amho. ho bmoH$m§À¶m g§nyU© A{YH$mamMo ÚmoVH$ hmo¶.pìXgXZ H$m¶Xo‘§S>i : pìXgXZ H$m¶Xo‘§S>i : pìXgXZ H$m¶Xo‘§S>i : pìXgXZ H$m¶Xo‘§S>i : pìXgXZ H$m¶Xo‘§S>i : ^maVr¶ H$m¶Xo‘§S>imbm "g§gX' Ago åhUVmV. g§gX bmoH$g^m(Lower House) d amÁ¶g^m (Upper House) Aem XmoZ ^mJmV {d^mJbobr Amho.nj nÜXVr :nj nÜXVr :nj nÜXVr :nj nÜXVr :nj nÜXVr :amOH$s¶ nj ho bmoH$emhrMo AmYmañV§^ AmhoV. amOH$s¶ njm§{edm¶ bmoH$emhrH$m¶© H$é eH$V Zmhr. ^maVm‘ܶo ~hþnj nÜXVr Amho. {ZdS>UwH$s‘ܶo Á¶m njmbm ~hþ‘V{‘iVo Vmo gÎmmYmar nj ~ZVmo Va Cd©arV nj {damoYrnj ~ZVmV.‘yb^yV h³H$ d H$V©ì¶o :‘yb^yV h³H$ d H$V©ì¶o :‘yb^yV h³H$ d H$V©ì¶o :‘yb^yV h³H$ d H$V©ì¶o :‘yb^yV h³H$ d H$V©ì¶o :

‘yb^yV h³H$ ZmJ[aH$m§À¶m 춳Vr‘Ëd {dH$mgmgmR>r Amdí¶H$ Ago gm‘m{OH$ Am{UamOH$s¶ dmVmdaU nwa{dVmV. g‘mOm‘ܶo gwg§ñH¥$V Ago OrdZ OJʶmgmR>r VgoM bmoH$emhr¶eñdr hmoʶmgmR>r Vo Amdí¶H$ AmhoV. KQ>ZoÀ¶m 3 è¶m ^mJm‘ܶo 7 ‘yb^yV h³H$ Z‘yXHo$bobo hmoVo. na§Vw 44 ì¶m XþéñVrA§VJ©V ‘mb‘ÎmoMm h³H$ H$mTy>Z Q>mH$ʶmV Ambm. AmVm gܶm6 ‘yb^yV h³H$ AmhoV.

Page 58: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

50

g‘mZVoMmA{YH$ma (14Vo 18 H$b‘)

ñdmV§Í¶mMmA{YH$ma (H$b‘

19 Vo 22)

{nidUyH${damoYr A{YH$ma

(23 d 24H$b‘)

Y‘©© ñdmV§Í¶mMmA{YH$ma (25 Vo

28 H$b‘ )

gm§ñH¥$VrH$ de¡jUrH$

ñdmV§Í¶mMmA{YH$ma ( 29Vo 30 H$b‘)

KQ>ZmË‘H$Cnm¶m§Mm

A{YH$ma (32)

ho AmnUmg ‘m{hV Amho H$m?ho AmnUmg ‘m{hV Amho H$m?ho AmnUmg ‘m{hV Amho H$m?ho AmnUmg ‘m{hV Amho H$m?ho AmnUmg ‘m{hV Amho H$m?1895 gmbr amîQ´>r¶ H$m±J«ogZo ZmJ[aH$m§À¶m h³H$m§À¶m A§‘b ~OmdUrgmR>r AmJ«h Yabm.1895 gmbr ~mi J§JmYa {Q>iH$ ¶m§Zr "ñdamÁ¶ ~mob' ‘ܶo bmoH$m§À¶m h³H$m§Mr ‘mJUr Ho$br.1925 gmbr S>m°. A°Zr ~oP§Q> ¶m§Zr ^maVmÀ¶m "amîQ´>Hy$b ~rb' ‘ܶo 춳VrñdmV§Í¶, H$V©ì¶OmUrdoMoñdmV§Í¶, d³V¥Ëd ñdmV§Í¶, gdmªgmR>r g‘mZ H$m¶Xm ho ‘hËdmMo ‘wÔo Kmo{fV Ho$bo.1946 À¶m ‘§Ìr‘§S>i g{‘VrZo ¶m ‘yb^yV h³H$m§Zm nmqR>~m {Xbm.

g‘mZVoMm A{YH$ma : g‘mZVoMm A{YH$ma : g‘mZVoMm A{YH$ma : g‘mZVoMm A{YH$ma : g‘mZVoMm A{YH$ma : bmoH$emhrÀ¶m ¶emH$arVm hm h³H$ A˶mdí`H$ Amho. ¶m H$m¶ÚmZwgmagd© ZmJ[aH$ gm‘m{OH$ÑîQ>çm, Am{W©H$ ÑîQ>çm d H$m¶Úmg‘moa g‘mZ AmhoV. H$m¶ÚmZo gdmªZmg‘mZ g§ajU {‘imbo nm{hOo. OmV, Y‘©, qbJ qH$dm OÝ‘{R>H$mUr ¶m AmYmamImbr ^oX^md Ho$bmOmdy Z¶o. gmd©O[ZH$ H$a‘UyH$sMr {R>H$mUo, Cnhma J¥ho, XþH$mZo Am{U gmd©O{ZH$ àmW©ZmñWirOmʶmg H$moU˶mhr ZmJ[aH$mbm à{V~§Y Agy Z¶o. ¶m h³H$mZwgma Añn¥í¶Vm hm JwÝhm Amho. ¶mh³H$mìXmao à˶oH$ ZmJ[aH$mbm gaH$mar godoV éOy hmoʶmMr g‘mZ g§Yr CnbãY H$éZ {XbobrAmho.{deof ñdmV§Í¶mMm h³H$ : {deof ñdmV§Í¶mMm h³H$ : {deof ñdmV§Í¶mMm h³H$ : {deof ñdmV§Í¶mMm h³H$ : {deof ñdmV§Í¶mMm h³H$ : KQ>ZoZo Imbrb 6 h³H$ {Xbobo AmhoV. dŠV¥Ëd Am{U A{^춳VrñdmV§Í¶, em§VVoV EH$Ì OJʶmMo ñdmV§Í¶, g§ñWm ñWmnZ H$aʶmMo ñdmV§Í¶, ^maVmV Hw$R>ohr‘w³Vg§Mma H$aʶmMo ñdmV§Í¶, maVmV H$moR>ohr amhʶmMo Am{U ñWm¶rH$ hmoʶmMo ñdmV§Í¶, H$moUVmhrnoem, ì¶dgm¶ d ì¶mnma H$aʶmMo ñdmV§Í¶. hm h³H$ g§ajH$ h³H$ AgyZ ¶m A§VJ©V H$moU˶mhr

_yb^yV h¸$

Page 59: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

51

춳Vrbm ¶mo½¶ H$maUm{edm¶ AQ>H$ H$aVm ¶oV Zmhr. ¶m h³H$mda A§H$we R>odʶmgmR>r H$moUVohramÁ¶ H$m¶Xm H$é eH$V Zmhr.emofU ({nidUyH$) {damoYr H$m¶Xm :emofU ({nidUyH$) {damoYr H$m¶Xm :emofU ({nidUyH$) {damoYr H$m¶Xm :emofU ({nidUyH$) {damoYr H$m¶Xm :emofU ({nidUyH$) {damoYr H$m¶Xm : ¶m H$m`ÚmMo ‘w»¶ ܶo¶ ‘{hbm§Mo, ‘wbm§MoVgoM Jar~ d H$‘Omoa 춳VtMo emofU Wm§~{dUo ho Amho. ¶mZwgma ^rH$ ‘mJUo, XodXmgr nÜXV,gVrMr Mmb, AZ¡{VH$ ì¶dhma Am{U doR>{~Jmar B. Zm à{V~§Y Ho$bm Amho. ¶m H$m¶Úm§VJ©V 14dfm©Imbrb ~mbH$m§Zm (‘wbm§Zm) ImUr‘ܶo, H$maImݶm§‘ܶo Am{U BVa YmoH$mXm¶H$ ì¶dgm¶m‘ܶoH$m‘mbm bmdUo {ejmnmÌ JwÝhm Amho.

ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úmho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úmho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úmho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úmho Vwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmemofU Wm§~{dʶmgmR>r H|$Ð gaH$maZo AZoH$ H$m¶Xo bmJy Ho$bo AmhoV.{H$‘mZdoVZ H$m¶Xm 1948 AZ¡{VH$ ì¶dhma H$m¶Xm 1956hþ§S>m{damoYr H$m¶Xm 1961 Jwbm‘{Jar {Z‘y©bZ H$m¶Xm 1976gVrà{V~§YH$ H$m¶Xm 1987 ‘mZdr h³H$ g§ajU H$m¶Xm 1993H$m¡Qw>§~rH$ qhgmMma H$m¶Xm 2005

Y‘©ñdmV§Í¶mMm h³H$ : Y‘©ñdmV§Í¶mMm h³H$ : Y‘©ñdmV§Í¶mMm h³H$ : Y‘©ñdmV§Í¶mMm h³H$ : Y‘©ñdmV§Í¶mMm h³H$ : ^maV ho EH$ Y‘©{Zanoj amîQ´> AgboZo H$moU˶mhr {d{eîQ> Y‘m©bmamîQ´>r¶ XOm© {Xbm Jobm Zmhr. ZmJ[aH$ ñdoÀN>oZo H$moU˶mhr Y‘m©Mm pñdH$ma H$é eH$VmV. VgoMAmMaU d àgma H$é eH$VmV. Ym‘uH$ g§ñWm§À¶m ì¶dñWmnZmgmR>r H$moU˶mhr 춳Vrda XoUJrXoʶmgmR>r X~md AmUy eH$V ZmhrV. XoemVrb amOH$s¶ Am{U BVa ì¶dhmam§gmR>r Ym‘uH$ ñWim§Mmdmna H$aʶmg à{V~§Y Ho$bm Jobm Amho.gm§ñH¥$VrH$ Am{U e¡j{UH$ h³H$ :gm§ñH¥$VrH$ Am{U e¡j{UH$ h³H$ :gm§ñH¥$VrH$ Am{U e¡j{UH$ h³H$ :gm§ñH¥$VrH$ Am{U e¡j{UH$ h³H$ :gm§ñH¥$VrH$ Am{U e¡j{UH$ h³H$ : XoemVrb gd© ZmJ[aH$m§Zm ˶m§Mr ñdV:Mr Aer EH$ ^mfm,{bnr Am{U g§ñH¥$Vr Amho. ˶m§Mo ajU H$aUo ho amÁ¶mMo H$V©ì¶ Amho. hm H$m¶Xm Ym‘uH$ d mfrH$Aëng§»¶m§H$m§À¶m {hVg§~§YmMo ajU H$aVmo. gaH$mar AZwXmZrV d Aëng§»¶m§H$ g§ñWo‘ܶo àdoeXoʶmMm h³H$ Hw$Umbmhr ZmH$mabm OmV Zmhr.

ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy ÚmKQ>ZoÀ¶m 86 ì¶m XþéñVrZwgma H$b‘ 21"A' A§VJ©V {ejUmMm h³H$ {Xbm JobmAmho. ¶m H$m¶Úm§VJ©V amÁ¶m§Zo 6 Vo 14 d¶moJQ>mVrb gd© ‘wbm§Zm g³VrMo d‘mo’$V {ejU {Xbo nm{hOo. 2009 gmbr H$Zm©Q>H$mZo hm H$m¶Xm A§‘bmV AmUbm.

KQ>ZmË‘H$ Cnm¶m§Mm h³H$ : KQ>ZmË‘H$ Cnm¶m§Mm h³H$ : KQ>ZmË‘H$ Cnm¶m§Mm h³H$ : KQ>ZmË‘H$ Cnm¶m§Mm h³H$ : KQ>ZmË‘H$ Cnm¶m§Mm h³H$ : KQ>ZoZo ^maVmVrb ZmJ[aH$m§Zm ’$³V ‘yb^yV h³H$ {Xbo ZmhrVVa H$b‘ 32 A§VJ©V ˶m§Mr h‘rgwÜXm {Xbr Amho. O|ìhm H|$Ð qH$dm amÁ¶gaH$maH$Sy>Z ¶mA{YH$mam§Mo

Page 60: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

52

Cëb§KZ Ho$bo OmVo V|ìhm ZmJ[aH$ Amnë¶m g§ajUmgmR>r gdm}ƒ ݶm¶mb¶mV Omdy eH$VmV.åhUyZM S>m°. Am§~oS>H$am§Zr ¶m h³H$mbm "KQ>ZoMo öX¶ qH$dm AmË‘m' Ago åhQ>bo Amho. ¶m ‘yb^yVh³H$m§Mr A§‘b~OmdUr H$aʶmMm A{YH$ma gdm}ƒ ݶm¶mb¶mbm Amho. åhUyZM ˶m§Zm "‘yb^yVh³H$m§Mm ajUH$Vm©' Ago åhQ>bo OmVo. ZmJ[aH$m§À¶m h³H$m§Mo ajU H$aʶmgmR>r d[aîR>m§H$Sy>ZAmbobo hþHy$‘ ݶm¶mb¶ pñdH$mé eH$Vo. Vo nwT>rb à‘mUo AmhoV.

a . H ¡ $Úmbm ݶm¶mb¶mg‘m oa hOa. H ¡ $Úmbm ݶm¶mb¶mg‘m oa hOa. H ¡ $Úmbm ݶm¶mb¶mg‘m oa hOa. H ¡ $Úmbm ݶm¶mb¶mg‘m oa hOa. H ¡ $Úmbm ݶm¶mb¶mg‘m oa hOaH$aʶmMm boIr hþHy$‘ H$aʶmMm boIr hþHy$‘ H$aʶmMm boIr hþHy$‘ H$aʶmMm boIr hþHy$‘ H$aʶmMm boIr hþHy$‘ (Habeus Cor-pus): O|ìhm EImÚm 춳Vrbm {dZmH$maUAQ>H$ Ho$br OmVo V|ìhm Vr 춳Vr qH$dm ˶mÀ¶mdVrZo Aݶ Hw$Urhr 춳Vr ˶mÀ¶m gwQ>Ho$gmR>rboIr {dZ§VrAO© XmIb H$é eH$Vo. AQ>H$Pmboë¶m 춳Vrbm 24 Vmgm§À¶m AmVݶm¶mb¶mg‘moa hOa H$amdo bmJVo. (hm {dZ§Vr AO© ’$m¡OXmar Xmì¶m§g§X^m©V bmJy hmoV Zmhr.)b. d[aîR> ݶm¶mb¶mZo H${ZîR> ݶm¶mb¶mbm Ho$bobm hþHy$‘ . d[aîR> ݶm¶mb¶mZo H${ZîR> ݶm¶mb¶mbm Ho$bobm hþHy$‘ . d[aîR> ݶm¶mb¶mZo H${ZîR> ݶm¶mb¶mbm Ho$bobm hþHy$‘ . d[aîR> ݶm¶mb¶mZo H${ZîR> ݶm¶mb¶mbm Ho$bobm hþHy$‘ . d[aîR> ݶm¶mb¶mZo H${ZîR> ݶm¶mb¶mbm Ho$bobm hþHy$‘ (Mandamus) : O|ìhmEImXo H$m¶m©b¶ ˶m§Mo A{YH$ma dmnaʶmg ZH$ma XoVo qH$dm gm‘mOrH$ H$V©ì¶mV H$gya H$aVo,ImbÀ¶m XOm©Mo ݶm¶mb¶ ˶mÀ¶m H$V©ì¶mV H$gya H$aVo V|ìhm CÀM qH$dm gdm}ÀM ݶm¶mb¶g§~§YrV bmoH$m§Zm ˶m§À¶m O~m~Xmè¶m nma nmS>ʶmMo hþHy$‘ A{YH¥$VnUo Xody eH$Vo.

c. à{V~§YZà{V~§YZà{V~§YZà{V~§YZà{V~§YZ (Prohibition) : hm gdm}ÀM ݶm¶mb¶mZo ImbÀ¶m XOm©À¶m ݶm¶mb¶mbm˶m§À¶m A{YH$mamì¶{V[a³V Xmdm Mmb{dʶmg qH$dm {ZH$mb Xoʶmg à{V~§Y H$aUmam boIrhþHy$‘ Amho.

d. H${ZîR> ݶm¶mb¶mVrb IQ>ë¶mÀ¶m H$m‘mg§~§YrMo H$mJXnÌ nwZ{d©MmamW© d[aîR>H${ZîR> ݶm¶mb¶mVrb IQ>ë¶mÀ¶m H$m‘mg§~§YrMo H$mJXnÌ nwZ{d©MmamW© d[aîR>H${ZîR> ݶm¶mb¶mVrb IQ>ë¶mÀ¶m H$m‘mg§~§YrMo H$mJXnÌ nwZ{d©MmamW© d[aîR>H${ZîR> ݶm¶mb¶mVrb IQ>ë¶mÀ¶m H$m‘mg§~§YrMo H$mJXnÌ nwZ{d©MmamW© d[aîR>H${ZîR> ݶm¶mb¶mVrb IQ>ë¶mÀ¶m H$m‘mg§~§YrMo H$mJXnÌ nwZ{d©MmamW© d[aîR>ݶm¶mb¶mH$S> o nmR>{dʶmg§~§Yr d[aîR> ݶm¶mb¶mMm AmXoe ݶm¶mb¶mH$S> o nmR>{dʶmg§~§Yr d[aîR> ݶm¶mb¶mMm AmXoe ݶm¶mb¶mH$S> o nmR>{dʶmg§~§Yr d[aîR> ݶm¶mb¶mMm AmXoe ݶm¶mb¶mH$S> o nmR>{dʶmg§~§Yr d[aîR> ݶm¶mb¶mMm AmXoe ݶm¶mb¶mH$S> o nmR>{dʶmg§~§Yr d[aîR> ݶm¶mb¶mMm AmXoe (Certiorary) : hmH${ZîR> ݶm¶mb¶m§Zm ˶m§À¶m AI˶mar~mhoarb Xmdo ˶m§À¶m d[aîR> ݶm¶mb¶mH$S>o nmR>{dʶmg§~§Yrgdm}ƒ ݶm¶mb¶mZo {Xbobm AmXoe hmo¶. Aem n[apñWVrV gdm}ÀM ݶm¶mb¶ H${ZîR> ݶm¶mb¶mZo{Xbobo {ZU©¶ aÔ H$é eH$Vo.

e. H$mo - dm°a§QH$mo - dm°a§QH$mo - dm°a§QH$mo - dm°a§QH$mo - dm°a§Q> (Co-warrant) : Ah©VmnmÌ Zgbobr 춳Vr Oa gaH$mar hþÚmda H$m¶©aVAgob Va Aem 춳VtMr H$gyZ Mm¡H$er H$aʶmg§X^m©V Omar Ho$bobm AmXoe. H$moUVmhr ZmJ[aH$gmd©OZrH$ {hVmÀ`m Ñ{ï>H$moZmVyZ Xmdm (Public Interest Litigation) XmIb H$ê$ eH$Vmo,gmd©OZrH$ {hV, A{YH$ma OrdZmdí`H$ ~m~r, {_i{dUo, n`m©daU àXÿfU {damoY B. g§X^m©V ì`º$sqH$dm g§ñWm Xmdm XmIb H$ê$ eH$VmV. A{bH$S>À` H$mimV AmnU nmhÿ eH$Vmo H$s AZoH$ doir Agoàg§J {Z_m©U hmoVm AmhoV. _m{hVrÀ`m AmYmao Ý`m`mb`m_m\©$V ñd §ñ\y$VuZo Ago Xmdo XmIb H$ê$ZKoVbo OmV AmhoV.

H¥$Vr :amÁ`mVrb _mZdr h¸$ Am`moJm~Ôb

_m{hVr g§J«{hV H$am. EImÚm KQ>ZoV _mZdr h¸$m§MoC„§KZ Ho$ë`mZ§Va `m Am`moJmZo Ho$boë`m H$madmB©g§X^m©V àgma _mÜ`_mVyZ _m{hVr {_idm.

Page 61: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

53

‘yb^yV H$V©ì¶o‘yb^yV H$V©ì¶o‘yb^yV H$V©ì¶o‘yb^yV H$V©ì¶o‘yb^yV H$V©ì¶o

h³H$ Am{U H$V©ì¶o ¶m EH$mM ZmʶmÀ¶m XmoZ ~mOy AmhoV. H$V©ì¶m§{edm¶ h³H$m§ZmH$mhrhr ‘hËd/‘yë¶ Zmhr. KQ>ZoÀ¶m 42 ì¶m XþéñVrZwgma 4 A ^mJmV H$b‘ 5 A ‘ܶo 10‘yb^yV H$V©ì¶m§Mm g‘mdoe Ho$bobm hmoVm. 2002 gmbr 86 ì¶m XþéñVrZwgma AmVm 11 ‘yb^yVH$V©ì¶o AmhoV. Vr Imbrb à‘mUo -

1) amîQ´>ÜdO, amîQ´>JrV d amÁ¶KQ>ZoMm AmXa H$aUo.

2) ñdmV§Í¶ àmßVrgmR>r amîQ´>r¶ Midirbm àoaUm XoUmè¶m AmXemªMo nmbZ H$aUo.

3) ^maVmMr AI§S>Vm OnUo.

4) ‘mV¥^y‘rMo ajU H$aUo.

5) ^maVr¶m§‘ܶo ~§YwËd^md d {ZîR>m dmT>rg bmdUo.

6) Amnbm A‘yë¶ dmagm OVZ H$aUo.

7) Z¡g{J©H$ n¶m©daUmMo ajU H$éZ d¥ÜXtJV H$aUo.

8) d¡km{ZH$ ÑîQ>rH$moZ d Mm¡H$g~wÜXrMm {dH$mg H$aUo.

9) gmd©OZrH$ ‘mb‘ÎmoMo g§ajU H$aUo.

10) d¡¶p³VH$ d gm‘yhrH$ gdmª{JU {dH$mgmgmR>r à¶ËZ H$aUo.

11) 6 Vo 18 d¶moJQ>mVrb ‘wbm§Zm nmbH$m§Zr {ejUmMr g§Yr CnbãY H$éZ XoUo.

‘yb^yV h³H$m§à‘mUo H$V©ì¶m§Zm ݶm¶mb¶mH$Sy>Z H$m¶ÚmMo g§ajU Zmhr. na§Vw Oo Amnë¶mH$V©ì¶mV H$gya H$aVmV ˶m§Zm H$m¶ÚmZo {ejm hmody eH$Vo.

aaaaamÁ¶mÀ¶m YmoaUm§Mr A{YH¥$V VËdo :mÁ¶mÀ¶m YmoaUm§Mr A{YH¥$V VËdo :mÁ¶mÀ¶m YmoaUm§Mr A{YH¥$V VËdo :mÁ¶mÀ¶m YmoaUm§Mr A{YH¥$V VËdo :mÁ¶mÀ¶m YmoaUm§Mr A{YH¥$V VËdo : g‘mO{hVH$mar amÁ¶ì¶dñWmnZoÀ¶m hoVyZo KQ>Zo‘ܶoamÁ¶m§À¶m H$mhr A{YH¥$V VËdm§Mm d YmoaUm§Mm g‘mdoe H$aʶmV Ambm Amho. hr VËdo Am¶bªS>À¶mKQ>ZoVyZ KoVbr Jobr hmoVr. hr VËdo H|$Ð d amÁ¶ gaH$mabm {Xem XmI{dʶmMo H$m‘ H$aVmV.¶mìXmao gaH$ma Amnë¶m ZmJ[aH$m§Zm AmWuH$, gm‘m{OH$ d amOH$s¶ ݶm¶ Xody eH$Vo. na§Vy hrVËdo {ZVr‘Îmoda

MMm© H$am :^maVmMo ZmJ[aH$ åhUyZ

AmnU Ogo Amnbo ‘yb^yV h³H$Cn^moJVmo VgoM Amnbr ‘yb^yV H$V©ì¶oXo{Ib nma nmS>br nm{hOoV

Page 62: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

54

AmYm[aV Agë¶mZo Oa H|$Ð d amÁ¶mV ˶mMr A‘§b~OmdUr Pmbr Zmhr Va ݶm¶mb¶ ˶m§ZmH$m¶XoeranUo Om~ {dMmé eH$V Zmhr. hr VËdo g‘mOdmXr d CXma‘VdmXr AgyZ Jm§YrOtÀ¶mAmXem©da AmYm[aV AmhoV. Vr nwT>rb à‘mUo

1) gd© ZmJ[aH$m§Zm nwaoer CXa{Zdm©hmamMr gmYZo CnbãY H$éZ XoUo.

2) g‘mBH$ g§nÎmr Am{U CËnmXZ gmYZo H$mhr R>amdrH$ bmoH$m§Mr d¡¶³VrH$ ‘mb‘Îmm ~ZʶmnmgyZ amoIUo.

3) ñÌr-nwéfm§Zm g‘mZ H$m‘mgmR>r g‘mZ ‘mo~Xbm XoUo Am{U H$m‘Jmam§Mo ñdmñW OnUo.

4) d¥ÜX, amoJr, Xþ~©b d Aghmæ¶ KQ>H$m§Zm amîQ´>r¶ ‘XV nwa{dUo.

5) Xoem‘ܶo gd©Ìm g‘mZ ZmJar {Z¶‘m§Mm Adb§~ H$aUo

6) 6 dfm©Imbrb gd© ‘wbm§Zm Amamo½¶{dH$mgmMr d nyd©embo¶ {dH$mgmMr g§Yr CnbãY H$éZ XoUo.

7) Eo{Vhm{gH$ ñ‘maH$m§Mo ajU H$éZ Eo{Vhm{gH$ dmagm OnUo.

8) H$m¶©H$mar ‘§S>i d ݶm¶ ì¶dñWm doJir H$aUo.

9) Am§VaamîQ´>r¶ em§VVm OnUo d Am§VaamîQ´>r¶ H$m¶ÚmMm AmXa H$aUo.

10) J«m‘n§Mm¶VtMr ñWmnZm H$aUo.

11) J«m‘rU d Hw${Q>>amoÚmoJm§Zm àmoËgmhZ XoUo.

12) AmYw{ZH$ nÜXVrZo H¥$fr{dH$mg d newg§§dY©ZmMo ì¶dgm¶ H$aUo.

13) Xmé~§XrMr h‘r XoUo.

14) emñÌr¶ nÜXVrZo H¥$fr{dH$mg H$aʶmMr h‘r XoUo.

amÁ¶mÀ¶m YmoaUm§~m~VMr hr A{YH¥$V VËdo A˶§V ‘hËdmMr AgyZ g‘mO{hV gmYUo ho˶m§Mo ‘w»¶ ܶo¶ Amho. ‘yb^yV h³H$ ho 춳Vrer g§~§YrV AgVmV. amÁ¶mÀ¶m YmoaUmMr A{YH¥$VVËdo hr g§nyU© g‘mOmer g§~§YrV AgVmV. H|$X« d amÁ¶ gaH$ma hr gd© VËdo A§‘bmV AUʶmMmà¶ËZ H$aVmV. hr VËdo ^maVmÀ¶m gdm©{JU {dH$mgmMr {XemXe©H$ AmhoV.

Page 63: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

55

ñdmܶm¶I. Jmiboë¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.Jmiboë¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.Jmiboë¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.Jmiboë¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.Jmiboë¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am.

1. amÁ¶mMm H$ma^ma Mmb{dUmam H$m¶Xm .................. hm hmo¶.2. ZyVZ H$m¶Xo‘§S>imMr g^m ..................... amoOr Pmbr.3. .................. ho KQ>ZoÀ¶m ‘gyXm g{‘VrMo Aܶj hmoVo.4. Amnë¶m KQ>ZooZo ................ gaH$ma nÜXVrMm Adb§~ Ho$bm Amho.5. Á¶m amÁ¶mV bmoH$ gmd©^m¡‘ A{YH$ma Cn^moJVmV ˶m§Zm ................. Ago åhUVmV.6. Amnë¶m KQ>ZoZo Amnë¶m ZmJ[aH$m§gmR>r .................. ZmJ[aH$ËdmMr VaVyX Ho$br Amho.7. KQ>ZmË‘H$ Cnm¶m§Mm A{YH$ma H$b‘ ................ AÝd¶o g‘m{dîQ> H$aʶmV

Ambm Amho.8. amÁ¶mÀ¶m YmoaUm§Mr A{YH¥$V VËdo ............... XoemÀ¶m KQ>ZoVyZ KoVbr AmhoV.

II. Imbrb àûZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àûZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àûZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àûZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àûZm§Mr CÎmao {bhm.1. ZyVZ H$m¶Xo‘§S>imMo Aܶj H$moU hmoVo?2. Amnbr KQ>Zm H|$ìhm A§‘bmV Ambr?3. ^maVr¶ KQ>ZoMr ‘w»¶ d¡{eîQ>ço H$moUVr?4. KQ>ZoÀ¶m àñVmdZoV H$moU˶m JmoîQ>tMm g‘mdoe Ho$bobm Amho?5. Y‘©{ZanojVm åhUOo H$m¶?6. Amnë¶m KQ>ZoV g‘m{dîQ> Ho$bobo ‘yb^yV h³H$ H$moUVo?8. amÁ¶mÀ¶m YmoaUmMr A{YH¥$V VËdo H$moUVr?

III. CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :1. H$m¶Xo‘§S>imMo gXñ¶ AgUmè¶m »¶mVZm‘ Zo˶m§Mr ‘m{hVr Jmoim H$am.2. AmnU Cn^moJV Agboë¶m ‘yb^yV h³H$m§Mr ¶mXr H$am.3. Amnë¶m ‘yb^yV H$V©ì¶m§Mr ¶mXr V¶ma H$am.4. Amnë¶m XoemV g‘mZ H$m¶Xm bmJy H$aʶmV H$moUVo AS>Wio ¶oVmV ¶mMr MMm© H$am.

IV. àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :Vw‘À¶m {ejH$m§Mr ‘XV KodyZ "‘yb^yV h³H$ d H$V©ì¶o' ¶m {df¶mda EH$ {Z~§Y {bhm.

Page 64: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

56

àH$aU 2àH$aU 2àH$aU 2àH$aU 2àH$aU 2

H|$Ð gaH$ma (H|$Ð gaH$ma (H|$Ð gaH$ma (H|$Ð gaH$ma (H|$Ð gaH$ma (The Union Government )))))`m nmR>mÀ`m Aä`mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿`mb.

amÁ`g^m, bmoH$g^m, Ë`m§Mr aMZm, gXñ`Ëd, Ah©Vm Am{U H|$Ðr` H$m`Xo _§S>imMr H$m o©.

amîQ>nVtMr {Z wŠVr,Ah©Vm A{U H|$Ðr` H$m ©H$mar _§S>imÀ`m H$m ©mb`m g§~§YrMr _m{hVr.

n§VàYmZ Am{U Ë §mMo H$m ©.

g_mZ H$m`Xo_§S>i nÜXVrVrb gd}mƒ Ý`m`mb` Am{U Cƒ Ý`m`mb`m§À`m O~m~Xmè`m Am{UH$m © g_OyZ KoUo.

_mJrb nmR>m_Ü o AmnU maV EH$ gmd© m¡_, g_mOdmXr, Y_©{Zanoj, bmoH$emhr, àOmgÎmmH$JUV§Ì Amho ho {eH$bmo AmhmoV. B§½b§S> d \«$mÝg_Ü o EH$Ì gaH$ma nÜXVr AgyZ maVmV A_o[aHo$à_mUo g§ wŠV gaH$ma ì`dñWm Amho. åhUOoM H|$ÐmV H|$Ð gaH$ma d amÁ`mV amÁ` gaH$ma Amho.^maV ho g§KamÁ` Amho. ^maV gaH$maMo A{YH$ma H|$Ð d amÁ` gaH$ma_Ü o {d^mJbo AmhoV.H|$ÐgaH$mabm amÁ`mMr EH$Vm Am{U gwa{jVVm amIÊ`mMo gd©m{YH$ A{YH$ma {Xbobo AmhoV. ho A{YH$maH$m`Xo_§S>i, H$m ©H$mar_§S>i Am{U Ý`m`_§S>i m§À`m_m\©$V A§_bmV AmUbo OmVmV.

H|$Ðr` H$m`Xo _§S>i^maVmZo g§gXr` gaH$manÜXV Adb§~bobr Amho. H|$Ðr` H$m`Xo_§S>imbm g§gX åhUVmV.

H$b_ 79 Zwgma g§gXoMr ñWmnZm Ho$br OmVo. g§gXoV XmoZ J¥ho AgVmV. d[að> J¥hmbm amÁ`g^m Am{UH${Zð>> J¥hmbm bmoH$g^m Ago åhUVmV .amÁ`g^m

amÁ`g o_Ü o OmñVrVOmñV 250 g^mgX AgVmV. Ë`mn¡H$s 238 g^mgX amÁ`{dYmZg oÀ`mgXñ`m§H$Sy>Z {ZdS>bo OmVmV d Cd©arV 12 gXñ`m§Mr {Z wŠVr amîQ>nVtH$Sy>Z Ho$br OmVo. ho g^mgXgm{hË`, H$bm,{dkmZ g_mOgodm B.joÌmV H$m_ Ho$boë`m loîR>> ì`ŠVr AgVmV. m J¥hmbm d[aîR>>J¥h Ago hr åhUVmV.H$m ©mb`mMm H$mbmdYr : amÁ`g^m ho H$m`_Mo J¥h AgVo. Vr bmoH$g oà_mUo {dg{O©V Ho$brOmV Zmhr. na§Vw amÁ`g oÀ`m gXñ`m§Mm H$mbmdYr ghm dfm©Mm AgVmo. XmoZ dfm©VyZ EH$Xm EHy$Ug^mgXm§À`m g^mgX {Zd¥Îm hmoVmV. d Ë`m [aŠV OmJm nwÝhm {ZdS>UwH$sìXmao aë`m OmVmV.Oa gXñ`m§Zm gXñ`Ëd aÔ H$amd`mMo Agob Va Vo amOrZm_m Xody eH$VmV . Oa ho gXñ`KQ>Zm~mô` ì`dhmamV Jw§Vbobo AgVrb Va amîQ´>nVr Ë §mMo gXñ`Ëd aÔ H$ê$ eH$VmV.gXñ`§mMr Amdí`H$ nmÌVm :

1) ^maVmMm ZmJ[aH$ Agmdm.

13

Page 65: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

57

2) 30 df©mnojm H$_r d` Zgmdo.

3) H$moUË`mhr H$m`Úm§VJ©V {ejm Pmbobr Zgmdr.

4) H$m`ÚmZo _mZ{gH$ÑîQ> m (_Zmo{dH¥$V Zgmdm) gj_ Kmo{fV Ho$bobo Agmdo.

5) H$moUË`mhr H$m`X`mV§J©V {ejm Pmbobr Zgmdr.

6) g§gXoZo doimodoir Z_yX Ho$boë`m {d{eîQ> Ah©Vog nmÌ Agmdm.

CnamîQ´>nVr hm amÁ`g oMm AÜ`j AgVmo. gXñ`m_YyZ Cng^mnVtMr {ZdS> Ho$br OmVo.H$_rVH$_r 1Ÿ/10 gXñ` ( {H$_mZ 25) amÁ`g oÀ`m H$m_H$mOmbm CnpñWV AgmdoV. df©mVyZ{H$_mZ XmoZ doim g^mJ¥hmMr g^m hmoUo Amdí`H$ Amho. gXñ` {deof g oMr {dZ§Vr H$é eH$VmV.

bmoH$g^m :bmoH$g oMo gXñ` ho WoQ> bmoH$mZr {ZdSy>Z {Xbobo AgVmV. ho J¥h à{V{ZYtMo J¥h åhUyZhr

AmoiIbo OmVo. bmoH$g oV H$_mb 545 g^mgX AgVmV. 543 gXñ` gmd©{ÌH$ {ZdS>UyH$nÜXVrZo {ZdS>bo OmVmV Va 2 A±½bmoB§[S>`Z gXñ §mMr {ZdS> amîQ>nVr H$aVmV. 79 OmJm AZwgyMrVOmVr d 41 OmJm AZwgyMrV O_mVrgmR>r amIrd AgVmV.

H$m`©mb`mMm H$mbmdYr : bmoH$g^oMo gXñ` 5 df©mH$[aVm {ZdS>bo OmVmV. n§VàYmZm§À`m{e\$maerZwgma amîQ>nVr bmoH$g^m {dgOuV H$ê$ eH$VmV. XoemMr n[apñWVr nmhÿZ JaOoZwgma 1 df©dmT>dy hr eH$VmV.

gXñ`m§Mr Amdí`H$ nmÌVm1) ^maVmMm ZmJ[aH$ Agmdm.

2) {H$_mZ d` 25 Agmdo.

3) gaH$mar ZmoH$a Zgmdm.

4) H$m`ÚmZo _mZ{gH$Ñî`m gj_ Kmo{fV Ho$bobo Agmdo. (_Zmo{dH¥$V Zgmdm.)

5) H$moUË`mhr H$m`X`m§VJ©V {ejm Pmbobr Zgmdr.

6) g§gXoZo doimodoir Z_yX Ho$boë`m {d{eîQ> Ah©VognmÌ Agmdm.

bmoH$g oMm g^mnVr : bmoH$g oVrb gXñ`m§_YyZM g^mnVr d Cng^mnVr {ZdS>Ê`mMr gw{dYmAmho. g^mnVrbm bmoH$g oMo H$m_H$mO {Z…njnmVrnUo nma nmS>mdo bmJVo. VgoM g^mJ¥hmMr à{VîR>md mo½` dV©Z gm§ mimdo bmJVo. Ooì§hm EImÚm _gyÚmbm (Bill) g_mZ _Vo {_iVmV V|ìhm {ZU©m`H$_V XoÊ`mMm A{YH$ma g^mnVrbm AgVmo. g^mn$VtÀ`m AZwnpñWVrV CnamîQ>nVr g^mJ¥hmMo H$m_nhmVmV.

Page 66: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

58

{damoYr njZoVm :{damoYr njZoË`mMr y{_H$m d H$m_.

gÎmmYmar njmÀ`m MwH$m {ZXe©Zmg AmUyZ XoUo.

gaH$mar YmoaUm§Mm gImob Aä`mg H$aUo.

_§Ìr_§S>imMo gëbmJma _§S>i d H$m ©mb §mZm OmJê$H$ R>odUo.

H$m`Xo_§S>imMr à{VîR>m amIUo.

g§gXoMo A{YH$ma d H$m`©.H$m`Xo_§S>i ( Legislative ): H$m`Xm ~Z{dUo ho g§gXoMo _w»` H$m_ Amho. H|$Ðr` gyMrVrb{df §mMo H$m`Xo g§gX ~Zdy eH$Vo. AmWuH$ _gwXm (Bill) \$ŠV bmoH$g oV _m§S>bm OmVmo. Va BVagm_mÝ` _gyXo XmoÝhrn¡H$s H$moUË`mhr J¥hmV _m§S>bo OmVmV. om½` MM©m Am{U XomÝhr J¥hm§H$Sy>Z _§Owar{_imë`mZ§VaM H$moUË`mhr _gyÚmMo H$m`ÚmV ê$n§mVa hmoVo.EIÚm _gyÚmbm g_mZ _Vo {_imbr Va g^mnVr Anë`m_VmìXmao Vo _§Oya qH$dm Zm_§Oya H$ê$ eH$VmV.H$m§hr_gwÚm§{df`r _V oX Pmë`mg XmoÝhr J¥hm§Mo {_iyZA{YdoeZ ~mobmdyZ Ë`m~Ôb {ZU© KoVbm OmVmo. XmoÝhrJ¥hm§À`m gå_VrZ§Va Vmo _gyXm amîQ´>nVtH$S>o _§OyargmR>rnmR>{dbm OmVmo. amîQ>nVtMr _§Oyar {_imë`mZ§VaM _gyÚmMoH$m`ÚmV ê$nm§Va hmoVo.

àemgZ{df`H$ ì`dñWmnZm: gaH$maÀ`m g§gXr` àemgZmV n§VàYmZ Am{U Ë §mMo _§Ìr_§S>iH$m ©H$mar _§S>imMr ñWmnZm H$aVmV. H|$Ðr` _§Ìr_§S>i hr nyU©nUo g§gXoMr O~m~Xmar AgVo.g§gXoÀ`m gXñ`m§Zr {dMmaboë`m àíZ§§mMr CÎmao XoUo ho _§Í`m§Zm ~§§YZH$maH$ AgVo. Omon ªV g§gXoMm[dûdmg AgVmo Vmon ªVM _§Ìr_§S>i H$m ©aV amhÿ eH$Vo.

Am{W©H$ A{YH$ma: XoemÀ`m Am{W©H$ ~m~tda bmoH$g oMm g§nyU© Vm~m AgVmo. bmoH$g oÀ`m$nadmZJr{edm` gaH$ma H$moUVm{h H$a bmXy eH$V Zmhr.VgoM H$moUË`mhr àH$maMm IM© H$ê$ eH$VZmhr. Am{W©H$ _gyXm àW_ bmoH$g oVM _§mS>dm bmJVmo. bmoH$g oV MM©m H$ê$Z _§Oyar {_imë`mZ§VaVmo _gyXm amÁ`g oH$S>o nmR>{dbm OmVmo. Ë`m _gyÚm{df`r gyMZm d _mJ©Xe©Z H$aÊ`mg amÁ`g obm14 {Xdg§mMr _wXV AgVo Oa Ë`mdoioV amÁ`g oZo {ZU© {Xbm Zmhr Va Ë`mbm _§Owar {Xbr AmhoAgo J¥hrV YaÊ`mV oVo d Vmo _gyXm amîQ´>nVrH$S>o nmR>{dÊ`mV oVmo.

H¥$Vremio‘ܶo g§gXoMr ñWmnZm H$éZ

‘§Ìr, g^mnVr, {damoYr nj ZoVo åhUyZAZw d ¿¶m. (H$m¶© H$am).

H¥$VrXÿaXe©Zda (T.V) g§gXoV

Mmbboë¶m H$m¶m©Mo WoQ> àjonU nhm Am{UnyT>rb JmoîQ>rda ‘m{hVr {bhm1) g^mnVrMr y{‘H$m2) {damoYr njmMr y{‘H$m3) gÎmmYmar njmÀ¶m Zo˶mMr y{‘H$m

Page 67: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

59

Ý`m`{df`H$ A{YH$ma : amîQ´>nVr VgoM CÀM d gdm}ÀM Ý`m`mb`mMo Ý`m`mYre Oa J¡adV©UyH$H$aV§mZm AmT>ibo Va Ë`m§Zm H$mT>y>Z Q>mH$Ê`mMm A{YH$ma g§gXoÀ`m XmoÝhr g^mJ¥h§mZm AgVmo. H$m`Xo_§S>imVrb Ahdmb§m~m~V MM©m H$aÊ`mMo A{YH$mahr XmoÝhr g^mJ¥h§mZm AgVmV.

KQ>ZmË_H$ A{YH$ma : XmoÝhr g^mJ¥h§mZm KQ>ZmXwéñVrMo g_mZ A{YH$ma AgVmV. KQ>ZmXwéñVrMm_gwXm AJmoXa XmoÝhrn¡H$s H$moUË`mhr g^mJ¥hmV gmXa Ho$bm Omdÿ eH$Vmo. na§Vw Xwê$ñVrgmR>r XmoÝhrg^mJ¥hm§Mr _§Oyar Amdí`H AgVo. na§Vw EH$m g^mJ¥hmZo _§Oyar {Xbr Am{U Xwgè`mZo Zmhr {Xbr VaKQ>ZoV XwañVr hmoD$ eH$V Zmhr. H$mhr ~m~VrV amÁ`H$m`Xo _§S>imMr _§Oyar KoUohr Amdí`H$ AgVo.

BVa A{YH$ma : 1. CÀM d gdom©ÀM Ý`m`mb`mÀ`m A{YH$mamg§~§{YV H$m`Xo V`ma H$aUo.

2.XmoZ qH$dm A{YH$ amÁ`m§gmR>r EH$m gd}mÀM Ý`m`mb`mMr ñWmnZm H$aUo.

3.ZdrZ amÁ §mMr {Z{_©Vr H$aUo, Ë`m§Mr Zmdo ~XbUo VgoM amÁ`mÀ`m gr_m R>a{dUo.

4.bmoH$godm Am`moJ (Public Service Commission ) {dÎm Am`moJ ( Finance Commission ) [ZdS>UyH$ Am`moJ (Election Commission ), _mJmgdJu` Am`moJ (Back ward

class Commission) B. g{_Ë §mÀ §m Ahdmb§m~m~V MMm© H$aUo.

5.amîQ´>r`, amÁ` AmUr~Ur AmWuH$ AmUr~mUr B.Zm _§Oyar XodyZ Ë`m Kmo{fV H$aUo.

g§gX dZ

Page 68: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

60

H|$Ðr` H$m`©H$mar_§S>i

H|$X«r` H$m`Xo_§S>imZo V`ma Ho$bobo H$m`Xo A§_bmV AmUÊ`mMo H$m_ H$m ©H$mar _§S>i H$aVo. VgoMH|$ÐgaH$maMo {d{dY CnH«$_, H$m ©H«$_ dm YmoaUo am~{dÊ`mMo H$m_hr ho _§S>i H$aVo H|$Ðr` H$m ©H$mar_§S>im_Ü o amîQ>nVr, CnamîQ>nVr, n§VàYmZ Am{U Ë §mMo _§Ìr_§S>i m§Mm g_mdoe AgVmo. amîQ>nVrho H$m ©H$mar _§S>imMo Zm_Ymar AÜ`j AgyZ n§VàYmZ Am{U Ë`m§Mo _§Ìr_§S>i àË`j H$m`Xo _§S>iV`ma H$aVmV.

amîQ´ >nVr

KQ>ZoÀ`m H$b_ 52 Zwgma amîQ>nVr ho nX {Z_m©U H$aÊ`mV Ambobo Amho.amîQ>nVr ho XoemMoà_wI, àW_ ZmJ[aH$, H$m ©H$mar _§S>imMo à_wI, {VÝhr godmXbm§Mo (Army, Navy, Airforce )à_wI AgVmV. amîQ>nVr ho XoemMo gdm}ÀM nX AgyZ Vo XoemÀ`m gd© H$m ©H$mar A[YH$mam§Mo nmbH$AgVmV. amîQ´>nVtZr KoVboë`m H$moUË`mhr {ZU© m~Ôb Ý`m`mb` Ë`m§Zm {damoY H$ê$ eH$V ZmhrVgoM àíZhr [dMmé, eH$V Zmhr.

amîQ´>nVtMr {ZdS> : KQ>ZoÀ`m H$b_ 54 d 55 Zwgma amîQ´>nVtMr {ZdS> Ho$br OmVo. amîQ´>nVtMr{ZdS> hr bmoH$g^m, amÁ`g^m VgoM {Xëbr, nm±{S>Moar Am{U BVa amÁ §mÀ`m amÁ`{d{Y_§S>imVrbgXñ §mìXmao Ho$br OmVo. gdm}ÀM Ý`m`mb`mMo Ý`m`mYre amîQ´>nVr§Zm enW XoVmV. amîQ´>nVtMmH$m ©H$mb 5 dfªmMm AgVmo. Amnbm H$mbmdYr g§në`mZ§Va Vo nwÝhm {ZdS>UyH$ bT>dy eH$VmV.Ooìhm Vo KQ>ZoÀ`m {damoYmV OmVmV V|ìhm g§gXoìXmam _hm{^`moJ R>amdm§Zo Ë §mZm nXmdê$Z H$mT>y>ZQ>mH$bo Omdy eH$Vo.

_hm{^`moJmMm R>amd (Motion of Impeachment ) : amîQ´>nVr ho g§gXoMo _yb^yV KQ>H$AgyZ KQ>ZoMo ajH$ AgVmV. KQ>ZoMm AZmXa hmoUma Zmhr mMr h_r amîQ´>nVtZm Úmdr bmJVo. Oa ñdV:amîQ´>nVr§H$Sy>Z KQ>Zm~mô` dV©UyH$ Pmbr Agob Va H$b_ 6 AÝd o Ë`mZm Ý`m`mb`mg_moa hOa Ho$boOmdy eH$Vo. hm _hm{^`moJ g§gXoÀ`m H$moUË`mhr g^mJ¥hmV _§mS>bm Omdy eH$Vmo.MM}nydu 14 {XdgAmYr nyd©gyMZm Úmdr bmJVo. Ë`mgmR>r 1/4 gXñ §mMm nmqR>~m Agmdm bmJVmo. 2/3 gXñ`m§Mm OanmqR>~m {_imbm Va amï´>nVtZm nXÀ wV Ho$bo OmVo ^maVmV AmO>n ªV Aer KQ>Zm KS>bobr Zmhr.

nmÌVm1) Vmo maVmMm ZmJ[aH$ Agmdm.2) d`mMr> 35 df} nyU© Pmbobr AgmdrV.3) bmoH$g oÀ`m C_oXdmamgmR>r Amdí`H$ AgUmar nmÌVmŸ/JwUdÎmm Agmdr..4) Vmo gaH$mar ZmoH$a Zgmdm.

Page 69: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

61

amîQ´ >nVtMo A{YH$ma :

H$m`©H$mar (Executive) A{YH$ma : XoemMm g§nyU© H$ma^ma amîQ´>nVr nhmVmV. amîQ´>nVrn§VàYmZm§Mr Zo_UyH$ H$aVmV. n§VàYmZm§À`m gë`mZwgma BVa _§Í §mMr Zo_UyH$ H$aVmV. CÀMA{YH$mè`m§Mr {ZdS> H$aÊ`mMo A{YH$ma amîQ´>nVtZm AgVmV. CXm. Am°S>rQ>a OZab, H§$Q´>moba,A°Q>ZuOZab,CÀM d gdm}ÀM Ý`m`mb`m§Mo Ý`m`mYre, JìhZ©a, AW© g_rVrMo gXñ` d AÜ`j,H|$Ðr` bmoH$godm Am`moJmMo AÜ`j d gXñ`, {ZdS>UyH$ Am`moJmMo AÜ`j, {VÝhr goZmXb§mMo à_wIA{YH$mar, {d{dY Xoem§Mo amOXyV B. Ë`mMà_mUo m gd© A{YH$mè §mZm H$mXyZ Q>mH$Ê`mMo A{YH$mahroamîQ>nVtZm AgVmV.

H$m`Xo {df`H$ (Legislative)A{YH$ma : g§gXoMo A{YdoeZ a{dÊ`mMo VgoM nwTo T>H$bÊ`mMoA{YH$ma amîQ´>nVtZm AgVmV. XmoÝhr g^mJ¥hm§Mo EH$Ì A{YdoeZ adyZ Ë`m§Zm g§Xoe Xody eH$VmV{H$§dm bmoH$g^m {dg{O©V H$ê$ eH$VmV. XmoÝhr g^mJ¥hm_Ü o _§Oya Pmboë`m R>amdmMo amîQ´>nVtÀ¶m_§OyarZ§Va H$m`ÚmV ê$nm§Va hmoVo. m R>amdm§da (Bill) amîQ´>nVr nwZ{d©Mma H$ê$ eH$VmV,MM}gmR>rnaV nmR>dy eH$VmV qH$dm H$m§hr H$mimn ªV amoIy eH$VmV.amîQ´>nVtZm 2 A±½bmoB§{S>`Z gXñ`bmoH$g oH$[aVm d 12 gXñ` amÁ`g oH$[aVm Zo_Ê`mMm A{YH$ma AgVmo. `m gd© H$m ©nÜXVrVamîQ´>nVr n§VàYmZ Am{U Ë §mÀ`m H°${~ZoQ> _§Í §mÀ`m gë`mZwgma {ZU© KoVmV.

3.Ý`m`mb`rZ (Judicial) A{YH$ma : EImÚm JwÝhoJma ì`ŠVrMr {ejm H$_r H$aÊ`mMm qH$dmË`mbm j_m H$aÊ`mMm A{YH$ma amîQ>nVtZm AgVmo XoemÀ¶m H$m`Xo {df`H$ ~m~VrV gëbm XoÊ`mgmR>rgdm}ÀM Ý`m`mb`mMr _XV Kody eH$VmV.

amîQ´>nVr ^dZ

Page 70: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

62

Amnbo amîQ>nVr

S>m°. amO|Ð àgmX

(1950-62)

S>m°. Ho$. Ama. Zmam`U

(1997-2002)

S>m°. Ama. d|H$Q>a_U

(1987-1992)

S>m°. ½¶mZr P¡bqgJ

(1982-1987)S>m°. {Zb_ g§OrdaoÈ>r

(1977-1982)S>m°. \$H«w$ÔrZ Abr Ah_X(1947-1971)

S>m°. ìhr. ìhr. {Jar

(1969-1974)

S>m°. e§H$a X`mb e_m©

(1992-97)

S>m°.PmH$sa hþgoZ

(1967-1969)S>m°. Eg amYmH¥$îUZ

(1962-1967)

S>m°. E. nr. Oo AãXwbH$bm_ (2002-2007))

S>m°. àUd _wIOu

(2012-2017)

gm¡. n«{V^m nmQ>rb

(2007-2012)

S>m°. am_ZmW H$mo{d§X

(2017-)

Page 71: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

63

Am{W©H$ (Financial) A{YH$ma : amîQ>nVtMr AZw_Vr {_imë`mZ§VaM Am{W©H$ _gwXm bmoH$g oV

_m§S>Vm oVmo. {dÎm Am`moJ(Finance Commission), H§$Q´>moba Am{U Am°S>rQ>a OZab `m§À`m

g§gXoV MMm© Pmë`mZ§Va {_imboë`m AhdmbmZwgma amîQ´>nVr AZw_Vr XoVmV.^{dî`{Zdm©h {ZYr

(Provident Fund)amîQ´>nVtÀ`m Zm§dmda AgVmo m {ZYrVyZM gdm}ÀM Ý`m`b`mMo Ý`m`mYre,

bmoH$godm Am`moJmMo AÜ`j Am{U gXñ` §mMo doVZ {Xbo OmVo.

bîH$ar A{YH$ma (Military) : amîQ´>nVr ho {VÝhr

goZmXbm§Mo à_wI AgVmV. amîQ>nVr {VÝhr goZmXb§mÀ`m

à_wI A{YH$mè`m§Mr Zo_UyH$ H|$Ð H°${~ZoQ> _§Í`m§À`m

gëë`m§mZwgma H$aVmV. g§gXoÀ`m {e\$maerZwgma amîQ>nVr

wÜX qH$dm em§VVm Kmo{fV H$aVmV.

Am{U~mUrMo A{YH$ma (Emergency) : g§gXoÀ`m boIr g§_VrZo amîQ´>nVr XoemV VrZ

àH$maÀ`m Am{U~mUr Omhra H$é eH$Vmo.1.H$b_ 352 Zwgma amîQ>r` Am{U~mUr. 2. H$b_ 356

Zwgma amÁ` Am{U~mUr 3. H$b_ 360 Zwgma Am{W©H$ Am{U~mUr., H$moUË`mhr àH$maMrAm{U~mUr

Omhra H$aÊ`mnydu 1 _{hZm AJmoXa g§gXoMr _§Owar ¿`mdr bmJVo.

ho AmnUmg _m{hV Amho H$m?

1. amîQ´>r` Am{U~mUr ( H$b_ 352): XoemVrb H$mhr ^mJmV qH$dm g§nyU© Xoemda ~mhoarb {H$§dm

Am§V[aH$ g§H$Q> Amë`mg XoemÀ`m gwa{jVVoMm YmoH$m {Z_m©U Pmë`mg `màH$maMr Am{U~mUr Omhra

Ho$br Omdy eH$Vo,CXm.1961,1975.

2. amÁ` Am{U~mUr (H$b_ 356): amÁ`mÀ`m amÁ`nmbm§À`m AhdmbmZwgma qH$dm amÁ`gaH$ma H$mhr

H$maUmñVd KQ>ZoÀ`m _mJ©Xe©H$ VËdmZwgma H$m © H$ê$ eH$V Zgob Va amîQ´>nVr `màH$maMr Am{U~mUr

KmofrV H$aVmV CXm.20.1.2008 Vo 29-5-2008 n ªV H$Zm©Q>H$_Ü o amÁ` Am{U~mUr Kmo{fV Ho$br

Jobr. amï´>r` qH$dm amÁ` Am{U ~mUr Kmo{fV Ho$ë`mZ§Va 6 _{hÝ`mÀ`m AmV {ZdS>>UyH$m ¿`mì`m bmJVmV.

3. Am{W©H$ Am{U~mUr (H$b_ 360) : XoemMr Am{W©H$ n[apñWVr A{Ve` Imbmdbobr Agë`mg

`màH$maMr Am{U~mUr Omhra Ho$br Omdy eH$Vo .na§Vw AmOVmJm`V AemàH$maMr A{U~mUr Amnë`m

XoemV Omhra Pmbobr Zmhr.

MMm© H$amH$Zm©Q>H$ amÁ¶mVrb gܶmMr pñWVr

Am{U Am{U~mUrMr n[añWrVr ¶m~ÔbVw‘À¶m {ejH$m§er MMm© H$am.

Page 72: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

64

`mo½` - A`mo½` R>a{dÊ`mMm A{YH$ma ( Discretionery ) : amîQ´>nVtZm H|$Ðr` H°${~ZoQ>_§Í`m§À`m g§_Vr{edm` {ZU© KoÊ`mMo H$mhr A{YH$ma AgVmV. Vo Imbrb à_mUo -

1) {ZdS>UyH$sV H$moUË`mhr EH$m njmbm ñnîQ> ~hþ_V {_imbo Zgob Va amîQ>nVr H$moUË`mhrnjZoË`mbm gaH$ma ñWmnÊ`mg {Z_§ÌrV H$ê$ eH$VmV.

2) O|ìhm g§gX H$moUmVmhr _gyXm ( Bill ) amîQ>nVrH$S>o _§OyargmR>r nmR>{dVmo V|ìhm Vo nwZ{d©MmamgmR>>rnaV nmR>dy eH$VmV.

3) n§VàYmZm§À`m {e\$maerZwgma amîQ´>nVr bmoH$g^m ~aImñV H$ê$ eH$VmVn§VàYmZ

XoemÀ`m H$ma^mamV amîQ´>nVrZm§ _XV H$aÊ`mgmR>r qH$dm gëbm XoÊ`mgmR>r n§VàYmZ Am{UË`m§À`m _§Ìr_§S>imbm KQ>ZoZo H$mhr A{YH$ma {Xbo AmhoV. Ago AgyZgwÜXm XoemMm H$ma^maMmb{dÊ`mMm Iam A{YH$ma n§VàYmZ§mZm Amho. amîQ´>nVr ho XoemMo à_wI AgVmV Va n§VàYmZ hogaH$mamMo à_wI AgVmV. Omon ªV bmoH$g oMm {dûdmg AgVmo Vmon ªVM n§VàYmZ Amnë`m nXmdaamhÿ eH$VmV.n§VàYmZm§Mo A{YH$ma_§Í`mMr Zo_UyH$ d ~S>V\$u Am{U ImË`m§Mo {d^OZ : n§VàYmZ _§Ìr d H°$~rZoQ> _§Í`mÀ`m{Z wŠVrgmR>r amîQ´>nVtH$S>o {e\$mag H$aVmV._§Í`m§Zm {d{dY ImË`m§Mo dmQ>n H$aVmV. Ë`m§Mm hmImVodmQ>nmMm {ZU© A§{V_ AgVmo. dmXJ«ñV Am{U J¡adV©UyH$sMm Amamon Agboë`m _§Í §mZm Vo~S>Vµ\©$ H$ê$ eH$VmV.emgZ à_wI : gaH$maÀ`m gd© H$ma^mambm n§VàYmZ nyU©nUo O~m~Xma AgVmV. {d{dY _§Í §mÀ`mì`dhmamMm g_Ýd` gmYVmV. XoemMo {Z`moOZ, g§ajU Am{U naamîQ´>{df`H$ YmoaUo R>a{dÊ`mVn§VàYmZ§mMm _w»` dmQ>m AgVmo.H|$X«r` _§Ìr_§S>imMm (Cabinet) à_wI : n§VàYmZ§mÀ`m AÜ`jVoImbr H°${~ZoQ> _§Í §mÀ`m g^mAm`mo{OV Ho$ë`m OmVmV. n§VàYmZ§mÀ`m AÜ`jVoImbr amîQ´>r` Am{U Am§VaamîQ´>r` _hËdmÀ`m~m~tda MMm© Am{U {ZU© KoVbo OmVmV. n§VàYmZ hm amîQ´>nVr Am{U H°${~ZoQ> _§Ìr m§À`m_YrbXwdm AgVmo.H|$Ðr` _§Ìr_§S>i : H|$Ðr` _§Ìr_§S>i ho àË`j H$m ©H$mar _§S>i AgyZ _§Í §mMo XmoZ ñVamda {d^OZhmoVo-1. H°${~ZoQ> ñVamdarb _§Ìr . 2. amÁ`ñVamdarb _§Ìr (amÁ`_§Ìr). g§gXoÀ`m EHy$U g^mgXm§n¡H$s15% H°${~ZoQ> _§Í §mMr g§»`m AgVo. H°$m{~ZoQ> _§Í`m§Zm XmoZ àH$maÀ`m O~m~Xmè`m AgVmV -àË oH$ ImË`mMm _§Ìr Ë`m ImË`mÀ`m H$ma^mambm d¡ ŠVrH$arË`mnyU©nUo O~m~Xma AgVmo. g§gXoVKoVboë`m {ZU© §mZm d R>adboë`m YmoaUm§Zm H°${~ZoQ> _§Ìr g_mB©H$[aË`m O~m~Xma AgVmo.

Page 73: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

65

Amnbo n§VàYmZ

lr. MaU qgJ

(1979-1980)

lr. AQ>b {~hmar dmOno r

(_o 18, 1996-31 _o1996

19 _mM© 1998-_o 2004)

S>m°. _Z_mohZ qgJ (2004-2014)

n§S>rV Odmhabmb Zohé

(1947-1964)

lr. _wamaOr XogmB©

(1977‹-1979)

lr_Vr B§{Xam Jm§Yr

(1966-77,

1980-84)

lr. bmb ~hmXwa emñÌr

(1964-1966)

lr. Am¶. Ho$. JwOamb(1997 E{àb-1988 _mM©)

lr. EM². S>r. XodoJm¡S>m

(1996 OwZ-1997 E{àb)

lr. nr. dr Zaqghamd

(1991-1996)

lr. M§ÐeoIa (1990gßQ>|~a-1991 OwZ)

lr. {d. nr. qgJ

(1989-1990)lr. amOrd Jm§Yr

(1984-89)

lr. Za|Ð _moXr (2014-)

Page 74: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

66

Omon ªV g§gXoMm {dûdmg AgVmo Vmon ªV M H°${~ZoQ> _§Ìr H$m ©aV AgVmo. O|ìhm Vmo g§gXoMm {dûdmgJ_mdVmo V|ìhm A{dûdmgXe©H$ R>amdmìXmao Ë`mbm H$mTy>Z Q>mH$Ê`mV oVo.

ho Vwåhm§bm _m{hV Agy ÚmA{dídmg R>amd ( No-Confidence motion ): Oa bmoH$g oÀ`m gXñ`m§Zr ñdV:darb {dídmg J_mdbmAm{U n§VàYmZ d Ë`m§À`m H°${~ZoQ> _§Ìr_§S>imZo nmqR>~m H$mT>yZ KoVbm Va n§VàYmZ d Ë`m§À`m H°${~ZoQ> _§Í`m§Zm Ë §mÀ`mnXmMm amOrZm_m Úmdm bmJVmo. AmKmS>rgaH$maZo Ë`m§À`mdarb {dídmg J_mdbm Va Ë §mMm amOrZm_m _mJÊ`mMm R>amdAZwH«$«_o {dYmZg oZo amÁ`ñVamda d bmoH$g oZo H|$ÐñVamda _m§S>bm Va Ë`mbm A{dídmgXe©H$ R>amd Ago åhUVmV.AemàH$mao H|$ÐgaH$maAm{U amÁ`gaH$ma m§Mm H$m ©H$mb AZwH«$_o bmoH$g^m Am{U {dYmZg^m m§À`m {dûdmgmdaAdb§~yZ AgVmo. hm {deofm{YH$ma amÁ`g^m gXñ` d {dYmZn[afX gXñ §mZm$ AgV Zmhr. AmÎmmn ªV maVr`g§gXoV 34 doim A{dídmgXe©H$ R>amd _§Oya Pmbm Amho.

ñdmÜ`m`I. Jmiboë`m OmJr `mo½` eãX ^am -

1. ^maV ho ...............................Amho.2. H|$Ðr` H$m`Xo_§S>imbm......................åhUVmV.3. amÁ`g oMo AÜ`j...........................ho AgVmV.4. bmoH$g oMm gXñ` hmoÊ`mgmR>r d`mMr............df} nyU© Ho$bobr AgmdrV.5. {VÝhr goZmXbm§Mm à_wI.....................AgVmo.6. KQ>ZoÀ`m..............d.........H$b_mZwgma amîQ´>nVtMr {ZdS> Ho$br OmVo.7. H|$ÐbmoH$godm Am`moJmMo AÜ`j..................{ZdS>VmV.

II Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm-1. g§gXoÀ`m XmoZ g^mJ¥hm§Mr Zmdo {bhm.2. amÁ`g oMr aMZm WmoS>Š`mV {bhm.3. bmoH$g ooMm AÜ`j hmoÊ`mR>r Mr Amdí`H$ nmÌVm {bhm.4. amîQ>nVtMr {ZdS>à{H«$`m WmoS>Š`mV {bhm.5. n§VàYmZm§À`m A{YH$mam§~m~V dU©Z H$am.6. H|$Ðr` _§Ìr_§S>imMr aMZm {bhÿZ Ë`m§À`m O~m~Xmè`mH$moUË`m ho WmoS>Š`mV {bhm.

III CnH«$_:1. Vw_À`m emio_Ü o _§Ìr_§S>imMr ñWmnZm H$am d g§gXoMo {MÌ bmdm.2. Vw_À`m _VXma g§KmVrb Am_Xmam§Zm oQy>Z Ë`m§À`m H$m_mMr _m{hVr {_idm.

IV àH$ën ( Project )

1. g§gXoMo {MÌ H$mT>yZ Vw_À`m emioV bmdm.2. dV©_mZnÌmVrb CÀM Ý`m`mb`mÀ`m {ZH$mbm§Mr H$mÌUo Jmoim H$ê$Z Aë~_ V`ma H$am.

Page 75: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

67

àH$aU 3àH$aU 3àH$aU 3àH$aU 3àH$aU 3amÁ¶ gaH$maamÁ¶ gaH$maamÁ¶ gaH$maamÁ¶ gaH$maamÁ¶ gaH$ma

¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb n amÁ¶ H$m¶Xo ‘§S>imMo ñdén, {dYmZg^m Am{U {dYmZ n[afX, ˶m§Mo gXñ¶Ëd Am{U

˶m§Mo H$m¶©. n amÁ¶ H$m¶©H$mar ‘§S>imMo ñdén, amÁ¶nmb, ˶m§Mr nmÌVm Am{U H$m¶o©. n ‘w»¶ ‘§Í¶m§Mr {ZdS> Am{U ˶m§Mo H$m¶©. n ImbÀ¶m XOm©Mr {d{dY ݶm¶mb¶o d ˶m§Mr H$m¶}. n bmoH$ AXmbVrMo ñdén d O~m~Xmè¶m.

^maV ho EH$ g§KamÁ¶ AgyZ ˶m‘ܶo 28 amÁ¶o d 9 H|$X«emgrV àXoe AmhoV.amÁ¶gaH$mamMr aMZm H|$Ð gaH$mamà‘mUoM AgyZ à˶oH$ amÁ¶mV H$m¶Xo ‘§S>i, H$m¶©H$mar‘§S>i d ݶm¶‘§S>i Amho. amÁ¶gaH$mabm amÁ¶ñVamdarb {df¶m§~m~V H$m¶Xo H$aʶmMo d VoA§‘bmV AmUʶmMo A{YH$ma AmhoV. H$m§hr amÁ¶mV g§gXoà‘mUo XmoZ J¥ho AmhoV na§Vw H$mhramÁ¶mV ’$³V EH$M H${ZîR> J¥h Amho. (Legislative Assembly)

ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm : ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm : ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm : ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm : ho Vwåhmbm ‘m{hV Agy Úm : H$Zm©Q>H$, CÎma àXoe Am{U Am§Y« àXoe‘ܶo 2 J¥ho AmhoV. VaVm{‘iZmSy>, n. ~§Jmb, Amgm‘, AéUmMb àXoe Am{U BVa amÁ¶mV ’$³V EH$M J¥h Amho.o.o.o.o.

amÁ¶H$m¶Xo‘§S>iamÁ¶H$m¶Xo‘§S>iamÁ¶H$m¶Xo‘§S>iamÁ¶H$m¶Xo‘§S>iamÁ¶H$m¶Xo‘§S>i (State Legislature)

amÁ¶H$m¶Xo‘§S>i ho amÁ¶nmb Am{U XmoZ J¥ho ¶m§Mo {‘iyZ ~Zbobo AgVo. d[aîR>J¥hmbm {dYmZn[afX åhUVmV Am{U H${ZîR> J¥hmbm {dYmZg^m åhUVmV. {dYmZg^o‘ܶoZmJ[aH$m§Mo à{V{ZYr AgVmV Va {dYmZn[afXo‘ܶo {d{dY joÌmVrb Vk bmoH$m§Mr {Z¶w³VrHo$bobr AgVo.

{dYmZg^m{dYmZg^m{dYmZg^m{dYmZg^m{dYmZg^m

¶mVrb gXñ¶m§Mr g§»¶m hr ˶m amÁ¶mVrb bmoH$g§»¶odéZ R>adbobr AgVo.{dYmZg^oÀ¶m EHy$U gXñ¶m§À¶m 1/3 BVH$s {dYmZn[afX gXñ¶m§Mr g§»¶m AgVo. H$moU˶mhr{dYmZg^m gXñ¶m§Mr g§»¶m H$‘mb 500 d {H$‘mZ 60 Agmdr bmJVo. N>moQ>çm amÁ¶mVrbgXñ¶m§Mr g§»¶m H$‘r AgVo. CXm. {‘Pmoam‘ Am{U Jmodm ¶oWo n«Ë¶oH$s 40 gXñ¶ AmhoV.H$Zm©Q>H$ {dYmZg o‘ܶo 225 gXñ¶ AmhoV. 224 gXñ¶ {ZdSy>Z Ambobo AgyZ 1 A±½bmoB§{S>¶ZgXñ¶ amÁ¶nmbm§Zr {ZdS>bobm Amho.

Page 76: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

68

amÁ¶H$m¶Xo‘§S>imÀ¶m gXñ¶m§Mr nmÌVm :amÁ¶H$m¶Xo‘§S>imÀ¶m gXñ¶m§Mr nmÌVm :amÁ¶H$m¶Xo‘§S>imÀ¶m gXñ¶m§Mr nmÌVm :amÁ¶H$m¶Xo‘§S>imÀ¶m gXñ¶m§Mr nmÌVm :amÁ¶H$m¶Xo‘§S>imÀ¶m gXñ¶m§Mr nmÌVm : 1) ^maVmMm ZmJ[aH$ Agmdm. 2) d¶mMr 25 df}nyU© Pmbobr Agmdr. 3) Vmo gaH$mar ZmoH$a Zgmdm. 4) H$moU˶mhr ݶm¶mb¶mZo ˶mbm {ejmHo$bobr Zgmdr. 5) ˶mMo ‘Z…ñdmñW {~KS>bobo Zgmdo. (‘Zmo{dH¥$V Zgmdm) 6) Vm o{XdmiImoa Zgmdm. 7) g§gXoZo doimodoir R>adboë¶m Ah©Vog nmÌ Agmdm.H$m¶©H$mb :H$m¶©H$mb :H$m¶©H$mb :H$m¶©H$mb :H$m¶©H$mb : {dYmZg^oÀ¶m gXñ¶m§Mm H$mbmdYr 5 df} AgVmo. H°${~ZoQ>À¶m {e’$maerZwgma ‘wXVnyU© hmoʶmnydu {dYmZg^m {dg{O©V Ho$br Omdy eH$Vo. Aemdoir amÁ¶mV "amîQ´>nVr amOdQ>' bmJyHo$br OmVo. Oa gXñ¶mbm {dYmZg^o‘ܶo H$m‘ H$am¶Mo Zgob Va Vmo g^mnVtH$S>o Amnë¶m nXmMmamOrZm‘m Xody eH$Vmo.

g^mnVr d Cng^mnVr {dYmZg oVrb gXñ¶m§‘YyZ{ZdS>bo OmVmV. A{YdoeZmMo H$m‘H$mO g^mnVtÀ¶mAܶjVoImbr Mmb{dbo OmVo. g^mnVtMo H$m¶© nwT>rbà‘mUo - g^mJ¥hmMr em§VVm, à{VîR>m d AmXa amIUo,g^m Am¶mo{OV H$aUo qH$dm nwwT>o T>H$bUo, gXñ¶m§À¶mA{YH$mam§Mo ajU H$aUo, EImÚm R>amdmbm nmqR>~m qH$dm {damoY H$aUo, EImÚm R>amdmbm g‘mZ ‘VonS>ë¶mg {ZUm©¶H$ ‘V XoUo B.{dYmZg^oMr (amÁ¶ H$m¶Xo‘§S>i) H$m¶} Am{U A{YH$ma :{dYmZg^oMr (amÁ¶ H$m¶Xo‘§S>i) H$m¶} Am{U A{YH$ma :{dYmZg^oMr (amÁ¶ H$m¶Xo‘§S>i) H$m¶} Am{U A{YH$ma :{dYmZg^oMr (amÁ¶ H$m¶Xo‘§S>i) H$m¶} Am{U A{YH$ma :{dYmZg^oMr (amÁ¶ H$m¶Xo‘§S>i) H$m¶} Am{U A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma : amÁ¶ H$m¶Xo‘§S>i amÁ¶gaH$maÀ¶m gyMrVrb d g‘mB©H$ gyMrVrbH$m¶Xo H$é eH$Vmo. H$moUVmhr R>amd amÁ¶nmbm§H$S>o ‘§OwargmR>r nmR>{dʶmnydu XmoÝhr g^mJ¥hm‘ܶoVmo g§‘V Pmbm nm{hOo. amÁ¶nmb ho R>amd amîQ´>nVtH$S>o ‘§OwargmR>r nmR>dy eH$VmV.Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : {dYmZn[afXonojm {dYmZg^obm {dÎm{df¶H$ (financial) A[YH$ma OmñVAgVmV. Am[W©H$ ‘gwXm àW‘ {dYmZg^oV ‘m§S>mdm bmJVmo. ˶mZ§Va Vmo {dYmZn[afXoV nmR>>dmdmbmJVmo. Oar {dYmZg^obm R>amd Zm‘§Oya H$aʶmMm A{YH$ma Zgbm Var 14 {Xdgmn¶ªV VoAmnbm {ZU©¶ amoIy eH$VmV.

H ¥$VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $Vr

{dYmZg^oMo A[YdoeZ MmbyAgVmZm ^oQ> XoD$Z {VWo MMm© Ho$ë`mOmUmè`m ‘wÔçm§Mr gyMr V¶ma H$am.

{dYmZg^m

H¥$VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrV w‘À¶m j oÌmVrb {dYmZg^mgXñ`m§Zm ^oQy>Z Ë`m§À`m H$m`m©~Ôb_m{hVr ¿`m.

Page 77: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

69

H$m¶©H$mar A{YH$ma : H$m¶©H$mar A{YH$ma : H$m¶©H$mar A{YH$ma : H$m¶©H$mar A{YH$ma : H$m¶©H$mar A{YH$ma : amÁ¶H$m¶©H$mar ‘§S>i ho {dYmZg^obm nyU©nUo O~m~Xma AgVo. {dYmZg^oMm{dûdmg Agon¶ªVM Vo H$m¶©aV amhÿ eH$VmV. ‘§Ìr‘§S>imVrb à˶oH$ gXñ¶ hm d¡¶p³VH$ qH$dmgm‘yhrH$[a˶m {dYmZg^obm O~m~Xma AgVmo.

‘Vm{YH$ma :‘Vm{YH$ma :‘Vm{YH$ma :‘Vm{YH$ma :‘Vm{YH$ma : {dYmZg^obm amîQ´>nVr, amÁ¶g^m Am{U {dYmZn[afXoMo gXñ¶, {dYmZg^oMmg^mnVr Am{U Cng^mnVr {ZdS>ʶmMm A{YH$ma AgVmo.

BVa A{YH$ma : BVa A{YH$ma : BVa A{YH$ma : BVa A{YH$ma : BVa A{YH$ma : {dYmZg^oVrb gXñ¶mZm JaO Agob V|ìhm g§gXoZo g§‘V Ho$boë¶m R>amdm§daMMm© H$aʶmMm A{YH$ma AgVmo. {dYmZg^obm amÁ¶bmoH$godm Am¶moJmÀ¶m d BVa Ahdmbm§Mr MMm©H$aʶmMm A{YH$ma AgVmo.

{dYmZn[afX{dYmZn[afX{dYmZn[afX{dYmZn[afX{dYmZn[afX (Legislative council) :{dYmZn[afX ho amÁ¶H$m¶Xo‘§S>imMo d[aîR> J¥h Amho. ¶mÀ¶m gXñ¶m§Mr g§»¶m {dYmZg oÀ¶m

EHy$U gXñ¶g§»¶oÀ¶m 1/3 BVH$s AgVo. AWm©V Vr 60 nojm OmñV Agy Z¶o. ¶m H$maUm‘wioMH$mhr amÁ¶mV {dYmZn[afX ApñVËdmV Zmhr. H$Zm©Q>H${dYmZn[afX gXñ¶m§Mr g§»¶m 75 Amho.ho gXñ¶ 5 {d^mJmMo à{V{Z{YËd H$aVmV. H$m§hr gXñ¶m§Mr {ZdS> {dYmZg^m gXñ¶, ñWm{ZH$‘§S>i (local bodies), nXdrYa ‘VXma g§K, {ejH$ ‘VXma g§K ¶m‘YyZ Ho$br OmVo. H$bm,gm{h˶, {ejU, g‘mOgodm, {dkmZ B. joÌmV CËH¥$îQ> H$m‘{Jar Ho$boë¶m H$mhr Vk ZmJ[aH$m§MrZo‘UyH$ amÁ¶nmb> H$aVmV. {dYmZn[afX ho H$m¶‘Mo J¥h Amho. Á¶m gXñ¶m§Mm H$m¶©H$mb g§nbobmAgVmo Vo Xa XmoZ dfm©VyZ EH$Xm {Zd¥Îm hmoVmV.

{dYmZn[afX gXñ¶m§Mr nmÌVm :{dYmZn[afX gXñ¶m§Mr nmÌVm :{dYmZn[afX gXñ¶m§Mr nmÌVm :{dYmZn[afX gXñ¶m§Mr nmÌVm :{dYmZn[afX gXñ¶m§Mr nmÌVm : 1) Vmo ^maVmMm ZmJ[aH$ Agmdm. 2) d¶mMr 30 df} nyU©Pmbobr AgmdrV. 3) Am‘Xma hmoʶmgmR>r Amdí¶H$ Agboë¶m gd© Ah©Vog nmÌ Agmdm.{dYmZn[afX gXñ¶m§Mm H$mbmdYr 6 dfm©Mm AgVmo. à˶oH$ 2 dfm©VyZ EH$Xm 1/3 g^mgX {Zd¥VhmoVmV. g^mnVr d Cng^mnVr ho gXñ¶m§VyZM {ZdS>bo OmVmV. g^oMo H$m‘H$mO g^mnVr§À¶mAܶjVoImbr MmbVo. g^oMr à{VîR>m d AmXa amIʶmMo H$m‘ g^mnVr H$aVmV.

{dYmZn[afXoMo A{YH$ma{dYmZn[afXoMo A{YH$ma{dYmZn[afXoMo A{YH$ma{dYmZn[afXoMo A{YH$ma{dYmZn[afXoMo A{YH$ma

H$m¶Xo {df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo {df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo {df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo {df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo {df¶H$ A{YH$ma : gd© ‘gyXo XmoÝhr g^mJ¥hmV ‘m§S>bo OmVmV. EH$m g^mJ¥hmZo‘mݶVm {Xë¶mZ§Va Vmo Xþgè¶m g^mJ¥hmH$S>o OmVmo. {dYmZn[afX hm ‘gyXm 3 ‘{hݶmn¶ªV amoIyeH$Vo. na§Vy VmoM ‘gyXm {dYmZg^|Zo Xþgè¶m§Xm nmR>{dë¶mg {dYmZn[afXobm ‘{hݶmÀ¶m ‘wXVrVg§‘Vr XoUo ~§YZH$maH$ AgVo. Oa Vgo Ho$bo Jobo Zmhr Va XmoÝhr g^mJ¥hm§Mr g§‘Vr Amho Agog‘OyZ Vmo ‘gyXm amÁ¶nmbm§H$S>o ‘§OyargmR>r nmR>{dbm OmVmo.

Page 78: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

70

Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : Am[W©H$ A{YH$ma : {dYmZn[afXonojm {dYmZg^obm {dÎm{df`H$ A{YH$ma OmñV AgVmV.{dYmZn[afX ’$³V 14 {Xdgm§H$[aVm AmWuH$ ‘gyXm amoIy eH$Vo. 14 {XdgmÀ¶m AmV Oa ‘gyXmg§‘V Ho$bm Jobm Zmhr Va Vmo g§‘V Amho Ago g‘OyZ amÁ¶nmbm§H$S>o ‘§OyargmR>r nmR>{dbm OmVmo.

H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma : H$m¶©H$mar ‘§S>imda {dYmZn[afXoMo ’$mago {Z¶§ÌU ZgVo. gXñ¶mH$Sy>Z‘m{hVr KodyZ ‘§Í¶m§Zm àûZ {dMmaʶmMm A{YH$ma AgVmo. Oa ‘§Í¶m§Zr ˶m§À¶m àûZm§Mr ¶mo½¶CÎmao {Xbr ZmhrV Va ‘§Í¶m§H$S>o {dYmZn[afX gXñ¶ amOrZm‘m ‘mJy eH$VmV. na§Vw A{dûdmgXe©H$R>amd ‘m§Sy> eH$V ZmhrV.

{df¶m§VamMm A{YH$ma ({df¶m§VamMm A{YH$ma ({df¶m§VamMm A{YH$ma ({df¶m§VamMm A{YH$ma ({df¶m§VamMm A{YH$ma (Discursire) : ) : ) : ) : ) : gaH$mar CnH«$‘, YmoaUo, {ZU©¶ Am{U {d{dY H$m¶}¶mda {dYmZn[afXoV MMm© qH$dm dmXg§dmX H$aʶmMm A{YH$ma AgVmo. ho d[aîR>J¥h AgboZog^mJ¥hmVrb MMm© A˶§V Jm§^r¶m©Zo Ho$ë¶m OmVmV.

amÁ¶ H$m¶©H$mar ‘§S>iamÁ¶ H$m¶©H$mar ‘§S>iamÁ¶ H$m¶©H$mar ‘§S>iamÁ¶ H$m¶©H$mar ‘§S>iamÁ¶ H$m¶©H$mar ‘§S>iamÁ¶ H$m¶©H$mar ‘§S>imV amÁ¶nmb, ‘w»¶‘§Ìr Am{U

H°${~ZoQ> XOm©Mo ‘§Ìr ¶m§Mm g‘mdoe hmoVmo. KQ>ZmË‘H$ÑîQ>çmamÁ¶nmb hm Aܶj Agbm Var ‘w»¶‘§Ìr d ˶m§Mo ‘§Ìr‘§S>ihoM Iao H$m¶©H$mar A{YH$mar AgVmV. amÁ¶nmb ˶m§Mo A{YH$ma à˶j qH$dm ˶m§À¶mH$m¶m©b¶m‘m’©$V dmné eH$VmV.amÁ¶nmb (amÁ¶nmb (amÁ¶nmb (amÁ¶nmb (amÁ¶nmb (Governor)))))

n§VàYmZ Am{U ˶m§À¶m H°${~ZoQ> ‘§Í¶m§Mm gë¶mZwgma amîQ´>nVr amÁ¶nmbm§Mr Zo‘UyH$H$aVmV. à˶oH$ amÁ¶mbm EH$m ñdV§Ì amÁ¶nmbmMr Amdí¶H$Vm AgVo na§Vy H$Yr XmoZ qH$dm VrZamÁ¶m§V {‘iyZ EH$M amÁ¶nmb AgVmo.nmÌVm, H$m¶©H$mb, doVZ Am{U Adm§Va ^Îmo : nmÌVm, H$m¶©H$mb, doVZ Am{U Adm§Va ^Îmo : nmÌVm, H$m¶©H$mb, doVZ Am{U Adm§Va ^Îmo : nmÌVm, H$m¶©H$mb, doVZ Am{U Adm§Va ^Îmo : nmÌVm, H$m¶©H$mb, doVZ Am{U Adm§Va ^Îmo : 1) ^maVmMm ZmJ[aH$ Agmdm.2){H$‘mZ d¶ 35 df} Agmdo. 3) gaH$mar ZmoH$a Zgmdm. 4) g§gXoMm qH$dm H$m¶Xo‘§S>imMmg^mgX Zgmdm Am{U Oa Vmo g^mgX AgobM Va {Z¶w³VrZ§Va nyd©nXmMm amOrZm‘m ÚmdmbmJVmo.

amÁ¶mnmbm§Mm H$mbmdYr 5 df} AgVmo. ‘wXV g§në¶mZ§Va Xþgè¶m amÁ¶nmbm§Mr {Z¶wŠVrhmoB©n¶ªVo nXmda amhÿ eH$VmV. H|$Ðr¶ ‘§Ìr‘§S>imÀ¶m gë¶mZwgma amÁ¶nmbm§Mm H$m¶©H$mb g§nʶmnydunaV ~mobmdy eH$VmV. amÁ¶nmbm§Zm doVZ d Îmo g§gXoZo R>a{dë¶mà‘mUo {‘iVmV. VgoM ˶m§ZmgaH$mar {Zdmg (amO^dZ) AgVo. amÁ¶nmbm§À¶m {ZU©¶m~m~V Hw$Urhr àûZ {dMmé eH$VZmhrV AWdm ݶm¶mb¶mV Xmdm H$é eH$V ZmhrV.

H¥$VrVw_À`m JmdmVrb qH$dm dm°S>m©VrbbmoH${Z wº$ gXñ` VgoM {d{dY bmoH$à{V{ZYtÀ`m ZmdmMr mXr V`ma H$am.

Page 79: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

71

A{YH$ma Am{U H$m¶} :A{YH$ma Am{U H$m¶} :A{YH$ma Am{U H$m¶} :A{YH$ma Am{U H$m¶} :A{YH$ma Am{U H$m¶} : H$m¶ÚmZwgma gd© H$m`©H$mar A{YH$ma amÁ¶nmbm§Zm AgVmV._w»`_§ÌrAm{U ˶m§Mo ‘§Ìr‘§S>i ¶m A{YH$mam§Mo nmbZ H$aVmV. Vo A{YH$ma Imbrb à‘mUo -H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma :H$m¶©H$mar A{YH$ma : amÁ¶nmb hm H$m¶©H$mar‘§S>imMm à‘wI AgVmo. Vo _w»`_§Í`m§Mr {ZdS> H$aVmVAm{U BVa ‘§Í¶§mMr {Z¶w³Vr ‘w»¶‘§Í¶m§À¶m ghmæ¶mZoH$aVmV. amÁ¶bmoH$godm Am¶moJmÀ¶m Aܶjm§Mr{Z¶w³Vr H$aVmV. amÁ¶mVrb gd© {dÚm{nR>m§À¶mCnH$wbJwé§Mr d BVa d[aîR> gaH$mar A{YH$mè¶m§Mr{Z¶w³Vr H$aVmV.H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma :H$m¶Xo{df¶H$ A{YH$ma : ‘w»¶‘§Í¶m§À¶m gë¶mZwgma A{YdoeZ ^a{dʶmMm, nwT>o T>H$bʶmMmd {dg{O©V H$aʶmMm A{YH$ma amÁ¶nmbm§Zm AgVmo. {dYmZn[afXoÀ¶m 1/6 gXñ¶m§Mr {Z¶w³VrH$aʶmMm A{YH$ma AgVmo. H$m¶Xo‘§S>imH$Sy>Z ‘§Oya Pmbobm ‘gwXm amÁ¶nmb ‘§Oya H$é eH$VmVAWdm amoIy eH$VmV.Am[W©H$ A{YH$ma :Am[W©H$ A{YH$ma :Am[W©H$ A{YH$ma :Am[W©H$ A{YH$ma :Am[W©H$ A{YH$ma : amÁ¶nmbm§À¶m nadmZJr{edm¶ H$moUVmhr Am{W©H$ ‘gyXm {dYmZg^oV‘m§S>bm Omdy eH$V Zmhr. amÁ¶nmbm§Zm amÁ¶ {dÎm Am¶moJ Am{U {Z¶moOH$ Am¶moJmMr {Z¶w³VrH$aʶmMm A{YH$ma Amho. XþîH$mi, nya, yH§$n B. gma»¶m Am{U~mUrÀ¶m n[a{ñWVrV amÁ¶nmbm§À¶mZmdo AgUmè¶m amÁ¶ Am{U~mUr ‘XV{ZYrVyZ ‘XV nwa{dʶmMm A{YH$ma Amho.ݶm¶mb¶rZ A{YH$ma : ݶm¶mb¶rZ A{YH$ma : ݶm¶mb¶rZ A{YH$ma : ݶm¶mb¶rZ A{YH$ma : ݶm¶mb¶rZ A{YH$ma : EImÚm JwÝhoJma 춳VrMr {ejm H$‘r H$aUo, nwT>o T>H$bUo qH$dm~XbUo ho A{YH$ma amÁ¶nmbm§Zm AgVmV. amÁ¶nmb ñQ>oQ> A°S>ìhmoHo$Q> OZab Am{U {Oëhmݶm¶m{Yem§Mr Zo‘UyH$ H$aVmV.¶mo½¶ - A¶mo½¶ R>a{dʶmMm A{YH$ma :¶mo½¶ - A¶mo½¶ R>a{dʶmMm A{YH$ma :¶mo½¶ - A¶mo½¶ R>a{dʶmMm A{YH$ma :¶mo½¶ - A¶mo½¶ R>a{dʶmMm A{YH$ma :¶mo½¶ - A¶mo½¶ R>a{dʶmMm A{YH$ma :

amÁ¶mMo ‘w»¶‘§Ìr {Z¶w³V H$aVm§Zm amÁ¶nmb ¶m A{YH$mamMm dmna H$aVmV. H$m¶Xo‘§S>imZog§‘V Ho$bobo R>amd amoIUo qH$dm amîQ´>nVtH$S>o nmR>{dUo, amÁ¶mV Am{U~mUr Omhra H$aʶmMr{e’$mag amîQ´>nVtZm H$aUo, ‘§Ìr‘§S>i (cabinet) ~aImñV H$aUo, {dYmZg^m {dg{O©V H$aUo B.A{YH$ma amÁ¶nmbm§Zm AgVmV.amÁ¶‘§Ìr‘§S>i amÁ¶‘§Ìr‘§S>i amÁ¶‘§Ìr‘§S>i amÁ¶‘§Ìr‘§S>i amÁ¶‘§Ìr‘§S>i (State Council of Ministers) :

amÁ¶KQ>ZoZwgma ‘w»¶‘§Ìr ho ‘§Ìr‘§S>imMo à‘wI AgVmV. ‘§Ìr‘§S>i amÁ¶nmbm§Zm àemgZmV‘XV H$aVo VgoM Vo {dYmZg^obm nyU©nUo O~m~Xma AgVo. ‘§Ìr‘§S>imMr H$m¶} ~arM AmhoV-1) gaH$maMr YmoaUo R>a{dʶmMo H$m¶© H$aVo. 2) amÁ¶mMo A§XmOnÌH$ V¶ma H$éZ H$m¶Xo‘§S>imV‘m§S>Vo. 3) amÁ¶nmbm§Zm amÁ¶bmoH$godm Am¶moJmMo Aܶj d ˶m§Mo gXñ¶ {Z¶w³V H$aʶmg,bmoH$m¶w³Vm§Mr {Z¶w³Vr H$aʶmg, gëbm XoʶmMo H$m‘ ‘§Ìr‘§S>i H$aVo. 4) à˶oH$ ‘§Í¶m§Zo˶mÀ¶m

MMm© H$amMMm© H$amMMm© H$amMMm© H$amMMm© H$am

amÁ¶{df¶H$ AmXoe amÁ¶nmb Am{UamîQ´>{df¶H$ AmXoe amîQ´>nVtÀ¶m AmXoemZwgma{Xbo OmVmV. H$m? {ejH$m§er MMm© H$am.

Page 80: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

72

Im˶mMm H$ma^ma H$m¶©j‘VoZo nma nmS>ʶmMr h‘r XoUo. 5) {d{dY Im˶m§‘ܶo g‘Ýd¶ gmYyZ˶m§À¶m H$ma^mamda XoIaoI R>odUo.‘w»¶‘§Ìr :‘w»¶‘§Ìr :‘w»¶‘§Ìr :‘w»¶‘§Ìr :‘w»¶‘§Ìr : ‘w»¶‘§Ìr ho amÁ¶gaH$maMo à‘wI AgVmV. gaH$maMo ¶e qH$dm An¶e ho‘w»¶‘§Í¶§mÀ¶m d¡¶p³VH$ H$m¶©j‘Voda Adb§~yZ AgVo. amÁ¶mMr {dûdgZr¶ 춳Vr åhUyZ‘w»¶‘§Í¶m§H$S>o nm{hbo OmVo. ‘w»¶‘§Ìr hm ‘§Ìr‘§S>i,H$m¶Xo‘§S>imMm à‘wI AgVmo VgoM AmKmS>r gaH$maÀ¶mnjmMm ZoVm AgVmo. ‘w»¶‘§Ìr hm XmoÝhr g^mJ¥hm§n¡H$s EH$mg^mJ¥hmMm gXñ¶ Agmdm bmJVmo. H$mhrdoim Vmo H$moU˶mhrJ¥hmMm gXñ¶ Zgob VargwÜXm ‘w»¶‘§Ìr ~Zy eH$Vmo na§Vy˶mbm 6 ‘{hݶmÀ¶m AmV EH$m J¥hmMm gXñ¶ ~ZUo A{Zdm¶©AgVo.‘w»¶‘§Í¶m§Mr H$m¶} Am{U A{YH$ma :‘w»¶‘§Í¶m§Mr H$m¶} Am{U A{YH$ma :‘w»¶‘§Í¶m§Mr H$m¶} Am{U A{YH$ma :‘w»¶‘§Í¶m§Mr H$m¶} Am{U A{YH$ma :‘w»¶‘§Í¶m§Mr H$m¶} Am{U A{YH$ma :

‘w»¶‘§Ìr hr gaH$ma‘Yrb A˶§V ‘hËdmMr 춳Vr Agë¶mZo ˶m§Zm Imbrb ‘hËdmMoA{YH$ma AgVmV -

1) ‘§Í¶m§Mr ¶mXr H$éZ amÁ¶nmbm§Zm gmXa H$aUo. ˶mZ§Va ˶m§Zm gaH$ma ñWmnZH$aVm ¶oVo.

2) ‘§Í¶m§Mo ImVo dmQ>n H$aUo qH$dm ImVo~Xb H$aUo.3) gaH$maer àm‘m{UH$ Zgboë¶m ‘§Í¶m§Zm, ‘§Ìr‘§S>imÀ¶m {damoYmV OmUmè¶m qH$dm

’$m¡OXmar JwÝho Agboë¶m 춳VtZm H$mTy>Z Q>mH$ʶmMm A{YH$ma AgVmo.4) gaH$maMm à‘wI åhUyZ amÁ¶mMr YmoaUo R>a{dʶmV A˶§V ‘hËdmMr ^y{‘H$m

AgVo.5) ‘§Ìr‘§S>imMo à‘wI Agë¶mZo g^m Am¶mo{OV H$aUo, nwT>o T>H$bUo ho A{YH$ma

AgVmV.6) gd© Im˶m§Mm g‘Ýd¶ gmYyZ ˶m§À¶m H$ma^mamda XoIaoI H$aʶmMm A{YH$ma

AgVmo.7) {d{Y‘§S>imMm H$m¶©H$mb nyU© hmoʶmnydu {dYmZg^m {dg{O©V H$aʶmMm A{YH$ma

AgVmo.8) ‘w»¶‘§Ìr hm amÁ¶nmb Am{U ‘§Ìr‘§S>imbm OmoS>Umam Xþdm AgVmo.9) ‘w»¶‘§Ìr hm AZoH$ A{YH$mè¶m§À¶m Zo‘UwH$sgmR>r amÁ¶nmbm§Mm gëbmJma åhUyZ

H$m‘ nhmVmo.

H ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrAmnë¶m amÁ¶mVrb ‘w»¶‘§Ìr d˶m§À¶m H$m¶©H$mb (AdYr) ¶m§Mr‘m{hVr XoUmar ¶mXr V¶ma H$am.

Page 81: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

73

ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶I. Imbrb [aH$må¶m OmJr ¶moImbrb [aH$må¶m OmJr ¶moImbrb [aH$må¶m OmJr ¶moImbrb [aH$må¶m OmJr ¶moImbrb [aH$må¶m OmJr ¶mo½½½½½¶ eãX ^am¶ eãX ^am¶ eãX ^am¶ eãX ^am¶ eãX ^am

1. ^maV hm ......... AgyZ ......... amÁ¶o d ............ H|$ÐemgrV àXoem§Mm ~Zbm Amho.

2. amÁ¶{dYmZg^o‘ܶo A±½bmo B§{S>¶Z 춳VrMr Zo‘UyH$ ............... H$aVmV.3. H$Zm©Q>H$ {dYmZn[afXo‘ܶo ................ gXñ¶ AmhoV.4. amÁ¶‘§Ìr‘§S>imV ............ Am{U ............. ho Iao H$m¶©H$mar AgVmV.5. > amÁ¶nmbm§Mr {Z¶w³Vr ............. H$aVmV.6. ñQ>oQ> A°S>ìhmoHo$Q> OZabMr {Z¶w³Vr .............. H$aVmV.

II. Imbrb àûZm§Mr CÎmao ÚmImbrb àûZm§Mr CÎmao ÚmImbrb àûZm§Mr CÎmao ÚmImbrb àûZm§Mr CÎmao ÚmImbrb àûZm§Mr CÎmao Úm

1. {dYmZg^oÀ¶m aMZoMo WmoS>³¶mV dU©Z H$am.2. {dYmZn[afXoVrb gXñ¶ H$moUH$moU˶m joÌm§Mo à{V{ZYrËd H$aVmV?3. amÁ¶nmbm§Mr nmÌVm Am{U H$m¶©H$mbmdYr ¶m{df¶r ‘m{hVr {bhm.4. ‘w»¶‘§Ìr ¶m {df¶mda WmoS>³¶mV Q>rnm {bhm.

III. CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :

1. H$Zm©Q>H$ {dYmZg^obm Am{U {dYmZn[afXobm ^oQ> Úm.2. amÁ¶{dYmZg^oà‘mUo {dYmZg^oMr ñWmnZm H$am.

IV. àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :

1. Vw‘À¶m ‘VXmag§KmVrb ‘§Í¶m§~amo~a {dYmZg^oÀ¶m H$m‘H$mOm~Ôb MMm© H$am.

2. AmVmn¶ªVÀ¶m H$Zm©Q>H$mÀ¶m ‘w»¶‘§Í¶m§Mo ’$moQ>mo Jmoim H$éZ Aë~‘ V¶ma H$am.

Page 82: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

74

g_mOemóàH$aU - 1

Hw$Qw>§~

`m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb Jmoï>r OmUyZ KoD$.

• Hw$Qw>§~mMm AW©• Hw$Qw>§~mMo àH$ma• Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o• A{d^º$ Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o

Hw$Qw>§~

_mZdmZo Amnë`m _yb^yV JaOm ^mJ{dÊ`mgmR>r AZoH$ gm_m{OH$ g§ñWmMr aMZm Ho$bobr Amho. `m gd© g§ñWm§_Ü`o Hw$Qw>§~ g§ñWobm gdm©V _hËdmMo ñWmZ Amho. Hw$Qw>§~ hr g_mOmMr _yig§ñWm Amho. g_mOmVrb gd© ì`dhma ho Hw$Qw>§~mÀ`m AmYmao MmbVmV. åhUOo Hw$Qw>§~mVrb gXñ`M gm_m{OH$ g§ñWmMo gXñ` AgVmV. AmVm Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o AmnU g{dñVanUo OmUyZ KoD$`m.

"Hw$Qw>§~' `m eãXmbm B>§p½be_Ü`o \°${_br (Family) Ago åhUVmV. \°$å`wbg (Famulus) `m b°{Q>Z eãXmnmgyZ "\°${_br' hm eãX ~Zbm Amho. "\°$å`wbg' `mMmAW© "ì`dñWmnZ' H$aUo Agm Amho. `m nydu Hw$Qw>§~m_Ü`o nVr, nËZr, _wbo d BVa gXñ` ahmV AgV. AmOH$mb AnË`hrZ Hw$Qw>§~ d XÎmH$ _wbo Agbobr Hw$Qw>§~o nhmd`mg {_iVmV.

Hw$Qw>§~mVrb gXñ`m§Mo EH$_oH$m§er g§~§Y aº$mÀ`m ZmË`mda AmYm[aV AgVmV. {ddmh, aº$mMr ZmVr d XÎmH$ _wbo B.Mm g_mdoe Hw$Qw>§~m_Ü`o AgVmo. nVrnËZr, AmB©dS>rb, nwÌ, H$Ý`m, ^mD$, ~hrU ho Hw$Qw>§~m_Ü`o Amnmnë`m ^y{_H$m {Z^mdyZ gm_mÝ`nUo g§ñH¥$Vr OmonmgÊ`mMo H$m`© H$aVmV. nVrnËZrMo Hw$Qw>§~ åhUOo AnË`a{hV qH$dm AnË`mg{hV XrK©H$mi {Q>H$Umao ghOrdZ hmo`. Hw$Qw>§~ ho aº$mMr ZmVr d ^mdZm§da AmYm[aV AgVo. Hw$Qw>§~ åhUOo g§VmZmoËnÎmr d Ë`m§Mo nmbZnmofU H$aUo EdT>`mnwaVoM _`m©{XV ZgyZ, gXñ`mbm g_mOm_Ü`o dmdaÊ`mgmR>r EH$ O~m~Xma ì`º$s ~Z{dUo ho Hw$Qw>§~mMo _w»` H$V©ì` Amho. åhUOoM gm_m{OH$ dV©Z, dof^yfm, AmMma{dMma BË`m{X ~m~tMr ì`dñWm Hw$Qw>§~ nma nmS>Vo. Hw$Qw>§~ hm g_mOmMm àmUH$mof Amho.

Page 83: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

75

Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o : Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o g_OmdyZ KoD$Z Ë`mÛmao Hw$Qw>§~mMo g{dñVa _hËd AmnU g_OyZ KoD$.

1. Hw$Qw>§~ gd©ì`mnr Amho : OJmVrb gd© g_mOm_Ü`o H$mbmZwgma d àXoemZwgma WmoS>`m \$ma \$aH$mZo "Hw$Qw>§~ ì`dñWm' nhmd`mg {_iVo. Hw$Qw>§~ ho {ddmh, nmbZnmofU, ~§YwËd, ñWmda _mb_Îmm (g§nÎmr) `m ~m~VrV EH$ gd© gm_mÝ` {Z`_m§Mo nmbZ H$arV AgVo. gd©gmYmaUnUo Hw$Qw>§~mVrb gd© gXñ` EH$mM {R>H$mUr d EH$mM N>VmImbr ahmV AgVmV.

2. gm_m{OH$ ì`dhmamMm _yi KQ>H$ : g_mOmVrb H$moUË`mhr gm_m{OH$ g§ñWmÀ`m ì`dhmamMr gwédmV Hw$Qw>§~mnmgyZM hmoVo. g_mOmVrb amOH$s`, Am{W©H$, e¡j{UH$ BË`m{X ì`dhmam§Mr ~rOo Hw$Qw>§~mVM éO{dbr OmVmV. m nydu gm_m{OH$ à_wI H$m_m_Ü`o Hw$Qw>§~mVrb gXñ` gh^mJr hmoV AgV. na§Vw AmVm gÜ`m hr H$m_o H$m§hr gm_m{OH$ g§ñWmH$Sy>Z H$ê$Z KoVbr OmVmV.

3. O~m~Xmar d gm_m{OH$ ~m§{YbH$s$ : g_mOmVrb BVa g§ñWm§~amo~a Amnbr dmJUyH$ H$er Agmdr d H$moUH$moUË`m O~m~Xmè`m pñdH$mamì`mV `mMr {eH$dU Hw$Qw>§~ Amnë`m gXñ`m§Zm XoV AgVo. Amnë`m _wbm§Zr eoOmè`m§~amo~a JwÊ`mJmoqdXmZo H$go ahmdo, `mMr {eH$dU Hw$Qw>§~ XoVo. Ë`mM ~amo~a H$mhr gm_m{OH$ O~m~Xmè`m§~ÔbMr OmUrd H$éZ XoVo. CXm. gmd©O{ZH$ {nÊ`mÀ`m nmÊ`mMr ì`dñWm Xÿ{fV hmoD$Z`o m ~ÔbMr OmJéH$Vm {Z_m©U H$aVo.

4. nmbZnmofU : _wbm§Mo g§JmonZ H$arV AgVmZm Hw$Qw>§~ àmW{_H$ ñVamda H$mhr {Z`_ ~Z{dVo. _bm§À`m g§ajUmgmR>r d {ejUmgmR>r, nmbZnmofUmgmR>r _mJ©Xe©Z H$aVo. d¥ÕmnH$mimV AmOmo~m, AmOr, AmB©dS>rb m§Mo ajU H$aUo, godm H$aUo d ewlwfm H$aUo ho Amnbo H$V©ì` Amho `mMr {eH$dU Hw$Qw>§~mV {_iVo.

5. gm_m{OH$ dmJUwH$sMr {eH$dU : gm_m{OH$ {dH$mgm_Ü`o ~mbnU d àm¡T>mdñWm AË`§V _hËdmMr Amho. _yb Amnë`m Hw$Qw>§~mV _mV¥^mfm {eH$Vo. d Ë`m§À`m ghmæ`mZo gm_m{OH$ {dMma OmUyZ KoVo. _yb Amnë`m d`moJQ>mVrb BVa _wbm§Mo {ZarjU H$éZ Ë`m à_mUo dmJVo. g_d`ñH$ _wbm§~amo~a, dS>rbYmè`m _mUg§m~amo~a, BVa g_yhm~amo~a H$go {_iyZ {_giyZ ahmdo d dmJmdo ho Hw$Qw>§~ {eH${dVo. gm_m{OH$ dV©UwH$sMm d {Z`_m§Mm _wbm§da AàË`j[aË`m à^md nS>V AgVmo. ~mbnU, àm¡T>mdñWm, _Ü`_d`rZ d d¥ÕmnH$mimV _¡Ìr, ñdmV§Í`, gwa{jVVm d BVa àH$maMo dV©Z Hw$Qw>§~ {eH$dV AgVo.

Page 84: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

76

6. nyd©Om§Mr na§nam OmonmgUo : Hw$Qw>§~ nyd©Om§À`m na§naoda AmYmabobo Amho. Hw$Qw>§~ ì`dñWo_wio aº$m§À`m ZmË`mMr {nT>rOmV _m{hVr {_iVo. AmOmo~m, AmOr, AmB©dS>rb d _wbo `m§À`mVrb nañna g§~§Ym§Mr _m{hVr Hw$Qw>§~ H$éZ XoVo. AmOr AmOmo~m hr n{hbr {nT>r, AmB©d{S>b hr Xþgar {nT>r d _wbo hr {Vgar {nT>r Ago _mZbo OmVo. `m à_mUo Hw$Qw>§~ {nT>rOmV ZmË`m§Mr d na§nam§Mr _m{hVr H$éZ XoVo.

1. AmB©dS>rb d _wbo Á`m Hw$Qw>§~mV amhVmV Ë`m Hw$Qw>§~mbm XmoZ {nT> m§Mo Hw$Qw>§~ Ago åhUVmV.

2. AmOmo~m, AmOr, AmB©dS>rb d _wbo Á`m Hw$Qw>§~mV amhVmV Ë`m Hw$Qw>§~mbm VrZ {nT>`m§Mo Hw$Qw>§~ Ago åhUVmV.

3. AmOmo~m, AmOr, AmB©dS>rb, _wbo d ZmVd§S>o Á`m Hw$Qw>§~mV amhVmV Ë`m Hw$Qw>§~mbm Mma {nT>`m§Mo {dñV¥V Hw$Qw>§~ Ago åhUVmV.

Hw$Qw>§~mMo àH$ma :

Ë`m Ë`m àXoemVrb éT>r d na§naoZwgma Hw$Qw>§~mMr aMZm Pmbr Amho. g_mOemók d _mZdd§eemók `m§Zr Hw$Qw>§~ aMZoÀ`m AmYmao Hw$Qw>§~mMo {d{dY àH$ma gm§{JVbo AmhoV `m nydu Z_yX Ho$ë`mà_mUo {nT>`m§À`m AmYmamda Hw$Qw>§~ AmoiIbo OmVo nVrnËZr EH$Ì AgUmè`m Hw$Qw>§~mV OÝ_Umè`m _wbm§Mm Hw$Qw>§~ hm H|$Ðq~Xÿ AgVmo. AZoH$ {nT>`m§nmgyZ aº$mVrb ZmË`mMo bmoH$ EH$Ì amhUmè`m Hw$Qw>§~mbm A{d^º$ Hw$Qw>§~ Ago åhUVmV. {ddmh nÕVrÀ`m AmYmamda Hw$Qw>§~ nÜXVrMo dJuH$aU H$aVm oVo. m AmYmamda EH$nËZrËd Hw$Qw>§~, ~hþnËZrËd Hw$Qw>§~ d ~hþnVrËd Hw$Qw>§~ Ago Hw$Qw>§~mMo VrZ àH$ma nS>bo AmhoV.

1. aº$mÀ`m ZmË`mda AmYm[aV Hw$Qw>§~

2. OrdZgmWrÀ`m dmñVì`mÀ`m AmYmamda- AmB©H$S>o amhUmar Hw$Qw>§~o d d{S>bm§H$S>o amhUmar Hw$Qw>§~o

3. Hw$Qw>§~ à_wImÀ`m AmYmamda - _mV¥àYmZ d {nV¥àYmZ Hw$Qw>§~o. Ë`mMà_mUo d§emÀ`m AmYmamda _mV¥d§er` d {nV¥d§er` Hw$Qw>§~o Ago XmoZ àH$ma AmhoV.

1. _mV¥àYmZ Hw$Qw>§~ : `m Hw$Qw>§~m_Ü`o _{hbm hr Hw$Qw>§~à_wI AgVo. g§nÎmrMm h¸$ d dmagm h¸$ AmB©H$Sy>Z _wbrH$S>o OmVmo. g§nÎmrMo gd© ì`dhma AmB©À`m ZmdmZo MmbVmV. H$Zm©Q>H$mVrb {H$ZmanÅ>rÀ`m àXoemV _mV¥àYmZ Hw$Qw>§~nÕVr AmOhr nhmd`mg {_ibo. Ë`mM~amo~a Ho$ai_Yrb _b~maZm`a Hw$Qw>§~mV d B©emÝ` ^maVmÀ`m Am{Xdmgr g_wXm`mV _mV¥àYmZ Hw$Qw>§~o AmT>iVmV. _mV¥àYmZ Hw$Qw>§~ åhUOo gd© A{YH$ma d h¸$ AmB©H$Sy>Z _wbrbm hñVm§V[aV hmoVmV. gd© Am{W©H$ ì`dhma _{hbm§À`m hmVmV AgVmV.

Page 85: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

77

2. {nV¥àYmZ Hw$Qw>§~ : `m nÕVrV dS>rb ho Hw$Qw>§~ à_wI AgVmV. g§nÎmrMm h¸$ d BVa h¸$ nwéfm§H$S>o AgVmV. {ddmhmZ§Va nËZr nVrÀ`m Kar amhÊ`mg `oVo. `m Hw$Qw>§~ nÕVrV Á`oð> nwÌmbm Ym{_©H$ g_ma§^mV _hËdmMo ñWmZ AgVo. {nV¥àYmZ Hw$Qw>§~nÕVr J«rH$, amo_Z, ^maV d eoOmarb MrZ XoemV AZm{X H$mimnmgyZ AmOVmJm`V AmT>iyZ `oVo.

3. AmYw{ZH$ H|$Ð Hw$Qw>§~ : Hw$Qw>§~ aMZm d Ë`m_Ü`o amhUmè`m {nT>`m§À`m g§»`oda AmYm[aV H|$ÐHw$Qw>§~, A{d^º$ Hw$Qw>§~, {dñV¥V Hw$Qw>§~ Ago dJuH$aU H$aVmV.

AmB©dS>rb d A{ddm{hV _wbo ahmV AgUmè`m Hw$Qw>§~mbm H|$Ð Hw$Qw>§~ Ago åhUVmV. AmYw{ZH$ g_mOmV H|$Ð Hw$Qw>§~m§Mr g§»`m OmñV Amho. d¡`{º$H$ gwI, g_mYmZ, g§nÎmrÀ`m _mbH$s ~Ôb ~Xbbobr gm_m{OH$ _yë`o, {dkmZ d V§ÌkmZm_Ü`o Pmbobr àJVr, eharH$aU, bmoH$emhr d g_mZVoMr VËdo `m gd© H$maUm§_wio H|$Ð Hw$Qw>§~m§Mr g§»`m OmñV Pmbobr Amho.

H|$Ð Hw$Qw>§~mMr à_wI d¡{eï>`o :

1) N>moQ>o Hw$Qw>§~

2) gmono gm_m{OH$ {Z`§ÌU

3) AmYw{ZH$ V§ÌkmZmMo AmH$f©U

4) gXñ`m§Zm OmXm ñdmV§Í`

5) Jw§VmJw§V (Complexity)

A{d^º$ Hw$Qw>§~

4. A[d^º$ Hw$Qw>§~ : A{d^º$ Hw$Qw>§~m_Ü`o AmOr, AmOmo~m Ë`m§Mr _wbo, ZmVd§S>o, nUVd§S>o B bmoH$ amhVmV. H$m§hr g§X^m©V XmoZ {nT>`m§nojm OmñV bmoH$ ahmV AgVmV. gd© gXñ` EH${ÌVnUo Ym{_©H$ g_ma§^ gmOao H$aVmV. `m_Ü`o gd© gXñ` EH$mM aº$mVë`m ZmË`mMo AgVmV.

A{d^º$ Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o

1) _moR>o Hw$Qw>§~ : XmoZ qH$dm XmoZmnojm OmñV {nT>`m§Mo bmoH$ EH$Ì ahmV Agë`m_wio Ë`m Hw$Qw>§~mVrb gXñ`m§Mr g§»`m OmñV AgVo. åhUyZ ho Hw$Qw>§~ _moR>o AgVo.

Page 86: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

78

CnH«$_

Vwåhr ñdV… H$am - Vw_À`m KamVrb d{S>bYmè`m ì`º$s¨er MMm© H$éZ Vw_À`m nyd©Om§nmgyZ AmVmn`©VÀ`m {nT>rMm d§ed¥j H$mT>m

2. ghH$m`© d nañna gm_§Oñ` : X¡Z§{XZ ì`dhmam_Ü`o A{d^º$ Hw$Qw>§~mVrb gXñ` EH$_oH$m§Zm ghH$m`© H$arV AgVmV. Hw$Qw>§~ à_wI Oar Agbm Var Hw$Qw>§~mVrb gd© {ZU©` BVa gXñ`m§~amo~a MMm© H$éZM KoVbo OmVmV. Hw$Qw>§~mÀ`m g_ma§^m_Ü`o d BVa CnH«$_m§_Ü`o gd© gXñ`m§Mm gh^mJ AmT>iyZ `oVmo. d` d qbJ `m Zwgma H$m_mMr {d^mJUr Ho$br OmVo.

3. {Zdmg d ñd`§nmH$Ka : A{d^º$ Hw$Qw>§~mVrb gd© gXñ` EH$mM N>VmImbr amhVmV H$m§hr H$maUmñVd (CÚmoJ, amoOJma, {ejU) H$m§hr gXñ` XþgarH$S>o ahmV AgVrb VargwÕm Ym{_©H$ g_ma§^ qH$dm gUmdmamÀ`mdoir gd© gXñ` EH$Ì `oVmV. A{d^º$ Hw$Qw>§~mVrb bmoH$ EH$mM ñd`§nmH$KamV ñd`§nmH$ H$éZ ImVmV.

4. Y_© : A{d^º$ Hw$Qw>§~mVrb gXñ` EH$mM Y_m©Mo nmbZ H$aVmV. Ë`m§Mr àmW©Zm d Ym{_©H$ AmMaU EH$mM àH$maMo AgVo.

5. ñd`§nyU© KQ>H$ : A{d^º$ Hw$Qw>§~mV ñd`§nyU© KQ>H$ AmT>iyZ oVmo. Hw$Qw>§~mVrb gd© gXñ`m§À`m JaOm ì`dpñWV ^mJ{dë`m OmVmV.

6. EH$m{YH$ma : A{d^º$ Hw$Qw>§~m_Ü`o gm_mÝ`V… Á`oð> gXñ`mH$S>o Hw$Qw>§~mMo gd© A{YH$ma d O~m~Xmè`m AgVmV. Hw$Qw>§~mVrb gd© à_wI {ZU©` KoÊ`mMo nyU© A{YH$ma Ë`m§À`mH$S>o AgVmV. A{YH$mamMo hñVm§VarH$aU Á`oð>Voda AmYm[aV AgVo.

CnH«$_

Vw_À`m AmOmo~m§À`m H$mimVrb A{d^º$ Hw$Qw>§~ gXñ`m§Mr g§»`m (nwéf, ór) d Ë`m gXñ`m§Mr O~m~Xmar H$moUVr hmoVr. `m ~ÔbMr _m{hVr d{S>bm§~amo~a MMm© H$éZ OmUyZ Ü`m.

Page 87: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

79

ñdmÜ`m`

I. [aH$må`m OmJr `mo½` eãX ^am :

1) Hw$Qw>§~ hm eãX b°{Q>Z ^mfoVrb ........... `m eãXmnmgyZ ~Zbm Amho.

2) ............. hm g_mOmMm àmUH$mof Amho.

3) dS>rb ho Hw$Qw>§~à_wI AgUmè`m Hw$Qw>§~mbm ........... åhUVmV.

4) Ho$ai_Yrb _b~ma Zm`am§_Ü`o ........ Hw$Qw>§~ AmT>iyZ`oVo.

II. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm

1) Hw$Qw>§~ hm g_mOmMm KQ>H$ Amho. ñnï>H$am.

2) Hw$Qw>§~mMo àH$ma H$moUH$moUVo?

3) A{d^º$ Hw$Qw>§~ åhUOo H$m`?

4) Ho$§Ð Hw$Qw>§~ åhUOo H$m`?

5) Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o H$moUVr?

6) ì`º$sÀ`m gm_m{OH$ {dH$mgmÀ`m Q>ßß`mV Hw$Qw>§~mMr ^y{_H$m H$moUVr?

7) A{d^º$ Hw$Qw>§~mMr d¡{eï>`o H$moUVr?

8) AmYw{ZH$ H|$Ð Hw$Qw>§~mMr g§»`m {Xdg|{Xdg dmT>V Amho. H$maUo Úm.

III. CnH«$_

1) {d^º$ d A{d^º$ Hw$Qw>§~mMo \$m`Xo d VmoQ>o `m~Ôb MMm© H$am.

2) Am{Xdmgr Hw$Qw>§~mbm ^oQ> XoD$Z Ë`m§Mr Hw$Qw>§~ nÕVr OmUyZ ¿`m.

IV. àH$ën

1) _mV¥àYmZ-{nV¥àYmZ Hw$Qw>§~m{df`r A{YH$ _m{hVr {_idm.

2) Vw_À`m nUOmo~m§À`m H$mimnmgyZ AmVmn`ªVÀ`m {nT>r~ÔbMr d{S>bYmè`m§~amo~a MMm© H$am Am{U Vw_À`m Hw$Qw>§~mMm d§ed¥j V`ma H$am.

Page 88: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

80

àH$aU - 2

gm_m{OH$sH$aU

`m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb Jmoï>r OmUyZ KoD$.

• gm_m{OH$sH$aUmMm AW©• gm_m{OH$sH$aUmMr H$m`}• qbJ d gm_m{OH$sH$aU• gm_m{OH$sH$aUmMo à{V{ZYr/gmYZo

gm_m{OH$sH$aUmMm AW©

g_mOmMo ApñVËd ì`{º$À`m gm_m{OH$ OrdZmda Adb§~yZ AgVo. _Zwî` hm g_mOerb àmUr Amho. _mZdr {eey BVa àmÊ`m§à_mUoM OÝ_mbm `oVmo. Ë`mZ§Va Ë`mMr dmT> g_mOerb OrdmgmaIr hmoVo. OÝ_mnmgyZM _yb gm_m{OH$ dV©Z {eH$V AgVo. Ë`mÀ`m dmT>rMr à{H«$`m Am{U hiyhiy Ë`mMo g_mOerb ì`º$s_Ü`o énm§Va hmoÊ`mÀ`m à{H«$`obm "gm_m{OH$sH$aU' Ago åhUVmV.

_yb ~mobm`bm d {dMma H$am`bm {eH$ë`mnmgyZ g_mOmVrb BVa ì`º$s¨À`m g§nH$m©V `oVo. BVam§~amo~a g§dmX gmYÊ`mMm d Ë`m§Mo AZwH$aU H$aÊ`mMm à`ËZ H$arV AgVo. Q>ßß`mQ>ß`mZo Ë`mÀ`mda g_mOmMm à^md nS>Vmo `m à{H«$`o_Ü`o gm_m{OH$ Adb§~Z AmT>iyZ `oVo.

gm_m{OH$sH$aU hr OÝ_ë`mnmgyZ _aon`ªV MmbUmar AI§S> à{H«$`m Amho. _mZdmbm H$m§hr ghO àd¥Îmr Ë`mÀ`m OÝ_mnmgyZM àmá hmoVmV. Va Ë`mÀ`m gm_m{OH$ dV©UwH$sda gm_m{OH$ dmVmdaUmMm à^md nS>Vmo. g^modVmbÀ`m dmVmdaUmMm Am{U n[apñWVrMm Ë`mÀ`mda à^md nS>Vmo. _mZd gm_m{OH$ dV©ZmMo OVZ H$éZ g_mOOrdr _Zwî` ~ZVmo. `mbmM gm_m{OH$sH$aU Ago åhUVmV.

gm_m{OH$sH$aUmMr H$m`}

1) _mZdmbm g_mOerb àmUr ~Z{dÊ`mg ghmæ`H$ hmoVo.

2) doJdoJir OrdZmdí`H$ H$m¡eë`o Am{U kmZ àmá hmoVo.

3) g§ñH¥$Vr, na§nam gVV nwT>o OnÊ`mgmR>r ghmæ`H$ hmoVo.

4) ì`{º$_ËdmMm {dH$mg hmoVmo.

5) g_mO ì`dñWm gwa[jV amIbr OmVo.

Page 89: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

81

gm_m{OH$sH$aUmMo à{V{ZYr

gm_m{OH$sH$aUmda n[aUm_ H$aUmao XmoZ à_wI KQ>H$ AmhoV. d`, AZw^d d d{S>bYmè`m§Mm à^md àW_V… {XgyZ `oVmo. g_d`ñH$ qH$dm {_Ì_¡{ÌUtMm dJ© hm à^md nmS>Umam Xþgam KQ>H$ Amho. n{hë`m JQ>mV AmB©dS>rb, {ejH$, dS>rbYmao gXñ`, Á`oð> qH$dm A{YH$mar dJ© `oVmo Va Xþgè`m JQ>mV g_d`ñH$, {_Ì_¡{ÌUr, IoimVrb gd§JS>r B. Mm g_mdoe hmoVmo.

CnH«$_

Vw_Mo Hw$Qw>§~ S>moù`mg_moa R>odyZ Vw_Mo AmOrAmOmo~m, AmB©dS>rb, MwbV d g»Ir ^md§S>o, H$mH$m, AmË`m d{hZr ho nma nmS>V Agboë`m H$V©ì`m§Mr `mXr V`ma H$am.

1) Hw$Qw>§~ : _wbmÀ`m gm_m{OH$sH$aUmV Hw$Qw>§~mMr y{_H$m \$ma _hËdmMr AgVo. _mVm{nVm _wbm§er K{Zð> qH$dm aŠVmÀ`m ZmË`mZo ~m§Ybobo AgVmV. AmB© hr _wbm§Mr n{hbr Jwé AgVo. hm gw{dMma gmW© Amho. nmbH$m§Mr dV©UyH$, g§ñH¥$Vr, nañna à{V{H«$`m, {eï>mMma B. Mm _wbm§da \$ma _moR>m à^md nS>Vmo. ào_, H$miOr, H$éUm, ghZerbVm göX`Vm, ghH$m`© `m gdmªMm ~mbH$m§À`m dmT>rda Am{U Ë`mÀ`m _mZ{gH$Voda \$ma_moR>m à^md nS>Vmo. Hw$Qw>§~mH$Sy>Z ~mbH$mÀ`m H¥$Vrbm {_iUmao CÎmoOZ, H$m¡VwH$ `m Jmoï>r ~mbH$mÀ`m {dH$mgmV _hËdmMr ^y{_H$m nma nmS>VmV. nmbH$ d`mZo AZw^dmZo d A{YH$mamZo _moR>o AgË`m_wio _wboo AmkmYmaH$ AgVmV. gm_m{OH$sH$aUm_wio _wbmMo ì`{º$_Ëd H$ir \w$bë`m à_mUo \w$bV OmD$Z {dH${gV hmoVo. Hw$Qw>§~ hm `m à{H«$`oMm _yi nm`m Amho.

2) g_d`ñH$ : ho XoIrb gm_m{OH$sH$aUmgmR>r hmV^a bmdUmao _w»` KQ>H$ AmhoV. dJ© {_Ì _¡{ÌUr, IoimVrb g§dJS>r qH$dm {_Ì `m_Ü`o _moS>VmV. ghH$m`© Am{U nañnam§Zm g_OyZ KoÊ`mMr d¥Îmr, VS>OmoS> `m Jmoï>r `m ZmË`mMm AmYma AgVmV. g_d`ñH$ g_yhmVrb gXñ` EH$mM d`mMo Agë`m_wio nmbH$ qH$dm {ejH$m§H$Sy>Z Á`m Jmoï>r {eHy$ eH$V ZmhrV Ë`m `m gXñ`m§H$Sy>Z {eH$ë`m OmVmV. gm_m{OH$ Ñ{ï>H$moZmVyZ ho kmZ Amdí`H$ AgVo.

3) Y_© : gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$`oV Y_m©Mr ^y{_H$m _hËdmMr AgVo. gm_m{OH$ OrdZmMm nm`m ÑT> H$aÊ`mMo H$m`© Y_© H$aVmo, Y_m©_Ü`o Z¡{VH$VoÀ`m _mJm©déZ OrdZ ì`VrV H$aÊ`mMo {ejU {Xbo OmVo. Ym{_©H$ lÕm, nmbH$, ZmVodmB©H$ d Á`oð> m§À`m gmo~VrZo Ym{_©H$ ñWimbm {Xbobr oQ> (VrW©`mÌm) m§Mo _wbo {ZarjU H$aVmV. gUdma, OÌm, Ym{_©H$ gU m H$m`©H«$_mV

gh^mJr Pmë`m_wio XmZeyanUm, godm^md g_mOgodoMr d¥Îmr B. Jmoï>r {dH${gV hmoVmV. Á`mMm g_mOmbm Cn`moJ Am{U JaO AgVo. Ë`m ~è`mM Jmoï>r Y_© {eH${dVmo.

Page 90: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

82

4) emim : _wbm§À`m gm_m{OH$sH$aUmV emioMo nmÌ IynM _hËdmMo Amho. emioV _wbo \$º$ {ejUmZo à^m{dV hmoV ZmhrV Va {ejH$ d gmo~VÀ`m ì`º$sÀ`m ì`{º$_ËdmMm à^md Iyn _moR>m AgVmo. _wbm§Mo Ñï>rH$moZ, dV©UyH$, Mm[aÍ`, kmZàmár ho gJio {ejUmZo à^m{dV hmoD$Z KS>V OmVo. Ë`m§À`mVrb A§VJ©V gm_Ï`© {dH${gV hmoD$Z OrdZ {demb Am{U g_¥Õ ~ZVo, `m d`mVrb gm_m{OH$sH$aUmV {ejH$m§Mr ^y{_H$m \$ma _hËdmMr AgVo. {ejH$m§Mr _wbm§er dmJUyH$ ào_i ñd^md, göX`Vm, g_mZVm m§Mr A{^ì`º$s, {ejH$m§Zr {eH${dbobr Z¡{VH$_yë`o `m_wio _wbm§À`mV AmË_{dídmg, ào_, Y¡`© B. gX²JwU {dH${gV hmoVmV. {ejH$m§Zr embo` d embm ~mø (Aä`mg d Aä`mgoVa) aMZmË_H$ H$m`©H«$_mV _wbm§Zm ^mJ KoÊ`mg CÎmoOZ {Xbo nm{hOo.

{dMma H$am

gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$`o_Ü`o EH$~mbH$/~m{bH$m åhUyZ emio_Ü`o Vw_Mr ^y{_H$m d H$m`©j_Vm `m~Ôb {dMma H$am.

5) àgma_mÜ`_o : AmYw{ZH$ g_mOm_Ü`o àgma_mÜ`_o gm_m{OH$sH$aUm_Ü`o _w»` ^y{_H$m à^mdr[aË`m nma nmS>VmV. à^mdrnUo gmmXa Ho$bobr Om{hamV, H$Wm, H$mX§~è`m, H${dVm, ZmQ>H|$ {^ÎmrnÌHo$ ao{S>Amodarb H$m`©H«$_, Wmoam§Mo gw{dMma `m§Mm X¡Z§{XZ OrdZmV Iyn à^md nS>Vmo, XÿaXe©Z {MÌnQ>, ZmQ>H$, àíZ_§Owfm, d¥ÎmnÌ, ao{S>Amo hr àgma _mÜ`_o gm{hË`mMm Cn`moJ Am{U gmXarH$aU à^mdrnUo H$éZ g_m{OH$sH$aUmg _XV H$aVmV. Ë`mM~amo~a e¡j{UH$ Ñï>rH$moZmVyZ _hËdmMo H$m`©H«$_ ZdrZ ñWioemoY, g§emoYZ `m~Ôb _m{hVr XoV ì`º$sÀ`m {dH$mgmbm ghmæ`H$ R>aVmV.

{dMma H$am

Vw_À`m eoOmarb Kamer Vw_À`m KamMo g§~§Y H$go AmhoV `mMo {díbofU H$am.

6) eoOmar : Amnë`m AmOy~mOybm amhUmè`m bmoH$m§Zm eoOmar åhUVmV. g_mOmVrb gJir d¡{eï>`o Agbobm N>moQ>m g_yh åhUOo eoOmar hmo`. bmoH$m§Mo nañnam§er ñZohmMo Am{U AmË_r`VoMo g§~§Y AgVmV. eoOmar EH$_oH$m§Zm gd©Vmonar ghmæ` H$aVmV. ehar Am{U J«m_rU ^mJmVrb eoOmè`m§Mo ñdén Am{U d¡{eîQ>ço doJdoJir AgVmV. J«m_rU ^mJmV eoOmaY_© hm Iyn Od{iH$sMm AgVmo OUyH$m§hr EH$m

Page 91: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

83

Hw$Qw>§~mVrb gXñ` Amnë`mM Hw$Qw>§~mVrb gXñ`mà_mUo Vo EH$_oH$m§Mr gwI Xþ…Io dmQ>VmV. nañnam§Zm _XV H$aÊ`mMr Am{U EH$_oH$m§Mr O~m~Xmar KoÊ`mMr d¥Îmr bjUr` AgVo. gU, g_ma§ , OÌm qH$dm b¾mÀ`m àg§Jr eoOmar "H$moUË`mhr àg§Jr Amåhr AmhmoV Zm _XV H$am`bm' Aem ^mdZoZo _XVrbm YmdyZ oVmV. nU ehar ^mJmV Aem àH$maMm eoOma Y_© Ano[jV ZgVmoo. H$maU ehar ^mJmVrb bmoH$ ñdV…Mm EH$m§V OnVmZm {XgyZ oVmV. ñdV…Mr doJir AmoiI R>odÊ`mH$S>o H$b {XgyZ oVmo. ehar ^mJmVrb bmoH$ ~aoMgo AmË_H|${ÐV {XgyZ oVmV.

qbJ Am{U gm_m{OH$sH$aU :

H¥$Vr…

{deofH$m`© Ho$boë`m {ó`m§~Ôb _m{hVr {_idm.

AmÎmmn`ªVÀ`m Aä`mgmZwgma gm_m{OH$sH$aU ho _mZdmbm AË`§V Amdí`H$ Amho, H$maU _mZd hm g_mOerb àmUr Amho, nU gm_m{OH$sH$aUmMr à{H«$`m àË`oH$ Hw$Qw>§~mV doJdoJir Agy eH$Vo. dS>rbYmè`m§Mo, nmbH$m§Mo, OÝ_XmË`m§Mo AmMma-{dMma, e¡j{UH$ XOm©, AmdS>r-{ZdS>r, {dídmg `m§Mm gm_m{OH$sH$aUmda \$ma à^md {XgyZ `oVmo. `mM H$maUm_wio H$iV ZH$iV dS>rbYmar _mUgo Hw$Qw>§~mVrb _wbm_wbtZm doJdoJir gm_m{OH$ ~§YZo doimodoir {eH$drV AgVmV. CXm. _wbJm KamV C{eam AmbmVa ghOnUo "AmÎmm Ambmg H$m`? Ag§ {dMmab§ OmV§ Va _wbrbm _mÌ hmM àíZ ""EdT>m H$m Cera Ho$bmg? g§Ü`mH$miÀ`m AmV KamV `md`mg nm{hOo'' Aem H$S>H$ eãXmV {dMmabm OmVmo. {deofV… ^maVmV _wbtÀ`mH$Sy>Z ñd`§nmH$ KamV _XV H$aUo Ano{jV AgVo nU _wbm§Zm _mÌ _moH$irH$ {Xbobr AgVo. IoiUr KoVmZmhr hm \$aH$ {XgVmo. _wbrZm ~mhþbr {Xbr OmVo Va _wbm§Zm {H«$Ho$Q> ~°Q> Aem àH$mao ì`{º$À`m qbJmZwgma gm_m{OH$sH$aUmMr à{H«$`m Mmby AgVo.

A{bH$S>À`m H$mimV AmYw{ZH$ g_mOm_Ü`o {ó`m§À`m ñWmZ_mZm_Ü`o bjUr` ~Xb hmoV Amho. ñWmZ doimodoir Am{U XooemZwgma ~XbV Amho. ^maVm_Ü`o amï´>r`Ëd Am{U bmoH$em{h~Ôb OmJéH$Vm {Z_m©U Pmë`m_wio ZdrZ AW©ì`dñWm Am{U AmYw{ZH$ {ejU nÕVr_wio órbm ñdmV§Í` {_iyZ {VÀ`m ñWmZ_mZmbm EH$ doJim Ñï>rH$moZ àmá Pmbm Amho. H$YrH$mir \$º$ nwéfm§Zm àmá hmoUmao hþÔo AmO {ó`m§Zmhr àmá Pmbo AmhoV. Ago Agbo Var XoIrb qbJ^oXmda AmYm[aV H$m_mMr {d^mJUr AmOhr ApñVËdmV Amho.

A{bH$S>o {ó`m§Zm gd© joÌmV CXm… ImUH$m_, bmoI§S>r H$maImZo, ~moJXm ImoXUo, g_wÐmÀ`m VimVrb g§nÎmrH$mT>Uo BË`m{X g§Yr {Xbr OmVo. Am¡fYo, Ý`m`mb`o, d¡ÚH$s` g§emoYZ joÌo, CÚmoJY§Xo, g§ajU {d^mJ `mgma»`m joÌmVhr {ó`m§Zr Amnbr _ºo$Xmar {Z_m©U Ho$br Amho.

Page 92: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

84

ñdmV§Í`mZ§Va {ó`m§Zm g_mZg§Yr, _mo\$V{ejU, Am{W©H$ _XV XoÊ`m~Ôb gaH$maZo {ZU©` KoVbm Amho. {ó`m§À`m {ejUmgmR>r Am{U Am{W©H$ {dH$mgmgmR>r AZoH$ `moOZm hmVr KoVë`m AmhoV.

ñdmÜ`m`

I. [aH$må`m OmJr `mo½` eãX ^am :

1) _mZd àmÊ`mbm g_mOerb àmUr ~Z{dÊ`mÀ`m à{H«$`obm ........ åhUVmV.

2) AmB© hr _wbmMr n{hbr ........ AgVo.

3) ao{S>Amo gm_m{OH$sH$aUmMm .......... à{V{ZYr Amho.

4) gm_m{OH$sH$aUmMm à_wI à{V{ZYr ........ Amho.

II. Imbrb àeZm§Mr CÎmao {bhm

1) gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$`o_Ü`o emioMr ^y{_H$m H$moUVr bo ñnï>H$am.

2) H$m¡Qw>§{~H$ dmVmdaUmV _wboo H$moUVr _yë`o {eH$VmV?

3) gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$`oMo _hËd H$moUVo?

4) gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$`o_Ü`o àgma_mÜ`_m§Mr ^y{_H$m ñnï>H$am.

5) gm_m{OH$sH$aUmÀ`m à{H«$`o_Ü`o eoOmè`m§Mr ^y{_H$m ñnï> H$am.

6) gm_m{OH$sH$aU åhUOo H$m`?

III. CnH«$_

1) gm_m{OH$sH$aUmÀ`m ^y{_Ho$da AmYm[aV {Z~§Y qH$dm MMm© gÌmMo Am`moOZ H$am

2) gm_m{OH$sH$aUmÀ`m g§~§{YV àgma_mÜ`_mVrb boI d _m{hVrnQ> Jmoim H$éZ {díbofU H$am.

IV. àH$ën

Hw$Qw>§~, emim, àgma_mÜ`_o B. _Yrb gm_m{OH$sH$aU à{H«$`oMr {MÌo H$mT>m.

Page 93: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

85

85

^yJmobàH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1

Amnbo amÁAmnbo amÁAmnbo amÁAmnbo amÁAmnbo amÁ¶ H$Zm©Q>H$ H$Zm©Q>H$ H$Zm©Q>H$ H$Zm©Q>H$ H$Zm©Q>H$¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.Amnë¶m y‘rMr Wmoadr Am{U na§nam.H$Zm©Q>H$ ¶m ZmdmMr nmíd© y‘r Am{U amÁ¶mMm CJ‘.H$Zm©Q>H$mMo m¡Jmo{bH$ ñWmZ, AmH$ma‘mZ, y d Ob gr‘m Am{U eoOmarb amÁ¶o.

‘mJrb B¶ÎmoV amÁ¶mÀ¶m Z¡g{J©H$ Am{U m¡Jmo{bH$ KQ>H$m§Mm Aä¶mg Vwåhr Ho$bm Amho.AmVm AmnU Amnbr y‘r H$ÝZqS>JmÀ¶m H$Zm©Q>H$m~Ôb OmUyZ KoD$¶m. ñdV:Mr Aer Imgna§nam Am{U g§ñH¥$Vr Omonmgbobo ho maVrb EH$ amÁ¶ Amho. ¶m amÁ¶mbm {dñ‘¶H$mar ñWmZ Amho.{edm¶ ^m¡Jmo{bH$ d¡{dܶ, dZñnVr d àmUr, doJdoJù¶m àH$maMr ‘mVr, Obg§nXm, I{ZOo,‘mZdg§gmYZ ¶m§Mo daXmZ bm^bo Amho. gm[h˶, H$bm, g§ñH¥$Vr Am{U Ym{‘©H$, AܶmpË‘H$,Eo{Vhm{gH$ à{g{ÜX àmßV {VW©joÌm§Zr nmdZ Pmbobr hr g‘¥ÜX y‘r Amho. ¶m àXoembm Z¡g{J©H$gm¢X¶©, AJUrV dݶOrd ¶m‘wio OmJ{VH$ dmaí¶mV ñWmZ àmßV Pmbo Amho.ZmdmMr nmíd© y‘r : ¶m amÁ¶mÀ¶m ‘yi Zmdmg§X^m©V {dìXmZm§À¶mV ‘V oX AmhoV. àm{MZH$mimnmgyZM H$Zm©Q>H$ ho Zm§d àM{bV Amho. ¶m y‘rbm H$aZmSy> (H$a+ZmSy> H$mù¶m ‘mVrMr y‘r)Ago g§~moYbo OmVo. àm{MZ V{‘i gm{h˶ {eënm{XH$m‘ܶo H$Zm©Q>H$mMm CëboI "H$éZmQ'> AgmPmbm Amho. H$éZmQ> åhUOo d¡ d g§nÝZ y‘r hmo¶. Z¥nVw§JmÀ¶m H${damO‘mJ© ¶m ì¶mH$aU gm{h˶mVH$Zm©Q>H$ H$mdoar Vo JmoXmdar ZXrn¶ªV {dñVmabo hmoVo Aer Zm|X Amho. ñdmV§Í¶mZ§Va maV AZoH$amÁ¶mV {d^mJbo Jobo. 1953 gmbr åh¡gya amÁ`mÀ¶m dM©ñdmImbrb ZD$ X{jU {Oëho åh¡gyaamÁ¶mV EH$ÌrV Ho$bo Jobo. ˶mZ§Va mfmdma n«m§VaMZm åhUyZ AmoiIbo OmUmao H$ÝZS> m{fH$ àXoe‘w§~B©, h¡Ðm~mX, ‘Ðmg Am{U H$moS>Jy àm§V EH${ÌV Pmbo. ¶mà‘mUo 1 Zmoìh|~a 1956 bm {dembåh¡gya amÁ¶ ApñVËdmV Ambo. ¶m KQ>ZoÀ¶m ñ‘aUmW© Xadfu Zmoìh|~a ‘ܶo amÁ¶moËgd gmOam Ho$bmOmVmo. EH$ Zmoìh|~a 1973 ‘ܶo H$ÝZ{S>Jm§À¶m AmJ«hmñVd Amnë¶m amÁ¶mMo Zm‘H$aU H$Zm©QH$Ago Pmbo. (˶mdoir lr XodamO Ag© ho ‘w»¶‘§Ìr hmoVo)^m¡Jmo{bH$ ñWmZ

^maVmVrb 28 amÁ¶mn¡H$s H$Zm©Q>H$ ho EH$ amÁ¶ hmo¶. X{jU >maVmV npíM‘ pìXnH$ënr¶^mJmV dgbobm hm àm§V hmo¶. hm 110-310 CÎma aoIm§e, 180-450 CÎma Ajm§e Am{U 740-120 npíM‘, 780-400 nyd© aoIm§em‘ܶo pñWV Amho. ˶mMr bm§~r 750 {H$. ‘r. {~Xa {OëømVrbAm¡amX VmbwH$m Vo X{jUoVrb Mm‘amOZJa {OëømVrb CÎmaoÀ¶m Q>moH$mn¶ªV Amho. ˶mMr é§Xr

Page 94: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

86

86

npíM‘ Vo nyd© 400 {H$. ‘r.BVH$s Amho. CÎma H°$Zam {Oëh¶mVrb H$madma npíM‘ Q>moH$mbm Amho.Va H$mobma Vmbw³¶mVrb ‘wi~mJb VmbwH$m hm nyd© Q>moH$mbm Amho. H$Zm©Q>>H$mbm y Am{UObgr‘m gwÜXm AmhoV. npíM‘obm Aa~r g‘wÐ, CÎmaoH$S>o ‘hmamîQ´> amÁ¶, nyd}H$S>o Am§Y« àXoe,X{jU Am{U Am½Zo¶obm Vm{‘iZmSy>, Z¡F© Ë obm Ho$ai, dm¶ì¶obm Jmodm ¶m amÁ`mÀ`m gr_m bm^boë`mAmhoV. H$Zm©Q>H$ amÁ`mMm AmH$ma H$mOygmaIm Amho.

{dñVma-

H$Zm©Q>H$mMo joÌ’$i 1,91,791 Mm¡ag {H$. ‘r. Amho. AmH$ma_mZmZwgma ho maVmVrbAmR>do amÁ¶ Amho. 2011 À¶m OZJUZoZwgma 6,11,30704 bmoH$g§»¶m Agë¶m‘wio Zddo ñWmZàmßV Pmbo Amho. ^maVmMm 5.83% BVH$m y mJ H$Zm©Q>H$mZo ì¶mnbm Amho.

Page 95: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

87

87

2011 ‘ܶo Amnë¶m amÁ¶mV 30{Oëho hmoVo. ¶m {Oëh¶mV 176 VmbwHo$, 769Cn{d mJ (hoblis) 347 ehao Am{U 29340IoS>r hmoVr. ~oiJmd {Oëhm {dñVmamZo ‘moR>mVa ~|Jiya J«m‘rU hm gdm©V bhmZ Amho.~|Jiya hr H$Zm©Q>H$mMr amOYmZr Amho. ì¶dñWmnZoÀ¶m ÑîQ>rZo ¶mMo Mma mJ nmS>bo AmhoV. VoåhUOo ~|Jiya, åh¡gya, ~oiJm§d, Am{U Jwb~Jm© hmo¶.

{Oëhm Am{U {Oëhm H|$Ð

H$moßni

Am§Y

« àXoe

~mJbH$moQ>

{dOmnya

am¶Mya

Jwb~Jm©

¶mX{Jar

{~Xa

‘hmamîQ>

{e‘moJm

~o. J«m

MrH$ ~ùimnya

XmdZ{Jar

‘§S>çmhmgZ

Vw‘Hy$a

{MÌXþJ©

C. H$ÝZS>

~ùimarJXJYmadmS>

~oiJm§d

åh¡gyaH$moS>Jw

Aa~r g‘wÐ

X. H$ÝZS>

CS>nr

Jmodm

Vm{‘iZmSy>

H$mobma~|Jbmoa

Mm‘amO

ZJa

{Oëhm H|$ÐamOYmZr

hmdoar

H$Zm©Q>H${Oëhm Am{U {Oëhm H|$Ð

gwMr

{M¸$_Jiyé

ho ‘m{hV Agy Úm :ho ‘m{hV Agy Úm :ho ‘m{hV Agy Úm :ho ‘m{hV Agy Úm :ho ‘m{hV Agy Úm :H|$Ð gaH$ma‘ܶo {deof ñWmZ àmßV Pmbobr

{R>H$mUo h¡Ðm~mX, H$Zm©Q>H$mVrb {Oëho, ~rXa, am¶Mya,Jwb~Jm©, H$moßni, ¶mXJra, ~ùimar hr hmoV.

Page 96: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

88

88

ñdmÜ‘m‘ñdmÜ‘m‘ñdmÜ‘m‘ñdmÜ‘m‘ñdmÜ‘m‘I Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXmZr ^am.

1. Xadfu AmnU H$Zm©Q>H$ amÁ`moËgd ............ ¶m {Xder gmOam H$aVmo.

2. H$Zm©Q>H$ ho Zm§d ............. ¶m gmbr Amnë¶m amÁ¶mbm àmßV Pmbo.

3. H$Zm©Q>H$mÀ¶m nyd}H$S>o ............ ho amÁ¶ Amho.

4. AmH$mamZo gdm©V ‘moR>m ............ hm {Oëhm Amho.

5. H$Zm©Q>H$mMo joÌ’$i ........... Mm¡. {H$. ‘r. Amho.

II. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.

1. H$Zm©Q>H$mMm Ajm§e Am{U aoIm§em‘Yrb {dñVma gm§Jm.

2. Amnë¶m eoOmarb amÁ¶m§Mr Zm§do gm§Jm.

3. H$Zm©Q>H$mMo amÁ¶ ì¶dñWmnZmgmR>r nmS>bobo Mma mJ H$moUVo?

4. H$Zm©Q>H$ ho maVmÀ¶m H$moU˶m mJmV Amho?

III. CnH«$‘ :

1. H$Zm©Q>H$mMm ZH$mem H$mTy>Z ˶m‘ܶo {Oëøm§Mr Zm§do, Ajm§e Am{U aoIm§e‘Yrb ñWmZ Xe©dm.

IV. àH$ën :

1. {ejH$mÀ¶m ‘XVrZo Vw_À`m {Oëô¶m§Mm AWdm ZJamMm ZH$mem H$mT>m. eoOmarb {Oëho, Ajm§e, aoIm§e XmIdm.

Page 97: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

89

àH$aU 2àH$aU 2àH$aU 2àH$aU 2àH$aU 2

^m¡Jmo{bH$ {d^mJ^m¡Jmo{bH$ {d^mJ^m¡Jmo{bH$ {d^mJ^m¡Jmo{bH$ {d^mJ^m¡Jmo{bH$ {d^mJ¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.H$Zm©Q>H$mMr ^m¡Jmo{bH$ d¡{eîQ>çoH$Zm©Q>H$mMo ñdm^m{dH$ {d^mJH$Zm©Q>H$mVrb nd©V Am{U C§M {eIao

H$Zm©Q>H$ amÁ¶ ho àmH¥${VH$ d¡{dܶm§Zr ¶w³V Am{U ^maVmVrb pìXnH$ënm§Mm EH$ ^mJAmho. ¶mMm X{jU ^mJ C§MgIb Am{U AZoH$ MT>CVmam§Mm Va CÎma ^mJ {dpñVU© Aem gnmQ>‘¡XmZmZo ì¶mnbobm Amho. BWë¶m {H$ZmanQ>çm Am{U S>m|Jami ^mJ ¶m‘ܶo d¡{dܶ Amho. BWbmy mJ nyd}H$S>o CVaVm Va npíM‘oH$S>o MT>Vm Amho. AZoH$ nd©Vam§Jm ¶m Xè¶mImoè¶m§Zr Am{U Aé§X

qIS>rZr ì¶mßV AmhoV. amÁ¶mMm ~hþVoH$ àXoe hm g‘wÐgnmQ>r nmgyZ 450 Vo 900 ‘rQ>a C§MrdaAmho. H$mhr mJ Va g‘wÐgnmQ>rnmgyZ 1800 ‘rQ>a BV³¶m C§Mrda Amho. ‘b¶{Jar ho H$Zm©Q>H$mVrbgdm©V C§M {eIa Amho.

¶oWrb yñdén Am{U ñdm^m{dH$ {d^mJmZwgma H$Zm©Q>H$mMo VrZ ^mJ nmS>ʶmV AmboboAmhoV. 1. {H$ZmanÅ>rMm àXoe 2. ‘bZmSy> àXoe 3. nR>mar àXoe1. {H$ZmanÅ>rMm àXoe :1. {H$ZmanÅ>rMm àXoe :1. {H$ZmanÅ>rMm àXoe :1. {H$ZmanÅ>rMm àXoe :1. {H$ZmanÅ>rMm àXoe :

^mfmdma àm§VaMZo‘wio H$Zm©Q>H$bm {H$ZmanÅ>r Am{U {H$Zmè¶mbJVMr ‘¡XmZo bm^br AmhoV.hm ñdm^m{dH$ {d^mJ Aa~r g‘wÐ Am{U ‘bZmS>À¶m S>m|Ja am§JmV {dñVmabobm Amho. hr {H$ZmanÅ>rX{jUoH$S>rb ‘§JbmoanmgyZ CÎmaoH$S>o H$madma n¶ªV 320 {H$. ‘r {dñVmabobr Amho. {VMr é§Xr 12Vo 64 {H$. ‘r. Amho. hm àXoe X{jUoH$S>o é§X Va CÎmaoH$S>o AZoH$ CVmam‘wio qMMmoim Pmbm Amho.¶mMr g‘wÐgnmQ>rnmgyZMr C§Mr 200 ‘r. nojm A{YH$ Amho. ¶m àXoembm H°$Zam qH$dm H$Zm©Q>H$Mr{H$ZmanÅ>r åhQ>bo OmVo. ¶m {H$ZmanÅ>rda AZoH$ ZXçm doJmZo dhmV g‘wÐmbm {‘iVmV ˶m‘wio ¶m{R>H$mUr AZoH$ ImOU qH$dm CWiVir (Lagoon) V¶ma Pmbr AmhoV.

¶m {H$ZmanÅ>rda AZoH$ ~§Xao AmhoV. ݶy ‘§Jiya ho H$Zm©Q>H$mVrb gdm©V ‘moR>o ~§Xa Amho.^Q>H$i, ‘mëno, H$madma, Hw$‘R>m, ~oiHo$ar, hmoÝZmda hr ‘mgo‘marMr H|$Ðo AmhoV. gw§Xa g‘wÐ{H$Zmaoàdmem§Zm AmH${f©V H$aVmV. ‘§JiyaOdirb gmo‘oída ~rM, nmZ§~ya, Cëbmi, CS>nrOdirb‘mëno, H$madma, hmoÝZmdaOdirb ‘waS>oída, JmoH$U© Odirb ‘md©Wo Am{U Amo‘ ho à{gÜXgmJa{H$Zmao AmhoV. ¶m g‘wÐ {H$Zmè¶mbJV Ag§»¶ N>moQ>r N>moQ>r ~oQ>o AmhoV. ˶mn¡H$s ‘mënoOdirb g|Q> ‘oarO pìXn, (coconut island) H$madmaOdirb A§OXrd, XodJS>, H§$OrJwÈ> hr

Page 98: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

90

R>iµH$ pìXno AmhoV. g‘wÐ{H$Zmè¶m bJVÀ¶m bmoH$m§Mm ‘mgo‘mar hm à‘wI ì¶dgm¶ Amho. H¥${fì¶dgm¶ hm Xþgam ‘hËdmMm ì¶dgm¶ Amho. H$mOy, Zmai, gwnmar, dobXmoS>m Am{U mV ¶mgmaIr {nHo${nH${dbr OmVmV. X{jU H°$Zam, CÎma H°$Zam, CS>nr ho H$Zm©Q>H$mÀ¶m g‘wÐVQ>mdarb {Oëho AmhoV.2. ‘bZmSy>Mm nd©Vr¶ àXoe :2. ‘bZmSy>Mm nd©Vr¶ àXoe :2. ‘bZmSy>Mm nd©Vr¶ àXoe :2. ‘bZmSy>Mm nd©Vr¶ àXoe :2. ‘bZmSy>Mm nd©Vr¶ àXoe :

Amnë¶m amÁ¶mVrb npíM‘ KmQ>mMmCëboI ‘bZmSy> AWdm nd©V‘¶ àXoe Agm Ho$bmOmVmo. ¶m§Zm gô¶m§{Ð nd©V XoIrb åhQ>bo OmVo.‘bZmS> hm àXoe {H$ZmanÅ>rbm g‘m§Va CÎma VoX{jUon¶ªV {dñVmabm Amho. ¶m nd©Vam§Jm‘ܶonpíM‘oH$S>o IS>o CVma Va nyd}H$S>o C§M Q>oH$SçmAgë¶m‘wio ¶m àXoembm KmQ> åhQ>bo OmVo. ˶mMrbm§~r 650 {H$. ‘r. Va é§Xr 50 Vo 76 {H$. ‘r.Amho. g‘wÐgnmQ>rnmgyZMr C§Mr gmYmaUV… 900 Vo 1500 ‘r. Amho. ¶m S>m|Jaam§Jm Aa~r g‘wÐmdéZdhmUmè¶m nmdgmÀ¶m T>Jm§Zm AS>{dVmV ˶m‘wio ¶m {R>H$mUr 200 g§o. ‘r. nojm A{YH$ nmD$g nS>Vmo.¶m mJmVrb gdm©V C§M nd©V åhUOo ‘b¶{Jar, Hw$Ðo‘wI, H$ihÑ{Jar, éÐr{Jar Am{U Xod[aå‘Z ~oÅ>ho gJio nd©V {M³H$‘§Jiya {OëømV AmhoV.¶m{edm¶ ~ëbmi, am¶ZXÿJ©, ‘o{V©JwÈ>, nwîn{JarAm{U H$moS>MmÐr ho npíM‘ KmQ>mVrb BVa C§Mnd©V AmhoV. hm nd©V ~m~m~wS>Z{Jar nd©VmdaAgyZ ¶mbm M§ÐÐmoU nd©V Ago XoIrb åhQ>boOmVo.

nyd}H$S>rb ‘¡XmZo Vo {H$ZmanÅ>rMr ‘¡XmZo¶m nbrH$Sy>Z OmUmè¶m npíM‘ KmQ>mVrb añ˶m§Zmnd©Vr¶ añVo qH$dm KmQ>‘mWm Ago åhQ>bo OmVo.¶mVrb à‘wI KmQ> {d^mJ åhUOo -

1.1.1.1.1. Mma‘S>r KmQ> :Mma‘S>r KmQ> :Mma‘S>r KmQ> :Mma‘S>r KmQ> :Mma‘S>r KmQ> : hm KmQ> ‘§JiyaAm{U {M³H$‘§Jiyabm OmoS>Vmo.

2.2.2.2.2. {eamS>r KmQ> :{eamS>r KmQ> :{eamS>r KmQ> :{eamS>r KmQ> :{eamS>r KmQ> : hm hmgZ VogH$boenya Am{U ‘§Jiya ¶m ‘mJm©Zm OmoS>Vmo.

3.3.3.3.3. AmJw§~o KmQ> :AmJw§~o KmQ> :AmJw§~o KmQ> :AmJw§~o KmQ> :AmJw§~o KmQ> : hm {e‘moJm Am{UCS>nrbm OmoS>Vmo.

4.4.4.4.4. hþbrH$b KmQ> :hþbrH$b KmQ> :hþbrH$b KmQ> :hþbrH$b KmQ> :hþbrH$b KmQ> : hm {e‘moJm Am{UHw§$Xmnyabm OmoS>Vmo.

Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ho ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ho ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ho ‘m{hV Agy ÚmVwåhmbm ho ‘m{hV Agy Úmݶy ‘§Jiya ¶m ~§Xambm H$Zm©Q>H$mMo àdoeìXmaAgo åhUVmV.g|Q> ‘oar ~oQ>mbm ñWm{ZH$ VmoÝgonma åhUyZg§~moYVmV.‘waS>oída Odirb ZoÌmUr ~oQ>mda H$~wVam§Mrg§»¶m A{YH$ Amho. ˶m‘wio ˶mbm H$~wVa~oQ>åhQ>bo OmVo.

ñdm^m{dH$ {d^mJ

CÎma _¡XmZ

X{jU _¡XmZ

H$amdir

‘bZmS>

Page 99: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

91

‘bZmS> àXoemV ‘wgiYma nmD$g nS>Vmo. ˶m‘wio VoWo gw§Xa, KZXmQ>, gXmh[aV AaʶoAmT>iVmV. ¶m {R>H$mUr AZoH$ ZXçm CJ‘ nmdVmV Am{U CVmamdéZ dmhVmV. ˶m‘wio {MÎmmH$f©H$$Y~Y~o V¶ma Pmbo AmhoV. C§M³H$s, ‘mJmoS>m, JmoH$mH$, {edZg‘wÐ, Am~r ObànmV (Y~Y~m) hoH$Zm©Q>H$mVrb ‘w»¶ Y~Y~o AmhoV. eamdVrZXrdarb "OmoJ ’$m°ëg' hm gdm©V ‘moR>m Amho. ¶mZXçm‘wio Xè¶m Am{U qIS>r V¶ma Pmë¶m AmhoV.VoWo H$m°’$s, Mhm, a~a‘io Am{U ‘gmbo ¶m§Mr bmJdS>‘moR>çm à‘mUmV hmoVo. {M³H$‘§Jiya‘Ü o ‘moR>çm à‘mUmVH$m°’$s {nH${dbr OmVo åhUyZ ¶mbm H$m°’$sMm àXoeåhQ>bo OmVo. H$moS>Jy {Oëô¶mV g§Í¶mMr bmJdS> {dnwb à‘mUmV hmoVo. ¶mMm CëboI g§Í¶mMr y‘rAgm Ho$bm.OmVmo. gܶm ‘bZmS>Mr AmoiI O¡dd¡{dÜ`m§Zr¶w³V àXoe Agë¶mZo ˶mMo g§ajU Ho$boOmV Amho. hmgZ, H$moS>Jy, {e‘moJm, Am{U{MH$‘§Jiya ho ‘bZmS>Mo {Oëho AmhoV.

3. nR>mar àXoe :3. nR>mar àXoe :3. nR>mar àXoe :3. nR>mar àXoe :3. nR>mar àXoe :

‘bZmS>À¶m nyd}H$S>o 450 Vo 760‘r. C§MrMo {dpñVU© ‘¡XmZ Amho. ¶m àXoembm H¥$îUm, Vw§J^Ðm Am{U H$mdoarMm nmUrnwadR>m PmbmAmho. ¶oWo AZoH$ nd©Vam§Jm AmhoV. nyd}H$S>o O‘rZrMm CVma Va CÎma Vo X{jUobm C§M MT>md AmhoV.¶m ‘hm‘¡XmZmMo XmoZ {d^mJ AmhoV. 1) CÎmaoH$S>Mo nR>ma 2) X»IZMo nR>ma

1. CÎmaoH$S>Mo nR>ma :1. CÎmaoH$S>Mo nR>ma :1. CÎmaoH$S>Mo nR>ma :1. CÎmaoH$S>Mo nR>ma :1. CÎmaoH$S>Mo nR>ma : ho H$mù¶m ‘mVrZr ¶w³V Ago {dpñVU© nRma Amho. ho gmYmaUV… 365 Vo610 ‘r. g‘wÐgnmQ>rnmgyZ C§Mmda Amho. ¶oWo nd©V Am{U Q>oH$S>çm AmT>iyZ ¶oVmV. ZaJw§Xo nd©V,nmagJS> Q>oH$S>çm, BbH$b Q>oH$S>çm ¶m ˶mn¡H$s ‘w»¶ AmhoV. gm§¡XÎmr Am{U ~Xm‘rÀ¶m nyd}H$S>rbQ>oH$S>çm MwZIS>rÀ¶m XJS>mZr ¶w³V AmhoV. KQ>à^mZXrdarb JmoH$mH$Mm Y~Y~m 62 ‘r. C§MrdéZImbr H$mogiVmo. ˶m‘wio Vo EH$ àojUr¶ ñWi Amho. ¶m{edm¶ CÎmaoH$S>rb ‘¡XmZmV gmoJbMmY~Y~m Am{U N>m¶m ^JdVr Amho. ~rXa, {dOmnya, Jwb~Jm©, ¶mX{Jar, JXJ, H$moßni, am¶Mya,~ùimar, hmdoar, ~mJbH$moQ>, YmadmS>Mm H$mhr ^mJ Am{U ~oiJm§d> ho {Oëho CÎmaoH$S>rb ‘¡XmZmVAmhoV. CÝhmù¶mV ¶oWrb Vn‘mZ Iyn CîU AgVo. åhUyZ ¶mbm CÀM Vn‘mZmMr y‘r åhQ>bo OmVo.‘H$m, ~mOar, e|Jm, H$mnyg, S>mir, H$S>Ymݶo `m gmaIr H$moaS>dmhÿ {nHo$ ‘moR>çm à‘mUmV {nH$dbrOmVmV.

Vwåhmbm ho ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ho ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ho ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ho ‘m{hV Amho H$m?Vwåhmbm ho ‘m{hV Amho H$m?~m~m~wS>Z{Jarbm nydu M§ÐÐmoU nd©V AgoåhUV.

H ¥$VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrH ¥ $VrVw‘Mm {Oëhm H$moU˶m ^m¡Jmo{bH$ {d^mJmV

‘moS>Vmo? Vw‘À¶m eoOmarb {Oëô¶m§Mr Zmdo {bhm.Vw‘À¶m {Oëô¶m§À¶m d¡{eîQ>çm§Mr gyMr V¶ma H$am.

Page 100: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

92

2. X»IZMo nR>ma :2. X»IZMo nR>ma :2. X»IZMo nR>ma :2. X»IZMo nR>ma :2. X»IZMo nR>ma : hm àXoe CÎmaoH$S>o Vw§J^Ðm ZXrÀ¶mImoè¶mnmgyZ Vo X{jUoH$S>rb Mm‘amOZJa {Oëømn¶ªV ngabmAmho. ho ‘¡XmZ bmb ‘mVrMo Amho. hr y‘r C§MgIb AgyZ C§Mr900 Vo 975 ‘r. BVH$s Amho. CÎmaoH$S>rb ‘¡XmZmnojm hm àXoe C§M AgyZ nyd}H$S>o CVmamMm Amho.{~i{Jar a§JZ ~oÅ> ‘b¶ ‘hmXoída, Zmam¶UXÿJ©, Z§Xr, {edJ§Jm, gdZXÿJ© BË`m{X ¶m ‘¡XmZmdarb‘hËdmÀ¶m Q>oH$S>çm AmhoV. ‘Yw{Jar hr Am{e¶mVrb gdm©V ‘moR>r AI§S> nmfmUmVrb (monolethichil)Q>oH$S>r Amho. {M³H$~ùimnya {OëømVrb Z§Xr, MÝZHo$ed, Ho$dbXyJ©, ñH§$X{Jar (h[ahaoídaQ>oH$S>r), ‘§S>çmVrb AmXr Mw§MZ{Jar, ~oi{Jara§Jæ¶m, ‘b¶‘hmXoída, Mm‘amO {Oëô¶mVrb{h‘XJmonmb ñdm‘r, åh¡gya {OëømVrb Mm‘w§S>r ¶m Q>oH$S>çm ‘hËdmÀ¶m AmhoV. hm àXoe nO©Ý¶N>m¶oMm Amho. H$mdoar, nmbma, Am{U noÝZma ¶m àXoemVyZ dhmUmè¶m ZXçm AmhoV. ZmMUr, mV, D$g,e|Jm, VwVr, mÁ¶m, doJdoJù¶m àH$maMr ’w$bo Am{U ’$io ¶m§Mo CËnmXZ ¶m mJmV ‘moR>çm à‘mUmVhmoVo. XmdU{Jar, {MÌXÿJ©, Vw‘Hy$a, H$mobma, ‘§S>çm, åh¡gya Am{U Mm‘amOZJa ho X»IZÀ¶mnR>mamdarb {Oëho AmhoV.

ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶

I. Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am.

1. ................ ho ~oQ> ‘mënoOdi Amho.

2. ................. ¶m§Zm gô¶m§{Ð åhQ>bo OmVo.

3. AmJw§~o KmQ> ............... d ................. ¶m§Zm OmoS>Vmo.

4. ................. {Oëhm H$Zm©Q>H$mMo H$mí‘ra åhUyZ AmoiIbm OmVmo.

_b`{Jar _Yw{Jar - AI§S> {ebm nd©V

H¥$VrVw_À`m {Oëh`mÀ`m ñdm^m{dH$d¡{eîQ>çm§~Ôb _m{hVr {bhm.

Page 101: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

93

II. nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.nwT>rb àíZm§Mr CÎmao {bhm.

1. H$Zm©Q>H$mMo à‘wI ñdm^m{dH$ {d^mJ {bhm.

2. ‘bZmSy>Mr d¡{eîQ>ço {bhm.

3. H$Zm©Q>H$À¶m {H$ZmanÅ>r ‘¡XmZmMr ‘m{hVr {bhm.

4. X{jU H$Zm©Q>H$mVrb à‘wI Q>oH$S>çm§Mr Zmdo {bhm.

5.npíM‘ KmQ>mVrb KmQ>‘mJmªMm CëboI H$am.

III. OmoS>çm Owidm.OmoS>çm Owidm.OmoS>çm Owidm.OmoS>çm Owidm.OmoS>çm Owidm.

A ~

1. OmoJ ’$m°ëg a. ‘§Jiya

2. Amo‘ ~rM b. CÎmaoH$S>rb nR>ma

3. Z§Xr {hb [agmQ>© c. eamdVr ZXr

4. EH$ {eim Q>oH$S>r d. JmoH$U©

5. CîU àXoe e. {M³H$~ùimnya

f. ‘Yw{Jar

IV. CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :

1. H$Zm©Q>H$mÀ¶m ZH$memV {H$ZmanÅ>rdarb {Oëho Am{U ‘bZmS>‘Yrb {Oëho ¶m§Mr Zmdo {bhÿZ Xe©dm.

IV. àH$ën : : : : :

1. H$Zm©Q>H$Vrb à{gÕ nd©V {eIam§{df`r _m{hVr {bhm &

2. H$Zm©Q>H$Vrb à{gÕ Y~Y㶧mMr {MÌo Jmoim H$ê$Z Aë~_ V`ma H$am&

Page 102: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

94

n«H$aU 3n«H$aU 3n«H$aU 3n«H$aU 3n«H$aU 3H$Zm©Q>H$mMo hdm‘mZ, ‘mVr, Z¡g{J©H$ dZñnVr Am{UH$Zm©Q>H$mMo hdm‘mZ, ‘mVr, Z¡g{J©H$ dZñnVr Am{UH$Zm©Q>H$mMo hdm‘mZ, ‘mVr, Z¡g{J©H$ dZñnVr Am{UH$Zm©Q>H$mMo hdm‘mZ, ‘mVr, Z¡g{J©H$ dZñnVr Am{UH$Zm©Q>H$mMo hdm‘mZ, ‘mVr, Z¡g{J©H$ dZñnVr Am{U

àmUrOrdZàmUrOrdZàmUrOrdZàmUrOrdZàmUrOrdZ¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb Jm¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb Jm¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb Jm¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb Jm¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb :îQ>r OmUyZ ¿¶mb :îQ>r OmUyZ ¿¶mb :îQ>r OmUyZ ¿¶mb :îQ>r OmUyZ ¿¶mb :H$Zm©Q>H$mÀ¶m hdm‘mZmMr à‘wI d¡{eîQ>ço.H$Zm©Q>H$mÀ¶m hdm‘mZmVrb ‘m¡g‘r ~XbH$Zm©Q>H$mVrb ‘mog‘r nmdgmMo à‘mU Am{U n{aUm‘H$Zm©Q>H$mVrb ‘mVrMo doJdoJio àH$ma Am{U à‘mU ¶m§Mr ‘m{hVrZ¡g{J©H$ dZñnVr, àH$ma d {d^mJUr Am{U àmUrOrdZ

hdm‘mZhdm‘mZhdm‘mZhdm‘mZhdm‘mZ

H$Zm©Q>H$m‘Yo CîUH${Q>~§Yr¶ ‘mÝgyZ hdm‘mZ Amho (Tropical Mansoon Climate).¶m hdm‘mZmMo ‘hËdmMo d¡{eîQ>ç åhUOo CÝhmù¶mV Vmn‘mZ A{Ve¶ CîU Am{U X‘Q> AgVoVa {hdmim A{Ve¶ W§S> Am{U H$moaS>m AgVmo. Var BWbo hdm‘mZ Mm§Jbo AgVo (modified).¶mbm ‘w»¶ H$maU åhUOo ^m¡Jmo{bH$ ñWmZ, ‘hmgmJa, Z¡g{J©H$ {d^mJ, O§Jbo Am{U ‘mÝgyZdmao hmo¶. ¶oWrb dm{f©H$ Vn‘mZ Am{U nmdgmMo à‘mU ¶m‘Ü`o g§nyU© amÁ¶^a {d{dYVm {XgyZ¶oVo.F Vy :F Vy :F Vy :F Vy :F Vy : ^maVmVrb F Vyà‘mUo H$Zm©Q>H$mÀ¶m ‘mog‘mMo Mma àH$ma nS>VmV.

1. CÝhmim (‘mM© Vo ‘o)2. nmdgmim (OyZ Vo gßQ>|~a)3. ‘mÝgyZMm naVrMm ‘mog‘ (Am³Q>mo~a Vo Zmoìh|~a)4. qhdmim ( {S>g|~a Vo ’o$~«wdmar)

1. CÝhmim :1. CÝhmim :1. CÝhmim :1. CÝhmim :1. CÝhmim : ¶m H$mim‘Yo Vn‘mZ Iyn CîU Am{U H$moaS>o AgVo. ‘mM©Z§Va gd© amÁ¶^aVn‘mZmV dmT> hmoD$Z E{àb Am{U ‘o ‘Ü`o H$‘mb Vn‘mZ AgVo. am¶Mya ‘Yo 45.60 gopëg¶gVn‘mZmMr Zm|X AmT>iVo. H$Zm©Q>H$mVrb gdm©V OmñV Vn‘mZ AgUmao ho {R>H$mU Amho. CÎmaoH$S>rbnR>mamdarb H$m§hr {Oëô¶mV CÀM Vn‘mZ AmT>iVo. g§nyU© amÁ¶mV ¶m H$mimV CÀM Vn‘mZAZw d¶mg {‘iVo. CÎmaoH$Sr>b nR>mamda X{jUoH$S>rb nR>mamnojm AmЩVm H$‘r AmT>iVo. CÝhmù¶mV~mînr^dZm‘wio ~mîn¶w³V T>J {Z‘m©U hmoD$Z T>Jm§À¶m JS>JS>mQ>mgh {dOm§Mm H$S>H$S>mQ> hmoD$ZnmD$g nS>Vmo. H$m§hr {R>H$mUr Jmam§Mm nmD$g nS>Vmo. gm‘mݶnUo XþnmaÀ¶m doir WmoS>mM nmD$g

Page 103: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

95

nS>Vmo. ¶m nmdgm‘wio H$m°’$r {nH$mbm Mm§Jbr ’w$bo ¶oVmV åhUyZ ¶mbm "Moar ãbmg‘ aoZ' åhQ>bo OmVo.{edm¶ Am§ã¶mMo nrH$ n[an³d$ hmoʶmg ‘XV hmoVo. åhUyZ ¶mbm H$mZS>r‘Yo "‘m{dZ hþB©b' åhQ>boOmVo. gamgar nmdgmÀ¶m 7% nmD$g ¶m ‘mog‘mV nS>Vmo.

2. nmdgmim :2. nmdgmim :2. nmdgmim :2. nmdgmim :2. nmdgmim : ¶m ‘mog‘mbm Z¡F©Ë¶ ‘mÝgyZ dmao Agohr åhUVmV. Aa~r g‘wÐmdéZ dmhUmao~mîn¶w³V dmao npíM‘KmQ> AS>{dVmV n[aUm‘r ‘wgiYma nS>Vmo. OgOgo AmnU nyd}H$So Omdo VgVgonmdgmMo à‘mU H$‘r hmoVo. ˶m‘wio nyd}H$S>Mo ‘¡XmZ nO©Ý¶N>m¶oÀ¶m àXoemV namdVuV hmoVo. AmJw§~oBWo gdm©V OmñV nmD$g nS>Vmo åhUyZ ¶m {R>H$mUmbm X{jUoMr Moamnw§Or åhUVmV. ˶mÀ¶m ImbmoImb^mJ‘§S>b Am{U hþbrH$b hr OmñV nmD$g nS>Umar {R>H$mU hmo¶. {MÌXþJ© {Oëô¶mVrb MobmHo$arOdirb"Zm¶H$ZhÅ>r' ho gdm©V H$‘r nmdgmMr Zm|X Agbobo {R>H$mU Amho. ¶m F Vy‘Yo g§nyU© amÁ¶mV OmñVCîUVm‘mZm ~amo~aM hdo‘Yo AmЩVoMoà‘mU OmñV AgVo. gd©Ì T>JmidmVmdaU AgVo. H$Zm©Q>H$m‘Yo 80%nmD$g nS>Vmo. a~r {nH$m§Zm ¶mMr ‘XVhmoVo.

3. ‘mÝgyZÀ¶m naVrMm ‘mog‘ :3. ‘mÝgyZÀ¶m naVrMm ‘mog‘ :3. ‘mÝgyZÀ¶m naVrMm ‘mog‘ :3. ‘mÝgyZÀ¶m naVrMm ‘mog‘ :3. ‘mÝgyZÀ¶m naVrMm ‘mog‘ :¶mbm B©emݶ ‘mÝgyZ dmè¶mMm H$miåhQ>bo OmVo. CîUVm‘mZmV dmT> AZhdoÀ¶m Xm~mV KQ> {Z‘m©U Pmë¶m‘wiodmao B©emݶoH$Sy>Z Z¡F©Ë¶oH$S>o dmhmVmV.ho dmao H$moaS>o AgVmV H$maU hoO{‘ZrH$Sy>Z dmhmVmV. ~§JmbÀ¶mCngmJamdéZ dmhmUma o dma oX»IZÀ¶m nR>mamdarb H$mhr{Oëô¶m§Zm WmoS>mgm nmD$g AmUVmV.Zmoìh|~a {S>g|~a Xaå¶mZ ~§JmbÀ¶mCngmJamV {Z‘m©U Pmboë¶m dmXim‘wionmD$g nS>Vmo. ¶m ‘mog‘m‘Yo EHy$UnmdgmÀ¶m ~mam Q>³Ho$ BVH$m nmD$gnS>Vmo. ¶m H$mimV hdm‘mZmV MT>CVma AgVmo.

C.H$ÝZS>

gamgar nmD$g

2500 nojm OmñV

_§XJÔo

_§XJÔo

_XJÔo

Jwb~©Jm{dOmnya

{~Xa

`mX{Jar

~ùimar

XmdUJoar

H$moßni

am`Mya

Mm_amOZJa$

_§S>çm$ am_ZJa

H$mobma~|Jiya$

{M³H$~ùinyaVw_H$ya$

{MÌXþJ©

H$mooS>Jw$

YmadmS>

~mJbH$moQ>~oiJmd$

{g_moJm

hmgZ$

hmdoar

{MH$_Jiya$

åh¡gya

CS>nr$

X .

CS>nr

1500-2500

600-900600 nojm OmñV

900-1500

gyMr

Page 104: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

96

4. {hdmim :4. {hdmim :4. {hdmim :4. {hdmim :4. {hdmim : ¶m F Vy‘Yo Vn‘mZ AmЩVm Am{U nmD$g ¶m§Mo à‘mU H$‘r AgVo. AmH$me{Za^«, {Zio AgVo. gamgar Vn‘mZ 250 Vo 27 0 AgVo. OmZodmar ‘{hݶmV gdm©V H$‘rVmn‘mZmMr Zm|X hmoVo, åhUyZ ¶m ‘{hݶmbm amÁ¶mMm àdmgr ‘{hZm åhQ>bo OmVo. ~oiJm§d‘Yo6.70 go. Aer gdm©V H$‘r Vn‘mZmMr Zm|X AmT>iVo. CÎmaoH$S>rb {Oëô¶mV H$‘r Vn‘mZAmT>iVo. ‘S>rHo$ar Am{U ~ùimar ¶oWo gdm©V H$‘r Vn‘mZ 100 go. AmT>iyZ ¶oVo. {hdmù¶mVnmdgmMo à‘mU A˶ën AgVo. gamgar nmdgmÀ¶m ’$³V 1% nmD$g ¶m H$mbmdYrV nS>Vmo.AZoH$doim nhmQ>o XmQ> YwHo nS>Vo.

H$Zm©Q>H$mVrb ‘mVrH$Zm©Q>H$mVrb ‘mVrH$Zm©Q>H$mVrb ‘mVrH$Zm©Q>H$mVrb ‘mVrH$Zm©Q>H$mVrb ‘mVr

n¥ÏdrdaÀ¶m n¥îR>^mJmdarb nmVi Wa åhUOo ‘mVr hmo¶. eoVrgmR>r gw{nH$ ‘mVrMrAmdí¶H$Vm AgVo. H$Zm©Q>H$mV {d{dY àH$maMr ‘mVr AmT>iVo. ¶m ‘mVr‘Yo AZoH$ àH$maMrI{ZOo Am{U {Odmí‘o AmT>iVmV. ‘mVrMo Mma àH$ma AmhoV. 1. bmb ‘mVr 2. H$mir ‘mVr 3.b°Q>oamBQ> ‘mVr 4. JmimMr ‘mVr

1. bmb ‘mVr :1. bmb ‘mVr :1. bmb ‘mVr :1. bmb ‘mVr :1. bmb ‘mVr : ¶m ‘mVr‘Yo J«°ZmBQ>, ‘°JZrO, Am¶Z© Am°³gmBS>Mm A§e Agë¶mZo {Vbm bmba§J àmßV hmoVmo. ¶m ‘mVr‘Yo MwZIS>r Am{U {‘R>mMm A§e Agë¶mZo Z¡Q´>moOZMo à‘mU H$‘r AgVo.˶m‘wio Vr hbH$s AgVo. ¶m ‘mVrMm Wa nmVi AgVmo. Vr OmñV gwnrH$ ZgVo. ¶m ‘mVrV nmUrYéZ R>odʶmMr j‘Vm H$‘r AgVo. H$Zm©Q>H$mV ¶m ‘mVrMo à‘mU OmñV Amho {deofV: X{jUH$Zm©Q>H$m‘Yo. ZmMUr, S>mir, V§~mIy, e|Jm gma»¶m {nH$m§Zm nmdgmMr JaO AgVo. ˶m§Mr dmT>¶m ‘mVrV hmoVo. nmUrnwadR>çmÀ¶m gmo¶r Á¶m mJmV AmhoV VoWo mV, D$g, ~Q>mQ>m, mOr, Ho$ir,Zmai Am{U gwnmar {nH${dbr OmVo. Vy‘Hy$a, ~§Jbmoa, am‘ZJa, {M³H$~ùimnya, H$mobma,Mm‘amOZJa, ‘§S>çm Am{U åh¡gya ¶oWo bmb ‘mVr AmT>iVo.

2. H$mir ‘mVr :2. H$mir ‘mVr :2. H$mir ‘mVr :2. H$mir ‘mVr :2. H$mir ‘mVr : ¶m àH$maMr ‘mVr ~ogmëQ> IS>H$mÀ¶m ñ’${Q>H$sH$aUmZo V¶ma hmoVo. A°ë¶w{‘{Z¶‘,‘°½Zo{e¶‘ Am{U Am¶Z© Am°³gmBS> ¶w³V hr ‘mVr AgVo. åhUyZ {VMm a§J H$mim AgVmo. {VbmH$mir H$nmerMr ‘mVr (Black cotton soil) åhQ>bo OmVo. hr ‘mVr OmñV Amobmdm {Q>H$dyZ R>odVo.¶m gw{nH$ ‘mVrV AZoH$ {nHo$ KoVbr OmVmV. H$mnyg, Ádmar, gy¶©’y$b, {‘aMr, mV Am{U H$m§Xmhr {nHo$ ¶m ‘mVrV {nH$VmV. CÎma H$Zm©Q>H$mVrb YmadmS>, JXJ, ~ùimar, H$moßni, Jwb~Jm©,¶mXJra, ~mJbH$moQ>, ~oiJm§d Am{U {MÌXþJ© {Oëô¶mV gm‘mݶnUo hr ‘mVr AmT>iVo.

Page 105: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

97

3. b°Q>oamBQ> gm°B©b qH$dm ~mOyH$S>rb3. b°Q>oamBQ> gm°B©b qH$dm ~mOyH$S>rb3. b°Q>oamBQ> gm°B©b qH$dm ~mOyH$S>rb3. b°Q>oamBQ> gm°B©b qH$dm ~mOyH$S>rb3. b°Q>oamBQ> gm°B©b qH$dm ~mOyH$S>rb‘mVr :‘mVr :‘mVr :‘mVr :‘mVr : Á¶m {R>H$mUr ‘wgiYma nmD$gAm{U CÀM Vn‘mZ AgVo VooWo ¶m àH$maMr‘mVr AmT>iVo. MwZIS>r Am{U {g{bH$mnmdgmÀ¶m nmʶmV {daKiVmV Am{U ˶mMoImbr Wa {Z‘m©U hmoVmV. bmoh Am{UA°ë¶w{‘{Z¶‘ A{dÐmì¶ Agë¶m‘wio VodaÀ¶m WamV amhVmV. hr ‘mVr nmdgmV‘D$ Va CÝhmù¶mV H$moaS>r hmoVo. b°Q>oamBQ>XJS> (Om§^m XJS>) V¶ma hmoVmV. ¶mXJS>mÀ¶m {dQ>m H$mTy>Z ~m§YH$m‘mgmR>r dmnaHo$bm OmVmo. ¶m ‘mVrV H$mOy, H$m°’$s, Mhm,dobXmoS>m, {‘ar, a~a, Zmai Am{U BVa{nH$m§Mr bmJdS> hmoVo. H°$Zam, CS>nr, X{jUH°$Zam, Hy$J©, {M³H$‘§Jiya, {e‘moJm Am{U~oiJm§d‘Yo ¶m àH$mamMr ‘mVr OmñV Amho.Va {~Xa, H$mobma, ~|Jbmoa, J«m_rU Am{U Jwb~Jm© ¶oWo H$mhr à‘mUmV hr ‘mVr AmT>iVo.

4. JmimMr ‘mVr : 4. JmimMr ‘mVr : 4. JmimMr ‘mVr : 4. JmimMr ‘mVr : 4. JmimMr ‘mVr : ZXr Am{U g‘wÐm‘wio ^yñdénmMr PrO hmoVo, ˶m PrOo‘wio ¶m àH$maMr‘mVr V¶ma hmoVo. ˶m‘wio g‘wÐVQ>r¶ {Oëho, CS>nr, X{jU H°$Zam Am{U CÎma H°$Zam ¶m {R>H$mUrAemàH$maMr ‘mVr AmT>iVo. hr ‘mVr dmiy Am{U {MH$U ‘mVrZo ~Zbobr AgVo. ¶m ‘mVr‘Yog|{ж nmofH$Ëd OmñV AgVo. ^mV, H$mOy, Zmai, gwnmar ¶mgmaIr {nHo$ ¶m ‘mVrV CÎm‘ àH$mao¶oVmV.

Z¡g{J©H$ dZñnVrZ¡g{J©H$ dZñnVrZ¡g{J©H$ dZñnVrZ¡g{J©H$ dZñnVrZ¡g{J©H$ dZñnVr

doJdoJù¶m dZñnVr Am{U d¥jm§À¶m ñdm^m{dH$ dmT>rbm Z¡g{J©H$ dZñnVr Ago åhUVmV.H$Zm©Q>H$m‘Yo {^ÝZ àH$maÀ¶m dZñnVr Am{U ˶m§À¶m OmVr AmhoV. n¶m©daUmMm g‘Vmob amIʶmMo‘hËdmMo H$m¶© ¶m dZñnVr H$aVmV. PmS>m‘wio B‘maVrMo bmHy$S>, OiU, H$maImݶm§Zm H$ÀMm‘mb, Am¡fYr dZñnVr, ‘Y, ~m§~y, doV B. {‘iVmV. O§Jbo hr àmʶm§Mr Z¡g{J©H$ dñVrñWmZoAmhoV. dmK, qgh, {MÎmm, O§Jbr åh¡g, hÎmr, haU, ‘moa B. àmUr H$Zm©Q>H$mÀ¶m O§JbmV AmT>iVmV.O§Jbo ‘Zmoa§OZmMr Am{U àdmgr ñWio AmhoV. O§Jbo n¶m©daUmMo àXyfU amoIVmV.

_mVrMo àH$ma

~mOyH$S>rb _mVrJmimMr _mVr

H$mir _mVrbmb _mVr$gyMr

Page 106: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

98

{deofV: H$Zm©Q>H$mV AmT>iUmèao M§XZ d¥j gwJ§Yr AÎmao, ZmOyH$ Zjr H$m‘mÀ¶m dñVy, gm~UAm{U Am¡fY {Z{‘©VrgmR>r Cn¶w³V AmhoV. ˶m‘wio ¶mMr {Z¶m©V Xoe^amVèM Zìho Va g§nyU©OJmV Ho$br OmVo. ¶m‘wioM H$Zm©Q>H$mbm "M§XZmMr ^y‘r" Ago åhQ>bo OmVo.dZñnVrMo àH$ma :dZñnVrMo àH$ma :dZñnVrMo àH$ma :dZñnVrMo àH$ma :dZñnVrMo àH$ma :

nmdgmMr {d^mJUr, yn¥îR>mMo ñdén Am{U ‘mVrÀ¶m àH$mamdéZ H$Zm©Q>H$mVrb dZñnVrModoJdoJio {d^mJ H$aʶmV Ambo AmhoV. gXmh[aV Aaʶo, nmZPS>rMr Aaʶo, g§{‘l Aaʶo, CîUH${Q>~§YmVrb Hw$aUo B. àH$ma hmoV.1. gXmh[aV Aaʶo :1. gXmh[aV Aaʶo :1. gXmh[aV Aaʶo :1. gXmh[aV Aaʶo :1. gXmh[aV Aaʶo : Á¶m ^mJm‘Yo 250 go. ‘r. nojm OmñV nmD$g nS>Vmo VooWo gXmh[aVAaʶo AmT>iVmV. CXm. npíM‘ KmQ>mMm CVma ‘wgiYma nmD$g Am{U CÀM Vn‘mZm‘wio PmS>o C§MdmT>VmV. ˶mÀ¶m ’$m§Xçm {dñVmaVmV. hr O§Jbo KZXmQ> Agë¶m‘wio gy¶m©Mr {H$aUo O{‘Zrn¶ªVnmohMV ZmhrV. C§M gai ~w§Ü¶m§Mo d¥j,{eg‘, ‘hmoJZr, Q>rH$, gmb B. d¥jAmT>iVmV. ¶m PmS>m§À¶m ~w§Ü¶mer XmQ>PwS>no dmT>VmV. doJdoJù¶m àH$maMrPwS>no, bd§J, dobXmoS>m, Xmb{MZr Am{UAm¡fYr dZñnVr ‘w~bH$ à‘mUmVdmT>VmV. ¶m àH$maMr Aaʶo C. H°$Zam,X. H°$Zam, {e‘moJm, hmgZ, {M³H$‘§Jiya,Mm‘amOZJa Am{U Hy$J© {OëømVAmT>iVmV.2. nmZPS>rMr Aaʶo : 2. nmZPS>rMr Aaʶo : 2. nmZPS>rMr Aaʶo : 2. nmZPS>rMr Aaʶo : 2. nmZPS>rMr Aaʶo : {hdmù¶mZ§VaX‘Q>nUm‘wio ¶m dZñnVrMr nmZo JiVmV.dg§V F Vy‘Yo nwÝhm nmbdr ’w$Q>Vo. ¶m§ZmnmZPS>rMo d¥j åhUVmV. Aem àH$maMrAaʶo 60 Vo 120 go. ‘r. dm{f©H$ nmD$gnS>Umè¶m {R>H$mUr AmT>iVmV. CXm.{M³H$‘§Jiya, åh¡gya, Mm‘amOZJa,hmgZMm nyd© mJ Vw‘Hy$a, {M³H$~ùimnya,H$mobmaMm X{jU ^mJ, ‘§S>çm, am‘ZJa,~|Jbmoa J«m‘rU ¶m {Oëh¶mV AmT>iVmV. Q>rH$, hmoÝZo, ‘hmoJZr, {Z‘, Am§~m,

gXmh[aV AaÊ`o

JdVmi Hw$aUonmZPS>rMr AaÊ`og§{_l AaÊ`o

{d{dY dZñnVr

gyMr

Page 107: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

99

’$Ug, ^wVwJm, {‘‘mogm, dS>, M§XZ Am{U ~m§~y ho ‘moR>çm à‘mUmV AmT>iVmV. hr Aaʶo {daiñdénmMr AgVmV.

3. g§{‘l Aaʶo :3. g§{‘l Aaʶo :3. g§{‘l Aaʶo :3. g§{‘l Aaʶo :3. g§{‘l Aaʶo : gXmh[aV Am{U nmZPS>rMr Aaʶo {‘iyZ g§{‘l Aaʶo V¶ma hmoVmV. Á¶m^mJmV gamgar 120 Vo 150 go. ‘r. dm{f©H$ nmD$g nS>Vmo ˶m{R>H$mUr hr Aaʶo AmT>iVmV.CXm. CS>nr, X{jU Am{U CÎma H°$ZamMm H$mhr mJ, {M³H$‘§Jiya Am{U Hy$J©Mm nyd©^mJ, hmgZ,åh¡gya B. ¶m mJmV Q>rH$, hmoÝZo, ‘hmoJZr, {~§XJm, M§XZ, ’$Ug Am{U ~m§~yMr dmT> Iyn à‘mUmVhmoVo. ¶m Aaʶm§Zm Am{W©H$ ‘hËd àmßV Pmbo Amho.

4.CîU H${Q>~§YmVrb JdVmi Hw$aUo : 4.CîU H${Q>~§YmVrb JdVmi Hw$aUo : 4.CîU H${Q>~§YmVrb JdVmi Hw$aUo : 4.CîU H${Q>~§YmVrb JdVmi Hw$aUo : 4.CîU H${Q>~§YmVrb JdVmi Hw$aUo : dm{f©H$ nO©Ý¶‘mZ 60 go. ‘r. nojm H$‘r Agboë¶m^mJmV ¶m àH$maÀ¶m dZñnVr AmT>iVmV. nmdgmMo A˶ën à‘mU Am{U H$moaS>çm ewîH$ hdm‘mZmVH$mQ>oar PwS>no, IwaQ>çm dZñnVr OmñV à‘mUmV dmT>VmV. CXm. H$ùirH$Ç>ir, AOrd, H$arOmir(gobbli), ~ob, nm‘d¥j, qMM, Hw§$Q>r JdV (kunti grass) B. H$mhr {R>H$mUr dS>, {Z‘, qnni,‘wÎmwJm B. d¥µj XoIrb {XgyZ ¶oVmV. ¶m àH$maMr Aaʶo {~Xa, Jwb~Jm©, ¶mXJra, am¶Mya,H$moßni, {dOmnya, ~oùimar, {MÌXÿJ© B. ^mJmV AmT>iVmV.

CngmJa, ImOU (Lagoon), ImS>r Am{U g‘wÐVQ>mdarb dZñnVrZm OmirXma ‘wionma§ã¶m AgVmV. ˶m§Mr dmT> Imè¶m nmʶmV hmoVo. ˶m§Zm "‘°§J«moìh' Aaʶohr åhUVmV. AemàH$maÀ¶m O§JbmMo à‘mU H$‘r Amho.g‘wÐgnmQ>rnmgyZ 1400 ‘r. C§Mrda AgUmè¶m {R>H$mUrhdm‘mZ W§S> AgVo. CXm. Hw$Ðo‘wI, ~m~m ~wS>Z{Jar, {~i{Jar a§Jæ¶m Q>oH$S>çm, Hy$J©‘Yrb~«ô‘{Jar ¶oWo JdVmMr CVaVr Hw$aUo AmhoV. ¶m {R>H$mUÀ¶m Imob Xè¶m‘ܶo AZoH$ Pao Am{UY~Y~o AmhoV. ¶m {d^mJmV AmT>iUmè¶m {deof AaʶmZm "emobm ’$m°aoñQ>' åhQ>bo OmVo.

O§JbmMr {d^mJUrO§JbmMr {d^mJUrO§JbmMr {d^mJUrO§JbmMr {d^mJUrO§JbmMr {d^mJUr

H$Zm©Q>H$ amÁ¶mVrb O§JbmMo Zm|XUrH¥$V joÌ 43.4 bmI Mm¡. {H$. ‘r. Amho. m¡Jmo{bH$joÌmÀ¶m 22.6% ^y‘r O§JbmZr ì¶mnbobr Amho. ^maVmV {dnwb O§Jbo AgUmao ho gmVdo amÁ¶Amho. CÎma H°$Zam {Oëô¶mV gdm©V OmñV O§Jbo AmhoV. Va {e‘moJm, Mm‘amO {Oëhm Xþgè¶mñWmZmda Amho. {dOmnya {Oëô¶mV gdm©V H$‘r Aaʶo AmhoV.

àmUrOrdZàmUrOrdZàmUrOrdZàmUrOrdZàmUrOrdZ

H$Zm©Q>H$m‘Yo O§Jbo Am{U dZñnVrÀ¶m d¡{dܶmà‘mUo àmʶmMohr {d{dY àH$ma AmT>iyZ¶oVmV. ¶m dݶOrdm§À¶m g§»¶obm KZXmQ> AaʶoM H$maUr yV AmhoV. OmJ{VH$ dmaí¶mV npíM‘

Page 108: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

100

KmQ>mbm O¡d d¡{dܶmZo g§nÝZ ñWiåhUyZ ñWmZ bm^bo Amho. maVmÀ¶mEHy$U Q>³Ho$dmarV 25% àmUràOmVrAgyZ 10% dmKm §Mr g§»¶mH$Zm ©Q >H$m‘Yo AmT>iyZ ¶oV o.˶mM~amo~a BWo {MÎmm, Añdb, Jdm,gm§~a, harU, Sw>³H$a, gmqiÐ {edm¶gmn Am{U a§Jr~oa§Jr njr AmT>iyZ¶oVmV. npíM‘ KmQ>mÀ¶m ‘ܶ^mJmbm"‘bZmSy>' åhQ>bo OmVo. ˶m ^mJm‘YoZ¡g{J©H$ O¡d d¡{dܶmMr na§namAOyZhr {Q>Hy$Z Amho. ¶m {R>H$mUrOmñVrV OmñV àOmVr AmT>iVmV. H$Zm©Q>H$m‘Yo O§JbmMo dJuH$aU VoWrb AmT>iUmè¶m àmʶmdéZghm {d^mJmV Ho$bo Amho. ho åhUOo:

1 {H$ZmanÅ>rMm àXoe- CÎma H°$Zam Am{U ~oiJm§d2 g§ô¶m{Ð nd©V am§Jm- ~m~m ~wS>Z{Jar nd©V, {~i{Jar a§Jæ`m ñdm‘r Q>oH$S>çm, ‘hmXoída nd©V,

Jmonmbñdm‘r Q>oH$S>çm B. X{jU nR>mamda AmhoV.3. CÎmaoH$S>rb nR>mamdarb O§Jbr àmʶm§Mo ‘w»¶ dñVrñWmZ amUr~oÝZya4 H$Zm©Q>H$m‘Yo nmM amîQ´>r¶ CÚmZo, nm§M njrYm‘ Am{U 27 O§Jbr àmʶm§Mr dñVrñWmZo

AmhoV.

H$Zm©Q>H$à_wI amîQ´>r` CÚmZodÝ`Ord A^`maÊ`o

KQ >à^mnjrYm_

Xm§S>obrAZgram. C.

JwS>drnXm

^ÐmdÝ`OrdYm_

eoÅ>hùir

amUo~oÝZya

eamdVr

‘§XJÔo

~«åh{Jar

gmo_oída_wH$m§{~H$

ZmJahmoioVbH$mdoar

‘obwH$moQ>oH$mo¸$a~o„za

~ÝZoéKmQ>

{~b{Jara§JYm_a§JZ{VÅz>Aa~r{VÅz>

~§S>rnya

Vwåhmbm ho _m{hV Amho H$m? ~§S>rnya, Ðm, ZmJahmoio, Xm§S>obrAm{U {~ir{Jar a§JZmW Xodmb`mMm^mJ ho H$Zm©Q>H$mVrb nmM à_wIdmK g§ajU àH$ën AmhoV. a§JZ{VÅz> ho H$Zm©Q>H$mVrb à{gÕnjrYm_ Amho.

A

Page 109: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

101

ñññññdmܶm¶dmܶm¶dmܶm¶dmܶm¶dmܶm¶I. Imbrb [aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^amImbrb [aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^amImbrb [aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^amImbrb [aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^amImbrb [aH$må¶m OmJr ¶mo½¶ eãX ^am

1. CÝhmim .............. ¶m ‘{hݶmV AgVmo.2. A˶§V OmñV nmD$g nS>Umam .............. hm F Vy Amho.3. ............... àH$maMr ‘mVr C. H°$Zam‘Yo AmT>iVo.4. ............... ¶m ^mJmV gXmh[aV Aaʶo AmhoV.5. ................ {Oëô¶m‘Yo gdm©V OmñV O§Jbo AmhoV.

II. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.1. H$Zm©Q>H$mVrb hdm‘mZmMo Mma ‘mog‘ {bhm.2. H$Zm©Q>H$mVrb nmdgmir ‘mog‘m§Mr ‘m{hVr {bhm.3. H$Zm©Q>H$mV H$moUH$moU˶m àH$maMr ‘mVr AmT>iVo.4. H$Zm©Q>H$mVrb Z¡g{J©H$ Aaʶm§Mr Zm§do {bhm.5. H$Zm©Q>H$mbm M§XZ^y‘r Ago H$m åhQ>bo OmVo?6. ¶oWrb O§JbmV AmT>iUmè¶m O§Jbr àmʶm§Mr Zmdo {bhm.

III. OmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmA B

1. Am{X Mw§MZ{Jar a) njrYm‘2. ‘w§XJÅ>o b) amîQ´>r¶ CÚmZ3. ZmJahmoio c) nmZPS>r Aaʶo4. M§XZ d) ‘¶waYm‘

e) Vm§~S>r ‘mVrIV. CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :

Vw‘À¶m {Oëô¶mV AmT>iyZ ¶oUmè¶m dZñnVr OrdZm~Ôb g‘yhm‘ܶo MMm© H$éZ ˶mÀ`m~Ôb {ddaU {bhm.

V. àH$ën : : : : :

Vw‘À¶m {Oëô¶m‘ܶo AmT>iUmè¶mm dZñnVr {df`r JQ>MMm© H$am

Page 110: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

102

n«H$aU 4n«H$aU 4n«H$aU 4n«H$aU 4n«H$aU 4H$Zm ©Q >H$mVrb Obg§nXmH$Zm ©Q >H$mVrb Obg§nXmH$Zm ©Q >H$mVrb Obg§nXmH$Zm ©Q >H$mVrb Obg§nXmH$Zm ©Q >H$mVrb Obg§nXm

¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZo Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb H$Zm©Q>H$mVrb ‘hËdmÀ¶m ZÚÚÚÚÚm. H$Zm©Q>H$mVrb nmQ>~§Ymao. Ob{dÚwV àH$ënm§Mo ‘hËd. H$Zm©Q>H$mVrb à‘wI YaUo. à‘wI ZÚÚÚÚÚm§À¶m ObdmQ>nm~ÔbMo dmX Am{U ZXr Ob g§ajUmMo ‘hËd.

H$Zm©Q>H$mVrb ZÚm :H$Zm©Q>H$mVrb ZÚm :H$Zm©Q>H$mVrb ZÚm :H$Zm©Q>H$mVrb ZÚm :H$Zm©Q>H$mVrb ZÚm :

ZÚÚÚÚÚm ¶m nmUrnwadR>çmMr ‘w»¶gmYZo AmhoV. H$Zm©Q>H$mV AZoH$ ZÚÚÚÚÚmAmhoV. H$Zm©Q>H$mVrb ZÚÚÚÚÚm§Mo ˶m§À¶màdmhmdéZ XmoZ {d^mJ Ho$bo AmhoV.nyd©dm{hZr Am{U npíM‘dm[hZr

Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy ÚmmmmmH$mdoar ZXrnmÌmÀ¶m VrZ {R>H$mUr

Y~Y~o MwZMwZH$Å>r, {edZg‘wÐ Am{UhmoJoZH$b Va lra§JnÅ>U, {edZg‘wÐ Am{Ulra§J hr VrZ ~oQ>o {Z‘m©U Pmbr AmhoV.

Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Úmmmmm‘bà^m Am{U H¥$îUm ZXrMm g§J‘Hw$S>bg§J‘ ¶oWo hmoVmo.Hw$S>br ¶oWo Vw§Jm Am{U ^Ðm ¶m

ZÚm§Mm g§J‘ Pmbm Amho.H¥$îUamOgmJa ¶oWo ho‘mdVr ZXr

H$mdoar ZXrbm {‘iVo.

Jmodm

H$Zm©Q>H$mVrb ZÚm

XmoUr^r_mH$mJrZ

~oUoËVmoao‘wëb‘arH$a§Om_m§§Oar

Vw§J^Ðm

H$mdoarVb H$mdoar

ho_mdVr

{e§åf

m

AmH

$m©dVr

bjUV

rU©

X. {n

ZmH$s

Zm©

nmbma

nmnmp½Z

C. {nZm{H$Zm©

{MÝZh

Jar

eamdVr

Aa~ rg‘wÐ Jwé

nya

ԤJiya

Vw§Jm

K‘©

^Ðm

ZoÌm

daX

H¥$îUmKQ>à^m

_bà^m

~oÞrhmoi

ZmoJw

H$mir ~oS>Vr

H$moùiya

H${nbm

gyMr

Ob{d^mJ aoIm

Page 111: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

103

1. nyd©dm{hZr :nyd©dm{hZr :nyd©dm{hZr :nyd©dm{hZr :nyd©dm{hZr : H$mdoar hr H$Zm©Q>H$mMrAË §V à_wI ZXr Amho. noÝZma Am{Unmbma ¶m ‘w»¶ nyd©dm{hݶm ZÚm hmoV.H¥$îUm hr X{jU ^maVmVrb Xwgar‘hËdmMr ZXr Amho. {VMm CJ‘‘hm~ioída ¶oWo Pmbm AgyZ Vr 1392 {H$. ‘r. nyd}H$S>o dmhV OmCZ ~§JmbÀ¶m CngmJambm{‘iVo. ^r‘m, H$mo¶Zm, Vw§J^Ðm, KQ>à^m, ‘bà^m ¶m {VÀ¶m CnZÚm AmhoV. nmUrnwadR>m Am{UOb{dÚwV e³Vr {Z{‘©Vrbm H¥$îUm ZXrMm ’$ma ‘moR>m ’$m¶Xm Pmbm Amho {Vbm X{jU J§Jm AgoåhQ>bo OmVo. {VMm CJ‘ H$moS>Jy {OëømVrb VbH$mdoar ¶oWo Pmbm AgyZ 804 {H$. ‘r. Mm àdmgH$aV Vr H$Zm©Q>H$ Am{U Vm{‘iZmSy>VyZ dhmV OmCZ ~§JmbÀ¶m CngmJambm {‘iVo. H$Zm©Q>H$mV{VMm àdmh 380 {H$. ‘r. Amho. ho‘mdVr, haZJr, bmoH$nmdZr, AH$m©dVr, {e‘em, bú‘UVrW©,H${~Zr, gwdU©dVr Am{U ^dmZr ¶m {VÀ¶m CnZÚÚÚÚÚm AmhoV.

H¥${fì¶dgm¶, Ob{dÚwV {Z{‘©Vr Am{U {nʶmgmR>r nmUr nwadR>m Pmbobm Amho. noÝZmaAm{U nmbma ¶m ZÚm H$mobma, Vw‘Hy$a Am{U ~|Jbmoa ¶m {OëømVyZ Am§Y« Am{U Vm{‘iZmSy>‘YodmhVmV. C. noÝZma Am{U X. noÝZma ¶m XmoZ doJdooJù¶m ZÚm AmhoV.

2. npíM‘dm{hZr : 2. npíM‘dm{hZr : 2. npíM‘dm{hZr : 2. npíM‘dm{hZr : 2. npíM‘dm{hZr : ‘bZmSy> nd©Vam §Jm‘Y o CJ‘ nmd yZ ¶m ZÚmnpíM‘oH$S>o dhmVmV. CXm. eamdVr,H$mir, J§Jmdir (~oS>Vr) ZoÌmdVr,damhr, AKZm{eZr B. ˶m C§Mnd©VmdéZ H$mogiVmV ˶m‘wio Y~Y~o{Z‘m©U Pmbo AmhoV. ¶mMm dmna Ob{dÚwV {Z{‘©VrgmR>r hmoVmo. eamdVr ZXrda V¶ma PmbobmOmoJMm Y~Y~m OJà{gÜX Amho. hm ^maVmVrb gdm©V C§M (253 ‘r.) Y~Y~m Amho. BVa‘hËdmMo Y~Y~o åhUOo JmoH$mH$ (KQ>à^m), ~§S>mOr (ZoÌmdVr), C§M¸$s (AKZm{eZr), N>m¶m^JdVr (YmoZr ZXr), Mw§MwZH$Å>o, {e‘em, JJZMw³H$s, ^aMw³H$s (H$mdoar), ^mJmoS> Y~Y~m(~oS>Vr) B. hmo¶.

H$Zm©Q>H$mVrb nmUrnwadR>mH$Zm©Q>H$mVrb nmUrnwadR>mH$Zm©Q>H$mVrb nmUrnwadR>mH$Zm©Q>H$mVrb nmUrnwadR>mH$Zm©Q>H$mVrb nmUrnwadR>m

eoVrbm H¥${Ì‘ar˶m nmUr nwadUo åhUOo nmUrnwadR>m hmo¶. Á¶m mJm‘Yo nmdgmMo à‘mUH$‘r, A{Z¶‘rV Am{U Adoir Amho. Aem ^mJm‘Yo nmUrnwadR>çmMr gmo¶ eoVrì¶dgm¶mÀ¶m{dH$mgmgmR>r Amdí¶H$ AgVo. àm{MZ H$mimnmgyZ H$Zm©Q>H$m‘Yo eoVrbm doJdoJù¶m nÜXVrZonmUrnwadR>çmMr gmo¶ ApñVËdmV Amho. {d{har, H$mbdo, Vir ho nmUrnwadR>çmMo ñÌmoV hmoV. nyduJ«m_rU ^mJmV nmUrnwadR>çmgmR>r [d{har ImoXë¶m OmV Z§Va ZÚmVyZ nmUrnwadR>m H$aʶmgmR>r

noÝZma ZXrbm {nZmH$sZr Agohr åhQ>bo OmVo. X.noÝZmabm Vm{‘iZmSy>‘Yo nmo{Z¶ma åhUyZ AmoiIbo OmVo.

Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Úm :m :m :m :m :

H$Zm©Q>H$mVrb _moR> o Vbmd - _wXJXm Vbmd(H$mXÿaOdi) VmoÞya Vbmd (nm§S>dnya) h¡[aJo H$bmd (hþZgwa)am_ g_wÐ ({M¸$~ùimnya) ~m¡agmJa (JwS>r~§S>o) H§$„m~obVimd ({ga) ~m`a_Zbm Vbmd ({~S>mS>r)

Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Vwåhmbm ho ‘m{hV Agy Úm :m :m :m :m :

Page 112: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

104

H$mbdo ~m§Ybo Jobo. CXm. XmdU{Jar {OëømVrbem§VrgmJa(gwiHo$ao). AbrH$S>o {R>~H$ qgMZ,Vwfma qgMZ Am{U CngmObqgMZ nÜXVrdmnaë¶m OmV AmhoV. AH$amì¶m eVH$mVJwb~Jm© ¶oWo ImoXbobr {d{ha, {dO¶ZJagm‘«mÁ¶mÀ¶m H$mimVrb Vw§J^Ðm H$mbdm,åh¡gyaÀ¶m amOmZo ~m§Ybobo dmUr{dbmg gmJa,H¥$îUamOgmJa S>°‘ ho H$Zm©Q>H$mÀ¶m nmUrnwadR>mnÜXVrÀ¶m {dH$mgmMo Q>ßno AmhoV. gܶm ZXçm§MonmUr Am{U yObmMm dmna nmUrnwadR>çmgmR>r Ho$bmOmV Amho. 2011 gmbr nmUrnwadR>çm ImbrAmboë¶m O{‘ZrMo joÌ 32.3 bmI ho³Q>a Amho.¶mMm AW© H¥${fì¶dgm¶mImbr Agboë¶m 26.2O{‘Zrbm nmUrnwadR>çmMr gmo¶ CnbãY Amho.nmUrnwadR>çmÀ¶m gmo¶r~Ôb H$Zm©Q>H$Mo ^maVmVZddo ñWmZ Amho. AOyZhr nmUrnwadR>çmÀ¶mnÜXVrMm {dH$mg hmoV Amho. amÁ¶mV gdm©V OmñV H$mbì¶mMo Omio am¶Mya {Oëô¶mV Amho.{e‘moJm {Oëô¶mV VbmdmZo Va ~oi§Jmd {Oëô¶mV gdm©V OmñV nmUrnwadR>m {d{harZo Ho$bmOmVmo. A{bH$S>À¶m H$mimV Hy$nZ{bH$m§Mo à‘mU dmT>bo Amho. nmUrnwadR>çmImbr ¶oUmè¶m O{‘ZrMm{dMma Ho$bm Va ~oiJm§d {Oëhm daÀ¶m ñWmZr Amho. Va H$moS>Jy gdm©V eodQ>r Amho.

amÁ¶mVrb H$mbì¶mZo nmUrnwadR>m H$aUmè¶m à‘wI ¶moOZm åhUOo H¥$îUamOgmJa S>°‘,Vw§J^Ðm, ho‘mdVr, H${~Zr, hma§Jr, dmUr{dbmggmJa (‘UrH$Urdo AWdm ‘UrXar), Aßna H¥$îUmàH$ën, Amb‘Å>r, Zmam¶Unya, ‘bà^m H$ma§Om, ~ÊUoVmoao àH$ën, {hßnaJr ~°aoO, ^Ðm ¶moOZmB.Ob{dÚw wV e³VrOb{dÚw wV e³VrOb{dÚw wV e³VrOb{dÚw wV e³VrOb{dÚw wV e³Vr

^maVmV ¶eñdr[a˶m Ob{dÚwV e³Vr {Z{‘©Vr H$aʶmMo n{hbo lo¶ H$Zm©Q>H$mbm OmVo.Amnë¶m amÁ¶mV XJS>r H$moigm qH$dm noQ´>mo{b¶‘ CnbãY Zmhr. nU Ob{dÚwV e³Vr{Z{‘©VrH$aʶmMr g§Yr ‘mÌ IynM Amho. H$Zm©Q>H$mVrb ZXçm Am{U Xè¶m ‘w³VnUo Am{U n¶m©ßV COm©CËnÝZ H$é eH$VmV. nyd}H$S>o dhmUmè¶m ZÚm§nojm npíM‘oH$S>o dhmUmè¶m ZXçm Ob{dÚwV e³Vr{Z‘m©U H$aʶmg Cn¶w³V AmhoV. 1902 ‘Yo {edg‘wÐ ¶oWo Ob{dÚwVe³Vr àH$ën C^maʶmVAmbm. ˶mMm ‘w»¶ CÔoe H$mobmaÀ¶m gmoݶmÀ¶m ImUrbm {dÚwVnwadR>m H$aUo hmo¶. hm àH$ënH$mdoar ZXrOdi ~m§YʶmV Ambobm Amho. 1974 ‘Yo ¶m àH$ënmnmgyZ WmoS>çm A§Vamda XþgaoOb{dÚwV H|$Ð {e‘em ZXrda ~m§YʶmV Ambo. 1947 ‘Yo eamdVrZXrdarb OmoJ’$m°ëg Odi‘hmË‘m Jm§Yr Ob{Z{‘©Vr H|$Ð ~m§Ybo Amho. ¶m‘wio CO}Mr dmT>Vr JaO nyU©

nmUr nwadR>çmMr {R>H$mUo -Q>³Ho$dmar

H$mbdo 33.2%

BVa gmYZo 12% Vbmd 5.60%

[d{har 49.2%

Vwåhmbm _m{hV Agy XoH$Zm©Q>H$mVrb gdm©V n{hbo _moR>o YaUdm{U{dbmg gmJa 1907 _Ü`o {h[a`wé`oWo ~m§YÊ`mV Ambo. "_marH${Udo `moOZm'Ag åhQ>bo OmVo.

Page 113: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

105

H$aVm ¶oB©b Z§VaÀ¶m H$mimV n§Mdm{f©H$ ¶moOZm Xaå¶mZ AZoH$ Ob{dÚwV àH$ën C^maʶmVAmbo. Ob{dÚwVe³Vr {Z{‘©Vr‘Yo H$Zm©Q>H$ amÁ¶ àW‘ ñWmZmda Amho.

H$Zm©Q>H$mMr ‘w»¶ Ob{dÚwV H|$ÐH$Zm©Q>H$mMr ‘w»¶ Ob{dÚwV H|$ÐH$Zm©Q>H$mMr ‘w»¶ Ob{dÚwV H|$ÐH$Zm©Q>H$mMr ‘w»¶ Ob{dÚwV H|$ÐH$Zm©Q>H$mMr ‘w»¶ Ob{dÚwV H|$Ð

{edZg‘wÐ, {e‘em (H$mdoar ZXr), eamdVr, qbJZ‘³H$s, {Jagßnm Am{U ‘hmË‘m Jm§YrOb{dÚwV àH$ën (eamdVr ZXr), gwnm, ZmJPar, H$Ðm Am{U H$moS>g³H$s (H$mir ZXr) damhrAm{U ‘mar, Xar (damhr ZXr), ^Ðm, Vw§J^Ðm, KQ>à^m Am{U Amb‘Å>r (H¥$îUm ZXr) B. ¶moOZmà‘wI AmhoV.

ZXrObdmQ>n {ddmXZXrObdmQ>n {ddmXZXrObdmQ>n {ddmXZXrObdmQ>n {ddmXZXrObdmQ>n {ddmX

ZXrMo nmÌ dhmV AgVmZm VrAZoH$ amÁ¶mVyZ àdmg H$aVo. ˶mdoirC^¶ amÁ¶m§‘Yo g‘§OgnUm d gbmoIm{Z‘m©U hmoVmo. nU XþX£dmZo ZXrMo àdmhd oJd oJù¶m amÁ¶mV yZ dhmVmZmnmʶmÀ¶m dmnamdéZ ZdrZM dmXmbmVm|S> ’w$Q>V Amho. H$mdoar Am{U H¥$îUm¶m ZXçm§À¶m nmUrdmQ>nmdéZ {Z‘m©UPmbobm V§Q>m hm ˶mn¡H$sM EH$ Amho.H$mdoar ZXr, H$Zm©Q>H$, Vm{‘iZmSy>, Ho$aiAm{U nm±{S>Moar ¶m amÁ¶mVyZ dhmVo.H$mdoarÀ¶m nmʶmdéZ H$Zm©Q>H$ Am{U>Vm{‘iZmSy >Mm {ddmX Iyn OwݶmeVH$m§nmgyZMm Amho. AmOhr Vmo Ádb§VàíZ Amho. H¥$îUm ZXr XoIrb ‘hmamîQ´>, H$Zm©Q>H$, Am§Y«àXoemVyZ dhmVo. ˶m‘wio ¶m àXoemVhrObdmQ>nmdéZ VUmd {Z‘m©U hmoV AmhoV.

ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶ñdmܶm¶

I. Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^amImbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^amImbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^amImbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^amImbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am

1. H$mdoar ZXrMm CJ‘ H$moS>Jy {Oëô¶mVrb ............... ¶oWo hmoVmo.

~anwio

Am§

H$mdoar H$Zrdr

H¥$îUZXr

H$Urdo

Vm{‘

iZmSy>

Vw§J^Ðm

XmoUrZXr

‘hmamî

Q>KQ>à^m

‘bà mH$mirZXr

~oÅ>r

eamdVr‘hmË‘m Jm§Yr¶moOZm damhr

Ho$ai

^Ðm

^rm‘mZXr

H$mir

erdZg

‘wÐ etfmZX

r

H$m¶©aV ¶moOZm{Z¶mo{OV ¶moOZm

H$Zm © Q >H$ mVrb à‘ wI Ob{dÚ wVH$Zm © Q >H$ mVrb à‘ wI Ob{dÚ wVH$Zm © Q >H$ mVrb à‘ wI Ob{dÚ wVH$Zm © Q >H$ mVrb à‘ wI Ob{dÚ wVH$Zm © Q >H$ mVrb à‘ wI Ob{dÚ wV{Z{‘©Vr àH$ën{Z{‘©Vr àH$ën{Z{‘©Vr àH$ën{Z{‘©Vr àH$ën{Z{‘©Vr àH$ën

Page 114: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

106

2. à{gÜX OmoJ ObànmV hm .............. ZXrda Amho.3. H¥$îUamOgmJa YaU .................. ¶m ZXrda Amho.4. H$Zm©Q>H$mVrb Ob{dÚwV {Z{‘©Vr e³Vr àH$ën .................. hmo¶.5. Amb‘Å>r YaU................ ¶m ZXrda ~m§Ybo Amho.

II. Imbrb àíZm§Mr WmoS>³¶mV CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr WmoS>³¶mV CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr WmoS>³¶mV CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr WmoS>³¶mV CÎmao {bhm.Imbrb àíZm§Mr WmoS>³¶mV CÎmao {bhm.1. H$Zm©Q>H$mVrb à‘wI ZÚm§Mr Zmdo {bhm.2. H¥$îUm ZXrMr WmoS>³¶mV ‘m{hVr {bhm.3. H$mdoar ZXrÀ¶m CnZÚm§Mr ¶mXr ~Zdm.4. H$Zm©Q>H$mVrb nmUrnwadR>¶m§À¶m nÜXVrMr Zm§do {bhm.5. Amnë¶m amÁ¶mVrb à‘wI Ob{dÚwV H|$Ðm§Mr Zmdo {bhm.6. amÁ¶mamÁ¶m‘Yo Eo³¶ {Z{‘©VrgmR>r ZÚm§Mm gh^mJ H$gm Agob.

III. OmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmOmoS>çm OwidmA B

1. qbJZ‘³H$s YaU 1) Ob{dÚwV àH$ën2. JJZMw³H$s, ^mamMw³H$s 2) ZXr3. dmUr{dbmg gmJa 3) H$mir ZXr4. ZmJPar 4) H$mdoar ZXr5. gwnm Obme¶ 5) eamdVr6. noÞma 6) ‘{UH${Udo

V. CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :CnH«$‘ :1. H$Zm©Q>H$mVrb ZÚm Am{U ˶m§À¶m CnZÚm§Mr ¶mXr H$am.2. H$Zm©Q>H$mVrb ‘hËdmÀ¶m Ob{dÚwV e³Vr {Z{‘©Vr H|$ÐmMr ¶mXr H$am.

VI. àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :àH$ën :1. Vw‘À¶m ehamÀ¶m qH$dm JmdmÀ¶m Odi AgUmè¶m Vbmdm§Mr Zm§do OmUyZ ¿¶m.2. H$Zm©Q>H$mÀ¶m ZH$memV YaUo XmIdyZ ˶m§Mr Zm§do {bhm.

Page 115: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

107

107

n«H$aU 5n«H$aU 5n«H$aU 5n«H$aU 5n«H$aU 5H$Zm©Q>H$mMr ^y-gmYZ g§nÎmrH$Zm©Q>H$mMr ^y-gmYZ g§nÎmrH$Zm©Q>H$mMr ^y-gmYZ g§nÎmrH$Zm©Q>H$mMr ^y-gmYZ g§nÎmrH$Zm©Q>H$mMr ^y-gmYZ g§nÎmr

¶m nmR>mÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.H$Zm©Q>H$mVrb y gmYZ g§nÎmrMm {d{dY dmna.eoVrMo {d{dY àH$ma Am{U ˶mMo ‘hËd.H$Zm©Q>H$mVrb à‘wI {nHo$-˶m§Mo CËnmXZ.

H$Zm©Q>H$ m¡Jmo{bH$ ÑîQ>çm g§nÝZ amÁ¶ Amho. ¶oWrb yñdén, dZñnVr, I{ZOo, Obg§nXm¶m‘Ü o d¡{dܶ AmT>iVo. ¶m Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrV yg§nXm hr gdm©V ‘hËdmMr Amho. ˶mMmgXþn¶moJ amÁ¶mÀ¶m {dH$mgmbm MmbZm XoVmo.^y‘rMm gXþn¶moJ :

doJdoJù¶m H$maUmH$[aVm y‘rÀ¶m ¶mo½¶ dmnambm y‘rMm gXþn¶moJ Ago åhQ>bo Amho.¶m‘ܶo gw{nH$, nS>rH$, Zm{nH$ O‘rZr, O§Jbo, {ZdmgrOmJm, añVo, aoëdo, YaUo, H$mbì¶m§À¶m~m§YH$m‘mH$[aVm dmnabobr O‘rZ, OZmdao MaʶmgmR>rMr Hw$aUo B˶mXr àH$maÀ¶m OmJoMm g‘mdoehmoVmo. O{‘ZrMm gw¶mo½¶ dmna hm XoemÀ¶m {dH$mgmbm AmYma yV hmoVmo. ¶oWrb EHy$U y {dñVmahm 19.05 bmI ho³Q>a Amho. {VMm dmna Imbrb à‘mUo hmoVmo.H$Zm©Q>H$mVrb O{‘ZrMm {d{dY dmna :1. ‘emJVrMr O‘rZ (58.1%), 2. dZ {d^mJ (14.5%), 3. eoVrbm Aàm߶ O{‘Z (10.2%),4. {~JaeoVrMr BVa H$maUmH$arVm dmnamV Ambobr O‘rZ (7.2%), 5. nS>rH$ O‘rZ (9.5%)1. ‘emJVrMr EHy$U O‘rZ :amÁ¶mV ¶mMo à‘mU gd©Ì gmaIo Zmhr. Jwb~Jm© {Oëô¶mVgdm©V OmñV O‘rZ ‘emJVrImbr Amho. Va ˶mÀ¶m ImbmoImb ~oiJm§d, {dOmnya, Vw‘Hy$a,am¶Mya, ~mJbH$moQ>, ~oùimar, {MÌXÿJ© Am{U åh¡gya hr {R>H$mUo AmhoV. ~|Jbmoa {Oëô¶mV àM§S>eharH$aUm‘wio ‘emJVrMr O‘rZ A˶ën Amho. CÎma H°$Zam, X{jU H°$Zam, CS>nr Am{U H$moS>Jy‘ܶo ‘emJVrMr O‘rZ H$‘r Amho.

{d{dY dmnamImbrb O{‘ZrMr Q>³Ho$dmar

‘emJVrMr

O‘rZ 58.1%dZ{d^mJ14.5%

{~Ja eoVr BVa H$maUmgmR>r

dmnamVrb O‘rZ 7.2%eoVrVrb Aàm߶

O‘rZ 10.2%

nS>rV O‘rZ9.5%

Page 116: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

108

108

2. Aaʶ àXoe : CÎma H°$Zam {Oëô¶mV O§JbmMo à‘mU OmñV Amho. ˶mZ§Va {e‘moJm,Mm‘amOZJa, {M¸$‘§Jiya, H$moS>Jy, ~oiJm§d, X{jU H°$Zam, CS>nr Am{U ~ùimar {Oëô¶mV gwÜXm¶mMo à‘mU anya Amho. {dOmnya ‘ܶo ¶mMo à‘mU A˶§V H$‘r Amho. ~|Jbmoa, ~|Jbmoa J«m_rU,am¶Mya, {~Xa Am{U JXJ {Oëô¶mV A˶§V H$‘r dZ{d^mJ Amho.3. eoVrbm Aàm߶ Agbobr y‘r : eoVrÀ¶m dmnamV Zgbobr nU aoëdo‘mJ©, añVo, dñVrñWmZo,CÚmooJY§Xo Am{U H$mbì¶mÀ¶màH$ënmH$[aVm dmnabobr hr O‘rZ Amho. AbrH$S>À¶m H$mimV ¶màH$maÀ¶m {dH$mgmH$[aVm ¶mMm dmna dmT>VM Amho. ~|Jiya J«m_rU {OëømV Aem àH$maÀ¶m O‘rZdmnamH$[aVm n{hë¶m ñWmZmda Amho. {e‘moJm, Vw‘Hy$a, ~oiJm§d, ~ùimar, åh¡gya Am{U X{jUH°$Zam ¶m {Oëô¶mVhr {dH$mgH$m‘mH$[aVm O{‘ZrMm dmna hmoV Amho. hoM à‘mU ~rXa‘Yo A˶§VH$‘r Amho. BVa {Oëô¶mV ¶mMm dmna gmYmaU Amho.4. {~JaeoVrMr O‘rZ : gm_mÝ`V… ¶m àH$maÀ¶m O{‘ZrMm g‘mdoe Hw$aUo, PmS>oPwS>no Am{UCndZo ¶m‘ܶo AgVmo. Agm dmna {e‘moJm, Vw‘Hy$a, H$mobma, {M¸$‘§Jiya Am{U {MÌXÿJ© {Oëô¶mV‘moR>çm à‘mUmV Ho$bm Amho. Aer O‘rZ JXJ, ~mJbH$moQ> Am{U YmadmS> {Oëô¶mV AgyZ VreoVrbm g§nÝZ Am{U AZwHy$b Ho$br OmC eH$Vo.5. nS>rH$ O‘rZ : XmoZ qH$dm VrZ df©mnojm OmñV qH$dm àXrK© H$mb dmnamV Zgbobr O‘rZ nS>rH$O‘rZ hmo¶. A{bH$S>o ’$maH$mimn¶ªV O‘rZ nS>rH$ AdñWo‘Yo AgUo Xþ{‘©i Pmbo Amho. amÁ¶mVrbH$mhr {Oëô¶mV Aer O‘rZ {XgyZ ¶oVo. Jwb~Jm© {Oëô¶mV nS>rH$ O{‘ZrMo à‘mU OmñV Amho.¶mÀ¶m ImbmoImb am¶Mya, ~oiJm§d, {dOmnya, H$moßni Am{U Vw‘Hy$a {Oëô¶mV hr ¶mMo à‘mU OmñVAmho. {M³H$‘§Jiya, H$moS>Jy, åh¡gya, CÎma H°$Zam Am{U CS>nr {Oëô¶mV ¶mMo à‘mU A˶§V H$‘rAmho. Aem O{‘Zr g§nÝZ Am{U eoVrH$arVm AZwHy$b Ho$ë¶m OmD$ eH$VmV.

eoVr‘mUgmZo Amnë¶m Cn{O{dHo$gmR>r O{‘Zr Zm§JaUo, ~r noaUo, {d{dY YmݶmMo Am[U H$À¶m

‘mbmMo CËnmXZ KoUo Aem àH$maMr H$m‘o Ho$br AmhoV. newnmbZ, Hw$ w$Q>nmbZ, ‘Yw‘{jH$m nmbZ,‘mgo‘mar Am{U aoer‘{H$S>o nmbZ gmaIo ì¶dgm¶ hr eoVrMmM EH$ àH$ma Amho. H$Zm©Q>H$mVrb61.4% OZVm hr IoS>çmV ahmVo. Vr Amnë¶m Cn{O{dHo$gmR>r eoVrda Adb§~yZ Amho.‘hËd : eoVr hm Amnë¶m amÁ¶mMm A˶§V àmMrZ Am{U à‘wI ì¶dgm¶ Amho. AZoH$m§À¶mCn{O{dHo$Mo ho à‘wI gmYZ Amho.Amnë¶m amÁ¶mÀ¶m Am{W©H$ ì¶dñWoMm hm H$Um Amho. eoVr‘wiobmoH$m§Zm CÚmoJY§Xm {‘iVmo. {edm¶ bmoH$m§Zm AÝZ Am{U H$maImݶmZm H$ÀMm ‘mb {‘iVmo.amÁ¶mbm ‘hgyb Am{U {dXoer MbZ {‘iʶmMo ho EH$ gmYZ Amho. H$m°’$s, aoer‘, ‘gmbo,V§~mIy$, H$mnyg B. eoVrVyZ CËnm{XV Pmboë¶m ‘mbmMr {Z¶m©V Ho$br OmVo. V¥Vr¶ joÌmV {d^mJë`mOmUmè`m XiUdiU, ~±H$sJ, {d‘m B. gma»¶m CÚmoJm§Zm ¶m‘wio MmbZm {‘iVo. eoVr hr amÁ¶mÀ¶mamOH$s¶ Am{U gm‘m{OH$ ì¶dñWo‘ܶo ‘hËdmMr y{‘H$m ~OmdVo.

Page 117: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

109

109

‘emJVrMo àH$ma : doJdoJir {nHo$ hr CnbãY O‘rZ, {VMo à‘mU, gw{nH$Vm, nmʶmMr gw{dYm,nmdgmMo à‘mU, hdm‘mZ, Z¡g{J©H$ dmVmdaU, ~mOmagw{dYm B. Zwgma {nH${dbr OmVmV. eoVrModJuH$aU ho Imbrb AmYmamda Ho$bo OmVo.

Cn{O{dHo$gmR>r bmJUmar {nHo$, H$moaS>dmhþ {nH$o, {‘l {nHo$, ~XbVr eoVr, ì¶mnmar {nHo$,‘ù¶mMr eoVr, nmʶmdaMr eoVr B. àH$maMr eoVr Ho$br OmVo.

H$mbdo, {d{har, Vbmd B. nmUrnwadR>m H$éZ H$mT>ë¶m OmUmè¶m {nH$m§Zm ~mJm¶Vr {nHo$Ago åhUVmV. mV Am{U D$g hr nmʶmda H$mT>br OmUmar ‘w»¶ {nHo$ hmoV. nmdgmda Adb§~yZAgUmè¶m eoVrbm H$moaS>dmhÿ Ago åhUVmV. H$‘r nmdgmÀ¶m àXoemV Amobmdm {Q>H$dyZ R>odʶmMrj‘Vm ‘mVr‘Yo AgUo ‘hËdmMo Amho. ¶m O{‘Zr‘Yo KoVbr OmUmar {nHo$ åhUOo ZmMUr, Om|Yim,Vob{~¶m B.

H$mhr dm{f©H$ {nHo$ n¡go {‘idʶmH$[aVm gw{nH$ O{‘ZrVyZ H$mT>br OmVmV. hr ‘ù¶m§MreoVr hmo¶. ¶mVrb {nHo$ åhUOo H$m°’$s, Mhm, a~a, H$moH$mo B. hmo¶. H$mhr {nH$m§Mo CËnmXZ Ho$diñWm{ZH$ ~mOmanoR>ogmR>rM Zìho Va Am§VaampîQ´>¶ ~mOmanoR>ogmR>r Ho$bo OmVo. hr ì¶mnmar {nHo$ hmo¶.CXm. V§~mIy, H$mnyg, VmJ B. H$mhr {nHo$ eoVH$è¶m§Mo nmoQ> ^aʶmgmR>r JaO åhUyZ {nH${dbrOmVmV ˶m§Zm CXa{Zdm©hmMr qH$dm Cn{O{dHo$Mr {nHo$ åhUVmV. hr àm{MZ nÜXVrMr eoVr hmo¶.

AmOH$mb {‘l eoVrbm MmbZm {‘imbr Amho. eoVrbm nyaH$ ì¶dgm¶ åhUyZ Xþ½YmoËnmXZ,aoe‘r {H$S>o nmiUo, ‘|T>çmnmiUo, Hw$³Hw$Q> nmbZ, ‘Yw‘{jH$m nmbZ, ‘Ëñ¶eoVr B. ì¶dgm¶ Ho$boOmVmV.H$Zm©Q>H$mMr ‘w»¶ {nHo$

AmVm AmnU {d{dY àH$maÀ¶m eoVr ì¶dgm¶mMr‘m{hVr KoVbr. ˶mZ§Va AmnU {d{dY àH$maÀ¶m {nH$m§Mr‘m{hVr KoD$¶m. doJdoJù¶m àH$maMr ‘mVr, hdm‘mZ,^m¡Jmo{bH$ KQ>H$, nmUrnwadR>çmÀ`m gmo¶r, eoVH$è¶m§À¶mna§nam, eoVH$s CËnmXZmgmR>rÀ¶m ~mOmanoR>m ho gd© KQ>H${nH$m§À¶m CËnmXZmbm H$maUr yV R>aVmV. H$Zm©Q>H$mVrb{nH$m§Mo dJuH$aU Imbrb à‘mUo :

Ymݶ {nHo - ^mV, ZmMUr, ‘H$m, S>mir, ÁdmarB. ì¶mnmar {nHo$ - D$g, H$mnyg, V§~mIy , VwVr B.J{iVmMr {nHo$ (Vob{~¶m)- ^wB©‘yJ, Vri, Odg,gy¶©’y$b B. ‘ù¶mVrb {nHo$ - H$m°’$s, Zmai, gwnmar,a~a, Ho$ir B.

¶mM~amo~a doJdoJù¶m ~mJm¶Vr Am{U ’w$beoVrhr Ho$br OmVo. AmVm AmnU H$Zm©Q>H$mVrb‘w»¶ {nH$m§Mr ‘m{hVr H$éZ KoD$¶m.ImXç {nHo^mV : ho H$Zm©Q>H$mVrb à‘wI ImXç nrH$ Amho. ¶m amÁ¶mVrb bmoH$m§Mo ‘w»¶ AÝZ ^mV Amho.EHy$U eoVrÀ¶m àXoemn¡H$s eo. 28.2% O‘rZ ^mVeoVrH$aVm dmnabr OmVo. nmʶmMr‘w~bH$Vm,amgm¶{ZH$ IVo Am{U ~r {~¶mUo ¶m‘wio mVeoVr‘ܶo gwYmaUm Pmbr Amho. ho nrH$

H$Zm©Q>H$mVrb à{gÕ {nHo$

1) Z§OZJwSw> - Ho$ir ag~mio2) ã`mS>Jr - {_aMr

3) {VnQw>é - Zmai4) _¡gyé - {dS>çmMr nmZo5) ~§oJiyé - H$mir Ðmjo

6) XodZhùir - ~§na (MùiV)o7) BaZJoao - dm§Jr

8) {ZßnmUr - V§~mady

Page 118: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

110

110

CîU H${Q>>~§YmVrb Amho. anya nmD$g Am{U CîU Vn‘mZ ¶m {nH$mbm Amdí¶H$ AgVo. Anwè¶mnmdgmÀ¶m àXoemV ^mV{nH$mbmnmUrnwadR>çmMr JaO AgVo. ‘¡XmZràXoemVM ¶mMr bmJdS> Ho$br OmVo.{MH$U ‘mVrZr ¶w³V gw{nH$ O‘rZAm{U JmimÀ¶m O‘rZr‘Yo ¶mMrdmT> Mm§Jbr hmoVo. g|{ж IVo,Hw$Obobm nmbmnmMmoim Am{U anyaH$m‘Jma dJ© ¶m§Mr Amdí¶H$VmAgVo. gmYmaU OyZ Vo Am°JñQ> ¶m‘{hݶm Xaå¶mZ 70% ^mVmMrnoaUr Ho$br OmVo. Zmoìh|~a Vo{S>g|~abm nrH$ KoVbo OmVo. ho IarnnrH$ Amh o . CÝhmù¶mVhrnmUrnwadR>çmMr OoWo gmo¶ Amho VoWo(’o$~«wdmar Vo OyZ) mVmMo {nH$ KoVboOmVo. ho aã~r nrH$ hmo¶.‘bZmSy>‘Yo^mVmMo nrH$ {~¶mZo {dIéZ Ho$boOmVo. ‘¡XmZr àXoemV ~r noaUr H$éZbmJdS> Ho$br OmVo.

^mV {nH${dUmao àXoe :H$Zm©Q>H$mVrb gd©M {Oëô¶mV

^mVmMo nrH$ KoVbo OmVo. H¥$îUm,Vw§J^ÐoMo Imoao, H$mdoarMo Imoao Am{U{H$ZmanÅ>rMo {Oëho ho mVeoVrMo àXoe åhUyZ à{gÜX AmhoV. mVmÀ¶m CËnmXZm‘Yo am¶Mya {Oëhmhm gd© àW‘ Amho. ¶mZ§Va ¶oUmao àXoe åhUOo ~ùimar, {e‘moJm, XmdU{Jar, åh¡gya, ‘§S>çm,H$moßni, CÎma H°$Zam, CS>nr, X{jU H°$Zam Am{U Jwb~Jm© hmo¶. H$Zm©Q>H$mVrb ^mV {nH${dUmaoCÎmaoH$S>rb àXoe åhUOo Vw‘Hw$a, hmgZ, {M¸$‘§Jiya, Hy$J© Am{U ~oiJm§d hmo¶. ^mVmMo nrH$

nmUrnwadR>m nÜXVrZo OmñV KoVbo OmVo.

^mV ho V¥UYmÝ` Amho (nmooEgr OmVrVrb)Ë`mMod¡km{ZH$ Zmd Amoa¡gm gQ¡>dm Amho

H$Zm©Q>H$ Ho$ ^mV {nH${dUmao àXoe ~rXa

Jwb~Jm©

{dOmnya`mX{Jar

~mJbH$moQ>am`Mya~oiJmd

H$moßnim

YmadmS> JXJ~ùimar

C.H$ÞS> hmdoar

XmdU{Jar

{e_moJm

{MÌXþJ©

{M¸$_JiyéVw_Hy$éCS>>nr

hmgZ

{M¸$~„mnwa

~|Jiyé (J«m§)

~|Jbyé (Z)

H$mobma

X.H$ÞS>_§S>çm am_ZJa

H$moS>JwAa~rg_wÐ

åh¡gyé

Mm_amOZJa Vm{_iZmSy>

gyMr

(In %)

MoMoMoMoMo

Page 119: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

111

111

2. Ádmar : H$Zm©Q>H$mVrb Xþgao ‘hËdmMo nrH$ åhUOo Om|Yim. nydu mVmnojm ÁdmarMo nrH$ KoUmaoàXoe OmñV hmoVo. nU AmVm ho à‘mU H$‘r Pmbo Amho. EHy$U àXoemn¡H$s eoH$S>m 26% y‘r‘ܶoÁdmarMo nrH$ KoVbo OmVo. Ádmar CËnmXZmV ‘hmamîQ>mImbmoImb H$Zm©Q>H$mMm Xþgam Z§~a bmJVmo.

Ádmar ho CÎma H$Zm©Q>H$mVrb bmoH$m§Mo‘ w»¶ Amhma nrH$ Amh o. ^mH$ar~Z{dʶmgmR>r ÁdmarÀ¶m {nR>mMm dmna Ho$bmOmVmo. ¶m {nH$m§À¶m XoR>m§Mm Cn¶moJ OZmdamZmMmam (H$S>~m) åhUyZ Ho$bm OmVmo. X{jUH°$Zam‘Yo ÁdmarMo nrH$ àm‘w»¶mZoOZmdamgmR>rM {nH$[dbo OmVo.ho nrH$V¥UYmݶ Amho. ¶mMo dZñnVremñÌmVrbZm§d gmoaJ‘ dëJoa (Sorgum vulgare)hmo¶. ho CîU H${Q>~§YmVrb nrH$ Amho.gmYmaU nmD$g Am{U gmYmaU Vn‘mZ,H$mir-bmb{‘{lV ‘mVr Am{U JmimMr‘mVr ¶m {nH$mbm ¶mo½¶ Amho. ¶mMr {~¶mUonoabr OmVmV. nmdgmÀ¶m nmʶmda dmT>dboOmUmao ho nrH$ Amho. àm‘w»¶mZo Z¡F© ˶‘mÝgwZda ho nrH$ Adb§~yZ Amho.Ádmar {nH${dUmao àXoe : H$mhr àXoedJiVm H$Zm©Q>H$mVrb gd©M {Oëô¶mV honrH$ KoVbo OmVo. {dOmnya, Jwb~Jm©,~mJbH$moQ>, am¶Mya, ~oiJm§d, ~rXa,~ùimar, XmdU{Jar, H$moßni Am{U JXJ_Ü`o ho nrH$ {nH$Vo. amÁ¶mV Jwb~Jm©ÁdmarÀ¶m CËnmXZmV àW‘ ñWmZmda Amho.{MÌXyJ©, {e‘moJm, Mm‘amOZJa, hmgZ,Vw‘Hy$a Am{U ‘§S>çm ¶m {Oëô¶mVhr Ádmar {nH${dbr OmVo.3. ZmMUr : Ag§»¶ nmofH$‘yë¶mZr ¶w³V Ago ho nrH$ Amho. ¶mMo dZñnVrempñ̶ Zm§d ¶o{b ¶werZH$moaH$mZ (yeliyusin korakana) Amho. ZmMUrÀ¶m {nR>mMo (Jmoio) Am§{~b AWdm bmner,A§Hw$[aV ZmMUrMo nrR>, gËd, Am§~moio B. nXmW© ~Z{dÊ`mgmR>r ¶mMm Cn¶moJ AmhmamV Ho$bm OmVmo.^mV Am{U ÁdmarÀ¶m ImbmoImb ho {Vgao ‘hËdmMo ImÚmÞ Amho. ho A˶§V H$‘r XamV CnbãYAmho. ¶m YmݶmMm Cd©[aV mJ OZmdam§À¶m Mmè¶mgmR>r Cn¶moJmV AmUbm OmVmo. ZmMUrMm gmR>m’$ma H$mimn¶ªV gwa{jV R>odbm OmD$ eH$Vmo.

H$Zm©Q>H$ Ho$ Ádmar {nH${dUmao àXoe ~rXa

Jwb~Jm©

{dOmnya`mX{Jar

~mJbH$moQ> am`Mya~oiJmd

H$moßnim

YmadmS> JXJ~ùimar

C.H$ÞS>hmdoar

XmdU{Jar

{e_moJm

{MÌXþJ©

{M¸$_JiyéVw_Hy$éCS>>nr

hmgZ

{M¸$~„mnwa

~|Jiyé (J«m§)

~|Jbyé (Z)

H$mobma

X.H$ÞS>

_§S>çm am_ZJa

H$moS>Jw

Aa~rg_wÐ

åh¡gyé

Mm_amOZJa Vm{_iZmSy>

gyMr

(In %)

ho Vwåhmbm _m{hV Amho H$m?H$b~wJu ho VwarMo AmJma Amho.

H$Zm©Q>H$ Mo

Page 120: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

112

112

ZmMUr ho CîUH${Q>~§Yr¶ nrH$Amho. CÀM Vn‘mZ, gmYmaU nmD$g,bmb ‘mVr, dmiw{‘{lV ‘mVr hr m{nH$mbm ¶mo½¶ Amho. XþîH$mimVhr honrH$ {nH$V o. H$mhr {R >H$mUrnmUrnwadR>m H$éZ ho nrH$ KoVbo OmVo.¶m {nH$mMr noaUr H$aUo, VU H$mT>Uo,H$mnUr H$aUo, gmR>m H$aUo B. gma»¶mH$m‘mbm ‘Oyam§Mr JaO AgVo. Z¡F˶ ‘mÝgyZ nmdgmda Adb§~yZ Agboboho nrH$ Amho. nmUrnwadR>m H$éZCÝhmù¶mVhr ho nrH$ KoVbo OmVo.ZmMUr {nH${dUmao àXoe : H$Zm©Q>H$ZmMUrMo nrH$ H$mT>ʶmV n{hë¶mZ§~ada Amho. nU AbrH$S>o ¶mMm dmnaH$‘r hmoD$ bmJbm Amho. ˶m‘wioCËnmXZhr H$‘r hmoD$ bmJbo Amho.EHy$U eoVrÀ¶m joÌmn¡H$s 14% mJmVZmMUr {nH${dbr OmVo. X{jUoVrb‘¡XmZr àXoemVrb {Oëô¶mV ZmMUrMo{nH$dbo OmVo . åh¡gya àm§VmMo ho EH$ nma§nm[aH$ nrH$ Amho. CÎma H$Zm©Q>H$mMo ‘w»¶ nrH$ ÁdmarVa X{jU H$Zm©Q>H$mMo ‘w»¶ nrH$ ZmMUr Amho. ZmMUrMo gdm©V OmñV CËnmXZ Vw‘Hy$a {Oëô¶mVKoVbo OmVo. ˶mÀ¶m ImbmoImb am‘ZJa, ~|Jbmoa J«m_rU, hmgZ, ‘§S>çm, H$mobma, {M³H$~ùimnya,{e‘moJm, {M¸$‘§Jiya, Mm‘amOZJa Am{U XmdU{Jar {Oëô¶mV ho nrH$ {nH$Vo.ì¶mnmar {nHo$D$g : ho H$Zm©Q>H$mVrb ‘hËdmMo ì¶mnmarAm{U Am¡Úmo{JH$ nrH$ Amho. D$gmÀ¶mCËnmXZmV H$Zm©Q>H$mMm Mm¡Wm Z§~a Amho. hoCîUH${Q>~§Yr¶ nrH$ Amho. anya nmD$g AWdm nmUrnwadR>çmMr Mm§Jbr gmo¶ Am{U CîU Vn‘mZmÀ¶m{R>H$mUr D$gmMo nrH$ dmT>Vo. dmiw{‘{lV ‘mVr Am{U bmb ‘mVrV ho nrH$ Omo‘mZo ¶oVo. XiUdiUmMrCÎm‘ gmo¶ Agë¶m‘wio D$gmMr VmoS>Ur hmoVmM Vmo H$maImݶm§Zm Vm~S>Vmo~ nmohMdbm OmD$ bmJbm Amho.

20 nojm OmñV

10-20

1-20

1 nojm H$‘r

H$Zm©Q>H$ Ho$ ZmMUr {nH${dUmao àXoe

gyMr

(In %)

~rXa

Jwb~Jm©

{dOmnya`mX{Jar

~mJbH$moQ>am`Mya

~oiJmd

H$moßnim

YmadmS> JXJ~ùimar

C.H$ÞS> hmdoar

XmdU{Jar

{e_moJm

{MÌXþJ©

{M¸$_JiyéVw_Hy$éCS>>nr

hmgZ

{M¸$~„mnwa

~|Jiyé (J«m§)

~|Jbyé (Z)

H$mobma

X.H$ÞS>

_§S>çm am_ZJa

H$moS>Jw

Aa~rg_wÐ

åh¡gyé

Mm_amOZJa

Vm{_iZmSy>

CnH«$_ - Vw_À`m {Oëh`mVrb ImÚm{nHo$$ dì`mnmar {nHo$ m§Mr mXr H$am.

H$Zm©Q>H$Mo

Page 121: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

113

113

D$g ho nrH$ V¥U{nH$mÀ¶m dJ©dmarVrb Amho. ¶mMr C§Mr VrZ ‘rQ>an¶ªV dmT>Vo. ¶mModZñnVremñÌmVrb Zm§d gã¶ma‘ A{’$grZoa‘ (sabyarum oficineram) Amho. ¶m‘ܶo gmIaoMoà‘mU Agë¶m‘wio ¶mÀ¶mnmgyZ Jyi Am{U gmIa ~Z{dbr OmVo. nmʶmMr gmo¶ Agë¶mg df© amVXmoZXm nrH$ KoVbo OmD$ eH$Vo.D$g{nH$mMo àXoe : H$Zm©Q>H$mVrb AZoH$ {Oëô¶mV ho nrH$ KoVbo OmVo. nmUrnwadR>çmMo {Oëho, H¥$îUmAm{U H$mdoar ZXrÀ¶m Imoè¶m‘Yo D$gmMo nrH$ {nH$Vo.

~oiJm§d ho Amnë¶m amÁ¶mVrb gdm©V OmñV D$g {nH${dUmao {R>H$mU Amho. ~mJbH$moQ> hoXþgè¶m Z§~ada Amho. Amb‘Å>r YaUmVyZ ~mJbH$moQ>bm nmUrnwadR>m Ho$bm OmVmo. {dOmnya, ~rXa,~ùimar Am{U CÎma H$Zm©Q>H$mVrb {Oëho hr D$g {nH${dUmar BVa {R>H$mUo AmhoV.

ñdmV§Í¶nyd© H$mimnmgyZM X{jU H$Zm©Q>H$mVrb ‘§S>çm {Oëhm D$g {nH${dʶmV daMT> Amho.˶m‘wio ˶mbm "gmIa {Oëhm' åhQ>bo OmVo. H¥$îUamOgmJa YaUmÀ¶m ~m§YH$m‘m‘wio ho ghO e³¶Pmbo Amho. D$g {nH${dUmao BVa {Oëho åh¡gya, Mm‘amOZJa, {e‘moJm, XmdU{Jar, hmgZ, H$moßniAm{U hmdoar ho hmoV.H$mnyg : ho V§Vy¶w³V nrH$ Amho. dñÌmoÚmoJ qH$dm H$mnS>{Jaʶm§Zm bmJUmam H$ÀMm ‘mb åhUOo H$mnyghmo¶. {edm¶ ¶mnmgyZ aOB©, JmXçm Am{U Cí¶m ~Z{dë¶m OmVmV. gaH$s (H$mngmMr ~r) nmgyZImXçVob H$mT>bo OmVo. gaH$sMr n|S> OZmdam§Mo ImXç åhUyZ dmnabr OmVo. H$mnyg‘mbìh{g¶o(malvacea) ¶m Hw$Qy§~ dJm©Vbm Amho. ˶mMo dZñnVremñÌmVrb Zm§d Jm°{gnr¶‘(gossippium) hmo¶.

H$mnyg ho nrH$ CîU Am{U CnCîU H${Q>~§YmVrb Amho. gmYmaU nmD$g, CÀM Vn‘mZ Am{UH$mir ‘mVr hr ¶mÀ¶m dmT>rbm ¶mo½¶ R>aVo. ’$ma nydunmgyZ H$Zm©Q>H$m‘Yo amoOÀ¶m dmnamgmR>r H$mnygbmJVmo. bm§~, ‘ܶ‘ Am{U AmIyS> Ym½¶mMm H$mnyg ho ˶mMo àH$ma AmhoV. H$Zm©Q>H$m‘Yo ‘ܶ‘Am{U AmIyS> Ym½¶mMm H$mnyg {nH${dbm OmVmo. ho Z¡F ˶ ‘mÝgyZ nrH$ Amho. ¶mMr noaUr Am°JñQ>,gßQ>|~a ¶m H$mbmdYrV Ho$br OmVo. nmdgmda Adb§~yZ Agbobo ho nrH$ Amho. ho nrH$ nmUrnwadR>mH$éZhr KoVbo OmVo.H$mnyg {nH${dUmao àXoe : CÎma H$Zm©Q>H$mVrb àXoem‘ܶo H$mir ‘mVr Amho. ˶m‘wio hm àXoeH$mnyg {nH${dʶmg Cn¶w³V Am{U à{gÜX Amho. H$mnyg {nH${dUmao H$Zm©Q>H$mVrb à‘wI {OëhoåhUOo hmdoar, YmadmS>, JXJ, åh¡gya, ~ùimar, am¶Mya, Jwb~Jm©, ~oiJm§d, XmdUJoao, {MÌXÿJ©,H$moßni Am{U {dOmnya hmo¶. ¶m amÁ¶m‘Ü o H$mnyg {nH${dʶmV hmdoar hm n{hë¶m Va YmadmS> hmXþgè¶m H«$‘m§H$mda Amho.V§~mIy : ho nrH$ {ZH$mo{e¶m ¶m dJm©Vrb Amho. ¶m‘Ü o {ZH$moQ>rZ Zm§dmMm ‘mXH$ A§e Amho. V§~mIy hm{~S>r, {gJmaoQ>, {Mbr‘ Am{U VnH$sa ~Z{dʶmgmR>r dmnabm OmVmo. gVamì¶m eVH$mV nmoVw©JrOm§Zrho nrH$ maVmV AmUbo. ˶mZ§VaM ho nrH$ ¶oWo {nH${dbo OmD$$ bmJbo. gܶm Amnë¶m amÁ¶mVrb hoà‘wI ì¶mnmar nrH$ Amho. ¶mMr dmT> gw{nH$ {MH$U‘mVr, gmYmaU nmD$g Am{U CîU Vn‘mZmV hmoD$eH$Vo.

Page 122: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

114

114

Am§VaamîQ>r¶ ~mOmanoR>oV CÀM à{VÀ¶m ìh{O©{Z¶m ¶m V§~mIyÀ¶m ‘w»¶ àH$mambm O~aXñV‘mJUr Amho. {~S>r Am{U MKiʶmMm V§~mIy (JwQ>Im) ¶mÀ`m CËnmXZmg AZwHw$bVm bm^ë¶mZoH$Zm©Q>H$m‘Ü o ‘moR>çm à‘mUmV mMr bmJdS> Ho$br OmVo. amÁ¶mbm ¶mnmgyZ A~H$mar OH$mV, {dXoerMbZ Am{U CËnÝZ {‘iVo.V§~mIy {nH${dUmao àXoe : V§~mIy CËnmXZmV H$Zm©Q>H$mMm ^maVmV Mm¡Wm Z§~a bmJVmo. åh¡gya honrH$ KoʶmV àW‘ H«$‘m§H$mda Amho. hmgZ, {e‘moJm, H$moS>Jy, ~oiJm§d, ~oùimar, {MÌXÿJ©,am¶Mya, XmdUJoao, Vw‘Hy$a Am{U JXJ {Oëô¶mVhr V§~mIy {nH${dbm OmVmo. ~oiJm§d Odirb{ZnmUr ho {~S>rÀ¶m CËnmXZmgmR>r à{gÜX Amho. H$Zm©Q>H$mVrb V§~mIy Am§VaamîQ´>r¶ XOm©Mm Amho.˶m‘wio ‘moR>çm à‘mUmV ˶mMr {Z¶m©V hmoVo.H$m°’$s : H$Zm©Q>H$ H$m°’$s ‘ù¶mgmR>r à{gÜXAmho. Vo EH$ no¶ nrH$ Amho. Amnë¶m XoemVH$m°’$sMo gdm©V OmñV CËnmXZ H$Zm©Q>H$‘Yo KoVboOmVo. ˶m‘wio Vmo n{hë¶m ñWmZmda Amho. B. g.1670 ‘Ü o {M¸$‘§Jiya Q>oH$S>çm‘Yo H$m°’$sMramono gd© àW‘ EH$m ‘wpñb‘ ’$H$sa (priest) ~m~m~wS>Z H$Sy>Z bmdbr Jobr. ˶m‘wio ¶m Q>oH$S>çmZm"~m~m~wS>Z{Jar' Ago g§~moYbo OmVo. 1826 ‘Yo {~«{Q>em§À¶m XoIaoIrImbr H$m°’$sMr bmJdS>g§KQ>rVnUo Ho$br Jobr Am{U AmO AmnU H$Zm©Q>H$m‘Ü o ‘moR>çm à‘mUmV H$m°’$sMo ‘io nhmV AmhmoV.

H$Zm©Q>H$m‘Ü o XmoZ àH$maMr H$m°’$s {nH${dbr OmVo. Aao{~H$m H$m°’$s Am{U amo~wÅ>m H$m°’$s.Am§VaamîQ>r¶ ~mOmanoR>oV gdm}Îm‘ Aao{~H$m H$m°’$sbm ‘moR>r ‘mJUr Amho. CîU H${Q>~§YmVrb S>m|JamÀ¶mCVmamda ¶m {nH$mMr CÎm‘ dmT> hmoVo. ¶m {nH$mbm {MH$U‘mVrZr ¶w³V Aer O‘rZ bmJVo. ¶m{nH$mbm gy¶©H$aUm§À¶m PmoVmMr JaO ZgVo. ˶m‘wio ¶m {nH$mbm gmdbr nwa{dUmar PmS>o AdVr^modVrbmdbr OmVmV. H$m°’$s {nH$mbm bmJUmar> gd© AZwHy$bVm ‘bZmSy> ‘ܶo Amho. ˶m‘wio VoWo ho nrH$H$mT>bo OmVo.H$m°’$s {nH${dUmao àXoe : ^maVmVrb EHy$U CËnÝZmn¡H$s70% H$m°’$s H$Zm©Q>H$m‘Yo {nH${dbr OmVo. H$moS>Jy {Oëô¶mVH$‘mb nrH$ KoVbo OmVo. H$moS>JyÀ¶m ImbmoImb {M¸$‘§JiyaAm{U hmgZ hr H$m°’$s {nH${dUmar à‘wI {R>H$mUo AmhoV.{e‘moJm, Mm‘amOZJa Am{U X{jU H°$Zam ¶oWo H$m°’$s {nH${dbr OmVo.

H$Zm©Q>H$m‘Yo {nH$dbr OmUmar H$m°’$s CÀM XOm©Mr AgyZ ˶mMr Md Am{U VmOonUm~Ôbà{gÜX Amho. Vo EH$ AmëhmXXm¶H$ no¶ Amho. Xoe{dXoem‘Yrb ~mOmanoR>m§‘Yo ¶mMr àM§S> ‘mJUrAmho. åhUyZM H$Zm©Q>H$ hr H$m°’$sMr y‘r AmoiIbo OmVo.

H¥$Vr eoVH$è¶m§Zm Vw‘À¶m emioV ~mobmdyZ

KoD$Z Vo bmJdS> H$aV Agboë¶m bmJdS>rÀ¶mnÜXVr Am{U {dH«$s nÜXVr ~Xb ˶m§À¶merMMm© H$am.

H¥$VrO¡{dH$ eoVr {df¶H$ ‘m{hVr

g§J«{hV H$am

Page 123: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

115

115

ñdmܶm¶I. Imbrb [aH$må¶m OmJm ¶mo½¶ eãXm§Zr ^am

1. {d{dY CÔoemZo Ho$boë¶m eoVrbm .............. Ago åhQ>bo OmVo.2. gdm©V OmñV gwnrH$ O‘rZ ................. ‘Ü o Amho.3. H$Zm©Q>H$mMr ............ Am{U .............. hr ‘w»¶ ImXç{nHo$ AmhoV.4. H$Zm©Q>H$m‘Yo D$g {nH${dUmam {Oëhm ................. hm Amho.5. V§~mIy‘Yo ................ Zmdm§Mm ‘mXH$ nXmW© Amho.

II. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm.1. H$Zm©Q>H$mVrb O_rZrMm {d{dY àH$mao H$gm dmna Ho$bm OmVmo Vo gm§Jm.2. H$Zm©Q>H$mVrb eoVrMo ‘hËd ¶mda ‘m{hVr {bhm.3. H$mbdo åhUOo H$m¶? H$mbì¶mda H$mT>bobr {nHo$ H$moUVr?4. {‘l eoVr åhUOo H$m¶?5. ZmMUrMo Cn¶moJ gm§Jm.

III. Imbrb OmoS>çm Owidm.A B

1. H$m°’$s a) ì¶mnmar {nHo$2. H$mnyg b) {‘l eoVr3. D$g c) V§~mIy4. {ZßnmUr d) V§Vw¶w³V nrH$5. ‘|T>çm nmbZ e) ‘ù¶mVrb {nHo$

f) CÎmoOH$ no¶V . CnH«$‘ :

1. H$Zm©Q>H$mV {nH${dbr OmUmar {d{dY àH$maMr ImXç{nHo$ Am{U S>mirMo Z‘wZo Jmoim H$am.2. H$Zm©Q>H$mÀ¶m ZH$mem‘Yo Ádmar, ZmMUr Am{U BVa {nHo$ {nH$dbo OmUmao àXoe XmIdm.

VI. àH$ën :1. Vw‘À¶m mJmV {nH${dë¶m OmUmè¶m {nH$m§À¶m Zmdm§Mr Zm|X H$am. ˶mMr {MÌo Jmoim H$am.

Page 124: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

116

AW©emóàH$aU - 1

Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrn¥Ïdr hr àË`oH$mÀ`m BÀN>mnyVugmR>r Amho; na§Vw A{Vbmo^mgmR>r Zmhr - _hmË_m Jm§Yr.

`m àH$aUmVyZ AmnU Imbrb Jmoï>r OmUyZ KoD$`m.

• Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrÀ`m Q>§MmB©Mm AW©• Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrÀ`m g§dY©ZmMo _hËd• "n`m©daUr` nmdbmMm Rgm' H$_r H$aÊ`mMo Cnm`

`mnydu Vwåhr {eH$bm AmhmV H$s _mZdmÀ`m _mJÊ`m A_`m©X AgyZ Ë`m nyU© H$aÊ`mgmR>r Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmr Anwar Amho. `m_wioM Z¡g{J©H$ gmYZm§Mr H$_VaVm {Z_m©U hmoVo. "gmYZg§nÎmr' `m eãXmbm ì`mnH$ AW© Amho. Ë`mdaM _mUgmMo g§nyU© Am`wî` Adb§~yZ Amho. _mZdmÀ`m Am{W©H$ {H«$`m CËnmXZ, {d{Z_`, Cn^moJ `m gd© Jmoï>r Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrdaM Adb§~yZ AgVmV. gmYZg§nÎmr hr _mZdmbm {_imbobr XoZ AgyZ `m{edm` _mZdmMo OrdZ AeŠ`M Amho. hdm, nmUr, O_rZ, gy`©àH$me, O§Jb, I{ZOo d O¡d{d{dYVm BË`m{X Jmoï>r AË`§V Cn`wº$ AmhoV H$s Á`m {ZgJm©Zo Amnë`mbm _wº$ hñVmZo {Xboë`m AmhoV. OmJ{VH$ bmoH$g§»`m EH$eogmR> H$moQ>rnojm OmñV AgË`m_wio _mZdmÀ`m _yb^yV JaOm nwa{dUohr AË`§V H$R>rU Pmbo Amho. `m àH$aUmV AmnU gmYZ g§nÎmrMr Q>§MmB©, n`m©daUmMo g§dY©Z d n`m©daUmÀ`m èhmgm_Ü`o _mZdmMm hñVjon H$_r H$aÊ`mMo Cnm` `m~Ôb g{dñVa _m{hVr {_idy`m.

gmYZg§nÎmrMm AW© d àH$ma

gmYZg§nÎmr åhUOo {ZgJm©H$Sy>Z {_iUmè`m Z¡g{J©H$ Jmoï>r hmoV. eoVrgmR>r Cn`wº$ AgUmar _mVr, AZoH$ Jmoï>r Á`mÀ`mda Adb§~yZ AmhoV Vo nmUr, AZoH$ godm d gw{dYm nwa{dUmao d¥j, g{Odm§Zm AË`mdí`H$ Agbobr hdm, Am¡Úmo{JH$ {dH$mgmgmR>r bmJUmar I{ZOo B. gd© Jmoï>r Amnë`mbm Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrÛmaoM àmá hmoVmV. `m Jmoï>r ZgË`mVa Am_Mo OrdZ gwIr d gwH$a Pmbo ZgVo.

Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmr hr XmoZ ^mJmV {d^mJbr OmVo.

1) nwZ^©d gmYZ g§nÎmr 2) AnwZ^©d gmYZ g§nÎmr

Page 125: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

117

1) nwZ^©d gmYZ g§nÎmr : H$mhr Z¡g{J©H$ gmYZo Amnë`m dmnam Z§Va hr nwÝhm {Z_m©U hmoVmV. Ë`m§ZmM nwZ^©d gmYZg§nÎmr Ago åhUVmV. Z¡g{J©H$ à{H«$`oÛmam {ZgJ©M nwÝhm Ë`m ^éZ H$mT>Vmo. Ë`m§Zm g§nUmar gmYZo Agohr åhUVmV. CXm. nmUr, O_rZ, O§Jbo, hdm, gy`© àH$me Am{U CîUVm.

nmUr hr AË`§V _m¡ë`dmZ Z¡g{J©H$ ^oQ> Amho. nmÊ`mMr CJ_ñWmZo åhUOo gamoda, Vir, Vbmd, Pao, ZÚm Am{U {d{har. _mUgmÀ`m A{VdmnamZo Oar nmUr g§nV Mmbbo Amho Ago dmQ>bo, Var nmdgm_wio Vo nwÝhm ^aVo OmVo.

2) AnwZ^©d gmYZg§nÎmr : H$mhr gmYZg§nÎmr AmnU OgOer dmné VgVer g§nV OmVo. Ë`m§Mo gmR>o H$moaS>o nS>Ê`mMrhr eŠ`Vm Amho. Am{U nwÝhm Ë`m§Mr {Z{_©Vr H$aVm `oUma Zmhr `m§Zm g§nUmar gmYZg§nÎmr AgogwÕm åhUVmV. bmoI§S>, Vm§~o, gmoZo, _±JZrO, ~m°ŠgmB©Q> `m gmaIr I{ZOo Am{U H$moigm, noQ´>mo{b`_, Z¡g{J©H$ dm`y, `wao{Z`_, Wo[a`_ `mgmaIr B§YZo g§nbr Va Vr nwÝhm V`ma H$aVm `oV ZmhrV {ZgJ© `m dñVy nwÝhm ^éZ H$mTy> eH$V Zmhr. åhUyZ Ë`m§Zm AnwZ^©d gmYZg§nÎmr Ago åhUVmV.

gmYZg§nÎmrMo XmoZ àH$mamV dJuH$aU H$aVmV. O¡{dH$ Am{U AO¡{dH$ gmYZg§nÎmr. gOrdm§nmgyZ {_iUmè`m g§nÎmrbm O¡{dH$ d {ZgJm©Vrb {ZOud dñVynmgyZ {_iUmè`m gmYZg§nÎmrbm AO¡{dH$ gmYZg§nÎmr Ago åhUVmV.. dZñnVr d àmUr ho O¡{dH$ gmYZ g§nÎmr Va nmUr, _mVr, I{ZOo B. AO¡{dH$ gmYZ g§nÎmr AmhoV.

gmYZg§nÎmrMr Q>§MmB©

AÞ, dó d {Zdmam B. _yb^yV JaOm Amåhr hdm, nmUr, _mVr, I{ZOo, XJS>r H$moigm, noQ´>mo{b`_, àmUr d dZñnVrg_yh `mgma»`m Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrnmgyZ {_i{dVmo hr A_yë` g§nÎmr Amåhmbm {H$Vr {Xdg nwaUma? dmT>Vr bmoH$g§»`m, PnmQ>çmZo dmT>Umao CÚmoJY§Xo d dmT>Vo eharH$aU, `m_wio `m gmYZm§Zm àM§S> _mJUr Amho. gVVÀ`m dmT>Ë`m _mJÊ`m§_wio gmYZg§nÎmrMr Q>§MmB© Vrd«VoZo ^mgV Amho. AnwZ^©d gmYZ g§nÎmr {d{eï> à_mUmV CnbãY AgyZ dmT>Ë`m à_mUmV Cn^moJ qH$dm dmna Pmë`mZo Ë`m§Mo à_mU KQ>V Amho. nwZ^©d gmYZg§nÎmrMm dmna Ë`m§À`m {Z{_©VrÀ`m j_Vonojm OmñV hmoD$ bmJbm Amho.

1. bmoH$g§»`oMm {dñ\$moQ> : dmT>Ë`m bmoH$g§»`obm AÞ d {Zdmam m JaOm mJ{dÊ`mgmR>r OmñV à_mUmV O{_ZrMr Amdí`H$Vm Amho. O§Jbm§Mo énm§Va eoVO{_Zr_Ü`o, eoVO{_ZrMo énm§Va Ka~m§YUr, VgoM ì`mnma d CÚmoJY§Xo C^maÊ`mgmR>r Ho$bo OmV Amho.

2. dmT>Vo Am¡Úmo{JH$aU : CÚmoJ Y§Úm§_Ü`o dmT> Pmë`m_wio I{ZOo, H$ƒo Vob. d nmÊ`mMm CngJ© `m_wio Vob{d{har, ImUr d ObómoV [aH$m_o PmboAmhoV.

Page 126: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

118

3. dmT>Vo eharH$aU> : N>moQ>`mem OmJo_Ü`o OmñVrVOmñV bmoH$ ahmV AgUmè`m àXoembm

"eha' Ago åhUVmV. `m eham§_Ü`o gmYZg§nÎmrMm dmna d Q>mH$mdy nXmWmªMo à_

mU _moR>`m à_mUmV AgVo. `m_wio gmYZg§nÎmrMo à_mU d JwUdÎmm KQ>Vo. eoH$S>mo

{H$bmo_rQ>adéZ dmhUmè`m ZXrVrb ewÕ nmÊ`mMo bmoH$m§À`m d CÚmoJ Y§ÚmÀ`m dmnam§_wio

AewÕ nmÊ`mV énm§Va hmoVo. `mdéZM eharH$aUm_wio CX²^dboë`m g§H$Q>mMr H$ënZm

`oVo.

AÞ d H¥${f g§KQ>ZoÀ`m (FAO) AhdmbmZwgma eham§À`m g^modVmbMm O§Jb, eoVr d Amo{bVmImbrb O{_ZrMm 50% ^mJ eham§_Ü`o namdVuV Pmbm Amho. Joë`m XeH$mV 130 Xebj hoŠQ>a O§Jbm§Mm Zme Pmbm Amho.

- OmJ{VH$ AaÊ`m§Mr pñWVr 2012, FAO

4. dm`y àXÿfU> : XJS>r H$moigm, {S>Pob d noQ´>mob `m§À`m ÁdbZmZo H$~©dm`y (H$m~©Z S>m` Am°ŠgmB©S>), h¡S´>moOZ gë\$mB©S>, H$mOir, d Yyi `mgmaIo hmZrH$maH$ KQ>H$ hdoV {_giVmV d hdm àXÿ{fV H$aVmV. `m_wio ewÕ hdoMm nwadR>m H$_r hmoVmo

5. ObàXÿfU d jmanS> O_rZ> : _mZd, XdmImZo, CÚmoJY§Xo d BVa Jmoï>tÛmao V`ma Pmbobo Q>mH$mdy nXmW© EH$m {R>H$mUr gmR>{dë`m_wio VoWrb O_rZ d nmÊ`mMr Cn`wº$Vm H$_r hmoVo. eoVr d KaJwVr dmnam_wionU ObàXÿfU hmoVo. `m gd© H$maUm§_wio O{_ZrMm H$g H$_r hmoD$Z CËnmXZ Zï> hmoVo.

dmT>Vr bmoH$g§»`m d dmT>Vo Am{W©H$ CnH«$_ `m_wio Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrMr Q>§MmB© dmTy>Z JwUdÎmoMm XOm© XoIrb T>mgibm Amho.

na§Vw hr Q>§MmB© Xÿa H$aÊ`mgmR>r Imbrb Cnm` `moObo AmhoV.

i. ZdrZ Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrMm emoY bmdUo.

ii. n`m©`r Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrMm emoY (XJS>r H$moiemÀ`m EodOr gm¡aCOm© d ndZ COm©, {S>Pob EodOr BWoZm°b, bmH$S>r \${Z©Ma EodOr ßb°ñQ>rH$Mo \${Z©Ma)

iii. Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrÀ`m dmnam~m~V XjVm KoUo (CXm. 2 ñQ´>moH$ B§{OZÀ`m ~Xë`mV 4 ñQ´>moH$ B§{OZ dmnaUo)

iv. Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrMm J¡admna Q>miÊ`mgmR>r d àXÿfU {Z`§ÌUmgmR>r gaH$mar `moOZm am~{dUo

v. X¡Z§{XZ OrdZm_Ü`o H$_rVH$_r gmYZg§nÎmrMm dmna d àXÿfU `m~Ôb OZOmJ¥Vr H$aUo.

Page 127: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

119

Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrMo g§dY©Z

PnmQ>`mZo dmT>V Agboë`m Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrMm dmna d Ë`mÀ`m àXÿfUm_wio _mZdOmVr g_moa EH$ J§^ra g_ñ`m {Z_m©U Pmbr Amho. ^mdr H$mimV Amåhmbm {nÊ`mgmR>r ewÕ nmUr {_iUma Zmhr, ídmg KoÊ`mgmR>r ewÕ hdm {_iUma Zmhr. ~arM gmYZg§nÎmr Zï> Pmbobr Agob. O¡d{d{d{YVm Xþ{_©i hmoD$Z g§nyU© n¥Ïdr åhUOo H$MamHw§$S>r ~Zob. hm {dî`H$mimVrb YmoH$m Amho. `m g_ñ`m§Mo {ZdmaU H$go H$am`Mo? ho Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrÀ`m g§dY©ZmZo eŠ` Amho. Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrMm J¡admna Z H$aVm `mo½` dmnamg àmoËgmhZ XoD$Z {ZgJ© d Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmr `m§À`m_Ü`o g_Vmob gmYUo åhUOoM Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrMo g§dY©Z hmo`.

""gÜ`mÀ`m {nT>rVrb _mZdmÀ`m JaOm mJVrb d nwT>rb {nT>rVrb _mZdmÀ`m JaOm mJ{dVm `oVrb Ago OrdmdaU V`ma H$aÊ`mÀ`m CnH«$_m§Zm g§dY©Z Ago åhUVmV.'' Aer AmnUmg g§dY©ZmMr ì`m»`m H$aVm `oB©b. gmYZg§nÎmrMm A{Vdmna, J¡admna d Ë`m§Mm èhmg hmoD$ Z`o `mMr H$miOr ¿`mdr. åhUyZ gmYZg§nÎmrMr JwUdÎmm amIyZ Ë`mMm Cn`moJ H$aUo _hÎdmMo Amho.

Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrMo g§dY©Z H$aUo hr Amnë`m gdmªMr O~m~Xmar Amho. ho AmnU H$go H$é eH$Vmo? g§dY©Z ho Mma R da AmYm[aV Amho. Mma R H$moUVo? Reduce - gmYZg§nÎmrMm dmna H$_r H$aUo. Re-use - gmYZg§nÎmrMm nwZdm©na H$aUo. Recharge/ Regenerate -

gmYZg§nÎmrMo nwZ^©aU H$aUo Research - gmYZg§nÎmrMo g§emoYZ H$aUo `m ~Ôb g§{já _m{hVr KoD$ `m.

1. Reduce - gmYZg§nÎmrMm dmna H$_r H$aUo : gmYZ g§nÎmrMm Cn`moJ H$_rVH$_r H$aUo. J¡admna Z H$aUo gmYZg§nÎmrMm dmna H$_r Ho$ë`mg àXÿfUhr H$_r hmoVo. CXm. _moQ>a gm`H$b EodOr gm`H$bMm dmna H$aUo qH$dm MmbV OmUo, ñdV…À`m dmhZm§Mm Cn`moJ Z H$aVm gmd©O{ZH$ dmhZm§Mm dmna H$aUo `m_wio noQ´>mob d {S>PobMm dmna H$_r hmoD$Z dm`yàXÿfU H$_r hmoVo.

2. Re-use - gmYZg§nÎmrMm nwZdm©na H$aUo : hm AË`§V gmonm d n[aUm_H$maH$ g§dY©ZmMm Cnm` Amho. àË`oH$ gmYZ g§nÎmr {d{dY H$m_mV ^anyadoim dmnaVm `oVo CXm. Am§KmoirMo nmUr ~mJoVrb PmS>m§Zm gmoS>Uo, dmnaboë`m H$mJXmMm Cn`moJ n°qH$JgmR>r H$aUo.

3. Recharge/ Regenerate - gmYZg§nÎmrMo nwZ^©aU H$aUo : _mZdmÀ`m OmJ¥V à`ËZm§Ûmao Z¡g{J©H$ g§nÎmr dmT>{dÊ`mMo Cnm` åhUOoM nwZ^©aU qH$dm nwZé‚mrdZ hmo`. Obg§YmaUm_wio (Rain water harvesting) O{_ZrVrb nmÊ`mMo nwZ^©aU hmoVo. dZrH$aUm_wio d¥j d O¡d{d{dYVo_Ü`o dmT> hmoVo.

Page 128: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

120

4. Research - gmYZg§nÎmrMo g§emoYZ H$aUo : AnwZ^©d gmYZg§nÎmrMm n`m©` åhUyZ nwZ{Z©{_©Vr H$aÊ`m`mo½` dñVy§Mo g§emoYZ H$aUo Oê$arMo Amho. AmVm AmnU dmnaV Agboë`m B§YZmEodOr gm¡aCOm©, ndZCOm© dmnaUo hm CÎm_ n`m©` Amho.

CnH«$_

Vw_À`m Kar d emioV dmnaÊ`m`mo½` 4R Mr `mXr H$am.

gmYZg§nÎmrMo g§dY©Z H$go H$aVm `oB©b `mMr _m{hVr Imbr {Xbobr Amho.

• H$_r dñVy§Mr IaoXr (XrK©H$mi {Q>H$Umar dñVy dmnamdr. IamoIaM ZdrZ dñVy§Mr JaO Amho H$m`? mMm {dMma H$amdm)

• AZmdí`H$ n°qH$JMm dmna H$_r H$amdm (ßb°ñQ>rH$ ~mQ>brVrb nmÊ`mEodOr ZimMo nmUr ß`mdo)

• YmVy§Mo S>~o, OwZo _mo~mB©b \$moZ, ßb°ñQ>rH$ ~mQ>ë`m B.Mm nwZdm©na H$am.

• nwZéËnm{XV dñVy§Mr IaoXr H$am.

• n[aga ñdÀN> R>odyZ hdm d nmUr ewÕ R>odm.

• O{_ZrMr Yyn Wm§~dm.

• OwZr PmS>o VmoS>Uo An[ahm`© Agë`mg ZdrZ PmSo> bmdm.

• ñdV…À`m dmhZmMm Cn`moJ H$_r H$ê$Z gmd©O{ZH$ dmhZm§Mm dmna H$am. gm`H$b dmna qH$dm nm`r MmbV Om.

• KamVrb B§YZmMr ~MV H$am. (AZmdí`H$ doir {Xdo ~§X H$am)

g§dY©ZmMo darb gd© Cnm` OJmVrb gd© amï´>mZr Adb§~bobo AgyZ "pñWa{dH$mg' gmYÊ`mMm Vo à`ËZ H$arV AmhoV. nwT>rb {nT>rbm CÎm_ àVrMo OrdZ bm^mdo `mgmR>r gmYZg§nÎmrMm gw`mo½` dmna H$ê$Z JwUdÎmm dmT>{dUo `mbm "pñWa{dH$mg' Ago åhUVmV.

n`m©daUr` nmdbmMm R>gm (Ecological Footprints)

n¥ÏdrÀ`m n[agamda _mZdmMm ^ma {H$Vr à_mUmV nS>V Amho ho _moOÊ`mgmR>r EImXogmYZ Amho H$m? W.W.F. (World Wild Federation) `m g§ñWoZo "n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' (Ecological Footprints) ZmdmMo _moOÊ`mMo EH$ gmYZ emoYbo Amho.

EImÚm ì`º$sZo gmYZ g§nÎmrMm dmna {H$Vr Ho$bm d Ë`mZo Q>mH$boë`m H$Mè`mMo à_mU {H$Vr? `m Ûmao `mMo _moO_mn H$aVmV. EH$ ì`º$s OJÊ`mgmR>r n¥Ïdrdarb EHy$U {H$Vr OmJm ì`mnVo ho _moOÊ`mgmR>rMo gmYZ åhUOoM "n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' (Ecological Footprints) hmo`.

Page 129: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

121

EH$m ì`º$sbm AÞ, dó, {Zdmam, nmUr, COm© BË`m{XgmR>r bmJUmar OmJm d Ë`m ì`º$sZo {Z_m©U Ho$bobm H$Mam Q>mH$Ê`mgmR>r bmJUmar OmJm åhUOoM "n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' hmo`.

1) n¥ÏdrÀ`m j_VoZwgma EH$m ì`º$sbm bmJUmar OmJm (O¡{dH$ àXoe) n`m©daUr` R>emÛmao _moOVm `oVo. W.W.F. `m g§ñWoZo EH$m XoemVrb "n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' `mMr ì`m»`m ImVrb à_mUo Ho$br Amho.

2) ""eoVr, JdVmi Hw$aUo, O§Jb, _mgo_marMr {R>H$mUo, AÞ, V§Vw_` nXmW© B. nm`m^yV KQ>H$ VgoM Q>mH$mdy nXmW© gm_mdyZ KoÊ`mgmµR>r bmJUmar OmJm `m gdmªMr Jmoim~oarO åhUOo "n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' hmo`.''

`m g§ñWoZo 2014 gmbr gmXa Ho$boë`m Ahdmbm_Ü`o (Planet Report) 2010 gmbmV EHy$U OmJ{VH$ "n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' 18.1 eVH$moQ>r hoŠQ>a AWdm XaS>moB© 2.6 hoŠQ>a BVH$m hmoVm. na§Vw n¥ÏdrMr EHy$U O¡{dH$ j_Vm 12 eVH$moQ>r hoŠQ>a åhUOoM XaS>moB© 1.7 hoŠQ>a _mÌ Amho.

`mMm AW© àË`oH$ ì`º$sbm gÜ`mÀ`m OrdZe¡brZwgma OJÊ`mg 18 eVH$moQ>r hoŠQ>a O{_ZrMr Amdí`H$Vm Amho. na§Vw CnbãY AgUmar O_rZ \$º$ 12 eVH$moQ>r hoŠQ>a _

mÌ Amho. åhUOo 2010 _Ü`o n¥ÏdrH$Sy>Z {_iUmè`m gmYZg§nÎmr nojm 50% OmñV à_mUmV gmYZg§nÎmrMm dmna Ho$bm Jobm. åhUOo n¥ÏdrÀ`m j_Vonojm XrS>nQ> gmYZg§nÎmr OmXm dmnabr Jobr. AmnU mMarVrZo gmYZg§nÎmrMm dmna gwé R>odë`mg H$m§hr dfm©VM Amåhmbm OJÊ`mgmR>r nmM n¥ÏdtMr Amdí`H$Vm ^mgUma Amho. `mgmR>r AmnU H$m` H$é eH$Vmo?

åhUyZ AmnU Amnbr OrdZe¡br ~XbyZ {ddoH$~wÔrZo gmYZg§nÎmrMm dmna H$aÊ`mg {eH$bo nm{hOo. hm gÜ`mÀ`m {nT>rgmR>r ñnï> Bemam Amho. àË`oH$ ì`º$sMm ñdV…Mm Agm EH$ n`m©daUr` nmdbmMm R>gm Amho: n¥ÏdrÀ`m EHy$U n`m©daUr` nmdbm§À`m R>emV AmnU dmT> H$arV AmhmoV. n`m©daUr` nmdbm§Mo R>go H$_r H$aÊ`mgmR>r Ë`mMr gwédmV ñdV…nmgyZM Pmbrnm{hOo. `mMo kmZ

ñdV… KoD$Z Xþgè`m§ZmnU g_OyZ gm§{JVbo nm{hOo. mMr gwédmV Vwåhr Vw_À`m KamnmgyZM Ho$br nm{hOo. CXm. Q>mH$mdy dñVy§Mm nwZdm©na Vwåhr ñdV… H$am. Vw_À`m Kar Ë`m~Ôb gm§Jm. eoOmè`m nmOmè`m§Zmhr mMr H$ënZm Úm. _J VogwÕm nwZdm©namMm àma§^ H$aVrb. hm EH$ N>moQ>mgm à`ËZ _moR>m

Page 130: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

122

n[aUm_ KS>dyZ AmUob Am{U "n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' H$_r hmoÊ`mg _XV hmoB©b.

"n`m©daUr` nmdbmMm R>gm' H$_r H$aÊ`mgmR>r Vwåhr H$m` H$é eH$mb?

Amhma :

• g|{Ð` AWdm ñWm{ZH$ ñWamda ~Z{dboë`m ImÚnXmWmªMr IaoXr H$am.

• Vw_À`m Kam_mJo EH$ nag~mJ V`ma H$am (Ë`m_wio amoO VmOr ^mOr {_iyeHo$b.)

• XþH$mZmbm OmVmZm ñdV…Mr H$mnS>r {nedr gmo~V KoD$Z Om.

• à{H«$`m Z Ho$bobo AÞ nXmW© Im.

• n°qH$J _Yrb \$im§Mm Á`yg Z dmnaVm VmOr \$io Im.

• _m§g d S>oAarMo nXmW© H$_r Im. Vwåhmbm Xþgè`m AÞ KQ>H$mVyZ àmoQ>rÝg {_iy eH$VmV.

• ~mhoaMo ImÚnXmW© Z ImVm KarM ~ZdyZ Im.

B§YZ/D$Om© :

• {dOoMm AZmdí`H$ dmna Q>mim.

• amÌrÀ`m doir EAaH§${S>eZa d hrQ>a ~§X H$am.

• _¡XmZr Ioi Ioim Ë`m_wio Vwåhr CËgmhr ~Zmb. Am{U CO}Mrhr ~MV hmoB©b. (_mo~mB©b d H$m°åß`wQ>a Jo_ `m§Mmdmna H$_r Pmë`m_wio)

• Ka qH$dm H$ma Ja_ qH$dm Jma (Meating and Airconditioning) H$aVmZm {IS>Š`m/Xmao ~§X H$am.

dmhVyH$ :

• emiobm OmVmZm MmbV Om/gm`H$brMm dmna H$am.

• gmd©O{ZH$ dmhZm§Mm dmna H$am.

• ~mhoa OmVmZm A§Va bm§~ Agë`mg H$ma nyb (EH$mM {R>H$mUr OmUmè`m 4/5 ì`º$s¨Zr EH$M dmhZ dmnaUo) dmnam.

Q>mH$mdy nXmW© H$_r H$aUo :• n°qH$J Ho$boë`m dñVy§Mm dmna H$_r H$am.• {dZmH$maU ßb°ñQ>rH$ H°$[a~°J _mJy ZH$m.• nwZdm©na OmñV H$am. nwZdm©na hmoUmè`m dñVy§Mr IaoXr H$am.• VwQ>boë`m dñVy XþéñV H$éZ dmnam.

• Vwåhmbm ZH$mo Agboë`m dñVy Xþgè`m§Zm XmZ H$am.

Page 131: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

123

nmUr :

• XmV KmgVmZm Zi ~§X H$am.

• JQ>marV {dfmar nXmW© Q>mHy$ZH$m.

• dm°qeJ _{eZÀ`m nyU© j_VoBVHo$ H$nS>o AgVrb VaM dm°qeJ _{eZMm dmna H$am.

• emof IS²>S>çm§Mm dmna H$am.

• ^maVr` nÕVrMo em¡Mmb` dmnam.

g_wXm` :

• g_mOmVrb bmoH$m§Zm n`m©daUr` nmdbm§Mm R>gm m~Ôb _m{hVr Úm. Vmo H$gm H$_r H$aVm `oB©b `m~Ôb MMm© H$am.

• ñWm{ZH$ ObómoVmMo ajU H$aUmè`m d ObewÕrH$aU H$aUmè`m g§ñWoMo gXñ` ìhm.

• nwZdm©na H$m`©H«$_mV gh^mJr ìhm.

• Vw_À`m emioÀ`m CO}À`m dmnamMm AmT>mdm ¿`m.

• {dOoMr d n¡emMr ~MV H$er H$amb Vo gdmªZm gm§Jm.

• Vw_À`m emioÀ`m n`m©daUr` R>emMo _moO_mn H$aÊ`mMm à`ËZ H$am.

• www.myfootprint.org `m g§Ho$V ñWimbm ^oQ> Úm.

`m gmÜ`m d gmoß`m CnH«$_mÛmao Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmrMo g§dY©Z H$aÊ`m_Ü`o à_wI y{_H$m AmnU nma nmSy> eH$Vmo d n`m©daUr` ma H$_r H$é eH$Vmo. Jm§YrOtZr Ago åhQ>bo Amho H$s Xþgè`m§Zm CnXoe H$aÊ`mnojm ñdV…Mo AmMaU gwYmam.

“Earth has enough to meet everybody’s needs, but not greed”-Mahatma Gandhiji

ñdmÜ`m`I. [aH$må`m OmJr `mo½` eãX ^am :

1. Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmr hr {ZgJm©Mr ................ Amho.

2. ................. gmYZg§nÎmr hr {d{eï> H$mbmdYr_Ü`o nwZéËnm{XV hmoVo.

3. bmoh I{ZO hr .............. gmYZ g§nÎmr Amho.

4. gmYZ g§nÎmrMr Amdí`H$Vm Ë`mÀ`m CnbãYVonojm OmñV Pmë`mg ................ {Z_m©U hmoVo.

5. nwT>À`m {nT>rÀ`m JaOm ^mJ{dÊ`mgmR>r dmnaboë`m {dH$mg V§Ìmbm .............. Ago åhUVmV.

Page 132: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

124

6. 2010 _Ü`o Amnë`m JaOm nyU© H$aÊ`mgmR>r _mZdmZo n¥ÏdrMm ................. BVH$m

^mJ dmnabm hmoVm.

II. Imbrb àeZm§Mr CÎmao {bhm

1. Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmr åhUOo H$m`?

2. nwZ^©d gmYZg§nÎmrMr XmoZ CXmhaUo Úm.

3. O¡{dH$ gmYZg§nÎmrMr XmoZ CXmhaUo Úm.

4. "g§dY©Z' åhUOo H$m`?

5. "n`m©daUr` nmdbmÀ`m R>emMr' ì`m»`m {bhm.

6. nwZdm©na åhUOo H$m`?

III. àH$ën

1. nwZ^©d Am{U AnwZ^©d gmYZg§nÎmr _Yrb \$aH$ ñnîQ> H$am.

2. Z¡g{J©H$ gmYZg§nÎmrÀ`m dmT>Ë`m Q>§MmB©Mr H$maUo ¿`m.

3. 4R åhUOo H$m`? WmoS>Š`mV ñnï> H$am.

4. CO}Mr ~MV H$aÊ`mgmR>r Vwåhr Kar d emioV H$moUVr nmdbo CMbmb?

5. n`m©daUr` nmdbm§Mm R>gm H$_r H$aÊ`mgmR>r Vwåhr H$moUVr nmdbo CMbmb?

IV. CnH«$_

Vwåhr X¡Z§{XZ OrdZmV dmnaV Agboë`m dñVy§Mr `mXr H$am d 4R Zwgma Ë`mMr {d^mJUr H$am.

Vw_À`m emioÀ`m CO}À`m dmnamMm AmT>mdm ¿`m. CO}Mr ~MV H$er H$amdr ho g_OyZ ¿`m.

V. àH$ën - XoZ§{XZ dmnamVrb dñVyMr Zmdo {bhÿZ Ë`§mMo 4R à_mUo d{J©H$aU H$am.

Page 133: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

125

àH$aU - 2

_mZdr gmYZ g§nVr

`m nmR>mÀ`m Aä`mgmZo AmnU Imbrb Jmoï>r OmUyZ KoD$.

• _mZdr gmYZ g§nÎmrMm AW© Am{U _hËd g_OyZ KoD$ eH$mb.

• ^maVmVrb bmoH$g§»`m dmT>, OÝ_ Xa, bmoH$g§»`oMr KZVm `m g§H$ënZm ñnï> hmoVrb.

• Am{W©H$ {dH$mgmV bmoH$g§»`oÀ`m énm§VamMr ^y{_H$m g_Oy eHo$b.

• OrdZmMr JwUdÎmm gwYmaÊ`mMo Cnm` (àOmoËnmXZ, bmoH$g§»`oMr JwUdÎmm Am{U Amamo½`) `mda MMm© H$é eH$mb.

àñVmdZm

IoS>çmV amhUmao bmoH$ hr Ë`m IoS>çmMr bmoH$g§»`m AgVo. Ë`mMà_mUo, XoemV amhUmao bmoH$ åhUOo Ë`m XoemMr bmoH$g§»`m AgVo. Z¡g{J©H$ gmYZ g§nÎmr à_mUo, EImÚm XoemMr bmoH$g§»`m hr Ë`m XoemMr g§nÎmr AgVo. XoemÀ`m bmoH$g§»`oV bhmZ _wbo, n«m¡T> Am{U Á`oð> _mUgm§Mm g_mdoe hmoVmo. `m_Ü`o 14 dfm©À`m AmVrb bhmZ _wbo, 15 Vo 60 df} d`moJQ>mVrb àm¡T> Am{U 60 df©o d`mdarb Á`oð> bmoH$m§Mm g_mdoe hmoVmo. àm¡T>m§_Ü`o H$m_ H$aÊ`mMr j_Vm AgVo. m§Zm H$m_H$ar bmoH$ åhUVmV. H$m_H$ar bmoH$m§nmgyZM amï´>mMr g§nÎmr {Z_m©U hmoVo. Á`m bmoH$m§À`mH$S>o kmZ, ~w{Õ_Îmm Am{U H$m¡eë` AgVo Ago bmoH$ ho Ë`m XoemMr _mZdr gmYZ g§nÎmr AgVmV. àm¡T>m§Mr bmoH$g§»`m maVmV OmñV Agë`m_wio H$m_H$ar bmoH$ dmT>VM AmhoV. åhUyZ bmoH$g§»`obm _mb_Îmm åhUVmV.

Oa _mZdr gmYZg§nÎmrg Mm§Jbo {ejU, à{ejU Am{U Amamo½` gw{dYm nwadë`m Va Ë`mMo énm§Va _mZdr ^m§S>dbmV hmoD$ eH$Vo. Ë`m_wio amï´>r` CËnÞmV dmT> hmoÊ`mMr j_Vm dmTy>Z Ë`mMo g_mOmV énm§Va hmoD$ eH$Vo. Oa H$m, _wbm§À`m {ejU Am{U Amamo½`mda ^anya n¡go IM© Ho$bo, Va hr _wbo Amnë`mgmR>r {dî`mV anya n¡go {_idy eH$Vrb Am{U g_mOmMm _hËdmMm dmQ>mhr CMby eH$Vrb. åhUyZM, gaH$ma Mm§Jbo {ejU Am{U Amamo½` gw{dYm ZmJm[aH$m§Zm nwadV Amho.

bmoH$ hrM g§nÎmr

AmnU g^modVr Ago nmhVmo H$s, {ZamoJr gww{e[jV Am{U H$m¡eë` àmá Ho$boë`m bmoH$m§Mr g§»`m OmñV Amho. amï´>mÀ`m g§nÎmrV, Ë`m_wio dmT> hmoV Amho. `m H$maUm_wioM {ZamoJr Am{U {e{jV bmoH$m§Mm g_mdoe amï´>mÀ`m _mZdr g§nÎmrV hmoVmo. Z¡g{J©H$ Am{U ^m¡{VH$ gmYZ g§nÎmrnojm

dñVy Am{U godm§Mo CËnmXZ H$aÊ`mgmR>r _mZdr gmYZ g§nÎmr A{YH$ _hÎdmMr Amho. Z¡g{J©H$

Page 134: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

126

Am{U ^m¡{VH$ g§nÎmr ñdV…M dñVy Am{U godm§Mo CËnmXZ H$é eH$V ZmhrV. _mZdmMr ~w{Õ_Îmm Am{U à`ËZmZoM CËnmXZ eŠ` hmoVo. CËnmXZmgmR>r Amdí`H$ Agbobo kmZ Am{U H$m_ _mZdr gmYZ g§nÎmr nwady eH$Vo.

eoVr, CÚmoJ Am{U godm joÌmV doJdoJù`m àH$mMo H$m_ H$aUmao bmoH$ åhUOo H$m_Jma hmoV. H$m_JmamZm nwaogo H$m_ nwadÊ`mMo H$m`© _mZdr g§nÎmr H$aVo. XoemÀ`m g§ajU ì`dñWoV g¡{ZH$m§Mm nwadR>m _mZdr g§nÎmrÛmao hmoVmo, Oo Amnë`m XoemÀ`m g§ajUmV Jw§Vbobo AmhoV. ZdrZ emoY Am{U bmoH$m§Zm CÎm_ gw{dYm _mZdr gmYZg§nÎmr XoVo. drO, XÿaXe©Z, g§JUH$, ^«_UÜdZr Am{U ObX XiUdiUmMr gmo` gwÕm _mZdr gmYZg§nÎmrÛmaoM hmoVo. AmVmn`ªV maVmMr \$ma _moR>r bmoH$g§»`m hr Xoembm ^ma dmQ>V hmoVr. nU MrZÀ`m `eñdr Am{W©H$ KmoS>Xm¡S>rZ§Va, Amnbr bmoH$g§»`m hr gmYZ dmQy> bmJbr. Mm§Jbo {ejU, à{ejU Am{U Amamo½` gw{dYm nwadyZ `m bmoH$g§»`oMo énm§Va CËnmXH$ _mb_ÎmoV H$aUo eŠ` Amho. Varhr, XoemMr bmoH$g§»`m _`m©{XV AgUo Ho$§ìhmhr CÎm_M.

ho OmUm :

• {e[jV bmoH$m§nojm Jar~ bmoH$m§Mr g§»`m H$_r Pmbr Amho.• ór {ejUmV dmT> Pmë`mZo, OÝ_Xa KQ>V Amho.• eoVH$è`m§À`m {ejUmZo eoVr CËnmXZ dmT>ob.• {OVHo$ ì`º$sMo {ejU OmñV, {VVHo$ Ë`mMo CËnÞ OmñV.

bmoH$g§»`oMr d¡{eï>`o

AmH$ma_mZ, aMZm, KZVm, JwUdÎmm dJ¡ao bmoH$g§»`oMr d¡{eï>`o AmhoV. H$moUË`mhr XoemMr bmoH$g§»`m{df`H$ g_ñ`m OmUyZ KoU`mgmR>r bmoH$g§»`oÀ`m d¡{eï>`m§{df`r g§nyU© _m{hVr AgUo Amdí`H$ Amho. maVmMr OZJUZm Xa Xhm dfm©VyZ EH$Xm Ho$b>r OmVo. A{bH$S>oM åhUOo 2011 _Ü`o OZJUZm Pmbobr Amho. m OZJUZoZwgma maVmÀ`m bmoH$g§»`oMr d¡{eï>`o Im{bbà_mUo AmhoV.

1. àM§S> AmH$ma_mZ d A{VObX dmT> : 2011 _Ü o maVmMr bmoH$g§»`m 121.1 H$moQ>r AgyZ MrZ XoemZ§Va OJmV ^maVmMm bmoH$g§»`oÀ`m Ñ{ï>Zo Xþgam H«$_m§H$ bmJVmo. OJmVrb àË`oH$ 6 ì`º$sn¡H$s EH$ ì`º$s ^maVr` AgVo (6:1) dm{f©H$ eoH$S>m 1.8 `m XamZo dmT>V Agboë`m bmoH$g§»`o_wio ^maVmV Xadfu Am°ñQ´>o{b`mÀ`m bmoH$g§»`oEdT>`m bmoH$m§Mr ^a nS>V Amho. `m n[apñWVrbm bmoH$g§»`m {dñ\$moQ> Ago åhUVmV. 2022 _Ü`o ^maVmMm bmoH$g§»`oÀ`m Ñï>rZo àW_ H«$_m§H$ bmJy eHo$b.

2. OZg§mp»`H$s g§H«$_UmMm Xþgam Q>ßnm : maV gÜ`m OZg§mp»`H$s g§H«$_UmÀ`m Xþgè`m Q>ßß`m_Ü`o AgyZ oWo _¥Ë`yMm Xa hm OÝ_Xamnojm H$_r Amho. 2010 _Ü`o OÝ_Xa 22.1 d

Page 135: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

127

_¥Ë`yXa 7.2 BVH$m hmoVm. åhUOo Xa 1000 bmoH$m§_mJo 15 bmoH$m§Mr ^a nS>V hmoVr hr g§»`m AË`m{YH$ Amho.

3. ObX dmT>Umar KZVm : EH$ Mm¡ag {H$bmo_rQ>a àXoemV amhUmè`m bmoH$m§À`m gamgar g§»`obm bmoH$g§» oMr KZVm Ago åhUVmV EImÚm XoemVrb bmoH$g§» oMr KZVm nhmÊ`mg Ë`m XoemVrb EHy$U CnbãY O_rZ d EHy$U bmoH$g§»`m `m§Mm ^mJmH$ma H$aVmV. 2011 _Ü`o ^maVmV bmoH$g§» oMr KZVm 382 X. Mm¡. {H$. bmoH$ BVH$s hmoVr. BVa Xoem§À`m VwbZoV ho à_mU A{YH$ Amho. ^maVmZo OJmVrb EHy$U O{_Zrn¡H$s 2.4% ^y^mJ ì`mnbobm Amho. OJmVrb eoH$S>m 16.7% bmoH$^maVmV amhVmV. maV hm OJmVrb gdm©{YH$ bmoH$g§»`oMr KZVm Agbobm Xoe Amho..

4. {df_ {b§J JwUmoÎma : Xa 1000 nwéfm§_mJo {ó`m§Mr g§»`m {H$Vr `mbm qbJJwUmoÎma Ago åhUVmV. 2011 À`m OZJUZoZwgma maVmVrb qbJ JwUmoÎma 943 BVHo$ Amho. Ë`m_wio _{hbm g~brH$aU d {ZH$mon gm_m{OH$ dmT> I§wQ>Vo.

5. Aënd`rZm§Mo OmXm à_mU : ^maVmÀ`m bmoH$g§»`o_Ü`o 0-14 d`moJQ>mVrb _wbm§Mr g§»`m OmñV Amho. 2011 À`m OZJUZoZwgma m d`moJQ>mVrb g§»`m eoH$S>m 30.7% Amho. hr Q> o$dmar Adb§~yZ AgUmè`mMo JwUmoÎma à_mU A{YH$ Amho ho Xe©{dVo. OÝ_Xa H$_r H$éZ Ë`mÀ`mda {Z`§ÌU R>odUo eŠ` Amho.

6. Jm«_rU bmoH$g§»`oMo OmXm à_mU : EImÚm XoemVrb ehar d Jm«_rU bmoH$g§»`oMo JwUmoÎma CÚmoJY§ÚmMr nmVir Xe©{dVo. ^maVmMr bmoH$g§»`m Jm«_rU ^mJm_Ü`o OmñV à_mUmV Amho. 2011 _Ü o eoH$S>m 68.8% BVHo$ bmoH$ IoS>`mV ahmV hmoVo. Ë`m_wio maVmVrb eharH$aUmMr à{H«$`m H$_r hmoD$Z _§Xmdbr Amho ho {XgyZ `oVo.

7. H$_r JwUdÎmoMr bmoH$g§»`m : bmoH$g§» oMr JwUdÎmm {ejU, H$m¡eë`, Mm§Jbo Amamo½` mdéZ R>a{dbr OmVo Am{U gmjaVm Xa, H$m¡eë`àmár Ano[jV Am w_© m©Xm mÛmao bmoH$g§» oMr JwUdÎmm _moObr OmVo.

a) gmjaVoMo H$_r à_mU : maVmV AOyZhr 100% gmjaVm gmÜ` Pmbobr Zmhr. gmjaVm åhUOo {b{hVm dmMVm `oUmè`m bmoH$m§Mo eoH$S>m à_mU hmo`. 2011 _Ü`o ^maVmV 74% bmoH$ gmja hmoVo. `mdê$Z gw_mao 31 H$moQ>r bmoH$ AOyZhr {Zaja AmhoV ho {XgyZ `oVo. _{hbm§_Ü`o gmjaVoMo à_mU H$_r AgyZ \$º$ 65% {ó`m gmja AmhoV.

b) {ejU d à{ejUmMo Aën à_mU : maVmV 20 Vo 25 d`moJQ>mVrb bmoH$ Cƒ {ejU

KoÊ`mgmR>r XmIb hmoVmV m§Mo à_mU eoH$S>m 20.4 Amho. ho à_mU AË §V H$_r Amho.

Page 136: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

128

BÎma {dH${gV Xoem§À`m VwbZoV Vo 1/4 BVHo$M Amho. 1000 bmoH$m§_mJo S>m°ŠQ>am§Mr g§»`m 0.7 Amho Va B§{O{Z`am§Mo à_mU 210 Amho. `m_wio H$m¡eë`m_Ü`o {df_Vm {XgyZ `oVo.

c) H$_r Am w_© m©Xm : EH$m ì`º$sÀ`m gamgar OJÊ`mÀ`m Ano[jV H$mbmdYrbm Am w_© m©Xm åhUVmV. maVmV 2013 _Ü o gamgar Am w_© m©Xm 65.8 df} hmoVr. BVa {dH${gV Xoem§À`m VwbZoV hr AË`§V H$_r hmoVr.

8. H$_mdË`m bmoH$m§Mo H$_r à_mU : H$_mdUmè`m§Mr g§»`m d EHy$U bmoH$g§»`m m§Mr Q>¸o$dmar H$mTë`mg bmoH$m§À`m H$m_mVrb gh^mJmMo à_mU H$iVo. maVm_Ü o ho à_mU AË §V H$_r AgyZ 2011 _Ü`o Ë`mMo à_mU 39.8 hmoVo mdéZ H$m_ Z H$aVm; H$m_ H$aUmè`m bmoH$m§da Adb§~yZ amhUmè`m bmoH$m§Mr g§»`m OmñV Amho ho {XgyZ `oVo.

9. bmoH$g§»`oMm A{VaoH$ : AÞYmÝ`mÀ`m CËnmXZm_Ü`o ^anya dmT> Pmbr Agbr Var J[a~r, Cnmg_ma, Hw$nmofU, ~oH$mar, H$_r CËnÞ, J{bÀN> dñVrV amhUmè`m bmoH$m§Mo dmT>Vo à_mU BË`m{X g_ñ`m§Zr W¡_mZ KmVbo Amho. ^maVmMr bmoH$g§»`m Ë`mÀ`m YmaUmj_Vonojm dmT>bobr Amho.

OZg§m[»`H$s g§H«$_U :

Am{W©H$ {dH$mg d bmoH$g§»`mdmT> `m XmoZ Jmoï>r nañna g§~m§{YV AmhoV. XoemMm Am[W©H$ {dH$mg hmoV AgVmZmM bmoH$g§»`oMo à_mU H$_r hmoV Joë`mg Ë`mbm "OZgm§p»`H$s g§H«$_U' åhU-VmV. XoemMm Am{W©H$ {dH$mg VrZ Q>ßß`mV R>a{dbm OmVmo. _mJmgbobm Q>ßnm, {dH$gZerb Q>ßnm d {dH${gV Q>ßnm.

1. _mJmgbobm Q>ßnm : EImXm Xoe Am[©W©H$ Ñï>`m _mJmgbobm Agob Va J[a~r, ~oH$mar dmT>Vo. bmoH$m§Zm {ejU d Amamo½`mÀ`m gw{dYm {_iV ZmhrV. bmoH$ A§Yûm«Õmiy d gZmVZr {dMmam§Mo AgVmV. m_wio OÝ_ d _¥Ë yXa XmoÝhr_Ü o dmT> hmoVo. Ë`m_wio bmoH$g§» oMo à_mU H$_r hmoVo.

2. {dH$gZerb Q>ßnm : _mJmgbobm Xoe Am{W©H$ àJVr gmYÊ`mg anya à`ËZ H$aVmo. gaH$ma àW_ gd© bmoH§$mZm {ejU d Amamo½`mÀ`m gw{dYm CnbãY H$ê$Z XoVo. g§gJ©OÝ` amoJm§da {Z`§ÌU R>odVo. Ë`m_wio _¥Ë`yXa H$_r hmoVmo d OÝ_Xa dmT>ÿZ bmoH$g§»`oV dmT> hmoVo. gÜ`m ^maV Xoe {dH$gZerb Q>ßß`m_Ü`o Amho Ë`m_wio `oWrb bmoH$g§»`oMr dmT> hmoV Amho.

3. {dH${gV Q>ßnm : EImÚm XoemVrb bmoH$ gww{e[jV, g_OyËmXma, {ZamoJr AgVrb Va Vmo Xoe {dH${gV Xoe _mZbm OmVmo m Xoem_Ü o _¥Ë wXa d OÝ_Xa XmoÝhrH$_r AgyZ bmoH$g§»`m dmT>rMm Xahr AË §V H$_r AgVmo. _mJmgbobm Xoe Am{W©H$ {dH$mg gmYyZ Q>ßß`mQ>ßß`mZo {dH$gZerb XoemV namdVuV hmoD$ eH$Vmo mMm Ë`mÀ`m bmoH$g§» odahr n[aUm_ hmoVmo. Am{W©H$ {dH$mg gmÜ` H$ê$Z bmoH$g§»`m dmT>rda {Z`§ÌU R>odVm `oVo.

Page 137: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

129

bjmV R>odm:

· _mJmgbobm Xoe - OÝ_Xa d _¥Ë`yXa OmñV Ë`m_wio bmoH$g§»`m dmT>rMm Xa H$_r

· {dH$gZerb Xoe - OÝ_Xa OmñV d _¥Ë`yXa H$_r `m_wio bmoH$g§»`m dmT>rMm Xa OmñV

· {dH${gV Xoe - OÝ_ - _¥Ë`y Xa H$_r Ë`m_wio bmoH$g§»`mdmT>rMm Xa H$_r.

àOZZj_VogmR>r CÎm_ Amamo½` d bmoH$g§»`oMr JwUdÎmm

Amamo½` hr _mZdmMr AË`§V _hËdnyU© g§nÎmr Amho. `m_wio _mZdmMo OrdZM Zìho Va H$m_mMm

XOm©hr gwYmaVmo. Am{W©H$ {dH$mg hmoÊ`mg XoemVrb bmoH$m§Mr Amamo½`mMr pñWVr Mm§Jbr amhUo

Amdí`H$ Amho.

àOZZ ho g{OdmMo _w»` bjU Amho. bmoH$g§»`oMr JwUdÎmm OÝ_Umè`m _wbm§À`m g§»`o-

da d Ë`m§À`m Amamo½`mda Adb§~yZ Amho. ~mbH$ Oa gwÑT> Agob Va VméÊ`mVhr Ë`mMo Amamo½`

CÎm_ amhVo. Ë`m_wio Vo XoemÀ`m gwYmaUo_Ü`o CÎm_ `moJXmZ XoD$ eH$VmV. _mVoÀ`m J^©YmaUonmgyZ

àgyVr hmoB©n`ªV {VÀ`m Amamo½`mH$S>o d nm¡ï>rH$ AmhmamH$S>o OmñV bj {Xbo nm{hOo. àgyVrZ§Va _mVm

d ~mimÀ`m Amamo½`mMr H$miOr KoUo. ewûm«wfm H$aUo _hËdmMo Amho. _mVm Amamo½`nyU© d {ZamoJr

Agë`mg OÝ_Umao ~mihr gwÑT> OÝ_Vo. Amamo½`mÀ`m gw{dYm, bgrH$aU, gH$g AmhmamMo {dVaU,

AZw^dr d à{e[jV S>m°ŠQ>am§H$Sy>Z àgyVr H$aUo _mVoÀ`m d ~mimÀ`m Amamo½`mÀ`m Å>ï>rZo {hVmdh

AgVo.

~mi§{VUrZm nm¡{ï>H$ AÞ nXmW© {Xboo OmVmV Ë`m_wio ~mbH$ d _mVm m§À`m _¥Ë`yMo à_mU H$_r

Pmbo Amho.

^maVmV 1997-98 _Ü`o _mVm§À`m _¥Ë`wMo à_mU 398 BVHo$ hmoVo (Xa 10,000 àgyVrH$mimV _¥Ë`y nmdboë`m {ó`m) darb gw{dYm§_wio 2012 _Ü`o Vr g§»`m 398 dê$Z 167 da Ambr Amho. Ë`mMà_mUo {eew_¥Ë`yXa (Xa 1000 OÝ_m_mJo _¥Ë`yMo à_mU) 1990 _Ü`o 80 dê$Z 2012 _Ü`o 47 da Ambo Amho. d ~mb_¥Ë`y Xa (Xa 1000 ~mbH$m§_mJo) 1991 _Ü`o 115 dê$Z 2110 _Ü`o 59 da Kgabm Amho.

gH$g AmhmamÀ`m A^mdm_wio ^maVmV ~mb _¥Ë`yMo à_mU dmT>V AgyZ hr EH$ AË`§V J§^ra ~m~ Amho. {d{dY Am§Vaamï´>r` g§ñWm§H$Sy>Z Ho$ë`m Joboë`m bmoH$g§»`oÀ`m Aä`mgnyU© {ZarjUmZwgma

2008-09 _Ü`o 40% ~mbH$m§Mo dOZ \$ma H$_r hmoVo `mMà_mUo 50% J^©dVr {ó`m `m Aeº$

hmoË`m.

Page 138: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

130

`w{Zgo\$À`m AhdmbmZwgma ^maVmV 5 dfm©Imbrb _wbm§À`m _¥Ë`yMo à_mU gdm©{YH$ AgyZ 50% _¥Ë`y gH$g AmhmamÀ`m A^mdm_wio hmoVmV. OJmVrb \$º$ 5 XoemV ~mb_¥Ë`y AmT>iVmV ^maV, Zm`Oo[a`m, H$m§Jmo, nmH$sñVmZ, MrZ. OJmVrb EHy$U ~mb_¥Ë`yn¡H$s 22% ~mbH$ maVmVrb AgyZ 13% ~mbH$ Zm`Oo[a`mVrb AmhoV.

amï´>r` Amamo½` ZrVrZwgma bmoH$m§À`m Amamo½`mMr gwa[jVVm, Hw$Qw>§~H$ë`mU d gH$g Ü`o`o AmhoV

`m gdbVr nmgyZ d§{MV amhUmè`m J[a~m§H$S>o d XþJ©_ ^mJmV amhUmè`m bmoH$m§H$S>o OmñV bj {Xbo

OmVo. Joë`m ghm XeH$mV Amamo½`mÀ`m gw{dYm _moR>çm à_mUmV {Xë`m OmD$Z bmoH$m§Mo Amamo½` CÎm_

amhÊ`mgmR>r à`ËZ gwé AmhoV. gaH$maÀ`m m CnH«$_m§_wio bmoH§$mMo amhUr_mZ gwYmabo Amho, Ano[jV

Am`w_©`m©Xm dmT>br Amho {eew_¥Ë`yXa H$_r Pmbm Amho. Am`w_©`m©Xm dmTy>Z OrdZ_mZ gwYmabo Amho.

_mVm d ~mim§Mr gwa[jVVm, gH$g AmhmamMm nwadR>m, amoJm§nmgyZ _wbm§Mo ajU B._wio {eew_¥Ë`yXa

H$_r Pmbm Amho.

A{bH$S>À`m amï´>r` Amamo½` A{^`mZmÛmao ^maV gaH$ma _mVm ~ {eew§Mm _¥Ë`wXa H$_r

H$aÊ`mgmR>r AZoH$ CnH«$_ am~{dV Amho :

1. OZZr gwajm `moOZo A§VJ©V 24x7 _mo\$V é½Udm{hH$m CnbãY AmhoV.

2. àmW{_H$ Amamo½` H|$Ðo, CnH|$Ðo, g_wXm` Amamo½` H|$Ðo, {Oëhm é½Umb`o B.Mr g§»`m

dmT>dyZ CÎmoOZ {Xbo OmV Amho.

3. bmoH$m§Zm Amamo½`godm nwa{dÊ`mgmR>r Amem (Accredited social health activitis)

H$m`©H$Ë`mªMr Zo_UyH$ Ho$br Amho.

4. Amamo½` d nmofU m g§~§Yr {ejU XoD$Z OZOmJ¥Vr H$aUo. g§Vw{bV ~ bmoh`wº$ AmhmamMo

_hËd g_OmdyZ gm§JUo.

5. _mVm§Zm d _wbm§Zm gH$g Amhma nwadyZ Hw$nmofU Wm§~{dUo. `m gd© CnH«$_mÛmao _mVm d

~mbH$m§Mo Amamo½` gwYmaUo Am{U _¥Ë`wXa H$_r H$aUo.

6. bgrH$aUmÛmao _wbm§Mo àmUm§{VH$ d J§^ra AmOma H$_r H$aUo.

Page 139: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

131

Amamo½`mMo gyMH$ :

EImÚm XoemVrb bmoH$m§À`m Amamo½`mMr pñWVr g_OyZ KoÊ`mgmR>r Imbrb {ZH$f dmnaVmV.

Ano[jV Am`w_©`m©Xm : àË`oH$ _wbmMo OJÊ`mMo Ano[jV d`.

{eew _¥Ë`yXa : EH$m dfm©V Xa hOma OÝ_m_mJo _¥Ë`y nmdUmè`m {eew§Mr gamgar g§»`m.

~mb _¥Ë`yXa : EH$m dfm©V Xa hOma OÝ_m_mJo 5 dfm©À`m AmVrb _¥Ë`y nmdUmè`m ~mbH$m§Mr g§»`m.

_mVm _¥Ë`yXa : EH$ bmI àgyV _{hbm_mJo _¥Ë`y nmdUmè`m _mVm§Mr gamgar g§»`m..

ñdmÜ`m`

I. [aH$m½`m OmJr `mo½`eãX ^am :

1. XoemVrb kmZ, H$m¡eë`, ~w{Õ_Îmm d j_Vm AgUmè`m ûm«_Ordr bmoH$m§Zm ____________

Ago åhUVmV.

2. 2011 _Ü`o ^maVm_Ü`o qbJ JwUmoÎmamMo à_mU ___________ hmoVo .

3. ^maVmV OZJUZm Xa _____________ dfm©VyZ EH$Xm hmoVo.

4. EImÚm XoemVrb bmoH$g§»`oMr JwUdÎmm ____________ d __________ da Adb§~yZ AgVo

5. EH$m dfm©V OÝ_boë`m Xa 1000 _wb§m_mJo _¥Ë y nmdUmè`m _wbm§À`m g§» oobm __________

Ago åhUVmV.

6. ^maV XoemV OÝ_Xa OmñV AgyZ _¥Ë yXa ____________Agë`mZo bmoH$g§» oMr dmT> hmoV Amho.

II. Imbrb àíZm§Mr CÎmao {bhm

1. H$_mdUmè`m bmoH$m§_Ü`o H$moUmMm g_mdoe hmoVmo?

2. _mZdr gmYZg§nÎmr åhUOo H$m`?

3. 2011 À`m OZJUZoZwgma ^maVmMr bmoH$g§»`m {H$Vr Amho?

4. OÝ_Xa åhUOo H$m`?

Page 140: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

132

5. 2011 _Ü`o ^maVmVrb OÝ_Xa 22 d _¥Ë`yXa 6 Agob Va bmoH$g§»`mdmT>rMm Xa H$m`?

6. 2011 À`m OZJUZoZwgma ^maVmÀ`m bmoH$g§»`oMr KZVm {H$Vr?

7. {dH${gV XoemV bmoH$g§»`mdmT>rMm Xa H$_r Amho. H$m?

III. àH$ën

1. bmoH$g§»`oMr KZVm åhUOo H$m`? EImÚm XoemVrb bmoH$g§»`oMr KZVm H$er _moOVmV?

2. CËnmXZm_Ü`o _mZdr gmYZg§nÎmr hm AË`§V _hËdmMm KQ>H$ Amho H$m?

3. _mZdr gmYZg§nÎmrÀ`m {dH$mgm_Ü`o Amamo½` d {ejUmMr ^y{_H$m H$moUVr?

4. {dH$gZerb XoemV bmoH$g§»`mdmT>rMm Xa OmñV H$m Amho?

5. bmoH$g§»`oMr JwUdÎmm dmT>{dÊ`mgmR>r Vwåhr H$moUVo Cnm` gwMdmb?

III. CnH«$_

1. EImÚm Jmdmbm ^oQ> XoD$Z VoWrb bmoH$g§»`m _moOm VoWrb nwê$f d {ó`m§À`m g§»`odéZ

qbJ JwUmoÎma H$mT>m.

Page 141: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

133

ì¶dhma Aܶ¶Zì¶dhma Aܶ¶Zì¶dhma Aܶ¶Zì¶dhma Aܶ¶Zì¶dhma Aܶ¶ZàH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1àH$aU 1

CÚmoJY§Úm§Mo ì¶dñWmnZCÚmoJY§Úm§Mo ì¶dñWmnZCÚmoJY§Úm§Mo ì¶dñWmnZCÚmoJY§Úm§Mo ì¶dñWmnZCÚmoJY§Úm§Mo ì¶dñWmnZ¶m àH$aUmÀ¶m Aä¶mgmZ§Va Vwåhr Imbrb JmoîQ>r OmUyZ ¿¶mb.

ì¶dñWmnZmMm AW©. ì¶dñWmnZmMr VËdo. {ZU©¶ KoʶmMo ‘hËd Am{U ˶mMr à{H«$¶m. ì¶dñWmnH$s¶ H$V©ì¶.ì¶dhma Aܶ¶Z ho gd© g§KQ>Zm§Zm Amdí¶H$ Amho. g§KQ>Zm ‘moR>r> Agmo dm N>moQ>r Agmo, ’$m`ÚmMrAgmo qH$dm VmoQ>¶mMr Agmo. CËnmXZ g§ñWm qH$dm AZwËnmXH$ g§ñWm Agmo ¶m gdm©V ì¶dñWmnZJaOoMo Amho.ì¶dñWmnZmMm AW© : "ì¶dñWmnZ' hm eãX EH$m doJiçm AWm©Zo dmnabm OmVmo. gd©gmYmaUnUoì¶dñWmnZ åhUOo EImÚm CÚmoJmVrb KS>m‘moS>tMr VËdo g‘OyZ KoʶmgmR>r åhUyZ dmnabm OmUmameãX. e¡j{UH$ joÌ qH$dm kmZmMr EH$ emIm åhUyZhr ¶m eãXmMm g§X © KoVbm OmVmo. Oo. Eb.hoÝg (Hayes) åhUVmV ""ì¶dñWmnZ H$bm åhUOo BVa bmoH$m§H$Sy>Z H$m‘o H$adyZ KoUo'' Om°O© Ama.Qo>ar§À¶m ‘VmZwgma , ""ì¶dñWmnZ hr EH$ ñnîQ> {XgʶmOmoJr AZwén Aer à{H«$¶m Amho. ¶m‘ܶo¶moOZm H$aUo, EH$ÌrH$aU H$aUo, àmoËgmhZ XoUo Am{U {Z¶§ÌU R>odUo ¶mgma»¶m {H«$¶m {ZpíMV H$éZnma nmS>ë¶m OmVmV. bmoH$ Am{U Z¡g{J©H$ gmYZm§Mm dmna gwÜXm Ho$bm OmVmo.''

darb ì¶m»¶m§déZ ho ñnîQ> hmoVo H$s, ì¶dñWmnZ hr BVam§Zm gyMZm H$éZ ˶m§À¶mH$Sy>ZH$m‘ H$adyZ KoʶmMr EH$ à{H«$¶m Amho. ì¶mnmamMm CÔoe hm {Za{Zamiçm bmoH$m§Zm EH$Ì H$éZ ˶m§MoEH$mM hoVygmR>r ghH$m¶© {‘idUo. ¶m‘ܶo nwT>rb ‘hËdmÀ¶m ~m~tMm g‘mdoe hmoVmo.A) ¶moOZm ~) EH$ÌrH$aU H$aUo H$) ZmoH$a‘§S>itZm {Xem Xe©dUo S>) gwg§JVnUm AmUUoB) {Z¶§ÌUì¶dñWmnZmMr VËdo (Principles of Management) : EImÚm ì¶dgm¶mVrb {Z{d©¿ZAm{U H$m¶©j‘ ì¶dñWmnZogmR>r H$m§hr JaOoMr VËdo dmnabr OmVmV. hoÝar ’$m¶mob (Fayol) ¶m§Zrgm§{JVbobr VËdo nwT>rbà‘mUo-l‘ {d^mJUr : H$m‘Jmam§‘ܶo H$m‘mMr dmQ>Ur Ho$br OmVo. l‘ {d^mJUr‘wio {d{eîQ>rH$aU Am{UH$m¶©j‘Vm dmT>Vo. ZwH$gmZ H$‘r hmoVo. CËnmXZ Am{U ’$m¶Xm dmT>Vmo. CÚmoJmVrb gd© ñVam§da hoVËd A§{JH$mabo OmVo.A{YH$ma Am{U O~m~Xmar : H$m¶m©b¶rZ A{YH$ma Am{U 춳VrMr O~m~Xmar Aem AWm©Zo hoVËd dmnabo OmVo. ~wÜXr‘Îmm, ‘mJrb AZw d, Z¡{VH$Vm B. JwUm§Zr ¶w³V Ago ho VËd Amho.

Page 142: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

134

{eñV : gd© ñVamVrb A{YH$mar dJ© Am{U ˶m§À¶m hmVmImbrb H$m‘Jma ¶m§À¶mer g§~§{YVì¶dñWmnH$s¶ A{YH$ma Am{U {dYm¶H$ {eñVrer {ZJS>rV Ago ho VËd Amho. ì¶dñWmnZmZo{ZpíMV Ho$boë¶m CÔrîQ>m§Mr nyVu H$aʶmMr h‘r ho VËd pñdH$maVo. darîR>m§Zr {eñV nmbZ H$aVmZm{Z…njnm{V dmJUyH$ R>odUo JaOoMo AgVo. {ejm R>moR>mdVmZm g‘OyVXmanUm XmIdUo {hVmMo AgVo.

AmkmnmbZ : ¶m VËdmZwgma EH$mM A{YH$mè¶m‘m’©$V H$m‘JmamZm Amkm Ho$ë¶m OmVmV.

{Xem {X½Xe©Z : ¶m VËdmZwgma à˶oH$ gm§{KH$ KS>m‘moS>tgmR>r gmaIrM C{ÔîQ>ço, EH$M A{YH$marAm{U EH$M ¶moOZm AgVo.

춳VrJV AmdS> Vo gm§{KH$ AmdS> : ho VËd Ago gm§JVo H$s EImÚm CÚmoJmV 춳VrMr AmdS>’$maer ‘hËdmMr AgV Zmhr. ˶mEodOr g‘mZ ܶo¶ {ZpíMVrgmR>r gm§{KH$ AmdS> ‘hËdmMr Amho.

H$m‘Jmam§Mo doVZ : H$m‘Jmam§Mo doVZ Am{U Vo nwadʶmMr nÜXV amñV Agmdr. ˶mVyZ H$m‘Jmam§MoOmñVrV OmñV g‘mYmZ ìhmd¶mg hdo.

Ho$§ÐrH$aU : gÎmoMo, A{YH$mamMo H|$ÐrH$aU Oa Pmbobo Agob Va ˶mMm ’$m¶Xm gdm©ZmMhmoVmo.

loUr~Õ nÜXV : ¶m VËdmMm AW© Agm H$s à˶oH$ CÚmoJmV A{YH$ma ho Á¶m ˶m XOm©À¶mA{YH$mè¶mH$S>o gmondbobo AgVmV, åhUOo daMo A{YH$mar Am{U ˶m§À¶m hmVmImbrb bmoH$¶m§À¶mVrb A{YH$ma nwaogo ñnîQ> hdoV.

{Z:njnmVrnUm : d[aîR> A{YH$mè¶m§Zr Amnë¶m H${ZîR>m§er ¶mo½¶ àH$mao ì¶dhma Ho$bm nm{hOo.춳VrJV ghH$m¶m©Mr mdZm ˶m§Zr R>odbr nm[hOo.

H$m‘Jmam§À¶m ZmoH$arMr h‘r : 춳VrÀ¶m ZmoH$arMr ñnîQ> ImÌr ì¶dñWmnZmZo {XbrMnm{hOo. ZmoH$arVrb ApñWaVm ho H$‘Hw$dV ì¶dñWmnZoMo bjUAmho. H$m‘Jmam§À¶m ObX H$nmVr_wiodmB©Q> n[aUm‘ hmoVmV.

nwT>mH$ma KoUo : g§KQ>ZoMo ZoV¥Ëd g‘mYmZH$maH$ Agmdo EH$Xm V¶ma Ho$bobr ¶moOZm nyU©gmdY{JarZo am~dbr nm{hOo.

EH$s hoM ~i : ¶m VËdmZwgma gd© H$m‘Jmam§Zr EH$Ì ¶oD$Z ñdV…MoM H$m‘ g‘OyZ g§KQ>ZoÀ¶mH$m¶m©er EH$ê$n hmoD$Z VÝ‘¶VoZo H$m‘ H$amdo.

Page 143: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

135

{ZU©¶ KoʶmMr JaO d à{H«$`m : ì`dñWmnZ joÌmV {ZU©¶ KoUo hr EH$ ‘mZ{gH$ à{H«$¶mAmho. AZoH$ JmoîQ>t‘YyZ AË wÎm_ JmoîQ> KoUo qH$dm {ZdS>Uo åhUOo {ZU©¶ KoUo. à˶oH$ CÚmoJmMoñdV:Mo ܶo¶ Am{U C{ÔîQ> AgVo. AZoH$ bhmZ JmoîQ>t‘ܶo gwÜXm AZoH$ n¶m©¶ CnbãY AgVmV.g‘Om, EImÚm ì¶mnmè¶mbm H$mhr dñVy§Mr dmhVyH$ H$am¶Mr Amho, Va H$moU˶m àH$maMr dmhVyH$ì¶dñWm {ZdS>m¶Mr ? Agm àíZ gwadmVrbm ˶mbm nS>ob. ˶m dñVy Q´>H$Zo, Q>|nmoZo, aoëdoZo H$s$hdmB© ‘mJm©Zo nmR>dm¶À¶m? ¶m AZoH$ {dH$ënmVyZ EH$M n¶m©¶ ˶mbm {ZdS>mdm bmJob. hm{ZdS>bobm n¶m©¶ ¶mo½¶ Agob Am{U Am{W©H$ÑîQ>çm nadS>Umam Agob nU Vmo H$moUVm {dH$ën{ZdS>Vmo ¶mda ˶mMm {ZU©¶ R>aUma åhUyZ {ZU©¶ à{H«$¶m hr CÚmoJmVrb EH$ ‘hËdmMr y{‘H$mAmho.

AmO maVmV {^ÝZ - {^ÝZ àH$maÀ¶m ¶eñdr Am¡Úmo{JH$ g§ñWm AmhoV. ¶o˶m H$mhr dfm©V^maV g§ñWmË‘H$ ¶moOZm nÜXVrVrb {ZU©¶ KoʶmÀ¶m à{H«$¶oV AJ«ñWmZr Agob. hr {ZU©¶ KoʶmMrg§ñH¥$Vr gd©Ì ngabobr {Xgob. {ZU©¶ KoʶmÀ¶m à{H«$¶oMo XmoZ àH$ma nS>VmV. Vo Ago-

1. d¡¶p³VH$ {ZU©¶ 2. gm§{KH$ {ZU©¶bhmZ AmñWmnZm§‘ܶo Ogo H$s, EH$‘od ì¶mnmamer g§~§{YV CÚmoJmV Vmo EH$Q>m ‘mbH$M

{ZU©¶ KoVmo. ¶mbmM d¡¶p³VH$ {ZU©¶ åhUVmV. 춳VrÀ¶m {ZU©¶ KoʶmÀ¶m j‘Voda ho {ZU©¶Adb§~yZ AgVmV.

^mJrXmar g§ñWm Am{U EH${ÌV gm§{KH$ H§$nݶm qH$dm ghH$mar gmogm¶Q>çm§‘ܶo bmoH$m§À¶mg§KmH$Sy>Z {ZU©¶ KoVbo OmVmV. V|ìhm ˶mg gm§{KH$ {ZU©¶ åhUVmV. ¶oWo AZoH$ bmoH$ {ZU©¶KoVmV.

[ZU©¶ KoʶmgmR>r ‘hËdmMo KQ>H$ :{ZU©¶ KoʶmgmR>r H$mhr KQ>H$ Amdí¶H$ AmhoV. Vo Ago -

ܶo¶ {ZpíMVr H$m‘mMr ì¶m»¶m {dH$ënm§Mm emoY ¶moOZm AmIUo gyk {dMma Am{U ¶w³VrdmX dñVwpñWVr AmoiIUo. g‘ñ¶oMr CH$b H$aUo

{ZU©¶ KoʶmMo ‘hËd : {ZU©¶ KoVë¶m‘wio CÚmoJmVrb AZoH$ g‘ñ¶m gwQ>VmV. EImÚm ¶mo½¶{ZU©¶m‘wio ’$m¶Xm hmoVmo Va A¶mo½¶ {ZU©¶m‘wio ZwH$gmZ g§ dVo. H$moU˶mhr JmoîQ>tda {ZU©¶ KoVmZmImbrb JmoîQ>r bjmV Úmì`mV.

doi, AZw d, ehmUnUm, R>m‘ {ZYm©a, YmS>g Am{U hoVyVrb ñnîQ>nUm.

Page 144: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

136

g‘ñ¶m gmoS>dUo åhUOoM {ZU©¶ KoUo. g‘ñ¶m gmoS>dVmZm, {ZU©¶ KoVmZm Imbrb JmoîQ>r

{dMmamV ¿¶mì¶mV.

g‘ñ¶oMo n¥W:³H$aU

Amdí¶H$ H$m¶©¶moOZm

Y¡¶© d ghZerbVm

XÿaÑï>rnUm

ObX Am{U gwk {ZU©¶ KoʶmMr j‘Vm

ì¶dñWmnZm H$m`m©Mr ì`már ( Functional Areas of Management ):

BVam§À¶m à¶ËZmZo H$m‘o VS>rg ZoUo åhUOo ì¶dñWmnZ. nÜXVera ‘mJmªZr AZoH$ JmoîQ>r

ì¶dñWmnZmbm nma nmS>mì¶m bmJVmV. ¶m nÜXVera ‘mJm©ZmM ì¶dñWmnH$s¶ H$m¶© åhUVmV.

hr ì¶dñWmnH$s¶ H$m¶} AZoH$ ^mJmV dJuH¥$V Ho$bobr AmhoV. ˶mVrb H$m§hr -

1) ¶moOZm (Planning) 2) EH$ÌrH$aU H$aUo (Organising)

3) ZmoH$ar‘§S>itMr ì¶dñWm (Staffing) 4) {X½Xe©Z (Directing)

5) gwg§JVnUm (Co-ordinating) 6) {Z¶§ÌU H$aUo (Controlling)

1. ¶moOZm H$aUo : ho EH$ ‘hËdmMo A§J Amho. {Xboë¶m doioMm Cn¶moJ H$éZ {Z{X©îQ> JmoîQ>r

H$moU˶m ho R>adUo, ¶moOZm YmoaUo, S>mdnoM, H$m¶©H«$‘, H$m‘H$mOmÀ¶m nÜXVr Am{U doimnÌH$mZwgma

H$m‘mMr ¶mXr H$aUo B. JmoîQ>tMm A§V^m©d hmoVmo.

2. EH$ÌrH$aU H$aUo : ‘mZdr e³Vr Am{U ^m¡{VH$ gmYZo ¶m§Mm EH${ÌV {‘bm’$. ¶mVrb

^m¡{VH$ gmYZo åhUOo ¶§Ìo Am{U H$ÀMm ‘mb. CÔrîQ>nyVu JmR>ʶmgmR>r ‘mZdr gmYZo Am{U

^m¡{VH$ gmYZo ¶m§Mm ‘oi KmVbm OmVmo. ¶mgmR>r ì¶dñWmnH$m§Zm nwaoem A{YH$mam§Mo à{V{Z{YËd

{Xbo OmVo Am{U ܶo¶ {ZpíMVrgmR>r doJdoJiçm ñVamVrb bmoH$m§H$Sy>Z ghH$m¶m©Zo H$m‘o H$éZ

KoVbr OmVmV.

Page 145: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

137

3. ZmoH$a‘§S>ir : CÚmoJmMr ñWmnZm H$aVmZm bmoH$m§Mr Amdí¶H$Vm AgVo. ˶mgmR>r ZdrZ^aVr, {ZdS> à{H«$¶m, [aº$ OmJm ^aUo, à{ejU Am{U Z¡nwʶ dmT>dUo Amdí¶H$ R>aVo.

4. {X½Xe©Z : CÚmoJmMr C{ÔîQ>nyVu H$aʶmgmR>r gyMZm H$aUo, ‘mJ©Xe©Z H$aUo, XoIaoI R>odUo,bmoH$m§Mo ZoV¥Ëd H$aUo B.H$amdo bmJVo. ¶mgmR>r hmVmImbrb bmoH$m§Zm ¶mo½¶ ˶m gyMZm Úmì¶mbmJVmV. ˶m gyMZm§Mo nmbZ hmoVo H$s Zmhr Vo nhmdo bmJVo Am{U ¶moOZm ¶eñdr H$amdr bmJVo.

5. gwg§JVnUm : BpÀN>V ܶo¶ JmR>ʶmgmR>r {Za{Zamiçm {d^mJm§H$Sy>Z gwg§JVnUo Am{U EH${ÌV[a˶mH$m‘o H$adyZ ¿¶mdr bmJVmV. ܶo¶ {ZpíMVrMm nmR>bmJ H$aʶmgmR>r gm§{KH$ à¶ËZ Amdí¶H$AgVmV.

6. {Z¶§ÌU R>odUo : ì¶dñWmnZmVrb gd© H$m¡eë¶o ¶m‘ܶo ¶oVmV. BVa H$m¶mªda bj R>odʶmMoH$m‘ ho VËd H$aVo. à˶oH$ ì¶dñWmnH$mZo ¶m JmoîQ>rH$S>o bj {XboM nm{hOo. ‘hËdmMr C{ÔîQ>ço¶mà‘mUo-

A) em§VVm d gwì¶dñWm amIʶmgmR>r nañna gm‘§Oñ¶ AgUo Amdí¶H$ Amho.

~) nyd©{Z¶mo{OV ¶moOZoZwgma gd© H$m¶} gwairV nma nS>V AmhoV H$s ZmhrV ho nm{hbo nm{hOo.

H$) gdmªMr {H«$¶m{ebVm dmT>dʶmgmR>r à¶ËZ Ho$bo nm{hOoV.

ñdmܶm¶

I. Imbrb àíZm§Mr EH$m dm³¶mV CÎmao {bhm.

1. ì¶dñWmnZ åhUOo H$m¶?

2. {ZU©¶ KoUo åhUOo H$m¶?

3. d¡¶p³VH$ {ZU©¶ Am{U gm§{KH$ {ZU©¶ åhUOo H$m¶?

4. ì¶dñWmnH$s¶ ÑîQ>rVyZ A{YH$ma Am{U O~m~XmarMo VËd åhUOo H$m¶?

II. Imbrb àíZm§Mr Mma Vo nmM dm³¶mV CÎmao {bhm.

1. hoÝar ’$m¶mob ¶m§Zr gwMdbobr ì¶dñWmnH$s¶ VËdo gm§Jm?

2. ì`dñWmnZmÀ`m ì`m{áVrb H$m } H$moUVr?

Page 146: be republished - Kar textbooks/class9/9th standard/9th... · be republished - Kar ... cmyk

CMYK

138

3. ì¶dñWmnH$s¶ VËdm§‘Yrb A{YH$ma Am{U O~m~Xmar loUr~Õ nÜXV Am{U H|$ÐrH$aU

åhUOo H$m¶?

4. Am¡Úmo{JH$ ì¶dñWmnZmV {ZU©¶ KoʶmMr JaO H$m mgVo?

5. {ZU©¶ KoʶmÀ¶m à{H«$¶oVrb ‘hËdmMo KQ>H$ H$moUVo?

6. {ZU©¶ KoVmZm H$moU˶m JmoîQ>r AmnU bjmV R>odë¶m nm{hOoV?

7. ì¶dñWmnH$s¶ ì`mpßVÀ`m H$m`m©Vrb ¶moOZm Am{U EH$ÌrH$aU H$aUo åhUOo H$m¶?

8. ì¶dñWmnH$s¶ ì`mpßVVrb H$m`m©V {Z¶§ÌU hm KQ>H$ H$gm ‘hËdmMm Amho?

9. {Z¶§ÌU H$aʶmÀ¶m à{H«$¶oV ‘hËdmMo KQ>H$ H$moUVo?

10. ""{X½Xe©Z Am{U gwg§JVnUm ho Am¡Úmo{JH$ ì¶dñWmnZmVrb ‘hËdmMo KQ>H$

AmhoV'' H$go?

III. àH$ën :

1. Vw‘À¶m mJmVrb EImÚm ì¶mnmè¶mg oQ> Úm. ì¶mnma H$aVmZm X¡Z§{XZ KS>m‘moS>rV

{ZU©¶ H$go KoVbo OmVmV ho gm§JʶmMr {dZ§Vr H$am d {Z~§Y {bhm.