TableofContents

BizimBüyükÇaresizliğimiz1234567891011121314151617181920212223242526272829303132ArkaKapak

BizimBüyükÇaresizliğimizBarışBıçakçı

BARIŞBIÇAKÇI1966'daAdana'dadoğdu.HüseyinKıyarveYavuzSanalıoğluilebirlikte,Ocak1994veEkim1997tarihlerindeikişiirkitabıyayımladı.İletişimYayınları'ncayayımlanandiğerkitapları:HerkesHerkesleDostmuşGibi(2000)VecizSözler(2002),BizimBüyükÇaresizliğimiz(2004),BahardaYineGeliriz(2006)veBirSüreYereParalelGittiktenSonra(2008).

1Herşeyingeçipgittiğine,yaşadıklarımızıngeçmiştekaldığınakiminandırabilirbizi?Anılarımızıavuçdolususugibihersabahyüzümüzeçarpmanınişeyaramayacağınakiminandırabilir?

Tanıklarla,kanıtlarla,uygunadımyürümekiçinikidebirayakdeğiştirmeimkânıverengerçeklerlenekadarüstümüzegelseler,boşuna!İnanmayız."Geçenbirşeyyok!"diyebağırırız."Herşeytamşimdiyaşanıyor!"

Tamşimdi,biryazöğlesi,Nihalhalılarınıkaldırdığımızsalonunparkesindeçıplakayaklarıylageziniyor...

Odamda,pencerepervazınadayalımasamdaoturuyorum.OkuduğumkitaptanbaşımıkaldırıpsalonunuzunduvarıboyuncagidipgelenNihal'ekulakkabartıyorum.Ayaklarınınbircanlılıkbelirtisiolarakbiraniçinparkeyeyapıştığını,sonrahafifbirşapırtıylaayrıldığınıduyuyorum.Ayaksesleriuzaklaşırken,odamınduvarındakisaatinaynısesi,aynıhafifşapırtıyıtaklitetmeyebaşladığınıfarkediyorum."Zamansensinzamankadındır"diyorumiçimden.SenÇetin,günlükhayatınşiirleyaptığıbualışverişleilgilideğilsin.Herzamankigibiyereyanlamasınayatmış,elinihalınındesenleriüzerindegezdiriyor,Nihal'in,bizimküçükmucizemizin,otuzaltınumaraayaklarınıdüşünüyorsun.Başparmaklarınemdenkızarmayan(Kızarmışbaşparmaklardannefretedersin,nefretettiğişeylerbilegülünçolansevgilidostum!),ayakkabılarınbiçiminibozmayanotaraksızayaklar,salondakikitaplıkboyuncagidipgeliyorlar,yakınlaşıpuzaklaşıyorlar.Amasen,huyunkurusun,dikkatinibuküçükgeçittöreninedahafazlaveremiyorsun.Sırtınımasamayaslayıpkulağınlaoynamayabaşlıyorsun.Kulağınıniçkısmındakibirkılıiriparmaklarınla,birhayliuğraştıktansonra,tutupkoparıyorsun.Sımsıkıbastırdığınparmaklarınınarasındakikılınsiyah,kalınvehafifsarmaloluşunaseviniyorsun.Heyecanla,övünçlebanagösteriyorsun.(Nasılhatırlamam!BirpansiyonunaçıkpenceresindengördüğüçıplakkadınıbenimdegörmemiçinkoşarakhabervermeyegelenErdenÇetin'i,şimdinasılhatırlamam!)

Seninbubaşarmagülümseyerekkarşılıkveriyorum.Sonrakahkahalarlagülmeyebaşlıyoruz.Yirmiyıldırgüldüğümüzgibi,dünyanınkıldantüydenşeylerinetrafındadöndüğünübilerek,gülüyoruz.

Biryazöğlesi,Nihalhalılarınıkaldırdığımızsalonunparkesindeçıplakayaklarıylageziniyorişte...

2AnkaraHastanesi’ninacilservisinindoğramalarıturkuazrenkliotomatikkapısısürtünmeseslerivegıcırtılarlaönümüzdeaçıldığındaÇetin,sağtaraftaduvarabitişikduranboşsedyeyi,üzerindekikanbirikintisiniikimizdehemenfarketmiştik.Kan,kahverengiderikaplamasıyeryeryırtılmış,metalayaklarıpaslanmışsedyenineskiliğinekirliliğineaykırıbircanlılıktaydı;tavandakifloresanlarınkarmaşıkışığınıyansıtıyordu.Sedyeninyanındaduvarboyuncadizilmişbekleyenler,acınınbellibiranındadonmuşbekleyenler,buküçükkangölünükanıksamışgibiydi.Diğeracilservislerdegördüğümüzinsanlarabenziyorlardı:Aynıüzgünburunlar,aynıkorkangözler,aynısoraneller,ayaklar,ölülerinyaralılarınpeşindenkoşmuşlar,yetişememişler...

OrasıFikret'igördüktensonrabaktığımızüçüncühastaneydi,neyapmamızgerektiğiniiyibiliyorduk.Danışmadakigörevlilerebirkaçsaattirkafamızıniçindeyankılananisimlerisöyleyecektik,onlardaönlerindekilistedetükenmezkalemle(tuhaftıdoğrusu,üçhastanededekırmızıtükenmezkalemkullanıyorlardı)yazılmışisimleriişaretparmaklarıylaokşayacak,listeninsonunaulaştıklarındaaynısoğuktavsiyedebulunacaklardı:"Birdemorgabakın!"

BirdemorgabakalımÇetin!Göğüslerininüzerinedüşürdüğüıslaksaçlarınıgüneştetarayançıplakkadınabaktıknasılolsa,gelbirdemorgabakalım!

Ohastanenindemorgualtkattaydı,oranındagirişinde,kenarlarındaalüminyumdanyivlişeritolanüzerisolukmavi,metalgövdeliresmidairemasasıvardı.Masanınüzerindekimlikler.Kimliklereeğilmişbakanbirkaçpolis,birkaçgörevli.

TamoradadönüpbanabakmıştınÇetin.Artıküçüncümorgdadayanamamışdönüpbanabakmıştın.

Sekizyaşındaydın.AçıkkahverengibirAnadol'unarkakoltuğunda,anneninkucağındaydın.Annensusamkokuyordu.Kızılcahamam'apikniğegidiyordunuz.NevzatAmcalarla.Ağabeyinyoktu,yaztatiliiçinteyzenizinyanmagitmişti.Senotomobildekitekçocuktun.Seninleoynuyorşakalaşıyorlardı.YoldanaşağıyuvarlanırkenNevzatAmcadireksiyonututmakiçinuzanmıştı.Beşelvardıdireksiyonda,babanınikieli,NevzatAmca'nınikielivegörengörür,ölümüneli...Senbalongibisönüyordun.MübeccelTeyzebağırıyordu.Anneninsesiçıkmıyordu,sımsıkıbastırmıştısenikendine.Ağacavuruncabüyükbirçatırtı.Oçatırtınınçenendençıktığınıdüşünmüştünhastanedeyatarken.Birayboyuncakamışlaiçtiğinçorbalar,güçbelaiçineçektiğinbulamaçlar,başınıokşayanakrabalar,doktorlar,hemşireler...Sonundaçenenetaktıklarıoşeyiçıkardıklarında,çatırtıyıtekrarduymuştunveağabeyinleyapayalnızkaldığınızevinizdebirbirinizesarılıpağlarkenüçdişineksikti.

Banabaktığındasormayıdüşündüğünamasoramadığınsoru:Annenlebabanınkimliklerideböylebirmasadamıdurmuştu,yirmialtıyılönce?

Bildiğimeniyiyanıt:Elimiomzunakoymak,sanabakıpikigözümübirdenkırpmak.

Yirmialtıyılöncesindenogünedönüpmasadakikimlikleriincelemeyebaşlamıştık.Görmüştük.Oradaydılar.NiyaziAmca,MelahatTeyze.Birerisimolarak.Birerfotoğrafolarak;bakımlı,gülümseyen,azöncebirfotoğrafçınınişbitiricielideğdiğiiçinçenelerihafifçeyukarıda,yüzleribirazyanadönük.Arkalarındaaynıkoyumaviperde.

"Çocuklarımısınız?"diyesormuştupolislerdenbirialçaksesle.

Sense,"Muğlalımısın?"diyekarşılıkvermekistemiştinÇetin;birsürügülünçhikâye,ifade,şiveveküfüröğrenipdönmüştünyıllarınıgeçirdiğinşantiyelerden.

"Hayır,"demiştimben,bu"hayır"laüzerimizdenhiçbirşeyiatmışolmuyordum,"amaakrabakadaryakındık."

"Başınızsağolsun.Çocuklarıyokmuydu?"diyesormuştuMuğlalıpolis.

FikretveNihal.

Fikretlerinevindesen,ben,Fikret,Fransızcaçalışıyoruz.MelahatTeyzeiçeridensesleniyor:"Fikretçabukbabanıara!"Nihalogecedoğuyor.Yıllarsonraüçümüzaynıodadaüçbeşsekizoynarkensokakkapısıaçılıyor,odanınkapısındanNihalbaşınıuzatıyor,saçbağınıçıkarıpbileğinetakmış,odayailkokulkokusudoluyor,"Arkadaşlarınmıvarağabey?"

"Yinedebirteşhisetseniz,"demiştiMuğlalı,"bazenkimliklerkarışıyor."

Ortasındayuvarlakpenceresiolan,metaldenağırbirkapıyıaçmışlardı.Birkasapbuzdolabınınkapağınabenziyor,diyedüşünmemeyeçalışmıştınsendeÇetin.Amasonradüşünsemneolur,diyedüşünmüştün,hanikancalar,hanietler!

Aradandörtyılgeçtiktensonrasöyleyebiliyorum:Ogecemorgdançıkarkenbanabakmadığın,benimlekonuşmadığıniçinsananasılmüteşekkirimbilemezsin!Baksaydınyadakonuşmayakalkışsaydın,oanadekolmayaçalıştığımEnderolmayacaktımartık.Farklıbiri,tanımadığımbiriolacaktım.

Merdivenlerdençıkarkenikimizdeısrarlabasamaklarabakıyorduk.Çetinsendekötümüydün?Benimbaşımdönüyor,kulaklarımuğulduyordu."ÇetinAğabey,EnderAğabey!"diyeçağıranosesbelkibirazgerçekdışıgelmiştibuyüzden.

Nihalturkuazsıralarınbirininkenarındaayaktaduruyordu.Diğerinsanlarınarasındabaşkabirşeyolarakduruyordu.Rengârenkbirakvaryum.Doğumunatanıkolduğumuz,FikretAmerika'yagittiktensonrayıldabirikikezannebabasınıziyaretegittiğimizdekarşılaştığımızNihal,çokgüzelgörünüyordu,çokgüzeldivenasılanlaşılırböyleşeyler,duruşundan,yüzününifadesindenannesininvebabasınınöldüğünühenüzbilmediğibellioluyordu.Bekleyişin,arayışın,bulamayışıngerginliğivardı.Ölümünezginliğideğil.

Ogerginlikleellerinidurmadanhareketettirerek,düzgündurduğuhaldesaçınıdüzelterek,vücudununağırlığınıverdiğibacağınısüreklideğiştirerekkonuşmuştu:FikretAğabeyitelefonettiğindeçokkorkmuşhemenHacettepe'ninacilservisinekoşmuştu.Fikretiyiydi,yanibirkaçkaburgasıkırıktı,boynuzedelenmiştiamaciddibirşeyiyoktu.Amerika'dangeldiğininhaftasındaböylebirşeyyaşamasınekötüydü.Ağabeyi,annebabalarınınneredenasılolduklarınıbilmiyordu,çünkükazasırasındabirbirlerinikaybetmişlerdi.Nihal'dençevredekihastanelerebakmasınıistemişti;yaralılarıçevredekihastaneleredağıtmışlardı.NihaldeİbniSinaileburayabakmıştı,amahastaneyegetirilenlerlistesindeannebabasınınisminigörememişti.

AhÇetin,nekadarzordudeğilmibukonuşmayıdinlemek!Nasılsöyleyecektikona!BenhâlâbilmiyorumÇetin,birölümhaberinasılverilir?Neyigözetmeliinsan?Haberialacakkişinindahaazsarsılmasınımı?Böylebirşeymümkünmü?Olabildiğincegeçöğrenmesinimi?Geçensüredeölenlerdinlemeyeceğinegöre!Ölümükorkunçbirşeyolmaktançıkarmaya,anlaşılır,kabuledilebilirbirşeyolarakgöstermeyemiçalışmalı?

"Azrail'inpiyangosuannenlebabanavurduNihal!"

"Şumerdivenlerdeninipsoladönüncemorgvar,annenlebabankarıkocabuzgibiyatıyorlarorada."

BunlarışimdiyazabiliyorumÇetin,oysaosıradayinekapkaranlık,korkunçbirşeydüşünüyordum:Eskimahallemizinkasabınaoğlununölümhaberininverilişini.Sendebiliyorsun,anlatmıştım.Akşamsaatleriydi,kıştı.KahvedeherzamankigibibabamveReşitBeyileoturuyordum.Arkadaşlarıgelipkasabısormuşlardı,oğlununbaşınagelenlerianlatmışlardı.Dörtyaşındaçocuk...Birkuyuyadüşmüşölmüştü,kuyuderindi.Birdenherkessusmuştu,kasapgirmiştiçünküiçeri.Gülüyordu,neşeliydi,belliiçmişti.Gülerkenkarabıyıklarıyanaklarınıaşıpkulaklarınadeğecekgibioluyordu.Birikigüzelsözsöyleyerek,şakalaryaparakarkadaşlannayaklaşmıştı.Arkadaşlarıonukollarındantuttu,omuzlarındantuttu.Haberialıncakasabınkollarıomuzlarındankopupdüşecekti.Başıomuzlarınınüzerindenyuvarlanıpgidecekti.Kasapşaşırmış,neolduğunuanlamayaçalışıyordu.Onuoşaşkınhaliyledışançıkardılar.Kahveninönündekiyarıkaranlıktasöylediler.Biz,kahvedekiler,tambakamıyordukonlara.Bordomasaörtülerinebakıyorduk,örtülerinüzerindekisigarayanıklarına,kiherbirininbiçimibahsegirerimhepimizemüthişanlamlıgeliyordu.Masalannüzerindekimetalkültablalarınıdöndürüyorduk.Çaycıdaboşalançaybardaklarınasaldırıyordu.Birbirinedeğencamın,metalin,porseleningürültüsühepimizibirazkoruyor,saklıyordu.

3Nedenbirrüyagörürüz?Herşeyolupbittiktensonranedenbirderüyagörürüz?Karmaşanın,keşmekeşin,hayatınyorucuzenginliğininiçindeeksikkalannedirki,uykununkuytusundailledetamamlanmasıgerekir?Rüyamızda,birbiriyleilgisizgibigörünenayrıntılarıbilincimizöndengürültülübirlokomotifgibiçekipbiryere,örneğinbiranlamamıgötürür?Yoksaoayrıntılarbilincimizinbalonunabataniğnelermidir?

Çetin,rüyalarınıhatırlayanşanslı-şanssızinsanlardanolsaydın,apartmandançığlıklarıngeldiğiogece,korkuylauyanmadanöncegördüğünrüyayıdamutlakahatırlayacak,banaanlatacaktın:AnnenvebabansizinOnBirinciSokak'takievinizde,koridordaayaktaduruyorlar.Bitkingibiler.Koridordakisanlambakarpuzundansüzülenışıktaherşeyolduğundanbirazdahahastalıklıgörünüyor.SenÇetin,annenlebabanabakıyorsun,onlarınbirşeysöylemesinibekliyorsun.Biranaklındanölmüşolduklarıgeçiyor,amaküçükbirayrıntıbu,üzerindedurmayadeğmez.İştekoridordalarvesanabirşeysöyleyecekler.Annenkonuşuyor,anlamıyorsun.Babanıntoksesianneninsöylediklerinitekrarlıyor:"Battaniyeninneredeolduğunubiliyormusun?"Annenyanıtınıbeklemedengüzelbirgülümsemeylekoridorboyuncauzanangömmedolabıgösteriyor.Ogülümsemedenanlayıveriyorsun:Henüzküçükbirçocuksun,aynıandaidrarkesenizorlayanbasıncıgidermek,çişinibırakıvermekisteğiduyuyorsun.Annendolabınalevdenkararmışkapaklarındanbiriniaçıyor.(İşteufakbirayrıntıdaha!Dolabınkapaklarındakaralekelerbırakanoküçükyangınannenbabanöldüktençoksonraolmuştu.)Sanayorganlarınüzerindeduranbattaniyeyigösteriyor."Çetinyavrumüşürsenbunualabilirsin."Üzerindesarıbirkaplanpostudeseniolankahverengi,parlaktüylübattaniye.Annenbattaniyeyialmakiçindolabadoğrudöndüğündesırtındakocamanbirböcekolduğunugörüyorsun.Açıkkahverengibirböcek.İnsangibiikikoluikibacağıvar.Kollarıylabacaklarıylaanneninsırtınayapışmış,bütünsırtınıkaplamış.Kemiklibirböcek,uzunkalınantenlerianneninkumralsaçlarınınarasınakarışmış.Annenyüzüsanadönükdururkenbuantenlerinedenfarkedemediğinisoruyorsunkendikendine.Sonrababanınsırtındadaaynıböceğinolduğunugörüyorsun.Böceklersanadoğrupisbirsırıtışlabakıyorlar.Ardındankahkahalaratıyorlar.Annenlebabanınnedenbitkingöründüğünüanlayıveriyorsun.Nedenokadarçaresizolduklarını...Çünküoböceklereteslimolduklarını,teslimolduklarını...Çığlıkgibikahkahalaratarkenböcekler...

SıçrayarakuyanmıştınÇetin.Senhepyüzüstüyatarsın,buyüzdenyanağınsalyanlaıslanmıştı."Böceklervardı,"demiştin,neredeysetamamenyanlışharflerle.Benodanınkapısındaduruyordum;"Çetin!"diyeseslendiğimde,doğrulup,diliniağzınıniçindeyerliyerindetutmayaçalışarak,"Böceklervardı,"demiştinyine."Apartmandakisesleriduyuyormusun?"diyesormuştum,böceklerealışkındım.

Apartmandançığlıklar,ağlamaseslerigeliyordu.Biri,birkadın,ağlayışınabirmakambulmuştu,amadahayırtıcıçığlıklarbuağlayışıbastırıyordu.

Elinlepijamanınönünüovuşturupsızlanarakkalkmıştınyataktan.Birsüreayaktabirbirimizebakarak,çığlıklarıdinleyereköylecedurmuştuk.Nedensonra,"Biriöldüherhalde,"demiştin.Hiçkonuşmadansalondangeçipkapıyadoğrugitmiştik,benöndesenarkada.Sokağınkarşısındakibeyazeşyamağazasınınışığısalonugölgelerledoldurmuştu,aynıışıkmutfağınpenceresindendegiriyor,koridoruhafifçeaydınlatıyordu.KapınınönündedurmuşgözetlemedeliğindendışarıyabakanNihal'igördük.Görürgörmezikimizbirdenirkilmiş,birkaçadımgeriyegitmiştik.HemenfarkettikkiNihalgözetlemedeliğindenbakmıyordu.Bütünbedeniylekapıyayaslanmış,avuçlarınıbaşınınhizasındakapıyadayamış,yüzünüdeiyiceyapıştırmıştı.Öyleceduruyor,dışarıdakibağırışlar,haykırışlararasındaduyulurduyulmazbirbiçimdeinliyordu.Sonraağırağırkıvranmayabaşladı.

Acıdanbesleniyordusanki.Çünküneyapsaondankurtulamıyordu,iyicegeçiriyordutırnaklarını.(Kimtırnaklarınıkimegeçiriyor?BoşunauğraşmaÇetin,busorununyanıtıyok.)Başınagelenşeyleriokadarsessizsakinkarşılamasıtuhaftızaten.Demekiçindeolanoluyordu.Onunkapınınönündekiohalinebakıp,başkalarınınacısınıkendiacısınadönüştürdüğünüdüşünmüştüm.Bütünölümleritekbirölümedönüştürüyordu,enyakınınınensevdiğininölümüne.

4Seninkendinetuvaletegüçbelaatabildiğinveişemeningüzelliğinemethiyelerdüzdüğünogecedenbirkaçhaftasonra,Nihalgecegeçsaatte,arkadaşlarınınkollarında,zilzurnagelmiştieve.NebüyükçaresizliktiÇetin,nebüyükçaresizlik!AkşamsaatlerindeNihal'inyinegecikeceğinidüşünüpseninleyemekhazırlığınagirişmiştik.Yıllariçindeöğrenmiştik,alışmıştık;yemekyaparkenbirimizöndengider,diğerimizsoğandoğrayarak,maydanozyıkayarak,salçayı,yağıhazırlayarak,ortalığıtoparlayarakonutakipederdi.İtaatesastı.Oakşamöndengidensendin,kıymalıyumurtavezeytinyağlıpırasayapıyordun.Sebzeleridoğradığınkesmetahtasını,bulaşıksüngeriniyeşilsabunlaköpürtüpyıkamayakalkışınca,kıyametkopmuştu!Tartışmıştık.(SeninletartışmalarımızıçokseviyorumÇetin.Bizizindeleştirdiğinihissediyorum.Titreyensesinin,seniniçinfazla"ciddi"kaçansözcüklerinin,tekatımlıksaldırganlığınınkarşısındasoğukkanlılığımıkorumayaçalışmak,gizlidengizliyemutluediyorbeni.Budaoyunlarımızdanbiriveanlıyorum,üzerimdesendenbaşkaherhangibirininetkisinedayanamıyorsun.Öylekioakşam,beniüzmemekiçinisminiağzınaalmamayaözengösterdiğinSevgi'yibilegetiripsavaşalanımızınortasınakoymuştun.Sanakalırsa,makineyekoymayadeğmeyecekufaktefekbulaşıklarısabunlayıkamam,kirlerlebağyapabilensabunmoleküllerininonlarıbulaşıklardanakansuyardımıylaayırdığınısöyleyenkimyanındeğil,doğrudanSevgi'ninaklımasoktuğubirşeydi.Benhâlâonunetkisialtındaydım,kişiliksizbirâşıkgibionutaklitediyordum.Baksana,çayakokuluçaykarıştırılmasınıistemiyordum,sinirlendiğimdepapatyaçayıiçiyordum,sokaktangeçensütçüdensütalıpyoğurtyapacağızdiyetutturuyordumve1Mayısmitinglerine,cezaevlerindekidurumuprotestogösterilerinekatılıyordum.OkuduğumkitaplaryüzündenduygudaşlıkhastalığınayakalanmasaydımÇetin,bendesanakızabilirdim.NedenyıllarcaMuratAğabey'inkanatlanaltında,İstanbul'dayaşadığınısorabilirdim.Nedenkadınlarlailişkindeİngilizceşarkılarsöyleyenbirbukalemunadönüştüğünüsorabilirdim.Yadanedenzamaneburjuvalarıgibikasaplara"Etinvarmı?"manavlara"Elmanvarmı?"diyesorduğunu...Amaniyebirbirimizetıpatıpbenzeyelimki!Sadeceşunubil:Tartışmalarımızıgerçektenseviyorum.Birbaşkasıgibiolmayaçalıştığımıveyabir"imaj"yaratmayaçalıştığımıdüşündüğündeaçtığınyaylımateşiniseviyorum.Sevgi'yegelince...Okonuyanasılolsasenyadabengeridöneceğiz.ŞimdiNihal'inkendisine,bizevebelirsizgeleceğindekibelirsizerkekleremeydanokuduğuogeceyihatırlayalım.)

Oakşamyemeğini,tartışmamızhepolduğugibikucaklaşmaylabittiğinde,mutfaktakimasadayanyanayemiştik.Birbirimizidirsekleyerek...Banaikilokmamdabiryemeğingüzelolupolmadığınısoruyordun.Herzamankigibi…SeninlebenÇetin,gücümüzü,güzelliğimizi,canlılığımızıküçükyaşantılarısabırlatekraretmektenalıyoruz.Nekadarçokşeyitekrarettiğimizin,bundannasılbirhazaldığımızınfarkındamısın?Yirmiüçyıldır,lisedeykensizinmemlekettengelenkavurmayailkkırdığınyumurtadanbuyana,yaptığınyemeklerinnasılolduğunu,oyemeğiyerken,hazmederken,sonbirkezdetuvaletegiderkendefalarcasorarsın.(Tuvalettençıktıktansonrada,"nasılgeçtiğini"ayrıntılıbirbiçimdesorarsınamaşimdibunagirmeyelim.)İstanbul'dasizdekaldığımdayereserdiğinyataktarahatuyuyupuyumadığımı,balıklamaatladıktansonraatlarkenbacaklarımıkırıpkırmadığını,sevgilinibeğenipbeğenmediğimionlarcakezsorarsın.Yanıtlarımladayetinmez,"Gerçektenmi?"dersin,"Ciddimisin?"yada"Yeminet!"Birkezdahaonaylatmakistersin.Sanabütünsorularıniçintekbiryanıtvermeyekalkışmak,"Söyledimya!"diyekestiripatmaknekabaveaptalcabirdavranışolurdu!Tekrarınvehayatıngüzelliğinireddetmekolurdu.Hayattekrardanibarettirçünkü.Hayatıngücütekrarıngücüdür.Günlerin,ayların,mevsimleringücü…Tabiibirdeşiirin…Şiirlerintekraredendizeleriningücü...Dinlerenedemeli?Hindu'nunmantrasınıtekraretmesi,Müslüman'ıntespihçekmesivesenin"Yemekgüzelolmuşmu?"diyesorman...

YineuzaklaştıkkonudandeğilmiÇetin!

Evetyemekçokgüzelolmuştu.Kıymayıiyicekavurupiçinekimyonvekarabiberkoymanbüyükincelikti.Pırasalarıküçükküçükdoğrayınca,haklısın,yemeğinyalnızcagörüntüsüdeğiltadıdadeğişiyordu,güzelleşiyordu.

Bizdahamasadaykenkapıçaldığında,"Nihal'dir!"deyişinden,birbirimizebellietmedenonubeklediğimizi,aklımızınondaolduğunuanlamıştım.Amagelenkapıcımızİhtiyar'dı,aidatlarıtopluyordu.Bizimilkkışımızdı,bilgimizolsundiyesöylüyordu,önümüzdekidörtayikikatıaidatverecektik,malumyakıtgiderleri,ayrıcabodrumungirişineyapılacakdemirkapıveyenilenmesigerekenpostakutularıiçindeparatoplanacaktı.

Ogece,HülyaKoçyiğit'infaytoncukızıoynadığıfilmi,aklımızbirhayligecikenNihal'deolduğuiçin,yarımyamalakseyretmiştik;çekirdekiçlemeyidahaciddiyealıyorgibiydik.TankAkanbaşkabiriyleevlenince,faytoncukızınbirmektupbırakıpkayalıklardanatlayarakintiharetmesi,tedirginetmiştibizi.Ogünlerinkaranlığıiçindetuhafişliyorduaklımız:Gençkız,intihar,Nihal.İştetamam,kurduküçgeni.

Deliğibulmayaçalışananahtarınsesiniduyduğumuzda,ikimizbirdenkapıyayönelmiştik.Duyduğumuzseslerdeyabancıbirşeyvardı.Başarısızbirikihamle,sonraanahtardeliğinedoğrugüçsüzbiritiş.

Nihalikiarkadaşınınkolundaydı.Başını,ağırlığıyüzündenkaldıramıyormuşgibi,ikiyanasallayasallayakaldırmış,"Sakınbanaiyidavranmayın!"demişti.

Şimdiolsaromantik-komikbirkarşılıkbulabilirdik,oysaogece"Nihalnebuhalin!"diyebilmiştik.PerişangörünüyordudeğilmiÇetin?Gündüzevdençıkarkengörmemiştim,amasüslenippüslendiğibellioluyordu.Makyajbileyapmıştı.Fakatherneolduysaüstübaşıdağılmış,makyajıiyiceakmıştı.Eteğikırışkırıştı,ayakkabısınıntekielindeydi.

İkimizbirlikte,birpaketiteslimalırgibiNihal'iarkadaşlarınınkolundanalmıştık.Arkadaşları,ikisarhoşkız,hemengitmeyeyeltenmişlerdi.Bizseolanbiteniöğrenmekistiyorduk.Kızlaralelacelebirşeyleranlatmıştı:Birarkadaşlarınınevindetoplanmışlardı,çokiçmişlerdi,Nihalağlamıştı,küsmüştü,hayırannevebabasındanhiçsözetmemişti.(Sorununsahibisendinsevgilidostum,insanpsikolojisinindolambaçsızyollardayürüdüğünü,enkestirmeyiseçtiğinidüşünüyordun!)Sonraikikızbirdenbiroğlanınisminigeveleyip,kapınındışınabıraktıklarıçantalarınısırtlayıpgitmişlerdi.

Nihalaramızdaduruyor,başıylabirliktevücudununüstkısmıdabirçemberçiziyordu.(Çetinciğim,hepsarhoşmuşgibidavrananlisedekimatematiköğretmenimizolsaydı,"Anlatılmayaçalışılanhareketaslındabirkonitanımlar."diyebiziuyarırdı,değilmi?)Senbirkolundanbenbirkolundantutuponuodasınagötürmüştük.İşteilkkezozamangerçektenanlamıştım,MuratAğabey'inhenüzonsekizindebirdelikanlıykensekizyaşındakiseninsorumluluğunuüstlenmesininnasılağırbirşeyolduğunu.

Nihal'ingiysilerisigarakokuyor,soluğundandarahatsızedicibirkokuyayılıyordu.Midedetekbaşınakalanözsuyunağzadoğruçıktığıyakıcıyolculuk."Aşağıdabirşeykalmadı,tamtakırkurubakır”ındilegelişi.SenböyleanlatımlardanhoşlanırsınÇetin.

YatağınaoturturoturtmazNihalkendinisırtüstübırakmıştı.Ayaktaduruponabaktığımızkısasüreiçindeodabizebakmış,"Banaiyidavranmayın!"demişti,sarhoşlarınengebelitelaffuzuyla.Pembegömleğininönüıslaktı.Uçlarınadoğruhafifçekıvrımlaşansaçlarındanbaşınısuyunaltınasoktuğuanlaşılıyordu.

"Banaiyidavranmayın!"diyebağırdıtekrar.

BenneyapacağımıbilmiyordumÇetin,ağlamayabaşlamasındankorkuyordum.Sensebirdiziniyatağa

dayamışNihal'ingömleğinindüğmeleriniçözmeyebaşlamıştınbile.Senhepböylesindirişte:Kurdunbeceremediğinibecerirgerçekbirbüyükanneolursun.

GömleğiniçıkardıktansonraNihal'isağasolaçeviripeteğininkopçasınıaramıştın.Kopçaeteğinarkasındaydı,Nihalyüzüstüydü.Tenrengibirsütyeninaskılarıyladördebölünensırtıveçocuksuomuzlarıbenitedirginetmişti.Kendimipisbirröntgencigibihissetmiş,seninçıkarmayaçalıştığıneteğiuzanıpbirucundandabençekiştirmiştim.Nihalyüzüyastığagömülü,tenrengikülotluçorabıylakalmıştı;çıkardığıiniltiyebenzersesiikimizdekendidilimizeçevirmiştik:Bundansonraonaiyidavranmayacaktık.Çetinbiliyormusun,tamoandaherşeybanamüthişkederligelmişti.Tenrengikülotluçorabıniçindengörünençiçekdesenliaçıkmavikülot,çorabıçıkardığımızdabeyazkarnıenlemesinegeçenpembemsilastikizi,yorganınaltınazorbelagiren,girergirmezsalyaakıtaraksızanNihal,ölümlerdenartakalan,birfidan,birfidanvebaşkahiçbirşey...

5Olanlarpekdeiçaçıcıdeğildi.

Baştanbaşlayalım:LisedenarkadaşımızFikret,üçhaftalıktatilinigeçirmeküzere,onyıldıryaşadığıvebizimhiçhoşlanmadığımızbirbiçimde"asılvatanım"diyenitelendirdiğiAmerikaBirleşikDevletleri'ndenTürkiye'yegelmişti.Geldiğininüçüncügünü,babasıveüveyannesiilebirlikteBodrum'dakiyazlıklarınagitmeküzereotobüsleyolaçıkmışlardı.OtobüsAnkara'dançıktıktanazsonra,Temelliyakınlarındakazayapmıştı.KazadaNiyaziAmcaveMelahatTeyzeölmüş,Fikretbirkaçkırıklaatlatmıştı.Sonradangazetelerdenvetelevizyondanöğrendiğimizegöre,onaltıkişininöldüğü,yirmiikikişininyaralandığıbukazanınnedeni,arkasınarömorkbağlıbirtraktörünyolaçıkmasıydı;hasatzamanıydı,budaMelahatTeyze'ninsaçlarına,NiyaziAmca'nınüstünebaşınakarışanbuğdaybaşaklarınıaçıklıyordu.Fikretbizekaldırıldığıhastanedentelefonetmişti.Hastaneyegittiğimizde,Fikret'lekonuşurkenikimizdeanlamıştık,zavallıarkadaşımızbabasınınveüveyannesininöldüğünügözleriylegörmüştüamabunusöyleyemiyordu.Söylese,onlarıkendisiöldürmüşolacaktısanki;böylebirkorkuhissediliyordutavırlarında,bakışlarında.Aptalcabirumutlaonlarıaramamızı,başkahastanelerebakmamızıbileistemişti.AynışeyibizdenhemensonragelenNihal'dendeisteyecekti.NiyaziAmcaileMelahatTeyze'yiAnkaraHastanesi'ninmorgundabulmuştuk.OradaherşeydenhabersizNihal'igörmüştük;böylecesessizağlamalar,zorunlutelefonlar,uzakakrabalarınziyaretleri,mezaryaptırmaişiveölümlerinresmimakamlarabildirilmesiylekabarıpalçalanbirakışbaşlamıştı.MelahatTeyze'nintezgâhıbeyazfayanslımutfağındaçaydemlemek,acılıkardeşlerevegelengideneufaktefekbirşeylerhazırlamakikimizedüşmüş,budaaslındabizeiyigelmişti:Hareketetmezsenacıüzerindebirikir.

Fikret'inAmerika'yadönmesigerekiyordu.Birgünbizeoradakihayatınınzorluklarından,tutunmakiçingözealdığışeylerdensözetmiş,Nihal'inüniversiteyibitirenekadarbizimlekalıpkalamayacağınısormuştu.Ankara'dayakınakrabalarıyoktu,onyılayrıkaldığıbuşehirdebizdenbaşkadostudakalmamıştı.

Fikretlerinevinelisedeykenkendievimizgibigiripçıkardık,MelahatTeyze'ninyemeklerindenazyememiştik.BizseninlekendimizihepikiligibihissederdikamaFikret’sizdeyapamazdık.Senİstanbul'agittiktensonrabizFikret'ledahadasıkgörüşmeyebaşlamıştık.Fikretbenimiçinseninyokluğunolmuştu.Onabakarkenseniözlemiştim,hayatımınenuçarı,enkapısıpenceresiaçıkdöneminiözlemiştim.ÜniversiteninsonlarınadoğruFikretilegörüşmelerimizseyrekleşmiş,onunaskerliğivesonundakapağıAmerika'yaatacağıişmacerasısırasındauzaklaşmıştık.Ardındanonyıl.Birikimektup…Türkiye'yegeldiğindebirkaçsaatlikgörüşmeler...Onunhayalleribizimkilerdenfarklıydı…Evet,Çetin,bukonuyagirmeyeceğiz.

Fikret'inisteğinikabuletmiştik.Aksi,NiyaziAmcaileMelahatTeyze'ninanısınasaygısızlıkolurdu.BizbudünyanınençokihtiyarlarınısevdikdeğilmiÇetin?İhtiyarlarayaraşırbirvefaduygusununpeşindenkoştuk.

Oysalisedeykenaynıevdeyaşamanıntadıdamağımızdakalmıştı,yıllarcabununhayalinikurmuştuk.Hayalimizekavuşalıüçaybileolmadanevimizebirmisafirgelecekti,üstelikikiyıllığına.Yutkunarakkabuletmiştik,seninâdemelmanbirkaçkezyukarıçıkıpinmişti.İçiboşüçbavulun,zıpkınveoltatakımlarının,aletedevatın,çamaşırlığın,eskibirmonitörün,dizlerinigüçlendirmekiçinaldığınpedallıtuhafbiregzersizaletininvekartonkutulariçindegençliğimizinendeğerlihazinesiolanseksdergilerinindurduğumutfağınyanındakiodayıboşaltıptemizlemiş,FikretyolaçıkmadanikigünönceNihal'inyatağını,masasınıveküçükbirgiysidolabınıbuodayayerleştirmiştik.Aferinbize!

Nihaldonuktu,suskundu.Neşelişeylere,herkesinherankarşılaşabileceğiküçük,güzelsürprizlerepektahammülüyoktu.

Sen,yurtdışındaveİstanbul'dageçenoncayıldansonra,üniversitedenarkadaşlarınıninşaatşirketindeçalışmayabaşlamıştın.Çocukluğununşehrinedönmekten,birlikteyaşamaktançokhoşnuttunamakabuletİstanbul'dan,MuratAğabeydenayrıolmakiçiniçinhuzursuzediyorduseni.

Bense,okulubitirdiğimdenbuyanakısakesintilerdışındayaptığımgibievdekitapçeviriyordum,Sevgi'yleikiyılkadarsürenilişkiminpençelerinietimdensökmeyeçalışıyordum.

İkimizde,yinelisedeykenhayalettiğimizbirşeyiyıllarsonrayaşayacağımızı,aynıkıza,üstelikdedahaannesininkarnındaykentanıdığımızbirkızaâşıkolacağımızı,kafamızınfenahaldekarışacağını,bilmiyorduk.

6Nihalbizekabadavranıyor,onunlailgilenme,onuneşelendirmeçabalarımızaifadesizbiryüzlekarşılıkveriyordu.Akşamyemeklerindebiraradaolmagirişimlerimiziyaevegeçgelerekyadaaçolmadığınısöyleyereksavuşturuyordu.Neyapacağımızışaşırmıştık.Durumukabuletmektenbaşkaçaremizyoktu.

Korkuyorduk.Onukorumamız,hangikılıklarabüründüğünübilmediğimizkötülüklerekarşıyanındaolmamızgerekiyordu.Gençliksancılarınınhayatıanlamsızkılananiölümlerlebirleştiğindenelerolabileceğiniikimizdeseziyorduk.Fikret'ebirmektupyazmayıdüşünüpsonravazgeçmiştik.BoynundabirboyunluklaveyüzüstüyatmasınaengelolankaburgakırıklarıylagittiğiAmerika'da,kardeşininperişanolduğunubilmesininneyararıolabilirdi!Nihal'lebizimilgilenmemizgerekiyordu.

OkışzorlugeçmiştiÇetin.Saçaklardansarkanbuzlarvehafifçeeriyipbulgursubirhalalankarıniyicekayganlaştırdığıdükkânönlerindekimetalkapaklar...Bunlarbayağıtehlikeliydi!Nihalhepaynıydı,varlığındanşüpheduymadığımızbiruçurumunkıyısındakollarınıikiyanaaçmış,sessiz...Kızçocuksahibigerginbabalargibiydik.Hersivilceyiaynısıkıntıylaaçıklıyorduk.Kızımızı,biröğretmenevininhavasızsalonunda,yılsonumüsameresinde,parlakpembegiysileriçindebaleyaparkengörmekiçincanatıyorduk.Biryandandagarsonlarıkollamakgerekecekti,çünküherifçioğullarıbüyükolasılıklabizimmasayıpekciddiyealmayacak,arasıcaklareksikgelecekti.İkincibiradansonrakibiralariçinaldıklarıfahişparadacabası.

DenizcilerCaddesi'ndekilokantayagittiğimizcumartesinihatırlıyorsundeğilmi?Sonradan,ogününtamda,"Herşeykarlıbircumartesigünübaşladı,"türündencümlelerkuranmilatmeraklısıgazetecileregörebirgünolduğunudüşündüm.

Öğlesaatleriydi,paltolarımızıgiyerkenbirdenbanabakmış,Nihal'inodasınıelinleişaretetmiştin,onudaçağıralımmı,dergibi.Bilmiyordum.Birsüresessizhareketsizkalmıştık.Sonrasen"Nihalbizçıkıyoruz,"diyeseslenmiştin.(Bizenasıldavranmamızgerektiğinitebliğettiğiogecedensonraikimizdeonunlakonuşurkenbirazsertbirtavırtakınıyorduk.)

Kızımızbizikurubir"gülegüle"yealıştırmıştı,oysaogün"Nereyegidiyorsunuz?"diyesordu.Odasındançıkmadan.Yürüyeceğimizisonradabirşeyleryiyeceğimizisöyleyince,reddetmeolanağıtanımayanbirseslesormuştu:"Bendegelebilirmiyim?"

EvdenDenizcilerCaddesi'nekadaryürüdüğümüzogün,hemgüzelhemzordu.Aylardırorasındanburasındançekiştirerekhayatakarışmaya,yaşamasevincivereceğineinandığımızşeyleryapmayazorladığımızNihalkendiliğindenkatılmıştıbize.Çokşeykonuşmakistiyor,konuşamıyorduk.Lokantayagirenedekbenyalnızcasaçaklardansarkanbuzlarınnekadartehlikeliolduğundansözetmiş,senseüzerindehafiferimişkarbulunanmetalkapaklaradikkatetmemizisöylemiştin!Okadar.Sessizceyürümüştük.Aramızdakitekyakınlık,senkayıpdüşecekgibiolduğunda,Nihal'lebenimaynıandakolunayapışmamızolmuştu.

Anıtkabir'inbahçesindekiağaçlarpamuktandı.Tandoğan'dayoldakikarkahverengiyedönmüştü.Garınperonlarındayinegüvercinlerdolaşıyordu.Kale,beyazlagriarasıbirfondaiyicebelirginleşmiş,yakınlaşmıştı.

Lokantanınkaldırımdanbirkaçbasamakaşağısındakikapısınınönünde,ayaklarımızıyerevururken,Nihalcamekândakiekmekkadayıfıtepsisinebakıp"Çokseverimben!"demişti.Dudaklarınıbirbirinebastırıp

başınısallayarakyutkunmuştu.

Allah’ımnekadarmutluyduk!Birbirimizdenöylegördüğümüziçinsanırım,pisboğazolmayaninsanlaraikimizdepekısınamıyorduk,pisboğazlıkbizceönemlibirmeziyetti.

Nihal'inbeyazbirkontrplaktabakasındanşımarıkbirçocuğadönüşmesi,yemeklerinbüyüktencerelervetepsileriçindesergilendiğimutfakcamekânınınönünde,avuçlarınıbirbirineyapıştırıpdizlerinihafifçekırmasıylatamamlanmıştı.LokantanıngörmüşgeçirmişaşçılarıutangaçbirgülümsemeylemutfağınbuharıiçindenNihal'iselamlamışlardı.

"Turşudaistermisin?"diyesormuştuk.

"Turşudaistiyorum,soğanda!"demişti.Mercimekçorbasınadaıspanağadasoğanyakışırdı.Ekmeğinasılbukadarincedoğrayabiliyorlardı?İkigarsonunmasalardanbirineoturuppirinçayıklamasınehoştu.Duvardafotoğrafıolanadamlokantanınsahibimiydi?Pulbiberyokmuyduacaba?Birazdapeçete;soğuktansıcağageçinceakmayabaşlayanburnuiçin.

Pekiekmekkadayıfınıyiyişinihatırlıyormusun?Nemüthişbirgösteriydio!Kadayıfınkaymaklabirlikteağzınıniçindedildişdamakdolaşmasını,sonrayemekborusundanaşağıyakayışını,midesinegirişini,bütünvücudusaydammışgibigörebiliyorduksanki.Oysagördüğümüzgözlerinikısmış,ahenklehareketettirdiğiçenesinibirazyukarıkaldırmışNihal'di.

"Buyemeğinüzerineçayiyigider,"deyince,Nihal'inogünşımarıkbirkızolarakkendinibizebırakmayakararverdiğinianlamıştık.

GençlikParkı'naOperakapısındangirmiştik.KarşımızaçıkansuyudonmuşhavuzNihal'iheyecanlandırmıştı:"Üstündeyürüyelimmi?"

Yürümüştük.Menevişlenenbuzunüzerindeadımlarımızıdikkatlidikkatliatarkengüzelgöründüğümüzüdüşünmüştüm:Buzunkırılganlığınıbütüneklemlerindehissedenüçkişi.Soldanikâhdairesi,onunyanındakenaraçekilmişsubisikletleri,kayıklar;dahageridedönmedolapvebirkaçaletinsolukrenkligörüntüleri;havuzunkenarıboyuncasıralanmışkurudallarınınüzerikarlıağaçlar;tamkarşımızdaışıklarıyanmayanyarımdairebiçimliköprü;hafifçesağımızdaulaşmayaçalıştığımızçaybahçesininserayıandırankapalıyeri.Herşeyköhneamaanaçtı.Kıştıişte.

Camlarıbuğulanmışçayhaneyegirdiğimizde,ortadagürülgürülyanansobaveaynıyöne(televizyonadoğru)dönmüşoturannargileliihtiyarlar,Nihal'inturistikbirşaşkınlıkçığlığıatmasınanedenolmuştu.SobanınçevresindeyanyanattığıadımlarladönenNihal'ebakarken,anneminsıksıksöylediği,sarmısağıgelinetmişlerkırkgünkokusuçıkmamış,sözünühatırlamıştım.BizeyüzvermediğioaylarboyuncaNihalolduğundanolgungörünmüştügözüme.Sobaileısınmadışındabirilişkikurmayauğraşmasına,bunudaçayhanedekilerinkendisiniseyrettiğindeneminbirbiçimdeyapmasınasinirlenmiştim.Şehringözdesemtlerindeaçılannargilecilerdensözetmesidesinirbozucuydu.Çetinseninsehiçbirşeyumurundadeğildi,üçkişiliksemaversöylemiştinbordoönlüklügarsona.Kaimparmaklarınınüçü…Güvenverenüç.Bizimüçümüz.Nargilekokusu,semaverinbuharı,televizyonunsesi,kapıaçılıncaiçerigirensoğukhava,hepimizolduğumuzdandahaihtiyardık.

Sonrasinemayagitmiştik.Nihaldağcılıklailgileniyordu,senmacerafilmlerindenhoşlanırdın,benimseyüzleşmektenhazduyduğumyükseklikkorkumvardı.Dolayısıylazirvedelisidağcılarındüşüpkalktıkları,inipçıktıklarıofilmegidebilirdik.AmaÇetinneredenbilebilirdik,kahramanlarımızınağabeykızkardeşikidağcıolduğunu,annebabalarınınacıklıbirbiçimdeöldüğünü.Üstelikbabanınölümsahnesi,Niyazi

Amca'nınkafamızdacanlandırdığımızveNihal'indebirbiçimdeaklınagetirdiğinidüşündüğümüzölümüylebasitbirbenzerliktaşıyordu.NiyaziAmcaotobüstenfırlayıpmetrelerceuzağadüşmüştü.Büyükolasılıkla,yeredüştüğündefilmdedüşenbabadaolduğugibi,birtozbulutuyükselmişti...Çetinbizseninleikibaykuşuz,başkabirşeydeğil!

Araverildiğindeçokgergindik.OysaNihalfilminnekadarsürükleyiciolduğundansözetmiş,dağcılıklailgilibirikibilgivermişti,tırmanışteknikleri,düğümler,çivilerfilan.BizuzaktankuruyordukÇetin,olanlarüzerinedeğilolabileceklerüzerinedüşünüyorduk.Nihalisezatenneyaşadıysayaşamıştı.Yineyaşayacaktı,tekraryaşayacaktı.Bunaengelolamazdıkki!Şuşarkıolayınıhatırlasana!Kiminaklınagelirdi,senintıraşolurkensöylediğinşarkıylaNiyaziAmca'nınsöylediğişarkıaynıymış!Bunu,evdebirbirimizealıştığımız,Nihal'inaramızdanpırılpırılbirsugibiaktığıogünlerde,seninatletleortalıktadolaşıpbanyonunkapısıaçıktıraşolduğunbirpazarakşamıanlamıştık.Aynayadoğrueğilmişbirelindetıraşbıçağıdiğerelinleyüzünügerdirirken"SevemezKimseSeni"yisöylüyordun,Nihalağlayaağlayasalondanodasınagidiyordu.

7Gazetecilerhaklıydı,Herşeykarlıbircumartesigünübaşlamıştı.

Artıkbirliktedahafazlazamangeçiriyorduk.HaftasonukahvaltıederkentelevizyondaseyredecekbirTürkfilmimuhakkakoluyordu.Sizsonrabirkaçgazeteninbulmacalarınıçözmeyegirişiyordunuz.KahveyiNihalilebenortaşekerliiçiyorduk,sensadeiçiyordun.Lisedeykenyaptığımızgibisalonda,pencereninönündeoturupsokağıseyrederkenmüzikdinliyorduk.

Akşamyemeklerindedeçoğunluklabirlikteydik.Haftadabir,seninevegelirkenSakaryaCaddesi'neuğrayıpaldığın,üzerindeismininyazılıolduğukesekağıtlarıiçindekibalıklarıpişiriyorduk.Bençeviridensıkıldığımdabasityemekleryapıyordum.Nihaldebazenzorluyemeklerekalkışıyordu,kadıncabirbecerisivardı,MelahatTeyzeilemutfaktazamangeçirdiklerianlaşılıyordu.

Ogünleridüşündüğümde,Nihal'leevdeyalnızkaldığımızhaftaiçigündüzlerinipekhatırlayamıyorum.Dahadoğrusuböylebirşeyinolduğunaşimdiinanamıyorum.

Düşüncesibileheyecanlandırıyor.Nihalodasında,salondayadamutfaktaykenbenodamdausluusluoturupçevirimiyapıyordum!Aradığımsözcüğüunutarak,rastladığımsözcüklerinpeşindenmigidiyordum!AslınabakarsanÇetin,Nihal,bizonaâşıkolduğumuzdavarlıkkazandı,fizikselözellikleribelirginleşti,dahabirgüzelleşti,çekicileşti;hatırlanıroldu.Önceaşkvardır.Hatırlamakda,acıçekmekde,sevgilimizevereceğimizçiçeğinfotosentezideondansonrabaşlar.

Henüzaşkınkenarçizgileriylebelirginleşmemişgünlerdenhatırladıklarım:

Nihalbanyonunkapısınıhafifçearalayıpsesleniyor."EnderAğabeyşofbenebakabilirmisin?Susoğukakıyor."Bakmıştım.Pilotkonumundaydı.Banyoyadoğrugidipsuyubirsürekapatmasınısöylemiştim.Düğmeyiaçıkkonumunagetirincebanyokapısınayaklaşıptekrarseslenmiştim."ŞimdiaçNihal!"Bununiyehatırlıyorumbiliyormusun?Çokgergindimdeondan.BanyokapısınınbuzlucamındanNihal'inçıplaklığınıfarketmiştim.Birgölgedendahafazlası…Parlakışığınaltındaturuncubirsıcaklık…Gazlambasıalevi…Girintiliçıkıntılıgazlambasıalevi…

NiyaziAmca'danNihal'ebağlananmaaşlailgiliişleriçinEmekliSandığı'nagidiyoruz.Birliktegitmeyiönermesiylebiryakınlık,dahadoğrusubirortaklıkbaşlıyor,kendisinisankibanabırakıyor.Görevlilerinsöylediklerinibenimanladığımıumarakçevresinebakmıyor.Halbukibutürişlerihiçsevmem,zatenbecerememde.Herşeyibenimdetekrartekrarsormam,katlarıboşyerebirkaçkezinipçıkmamgerekir.AmaogünNihal'inbanaihtiyacıolduğunuaçıkçabelliedişiyleatakbirioluvermiştim."Hanımefendibizdilekçemizievraktanzatengeçirmiştik!"

BirakşamNihalevehediyelerlegeliyor.Sanabirİngilizanahtarı(birkaçgünönceevdekinindişlerininartıktutmadığındanyakınmıştın),banaçalışırkenbelimekoyacağımküçükbiryastık(oturmaktanbelimağrıyor,diyeyakınmıştım)."Busenin,budasenin!"diyor.Şaşkınlıklafarkediyoruz,bizeyalnızcaisimlerimizlesesleniyor.Sonradandüşünmüştüm,nasılbirdenbireağabeyolmaktançıktık!

Birpazaröğledensonrakısıryapmayagirişiyorsun.Nihaldesanayardımediyor.İkinizgünlükişlerdeiyibirekipoluyorsunuz.Benoturmuşsiziseyrediyorum.Nihal'dentazesoğanlarıyıkamasınıistiyorsun.Yıkıyorvesensöylemediğinhaldedoğramayabaşlıyor.Hemdeseninhiçsevmediğinbiçimde,birhaylikaim.Onakızmıyorsun,hoşşakalarlatakılıyorsun.OysaSerap'abuyüzdenkızdığınıçokiyihatırlıyorum;ağlayarak,birkışgünütoplandığımızöğrencievininensoğukodasınakapatmıştıkendisini.

Şuseninmuhteşempatateslisarımsaklıomletiniyaptığınkahvaltılardanbirinde,Nihaluzanıptıraşıgelmişçenendekiekmekparçasınıalıyor.Solgözümünhemenaltındabirseğirme...Hâkimolmayaçalışıyorum.

Haftaiçibiröğledensonra,Nihalodamınyarıaçıkkapısınıyavaşçaiterek,"GirebilirmiyimEnder?"diyesoruyor.Birazzamangeçirmekiçingelmişgibi,kitaplığınönündeduruyor,kitaplarabakıyor.Biranoaptalcasoruyusoracakkorkusunakapılıyorum.Hayır,okumasıiçinbirkitapönermemiistiyor.(Çetin,ogünmasamdankalkıp,kutsalkitabımdiyebileceğim,sayfalarınımeyvelekeleriyledoldurduğumbirkitapvermiştimNihal'e.Amakeşkevermeseydim!Benizayıfdüşüren,algılarımıçarpıtanbirilişkiböylecebaşlamıştı.Bendenokumakiçinkitapönermemiisteyenlerinkalbimideistediklerinisanıyordum,hâlâöyle!)

Nihalbircumaakşamı"oraya"gitmekistediğinisöylüyor.Cumartesisabahkahvaltıdansonraeskievlerinegidiyoruzüçümüz.Havakapalıolduğuiçinmi,evinbütünışıklarınıyakıyorsunÇetin.Birikipencereaçıyorsun.Nihal'inbirşeyleralacağınısanıyoruz.Oisemutfağıntezgâhınayaslanmışkollarınıkavuşturmuşduruyor.Duruyor.Bizseninleevişöylebirdolaşıyoruz.Bütünoeşyalar!Kapıcıyaverilençiçeklerdışındaolduğugibiduruyorlar.Ölümdensonrabirhayatvarveonusankieşyalaryaşıyor.İlkgünlerincanacısıylaneyapılmışsayapılmış,sonraoradanhızlauzaklaşmışherkes.Amaiştekaçtığınyerdesinyine!Nihal,budünyanınacılarınındatıpkıdünyagibiyuvarlakolduğunukanıtlıyor.Evdenhiçbirşeyalmadan,ışıkları,pencerelerikendieliylebirerbirerkapatarakçıkıyor.Çıkıyoruz.

YinebiröğledensonraNihalelindekalbimleodamageliyor.Çokbeğendiğini,dahaönceokumadığıiçinhayıflandığınısöylüyor.Günlerdir,kitaptanhiçsözetmemesinibeğenmemesineyoran,buyüzdendekarnınaağrılargiren,özgüveniniyitirenbenEnder,sevincimisaklamayaçalışıyorum.

Birliktetemizlikyapıyoruz.ElektriklisüpürgeylekoridorusüpürürkenelindetozbeziyleyanındabirşeylersöyleyenNihal'iduymayıpnedensonrafarkedince,çığlıkatıpsıçrıyorsun.Üçümüzbirdengülmeyebaşlıyoruz.

Evdeyalnızolduğumgündüzsaatlerindebirşeyiçimikemirmeyebaşlıyor.Aklımıişimeveremiyorum.BirkaçkezNihal'inodasınagiriyorum.Çocukluğumdanhatırladığımbirürpertiyleeşyalarınabakıyorum.Birgünmasasındakikitaplarınarasındaküçükbirkâğıtgörüyorum,küçükbirliste:"şal,tüyler,elkremi,kuaför".

Nihal'inerkenuyuduğugecelerdenbirinde,seninodanda"buluşup"tuvaletalışkanlıklarımızüzerinekonuşuyoruz.Ortakkararımız:Artıkbanyodakiklozeteayaktaişemekyok!Oturağıindiripoturarakişeyeceğiz.Nihal'inklozetinkenarındakiçişlekelerinigörmesininhoşolmadığınıdüşünüyoruz.

Fikretiletelefondakonuşurken,onuyalnızbırakmakiçinsalondançıkmamızaelkolhareketleriyleengeloluyor.

Ağabeyinebiziövüyor."Nekadariyiarkadaşlarınvarağabey,çokşanslısın!"

Yüzifadeleri,gülüşleri,eviniçindekihallerigitgidebelirginleşiyor.

Televizyonseyrederkençoğunluklaikibacağınıbirdenaltınaalıyor.Uzundüzsaçlarınıarkadanikieliyletutupsağomzundanaşırıyorveönünebırakıyor.İkiyumruğunubirdenyanaklarınabastırıpdudaklarınıtavşandudağıyapıyor,boşluktabiryereuzunuzunbakıyor.Bazentırnaklarınıyergibiyapıyoramayemiyor.Geceleridişlerinigıcırdatıyor.(Bunu,suiçmekiçinmutfağagiderkenodasınınönündengeçtiğimizgecelerde,ikimizdeayrıayrıkeşfetmiş,birbirimizesöyleyinceepeygülmüştük.)Sabahları

sesikısıkoluyor.Gülerkensağelininparmakuçlarınıburnunagötürüyor.Gözgözegeldiğimizdegözlerinikaçırmıyor.Sessizlik,üzerindeonueksiltendeğiltamamlayanbirşeyolarakduruyor.

İştemilattansonrailkyüzyıldaNihal!Dahasonramı?Sonraonunherşeyiniezberledimben!Aramızdabildiğimizbütündillerdegeçenbirkonuşmabaşladı.Okonuşmayıkesmek,enazındanbenimiçinmümkündeğildi.

8KadınlaraNedenveNasılÂşıkOluyorum?PsikolojiDönemÖdevi.Hazırlayan:3603EnderEşik.

TamamÇetin,tamamönceseninkiniyapıyoruz,herzamankigibi!Benimelikalemtutmayandostum!

Hazırlayan:413ÇetinAras.

Busoruyasoyutyanıtlarvermektense,tektekyaşantılardan,hayatımagirenkadınlardanyolaçıkarakbirşeylersöylemekdahaanlamlıgibigörünüyor.Gözleriminiçinebakarakkonuşanherkızaâşıkolduğumlisegünlerinideğerlendirmedışıbırakıyorum.Yıllariçindedeğiştiğimiçindeğil,ortayauzunbirlisteçıkacağıiçin.Serap'tanbaşlamakistiyorum.AltındanbirsürüçarşafkaydırdığımSerap.(Böyleözelşeylerdensözetmekzorundamısın,diyesoruyorÇetin.Öğretmenbenimyazdığımıanlamasındiyeböyleayrıntılarvermekzorundayım,diyorEnder.)Serap'laüniversiteyiokumakiçingittiğimİstanbul'datanışmıştık.Ankara'dayakınarkadaşımEnderveFikretdışındapekkimseylegörüşmüyordum,karşıcinsleilişkilerimhayalleringölgesindekalıyordu.Erkeklerinarasındaykenkendimidahagüvendehissediyordum.Annesizbabasızgeçirdiğimçocukluğum,ağabeyiminseferberettiğiarkadaşları(çoğuerkekti)sayesindesevgisizgeçtidiyemem.Hattabayağışımartılmıştım,hiçbirilişkiiçinemekharcamamgerekmemişti.(Sadedegel,diyeuyarıyorÇetinEnder'i.Kadınlarlailişkinibelirleyenarkaplanıçiziyorum,diyeakademikbiraçıklamadabulunuyorEnder.)İstanbul'da,kızlıerkeklikalabalıkbirarkadaşgrubumolmuştu.Pekçoğumuzdeğişikşehirlerdengeliyorduk.Aynıbölümdeydik;dersler,ödevler,sınavlaraçalışmalarderkenhergüngörüşmeyebaşlamıştık.Serapdabugrubuniçindeydi.Oİstanbulluydu.Yineaynıgruptanİzmirlibirçocuklabirlikteydi.BenbunuumursamadanSerap'ayaklaşmayaçalıştım.Çünkübanayaramazbirçocukgibiolduğumusöylüyor,şefkatgösteriyordu.Sevgilisinihiçesayarakkararlıbirbiçimdeonunlailgilenmemdenetkilendiveodabanadoğruadımattı.Otüysüzçocuktanayrıldı;çocukdagrubumuzdanayrıldı.İlkkezgerçekbirilişkiyaşamanınsarhoşluğuylagünümügecelerimiSerap'lageçirmeyebaşladım.Gündüzleridersleriasıpbizimevegeliyor,geceleridersçalışmabahanesiyletoplandığımızöğrencievlerindebiranöncebirodayaçekilmekiçincanatıyorduk.Buarada,birlikteolmaimkânıverdiğiiçin,öğrenciderneğinintoplantılarınakatılıyor,bazıgünlergrubumuzdanarkadaşlarlabirmasanınetrafındabirarayagelipkitapokuyorduk.Gruptakikızlardanbirininsevgilisiüstsınıflardan,okuluuzatmışbiriydi.Adam1980öncesinigördüğünü,yaşadığınısöyleyenbirüçkâğıtçıydı.(Çetinkusurabakmaamaoadamıbendetanıdığımiçinböyleyazmaktabirsakıncagörmüyorum.Anlattığıkanvermehikâyesinihatırlasana!Civardabiryerdeçatışmaolduğunuradyodanduyupbirarkadaşıylabirliktehastaneyegidiyorlar,yaralılarakanvermekiçin;gittiklerihastanedekilerinsağcıolduğunuöğrenincekanvermektenvazgeçiyorlar.Buuydurukhikâyeyianlatmıştısolculukdiye!Ayrıca,yinetopluolarakkitapokuduğunuzbirakşam,adamınbaşparmağıylaöncekulağınısonradişiniensonundadaburnunukarıştırdığınısengözlerinlegörmüş,bunuiçindeenufakbiraşağılamaifadesiolmadanbirçeşitpaylaşımarayışıyla,hepberabergülmekiçinmasadakileresöyleyince,ağıreleştirileremaruzkalmıştın.Oysanevardısankibunda!İnsanailişkinhiçbirşeysanadayabancıdeğildiişte!Tamamkonumuzadönüyorum.)Serap'laduygularımızıeskitecekkadaruzunbirsürebirlikteolduk.Onunbazıtavırlarıilknezamansinirlendirdibeni?Akşamlarıevinegidenekadaronunlabirlikteolmakiçinbindiğimbelediyeotobüsleritamolaraknezamanbirişkenceyedönüştü?Bilmiyorum.İlişkimizinbittiğinihissediyordum.AmaSerapstajiçingittiğiyabancıbirülkedebirbaşkasınaâşıkolduğunusöylediğindeçılgınadöndüm.Yenidenbirlikteolmakiçinyapmadığımıbırakmadım.Üzüntümdenneredeyseonkiloverdim.(Bukadarıdafazla,diyeitirazediyorÇetin.Dönemödevlerindenesnellikbütünöğretmenlerinaradığıbirşeydir,diyekandırıyoronuEnder.)Ayrılıpbirleşmelerledoluyorucubirdönembaşladı.Lisefizikkitabımızınkapağındakibilyegibi,bizdeyereherçarptığımızda

dahaazyükseliyorduk.Sonunda,birsüreyerlebirgidipdurduk.Ayrıldık.

Ayrılığınhemenardındanyurtdışındaşantiyelerdeçalışmayabaşladım.Bolboliçkiiçiyordum,barakalardaciritatanfarelerinburnumuyadakulağımıkemirmesineizinvermemekiçinışıkaçıkgözümaçıkuyuyordum.(Çetin,öğretmenbunainanmayacakamabenbiliyorumsengözünaçıkuyuyabiliyorsun!)Oralardakadınlarlailişkimbirdönemödeviningerektirdiğitutuculuktanbirhayliuzaktı.Yediyılböylegeçti,içkininiteklemesiyledoğrudürüstkonuşamadığım,anlaşamadığımkadınlarlasevişerek,sevişirkenbilebirfarebiryerlerimikemirecekdiyekorkarak.

Türkiye'yedöndüğümdearkadaştoplantılarında,tanıdıklarınnişanlarında,düğünlerindegözümüokşayankadınlardanilgimikarşılıksızbırakmayanlarlabirlikteoldum.Hiçbirineâşıkdeğildim.Onlarasevişilecekgüzelcanlılar,doğaharikalarıolarakbakıyor,bukatıgerçekçiliğiaşacakromantizmikendimdebulamıyordum.ArkadaşımEnderlebilekadınlarlaolduğumdandaharomantiktim.(Ahşukörolasınesnellik!)

Sonuçolarak,benSerapdışındakimseyeâşıkolmadım.Onaâşıkolmamınnedenide,banageçmişimdekisevmesevilmebiçiminitekraretmeolanağısağlamasıydı.

Yararlanılankaynaklar:YurtAnsiklopedisi,KemirgenlerleMücadeleElKitabı,BelirliGünlerveHaftalar.

EvetÇetin...Sonuçcümlesibirazzayıfamaolsun,buödevleonüzerindensekizkaparsınbence.Şimdibenimkinegeçelim.

KadınlaraNedenveNasılÂşıkOluyorum?PsikolojiDönemÖdevi.Hazırlayan:3603EnderEşik.

Bendevehattabaşkakimsedeolmayanbirşeyesahipolduğunusezdiğimkadınahemenâşıkolurum.(Birazdahaaçıkolamazmısın,diyorÇetin.Neyesahipolmak?MarmaraDenizi'ndekiçipuralariçindonatılmışbiroltatakımınamıörneğin?YoksaucuHazretiAli'ninkılıcıgibiçatallı,keskinkısmıtırtıklı,entazeekmeğibilekabuklarınıetrafasaçmadankesebilenbirekmekbıçağınamı?GülünçleşmeÇetin,diyorEnder;başkatürlüanlatabilseydim,anlatırdım.)Yararlanılankaynaklar:OlgunÂşığınKılavuzu:OnAltınSekizGümüşÖğüt.(Nasılyani,bukadarcıkmı,diyesoruyorÇetinşaşkınlıkla.Evet,diyorEnder,bazenedebiyathayattandahaaçıklayıcıdır.)

9Nihalartıksıkçaodamageliyordu.Öylekiyoğunlaşmamgüçleştiğindençeviriyiiyiceboşlamıştım.Sensevgilidostum,işyerindekâğıtbardaklardaçayüzerineçayiçerkenyadabirihaleiçinbirdevletdairesindekoştururken,bizNihalilehoşzamanlargeçiriyorduk.Senindeonaâşıkolduğunuanlayanakadarbirsuçlulukduymamıştım.

Nihal'inhangigünlerhangisaatlerdeokuldaolduğunuöğrenmiştim.Pazartesigünboyuokuldaydı,sendenhemenöncegeliyordu,yorgunoluyordu.Salısabahlarıbirliktekahvaltıyapıyorduk,evdenöğleyinçıkıyordu.Çarşambayinebütüngündersivardı.Perşembevecumagünleriöğledensonraheparalıkdurankapıdanodamabirserinlikdoluyordu,banakendimi,giysilerimisevdirenbirserinlik.

Nekonuşuyorduk?Bennekonuşuyordum?ÇünküNihalbirkaçsorudansonrageriçekiliyor,dinliyordu.Bense,önündeşekilverebileceğigözalıcıbirmermerparçasıduranheykelcininiştahınasahiptim.Kitaplardankonuşuyorduk.BirzamanlarMuratAğabey'inbenimiçinoynadığırolüşimdibenNihaliçinoynuyordum.Nihalbirkitabıbitirirbitirmezyenisiniistiyordu.Evetkitaplardankonuşuyorduk;sinemadanvemüzikten.Kendimikaybederimbukonulardakonuşurken.Beğendiğimşeylerihiçbirsınırlamaduymadanöverim.Herbeğenenukaladır,olmalıdır.Heleetraftasenyoksannasıldaukalacakonuşurum!Dostluğumuzuövenler,geçmişimizianlatanlardışındagüzel,iddialıcümlelerkurmamseniheprahatsızetmiştir,değilmiÇetin?Engüzelküfürlerinidebenböylekonuşurkenedersin.

AmaNihal,gözlerinidikmişdinliyordu.Bütüninişçıkışlardabanaeşlikediyor,gözlerimdolarsaonundagözleridoluyor,şakalarımagülüyordu.Hangiheykelciyarattığıheykelebirdetutupâşıkolmaz!

Karayavurduğumuzgünlerdenbirindesendesöylemiştin,benihepşaşırtanbundansonradaşaşırtacakolankavrayışınla:"Senyinekendinisevdin.Benseonusevdim!"Buikikısacümledevurgulanmasıgerekensözcükleridevurgulamıştın.Herşeyolupbittiktensonrakonuşuyorduk.Birgüzeloturmuştuiçimesöylediklerin.Yıllarönceistanbul'da,bütüntavırlarımda,konuşmalarımdahep"enduygusal,enkırılganbenim"havasıolduğunu,buyüzdenyakınlarımıbaskıakmaaldığımısöylemiştin.Böğrümdetekhamledesapmakadarsoktuğunbıçağınlabalkonaçıktığımda,istanbul'unberbat,nemlihavasınıgüçbelaiçimeçektiğimde,doğrusöylediğinibiliyordum.

"Senyinekendinisevdin.Benseonusevdim!"

Benimiçinaşkınmümkünolmadığınıdüşünmüştümbirdenbire.Benliğimöylesineirileşmiştiki,onuaşıpbirbaşkasına,Nihal'eulaşmakmümkünolmuyordu.Amaiçimdekititreme,ikidebirelimlekaşlarımıyukarıdoğruitmemenedenolanheyecan,biryere,Nihal'inkalbinevarabilirmişimgibihissettiriyordu.KalptenkalbebiryolyokmudiyeceksinÇetin!Sensöylemezsenbensöyleyeceğim,herşeyidarmadağınbırakarak,düzenleyerekdeğildağıtarak,allakbullakederekhatırlamaya,yazmayadevamedeceğim.MuratAğabey'inbiriçkisofrasındankalkarkensofrayıtoplamayaçalışanikimizesöylediğigibi,"Bırakalımdağınıkkalsın."

Şöylesöylenebilirmi:ZaaflarımınüzerineabanarakseviyordumNihal'i.Tamammı?Oldumuböyle?Şimdidevamedelim,ikiyılsonraesipgürlemişiz,çokmu?

SözünkısasıkoşullarbenimNihal'ledahafazlazamangeçirmemisağlamıştı.Akşamlanvehaftasonlarıüçümüzbirlikteolduğumuzdayaşadıklarımızseninmesafeyikapatmanayetmiyordu.Üstelikdekonuşarakkatedilmişbirmesafeydibu,yinekonuşarakkapatılabilirdi.Aliştebirkeredahadostluğumuzun

tarihindenbiryaprakkopupdüşüveriyorbusatırlarınüzerine:"Kitapokudukçabendenuzaklaşıyorsun,"demiştin,lisesondaydık,benbirhastalığakapılmışgibiMuratAğabey'inkitaplarınıokuyordum.Senozamandananlamıştın,konuşmak,okumak,yazmaksanagöredeğildi.

SizNihal'lepekazbaşbaşakalabiliyordunuz.Günlükhayatıngerekleriniyerinegetirirkenbirikilioluyor,sonraayrılıyordunuz.Bizseikikişiliktörenleryaşamayabaşlamıştıkbile.Nihalodamageldiğindekonuşmalarımızamüzikeşlikediyor,çoğunluklaçayiçiyor,güneşışınlarınınNihal'insiyahkadifeterliklerinevurmasınıizliyorduk.Kışlabahararasıgünleringüneşi,akşamlanbatıdaupuzunkoyugribulutlarınaltındasandanturuncuyageçerken,biryandandaNihal'inayakbileklerindendizlerinedoğrutırmanıyordu.SengelmedenNihalodasınadersçalışmayagidiyor,benyemekhazırlıyordum.Ozamanlarpeküzerindedurmamıştımamaortadaşöylebirgerçekvardı:Nihalmutfaktayemekyaparken,bulaşıkyıkarkensanayardımediyor,banabunuteklifbileetmiyordu.Yalnızcatekbirgün,havuçsalatasıyaparkenhavuçlarıotırtıklamış,benrendelemiştim.ÖnemlibirayrıntıdeğilmiÇetin?Odaanlamıştıherhaldeikimizdenbiradamolacağını,benimlekonuşulacağınıseninleyaşanacağını.

Martınsonlarındabirakşam,odasınagitmezamanıgeldiğindeyinesessizcekoltuğundankalkmış,"Birazyürüyelimmi?"diyesormuştu.Tindersticks'in"Let'sPretend"içalıyordu.Önerisinesevinmiştimamagüzelimşarkıyıdinlemedenkalktığıiçindesinirlenmiştim.Şarkınınbitmesinibeklemiş,sanabirnotyazmıştım:"Bukızkemanlarıduymuyor!Yemeğegirişme,lahmacunalıyoruz!"

Giyinipçıktık.Ayakkabılarımıbağlamamıştım.Apartmanıngirişindekibasamaklaraoturupbağlıyordumkibirbaktımodayanımaoturmuşbotlarınıbağlıyor.YanyanaydıkÇetin.Yüzünüperdeleyensaçlarınıkulağınınarkasınasıkıştırdı,burnuvedudaklarıylabanadoğrudöndü.Dudaklarınınbitimindekiokıvrım...DudaklarımızbirbirinedokunsunistedimÇetin.Gerçektenyalnızcabunuistedim,yoksa,onuöpmekistedim,diyeyazardım.Dudaklarımızbirbirinedoğruuzansınvebirbirinedokunsunistedim.Osıradaİhtiyarelindesüpürgeyleapartmanınkapısındangirdi.Basamaklardaneyaptığımızıanlamadı,şaşkınşaşkınbaktı.Onakonuşmafırsatıvermeden,iyiakşamlardileyipkalktım,pantolonumunarkasınıçırpargibiyaptım.

Parkadoğruyürümeyebaşladık.İstediğimşeyinşiddetiylesarsılmıştekkelimeetmiyordum.Benisarsanyalnızcailkkezbukadaraçıkbirbiçimdehissettiğimçekimdeğildi.Çetinbiliyorsun,geçmişyaşantılarımıarkamaalıpbambaşkaöpüşmeleristeyebilirdim;oysavücudumdakielektriğitoprağaaktarmakiçinçıplakayakladolaşmakgibibirşeydiistediğim.Onabirşeyvermek,ondanbirşeyalmakistemiştim.Tekveküçükbirşey…Ahbunuanlatamam!Benihâlânasılsarsıyor...İsteğinçocuksuluğu,basitliği...Bütündeneyimlerimibirdensilivermesi...GalibatamozamananlamıştımNihal'eâşıkolduğumu.Basitşeyleristeyince,basitşeylerdenzevkalmayabaşlayınca,anlıyorumkiâşıkolmuşum.Güneşinbatışıysagüneşinbatışı!Dolunaysadolunay!Koşarakbirkumsalagiderim,ateşyakarım,gitarımla"BoatontheRiver"ısöylerimyadasevdiğimkızıngözlerininiçinebakarakderimki:"Sarmaşdolaşkollarımdaolmanıbekleyemem!"

Yineogünlerde,yandakiapartmanınenüstkatındakiliselikızın,orglaherkesindilindekibiraşkşarkısınıçalıpsöylediğiniduymuştum.Onlarınpenceresidebizimpenceredeöğlegüneşininverdiğicesaretleaçıktı.Beyaztülhafifçesallanıyordu.Taze,temizhavageliyordu.Kızınsesidetoneydi,yanlışnotalarbasıyorduamabubiraşkşarkısıydı,mutluluklamutsuzluğuaynıtepsidesunuyordu.

10Herşeyzorlaşmıştı.Karmaşıklaşmıştı.KalpvücudakanpompalıyordudeğilmiÇetin?Geceleriuyuyordukdeğilmi?Bütüngünodamdaoturup"PsikolojininKaranlıkYüzü"isimliüçyüzküsursayfalıkkitabıçeviriyor,Nihal'ibeklemiyordumdeğilmiÇetin?

HiçbeklemediğimhaldeNihalbiröğledensonrageldi,kitaplığınönündekikoltuğuna(artıkonunkoltuğuydu)oturduvesordu:"Çetinlenasıltanıştınız?"

Çalıştığınyerdensorugelmesidiyebenbunaderim!Anlattım.

Ortaokuldanbaşladım,henüzarkadaşolmadığımız,hattakavgaettiğimizotarihöncesidönemianlattım."Kavgamıetmiştiniz?"diyesorduNihalgülerek.Nasılbaşlamıştıhatırlamıyorumamabenimsondarbem,tebeşirtozunabulanmışkaratahtasilgisiniceketinesürmekolmuştu.Lacivertcekettentebeşirtozuçokzorçıkıyordu.Sendekarşılıkolarakkavalkemiğimebirtekmesallamıştın,gözümdenyaşgelmişti.GüldüNihal."Kavgadaederlermiş!"dediküçükçocuklarasöylendiğigibi.

Çetinortaokuldaseninleilgilipekçoksöylentivardı.Annenivebabanıilkokuldaykenbirtrafikkazasındakaybettiğinihepimizbiliyorduk.Ağabeyinlebirlikteyaşadığınıda.İlkokuldaseninleaynısınıftaolanlarsorunlubiriolduğunusöylüyorlardı;tabiibuişyeriTürkçesinikullandıklarınısanmıyorum.Doğrudandelidemişlerdirbelkiyadaaklındanzorunolduğunusöylemişlerdir.Dostum,diyeceğim,öylepeknormalbirigibigörülmezdinsenortaokulda.Fenöğretmenikalıtımkonusunuanlatırkensenikaldırıp,"Örneğinbakınarkadaşınızınkulaklarına..."diyerekseninüsttarafıkafanayapışıkkulaklarınıgösterdiğinde,"Anneninvebabanınkulaklarınasıl?"diyesorduğundabütünsınıfgerilmiştik.Senseyalnızcagülümseyereköğretmenebakmıştın.Birşeysöylememiştin.Fransızcaderslerindegirdiğingülmekrizlerinenedemeli?Siyahçerçeveligözlüğü,sımsıkıbağlısaçlanvefularıylabirçizgiromankahramanıgibigörünenöğretmensenidışarıyollardıböylezamanlarda.Zavallıkadınarkandanpsikolojiksorunlarınolduğunu,bizimsanayardımcıolmamızgerektiğinisöylerdi.Böylecehepimizbirazdahagerilir,sendençekinirdik.Oysayaşanan,Fransızcakitabımızınilksayfalarındakibirkarşılıklıkonuşmanınhayatageçmesindenbaşkabirşeydeğildi."OüestÇetin?"diyesorardıbirçizgiçocuk,parmağıylauzaktatekbaşınaduranÇetin'igöstererekyanıtlardıdiğeri:"IIestlâ-bas!"

Nihalkendinikaptırmışdinliyordu.(Senanlatırsındadinlemezmi,dediğiniduyargibiyimÇetin,ikimizdensözediyorumya,artıkpohpohlarsınbeni!)Onalisebirincisınıftabirkaçarkadaşımlabirlikteçıkardığımızduvargazetesinianlattım.SonrabirsabahsınıfageldiğimizdeseninveFikret'inhazırladığı,başyazısında(!)amacınızınrekabetdeğilbirliktedahaiyiyeulaşmakolduğubelirtilenduvargazetesinigördüğümüzü...Nihalburadakıkırdamıştı,"BenimağabeyimFikretmi?"diyesormuştu.Bunubilmemesineşaşırmıştı."Senozamandahadoğmamıştınki!"dedim,bunaçokgüldük.DüşünseneÇetin,sizinFikret'leogazeteyiçıkarmanıznisansonu,ikigazeteyibirleştirmemizmayısbaşı.Yanibizimarkadaşlığımızınbaşlangıcı.Nihaliseoyılınekimindedoğmuştu,MelahatTeyze'ninFikret'eseslenişihâlâkulaklarımda.

Nihalikimiziağabeyiylekâğıtoynarkenhatırladığınısöyledi.Seninyurtdışındakişantiyelerdenbirindentatilegeldiğin,Fikret'inAmerikaöncesi,benimherzamankigibihiçbirşeyinöncesisonrasıolmayangünlerim...

Duvargazetemizisizinevdehazırlamayabaşladığımızı,haftadaenazbirkezokulçıkışındasizdetoplandığımızıanlattım.Hatırlamaktanbıkmadığımız,önümüzeçıkanherkeseanlatmayabayıldığımız

şeyler...Nihaldeilgiyledinliyordu.Yoğunyaşananbirilişkianlaşılanherkesinilgisiniçekiyordu.

"Peki,"dediNihal,bilimselbiraraştırmayapıyormuşgibi,ciddiyetle,"Nedenikinizyakınlaştınızgazetecileriçinde?"

Kimbilebilirkibunu?Kalemielinealıpikiinsanıbirbirinegötürenyolubulmayaçalışanbiri,tekbirçizgiçizmeyibeklerkenkaralamayıandıranbirresimçizer.İkiinsanıbirbirinegötürensayısızyolvardır.Amagelbizburada,ikimiziçinayrıayrınedenlerdenkaynaklanan"erkenailekurmaisteğinin"hafifkıvrımlıyolundangeçelim.

Gazeteyicumaöğledensonralarıhazırlıyorduk.Okuldansonraherkesönceevinegidipyemekyiyor,üzerinideğiştiriyor,sonrasizegeliyordu.Seninsehercumaöncepazarauğrayıpalışverişyapmangerekiyordu.Birgünbanabirliktepazaragitmeyi,sonradasizinevdeyemekyapmayıönermiştin.Pazarcıvılcıvıldı.Domatesvesalatalıkçıkmış,tezgâhlarınçoğuerikveçağlayeşilinebürünmüştü.Aradaçileklerinkırmızısıgözalıyordu...Ogünbelkidebiryetişkingibihissetmiştimkendimi.Enazındananneminyanındahiçbirşeyleilgilenmedendolaşıpdurduğum,biranöncekurtulmayıistediğimbiryergibideğildipazaryeri.Biroyunoynargibiydik.Banasınıftahoşlandığımbirkızolupolmadığınısormuştun.Nihalkoltuğundadoğrulupsırtınıdikleştirmiş,bengırtlağımdantuhaftemizlemesesleriçıkarmıştım,seninbupatavatsızsorunkarşısında.OnaönceNur'dansonradaZühal'densözettim.İsimlerdekitesadüfyüzümükızarttıÇetin.Galibaölenekadarböyleaptalcaşeyleryüzündenyüzümkızaracakbenim.Şunubiliyorum:Birineâşıkolunca,ömrünboyuncaonuaramışsındasonundabulmuşsungibi,geçmişinitekrarkurgularsın.Basittesadüfleraşkınilahigücününişaretleriolurçıkar.Şimdiburayayazıncabaknekadargülünçolacak:LisesondaâşıkolduğumkızınismiZühal'di;yirmiyılsonra,Nihal,demekki,tabiiya,büyükbiraşkbu,aşkınilahiadaletisonundabizibuluşturduvesaire...

Buyüzkızartıcıtesadüfüatlattıktansonra,sizinevdeyediğimizilkyemek:Memlekettengelenkavurmayakırılmışyumurta,yanındayoğurtvebirkiloyayakıncaneriği.

Artıkneredeyseherokulçıkışındabirliktesizinevegidiyorduk.Uydurukyemeklerineşeyleyapıyorduk.Örneğinşufırındapatatesyemeği...Yineyapalım,hepyapalım.Halkahalkadoğranmışpatateslervesoğanlartepsiye,birsırapatatesbirsırasoğanolacakbiçimdedizilir,üzerlerinetuz,kimyon,karabiber,kekikvekırmızıbiberkatılmışsalçalısudökülür,incetereyağıdilimleriyerleştirilirvefirmaverilir.Pişinceafiyetleyenir,bitirilemezse,arzuyagöre,Fikretaranır,ona"GelsanayemekayırdıkFikret,"denir!Nihalşakacıktankızdıbize."Galibaağabeyimipeksevmiyordunuz!"dedi.Benseaksineonuikimizindeçoksevdiğini,amabizimkininbirtüraşkolduğunusöyledim.YinedoğrulupsırtınıdikleştirdiNihal.

Okuluntatilegirmesiylebirliktesabahtanakşamakadarbirlikteolmayabaşlamıştık.Evdenpekçıkmıyor,yapacakbirşeymutlakabuluyorduk:Yoldangeçenlereçürüksebzemeyveyadaiçisudolunaylontorbalaratmak,eviniçindebaharatsavaşı,susavaşıyapmak,hiçyoktankederlenippencereninönündekikoltuklardaoturupradyodinlemek.Saatonyedioniki"Sizlerİçin".Saatonsekizsıfırsıfır"StüdyoFM".Nihalbilmiyortabii.

Sokağınaşağısındabirevinbahçesindekikirazadalıyoruz.Senyenipantolonunu,lekelenirdiye,çıkarıpmayoylakalıyorsun,ağacınüstündemayoylayken"dalmak"fiilinihakkıylayerinegetirmişoluyorsun.Nihalsormuştu,bendesorayım:"Pantolonunaltındamayonearıyordu?"Oakşamikimizdeishaloluyoruz,tuvalettençıkamıyoruz.Nihalyinekıkırdıyor.

Birgünparamızlaalabileceğimizkadarhelvaalıpyarımşarekmeğiniçinekoyuyoruz,yediktensonrada

gözlerimizkararıyor,bayılacakgibioluyoruz.Başkabirgünsalondakimasanınüzerinegazeteseriyoruz:zeytinekmekveçay.Mutfaktakilavaboyaeğilipkavunkarpuzyiyoruz,sulanbileklerimizdendirseklerimizeakıyor."Nekadaroburmuşsunuz!"diyorNihal.Gururlagülümsüyorum.

Yanapartmandayaşayangüzelkadınbalkonaçıkınca,seninodanınpenceresininönündeyereyatıpeteğininaltındagörebildiğimizkadarçokşeygörmeyeçalışıyoruz.Evinkitaplığınısabırlaaraştırıyoruz;hangikitabınhangisayfasındasevişme,çıplakkadınanlatımıolduğunuavucumuzuniçigibibiliyoruz.Salondakikanepeyeoturupbirkızlayakınlaşmanınyollanüzerinebütünüylekurgusalkonuşmalaryapıyoruz.Nihal'inyüzükızarıyor.

Liseikincisınıftaaynısıradaoturmayabaşlıyoruz.Üzerindekalemkoymaoluğuolanmasamızıkendimizedoğruiyiceçekinceikikişilikdünyamızkuruluyor.Orayaöğretmenlergiremez,yabancılargiremez.Dersler,sınavlarartıkbaşkabirşey,artıkbizbaşkabirşeyiz.Biryılsonra,liseyıllığındayeralmamayakararveriyoruz."Onlarabirbirimizdennedensözedelimki!"diyorsunsen."Bizimtarihimizbaşkatürlüyazılsın!"diyorumben.Fotoğraflarımızıvermezsekdiplomalarımızı"alamayabileceğimizi"söylüyorsınıföğretmeni.Sonundafotoğraflarımızınyanındayalnızcaisimlerimizvenumaralarımızyeralıyor.Diplomalarımızıalmakiçinbukezdeoyıllıklarısatınalmakzorundakalıyoruz.Nihal'esolomzununhemenarkasındaduranyıllığıgösteriyorum.Kucağınaalıpsayfalarınıçeviriyor.Arkaarkayasoruyor."Nurhangisi?Zühalbumu?Ağabeyiminyazısınıkimyazmıştı?"

YıllığıyerinekoyarkenNihal"HerşeygerçektenokadargüzelmiydiEnder,yoksasenmigüzelanlatıyorsun?"diyesormuştu.

Gerçektengüzeldi,değilmiÇetin!Hayatımızınengüzelgünleriydi.Dahaonbeşyaşımızdaaynıevdeyaşıyorgibiydik.MuratAğabeyaskerdeykenvebankaonuİngiltere'yegönderdiğinde,ağabeyininnöbetçibıraktığıarkadaşıylabirliktebendesizdekalmayabaşlamıştım.Nihal,aileminbunanasılizinverdiğinisorunca,tekveerkekçocukolmanınüstünlüklerinden,annebabamınbenipekçokkonudaözgürbıraktıklarındansözettimamaizinvermeselerdesizdekalırdım,biliyorum."MuratAğabeypeki,orahatsızolmuyormuydu?"Onundabenisevdiğini,derslerindesanayardımcıolduğumiçinarkadaşlığımızdanrahatsızlıkduymadığınısöyledim;birliktedersçalıştığımızı,kopyaçektiğimizifilananlattımamaikimizinliseyinasılbitirebildiğini,üniversiteyenasılgirebildiğinibenbilehâlâbilmiyorum.Aklımızokadarbaşkabiryerdeydiki!

SonraMuratAğabey'inişinedeniyleİstanbul'agitmesi,senindeüniversitesınavındayalnızcaİstanbul'dakiokullarıyazman...Günlercegecelerceayrılıktörenleridüzenleyişimiz.Eylülünbaşındabiröğledensonraevinönünegelenkamyon...Eşyalarıyüklediğimizokamyonlabirlikteİstanbul'agittiktensonrabanayazdığınilkmektup:"Şoföryoldauyumasındiyeadamasorusorupdurdum.Yedisülalesinianlattırdım.SoracaksorukalmayıncaİstiklalMarşı'nıterstenokumasınıistedim!"HerzamankiÇetin,safbirneşeiçinde…İkincimektubunudersteykenyazmıştın:"Dışarıdayağmuryağıyor,hocakısmitürevianlatıyorvebensenidüşünüyorum."Başkabirmektubunşöylebitiyordu:"Buradahavalarsoğudu.SanırımtümTürkiye'deböyle!"

Telefonkonuşmalarımız.İlköğrencikredinlealdığıngitar...Yaptığınbesteyitelefondadinletişin:"Tımbırtımbırdostlukturbizimanlayışımıztımbırtımbıronunlavarızyaşarıztımbırtımbırortamşartlarneolursaolsuntırımtırımsevgidiraramızdaki."

Nihal'eşöylesöyledim:"Çetinİstanbul'agittiktensonratanıştığımyakınlaştığımerkekyadakadınherkesteonuaradım."

"Kadınlardadamı?"diyesorduNihal,ikieliylekoltuğunsağkolunututmuş,soltarafıtamamenboşbırakmıştı.Onunbuyanduruşunabendeyanyanbakarakkarşılıkverdim:"Evet,evet.Kadınlardavehattacaneriklerinde!"

SeniaramıştımÇetin,çünküsenilktin.Bizilktik.

Bazendüşünürüm,yıllarcaayrıkalmasaydıkbukadarsıkıdostolurmuyduk?Hepözlemeseydik...Ayrışehirlerdeykendegörüşüyordukamabubizeyetmiyordu.Aklımızhepbirliktegeçirdiğimizolisegünlerindeydi.

SenAnkara'yageliyorbenimyeniarkadaşlarımlasevgilimletanışıyordun,benİstanbul'daseninhayatınagireninsanlarlatanışıyordum.SenDamla'yısevememiştin,benSerap'ı.Dahadoğrusuikimizdebirbirimizin"âşık"halindenpekhoşlanmamıştık.SeninkoparılmışyarınSerap'ınağzındaydı,benimkiDamla'nın.Yinedebirbirimiziüzmemeyeçalışıyorduk.MuratAğabey'inİstanbul'daolmadığıbirhaftasonuSerap,sen,benüçümüzsizinevdegeçirdiğimizgeceyatmayahazırlanırken,Serap'a"YereyatakserelimEnderdeburadabizimlekalsın,yoksaüzülür!"demiştin,kızcağızdagelipşaşkınlıkvekızgınlıklabunubanaanlatmıştı.Üçodası,kocamanbirsalonuolanbirevde,üçümüzsenindaracıkodandakalacaktık!GeceyiaynıyataktabaşbaşageçirmefırsatınıbeniüzmemekiçintepmenSerap'açoktuhafgelmişti.Muhtemelen"sapık"olduğumuzudüşünmüştü.Sevgilidostumbenim,sevgilidostumLennie!"Gerçektenyaptımıbunu?"diyesorduNihalbirazürkmüşgibi,"Lenniekim?"BöylebirşeyiSerap'agerçektenönerdiğinisöyledim,kütüphaneden"FarelereveİnsanlaraDair"ialıponauzattım.

Sonrasustum.Çokkonuşuncaolanşey:Konuşmak,anlatmak,anlamsızgelmiştibirdenbire.Belkide,katlanıpkaldırılmasıgerekenşeyleriburuşturmuştum.Nihalbanabaktı,göğsünüşişirerek,gözlerinikocamanaçarak,derinbirnefesalıpbıraktı.Uzunbirsürekonuşmadanoturduk.Gitmesinistiyordum.Oradaotursun,bakışlarıylabenidinlendirsin,anlattığımşeylerinonuniçinçokdeğerliolduğunubellietsinistiyordum.Bunubellietmezsekırılıpdöküleceğimianlasınistiyordum.

Başıönündeyavaşçakalktıkoltuktan,odadançıktı.Masayadoğrudönüpikidirseğimimasanınüzerinekoydum,kâğıtlarınkırışmasınaaldırmadım.Müziğiozamanfarkettim:BryanFerry"YourPaintedSmile"ısöylüyordu.Burnumsızladı.Kalkıpyatağauzandım.Hatırlamanınzihniminönündeaçtığıbüyükboşluğuhissettim.Neyönegidecektim?Geçmişvegelecekbirbirleriyleönceliksonralıkilişkisiiçindemiydi?Birigeridediğeriileridemiydi?Bütünoanlattıklarımıbizmiyaşamıştık,yüzümüzileriyedönük?

Seniniştenbiranöncedönmeni,kendinigöstermeni,varolduğunugöstermeni,omuzlarınamasajyapmamiçinısraretmenitamoandaçokistemiştimÇetin.Gelecek,seninazsonrakapıyıanahtarınlaaçacağın,herzamankiDemireltaklidinle"Nazmiyebengeldim!"diyeceğinbilgisindenbaşkabirşeydeğildi.

11Ouzunkonuşmadan,hatırlamadansonraüstümebirdenbireçökenkaranlık,kendimdenduyduğumhoşnutsuzlukuzunsürmüştü.Nihalevdeykenevdeolmamayaçalışıyordum.Gelmesineyakınsaatlerdeodamınkapısınısonunakadaraçıkbırakıyor,çıkıyordum.Onu,beniiçeridesanıpkapıyıyavaşçaiterekaçarken,varlığınıvedahabaşkaşeylerisolayağındanbaşlayarakodamataşırkenkafamdacanlandırmakistemiyordum.

Canımsıkkındı.Birkereanlatırkenkendimi,seni,dostluğumuzuNihal'ebeğendirmekkaygısıduyduğumu,buyüzdenbazışeyleriabarttığımı,olaylarıyenidenkurguladığımıbiliyordum,biliyordum.Buçoksıkıyorducanımı.Birdeböyleâşıkzevzekkonuşurkenseninneyaşadığınıbilmemekdokunuyordu.

Ogünlerdebunlarıkonuşamazdık.SanaNihal'ekapıldığımısöyleyemezdim.Sevgi'yleyaşadıklarımınaçıkladığıamayanlışaçıkladığıbirkarmaşanınkurbanıgibigörünmekistemiyordum.BiliyorsunÇetin,duygusalhayatımızı,ihtiyaçlarınıgidermekveacıdankaçmakdışındabaşkabirfaaliyetiolmayanbirbebeğinhayatıolarakgörmeyeeğilimliyizdir."Sevgi'ninbeniitmesiyleNihal'edoğrugittim,tökezlemişkenonatütündüm...Sevgicanımıyaktı,Nihalbirserinlikalnımda."SeninNihal'eolanilgimiböylegörmeniistemiyordum.

NezamandırNihal'egöreyaşadığımdanbizimkileribirazihmaletmiştim.Birkaçgünöğleyemeğiniannemleyedim,ondaneşindostunderdinisevincini,babamıntatlıhuysuzluklarınıdinledim.Herseferinde"YavelerimlesenisıkmadımyaEnder?"diyesoranannemiöptüm,kucakladım.SonrababamlaReşitBey'inzamanlarınıtavlaoynayarak,sohbetederekgeçirdiklerikahveyegittim.Okahveyesenidebirkaçkezgötürmüştüm,bençokseverim.Sandalyeleritahta,çaylarıkarbonatsız.Bizimkilerleyaşarken,çeviridenbunalıncauğrar,babamlaReşitBey'inbolküfürlütavlakarşılaşmalarınıseyrederdim.Kapınıntamkarşısındakiduvarda,Atatürk'ün,neredeysebütünduvarıkaplayan,kahveiçerkenbirresmivarya,oresimdekendimcebirhuzur,sakinlikbulurdum:Ata'nınhuzurundaçay,kahveiçiyoruz.

Annemibabamıhergördüğümdeonlarladahafazlazamangeçirmeyiistiyorum,amaolmuyorişteÇetin!Birşeyin,hızlıhareketedenbirşeyinpeşinetakılmışkoşturakoşturayaşıyorum.

ReşitBey'lebabam,senlebengibi.İkimizinihtiyarlığınıgörüyorumonlarda.Ağızlarıbizdendebozuk,biliyorsun.BabambirazçekiniyorsankibenimyanımdaamaReşitBeynehoşküfürlerhediyeetmiştirdağarcığımıza!Kahveninönündengüzelcebirkadıngeçmeyegörsün,başlıyorhemen:"Şimdibukadınyataktakocasına..."Uzanamadığıüzümdenpekmezyapıyor.

Nihal'den,kendimdenuzaklaşmakistediğimogünlerdeikiihtiyarbanaiyigelmişti,ilkgünhemensenisormuşlardı.ReşitBey,seniniçin,"Kerataogünnasıldagülüyordu!"demişti.Seninlesongitmemizdebizigülmektenyerlereyıjkanatlarınçiftleşmehikâyeleri...Hatırlattığımda,"Şimdiyenibirfikrimvar!"dedikaşlarınıindiripyoldangeçenikigençkızabakarak."EşrefiMahrukat"ismindebirromanyazmayıistiyormuş.Altbaşlığıdaolacakmış:"BütünTatlarEkşiBütünKokularKesif."Babamdabendegülmektennefesimizkesilerekdinlemiştik.Benbiryandanda,kıyıdanuzaklaşmanıncoşkusuylaikikulaçtabirdönüparkasınabakançocuklargibiydim,bugülünçkitapfikrinidinlerkenNihal'inkayalıklarındanuzaklaşıyordum.

"EşrefiMahlukat"ınkahramanıEşrefBeyaslındatambizimkahramanımızdı.Kırklıyaşlarınınsonundaamahâlâvalidesiylebirlikteyaşayan,birazçirkince,buyüzdendeçekinik,takıntılıbiradam.Validesidesakarbirkadın.Eşrefinkahverengiceketininsöküğünüörneğin,beyaziplikledikiyoryadaiyidikemiyor;

giysileribulaşıklarıiyiyıkayamıyor.Olaylarelliliyıllardageçiyor;oyıllardaşehirliinsanlarbakımlıolmanın,Batılıolmanın,güzelgörünmeninöneminibirazabarttıklarından,Eşrefçalıştığıdairedegülünçdurumlaradüşüyor,alaykonusuoluyor.İnsanlarlakolayyakınlaşamıyor.Yakınlaştığındabaşınagelenkalmıyor.Sindirimveboşaltımsistemlerininegemenliğindebirsoytarıyadönüşüyor.ReşitBey'ikahramanıEşrefBey'inbaşınagelengülünçdurumlarıbirbirsıralarkengörmeliydinÇetin!Allahımnasıldaciddiydivebubeninekadargüldürdü...EşrefBeyöğleyemeğisonrasıbiryazıimzalatmakiçindairebaşkanınınodasınagiriyor,şöylebirazeğilipimzadosyasınıadamadoğruuzatırkenyüzünekarşıgeğiriveriyor.Dairedebirarakimseninolmamasındanistifadeederekayağakalkıyor,katlanmışdurumdakierkekliğinidüzeltmekiçinyadakaşınmakiçinelinipantolonununiçinesoktuğundakapıaçılıyor,üçkişibirdendalıyorodaya.Otobüsteninipdaireyedoğruyürürkenkıçınınarasınakaçandonunuelinikullanmadan(Birkezdiliyanmış!)çıkarmakiçinbacaklarınıbirtuhafatarakkıçınısallayarakyürüyor,görenlerkırıtarakyürüyenzavallıEşrefBey'etuhaftuhafbakıyorlar.Burnunukarıştırırkençalışmaarkadaşlarınayakalanıyor,yemeksaatiöncesimidesiherkesinduyacağışekildegurulduyor,dahabirsürüşey.ReşitBeybusorunlarabirhaylikafayormuşabenziyordu."Alaturkaveyahutalafrangatuvalettemakattançıkanilkkazuratparçasınındeliğedüşmesiylesıçrayansumeselesi"üzerinebiledüşünmüştü,tabiikiEşrefBey'inbaşınabuberbatdurumdasıksıkgeliyordu.

YalnızÇetin,bugülünçromankahramanınınsonuhiçdeiyideğildi.EşrefBeyinsanolmanınönüneçıkardığıçukurlaradüşmedenyaşamınısürdürmeyeçalışırken,dairedeyeniişebaşlayangençbirhanımatutuluyordu.Gençhanımda,yenibirortamauyumsağlamanınzorluklarıylabaşetmeyeçalışırken,kırılgan,hassasyapılı,görmüşgeçirmiştavırlarıolanEşrefBey'eyakınlıkduyuyor.EşrefBeyannesineiçindeherrenkipliğinolduğubirdikişkutusualıyor,KoreSavaşı'nagidipdönmüşbiruzakakrabanıntedarikettiğikenarlarılastiklikülotlardangiyiyor,hersabahgençhanımıgörecek,onunsaçmasorularına,daireninbütüntarihinianlatarakcevapverecekdiyeiçiiçinesığmıyor.Birsabahdaireninpenceresininönünde,henüzmesaiyekimseningelmemesinifırsatbilip,bağırsaklarındakigazıbirgüzelsalıyor.Biröncekiakşamvalidesininyaptığınohutlukapuskadanbolcayediğindenetraffecişekildekokuyor.Tambusıradakapıdan"GünaydınEşrefBeyçiğim,bakınsizenegöstereceğim!"diyerekEşrefBey'intutulduğugençhanımgiriyor.Kahramanımız(Hercentilmenerkekgibi,diyorReşitBey)olasıutancıyaşamaktansakendisinipenceredenatıyorveölüyor.ZavallıEşrefBeytaşbinalarınçevrelediğiavluda,bulaşıkhanearabalarınınyanındacansızyatarkenReşitBeysondarbesiniindiriyor:"EşrefBey'inmesanesipatlamış,etrafakesifbirmayiyayılmıştı."

ReşitBeybusoncümleyitambirbitişcümlesigibitiyatrolukbirvurguylasöylemişti.Artıkgülecekbirşeyyoktu.

ErtesigünbabamaReşitBey'indalgageçipgeçmediğinisormuştum.Buromanfikrindeciddimiydi?Yoksaatlarınçiftleşmesiyleilgiliohikâyelergibieğlenmekeğlendirmekamacıylamıanlatmıştı?BabamReşitBey'inbuişlegerçektenuğraştığını,hattahayatınınfikriolarakgördüğünüsöylemişti.Özellikleyakınzamandaölenbirarkadaşınıncesediyıkanırkengördüğüşeylerdençoketkilendiğini,"İçimizindışımızlabirolmasıdurumundainsanlığınkendinipekdeiyihissetmeyeceğini,"söylediğinianlatmıştı.Babamagöre,dökülendişler,seyrelensaçlar,çürüyeniçorganlarlaihtiyarlarkendilerinibudünyanınartıkları,istenmeyen,utanılan,ayıpbirşeyiolarakgörüyorlardı.Üzülerekonundaböyledüşünüpdüşünmediğimisorduğumda,"Hayırama,Reşit'ideçokiyianlıyorum,"demişti."İhtiyarlardanuzakdursaniyiolur,"diyedevametmişti,şakacıbirsesle,"Bizihtiyarlar,gençleriistilacıbirkıskançlıklakovalarız!"

Büyüklerimizinbizeaktarmadığı,aslındahiçbirneslinkendindensonrakinesleaktarmadığıbirhayatbilgisivar,değilmiÇetin?ReşitBey,işibirazgençvezindeinsanlarındünyasınakandavasıgütmeye

dönüştürsede,bubilgininpeşinedüşmüşgibigelmiştibana.

Nihal'denuzakdurmakiçinihtiyarlarındünyasınaiyicedaldığımogünlerdenyalnızcaEşrefBey'inhikâyesiyledeğil,babamınEşrefBey'indairesindekikadınaduyduğuaşkınhatırlatmasıylaanlattığıbaşka,bukezgerçekbirhikâyeylededöndüm.Hikâyeşöyle:Babamınarkadaşı(Gelonabirisimbulalım,Vehmidiyelim,sendeÇetinbirzahmetgidipbirsözlüğebak!),VehmiBey,otuzyıllıkeşiRefikaHanım(isimbabamızyinesözlük)ileemeklilikgünlerinibirkıyıkasabasındasatınaldıklarıevdegeçirmektedir.Evişlerineyardımcıolsundiyekasabadanbirkızbulurlar.Kızbirtanıdıklarınıntorunudur,onaltıyaşındadır.Yöreyehaskömürkarasısaçları,dolmadudakları,kocamanelagözlerivardır.VehmiBeykızatutulur.Hemnetutulma!Yalnızcakendisineevliliğininilkyıllarındakihizmetihürmetianımsatankölekadınkızıştırmasıdeğildirsözkonusuolan.Eviçindeeğilipkalkarkenyadamasumbirdalgınlıkladirseklerinibalkondemirinekoyupdışarıseyrederken,basmaelbisesininaltındanbelirginleşenvücuduylaonaltıyaşındakitaze,VehmiBey'inaklınıiyicebirkarıştırır.Babacantavırlarınınarkasınasaklamayaçalıştığıarzusukabarıpiplereasıldığında,adamcağızınbütünuzuvlarıoynar.Eklemyerlerigevşemişbirkuklayadönüşür.GörmüşgeçirmişbiradamolanVehmiBey,ikiçocuğunu,biriciktorununu,eşini,yıllarcatatilegeldiktensonrayerleştiğikasabadakişerefiniveküçükkızıngeleceğinidüşünerekdurur,durduğuyerdekahrolur.BahardabirgünkızlabirliktepapatyatoplamakiçintepelerdegezinenVehmiBey,sağduyusuylagururlanırkenkızelindekipapatyalarlaVehmiBey'inkoltukaltınasokulurveiçgeçirerek,içindenkimbilirnelergeçirerek,"Ahnegüzelkokuyorterin!"der.Burnunuyüzünüsürer.Bütünvücuduylasürtünür.AlnınıVehmiBey'inalnınadayar.Sonrasıdoludizginbiraşk.RefikaHanım'asezdirmeden,kıyıdaköşede.RefikaHanımbiryılkadarsonra,sahnedençekilirgibiölünce,birazyas,yalnızbaşınakalanyaşlıbiradamınbakımaihtiyaçduymasınınmeşrulaştırdığıevlilik,mutluson,samantadı.

Hikâyeninbaşındababamınolanaksızbiraşkıanlatacağınısanmıştım."Aşkeşitlerarasındayaşanır,"demiştimiçimden.Kötüsonun,kavuşamamanınvereceğirahatlığı,içhuzurunubeklerken,hikâyeyibildiğinibaşınısallayarak,kahramanlarımıztepeyepapatyatoplamayaçıkarkengülümseyerekbelliedenReşitBey'iseyretmiştim.Gözkapaklanneredeysekapalıgibiydi,elleriburuşukvelekeliydi.Serçeparmağmdamortaşlıbiryüzükvardı.KızVehmiBey'inkoltukaltınasokulduğundaşaşkınlıklababamabakmıştım:Çıkarıpmasayakoyduğugözlüğüardındaburnunikiyanınayayılmışbirbeyazlık,birpeltelikbırakmıştı;babamıngözleridoludoluydu.

Aklımbirgüzelkarışmıştı.Benkimdim?Nihal'inkarşısındakimdim?EşrefBeymiydimyoksatenselVehmiBeymi?Âşıkolmakböylebirşeymiydi?Dinlediğinhikâyelerinkahramanlarıylaözdeşleşmekmiydi?

SanaözeniyorumÇetin!Böyleşeyleridüşünmezsinsen.içindebirateşmiyandı?Tamamazsonrakanınkaynamayabaşlar,yerindeduramazsın,veeylemveeylem.İştebukadar.Birbuharmakinesigibi.Çoksağlam.Teksorunkanınınkaynamaderecesiolabilir;budeğerinbizimgibiinsanlariçinbirhaylidüşükçıkacağınısanıyorum.

PekiÇetin,bizseninle"istilacıihtiyarlar"gibimidavranmıştıkNihal'e?

12MuratAğabeytamzamanındaçıkageldi.Bizeikiküçükçocukolduğumuzuhatırlattı.Bunubudünyadaeniyiobaşarabilir...

Lisedeykenveüniversiteninilkyıllarındaonanekadarkızardık!Bizimiçinkuralkoyucuyduo,seninhayatınıyaşanmazhalegetirenbirbekçiydi.Yıllarca"siz"diyeseslendikona,korktukondan,yalanlarsöyledik.Banafazlakızamayacağıiçinsalondakiavizeyibenkırdım,teybiKâmilAğabeybozdu,sinemayagitmedikbirarkadaşımızadersçalışmayagittik...

Bazışeylerancakyaşaldıkçaanlaşılabiliyor.BizdeMuratAğabey'iancakyirmiliyaşlarımızınsonundaanlamayabaşladık.Onsekizyaşındaykensekizyaşındabirkardeşinsorumluluğunualmıştı,annesibabasıolanbirçocukkadarsevgiyedoymuşhattaşımarmışbirçocukyetiştirmişti,birazkorkutarakamaolsun.SenöyleyaramazbirçocuktunkibaşkabiryoludayoktuMuratAğabey'in.Düşünsene,bizonsekizyaşımızdakendidertlerimizdenbaşkabirşeygörmüyorduk!Oiseüniversitedeokuyorsonrabirbankadaçalışıyor,velitoplantılarındakardeşininaldığıdüşüknotlarıseninsinirbozucubirözenlehazırladığınçizelgelereişliyor,sendenyakınanöğretmenlerenediyeceğinidüşünüyordu.Okuldışındakidurumdafarklıdeğildi.Evegeldiğindeözürdilenmesigerekenbirileri,parasıödenmesigerekenbirkırıkcammutlakaolurdu.Böylebirhayatınbıraktığıetkibugünaçıkçagörülebiliyor:MuratAğabey,ancaksenkendihayatınıkurduktansonraevlendiamaçocuksahibiolmakistemedi,erkenyorulmuştu.

MuratAğabey'ingeleceğiniNihal'ehaberverdiğimizdeNihal'inhazırlanmamızgerektiğinisöylemesiikimizindehoşunagitmişti.Misafirimizinneredekalacağınıbiledüşünmüştü,istersek"onlarınevlerindeki"katlanıryatağıgetirebilirdik,yorgançarşaffilanvarmıydı,Nihalartıkbizdenbiriydi.Buaradabenimgünlerdirevdeolmamamlailgilihiçbirşeysormamıştı...

Güzelbirrakısofrasıolmuştu,mezelerinçoğunuNihalyapmıştı.MuratAğabey,ceketinikravatınıçıkarmış,kollarınısıvamış,gününyorgunluğunuvebankacılığınkiriniüstündenatmış,beyazsaçlarıbeyazbıyıklarıylanegüzelgülüyorduişte.Onungülüşünüoldumolasıçoksevmişimdir.Ondançekindiğim,korktuğumzamanlardabileseverdim,hattaiçindebaşka,dahayumuşak,dahasevecenbirMuratAğabeyolduğunadairkanıtsayardımbuışıltılıgülüşü.

Rakısınıyudumluyor,Nihal'inlimonyerinenarekşisikoyduğurokalısalatayıyiyor,biziinceliyordu.Üçümüzü.Aramızdabirbağoluştuğunusezinlemişti.Birkaçtelefonkonuşmasındaonaanlattığımız,seninbirhaftasonuİstanbul'agittiğindesözettiğindurumunsözcükleriniçerdiğindendahakarmaşıkolduğunuanlamışgibiydi.İkimizebakışlarında,"Sizinlesonrakonuşalım!"davetivardı.BizçokgergindikÇetin,çokgergindik.İçkidekâretmemişti.Nihal'inbizigördüğüinsanlarolmaktanvazgeçmeyeniyetimizyoktu.Aramızdakiyaşfarkınınsağladığırahatlığıbırakmayagönülsüzdük.AmaMuratAğabey'inkonuşmaları,tavrı,bizegidiponunkanatlarınınaltınasığınmaktanbaşkabiryolbırakmıyordu.Böyleceyemekbitmedengerçekhalimizedöndük.Gerçekhalimiz!Bunainanıyorum.Nihal'ebaşındanberiolduğumuzdanfarklıgöründük.Böylegerekmişti.Koruyucu,kollayıcı,soğukkanlı,neyapmasıgerektiğinibilen,Nihaldüzgünyürüsün,üniversiteyiuzatmadanbitirsin,yaşadığıfelakettenmakuladımlarlauzaklaşsındiyeasfaltdöşeyenikiortayaşlı,deneyimlierkek.Birigöbeklidiğerikel.

NihaldesevmiştiMuratAğabey'i.Tabağınıdeğiştirmiş,önündekibuzkâsesini,buzlarsuyuniçindesaydamadacıklarbiçimindeyüzerkenalıpbuzladoldurmuş,AmasyaelmasınısoyarkenortasındakiçekirdekyıldızıMuratAğabey'egöstermişti;memleketinedeolsa.

Bizüçümüz,birarayageldiğimizdekonuşmaktantataldığımızşeylerikonuşuyordukyine.Ortakgeçmişimizinkabartmaları.Abartarakkabartıyoruz.Seninkapıcınındairesinekimseyokkengizlicegiripbuzdolabınakedikoymahikâyen;herbirimizhikâyeninbirkısmınıanlatıyor,kediyinedenkoyduğunuhepolduğugibisensöylüyorsun:"Buzdolabındakisütlacıyemiştim,yeriboşkalmasındiyekoydum."Üçümüzüneşzamanlıkahkahası,şaşkınNihal'inyüzündetitrekgülümseme,alçakseslesorduğu"Kedibeyazmıydı?"sorusuylaumutsuzcamantıkarayışı,boşuna,boşuna,neyapacağınıbilemiyor,yardımistiyorsanki.İşizor!SıradaavizeninkırılmahikâyesivebunuMuratAğabey'esöyleyişimizvar.Ardındanteybinbozulması,senintamiredeceğimdiyebütünparçalarınısökmen,uydurukbirbiçimdetoplaman,ağabeyinİngiltere'deykensanagözkulakolmasıiçinsizinevdekalanherşeydenhabersizKâmilAğabey'inbirdüğmeyedokunmasıylafırlayandüğmeler,yaylar,yinekahkahalar.KâmilAğabeydemişken,onunmutfaklavabosundabaşınıyıkaması,horlaması,birgecebaşucundakikomodineüçlahmacunistifleyerekuykuyadalması,birkaçgeceüstüsterüyasındagörmüşde,kahkahalar,kahkahalar.Lisedekidersdurumumuz,benimiyiseninkötünotların,velitoplantılarındaMuratAğabey'indüştüğüozamansinirbozucu,şimdigülünçdurumlar.ÜniversitedeykenbirbayramtatilindeMuratAğabeysanadersçalışmanıtembihleyerekgüneydebiryeregidince,benimgizliceİstanbul'agelişim,birdostlukgösterisiolaraktutupbirbirimizinsaçınısıfıravurmamız,arkamızdabukaçakgörüşmeninkanıtınıbırakmamız...

Nihalellerimasanınaltında,başıiyicedaralttığıomuzlarınınarasındahafifçeeğik,bütünbugülünçvegüzelhikâyeleridinlerkenbirkaçkezbanabakmıştı,şubütünkitaplardageçen"dergibibaktı"bakışlarıyla.

Bakmasaydıüzülürdüm,kırılırdımÇetin.Omasadaanlattığımızşeylerinbirkısmınıonadahaönceanlatmıştımçünkü,biliyordu.

Dörtkişilikyemekmasasındakomşukenarlardaoturanikikişiböylebirkaçsaniyebakışıncaneolur?Şuolur:Buikikişikendilerinidiğerlerindenyalıtır.Canlılığınilkvetemelaşamasının,bir"iç"ve"dış"yaratan,böylecekendisiniçevredenyalıtanhücreninortayaçıkışıolduğunubiyolojisöylüyor;hertürlüsıcakinsanilişkisininaşağıyukarıaynışeyiyaptığınıdabensöylüyorum.Birbirinedönersin!İkiinsanbirbirinedöner!Bubakışlarlaoluryadaaynıyerdesusmaylaörneğin,enbasitbiçimde.Sonra,öylebirbirinedönük,kendidiliniyaratırsın.EsnaflarvezanaatkârlardaböyledirÇetin.SeyirciyesırtlarınıdönerekçalanBebopçılarda.Seninlebizdeböyleyiz.Kimseninanlayamayacağıbirdilimizvar.Elkolhareketlerimizle,yüzifadelerimizle,nihayetsözcüklerleörülenbirdil.Birtürargo.Kendimesleksırrımızıkorumakiçin.Azınlıkkültürümüzükorumakiçin.Bütünsıkıilişkilerbirazınlıktırçünkü.Sırtlarını"dışarıya"birgüzeldönmüşikiinsanınoluşturduğuazınlık.DüşünseneÇetin,şimdişuraya"MilliyetSanatdergilerinebaşvurmamızlazım!"diyeyazsam,budünyadaseninlebenimdışındakimneanlarAllahaşkına!

Nihal'inbanabakışıdaböylebirşeydiişte."Seninodanda,masaylakitaplıkarasında,öğleyleakşamarasındavehatırlamaklaunutmakarasında,bizibirbirimiziçinvaredencümlelerinleanlatmıştınbanabunları,"dergibibakmıştı.EnderileNihal'i,ÇetinveMuratAğabey'denyalıtmıştı.

OakşamtabiiMuratAğabeyileyinesanatatlıtatlıtakıldık.Bizgülerkensenherzamankiteslimmasumhalinisergilemiyordun;kabuklanayrılmamışbirantepfıstığınıdişlerininarasındakırmayaçalışırken,ikimizekızgınbakıyordun.ÇünkümasadaNihaldevardıdeğilmi?İlkozamansezmiştim,dostluğumuzunduvarınakimsegörmedenyazmıştım:"ÇetinNihal'iseviyor."

Nihalbirikiparçabulaşığıyıkadıktansonrayatmakiçinodasınaçekilince,MuratAğabeyalçakseslekonuşmuştu:"Yakınlarınıkaybetmektüründenfelaketlerinetkilerinihemenoracıktaararız,amaçokuzakta

biryerdedeolabilir,ancakzamanıgeldiğindeortayaçıkar.Nihalşimdinormalgörünüyor,kolayatlatmışgibigörünüyor.Amabuyanıltıcıolabilir,onagözkulakolun."Bunabenzerşeylersöylemişti,benibirhaylitedirginetmişti.Nihal'ikarnınınüzerindepençelerininezamanetinegeçireceğibelliolmayanyırtıcıbirhayvanladolaşıyorgibidüşünmüştüm.Bizimgevezeliğimizkarşısındaaylardırsergilediğisuskunluğuiyiceürkütücügelmişti.

MuratAğabey'inyatmadanönce,başıylaNihal'inodasınıgöstererekbizeverdiğinasihat:"Kendinizemukayyetolun!"ikimizdeboğazımızabirşeytakılmışgibihırlamaylaöksürmearasıseslerçıkarmıştık.Benimyüzümdekızarmışolabilir.

Ağabeyininkoruyucuhalleri...Aslındasendeonukorursun.BizhenüzüniversitedeykenüçümüzŞile'yegitmiştik,hatırlıyormusun?DenizdeMuratAğabeyikimizibirdensuyabatırıpçıkarmıştı.YıllarsonrayinebirdenizkıyısındabunuMuratAğabey'ehatırlatmayı,bizimlesudagüreşipgüreşmeyeceğinisormayıdüşünürkensenengelolmuştun:Belindeciddibirsorunvardı,güreşemezdi,bunuhatırlamakonuüzülebilirdi...DahanesöyleyeyimÇetin!İkikişilikailenizinyaşlanmayla,ölümlemücadelesi...Sizkazandınız!

13HayırÇetin,konudanuzaklaştığımfalanyok!Görmüyormusunherşeybirbiriylenasılbağlantılı?BentamkendimiNihal'e,onunlabirlikteevinheryerineyayılanâşıkaneşeylerekaptırmışken,babamlaReşitBey'inbütüntatlarınekşibütünkokularınkesifolduğudünyasınagiriyorum;oradakafamıkarıştıranhikâyelerdinliyorum.Kahramanlarlaözdeşleşiyorum.TabiihemenNihal'ebakışımdabirkırılma,acabalarlakirletilmişsaflık...Herşeyerağmenkendimiaşkabırakmamısöyleyencırcırböceği...SonraMuratAğabeygeliyor,cırcırböceğinibiraniçinsusturuyor,herzamankiağırbaşlılığıylabizesorumluluğumuzuhatırlatıyor.

Bubağlantılarıbenimkurduğumunfarkındayım.Amabiliyormusunkibudünyadahiçbirzamanortada,hazırbirbağlantıyoktur.Bağlantılarıbizkurarız.

Çetinsenşimdidüşünmebunları,boşver,baküçüncügongdaçaldı!Hadiyerimizeoturalım.Birazdansalonunışıklansönecek,fısıldaşmalardevamederkenperdeaçılacak.Birsürekaranlıkkalanekran,rahvangideneşlikçilerinönünde"RoseRoom"unilknotalarınıçalanklarnetlebirlikte,yavaşyavaşaydınlanacak,siyahbeyazgörüntülerleüçümüzünevdekihayatındanarkaarkayapekçoksahnegelecek:EnderileÇetinellerindetorbalarlapazardangeliyorlar,kapıyıNihalaçıyor.Üçübirliktetelevizyonseyrediyor.Ender,Nihal'inodasındabirsandalyeyeçıkmış,ampuldeğiştiriyor,Nihaleliışıkdüğmesindebekliyor.ÇetinklozeteçamaşırsuyudökerkenNihallavaboyutemizliyor.NihalÇetin'inyaktığısigaradanbirnefesalıralmazöksürmeyebaşlıyor.Üçüsalondakimasayaoturmuşoyunoynuyor,çayiçiyorlar.Endermasasındaelindekikâğıttanbirşeylerokuyor,Nihalkoltukta,Çetinyereyanlamasınauzanmışonudinliyor.Busahnesırasındamüzikyavaşyavaşazalacak,görüntülereeşlikedendışseskonuşmayabaşlayacak:"EnderNihal'eşekilvermeyeçalışıyor,Çetiniseonunlaoyunlaroynuyor,onuşımartıyordu.Sağlıksorunlarıylailgileniyor,parayaihtiyacıolupolmadığınısoruyordu.Üçününevdekendiodalarındaolduğubirakşam,ÇetingözkapaklarınıtersçevirerekNihal'inodasınadaldı.Zavallıkızçokkorkmuştu.YastığıkaptığıgibiÇetin'ieviniçindekovalamayabaşladı.Endersalonunkapısındadurmuşgülerekonlarıseyrediyordu.İkiarkadaşyıllardırNihal'ibekliyorgibiydi.Nihaldeonlanndünyasınaçabucakuyumsağlamıştı..."

EvetÇetin,tıpkı"JulesveJim"değilmi!Seninsonlarınadoğruuyuyakaldığın,kahramanlarınsavruluşlarınakahkahalarlagülenmünasebetsizseyircileringürültüsüneuyandığınofilmiçokseverim.Nihal'legeçengünlerimizedepekuygundüşerbence!Ortadaikierkekvebirkadınvarsa,edebiyatvesinemabaşımızataşyağdırır,kollakendini!

Dışsesindediğinceçabukolmasada,Nihalbizimdünyamızagerçektenuyumsağlamıştı;günlersonrahiçbirşeyolmamışgibi,elinde"FarelereveİnsanlaraDair"ileodamageldiğinde,ondanuzaklaşmaçabalarımınnekadarişeyaramazolduğunubaşımakakmıştı.Lennie'nin,Curley'ninkarısınınsaçınıokşamasıylailgilibirşeylersöyledi.Birazutangaçbiredaylakonuşuyordu,tutuktu.Hepolduğumuz,durduğumuzalandanbaşkabiralanagirmenintutukluğu.Birdetabii,saçokşamaeylemininneonebuolmasınınveseniLennie'yebenzetmeminkafasınıkarıştırdığıanlaşılıyordu.

Benogün,içimdenkendimeküfürleryağdırarakanlattıklarımla,dahadakarıştırdımkafasını...

Saçokşamaktanbaşlayıp,nasılgeldiysem,birliktegittiğimizseksfilmlerine(Birgün,"Amarcord"ugösterensinemanıngişesindendönmüş,herfırsattasoyunupdevbiryılanlasarmaşdolaşolanmelezkadınlıbirfilmegitmiştik.Bağışlasınbizisinemasanatı!)veliseikincisınıftadolgun,kadınsıvücuduylahayallerimizisüsleyenMehtap'ageldim.Sonraseninbiriki"ilişki"durağındadurdum,Serap'tanşöylebir

sözettimvenihayetSevgi...Nihal'inkarşısındaaşkkırgınıbiradamolmakiçincanatıyordum.TanıştığımızdaSevgi'ninevliolduğunusöyleyince,Nihalyinebilmediğibiralanagirmenintedirginliğiyle,koltuğunahşapkollarınıkavradı."Buarada,"dedimyarattığımetkidenhoşnut,"kendimeşakkatliaşkmaceramıanlatmadanönce,seninanlatacağınmaceralarvarsa,dinlemekisterim."Hiçbirşeysöylemedenbaşınıikiyanasallamıştı."Kimseyok!"demişti,kendikendinekonuşurgibi.Yüzükızarmıştı.Hatırlıyormusun,sanabunuanlattıktansonra,biryerlerdenbildiğimokalıpdavranışısergilemeyebaşlamıştık:Üçümüzünherkalabalığakarışmasındaseninleikimizyakışıklıgençerkeklerarıyor,yüzükıpkırmızıNihal'e,güyaçapkıncakaşgözişaretleriyaparakgösteriyorduk.ÇetinileEnder'inikiyüzlüdavranışları.

"Demekevliydi,"demiştikendisinibirşeyealıştırmayaçalışırgibi,"Arkadaşınınfilanmıkarısıydı?"

"Hayır!"dedim,onumeraklandırmakhoşumagidiyordu.

"Pekikimdi,"dedisabırsızlanarak"seniniçinmiboşandı?"

"Boşanmadıki!"dedim.

ÇetinşimdibunlarıyazarkenSevgi'yleyaşadıklarımhâlâtuhafgeliyor,sankibenyaşamamışımgibigeliyor.Yaşarkenvicdanmuharebeleriylegeçiyordugünler.

"Boşanmadımı?"diyesordu,kabuledilebilirolanlaedilemezolanarasındayalnızcainsanınkendisininolduğunu,biradımatmaylaherşeyinkarışacağınıbilmeyenbizimküçükNihalimiz.

"Sevgi'yletanıştığımdaMurat,eşi,hapisteydi."

YineyerindekıpırdayanNihal,bacakbacaküstüneatıpvazgeçenNihal,şaşkınNihal.

"Sevgi'yle,sıkçagittiğimbirbirahanevar,oradatanıştım.Ortakarkadaşlarımızsayesinde.Ogünlerdeannemvebabamlayaşıyordum.Yineböylegünboyuçeviriyapıyor,bazıakşamlarobirahaneyegidiyordum.Nisanınsonlarıydı.Üçyılönce.Güzelbirhavavardı,nihayetbaharıngeldiğigökyüzündenanlaşılabiliyordu.Ufkadoğruhafifçeaçılanyekparemavilik,günboyu'Altımagelaltımagel!'deyipdurmuştu;sankiinsandeğilgökyüzüydükösnüyen.(BucümledenbirşeyanlamadığınıNihalbakışlarıylabellietmişti!)Akşamadoğruçıkıpbirahaneyegittim.Sokağaçıkarılmışmasalardanbirine,birakasyanınaltınaoturdum.Biraiçiyordum,sokaktangelipgeçenleriseyrediyordum.İkincibiramınbitmesineazkalaonlargeldiler,okuldantanıdığımsonradanevlenenbirçiftveSevgi.Oturdular.Biramıbitirincekalkmayıdüşünüyordumamadevamettim.Pekinsaniçineçıkmadığımdan,tanımadığımyadayakınolmadığıminsanlarlakonuşurkenzorlanırım.Amaoakşamcoşkuluydum,rahattım.Çokiçtimçokkonuştum.ArkadaşlarımdakonuşuyorduamaSevgiarasırabirasındanküçükyudumlaralıyor,patateskızartmasıyiyor,yalnızcaseyrediyordu.

Seyreden,dinleyenkadınlarabayılırım.(BöyleiddialıbircümleninbirbakımaonuniçindesöylendiğinianlamışmıydıNihal?Hayıranlamamıştı,göndermelerleuğraşamayacakkadarkendinikaptırmışdinliyordu,benbayılıyordum.)Siyahdalgalısaçları,mayalıhamurdanyapılmışabenzeyenbirburnuveseyrekkirpiklerininsüpüremediğikoyubakışlarıvardı.Oanbubakışlarıhepüzerimdehissetmek,okoyukahverengigözleriherzamangörmekistedim.ÂşıklarböyledirişteNihalciğim,kısacıkbiranıbütünömürlerineyaymakisterler."

Nihalbucümledençokşeyanladığınıyutkunurgibibaşınıindiripkaldırarakbellietti.

Konuşmaaşküzerinesöylevedönüşmüştü.Aşkşöyledir,aşkböyledir,aşksöyletir.Ah,Nihal'inşekilverilecekmermergibihallerinasıldakendimdengeçirirdibeni!

Nihal'inbenidinleyişindeozamandafarkettiğimancakşimdianlamlandırabildiğimdeğişikbirşeyvardı.Sevgi'yleilişkimizevegenelanlamdaaşkailişkinsoruları,kaçırdığıdersinnotlarınıarkadaşındançekenbirininsabırsızlığınınizlerinitaşıyordu.Anlattıklarımı,evetdinliyordu,amadahaçokyaşamadandeneyimkazanmayaçalışıyorgibiydi.BunuhissettiğimhaldeSevgi'yleyaşadığımortakhayatıvevicdanazabınıanlattım.Sanırımkarşımaçıkanherkesedeanlatacağım.Yasakbiraşkı"yasallaştırmanın"başkabiryolunubilmiyorumçünkü.

GelelimNihal'e...Nihalyirmiyaşındaydıvebirerkekarkadaşıyoktu!Zamanegençlerinindahaortaokuldaykenbirbirleriylesarmaşdolaşolduklarınıdüşünürsek,tuhafdeğilmiydibu?

BenbunuNihal'inilişkibiçiminiörnekalacağıbirbabakızilişkisiyaşamamasınabağlıyordum.NiyaziAmcakendihalindeydi,yokluğuylavarlığıbirdi,hadiarkasındankonuşalım,ruhsuzdu,sıkıcıydı.Hayatındakiencoşkulueylemilkkarısıöldüktenonbiryılsonraikincikezevlenmesiolmuştu.Yaklaştığızamanküçükkızınınkalbininhızlıhızlıatmasınayolaçacakneşeden,oyunculuktan,sıcaklıktanyoksundu.Nihalminiciktatlımıtatlıbirkızken,babasıevegeldiğindesevinereksonradautanarakgülüpyüzünüelleriylekapamamıştıvedahadaküçükkenaltınıhiçbabasıdeğiştirmemişti;altıalınırkenbabasınınyanındayumukçıplakbacaklarını,serinliğinerinciyle,kanatgibiçırpmamış,çığlıklaratmamıştı.Buşenliktenikisidemahrumkalmıştı.Sonuçtadaortayaerkeklerleilişkilerdekopyaçekebilecekbirbabakızilişkisiçıkmamıştı.ÖteyandanFikret'inNihal'leilişkisideüveyliktenötürügüdüktü,birmodelolmaktançokuzaktı.

"Freudtanısaydıseverdibeni."Sensebanaboşboşbakmış,mutfaktezgâhınınyanlışeğimiyüzündenocaktarafında,suısıtıcısınınarkasındabirikensuyu,süngerlealmayadevametmiştin.

14Oyılbaharbizeeksikyanlarımızı,hiçtamamlanmayacakşeylerihatırlatarakgelmişti.Yarımyamalakbulutlar,sahandayumurtagüneşi,neremiziısıttığıbelliolmayanbirsıcaklık.Burnumuzumu,kalbimizimiyoksakasıklarımızımı?

Ulus'takiBelediyeÇarşısı'ndanfesleğenfidelerialdık,annemdenikifarklısardunya(birikırmızıdiğeribeyaz)yaprağıgetiripsudoluçaybardaklarınakoyduk.Balkonudüzenledik,hortumlabirgüzelakıttık.Perşembeakşamlarıhalısahamaçlarınabaşladık,süreklibirkalecimizinolmasıvetaçkuralınınuygulanmasınegüzeldi!Gidipgelip,GençlikParkı'nınhavuzununhaftalarsürendoluşunuizledik.Mezarlığakısabirziyaretyapıporadadabahçıvanlıkmaharetlerimizisergiledik.Kışboyusalonpenceresininönündekisöğüdünkurudallarındayaygarakoparan,pencereönünekoyduğumuzkırıntılarıhoplayazıplayayiyenserçelerinbirdenbirenereyekaybolduklarınımerakettikvebazıhaftasonlarıIşıkDağı'napikniğegittik.Pikniğegiderkenotomobilimizinbagajına,izlenimcibirressamdışındaherşeyidolduruyorduk:Açılırkapanıralçakbirpiknikmasası,üçaçılırkapanıroturak,birkaçminder,uzuncabirkilim(Sevgilidostumüzerindebaşınısağelinedayayıpyanlamasınauzanacak.),semaver,porselendemlik,mangal,kesekâğıdınıniçindebirgazyağışişesi,birtomareskigazete,küçükbirradyo,küçüksarılastikbirtop,maviüzerinesiyahçizgilibüyükplastikbirtop,oltatakımıçantası(Sevgilidostumgördüğühersubirikintisineoltasallayacak.),pullanderibirtorbayakoyulmuştavla,termosveiçindebirsürümutfakıvırzıvırolantutulacakyerlerimetalbrandabezindeneskibirpazarçantası.

Pikniğinbilinenkoşuşturmalarıveoburluklarıarasındanasılsakinnasılgüzelgeçerdizaman!Aynıpırıltılımelodideısraredenbirkaçkuş,dereninalıştığımızşırıltısı,köknarların,dişbudaklarınveyüksekleredoğrusıklaşançamlarınyeşilliği,heryerdenfışkırançiçekler...Nihalelindefotoğrafmakinesiylebirunutmabeniöbeğininönündedizçöküyor,beldenyukarısınıönearkayaoynatıyor,durupparmağınınucuyladeklanşöredokunuyor,işibitincedizleriniiyicebüküptopuklarınınüzerineoturuyor,fotoğrafmakinesinikarnınadayamış,öylecebirsüreduruyor.Sonrakalkıpyamaçtaninenkoyunsürüsüneyöneliyor,belinekadargelençobanköpeğinekoklamasıiçineliniuzatıyor,boynunaastığıradyosuyladolaşançobanagülümsüyor,sürüNihal'intamönündeyırtmaçlıuzunbirelbisegibiikiyeayrılıyor.Nihaldönüpyamaçboyuncailerleyensürününarkasındangidenköpeğebakıyor,sonraderekenarınainipayakkabılarınıçoraplarınıçıkarıyor.Paçalarınısıvıyor,deredebirazyürüyor.Yosuntutmuşbirkayanınfotoğrafınıçekiyor.Sazlıklardansüzülüpgelenışığıniçinegiriyor,birdenbizedoğrudönüp,aramızdakiağacınyapraklanarasından,"Buradabirkaplumbağavar!"diyorfısıldayıpbağırarak,iştenasılsaöyle!Bizseninlehiçbirşeysöylemiyoruz,yerimizdenkıpırdamıyoruzÇetin.Bubirresimçünkü,birgösteri,seyrediyoruz.Nihalağaçlarınsıklaştığıyeredoğrutırmanıyor,oralarıbirazkolaçanettiktensonrasesleniyor:"Bakmayınbana!"Birçalılığınarkasındakayboluyor.Ozamanseninleherşeyikonuşamıyoruzsevgilidostumama,eminimaklından,otların,dikenlerin,çömelmişNihal'insütbeyazkalçalarınıdalayacağıgeçiyor!

Birara"kendimiziokadardateslimetmedikNihal'e"tavlasıoynuyoruzseninle.Onunhoşunagideceğinidüşündüğümüzşekilde,kahvehaneargosuylakonuşuyoruz,bizeçaykoymasınıistiyoruz.Sonrabiraztopoynuyoruz,topunpeşindendereyedoğrukoşanNihal'ebakıyoruzhayranhayran.

Birkaçkezkendimitutamayıpbirkayanınüzerineçıkmış,üçümüzübirdensardığınainandığımbüyülühavayadairbüyüklaflaretmiştim;sizikinizoturduğunuzyerdenbaşınızıkaldırmışbanabakıyordunuz.Birbütünlükhissediyordum,bizdevedoğada.Bubenicoşturuyordu.Öylebirangeliyorduki,derekenarındakitaşlarınyuvarlakbiçimlerininaçıkçasöylediğioağırdeğişimi,hiçbirşeydeğişmiyormuş

hissiverenoyavaşbaşkalaşımı"gözümle"görüyordum.Bizdeoradakendibaşınadeğişendoğanınbirparçasıydık.Köklerimiztoprağınbirazdahaderinineiniyor,dallarımızhükümsürenrüzgârınyönünegöreeğiliyor,derekenarındakibirkayanındibindebirsubirikintisigibikalakalıyordugözyaşlarımız...

Sırtımızıverdiğimizküçüktepeden,nedenbilinmez,küçükbirtaşyuvarlanıyorduvebenaynınedensizliğiiçimdeduyuyor,ömrümünsonunageldiğimidüşünüyordumÇetin.Çokmutluydumçünkü.Nihal'inbizifutboloynarkenilkkezseyrettiktensonradediğigibi:Uçmayaçalışıyorgibiydim.(Hemenhatırlıyoruztabii,İstanbul'daçokiçtiğimizbirgeceBeşiktaş'ınüsttarafındakibirparkta"gerçekten"uçmayakalkıştığımzamanattığıntokadı,öfkeylevesevgiyle.)

Obaharbizeeksikyanlarımızı,hiçtamamlanmayacakşeylerihatırlatarakgelmişti;şapkatakmadangittiğimizpikniklerdenikimizdeburnumuzkıpkırmızıdönüyorduk.

15HiçdüşünmüşmüydünÇetin,ilküçdörtayeveneredeyseyatmadanyatmayagelenNihal,birdenevdenayrılmazolmuştu!Ozamanlarneyapıyordu?Neredeydibukızınarkadaşları?Sarhoşgeldiğigecekapıdabekleyenler?Sonraüçyıldırgittiğiokuldahiçmiarkadaşıyoktubirliktevakitgeçireceği?Dağcıarkadaşlarıneredeydi?Derslerbiterbitmezevedönmesineiçerleyen,birliktesinemayagitmeyi,geziptozmayıönerenkimseyokmuydu?Hemsonragençbirkızınokuldışındakalanbütünzamanınıikiortayaşlıerkeklegeçirmesi,üstelikbundanmutluolduğunuaçıkçabellietmesidetuhafdeğilmiydi?Tamam,gençlerkendilerinekahramanararlar,benzeyecek,peşindengidecekbiri.AmaNihal'incinsiyetidüşünüldüğündebukahramanın,birbiriniçokseven,birikıçınınvegöbeğininüzerinekaçakkatçıkmış,diğerikelkafasıışıktaparlayanikiadamdanmüteşekkilbiradamolması,rahatlıklasöylenebilir,akıldışıydı.Acabaçevresindekilerbizimtatlı,küçükNihalimizebirucubegözüylemibakıyorlardı;artıkaralarınaalmaktançekiniyorlarmıydı?

Bizdeseninleogünlerdearkadaşlarımızatuhafgörünmüşüzdürherhalde!Seniştençıkınca"evliçocuklubirerkekgibi"doğrudanevegeliyor,gecikeceğinzamantelefonlamutlakahaberveriyordun.İşarkadaşlarınlahalısahamaçlarıdışındapekbirşeyyapmıyordun.Benbütüngünevdeydim.İkihaftadabirannemlebabamıgörmeyegidiyordum.Seyrekdeolsaarkadaşlarımlabuluşmayagiderken,portmantonunaynasınanotbırakıyordum:"Geçvesarhoşgelirsembeniyinesevermisiniz?"Sabahlarıgazetealmakiçinçıktığımdabazenikinumaradakiemekligüvenlikgörevlisiylekarşılaşıyordum,"Senbütüngünevdesin!"diyorduhergördüğünde,gizlikapaklıbirişçeviriyormuşumgibibakıyordu.

Üçümüzdegünümüzü,sonundabirarayageleceğimizibilerekgeçiriyorduk.Nihal'leikimizöğledensonraodamdasohbetedecek,akşamlarıüçümüzyemekyiyecek,televizyondamüptelasıolduğumuzprogramlanseyredecektik.Çaydemleyecek,çekirdekiçleyecektik.Odalarımızdakendidünyalarımızadaldığımızouykuöncesisaatlerinegüzeldi!Herbirimizinkendiışığı,kendigürültüsü...Sonraiçimizdenbirininortayasöylediğibirşey,birçeşitdavet."Negüzelşarkıbuböyle!""Acıkanınızvarmı?""Hiçbirşeyanlamıyorumokuduklarımdan!"Odanagelipşarkıyıdinliyoruz.Öndebenarkadaikinizmutfağagiriyoruz.SenlebenNihal'inodasınınkapısındadurup,yatağındabağdaşkurmuşdersçalışankızımızıteselliediyoruz.

EvetdersçalışıyorduNihal,ikincivizelerdenhemensonrafinallerinbaşlayacağından,çoksıkışacağındanyakmıyordu.Odamagelişlerindeteneffüseçıkanöğrencihavasıvardı.AçıkpenceredengirengüneşzihniyorgunNihal'idinlendiriyordusanki;gözlerinikapatıpyüzünügüneşeveriyordu.Onukuzeyebakanodayayerleştirdiğimiziçinsuçlulukduyuyordum.

Yineböylebiröğledensonra,yüzündegüneşinaydınlığıkoltuğundaotururken,"Kalkbakayımoradansen!"dedim,kaldırıpkendikoltuğumaoturttum."Bugünsenkonuşacaksın,bendinleyeceğim."

Çetin,gündelikşeylerdışındaNihalokadarazkonuşuyor,benonunherodamagelişindekonuşacakokadarçokşeybuluyordumki,artıkkonuşmaktanduyduğumsıkıntılar,pişmanlıklargöğsümüağrıtmayabaşlamıştı.Okonuşsunistiyordum.Ölümlerleaçılanuçurumdanbirsesçıksın.Okonuşsun.Benbıkmıştımkonuşkanlığımıhorgörmekten,bunundabirhastalıkolduğunadairkurgulardan.Eşitolalımistiyordum,dertortağıolalım.

"BugünNihalkonuşacak!"

Bakışlarınıkaçırarakgüldü.Birazsıkıldı,utandı;bunuelleriyleyaptı.Benimhayatımızorlaştırıyormuş,

banakötülükyapıyormuşgibi,üzgünveşefkatdolubirhavayabüründüsonra.Bunudagözleriyleyaptı.Birazıslandığıiçindahadaparlamışgözleriyle...

Onuzorlamakistemiyordum.Doğrudansorusormak,yanıtbeklemekkabalıkolacaktı.Ayaktabanlarındangüçalarakkoltuklabirliktesağasoladönüyor,masamdakikâğıtlarabakıyor,annemlebabamınDoğuAvrupagezisindengetirdikleriincegümüştenkitapayracınımasanınüzerindeçeviripduruyordu.Ayraç,kuşbiçimiverilmişucubenigösterecekbiçimdedurduğunda,"Hiçburadanbakmamıştımodana,"dedivekitaplakaplıduvarlarabaktı."Ortaokuldakibirşeyihatırlıyorumhep."Nefesimituttum.Peki"hep"nedemekti?Buodayahergelişindemi?Konuşmayıherdüşündüğündemi?Ortaokuldakioşey,herneyse,onuyaşadıktansonrasüreklimi?Ne?Nihal,içimdensorduğumsorulanduymuyorduÇetin,nemüthişbirgerçekdeğilmi?

"Ortaokuldaykenbahçeyebirkitapsergisiaçılmıştı,"diyedevametti.

Konuşmayıkeserkorkusuylaserthareketleryapmaktankaçınıyordum.Merakımyüzümdenbelliolacakbudaonusıkıntıyasokacakdiyeçekiniyordum.Nihalisedönerkoltuktakendincebirdanstutturmuştu,bazenbana,arkamdakikitaplara,bazendeyatağımınkırkyamaörtüsünebakıyordu.

Ayakparmakuçlarınıterliklerininarkasınakoyuptopuklarınıkaldırdı,pantolonununcebindenikiyekatlanmışbirkâğıtmendilçıkarıpsessizceburnunusildi,birkaçkezdiliyledudaklarınııslattı,yaşadığınıgösterecekbaşkabirdoluşeyyaparak,sonunuhiçgetiremeyecekmişgibibanaşuhikâyeyianlattı:Ortaokulüçteyken,okulunbahçesinebirkitapsergisiaçılıyor.Baharaylarındagüzel,güneşlibirgün.(Açıkpencereyigösterip"Böylebirgündü,"demişti,başımısallamıştım,"böylegünleri"iyibilirdim.)Herderssaatindebirsınıfsergiyigeziyor,öğretmeneşliğinde.Nihailerinsınıfıilkdersteçıkıyorbahçeye.Sabahgüneşi.Öğretmenherkesinbirkitabıincelemesiniistiyor.Sergidekiüniversiteöğrencisi"ağabeylerden"biriNihal'ebirkitapuzatıyor.Bizimkızbeğenipalıyorkitabı.Nihalsonrakibirkaçteneffüstedesergiyegidiyor,kitaplarabakıyor.Oağabey,Nihal'leilgileniyor.Birkaçkitapdahaöneriyor,Nihal'esorularsoruyor.Çetindüşünsene,bizimtatlıkızımızbeyazgömlekgriformalaciverthırkaiçinde,üsteliksaçınıbağlayıpbaşınınovalbiçiminiortayaçıkarmış,güzelelagözleriylekitaplarabakarken,üniversitelibirçocuğunilgisiniçekiyor.AmaçocukdaNihal'inilgisiniçekiyor."Elleriçokgüzeldi.Kitaplarıöyledeğişiktutuyorduki!Uzun,kıvırcıksaçlarıvardı.Bağlamıştısaçlarını.Fakatherkesinbeğeneceğibirtipdeğildi."Nihalherkesinbeğenmeyeceği"tiplerden"hoşlanıyormuş.Oçocuktandahoşlanmış.Yakındanbakıldığındagözlerideçokgüzelmiş.Biraradirseklerinikitaplaradayayıpiyiceöne,Nihal'edoğruyaklaşmış.Ozamangörmüş.

Grigibiymiş.NekonuştuklarınıhatırlamıyorNihal.Amaderslerdeteneffüssaatigelsindiyebeklediğinihatırlıyor.Sonteneffüsziliçaldığındaiçindekısacıkondakikayasığmayacakkadarçokşeylebahçeyekoşmuş.Amaoyokmuş.Sergiyitoplayıpgitmişler.Yalnızcaüzerindekitaplarınsergilendiğiikipingpongmasasıveikiboşsandalye.Atatürkbüstününhemenyanında,terkedilmiş.Yerdebirikikitapayracı,buruşturulupatılmışküçükkâğıtlar."Kendimiterkedilmişgibihissetmiştim.Obeniterketmişti."Sınıfadönmüş.Gizligizliağlamış.Neysekimüzikdersi.Dersboyuncaönündekigünlerihattayıllanoçocuğutekrargörmevegörememeolasılıklannagöredüşünmüş,hayaletmiş.Kararvermiş:Bekleyerekveacıçekerekyaşayacakmış."Tabiisonradanunuttum.Oduygular,düşüncelersilindi.Amayaşımıninsanıolmaşansımıkaybetmiştimbensanki.Ogün."

Çetinbizikimizsence,öyleherkesinbeğeneceği"tipler"miyiz?Değilizdeğilmi?Sonra,sendeNihal'insözünüettiğişansıyitirdiğianda,tamoanda,oracıkta,onunyanındaolmayıistedinmi?Peki,âşıkolduğuninsanda,başkasındaolsadayanamayacağınşeylerihoşgörürmüsün?

Benhoşgörüyorum.

"Tip"sözcüğünden,dahadoğrusuNihal'inkullandığıbiçimdekullanılmasındannefretederim.

Nihal'inkitapsergisindenaldığı,hâlâçoksevdiğinisöylediğiokitaptandanefretederim.Hamileolmayanlarınama"içindebirçocuktaşıyanların"birbirlerinegözsüzerektavsiyeettikleri,simgelerledolu,öğreticisaçmalıklardangeçilmeyen,aptalcabirkitap.Nihal'inverdiğimkitaplanhızlaokuyupbitirmesideçoksinirlendiriyorduaslındabeni.Kitaplarveyazarlarıhakkındasöyledikleride!Bazıyerleriçokkaramsardı,şuyazareşcinselmiydi,buyazarfotoğrafçektirmekistemiyormuydu,kahramanyazarınkendisimiydi,kadınlarlabirsorunuolduğubelliydi...

GençlikParkı'ndaçayiçtiğimizgünühatırlıyorsun,değilmi?Sobayagösterdiğioturistikilgi,otüketicitaşkınlığı,müşterimemnuniyeti...TelefondaFikret'lekonuşurkentakındığıtavır,ağabeyinianaçbirilgiylekollayankızkardeş.Futbolmaçlarımızdabirimizdenbiridüştüğündeayağakalkıp,ömrününenkötüşeyiniyaşıyormuşgibibiryüzifadesiyleellerinitelleregeçirmesi.

Vesonuncusuamaenönemlisi:Nihalkahvaltılardapeynirinüzerinereçelkoyupyiyor!SizintaraftanÇetin,sizintaraftan!

16Masajistiyorum!"dersin.Emredici,küstahbiredayla."Masajistiyorum!"Direnebildiğimkadardirenirim.Bendirendikçe,senemirdenyalvarmayabütünaraedalarıdeneyerekhiçusanmadantekrarlarsın:"Masajistiyorum,masajistiyorum..."Sonundapesederim,omuzlarına,sırtınamasajyapmayabaşlarım.Bukezmasajınuzunsürmesiiçintürlühinliklerebaşvurursun.Örneğinbenimkonuşmaktanhoşlandığımıbildiğinkonularlailgilisorularsorarsın.Başkazamanlardaaklınagelmeyensorular.Kaçkezyuttumbunumarayı!Sorularınayanıtverirkenkendimikaptırıpneuzunmasajlaryaptımsana,alçakadam!

Şimdibendeaşağıyukarıbunabenzerbirhinlikyapıp,yazdıklarımıatlamadan,kendinivererekokumaniçinarayasenden,ikimizdensözeden,dostluğumuzuşenliklibirbiçimdeanlatanparçalarkoyuyorum.Bubölümdeonlardanbiri.Okumayıbitirince,bölümünsonunda,"üçfilmbirden"gösterensinemanınsalonunaanidendalıp,"Parçabitti,ayranpoğaça!"diyebağıransinemabüfecisinintizsesiyankılanacakkulaklarında!

YirmibiryılönceNaklet(İkimizdebunu"lanet"sözcüğünüokurgibiokumuştuk,Lanet!)şirketinebağlıkamyonunönündekucaklaşıpayrıldıktansonrasen,beşyılboyuncaÜsküdar'danBeşiktaş'avapurlageçtin,Beşiktaş'tanSarıyerminibüslerinebindinveaynıyoldangeridöndün.SonrakibiryılKartal'dakiişyerineKadıköy'denminibüslegittin,evebanliyötreniyledöndün.Ardındanyediyılkuzeyyarımkürenin30.ve60.paralelleriarasındadolaştın;kayalıklıbirdenizkıyısındaçıplakayaklarınındibindezıpkınlavurduğunbirorkinoslavekarlıbirgündeyakalarıkürklüpaltonlaNazım'ınmezarındaçekilmişfotoğraflarınvar.BuaradaBurdur'daikiayaskerlikyaptın.İstanbul'adöndüktensonraüçyılboyuncaotomobilinleGebzeOrganizeSanayiBölgesi'negittingeldin.Sonrayaklaşıkbiryılİstanbul'daaylakaylakgezindin.SonundaotomobilininbagajınınvekoltuklarınınalabildiğikadareşyaylaAnkara'yageldin.BenhepAnkara'daydım.

Ayrıgeçenonyediyılımızayukarıdanbakıpyerdeğiştirmelerimizibirharitayaişleseydik,ortayaseningözehiçdehoşgörünmeyen,genişaçılarıçokgenişdaraçılançokdarüçgenlerin,benimnoktamveikimizinİstanbulAnkaraarasındakikalınçizgisiçıkardı.Neçokbuluştuk,neçokayrıldık...

Kahramanlarındanbirinin,otoparktanbirtürlüçıkamayanbirotomobiliniçindeyken,arkadaşına"ŞimdikuşlarbizinasılgörüyordurdersinAl?"diyesorduğu,ikimizindebaştacıettiğifilmi,"Eşcinselliğinsınırındadolaşanbirdostluğunhikâyesi"biçimindeyorumlayansinemaeleştirmenibeyefendi,ikimizinsonunda,ensonunda,haritadabirnoktaolduğumuzugörsenederdiacaba?Bizimbuâşıkhallerimize,onyediyılboyuncahayatımızıbirbirimizidahafazlagörecekbiçimdedüzenleyişimizenederdi?Eşcinselliğinkordonboyundadolaştığımızımısöylerdi?Ogüzelfilmeilişkinberbattanımlamanıncanımısıkantarafışu:Sınırvarmı?İlişkileriçingerçektenbirsınırvarmı?Varsadaikincisınıfsinemaeleştirmenleriningöremeyeceğibirsınırbu.İnsanseverkenbasitsınıflandırmalarınsınırlarınıdeğilkendisınırlarınıgörür,kendisınırlarındadolaşır,kendisınırlarınadeğer.Benimbildiğimteksınırbu.

Eşyalarla,onyediyılınıgeçirdiğinevinizineşyalarıyladolukamyon,eylülgüneşininaltındasizinsokakboyuncahomurdanarakilerleyipyumurtacınınoradanFevziÇakmakCaddesi'nedoğrudöndüğünde,yoksunkaldığımyalnızcayüzündeyapıştırmabirgülümsemeyleelsallayanlisearkadaşımÇetindeğildi.Bütünbelirsizliğinekarşınsezebildiğim,varlığınainandığım,inanmamgerekensınırlarımdandayoksunkalmıştım.OakşamtrenleyolaçıkacakMuratAğabeyilesokağınortasındagözlerimizyaşlıbirbirimizesarılırken,sokağaseniuğurlamayaçıkanlarlagüzelsözlereşliğindevedalaşıpevedönerken,hissettiğimbuydu.Neyapacağımıbilmiyordum.Ogün,ertesigün,dahaertesigün,önümdekihaftalaraylaryıllar

boyuncaneyapacağımıbilmiyordum!Kimolduğumu,neyebenzediğimidebilmiyordum,hangisınırlardadolaşacağımıda...

Ayrıldıktansonrauzuncabirsüreortakgeçmişimizidüşünmektenbaşkabirşeyyapmamıştım.Sanaodönemdeyazdığımmektuplardasayıpdöktüğümyaşantılarınbolluğu,birliktegeçirdiğimizgünlerihatırlamaktannasılbirtataldığımıaçıkçaortayakoyaraslında.Üniversiteninilkyılları,yeniinsanlaryenişeylerbenipekheyecanlandırmamıştı.Sadecesanabenzeyeninsanlarheyecanlandırıyordu.Yüzleri,saçları,elhareketleri,gülüşleri,seninleyaşadıklarımızıonlarlatekraryaşamaolasılığı...

"TamşimdiÇetinneyapıyordur?"sorusunusoruyordum.Durmadanbunusoruyor,kendikendimeyanıtlıyordum.Yanıtlarımnekadarayrıntılıolursaokadarmutluoluyordum.EnderliğibırakıpÇetinoluyordum.

EnderliğibırakıpÇetinolmak...İstanbul'daneresindenneyaralaraldığınıhiçbilmeyen,anlamayanÇetinolmak.Yapacakbirşeyiolmadığında,hayatınkorkunçbiramaçsızlıkolarakboynunaensesinesaldırdığınıduyanÇetinolmak.BusaldırıyısavuşturmakiçinfermuarınıindiriperkekliğinielinealanÇetinolmak.Çıkıntılıçukurlubiryoldadenetimsizadımlarla,amayinedetökezlemedenyürüyenÇetinolmak.Radyodaçalınmasınıistediğiamaisminibilmediğibirşarkıyı("LateintheEvening"olabilirmiacaba,demiştişaşkınprogramyapımcısı)telefondaıslıklaçalanÇetinolmak.ZamanıdurduranÇetinolmak.

BusonuncuÇetin,küçükbirodasındaerkekleriniçkiiçipparmaklarıylabıyıklarınısildikleribirdüğünsalonundaydı.Işıklarsönünce,mumladolukocamanbirtepsiyielleriylebaşınınüzerinekaldırmış,masalarınarasındansalonunortasınadoğru,birhalayınbaşınıçekergibi,kıvrakvekesikkesikdansederekgelmişti.Arkasındaelçırparakyürüyenonlarcainsanvardı.Mumalevleribaşınınüzerindetitreşirkenadımlarınıöyleahenkleatıyor,bütünvücudunuöylehoşbirşekildedalgalandırıyorduki,budansonuolgunlaştırıyordu.

Veiştesalonadalıveriyorsinemanınbüfecisi...

17Yazamutlugirmiştik.Balkondakifesleğenleryusyuvarlakolmuştu.Birçocuğunbaşınıokşargibiokşuyordukonları.Sardunyalarsaksılarınısevmişti.Akşamlarıdaruzunbalkonumuzboyuncasıralanıpgüneşbatarkenrenktenrengegirengökyüzünüseyrediyor,geceninkadifemsimaviliğiniçayiçerekkarşılıyorduk.Nihal,dersçalışmasıgerektiğiiçin,çaydanhemensonraodasınageçiyordu.Balkonabakanpenceresindenonameyve,dondurmauzatmak,yenidençaydemlememiziisteyipistemediğinisormak...Mutluyduk.

SeninlebaşbaşaykenNihal'leilgilikonuşmuyordukartık.İkimizdeondanherhangibirindensözedergibisözetmekpişkinliğinigösteremiyorduk.

OmutlumesutgünlerimizdebizehuzursuzlukverentekşeyNihal'inyaztatiliniağabeyininyanında,Amerika'dageçirecekolmasıydı.İkiay...Oysabirbirimizeiyicealışmıştık.Sabahlan,ohâlâyataktaykenuyandırmakiçinodasınadalıyorduk,iççamaşırlarınıbizimkilerlebirlikteyıkıyor,balkonaonunkileriçtarafagelecekşekildeasıyorduk,onunhemenarkasındantuvaletegiriyor,burnumuzututupyüzümüzüekşiterekkızımızıutandırıyorduk.Üniversitedevelitoplantısıolsa,giderdik.İkimizdedebirMuratAğabeyhavasıvardı.Sorumlulukduyuyorduk,bubizehazveriyordu,onayakınolduğumuzuhissediyorduk.Nihal'insınavsonuçlarıbirerbirerbelliolurkenbizdebiriçhuzuruduyuyorduk."Bakgördünmü?"diyordukbizimdekatkımızolmuşgibi,"birdekötügeçtidiyeüzülüyordun!"

Nihalbelkidebiziannebabasıgibigörmeyebaşlamıştı.

Birsabahgazetealmayagiderkenkarşımaçıkanbirihtiyarbuailehavasınakendiminasılkaptırdığımıgörmemisağladı.Bastonunukoltuğununaltınaalmışüzerinebasamadığımayağımıgöstererek"Geçmişolsun,neolduböyle?"diyesormuştu.Önemlibirşeyimolmadığınıyalnızcabileğiminburkulduğunusöyledim.İhtiyardudaklarınınarasındaköpüklübirtükürüğüdolaştırarakanlatmayabaşladı:"Bakşimdineyapacaksınbiliyormusun,önce..."Birdendurdu,bakışlarınıayağımdanyüzümekaldırdı,"Evlimisin?"diyesordu.Düşünmeden,amabilerek,derindekibirşeyibilerek"Evet!"dedimonaÇetin."Ozamanyengemizburkulanyerizeytinyağıylabirgüzelovsunönce,sonrada..."diyedevametti,akşamabirşeyciğimkalmayacaktı.Ucunasiyahlastiktakılıbastonuylaağırağıruzaklaşanihtiyarınarkasındanbakarken,evliolduğumusöylediğimdeaklımahanginizingeldiğinigerçektenbilmiyordum.Geridensağayağınıniçiylesağçizgiboyuncabanadüzgünpaslaratanseninlemievliydim,yoksabirkornersırasındakarşıtakımdanbirininayağınabasarakbileğimiburktuğumdakalearkasına,yanımakoşanNihal'lemi?

Ogünlerinbenimiçintambirduygusalkarmaşaiçindegeçtiğiniçokiyihatırlıyorum.AnlaşılabilecektoplumsalkoşullanmalarınetkisiyleNihal'eâşıkolmadığımı,aramızdabirbiriniçoksevenbirağabeykızkardeşilişkisi,babakızilişkisibenzeribirşeyolduğunudüşünmeyeçalışıyordum.Birdengeceoluyordu,ikiazgınköpekıssızbirparkıniçindebenikovalıyor,kovalıyordu.Durupköpekleredoğrudöndüğümdeonlardaduruyor,sinirbozucubirbiçimdehırlıyor,benkoşmayabaşlayıncatekrarkovalıyorlardı.Köpeklerdenhernasılsakurtulduğumdakarşımasarhoşmutinercimiolduğunuanlayamadığımbiriçıkıyor,ürkütücüzayıflıktabiri,bendenbirşeyistiyordu,ısrarlaistiyordu,sigara,para,ateş,ne,neistiyordu,anlayamıyordumbirtürlü...

Tamam,benNihal'eâşıktım!Amabunuonasöyleyemezdim.Sanaelbetsöyleyecektimamaonasöyleyemezdim.Çünküaşkeşitlerarasındayaşanır,VehmiBeybiristisnadır!Eşitdeğilselerbirtarafdiğerininesiriolur,diğerideonaeserimdiyebakar.Falanfilan...Çetinişteböylebenibirazolsunrahatlatacakgenellemelereihtiyacımvardı.Durumumungenelbirdurumauymasıiyigelecektisankibana.

AmaNihalodamdaniçerigirdiğindegeneldiyebirşeykalmıyordu!

Sendostum,senhiçbirşeybellietmiyordun.Bilirim,ulaşamamaksenialtüstetmez,senulaştığınşeyikaybedersendağılırsın.Tamşimdikısasüreliilişkilerindenbirinihatırlıyorum,şudişhekimini.Hekimhanım,sevişmekvesinemayagitmektenibaretilişkinizibitirmekisteyince,azıdişindekidolgulardanbirinisökmekiçinelindengeleniyapmıştın.MuratAğabeybanabunuanlatıncaküplerebinmiştim.Kadınlar,nasılbeceriyorlarsa,seniortadankaldırıyorlardı,kişiliksizleştiriyorlardı.Serttartışmalarımızdanbirininsonundabunusendekabuletmiş,cinselliğinseniniçinnekadarönemliolduğundansözetmiştin.Baştançıkıyordun,evettamanlamıylabaştançıkıyordun!Aslındabu"kadınlarısevenadam"halisanayakışıyordu.Ağzınöpüşmektenördekağzıgibiolmuş,gözaltlarındakaraltılar,bakışlarındaannemisevgilimiaradığınıseninbilebilmediğinigösterensafşehvet...

Nihalkonusundacanımısıkanbaşkabirşeydeyaşantılarınbenidahakararlı,iradelihalegetirmediğinifarketmemdi.Sevgi,kendihayatınınbütünçıkmazlarına,zorluklarınarağmenbenisevmişti,böylebirsevgiyitattığımiçinartıksırtımınyeregelmeyeceğinidüşünmüştüm.Kocasıhapisteolanbirkadınınâşıkolduğuadamolmak...Sevgibenimismimiöylegüzelsöyler,cismimi,sesimi,kokumuöyleçokseverdiki,başkainsanlarınkarşısına,isimsizcisimsizçıkmakbenihiçrahatsızetmezdi.Hattaböylesinitercihederdim.Bubanabirhaylideedebigelirdi:Görünmezadamım,benibudünyadabirtekSevgigörüyor,hemdenasılgörüyor!

OysaSevgi'yleilişkimizinbitmesindenyalnızcabiryılsonra,Nihal'inkarşısınahiçbirkadıntarafındansevilmemişbirigibiçıkmıştım.ReşitBey'inkitabınınaltbaşlığıdeğişmeli:BütünTatlarEkşiBütünKokularKesifBütünHislerFani.

Nihalsınıfınıgeçmiş,sekizaydıryayınevindebekleyençevirimnihayetyayımlanmıştı.İkisinibirliktekutladık.Açıkhavadabirakşamyemeği.Senherzamankigibisevimliveiştahlıydın.Tabağınıönündenalmayaçalışangarsonunelinevurduğunşaplak...AyağınabastığınıfarketmeyenNihal'e,sanagizlibirşeysöyleyeceğinisanarakgözlerinidikipbakman,sonradadayanamayıp"NesöyleyeceksensöyleNihal!"diyepatlaman...Hesabınkabarıklığıkarşısında,küçükkızımızınvarlığınıunutarakettiğinküfrüyarıyoldayutmayaçalışman...Herzamankisen.Dostumbenim,dosesim!Yemektensonracanlımüzikçalmanbirbaragitmiştik.Böyletoplueğlenceyerleribenirahatsızederbilirsin.AmaşunufarkettimÇetin,seninlebirlikteolduğumuzdahiçbirşeyendişelendirmiyorbeni.

Heryeregiripçıkabilirmişizgibigeliyor.Büyükalışverişmerkezlerineveoradakisinemalarabile.Böyleyerlerdedolaşmanındoğalsonucuolarakvücudumuzdabirikenstatikelektriğiçatırçuturbirbirimizeaktarmakdapekeğlencelidoğrusu!

Epeyiçmiştikseninle,epeydedansetmiştik.Senindolubirabardağınıikielinletutarakyaptığındansmüthişti.Arkaarkayaçaldıklarıreggae'lerdeikimizbirdendöktürmüştük!Nihalbizişaşkınlıklaseyrediyordu.Neremizdenneçıkaracağımızbellideğildi.BizdizlerimizikırakıradansederkenmasadayalnızbaşınaoturanNihal'idansakaldırançocuğanedemeli!Neacayipşey,ilgilenmiyormuşgibiyaptıkamabiryandandamutaassıpailebüyüklerigibibakıyorduk,çocuğuneliNihal'inneresinde,vücutlarıbirbirinenekadaryakın,ahhayatbizeböyleneyaptın!

YolculukgünügelipçattığındaNihal,dahaönceailecekikikezgittikleriAmerika'ya,eğlenmekgeziptozmakiçindeğil,ağabeyiniyalnızbırakmamakiçingittiğinisöyleyerekbizitesellietti!Annebabasınınölümyıldönümündeburadaolamayacağıiçinbizdenmezarlarınıziyaretetmemiziricaetti.Hangiçiçeğibırakacağımızıbilesöyledi.Böylecebizde,Nihal'inbizimlekonuşmadığıbazışeylerikendiiçindebilmediğimizkişilerlekonuştuğunuanladık.

BircumartesiöğledensonrakızımızınçantalarınıvebizimFikret'eyolladığımızbirkaçparçaşeyiotomobilekoyduk,havaalanınınyolunututtuk.Benbayağıüzgündüm.SenolmasanÇetin,seninleolmanıngüzelliğiolmasa...

Nihal'inseninyanmaoturmasınıistemiştim.Benarkadaikiniziseyrediyordum;uçakyolculuklarındansözediyordunuz,havaboşluklarından,yapılananonslardan,onugüldürüyordunsevgilidostum.Aradabirdikizaynasındanbanabakmayıihmaletmiyordun.Suskunluğumsenitedirginetmiştisanki...

Varıncaonatembihlediğimizgibitelefonetti.AmaodeğilmişFikret'miş.Telefonusenaçmıştın,külotunveatletinlekanepeyeyaslanmışbacağınıkaşıyor,sesiniduyurmakiçinbağırıyordun.Bensesalonunkapısındadurmuş,sanavesabahgüneşininhalılarınıkaldırdığımızsalonunparkesindeışımasınabakıyordum.

18Seninleeniçlikonuşmalarımızıhepayrılmadanazönce,AnkaraGarı'ndayadaHaydarpaşaGarı'ndayapardıkÇetin.Oyunlaeğlenceyle,yiyipiçmeklegeçengünlerinardından,AnadoluEkspresi'ninkalkmasınıbeklerkenikimizdeayrılacağımızı,uzunbirsüregörüşemeyeceğimizianlayıverir,duygusallaşırdık.Masatenisivebilardodasenyenerdin,langırttaben,ayrılıkikimizinbirdencanınaokurdu.Oayrılıköncesikonuşmalarınıniçburkucutarafı:Birbirimizinekadarçoksevdiğimizi,nekadarçoközleyeceğimizisözcükleredökerken,"Ölmeyeceksin,yaşayacaksın!"diyekandırılanhastalarabenziyorduk.

Artıksözcüklerikocakarıilacıgibikullanmamızgerekmiyor.Anlamlı,akıldakalıcı,etkileyicikonuşmalaryapmakzorundadeğiliz,çünküiyileştik!Çünkübirlikteyaşıyoruz!Nihalgittiktenbirhaftasonradabiztatileçıkmıştık.Güneşdoğarkenyolakoyulmuştuk.Neşeliydik.Yıllaröncebirliktebestelediğimiz"İtinOlayımKaptanAbi"şarkısınısöylüyorduk.Seninpessesinle"Muavin,muavin!"diyearayagirişlerintamkıvamındaydı.Biztamkıvamımızdaydık.

İkimizdekonuşacağımızı,hemdeNihalhakkındakonuşacağımızıbiliyorduk.

Molayerlerimiz,aradasıradaharitayabakışlarımız,kilometresaathesaplarımız,tabelalarıntanıdıkdikdörtgenleri,yolboyuncayaptığımızoburluklar,dinlediğimizmüzikler...

SüzerOtel.OtelPanorama.YaseminApart.GelengülPansiyon.HuzurPansiyon.Öğledensonrabirpansiyondaydık.Resepsiyondakikızyüzümüzünbembeyazolduğunusöylemiş,iyiolupolmadığımızısormuştu.Birşeyimizyoktu,birazsersemlemiştiksadece.Odayaçıkıpyerleştik,soyunupmayolarımızıgiyerkenvücutlarımızınnekadarbeyaz,sağlıksız,çirkinveyaşlıgöründüğüneşaşırdık,üzüldük.Çıplaklığımızdanutanarakkıyıyaindik.Deniz.Güzeldi,beğendik,oyunlarımıziçinuygundu.Yunusyapabilirdik,çekçekde,suyuniçindeamudadakalkabilirdik.

Birbirimizegüneşkremisürerken,dışarıdanbirinenasılgöründüğümüzüdüşündüm.Kıllı,göbekliikikocaadam.Bizimolduğumuzuhissettiğimizdenfarklı,çokfarklıgörünüyorolmalıydık.Buacıklıgelmiştibana.

Denizdebirazkaldıktansonraodamızaçıkıpuyuduk.Uyandığımızdakanımızdamarlarımızdançekilmişgibiydi,neyitutsakdüşürecektik.Çıkıpbirazyürüdük:Zeytinağaçları,taşevler,taşsokaklar,yığmataştanbirkemerinaltındagüzelbirbakkal,yüksektavanlıbirkahvehane,heryerdegüzelgözlükediler.Kıyıyainensakinsokaklardanbirindekibirlokantayaoturduk.Havayenikararmıştı.

GüzelakşamdıdeğilmiÇetin?Lokantanınuzağında,lokantayadeğildesokağaaitgibiduranmasamızınetrafında,saymıştın,ondokuzkedivardı.Senonlarabalıkveekmekparçalarıattıkça,hırıltılarçıkararakbirbirlerinekarışıyor,sonraburunlarıyerdeyinemasamızayaklaşıyorlardı.Üzerimizdeotuzsekizgöz.Yıldızlardagökyüzünde,birsarhoştarafındanyereindirilmeyibekliyordu.YıldızlarayağımızadolanıyorduÇetin!

Otaşsokakta,güzelkokulariçindeuçuyorduk.

Sandalyelerimizihafifçeyançevirip,biryokuşolaraktepeyedoğrudevamedensokağınkaranlığınıngökyüzüylebirleştiğiyeriseyrederkensormuştun:"AcabaNihalneyapıyordurşimdi?"Bakışlarımızbirdensokağınkaranlıkucundangerisingeriyuvarlanmış,kedileriürkütmüş,masayadönmüştü.İkimizindeelikadehegitmişti.Tamoandarakıiçmeninveaşkacısıçekmeninbirbirineçokyakıştığınıhissetmiştim.AmazateniçkiiçerkenhepöyleolmazmıÇetin!Herşeyolmasıgerektiğigibidir,herşey

çokrenklivemükemmelbiruyumiçindedir.Narçiçeğikırmızısı,fıstıkyeşili.

Seninobasitsorun...Soruyusorarkensesindekibirşey...Kendisorunuaslındaönemsemiyormuşsun,birdenaklınagelmişdeöylesinesoruvermişsinizlenimivermeyeçalışman...

Benimkarşısorum:"NedüşünüyorsunNihalhakkında?"

Sonrabirdenlisegünlerinedönüş.Ahdostum,bununiçinseviyorumişteseni,ikimizdehayatımızınaynıyerindekalakaldıkdiye!

"BenonaâşıkoldumÇetin,"demiştiliseliEndersorusunayanıtbeklemeden.

"Bende!"diyerahatlıklakarşılıkvermiştiÇetin,okulçıkışıCumaPazarı'ndaellerindefilelerledolaşırken.

Birsürehiçkonuşmamıştık.Sen,böyledurumlardayolyordambilenimiz,öncekadehinibanadoğruuzatmış,buşeyherneyseonunşerefineiçtiktensonra,lokantanınönündemangalınbaşındaduranadamadönüpbirufakdahaistemiştin.

Odunateşindepişmişekmek,zeytinyağınayatırılmışkeçipeyniri,börülce,yeşilbiberverakı.DişlerimkamaşıyorduÇetin.İçimdenOktayRıfat'ınbirdizesinitekrarlayıpduruyordum:"rakınınçıldırtanbulutuavucunda".

BirbirimizeNihal'ianlatıyorduk.Yaptığımızşeyinnekadaraptalcaolduğununfarkındadeğildik.Sonundaondan,içimizdengeldiğigibisözetmenintadı.Seninsustuğunyerdenbenbaşlıyordum.Nihalimizinresmi.

OgeceortayaçıkanNihal:Banakestane,sanadüpedüzelabakangözler.Şefkatleveyahayranlıkla.Tırmanmaisteği(sana),kayıpdüşmeheyecanı(bana)duyurandüzkumralsaçlar.Osaçlarınikiyanaaçılmışperdegibidurduğuhafiftümsekbiralın.Güneşinyüksekliğiniölçmeyeçalışanilkçağıngökbilimcileriiçinkesiklibirufukçizgisiişlevigörenseyrekkaşlar.(ArtıkçoksarhoşuzÇetin!)Birburun.Evet,yalnızcabirburun;Çetiniçinısırmalık,Enderiçinsıkmalık.Havadasalınarakdüşenbiryaprağınbellibiranındakibiçiminitaklitedenağız.Buradahemfikiriz,ikimizdeöpmekistiyoruz.YineÇetin'inısıracağı,Ender'inbaşparmağıylaişaretparmağıarasındasıkacağıçene.(Bunuseninçenendegösterdiğimde,boşalantabaklanalmayagelenkızkıkırdamıştı.)İkiyatayçizgiyleişaretlisolgunboyun.Göğüslerininarasınadekinenhafifçillibölge.(İkimizdegörmüştükişte!)Sağırdilsizlerdenoluşanonbeşyirmikişilikbirfutboltakımıkafilesi,deplasmanmaçındandönerkengeceyansıbiryolüstülokantasındaçorbaiçmekiçindurduğunda,kafiledekilerinbirbirleriyleişaretdiliylekonuşurkensergiledikleribütünmarifetlerisergileyenbirçiftel.(Buuzunvefiyakalıbenzetmeyi,sağeliniparmakuçlarınıbirleştiripsallayaraktakdiredenÇetin.)

Resmimizitamamlayıncamasadankalkmışkıyıyainmiştik.Dondurmayemiştik.Mutluyduk.Lisede,henüzyanımızdayakınımızdatekbirkızyokkenaynıkızaâşıkolmahayalikurduğumuzuhatırlıyormusun?(Seninlekonuşmanınözelgrameri:Hemenhemenhercümle"hatırlıyormusun"sorusuylabiter,ortakgeçmişimizing'sibüyükyazılır,eylemlerimizinkipidaimagüzelgeçmişzamandırveÇetinileEnder'ibirbirinebağlayanbağlaçlarsaymaklabitmez.)Buçocukçahayalinkırkımızayaklaşırkengerçekleşmesişerefinedondurmalarımızıyalayalım...

ErtesigünNihal'leilgilipekkonuşmadık,geceninçokgüzelgeçtiğini,yediklerimizinçokgüzelolduğunusöyleyipdurduk.Gününsonundaikimizdebarbunyagibikızarmıştık.Sonrakigünler,sabahınköründe

kalkıpkiraladığımızsandallabalığaçıkarakyadasivrisineklerkudurtana,başımızınüzerindedelideliuçanyarasalarkorkutanakadarıssızbirkoydanoltasallayarak,denizdetürlüoyunlaroynayarak,gülerek,eğlenerekgeçti.

Sonakşamyinebirrakısofrasındaydık.Kalamarpahalıydıamaömrümüzdeböylesiniyememiştik,denizbörülcesinintuzubirazfazlagibiydi,salatavebalıkgüzeldi,hesaptahminiyapmakeğlenceliydi.Pansiyonadönerkenbukezbensormuştum:"Onuözlüyormusun,düşünüyormusun?"Onuözlemiştik,düşünmüştük.Seninbirazdahacesursorun:"Onunlabaşbaşatatileçıkmayıistermiydin?"

Yataklarımızayatıpışığıkapattığımızdahuzursuzduk.Odalardanbirindenbirsevişmeninbellibelirsizseslerigeliyordu,bununlailgilişakayapacakdurumdadeğildik,benimiçimkararıyordu.KonuşmayabaşladığındasendeğildeMuratAğabeykonuşuyorsandım."Oğlum"diyebaşlayancümlelerkuruyordun.Fikret'inisminiilkkezbaşına"zavallı"sıfatınıgetirereksöylemiştin.Ogecepekuyuyamamıştık,neysekisevişenleruyumuştu.

Dönüşyolundasuskunduk.Öncepansiyonumuzunpenceresindengörünendağyolunu,güneşibirönümüzebirarkamızaalarakçıktık.Yolkenarınakütüklerinistiflendiğiormanlıkarazilerdengeçtik.Üstüstedurankayaların,aklaçocukçaşeylerleuğraşanyapayalnızbirTanrıyıgetirenogözalıcımanzarasınıgenişkıvrımlarlayolalarakseyrettik.Çamağaçlarıylakaplıtepeleriindikçıktık.Yolpamuktarlalarıarasındadümdüzuzanırkentemmuzunkızgıngüneşitamtepemizdeydi.Önümüzdekiotomobilinlastiklerindendumanlarçıktığınıvesavrularakdurduğunugördük.

YolunneredeyseortasındayanlamasınaduranotomobileçarpmamakiçinsendefrenyapmıştınÇetin.Benteybikapatmıştım,neanlamıvarsa!Geçerkengörmüştük:Şoförerkekti.Elleridireksiyonda,kıpırdamadanönünebakıyordu.Yanındakikadıneliyleburnunututmuşağlıyorgibiydi.Otomobilinönündebirşeyeçarptıklarınıgösterecekherhangibirişaretyoktu.Durdun,"Geridönüpbirsorunolupolmadığınısoralım,"dedin.Sorduk.Birşeyleriolmadığınısöylediadam.Gençbirçiftti.Anlamıştık,kavgaetmişlerdi,oanifrenbuyüzdendi.Canımızsıkılmıştı.Yoladevamettik,ağırhavayıdağıtmakiçinbiryerdedurduk.Beşonkilometresonrayineootomobiligördük.Bukezyolunkenarındaydı.Adamlakadınbaşlarınıbirbirineyaklaştırmış,hayır,birbirlerinebağırıyorlardı.İkiinsanhayatıbirbirinezehirediyordu.Geçerkengördük.

Birkaçsaatsonrayolkenarındabircüce.Ayağınıbirtaşakoymuş,birelidizinde,diğerelindenaylonbirtorba;armuttusankiiçindeki.Heykelgibiduruyorduarmutsatıcısı.Birazilerdebirsakat,ikibüklüm,koltukdeğneğinedayanmış,elindearmuttorbası,odaheykelgibi.

Sağımızda,tarlalarınarasındanbirköyedoğrugidenyolunbaşındabirpolisotomobilivetrafikpolisi.İşaretetti,durduk,ihtiyarbirköylününfenalaştığını,ambulansbeklediklerinisöyledi.Eliylegösterdiğiyerebaktık.Ağaçlarınaltındayatanbeyazgömlekligripantolonluadamıgördük.Gençbiradamihtiyarınbaşınıhafifçeyukarıkaldırmıştı.Ambulansyolunucundagöründü,önümüzdendönüpağaçlarınaltındadurdu.Polisgeçmemiziişaretettiğinde,ambulanstaninenikibeyazönlüklüihtiyaradoğrueğilmişti.Herkes,herşeyölüyordu.

Genişdüzlüklerdeotlayan,ağaçlarınaltındaserinleyenatlarvardı,biçimleridoğayıbiryerindentamamlıyordu,amaonlardaölecekti.

Yollardakiölühayvanlar:Yerlebirolmuşkediler.İçorganlarıdışarıfırlamıştilkiler.Kenaragitmeyibaşarmışyadabirileritarafındankenarataşınmış,oradayanyatmış,dişlerinisıkmışkokanköpekler.Tüyleriotomobillerinrüzgârıylauçuşantavşanleşleri.Kabuklarıkırılıpparçalanmışkaplumbağalar.

Artıkyolüzerindebirlekedenbaşkabirşeyolmayankurbağalar.İyicebüzülüpöyleölmüşkuşlar.

Yolkenarındakibirhendektecansızyatansıpasınınbaşındakimbilirkaçgündürbekleyeneşek...

BütünbugördüklerimizinbirucunasılsaNihal'ebağlanıyorduÇetin:Onudahafazlaseviyorduk,dahafazlaacıçekiyorduk.

19Mezarlığınbirsürükapısıvar.Öncesizinkileriziyaretettik.Yirmiyediyıllıkmezartaşıüzerindesilikleşenharfler,rakamlar...SonraNiyaziAmcaileMelahatTeyze,günümüzünmermeri.Farklıdoğumtarihleriaynıölümtarihleri.Çakışanveçarpışan.Biryılönce.

Mezartaşlarınınkuzeydekitepeleredoğruyayılışı.Biryıldaneçokinsanölmüş,gömülmüş.Mezardakiçiçeklerisulamakiçinellerindeplastikşişelerleçevremizdedolanançocuklar,dörtbiryanayerleştirilmişhoparlörlerdenyayılanKuranayetlerisonraTürkçeanlamları,ağustossıcağıilekişiliksizleşmişgökyüzüveyeryüzü.Nihal'inoradabizimlebirlikteolmamasınasevinmiştim.Senin,annenlebabanınmezarlarınıaklınaestikçeziyaretetmene,MuratAğabeyilebirliktekolaycayakalanabileceğinizmezarseviciliğeyakalanmamanızasevinmiştim.OradasanabakmıştımÇetin,seniseyretmiştim.Susatançocuklarıparaveripyollarken,mezaraçiçeklerikoyarken,otomobilinbagajındançıkardığınbidonlamezarıntoprağınasudökerken,mermerinkenarlarındabirikensuyuelininayasıylasüpürüpyereakıtırken...Sendeherşeyhayatlailgiliydi.Erkengelenölümlerinsanasunduğuarmağan:Üçadetprotezdişveyaşıyorolmanınbilinci,erinci...İştebunedenleenbasiteylemleribilebirşenliğedönüştürüyorsun.

Mezarlıkziyareti,sendebiliyorsunÇetin,bizimiçinbinlercekilometreötedekiNihalilebirçeşittemastı.Onunisteğiniyerinegetirmiştik.Döndüğündeonaanlatacaktık,gururla,hemdeişiniçineerkeklereözgübirgizemkatarak.Bizdenistenilendendahafazlasınıyapmışamabunusöylemeyiuygunbulmuyormuşhavasıvererek,boşluktabiryerlerebakarak,sıkılarakkonuşacaktık.Erkekleringizemsilahı!

Mezarlığıaşkınöte-duyumsalkuruntularınamekânolarakseçenbirteksenlebenvarızdırherhalde.Sevgilim,şuşuadaşuşuparseldeyimsenidüşünüyorum,deliceözlüyorum...Hissedebiliyormusun?

Mezarlıkçıkışındadurupbirkarpuzsergisindenkarpuzalmamızda(yediküsurkilolukdevbirşeydi)tambizegöreydi.Seninlebaşlarımızıbirbirimizinomzunadayayıpağlayacağımızıdüşünemiyorumhiç.Bunuyapsakbile,dahadakikasındaikimizdenbiridiğerininböğrünüdürter,kulağınaüfler,başkasoytarılıklarbulur.Kötüolduğumuzdaenfazlasusarızbiz,birbirimizebakmayız.Karpuzyeriz.

BircumartesiakşamıFikret'iaradık.TabiikionunladeğilNihal'lekonuşmakiçin.Evdeyoklardı.Böylesisankidahaiyiydi.Konuşurkenyapayolmaktankorkuyordum.Senindebirşeylerdenkorktuğunyüzündenanlaşılıyordu.

Tatilinilkakşamıtazeâşıklargibiağzımızınsuyuakarak,sonakşamıdasorumluluklarınveahlakkurallarınınkuruttuğuboğazlarımızlakesikkesikkonuştuğumuzşeyleritekrarkonuşmamızgerekiyordu.Nihal'indönüşüyakındı,nasıldavranacaktık,neyapacaktık!

Mutfakmasasındayanyanaoturuyorduk.Pazargünüydü,akşamadoğru.Masadaplastikbirkabıniçindedurantazefasulyelerinuçlarınıelimlekırıyorsanaveriyordum.Bıçaklaboydanboyaikiyebölüyordunsende.

Azsonra,soğanlarıtencereyeatmış,zeytinyağındahışırtılarçıkararakkavrulmalarınıseyrediyorduk.Güzelbirkokukaplamıştımutfağı.AklımızaReşitBey'inhayatbilgisiderslerindenbirigelmiş,epeygülmüştük.Sevenkadınakocasınınosuruğukavrulansoğankokusugibigelirdemiştibizimarsızihtiyar.HeyAllah’ımbizibudurumlaradüşürme!

Tahtakaşıklatencereyikarıştırırkenomzununüzerinden,yanapartmanınakşamgüneşiyleturunculaşmışpencerelerigörünüyordu.Mutfağınbalkonkapısıaçıktı,balkonaçıkarkenbenimburnumuseninalnınıgıdıklayantülperdehafifbirrüzgârladansediyor,dışarıdaçocuklarıntoplucabiroyunakalkıştıklarıseslerindenanlaşılıyordu.Kaçıpkovalamaçığlıkları,alkışlar,arkaarkayabağırılaraksıralananisimler...Yıllarönce,seninbirkaçderstenbütünlemeyekaldığınliseikininyazında...Ozamandaböylebirşeyhissetmiştim.Evdeoturupdersçalışmakzorundaydık,güneşalmayanyankaranlıkodandaydık.Senin,üstündebirkaçrafaltındadakapaklıküçükbirdolapolançalışmamasandaoturuyorduk.Yinedışarıdançocukseslerigeliyordu,bizimodamızkaranlık,içimizkaranlık;sanaII.Mahmut'unaskeriveidarireformlarınıezberletmeyeçalışıyorduk...

Fasulyeleritencereyekoyarken,içindebulunduğumuzdurumunpekdeiçaçıcıolmadığınısöylemiştin.Domatesrendeliyordum.Ayaşdomatesleri,arkalarındaincekabuklarbırakarak,kırmızıhafifköpüklübiryığmadönüşüyordu.BirkaçcumartesidirAyaş'agidiyorduk.Yazbitmedenüçbeşkiloalıp,rendeleyipderindondurucuyaatalım,diyorduk.Nedemiştin,durumumuzkötümü?

Evet,durumgerçektenkötüydüÇetin."Neticede"ikiortayaşlıadamdık.Apartmandakilerin,sokaktakilerinbakışlarından,konuşmalarındananlaşıldığıüzere,birazacayiptik.İkiadımlıkyerlere,örneğinbakkalabilebirliktegidiyorduk.(Eskihuyumuz.Serap'ınbunukıskandığınıhatırlıyormusun?)Evişlerini,camsilmeyifilanuluortayapıyorduk.Apartmanınönündekiküçümenbahçeninotoparkyapılmasına,evsahipleriarasında,otomobilimizolduğuhaldebirtekbizkarşıçıkıyorduk.Yöneticininilgiliilgisizherfırsattakapımızagelmesi,suçlayıcıbirmeraklabaşınıiçeriuzatması,"Bukitaplarneiçin?"diyesormasıboşunadeğildi.Günboyusimlibiryorganınaltınabağdaşkurupçuvaldızıylapembelereaçıkmavileredalıpçıkanyorgancıbizidükkanındakimüşterilereboşunagöstermiyordu.

Bu"acayiplikler"yetmiyormuşgibi,evimizeneredeyseyarıyaşımızdabirkızöğrencialmışveyorgancıduymasın,ikimizbirdenonaâşıkolmuştuk.Üstelikdebukız,lisearkadaşımızFikret'inbababiranneayrıkardeşiydi.Birbirimizeavazavazbağırmıştık:Buikimizinarasındakalacak,Nihalbilmeyecek,bilmeyecek!

Çetin,konusubunabenzeyenfilmleriçokseveriz.Yasakaşkgizliaşk.İçimizbirhoşolurseyrederken.Senbirkoşumutfağagidipmeyvegetirirsin,şapırşupuryeriz.Sonratuzududaklarımızıyaktığıiçinbıraktığımızayçekirdeğinebirbakmışıztekrarbaşlamışız.AmaofilmÇetin,oradakamerafilanvar!

Rendelediğimdomatesifasulyeninüzerinekoydum.Senbirazkarıştırıptencereninkapağınıkapadın.Yemeğihiçsukatmadanpişirmeninönemiüzerinebirikibüyüksözsöyledikbirbirimize.Sigaralarımızıyakıpbalkonaçıktık.Dirseklerimizibalkondemirinedayadık,ayaklarımızdanbirininucunudiğerinindıştarafınakoyduk.

"Zatenonasöylesekneolacakki!"diyesormuştunÇetin.Bizimkiyleyanımızdakiapartmanarasındaboyvermişaylandız,koyuyeşilyapraklanvekırmızıyaçalantohumlarıylayavaşyavaşsallanıyorduarkanda:"Vahvah!Kocaadamlar!Vahvah!"

Söylesekneolacak?Bilmiyorduk!Amabusorununaçıklığakavuşturduğubaşkaşeylervardı.İkimizdeNihal'inbirimizdenbiriniseçmesigibibirolasılığıhiçdüşünmemiştik.Sankiikimizibirdensevecekti,butekseçenekti.BöylebirşeyinyaşanabilirolupolmadığıkonusunuiseFransızsinemacılarabırakıyorduk.AyrıcaikimizdeNihal'indiğerimizidahafazlasevdiğindenemindik.NihalsananasılâşıkolmazÇetin!Senibirşeytamirederken,ikielindedoluağzındasigaraylagörse,sigaranındumanınıkendindenuzaktutmakiçindudaklarınıyanakaydırışını,dumandanyanangözlerinikısmanı,kırpıştırmanıgörse...Askerdeykençektirdiğinofotoğrafıgörseörneğin...Gördümüofotoğrafı?Üniformanlaayaktadurmuş

gülümsüyorsun,elleriniönündekavuşturmuş,kalınparmaklı,güvenverenellerini.Yumurtakırışınıgördümü?"Ciddi"sözcüğünüaynıMuratAğabeygibisöylediğiniduydumu?

Fasulyeyetuz,fesleğenveşekerkoymakiçinmutfağagirdik.Birfasulyeyidişlerininarasındaeviripçevirerek,ağzınahavaçekerekdedinki:"Pişişşşmekşüzeşşre!"

Mutfakiyicekaranlıkolmuştu.Ocağınalevitencereninaltındanmavibeyaz,solgunbirışıkyayıyordu.Sokaktanhâlâçocukseslerigeliyordu.Ayaktahareketsizduruyorduk.Herşeyçokçocukçaveçokkedervericiydi.Aklımasevdiğimbirromandanbircümlegelmişti.Kederinbizibaşroletaşıdığı,ikimizdışındaherşeyicılızbirmanzarayadönüştürdüğüoanda,cümleyikendimceyenidenkurdum:BizimbüyükçaresizliğimizNihal'eâşıkolmamızdeğil,sesimizindışarıdakiçocukseslerininarasındaolmayışıydı.Asılçaresizlikbuydu.

20Balkondakimasada,genişemayekabıniçindeduran,yazgüneşininaltındaiyicekurumuş,rengiaçılmış,dişlerimizvedillerimiztarafındaniyicetemizlenmişkayısıçekirdeklerinebaktıve"Seniçoközledim,"dediNihal.Oyokkengünlerimizikayısıyiyerekgeçirmişgibiydik.

"Bizdeseniçoközledik,"dedimÇetin.İyiyaptımdeğilmi?Sonradevamettim,"Alışmışızsana."İçikanağlayanpalyaçogösterisinisürdürmekisteseydi,"Bizbirailesayılırızartık,"gibişeylerdesöyleyecekti.

Söylemedim.Sustum.Odasustu.Birazsonradabenibalkondayalnızbıraktı,odasınagitti.Elimidaldırıpbiravuçdolusukayısıçekirdeğialdım.Birkaçtanesiniaylandızadoğrufırlattım.Düştükleriyerdeağaççıkarsaacıolacaktımeyveleri.

Sanadaaynışeyisöylemişti."Çetinseniçoközledim!"Pekisennedemiştinona?"BizdeseniözledikNihal."AferinÇetin,aferinbize.Bütün"yanlışanlaşılmaları"defetmiştikböylece.Ahlaklıinsanlardıkbiz.Havaalanındaonunbizedoğrukoşarcasınagelişini,boynumuzaatılışınıkaskatıbirbiçimdekarşılayacakkadarahlaklıydık.Otoydu,duygularınıanlamakta,denetlemektegüçlükçekebilirdi.Bizeâşıkolduğuyanılgısınadüşmüşolabilirdi.Nedeolsabizikimizotuzküsuryıllıkbirikimimizionuniçinseferberetmiş,yaşadığıfelaketinüzerineyapışmamasıiçinelimizdengeleniyapmış,dostluğumuzundoğalcoşkusunuonunlapaylaşmıştık.Böylecedeyaşımızınkaçınılmazsonucuolankimifizikselsevimsizliklerimiziörtmüştük.Nihalsahidengüzelkızdı,onunyanındasengöbeğininüzerindehareketedenbirfok,bensekelkafasınıkaşıyanbirmaymunolabilirdim.Ohaldebuküçük,güzelüniversitelikızınzayıflığından(Unutmayalımannesinivebabasınıkaybetmişti,bunuhiçunutmayalım!)istifadeetmek...

Yeter,sıkıldımÇetin!ikiyılsonrabunlarıyazmak,yaşadıklarımızı,biziaklıbaşında,herşeyehâkimveiyiniyetliinsanlarolarakgösterecekbirdilleanlatmayaçalışmakbilsenneacıklı!Kederdenkederiyorum!Nihal'inkülotluçorabınınaltındangörünençiçekdesenlikülotu...Bunudaşimdiyazabiliyorum:Hiçaklımdançıkmayanogörüntü,erkeklerinbaşınamusallatolanezeliveebedibirmeseleyibirçırpıdakurupönümüzekoymuştu."Bilinbakalım!"diyesormuştubize,"Beniçinizigıcıklayan,şehvetinizikabartanbirtazemiyim,yoksaşefkatinizemuhtaçküçükbirkızmıyım?"Buçokbüyükbirhaksızlık,busoruçokbüyükbirhaksızlık,diyebağıralımmıÇetin?Arkamızdadaelçırpıpvokalyapanonbeşyirmikişilikbirtopluluk.Mahalledendelikanlılar.

NihalAmerika'danbizehediyegetirmişti.Bana,birtaşınüzerindeoturmuşdüşünenveüzerinekaryağan,cambirfanusiçindebirpalyaço.Sana,üzerindeiriliufaklıbirsürüsilindirolanelektriklibirmasajaleti,kibudabanabirhediyedirkanımca!Hediyeleribizeverişi,paketleriaçarkenyüzümüzebakışı...Camfanususallayıpkarlarınpalyaçonunüzerineyağışınıseyrederkenbana"Masandaçalışırkensanaarkadaşlıkeder!"deyişi.Outangaçgülümseme.Alnımıkaşıyordumdurmadan,gülümsemesialnımıkaşındırıyordu.Şakadeğilbu.Onunbazıbakışlarıdagözümünseğirmesineyolaçıyordu.Uzağımızdakiherşeybirazolağanüstüdür,olduğundanbirazdahafazladır.YazbunlarıbiryereÇetin,boşagitmesin!

Bizseninlepekkonuşmuyor,rolümüzüoynuyorduk.Senibilmiyordumamabenmakyajımısilipyatağahergirdiğimde,Nihal'insamimivekararlıbirhamleylebuoyunubizimyerimizebitireceğinihayalediyordum."Neyapıyorsunuzsiz!"diyeazarlayacaktıbiziküçükkızımız,"Anlamıyormusunuz,atmosferdeÇetinveEndergitgideazalıyor,yakındanefesalamayacağım,görmüyormusunuz?"Bizdebuoyunabirsonveriyoruz,normalhalimizedönüpoyaşamsalbileşiğitekraroluşturuyoruz:Çetinikisalakenderdört.

Elimdedeğildi,biryandandaSevgi'yleyaşadıklarımızgeliyorduaklıma.Onunlailişkimdedebirtercihyapmamgerekmişti.Karşımabiryolayrımıçıkmıştı."Kocasıhapistebirkadınaâşıkmıoldun?Evetoldun!Ozamanşutaraftangit,arkanadabakma!"Enbüyükahlaksızlık,demiştimkendikendime,biraşkıyaşamamaktır.Hayatımümkünolanengenişhaliyleyaşamakgerekir,demiştim.

Birarkadaşımanlatmıştı:Üçbuçukyaşındakioğlunungenzindebirsorunolduğuortayaçıkmış.Genizetigaliba.Çocukcağızbuyüzdenburnundannefesalmıyor,dahakolaygeldiğiiçinağzındanalıyormuş.Doktorsorununçokönemliolmadığını,ancakçocuğunağızveburunyapısındakalıcıbirbozulmaolmamasıiçinburnundannefesalmayaalışmasıgerektiğinisöylemiş.Arkadaşımçocuğunakonuyubirsoruylaaçmayıuygunbulmuş:"Oğlumnedenağzındannefesalıyorsun?"Çocukdakendindenemin,babasınıküçümserbirtavırla,"Baba,"demiş,"başkatürlünefesalınmazki!"

GörüyorsundeğilmiÇetin,üçbuçukyaşındakiçocukbilekendideneyimindenbiryasaçıkarıyor!Başkatürlünefesalınmaz.Başkatürlüyaşanmaz.Başkatürlüaşkolmaz.Yaptıklarımızıolumlayanyasalarbuluyoruz;sanırımaklımızböyleişliyor:Buyurganiçhuzurumuzunboynubükükkölesiolarak.(Çetin,burayıanlamadıysanlütfenüşenme,birkeredahaoku!)

Evet,Nihal'ekarşıailebüyüğürolümüzüoynuyorduk.BençokkötüydümÇetin,çokkötüydüm.HeleüçümüzünbirlikteAyaş'agidipdomates,salatalık,biber,acur,kelek,mürdümeriğialdığımız,sonradabirlikteturşukurduğumuz,reçelyaptığımızhaftasonuöleceğimisanmıştım.Senbenihepgüçlü,iradelibiriolarakgörürsündeğilmi?ilkgünlerimizdenbuyanaböyledir:Sensefihbenkeşiş.Ogünlerdekizorluiradesınavınıbaşarıylageçtiysem,ilişkimizinbubasitroldağılımısayesindedir.EvcimenhaftasonumuzdaNihalmükemmelbirkadıngibigörünmüştübana.Yakasıderinoyulmuştekparçaelbisesininiçinde(burayabiryutkunmavirgülü),kadındı.Turşuluklarıyıkarken,sarımsaklarısoyarken,kavanozlaratuzlusudöküpsalatalıklarıacurlarıelleriylebastırırkenvücudununhavayaçizdiğiyumuşakharfler,yanaklarındakikırmızılık,kulaklarınıntokasındankurtulupokırmızılığıgölgeleyensaçları...Onuetkilemekiçinherşeyi,enalçakçaşeyleribileyapabilir,ensüslücümlelerleaklınıkarıştırabilirdim.Kavanozlarınkapağınıkapatırgibibirdoğallıklagelipbeniöpmesi,ağzımıkapamasıiçin.Benisevmesiiçin...

Nihalyaptığıişlerekendinikaptırmışgibiydi.Güldüğümüzdeşaşkınşaşkınbizebakıyor,şakayaptığımızıanlayınca,özürdileyerektekrarlatıyor,masanınaltındabacağınınbacağımadeğmesinealdırmıyorgörünüyordu.Onunyakınındaolmak,birşeyalıpverirkenellerinedokunmak,mutfakdolabınınkapağınıaçarkenkapakonaçarpmasındiyeomuzlarındantutupyadaelimisırtınakoyuponuhafifçehareketetmeyezorlamak,hiçgereğiyokkengömleğiminkollarınısıvamasınıistemek...

İpüstündeyürümenintehlikesivehazzı.TahinilepekmezgibiÇetin,karışıncagüzeloluyordu.Acıçekiyordumamaacıçektiğimiçinmutluydum,çünküNihalvardı,yanımızdaydı.Üniversitedekisonyılıolması,bitirinceağabeyininayarlayacağıbiryükseklisansprogramıiçinAmerika'yagidecekolmasıiçimiburkuyorduamadahaaylarvardı.ÜstelikGüneşdebirgünpatlayıpDünya'yıyutacakmış,bunanebuyrulur!

21Tuvaletekalktığımgecelerdenbirinde,koridorunışığınıyakıpbanyoyadoğrugiderken,salonunkapısındankoridoragirenNihal'lekarşılaştım.Odatuvaletekalkmıştı.Kendigörüntümübilmiyorum,amaopijamalarınıniçindeveuykununyüzününbütünunsurlarınısilenfırçasıaltındapeksarsakpekçaresizgörünüyordu.Birbirimizigördüğümüzhaldebanyoyadoğrubirkaçadımdahaattık,omuzomuzageldik.Durupikimizbirdenkıkırdadık.SonrabenonasarıldımÇetin.SankiuykununortasındaçişekalkmakNihalilebanaaitbirşeymişvebirbirimizibuinsanifaaliyetöncesindedesteklememiz,yüreklendirmemizgerekiyormuşgibisarıldım.Odakolunubelimedoladı.Penyeninaltındayumuşaklığınıhissediyordum,saçlarınınkokusunuduyuyordum.Yinekıkırdadık.Ellerimiomuzlarınakoyupbanyoyadoğruittim.Benkullanmayıpeksevmediğimalaturkatuvaletegittim.SonraNihalbanyodançıkmadanhemenodamadöndüm.Onunlasarıldığımızzamandeğil,odamdayatağımayattığımdaçokheyecanlanmıştım.OrtadayalnızcaEşrefiMahlukatromanınakonuolabilecekbirolayvardıamabunatepkiverentekorganımhızlaatankalbimdi!Uzunbirzamanuyuyamamıştım.Birsigarayakıpkaranlıktaoturmuştum.Sokaklambasınınışığıhafifçearalıkperdedengeçipkitaplığavuruyordu,kitaplaryıpranmış,çirkinbirduvarkâğıdıgibigörünüyordu.

Benogünlerdebaşkabir"yaramazlık"dahayapmıştımÇetin!Nihal'eokumasıiçinsaatayarlıbirkitapvermiştim.Ünlübiryazarımızınçocukluğunungeçtiğişehreyıllarsonrageridönüşü,canlananhatıralar,değişendünya...Okitabıokuduğumzamanyazarlığınönündekienbüyükengelinyazarınkendisiolduğunudüşünmüştüm.Bütünyazarlarbüyüklüktutkunumuolmakzorunda!PekiyazarınolumsuzbirkahramangibigöründüğübuanıkitabınıniyeNihal'evermiştim?Bircümleiçin.Kitabınbiryerindeyazar,âşıklarınbirbirleriningeçmişlerinedesahipçıkmakistediğinisöylüyordu.Şimdi,benimsaatayarlıplanımşuydu:Nihalkitabıokurkenbucümleyegeldiğinde,onunçocuklukfotoğraflarınabakarkenbenimsöylediğimbirşeyihatırlayacaktı.Nihal'inilkokulöğretmenininkolununaltında,akrabalarınınarasında,birdoğumgünündeüzeripastavemeşrubatdolubirmasanınarkasında,birkırgezisindebaşındahasırşapkabirkatırınüzerindevebirtanıdığınşekercidükkânında,kocamanbirfıstıklıhelvakalıbınınyanıbaşında,şekerkavanozlarınınarasında(Aitolduğuyerde,kesinlikleaitolduğuyerde!)çekilmişfotoğraflarınabakarken,"Aptalcabirşeyama,bufotoğraflardakendimidearıyorum,bulamayıncadakederleniyorum."demiştim.

Nihalakıllıkızdı!Amaimalarınyoluçoköncedençatallanmıştı,artıkbiranlamadeğilyinebirimayaçıkıyordu.

Seninşuüniversiteservisinde,yanındaoturankızınayaklarınınarasınabirayağınısokman,sonradaşaşkınlıkla(Kendiyaptıklarınasendeşaşırırsınçünkü!)eğilip"Ayağımayaklarınızınarasındadeğilmi?"deyişin!Acababöylebirşeymideneseydimbende!

BirsabahNihalokulagitmedenseslendi:"Öğledensonraçalışmangerekiyormu?"ÜçbuçuktaGençlikParkı'ndakimetroistasyonundabuluşmayakararverdik.

GençlikParkı'nagiderkenminibüsteyanımdaoturanadam,hiçanlayamadığımbirrahatlıklabacaklarınıaçmış,benicamadoğrusıkıştırmıştı.Birşeysöylememiş,amasinirdendişlerimisıkmıştım.Bubeniçokhuzursuzetmişti.Evdeçalışmak,günlükhayatapekkarışmamakbelkifazlasorunlubiriyapmıştıbeni;herşeydenrahatsızlıkduyanamaburahatsızlıklarınıdadilegetiremeyenkuruntulu,korkakbiriolmuştumbelkide.

İstasyonungirişindedurdum,etrafıseyretmeyebaşladım.Dişlerimveçenemağrıyordu.Bellibelirsiztoz

bulutuheryerikaplamıştı,basık,bunaltıcıbirhavavardı.SanırımtümTürkiye'deböyleydi!HeyecanlıydımÇetin.Nihalaslında,yürüdüğümüzakşamısaymazsam,ilkkezbirliktebirşeyyapmayıönermiş,neredebuluşacağımızıbilekendisibelirlemişti.GençlikParkı'nıseçmesi...İstasyondançıkaninsanlarabakıyordum,bekledikçeheyecanımartıyordu.Gençbirçocukfarkettim.Uzunboylu,zayıfçaidi.Saçlanbellijöleliydi,parlıyordu.Siyahtakımelbisegiymiş,beyazgömleğininyakalarınıceketininüzerineçıkarmıştı.Onadikkatetmeminnedeni,istasyonunmerdivenlerindeninerkenbirdendurupkararlıadımlarlageridönmesiydi.Yanyanasıralanmışdeğişikboylardakibasketpotalarınadoğruilerlemiş,kısasaçlıkısaboylubirinebirşeylersöylemişti.Birazilerideikikızdurmuşçekinerekikisinebakıyordu."Yakmabenimaskerliğimi!"dedikısaboyluolan.Bağırıyordu,"Yakmabenimaskerliğimi!"Uzunboyluçocukhiçaceleetmedenönceceketinisonradabeyazgömleğiniçıkarıpenalçakpotanınçemberineastı,yakasıbollaşmışbeyazfanilasıylakaldı.Yumruklarınısıkıpdüşmanınayaklaştığındaherşeyacıklıbirhızkazandı.Kısaboyluolanıbelindenkemeriniçekipçıkardı,birpalaskaydıbu.Savurdupalaskayı,yumruklarısıkılıdurumdaönündebekleyenbizimuzunboylununkafasınaindirdi.Bizimkiöncekafasındabirçınlamaduymuşturherhalde.Sonrakısabirserinlikardındanyanmaveakankanınverdiğihaz.Palaskatamkafasındapatladığıandaodabiryumruksavurmuştu,yumruğununkısaboylununimantahtasınaisabetetmesindenbirazutandıgibigelmiştibana,isabetettirememiş,vurulacakenuygunyeribulamamışgibisıkılıyumruklarınıhemenindirmişti.Sonrapalaskayinevınladı.Bukezomzunaindi,tokasıkemiğinegelmişolacaktıkiacıylahırlayıpkucakladıdüşmanınıvesanıyorumüzerinesinmişeratkoğuşukokusunualdı.ikisibirlikteyereyuvarlandılar.Boğuşuyorlardı,bizçevredekiler,sessizceonlarıizliyorduk.Oikikızarkalarınabakabakauzaklaşmıştı.Üniformalıbiri,parkıngüvenlikgörevlilerindenbirisanırım,ayırdıikisini.Kısaboyluhemenkalktı,üstünübaşınısilkeledi,yerdenpalaskasınıaldı,havuztarafınadoğruyürüdügitti.Bizimkininelikafasındaydı,şakağındanyanağınakanakıyordu.Birkahramangibiydi,öyledavranıyordu,ceketinigömleğiniçemberdenalırkençokağırdavrandı.Yüzünüyıkaması,yarasınapansumanyapılmasıiçinonuistasyonadoğrugötürengüvenlikgörevlisininyanındasalınasalınayürüyordu,hepimizonabakıyorduk.Nihalçantasısırtındamerdivenlerdençıkarkenkanlariçindekiçocuğugördü.YüzününbirdennasıldeğiştiğinianlatamamÇetin.Yüzükötübirhatırayagittigeldi.Kolundantuttum.BusaçmasapandünyadabizimNihalilekurduğumuzilişki,onailişkinduyarlılıklarımızöylemasum,öyleyumuşaktıki...

NeolduğunusormuştuNihal.İzinlibiraskerintanımadığıikikızınpeşindenyürüyüponlarlakonuşmayaçalıştığınım,kafasıkanayançocuğundakızlarıtanımadığıhalde,peşlerindekiçocuğuuzaklaştırmayı,azarlamayıkendisinegörevbildiğini,buyüzdenikiçocuğunkavgaettiğinianlattım."Sanki,"dedi"insanlardandeğildeyabanihayvanlardansözediyorsun."Şaşırmıştım.

Ogünhavuzunkenarındaçayiçerkenkadınlardanveerkeklerdenkonuştuk.Nihalsorusormaklakalmamış,konuşmuştuda.SonradananlayacaktımNihaidekideğişimi.İlkkezondan"Sizerkekler..."diyebaşlayancümlelerduyuyordum,aslındahissediyordumevet,bu"sizerkekler"iniçineNiyaziAmca'nın,Fikret'in,senin,benimveayağınıntozuylabirinindahagirdiğini...

Erkekolmakvekadınolmaküzerinebirdolugevezelikettim.Nihalbunlarıanlamaktançokuzaktı.Biliyordumamakonuşuyordum,çünküEnder'inyineyıkıldığını,onuiddialıcümlelerleyenidenkurmamgerektiğinihissediyordum.Nihal'in"sankiyabanihayvanlardansözediyorsun"çıkışıylasuyasabunadokunmayan,"yumuşakveinsancıl"kişiliğinişiddetleimtihanetmemiş,minibüstesıkıştırılmayasesedemeyen,kavgayıhiçbirşeyyapmadanuzaktanseyredenbirmuhallebiçocuğuoluvermiştim.

Muhallebiçocuğu...

Sizinevibasan,MuratAğabey'idöven,birsürükitabınızıyırtıp,nekadarparanızvarsaalan,senin

gitarınıkıranfaşistlerdenbiriniikiyılsonra,birkahvedegörmüştün.Ülkemizdeçıtçıkmıyordu,yenibiranayasahazırlanıyor,geçmişiunutmakgerektiğisöyleniyordu.Geçmişiunutmakmı?Senlebenimoherifisıkıştırıpdersinivermekiçinbirplanyapmamızgerekiyordu!Aletkutusunuçıkarmışişgörürbirtornavidaarayanseni"entelektüel"planımaiknaetmemkolayolmamıştı...Adamıbirgecekahveçıkışıevedönerkenpazaryerininköşesindesıkıştırmıştık.Benellerimikollarındangeçiripensesindekenetleyerekadamıarkasındantutmuş,senyüzünetükürmüş,Fikretdebusahneninfotoğrafınıçekmişti.Tükürüğünsolbileğimeisabetetmiş,Fikretheyecandanmakineyititretmiş,doğalolaraknetlikayandayapamamıştı.Yinedeofotoğrafyıllarcaseninodanınduvarındaduracak,nefotoğrafıolduğunusoranMuratAğabey'eFikret'inçektiğibir"sanatfotoğrafı"olduğunusöyleyecek,gerçeğiancaküniversiteyibitirdiktensonraaçıklayacaktın.Fikretöylebirfotoğrafçekmiştiki,hayvankılığınagirmişbirAzteksavaşçısı(sen)devbirkaktüsün(adamlaben)etrafındadansediyordu,engeridedekonuylailgisizbirkedininflaşlaparlayankırmızıgözleriseçiliyordu.

Buaptalcaplan,benimliseikincisınıfentelektüelliğiminfalandeğil,düpedüzmuhallebiçocuğuolmamıneseriydi.Şiddetlehesaplaşmamışolmamıneseriydi."Eylemimiz"sonaerdiğinde,herifdahilhepimizşaşkıntavuklargibikaçışmıştık.Herifinyüzündesenintükürüğündentekbirdamlabileolmadığını,hepsininbileğimdendirseğimedoğruaktığınısöylediğimde,koşmayıbırakmışkatılakatılagülmeyebaşlamıştık.

22Nihal,aralıkdurankapıyısertçeitip,"Enderbenimiçinşiiryazarmısın?"diyesorduğunda,kitaplığınönündeçömelmişansiklopediyebakıyordum.Çinyazısınınilkbiçimiolanguwenileilgilibirşeyleröğrenmekiçinelimealdığımciltterastlantıeserievimizedadananböceğinfotoğrafınıgörmüş,isminingümüşçünolduğunuöğrenmiş,tatlıbirhafiyelikheyecanıylaaradasıradafotoğrafıinceleyerek,böceğinkitapciltleri,duvarkâğıdıgibimalzemelerdekinişastailebeslendiğiniokuyordum.YinedeNihal'inodayagirişindekivesesindekikararlılığıfarketmiştim.

Başımıansiklopedidenkaldırıponabaktım.Bensöylemedenkoltuğaoturdu.Kendineduymayabaşladığıgüveninaçıkişaretiolarakhemenbacakbacaküstüneattı,"Yaşadığımacılanvebelirsizliğianlatanbirşiir,"diyeekledi.Elimdeansiklopediylemasamaoturdum,onureddettim.Hemdegösterişlicümlelerkurarak."Okumakkimilerineyazmayıöğretir,banaysayazmamayıöğretti.Edebiyatveibadetdahil,birtürvecdhaliyaratanbütünfaaliyetlerinnihaiamacıofaaliyetiyapmamayıöğretmekolmalı.Üstelik,edebiyatçıların,özellikledeşairlerin,güzellikleilişkilerininsorunluolduğunudüşünüyorum.Yaonaitaatetmekyadahükmetmekistiyorlar.Güzelliklebirlikteusluusluyaşayamıyorlarvesairevesaire."

Çokkonuşmuştum,Nihalüzgünbirifadeylehiçbirşeysöylemedendinlemişti.Dudaklarınıbüzmüş,yanaklarınıiçerdenısırıpdurmuştu.Odadançıkarkentavanabakıyordu,sersemlemiştisanki.Bensedilimlebirkaçgünönceçektirdiğimazıdişiminboşluğunuyokluyordum,kitaplıktakibütünkitaplanindiripodayıilaçlamakgerektiğinidüşünüyordum.

Buzamanadekkarşıma,birşeyleryazmamıisteyenikikişiçıktı.Birisen,diğeriNihal!İlginçaslında,ikinizde,güzelyüzümüdergikapaklarınataşıyacakedebigizilgücümünaçığaçıkmasıiçindeğil,kendiniziçinistemiştinizyazmamı.Seninedebiyata"ihtiyacınvardı",buihtiyacıkendibaşınagideremeyeceğinlisedekikompozisyonlarındanapaçıkbelliydi.("ŞiirinGücü"başlığınıtaşıyankompozisyonunuunutamam!Edebiyatöğretmenimizinkonusunuvererekbirderssaatisüresindeyazmamızıistediğibukompozisyonbencetürününengüzelörneklerindenbiridir.Banayazdığınmektuplarlabirliktederibirçantadasakladığımbuşaheseriburayakelimesikelimesineaktarıyorum:"Yalnızaklıylahareketedenbirinsangerçekbirinsandeğildir.Böylebirinsanhiçyaşamasındahaiyi!İnsanduygularıylainsandır.Duygularengüzelşiirleifadeedilir.Şiiriçimizdekihisleribaşkainsanlaraifadeetmemizisağlar.Örneğininsanlarıdoğayıseviyorsakbunlarıbirşiirleifadeedebiliriz.Şiiryazankişilerçevresindekiinsanlartarafındansevilirvesayılırlar.Bukişilerhisleriniifadeetmeninhuzuruiçindeolurlar.Bizdeiçimizdekihislerişiirlerleifadeetmeliveherkestarafındansevilmelisayılmalıyız."TabiiÇetin,lisekompozisyonlarıbirölçütolamaz,bendebiliyorum!Benimkideseninyazdıklarındanpekfarklısayılmazdı.Yalnızca"ifadeetmek"fiilinisendendahaazkullanmıştımveherikicümledebirparagrafbaşıyapmakgibinumaralarakalkışmamıştım.)Lisedensonradaokumaklayazmaklaaranpekolmamıştı.Çocukluğukitapladolubirevdegeçmişbiriiçinşaşırtıcıbirşey,amaseninleilgilişaşırtıcıvegülünçolmayanpekazşeyvarzaten.(Yurtdışındandönüncesatınaldığınİstanbul'dakievindebütünkitaplarıngiriştekiportmantonunbirrafındaduruyordu:Benimçevirdiğimbirkaçtarihkitabı,özgüvenigeliştirmekiçinyollarönerenbirkişiselgelişimkitabı,Rilke'nin"GençŞairlereMektupları"veenişeyaran,GönülCandaş'martıkklasikleşmişyemekkitabı"BereketliOlsun"unsarıkapaklıilkbaskısı.)Çalıştığınişyerlerindeöveceğin,azarlayacağınyadakarşıçıkacağıninsanlarasöyleneceketkilisözlerbulmakisteğinbiryana,özelliklekadınlarlailişkindeedebiyataihtiyaçduymuştun.Lisedenkalmabiralışkanlıklabendenseninyerineyazmamı,konuşmamı,güzelifadelerbulmamıistemiştin,kibudurumunkendisidebaşlıbaşınaedebidir!Benimdurumumsabirazkarışıktı.Evdeeskişiirkitaplarıdışındaneredeysehiçedebiyatkitabıyoktu,sadecetarih,felsefevesosyolojikitaplan...BunedenleseninletanışanaveMurat

Ağabey'inkitaplarınadadananakadarokumanıntadınapekvarmamıştım.Babamgençliğindeşiiryazmış,yazdıklarınıdönemindergilerindeyayımlatmışbiriydi.Amasonraotuzyaşındaşiiryazmayıbirdenbirebırakmış,edebiyattanuzaklaşmış,altmışlarınhareketligünlerinde(anneminifadesi)siyasetleilgilenmeyebaşlamıştı.Onunlabirkaçkezşiiryazdığıgünlerdenkonuşmakistediğimde,şiiryazmanınkendiharcıolmadığını,başaramadığınısöylemiş,Tanpınar'ınçoksevdiğicümlesinitekrarlamıştı:"Zatenşiir,fakirinizdeeserdenziyadeşairbudalalığışeklindetecellietmiştir."Babamdakibuvazgeçişbenideetkilemişti.Yazmak,başaramamak,vazgeçmek...Eniyisihiçbaşlamamaktı.Senbuçetrefillidurumdanhabersizdin.SanayazdığımmektuplardaSerap'asöylenecekcümlelerarıyor,buluyor,hattasiparişediyordun:"MektuplarındaSerap'asöyleyeceğimtürdenşeyleryazarsansevinirim."Onunyurtdışındaolduğuvebaşkabirineâşıkolduğudönemdedahadailerigitmiştik.Kimisionsayfayaulaşantamyedimektup.Görüştüğümüzde(bazendegeceyanlarıtelefonedip)canınıyakanşeylerdensözediyordun,bendeonlarıkâğıdadöküyordum.ArdındanSerap'laikitelefonkonuşması.Serap'ınkonuşmasınıdinliyor,seninsöyleyeceğinşeyleribirkâğıdayazıpsanaveriyordum.Sonuççokbaşarılıydı.Serap"TıpkıEndergibikonuşuyorsun!"demişti.Biraragitarlabestelemekiçinsözyazmamıdaistemiştin.Yazmıştım.Ahsevgilidostum,tamsanagörebirsalaklıkla(MuratAğabeysendegizlisalaklıkolduğunusöyler!)yazdıklarımıyanlışokuyarakyaptığınbestelernedehoştu!(Buyanlışlıklardanbiribayağıverimlibirsonuçvermiş,ortaya"şiirgibi"biranlatımçıkmıştı:"Küçükteknelerimizleaçılırdıkdenize"seninağzında"Küçükteknelerimizleaçıklardıkdenizi"olmuştu.)Aslındabütünbuyazıpçizmeişlerindebiziilgilendireneldeettiğimizsonuçtançok,mitolojimizeyenibiröyküeklemekti.Birlikteyaptığımızherşeydebirazböylebirhazvardı,hâlâvar.Sonradanhatırlayacağımızvebirbirimizeanlatacağımız(Doğrusubenimhatırlayacağımvesanaanlatacağım,çünküsendegizlisalaklıkvarbiliyorsun,senhemenunutursun!)şeyleryaşıyorduk.Böyleoluncaherşeydeğerliydi:musluktamiretmek,teketekbasketmaçıyapmak,Egekasabalarındakiküçükzeytinyağıimalathanelerinidolaşıpherbirindenüçbeşlitrezeytinyağıalmak,yerliyersiz"pasencore"demek,balkondarakısofrasıkurmak,giysidolabınınanahtarıylaharakiriyapmayakalkışmak...Hatırlarken,geçmişimizdenkonuşurkenöylemutluolurdukki!Seninkocabirkediyedönüştüğünü,kâhbanasürtünüpkâhyerlerdeyuvarlandığınıkaçkezgördümkimbilir.OysaNihal'inisteğifarklıydı...

Çetin,kadınlarkendileriiçinşiiryazılmasınınedenister?Kendilerinifedaetmeyi,yokolmayı,hiçolmayıarzuladıklarıveonlaraadanmışbirşiirlebuarzuarasında,bizerkekleringöremeyeceğişıkbirbağgördükleriiçinmi?Öylemi?

Biröyküdegeçiyordu:Kahramanımızkitabibirgüzelliğiolanüniversiteöğrencisibirgençkız.Birdeyakışıklısevgilisivar.Gününbirindesevgilisinelisearkadaşındanbirmektupgeliyor.Bulisearkadaşışair,mektubasonyazdığışiirideiliştirmiş.Gençkızımızbirkadıniçinyazılmışbuşiiriokuyor.Saplantılıbirdüşünceyekapılıyor:"Benimiçindebirşiiryazmalı!"Sevgilisininhiçtanımadığıarkadaşınamektupyazıyor,tanışmakiçin.Yanıtgeliyor.İkitarafdatanımadığıbiriylemektuplaşmanınbüyüsünekapılıyor,mektuplarbirbirinikovalıyor.(Öykününtekgüzelkısmıdaburasıydı,karşılıklımektuplardanalıntılar,başarılıydı.)Birkaçaysürenbugizlimektuplaşmanınardındanbirbirlerinedeliceâşıkoluyorlar.Kahramanımızkalkıpgençşairinyanmagidiyor.Aylarcasürençılgınbiraşkyaşıyorlar.Amaortadahiçşiiryok,gençşairsevgilisiiçinşiiryazmıyor.Takıntılıkahramanımızgününbirindedayanamayıpbununnedeninisorduğunda,zavallışair,onunlaşiiriunutacakkadardoludoluyaşadıklarınısöylüyorvedakikasındaterkediliyor.Bubaşarısızöyküde,"Gençşairtekrarkaleminesarıldı."cümlesiylesonaeriyor.

Nihalnedenşiiryazmamıistemişti?Onunkidebirtakıntımıydı?Kendisiniönemlibirigibimihissetmekistiyordu?Hayatınınkaçırılmışbirfırsatolmadığınımıhissetmekistiyordu?Kendinibiraziyihissedenbirininsaçınıbaşınıdüzeltipbirfotoğrafstüdyosundafotoğrafçektirmeyegitmesigibibirşeymiydi

yoksa?Hasırbirkoltuğaoturupkollarınıkavuşturvegülümse,buseninhayatın!

Onaolanilgimibelgelemekdeistemişolabilirdi!Sevildiğinibelgelemek...Amaöyleolsaydı,sendendebirşeyisterdi.Ayaktabanlarınıyerdenkaldırmadanönedoğrueğilipavuçlarınıyerekoymanıvebacaklarınınarasındansırıtarakgeriye,kendisinebakmanıisterdiörneğin.(KızmabanaÇetin!Bunubenuydurmadım,Seraptarafındanbirkumsaldaçekilmiştamböylebirfotoğrafınvar,üstelikmayolusun,biliyorsun...)

Nihal'dedeokadınlaraözgüyokolmaisteğimivardı?

Nedenineolursaolsun,yazmayacaktım.

Yazmayacaktım.

23NİHALVEBAŞKAHİÇBİRŞEY

Uzaktakiniçağırıyorduenuzaktakini.

Mevsimlerintekraredemediğibirşeyiçağırıyordu,gelmesimümkünolmayanı.

Vebiradımöneçıkıyordumayıs.

Derindekiniçağırıyordu,fırtınayı,tekneyi,yokluğufarkedilmeyeni.

İyiliğiçağırıyorducücelerdeki,kamburlardaki,

kendiiçinekıvrılanıçağırıyordu

gökadaların,çiçeklerinherşeyiiçinealansarmalını.

Parmağınınucuylaaşkadokunuyordu

biryıldızınucunadokunurgibiyanıpsönen.

Yürüyordusonra,birbirineaçılansokakların,

meydanların,pazaryerlerininezberinibozuyordu:

Darmadağınıkbirşarkıydı,çağrısı.

Yürüyordukoşuyordukreşendotozduman

nekadareşliketsedekeman,dilegelmiyorduacısı.

24EvetyazdımÇetin!Önümdeduranfırınsütlacakaşığımıdaldırdım.Benikışkırtanikişey,ikiayrışeydi.Birkere,Nihal'inşiiryazmamıisteyişinde,çoksevdiğimbiryazarınenfesbiröyküsünühatırlatanbirşeylervardı.Oöyküdedeküçükbirkız,yazarkahramanımızdankendisiiçinbiröyküyazmasınıistiyordu.Aynıkırılganamacesuristeyiş,aynıçocuksuluk.(İlgilenmeyeceğinibildiğimdenyazarınveöykününisminiyazmıyorum,seninodurgunaklınıbulandırmayalımdeğilmiÇetin!)Sevdiğimbiröykügelipkendisini,birparodiolarakbileolsayaşamamıönerirse,nasılreddederim?

İkincisibuşiirikidebirtuzlabuzolanimgemi(Bukırılganvelanetşeyihayatınboyuncataşımakzorundaolmaknekötü!)sağlamlaştırmaolanağıverecekti.Ayrıcaşudavar:Buisteğiyerinegetirerek,onuniçinşiiryazmaktahiçbirsakıncagörmeyecekkadarrahatvedoğalbirilişkimizolduğunugöstermişolacaktım,enbaştakendime.Çetin,herşeyinbukadarincehesapişiolmasıberbatdeğilmi?Şimdidüşününce,arzuahlaklaçatışmaeğilimigösterirse,ilişkinindehesapişiolmasızorunluluktur,derim.Süslemesanatı!

Şiirlenekadaruğraştım,bilemezsin!MaltepePazarı'ndanaldığımtekortalıdefterlerdenbirinibitirdim.Yazboz,yazboz...Sonundanasılsoğukbirşeyçıktı,takırtukurbirşey!Nihal'inayaklarınakapanmakileyaşımakonumumauygunmesafeyikorumakarasındabocaladım.Şumayısileilgilidizeörneğin...Önce"Yanyanageldiğinizdekendinigöstermekiçinbiradımöneçıkarmayıs"gibibirşeydi.Şiirsanatınıntürlütaklalarınıattırarakodizeyisonhalinegetirdim.Buarada,cücesensin,kamburdaben.İşteeğretilemedenizindenbizimpayımızadüşen!Şiirinismini,güzelbirFransızfilmininismindenesinlenerekkoydum.Gökadalarlaçiçeklerinsarmalıneredençıktı,bendebilmiyorum.ParmakucuyladokunulanaşkdagüyaNihal'inortaokuldaykenyaşadığışey,hanikitapsergisindekiüniversiteöğrencisiyle..."Acı"sözcüğününeyapıpedipkullandımama"belirsizlik"...

Nihalkendisiiçinyazılanbuşiirdekendisigibideğilde,demirdendökülmüşbirheykelcikgibiduruyor,üstelikdökümçapaklanalınmamış.

Günlerce(gerçektengünlersürmüştü)uğraşıpbitirdiktensonraçizgisizbirkâğıdatemizeçektim.Nihalokuldaykenodasındakimasayabıraktım.Şiirisenevdeyokkenokusunistiyordum,yaptığımzamanlamadabunadadikkatetmiştim.Kendimiöylegüçsüzhissediyor,yazdığımşiiriöyleucuzbuluyordumki,birdesenintarafındansilkelenmeyikaldıramazdım.

Ogünçokyorulmuştum.

Nihalgelenedekkaçdefaodasınagiripşiirialdım,sonragerikoydum,kendimelanetokudum,yükseksesleyaşımısöyledim,kendimiiknaettim,kendimiinkârettim,salonunpenceresindensokağaNihal'ingelipgelmediğinebaktım,şiiriyırttım,sonrayenidenyazdım,onunokuyuncanediyeceğinibenimonanesöyleyeceğimidüşündümvepencereninönündebeklerkenonugördüm.Yürüyüşüyle,şeffafbirmeyvelişekerebenzeyensiluetiylebeniezdi,ezdi.Koşarakodasınagittim,şiirialdım,odamagiripmasamınönündedurdumveodasınagerikoştum.Nihalanahtarınıkilidesokanakadarikikeredahaşiirigetiripgötürmeyibaşarmıştım.

Evegirdi.Seslendi.Odamınkapısındadurupkonuşmayabaşladı.Derslerincanınaokuduğunusöyledi.Birhaftaiçindeikisınavabirdengireceğinisöyledi.Yemekhanedeyediğiyemeğinmidesiniekşittiğinisöyledi."Bugürültüdenasılçeviriyapıyorsun?"diyesordu.(Çetinbengürültüfilanduymuyordum,oysaseninodanınpenceresindengörünen,sokağınsonikikatlıbinasıdayıkılıyordu.)Bunusorarsormazişmakinesidurdu.Gürültükesildi.Nihalsağeliylearkasındabiryerlerigösteripgüldü.Banyoyagirdi.

Şırıltı.Klozetinkapağınıkapattı.Sifonuçekti.Susesleri.Burnunusildi.Banyonunkapısınıaçtı.Odasınagirdiodasınagirdi,evetodasınagirdi.Hayırportmantoyabıraktığıçantayıaldı.Çantayabağlıanahtarlıkşıkırdadı.Odasınagirdi.Kapıyıkapattı.Seslerbelirsizleşti.Sesyok.Sessizlik...

Birdenkapıyıaçtı,salonuçabucakgeçipodamınkapısındabelirdi.Kâğıdıikieliylebirdentutarakyanımageldi.Neredeyseomzumadeğecekkadaryaklaştı.Başıeğik,sesiağlamaklı,"Bubenimömrümdeokuduğumengüzelşey!"dedi.Öylecebirsüredurdu.

"Veperde!"diyordumiçimden,"Veperde!"

Nihalodadançıktıktansonrayazdığımşiiribirkezdahaokudum."Bunuodaokudu!"diyediyeokudum.Masadankalkıpyatağımauzandım.YorulmuştumÇetin.SizinMuratAğabeyileİstanbul'dakiilkevinizinbalkonunutemizlemişkadaryorgundum.Uyumakistiyordum.Nihalbirazsonratekrargelip"Mevsimlerintekraredemediğişeyin"neolduğunusorduğunda,hiçdeanlayışlıdavranmadım.Onabakmadan,yattığımyerden"BanabunuyapmaNihal!"dedim."Banabunuyapma!"İşteperdeozamankapandı.

SonrakigünlerbendeNihaldebaşbaşakalmamakiçinelimizdengeleniyaptık.Birsoğuklukgirmiştisankiaramıza.Şiiryazmışolmamınyolaçtığıbirtedirginlik...

Sensevgilidostum,herşeydenhabersiz,Nihal'inayakkabısınıneskiyenbağcıklarınıdeğiştiriyor,küçükkızımızınbirayıyavrusunuokşargibigöbeğiniokşamasınaizinveriyor,onunodasınınönündengeçerkenellerinibelinekoyupparmakuçlarındazıplıyordun.Sorunuhalletmişgibigörünüyordun.Hepsöylersinya,istediğinzamansigarayıbırakacağını.Bunukaçkişidenduydum,bendekaçkezsöyledim,amabirteksanainanıyorum.Biryandanhiçolmazsabirimizinkendinikurtarmışolmasınaseviniyor,biryandandabeniyalnızbıraktığıniçinsanakızıyordum.

Meğersendepekiyideğilmişsin!

Nihalbiziarkadaşlarıylatanıştırmakistediğinisöylediğinde...Benmercimekliköfteyapacaktım,senpeynirlikolböreği,fırınıyakmışkenbirdekekçırpacaktık.Kaçkişigelecekti?Lale,CemveBora...Cemmi,Boramı?İkimizindekafasınaaynısorutakıldığıiçingözgözegelmemeyeçalışmıştık.Evetkimizamanbirbirimizinaklındangeçenleriokuyoruzamabucanımızısıkıyor,bununpekiyibirşeyolmadığınıdüşünüyoruz.

Galibasendebende,Nihaldahakapıyıaçaraçmazsorumuzunyanıtınıalmıştık.Bizmutfağınönündeduruyorduk,eşiktenadımınıatandağınıksaçlıhafifsakallıdelikanlıdanyayılanşeyialgılıyorduk.Birtür"gençliğimleyakışıklılığımlasiziezerim"kokusuveancakbizimgibiortayaşlızamparalarınduyabileceğifrekanstabirbekçidüdüğü...

Onlaradoğrubirikiebeveynadımı."Hoşgeldinizçocuklar!"Ellerinisıktık.Lale'ninogeceNihal'ievegetirenkızlardanbiriolduğunufarkettik."Geçingeçin,üstünüzdekilerişurayaasın,terlikgiyin,çaydaolmaküzere..."İnce,kemiklibirelivardı,oatletikgörünümünekarşın,elininelimdebıraktığıhiserkekçebirkırılganlıktı.İkimizbirarayageldiğimizdedeböylebirhisbırakıyormuşuzinsanlarda,Damlasöylemişti,birliktetatilegittiğimizde.

Sezgilerisuyaeğilenceylanlarınkulaklarıgibiişleyensevgilidostum!Misafirlerimizevimizegirdiğindegençrakibimizimiizleyeyim,yoksasenimibilememiştim.Müthiştin!Ellerinlekollarınlagençlerisalonadoğruyönlendirirkenkıpkırmızıbiryüzlebanabakıyor,onlarladeğilbenimlekonuşuyordun:"Evetsizkeyfinizebakın,bizimçıkmamızgerek.Nihalçayıazöncedemledim,ikiyiyirmigeçe,üçeyirmikalademinialır,kekinüstünehindistanceviziserpmeyiunutma,alkollübirşeyiçmekistersenizodamdakanyak

var,hoşçakalın,hoşçakalın..."HarikaydınÇetin.Nefesalmadankurduğunbucümlelermisafirlerimizigülümsetmiş,Nihal'inikimizeşaşkınşaşkınbakmasınanedenolmuştu.

Otomobilisertvehızlıkullandığınzamanlarvardır.Böylebirzamandı.Nereyegittiğimizibilmedengidiyorduk.Azsonrasakinleştin,hareketlerinyumuşadı.Oeşsizsesinle"Dostum!"diyeseslenerek(oveuburnundandiğerharfleralfabeden)dizimevurdun."Kusurabakmadostum.Birdendayanamadım.Kızdınmıbana?"Sonraviteskolunundibindekiküçükbölmededuranbozukparalarıalıpbanadoğruuzattın.

GaziMahallesi'ninAtatürkOrmanÇiftliğitarafındakisokaklardanbirineparkettik.Anayolayakınbiryerdendikenlitelleriaşıpdemiryolunagirdik.Demiryoluboyuncabirazyürüdük.Gökyüzügriydi,amagrisitamkarışmamıştı.Küçük,kapkarabulutlarkoyudanaçığadoğruboğumboğumuzananbuluttabakasınınönündehızlahareketediyor,seyreliyor,yenidentoparlanıyordu.Kapalıamaşenliklibirhava.Yağmurunyakınolduğunubelliedenbirserinlik.Küçükbirtümseğeyanyanaoturmuşdemiryolunundiğeryanındasıralanmışyapraksızkavaklara,kavaklarınarasındangörünentarlalarabakıyorduk.Dahaarkadaçokkatlıçirkinbinalarbirtepeyedoğrutırmanıyordu,tepeninüzerindevericiistasyonlarınınsivri,çılgınkalabalığı...

Sincanyönünegidenbanliyötrenibağırtıylageçtiktensonra,biribirtraversinüzerinde,diğerikahverengitaşlarınarasında,akarkendonupkalmışizlenimiveren,daire-elipskarışımıbirşekilalmışpırılpırılbozukparalarıgörünce,birbirimizesarılmıştık.

25Şiirdinletisinegitmeyikabuletmekzorundaydık.Artıkbirsatrançoynuyorduk,satrançtadaenişeyaramazhamlefedaetmekzorundaolduğuntaşlarıokşamaktır.

Nihaloakşamheyecanlıydı.Birazsüslendi,boynunamavilimorlubirfularbağladı(gençâşıktanhediye),bizimüşüteceğineilişkinöngörülerimizerağmenincegiyindi.Ortamızageçipikimizinbirdenkolunagirdi.Onunlaaramızdakiosoğuklukhâlâsürüyordu.Şiiriverdiktensonraneredeysehiçkonuşmamıştık.Evdedahaazzamangeçirmeyebaşlamıştı.Gerginliğinikolumdahissedebiliyordum.Omuzlarındantutupbirgüzelsarsmak,kendinegelmesinisöylemekistiyordumveaynışeyionunbanayapmasını.

KurtuluşParkı'ndaseninle,Nihal'icezalandırmak,heyecanınıpaylaşmadığımızıyüzünevurmakiçinbirhalısahamaçınıseyretmiştikbiraz.MilanformalıçocuğungelişinevurduğutopNihal'intamönündetellereçarpıpküçükkızımızıkorkutanakadar.

Parkınağaçlanarasında,uzuncabirdireğinüzerineyerleştirilmişoetkileyiciheykelebakındiyesizidürtmüştüm.

Başımızıkaldırıpbakmıştık.Karanlıktakorkutucugörünüyordu.Yukarıda.Birhayaletgibi."Cadıgibigörünüyor!"demiştiNihal.Amatersyönlereuçanikikuşungizilburgacındaçaresizbirkadındıo.Bunusöyleyince,sensinirlisinirligülmüştün,Nihaliseetkilenmişgibiydi.Parktançıkarkenarasırageridönüpheykelebakmıştı.Onabellietmedenbanayaklaşmış,etimiburarakcanımıacıtmıştın.

İtfaiyebinasınınyanındangeçerken,yazındallanbahçedekihavuzadeğenbüyüksalkımsöğüdükestiklerinifarketmiştim.Havuzunkenarınadakarekaldırımtaşlarıdöşemişlerdi.Söğüttentekbirizbileyoktu.Bununlailgilidesüslücümlelerkurmuş,sendenuzakdurmuştum...

Lisedeyken,biliyorsun,seninleçokazgezerdik.Bahçelievler'deokul,ev,pazaryeri,çevredekibasketsahaları,langırtoynadığımızkahve.EmekMahallesi'ndebizimevinçevresi,lisesonsınıftasizinevdendershaneyegiderkenizlediğimizgüzergâh(İriliufaklıdörtpark,kaidesindeMelihCevdetAnday'ın"Oysageçenhiçbirşeyyok,tümümüz/Göğünortasında.Biranıtgibi."dizelerininyazılıolduğu,mermerdenveyaldızlıtunçtanyapılmamodernbirheykelveönündeoturupgazoziçebileceğimizbirkaçbakkaliçeriyordu.),KızılayvetabiiGaziMahallesi'ndendemiryolu.Bizimdünyamızbukadardı.BirkeresindeEtimesgut'aZırhlıBirlikler'ebirokulgezisidüzenlenmiştideşehrimizinbaşkayerlerinidegörmüştük.Evkuşuydukbiz.Radyodinlerdik,çayiçipbisküviyerdik,budayetmezdibisküvimiziçayabatırırdık:Gülüşümüzünbütündişleritamamdıdagençliğimizinüçdişieksikti.

Ankara'da"yaşamaya"senİstanbul'agittiktensonrabaşladım.Aslındabirazdaburukbaşladım!Ortakhatıralarımızladoluyerlerinhızladeğiştiğinigörüyordum.Sizinsokaktakibahçelievlerbirerbireryıkıldı,basketoynadığımızparktaştanbetondansevimsizbirkonseralanınadönüştü,pazaryerinedevbirbinakonduruldu,CumaPazarıbinanıniçinetaşındı.Caneriklerinebahargüneşivurmuyordu!Neyapalımöylecaneriğini?Dershaneyegiderkendurupseyretmeyeveherseferindefarklıbirşeyebenzetmeyebayıldığımızoheykelinolduğumeydan,"Maltepeyönünedevamedenaraçların"hiçbeklemedengeçtiğibirkavşakoldu.Altveüstgeçitler,insanyutancanavarlarıandıranbinalar,otomobiller,işmakineleri,reklampanoları,başımızaheranbirşeydüşebilirkorkusubütünşehrisardı.

HerşeyerağmengezipgördükçeAnkara'dasevdiğimyerleroldu.Hepsideyakınyadauzakgeçmiştenhâlâbirşeylertaşıyanyerler.HacıBayramveçevresininkasabahavası.Yenimahalle'ninterkedilmiş

sineması,meyhanelersokağıveYeniHuzurOteli.Subayevleri'ndehissettiğimtatilyerineşesi,parlaklığı.Doğanşehir'indar,gökyüzügöstermeyensokakları.Cebeci'ninüsttarafındakibahçeler.Beştepe'dekişehrehâkimtepe.Kale'ninbuyurganlığı.Ulus'tagüzelisimlisokaklar:KedisevenSokağı,SusamSokağı,TarhanaSokağı.AtPazarı'ndakuşkadarbirsokak:KuşSokağı.Veoakşamşiirdinletisiiçingittiğimiz,senindahaöncehiçgörmediğinisöylediğin,SankadınSokağı.Benosokağıdabilir,severim.Damla'yıdaSevgi'yidegötürmüştümoraya.Birkaçkez,yarımekmeğiniçineherşeyidoldurupverdikleriküçükdükkânlardayemekyemiştim,oncaşeyiniçindebirtekketçabınveturşununtadınıalarak.Hattaoakşamgittiğimiz,minyatürikikatlıevlerdenbozma"cafe"lerdenbirindeSevgi'yle,servisyapançocuğunarkasınıherdönüşündeöpüşmüştük.Gecegeçbirsaatti,oradançıkıpsokaktanaşağıKurtuluş'adoğruyürürken,ikikatlıevlerdenbirininüstpenceresiaçılmış,adamınbiriıslıkçalarakbirgüzelişemişti.Adamınçişinekazandırdığıgörkemlikavistekkemerlibirköprügibisokağıenlemesinekatediyordu.

Diyeceğim,oralarıgayetiyibiliyordum.Delikanlıağzıyla,benimçöplüğümdü.Yalnızcainsanlarındeğilmekânlarındabeniheyecanlandırdığını,duygulandırdığınıanlamıştımoralarda.Gençkeninsanlarınpeşindeaptalgibikoşturupdurursun.Sonrabirşeyolurbirşeybiter,vazgeçersin,kendinişehrindinlendirici,teselliedici,şefkatlikollarınabırakırsın:Eskievler,ağaçlısokaklar,yüksektavanlıkahvehaneler,çaybahçeleri,parklar,eskiberberdükkânları,eskibakkaldükkânlarıvemavidoğramalıcamekânlarındainsanınalıpkoynunasokmakistediğiekmeklerisergileyenfırınlar...

Amaoakşamhiçböyleşeylerdüşünmüyordumtabii.

"Cafe"yegirerkenhabirebirbirimizedirsekatıyorduk.Neleryaşayacağımızıkestiremiyorduk.NihalgidipdağınıksaçlıBora'sınasarılmıştı.Sonrayineokemikliinceel.Yenilgiduygusu.Çocukincelikgösteripbizibiryereoturtmuş,birazsohbetetmişti.Güzelgözlerini,fazlayukarılaraçıkmayanseyrek,yumuşaksakalınıniyiceçekicihalegetirdiğiağzınıhayranlıklaseyretmiştim.Vebirdenherşeyianlamıştım!Oakşamdanneredeysebiryılönce,Nihal'inzilzurnasarhoşolmasınayolaçanbuçocuktu.Nihal'ievegetirenarkadaşlarınınağızlarındageveledikleriisimonunismiydi.Üzerindedurmamış,sonradaunutupgitmiştik.AmaNihal'inisminisöylerkenyüzündebelirenoifade,ohınzırgülümseme,farkındaolmadanbelleğimekaydettiğimbuayrıntıyısuyüzüneçıkaracakkadarsarsmış,sinirlendirmiştibeni.

Kapınınhemenyanındanbaşlayıpüçduvarboyuncauzanansedirlerleveortadakiüçbeşmasaylaiyicedaralangirişkatınınbirköşesindeahşaptankürsümsübiryükselti,üzerindedeikitaburevardı.Dinletisaatigeldiğindeneredençıktığınıanlamadığımbirçocukelindegitarıylataburelerdenbirineoturmuş,bizdentarafabakıpbaşıylaBora'yıçağırmıştı.Bora,Nihal'inyanındankalkıpsahneyedoğrugiderken,sevgililerinelleribirbirindenokadarzorayrılmıştıki,koluöneyukarıdoğruuzanmışkızımızneredeyseyerindenkalkacak,şairininpeşindengidecekti.Buabartılıayrılıksahnesi,Bora'nıntaburesineçıkıpgitarcıdanbirtomarkâğıtalmasınakadarsürmüştü,bizimzihnimizde.Bizimköhnezihnimizde.Hoparlörlerdengelenmüziksusuncakonuşmalarfısıltıyadönüşmüş,atılmasıgerekenkahkahalarşiddetidenetlenerekatılmış,kısatutulmuştu.Şairvegitarcıtaburelerineiyicebiryerleşirkenahşapsahnecikgıcırdamıştı.Borailkşiiriniokumayahazırdı...

Çetin,buyeninesilbizdendahaiyibesleniyor,vitaminibolgıdalaralıyor,kundağasarılmıyor,başlarıarkadanbasıkolmasındiyeyanyatırılıyor,hergünbanyoyapıyordeğilmi?Olanaklarıdahaiyi,çağımıziletişimçağı,dünyaellerininaltında,değilmi?Çetinsendebirşeysöylesene,Çetinbizieziyorbuçocuk,mükemmelliğindenbirkaçdamladabizimtasımızakoysundiyeağzımızaçıkbekliyoruzÇetin.Çetinbarikuyruksallama!

Sanabakıyordumaradabir,kuyruksallamıyordunamabüyülenmişgibiydin.ÇeneniyumruğunadayamışBora'yıseyrediyordun.Gözlerindolmuştugaliba,parlıyorlardı.Nihal'ebakmayakorkuyordum.Benden

şiiryazmamınedenistediğinidüşünmekistemiyordum.Atyarışlarını,yağlıgüreşleri,bokskarşılaşmalarınıdüşünmekistemiyordum.Çocuğunşiirlerigerçektengüzeldi.Sesi,okuyuşubenideçoketkilemişti.Kimidizelerebirmelodiyeeşlikedergibieliyleeşliketmesi,alkışlarıkabulederkenağzınısıkıcakapatıpbaşınıhafifçeaşağıyukarısallaması,yenibirşiirebaşlamadanöncebirsüresessizcegitarıdinlemesi...

Sonveöldürücüdarbe:"Yeniöğrendiğim,amaöğretmenimeduyduğumaşknedeniyleanadilimdendahaiyiöğrendiğimdildebirşiir..."girişiyle,Nihal'ebakarakokuduğuşiir.Çetin,Nihalneöğrettiyse,nasılöğrettiyseçocuğusıkışairyapmıştı.Oşiirinsondizesini,belleğimingerikalanınıkanırtanbirkıskançlıklahâlâhatırlıyorum:"Sanadoğruyuvarlananyumağınkedisiyimben."

Yaptım.DönüpNihal'ebaktım.Gözleridolmuş,yüzüalalolmuştu.Dudaklarınıaçıpkapıyoramabirşeysöylemiyordu.BoraişiniveseninlebenimişimibitirdiktensonraNihal'inyanınageldiğinde,kızımızellerinimasayakoymuşbeldenyukarısıylasağasolasallanıyordu,birbeşiktehemkendisinihemsevgilisinisallıyor,nazhyor,şımartıyordu.

Bora'yıövdük."Müthiştin!"dedik.BöylecekendimizibirazkorumuştukÇetin,yoksadağılıpgidecektik.Gençâşıklarınçevresinetoplananüçbeşgevezeninyardımlarınıdaunutmamakgerek.

EvedönerkenNihalbizeonuyalnızbırakmadığımıziçinteşekküretti.Bizdeonateşekkürborçluyduk.Aklımızıbirucundankemirenbelirsizliğebirsonvermişti:OnunBoraismindebirsevgilisivardı.OhaldeÇetinveEnderdesevipsaydığıikibüyüğüydü,nasıldiyeyimağabeygibiyani!Herşeyrezildi,berbattı!İkimizidesayısızkıskançlıknöbetibekliyordu.Aşağılıkhissi.Ortayaşbunalımı.Kooperatifaidatı.

26OgecedensonraNihalhaftanınbirkaçgecesinidışarıdageçirmeyebaşlamıştı."Benbugeceevegelmeyeceğim,meraketmeyin,"cümlesiylebaşlayanbuyenidönemi,anlayışlıebeveynolarakhiçbirşeysöylemedensormadankabullendik.Birliktegeçirdiğimizogüzelgünlereneolmuştu?Benimaklımhepogünlerdeydi.Neolmuştuogünlere?YaşananşeylerneolurÇetin,nerededurur?Hatırlamayavebelleğeilişkineğretilemelerbenikesmiyor.Tozlutavanarasınagirmek,eskibirsandığıaçmak,sararmışbirdefterinsayfalarınıçevirmekfilandiyorum,benikesmiyor.Geçmişimizlebağlantıkurmanıntekyoluhatırlamakmıdır?Başkabireylemyokmu,olamazmı?

Gündüzleriartıkevçokıssızdı.Nihal'inodamageleceğinibilmek,oanıbeklemekuğultulu,gürültülübirşeymişmeğer!Bazenodamdaçalışırkenyadamutfaktabirşeyleratıştırırkenbaşımıkaldırır,apartmanısüpürenİhtiyar'ınhomurtusunu,biryerlerdehızlaçarpanbirkapınıngümbürtüsünü,merdivenlerdenyuvarlananbirbozukparanınşıngırtısını,birtelevizyonunfazlaaçıksesini,saçaktanbalkondemirinedamlayanyağmursuyununtıpırtısını,ıslaksokaktangeçenotomobillerinlastikhışırtısınıduyardım,amaNihal'inkalbiminkineeşuğultusunuduyamazdım.BilirdimNihalgelmeyecek.Gelsebile,birkaçgeceyievindışındageçirmeninyorgunluğuylahemenbanyoyagirecek,sonradaperdelerihepkapalıduranodasınakapanacak.Yauyuyacakyadagiysilerinideğiştiripçıkacak.

Onunlakarşılaşmamakiçinelimdengeleniyapardım.Başarırsamyalnızcasesiniduyardım:"MerhabaEnder!"HerşeybittiEnder.

Amakarşılaşırdıkda!Çünkübenkarşılaşmakiçindeelimdengeleniyapardım!Uykusuzluğu,bitkinliğiyüzündenokunurdu.Saçlarıbaşınayapışmışolurdu.Gözaltlarındatorbalar,yanaklarındabireskimişlik,aşınma.AhÇetinbumanzarayavebumanzaranınanlattığışeyleredayanmaknezordubirbilsen!Helebirgünevdençıkarken,apartmankapısındakarşılaştığımızdagözümeçarpanboynundakimorluk...MilliKütüphane'yegidenekadarsayıklamıştım:Kimöpüyoronuböyle,kimöpüyoronuböyle?

Kışlabirlikteevekapanmıştım.Zorunlugörüşmelerveannemibabamıziyaretetmenindışındahepevdeydim.Sendekendiniişekaptırmışgibiydin.Bazenmesaiyekalıyor,bazıhaftasonlarıdaİstanbul'aağabeyinegidiyordun.Nihal'ipekgörmüyordun.Onunhakkındakonuşmakdaistemiyordun.Okıştanbiryılönce,karlıbirgündeUlus'adoğruyürüdüğümüzdeherşeyinbaşındaydık.Sonrabitti.BaşlayanvebitenşeylerÇetin,ölümlüolduğumuhissettiriyorbana,ölecekmişgibioluyorum.

Ogünlerde,"BatıDüşüncesindeBabaveOğul"uçeviriyordum.Antropolojidenpsikanalizebirkaçanadalüzerindegezinen,ensonundadakapitalizminzehirlisarmaşığınatırmananzorlubirkitaptı.İçinedaldım,onunlaoyalandım.Kendimiişeyaramazbirigibigördüğümbirdönemdebütünyeteneklerimisergilemek,zihnimingüçleriniseferberetmekhoşumagidiyordu.Okumam,araştırmamgerekiyordu.Kitapçılarıdolaştım,psikanalizleilgilibirikitemelkitapveuzunzamandıraklımdaydı,birLatince-Türkçesözlükaldım,üniversitekütüphanelerinegidipgeldim,fotokopimakinelerininyaydığıısıylaavundum.Kimigünlerevedönerkenpastanedenbirşeyleralıyor,çaydemliyordum.Anasonlupeksimetinüzerinezeytinezmesisürüp(EvetÇetin,bunudaSevgi'denöğrendim!),çaylabirlikteyemesipekgüzeloluyordu.Bazensözlüklereansiklopedilerekapılıyor,aradığımsözcüğüunutup,atlayazıplayabambaşkayerleregidiyordum.Böylecepaçamagerçekdünyanınçamurubulaşmıyordu.Çalışmakiyigeliyordubana."Evine,odasınakapanmışbirçevirmen"oluyordumyeniden.Sonraakşamlansengeliyordun.Birlikteodandamüzikdinliyorduk,aburcuburyiyorduk.Biraiçiyorduk.Televizyondafutbolmaçıseyrediyorduk.

Telefondabirmaçsırasındaçalmıştı.Senaçmıştın.Arayanbabamdı,onalisedenberiseslendiğingibi

sesiniinceltipkibarlaştırarak"SalihAmca"diyeseslenmiştinyine,birikisözdaha,sonrabanatelevizyonunsesinikısişaretive"Yapmaya!"

ReşitBeyölmüştü...

Anlattıklarınayerlereyatayatagülmemizebirazbozulan,"Sizanlattığımşeylebirliktebaşkabirşeyedahagülüyorsunuz!"diyerekbizetatlıtatlıkızanReşitBeyölmüştü.ReşitBeyölecekti...Körkütüphanecinindediğigibi"Buparagibigeçerli"ydi.Bundaanlaşılmayacakbirşeyyoktu.AmaReşitBeylebirliktetrajikomikkahramanı,intiharayazgılıEşrefBeydeölmüştü.Netuhaf,buyarımyamalakkahramanınölümü,kanlıcanlı,sesihâlâkulaklarımdaolanbirininölümündendahaçoküzmüştüsankibeni!EşrefBeyartıkomüthişintiharınanedenolacaksakarlığınıyapamayacaktı.

EşrefBeytampencerenindenizliğineçıkarkenReşitBeyölüyor...

Camiavlusundabiravuçinsandık.DostluğumuzubabamlaReşitBey'indostluğunabenzettiğimizden,cenazeyleilgiliolarakdaisteristemezhabisdüşüncelergelmiştiaklımıza.Birimizdenbirinincenazesi...Birimiztabuttaötekimizallakbullak...ÖnceölmekiçinyarışalımmıÇetin!Geridekalmamakiçin.Mahallemaçlarındansonrabirçeşmeyedoğrukoşançocuklarınbağırdığıgibi:ilkkan,ikincikan!

Cenazenamazında,baktım,elleriniönündekavuşturmuş,başınıöneeğmiştin.Dudaklarınıkıpırdatarakgüyaeşlikettiğindualarbittiğinde,yarımyamalakdaolsa,başınıikiyanaçevirdin,elleriniyüzünesürdün.

Mezarlıkdatenhaydı.Babamoradagözyaşlarınıtutamamıştı.ReşitBey'inölümüyleüniversitedenberitanıdığı,sonyıllardahemenhergüngörüştüğüyakınbirdostuyitirmeninacısınıduymuş,belkikendiölümünü,vadesinidüşünmüştü.Birerkürektoprakattıktansonrakenaraçekilmişkonuşmadanöyleceduruyorduk.Sevgilibabacığımburnunuçekiyor,deriniççekişlerlebaşınıyukarıkaldırıpindiriyordu."Aramızdakonuşurduk,"diyesözebaşladı,"kimindahaönceöleceğinikonuşurduk."TabiikibirbirimizebaktıkÇetin!

"Benbudostumuzuçoksevmiştim,"dedibabamsonra.Gözlüğünüyukandoğruitipyaşlıgözleriniovuşturdu,bolcananeşekeriyemişdeburnuiyiceaçılmışgibi,bolcaüzülmüşbirininaçıkzihniylekonuştu:"Reşit,ömürdenenşeyintedricenyaşanmadığınısöylerdi.Gerçektenöyle,herşeybirdenbireoluyor.Küçükbirçocukkenbirdenbire,ilaçlarınıplastikbirmargarinkabındasaklayanbirihtiyaroluveriyorsun.Kendiniçin,çocuklarıniçin,ülkeniçingüzelşeylerümitederken,senibiçimlendirenşeyingüzelbirgelecekhayaliolduğunudüşünürken,birdenbirekaderinin,güneayakuyduramamak,gençliğini,geçmişiniözlemekvehızladönendünyatarafındanhepkenarasavrulmakolduğunugörüyorsun."

Babamogün,cenazetopluluğundanayrılıp,mezarlığınkapılarındanbirinedoğruyürürken,ReşitBey'inhayathikâyesini,kafasınataktığışeylerianlatmıştı.Amaaslındatekbirinsandandeğil,kendisinindeiçindebulunduğubirkuşaktansözediyordu.Doğrusunusöylemekgerekirsebirazkendinikaybetmişti.Hemenoracıktabizeaktarmasıgerekençokönemlibilgilervarmışçasınanefesalmadankonuşuyordu.Büyüksırlarverirgibikonuşuyordu.Okonuşurkensanabakıyordum.Sıkılıyormuydunacaba,dinliyormuydun?Galibabirazsıkılıyordun.Korkarımşimdidesıkılacaksın!

ReşitBeyErzincan'ınbirkasabasındabirimamınüçüncüçocuğuolarakdünyayagelmişti.İmamçocuğuolmasınarağmenTanrıtanımazlığıkendinedahauygunbulmuştu.TeknikÜniversite'deelektrikmühendisliğiokuyacakkadarbaşarılıbiröğrenciydi.SonradayıllarcaŞekerFabrikalarındagörevyapmıştı.Pekçokşehirgörmüştü,yurtdışınagitmişti.HemköyühemşehribilenveCumhuriyet'tenhemensonradoğanherkesgibi,onundagözünüçelişkilerinçiğışığıalmıştı:HayatınıDoğu-Batısorunuüzerine

düşünmeyevakfetmişti.Amasiyasetleilgilenmemişti,çünküReşitBey'egöre,insanlarbirbirlerindenvetarihtenbirşeyöğrenmiyor,basitgüdülerlehareketediyordu.Buyüzdensiyasetinyapacağı,başaracağıbirşeyyoktu.Siyasetintemeliolduğusöylenen"toplumsaltecrübe"diyebirşeyyoktu.Yalnızcainsanoğlunundahaazçabayanidahaazenerjiharcamak,tasarrufetmekyönündedeğişmezbireğilimivardı.Nesildennesilebirtekbueğilimaktarılıyordu.Toplumlariçindeböyleydibu.Osmanlı'danbaşlayarakBatı'yaöykünmemizbilebuyüzdendi.Batı'dakiimparatorluklarınastanyüzündenpahalıyagelmeyendüzenliordularınaöykünmüştüOsmanlı.Dahaazbedelödeyerekdahakalıcı,jdahaişeyararbirorduyunasılkurabilirimsorusununyanıtıBatı'daolduğuiçinorayayönelmişti.Batılılaşmadiyebüyüttüğümüz,yücelttiğimizşeyinkökenindebuvardı.OysaBatıdünyası,"tasarrufetmek"eğilimiylebirlikte"yaşamak"fikrinindeüzerinekurulmuştu.YaşamamayıbirhaltsananbizmistikDoğulularBatı'nınasılbuözelliğineöykünsekdahamanidarolurdu.Bizibizyapanbu"yaşamamak"fikrinedeniylehiçbirşeyinpeşindengitmiyorduk,kahırçekiyorduk,ekşiyorduk,Eşrefleşiyorduk.(Babamınbizimledeğilkendikendineyaptığıouzun,bölükpörçükkonuşmanınbukısmısenindeilginiçekmişti.)EşrefBeyaslındabütünhayatınıyaşamamaküzerinekurmuştipikbirDoğuluydu.ReşitBeybutuhafkahramanıylabirDoğulukarikatürüçizmekistemişti.Belkibirazfazlakarikatürizeetmişti,amaözündemeselesiDoğu-Batı'ydı.EşrefBeykavramlarladüşünmekyerine,ayıp,suç,günahgibidiniahlakibirterminolojininesaretialtındadüşünüyordu.OysaBatı'nınkavramlarıvardı,çünküyaşayanlarınkavramlarıolurdu,yaşamayanlarınyasakları,suçları,günahları...Kavramlarbirbakımaözgürlüktü."DüşünseneSalih!"diyorduReşitBey,"Neçokkadınveerkekyaşadığıylayetiniyor.Kankocaolmaklayetiniyor.Oysakafalarındabiraşkkavramıolsaydı,yaşadıklarıylayetinmez,kuruludüzenleriniyerlebiretmekpahasınaaşkınpeşindengiderlerdi.Kavramlarhayatıenüstimkânlarınagenişletmeninaraçlarıdır."

Babamlabirliktebizimkilerinevinegitmiştik.Onuyalnızbırakmakolmayacaktı.Annemnohutlukapuskayapmıştı(RahmetliEşrefBey'inannesideyapardı!),afiyetleyedik.Babambirazsakinleşti.ReşitBey'leüniversitedeykençekilmişfotoğraflarınıgösterdi.Fotoğraflaraöncekendisiuzunuzunbakıyor,sonrabizeveriyordu.ReşitBeybirmotosikletinüzerinde,babamyanındaayaktaduruyor,ikisindedeaskermontlarınabenzermontlar."Ozamanlar,"demiştibabam,"kendimizibulmaklakadınımızıbulmayıbirbirinekarıştırıyorduk."Kabarıksaçlı,incebıyıklıikidelikanlı,arkadaşlarıylabirliktebirçaybahçesindeoturuyor."Haksızlıketmeyeyim,bubütünerkekleriçinzatençoköncedenkarışmışbirşeydi."İkiarkadaş,etraftakiinsankalabalığınaaldırmaksızın,GalataKöprüsü'ndendenizebakıyor.Fotoğrafınarkasındababamınyazısı:"Hayatımızın,uzunmihnet,lezzetsizlik,renksizlikvekederdevrelerininarasınaserpiştirilmişkısasaadetdakikaları..."

Ayrılırkenannembirşeylertutuşturmuştuelimize:zeytinyağlıkereviz,yeşilmercimeklipoğaçavebirtanıdığıngetirdiğipulbiber.Evedöndüğümüzdeikimizdeçokbitkindik.

HerşeygerçektenNihal'leilgilimiydiyoksaaklımbirdokumatezgâhıgibimiçalışıyordu,heriptenaynıkumaşıdokuyordum?Babamınmezarlıktaanlattıklarındansözediyorum,kendimcebizimNihal'leilişkimizedairbirşeylerbulupçıkarmıştımokonuşmadan.Pekibabamıdinlerken,biryandanda,bunlarıNihal'eanlatacağım,diyedüşündüğümüsöylesem!Yaşadığımherşeyibirkarıncagibiyuvarlayayuvarlayaonataşımayıdüşünüyordumhâlâ,kışiçin,obitmekbilmezkışiçinveönümüzdekikışlariçin,turşukurmadan,reçelyapmadan,masalanlatmadançıkaramayacağımızkışlariçin...

27Kışsonundabitmişti,martüçbeşgünüyledeolsabaharayıydı.NisanınbaşındaAnafartalarCaddesi'ndekibirşapkacıdanikimizeaçıkrenkliikikasketalmıştım.Yağmurluvegüneşligünleryakındı.Çeviriyibitirmiş,teslimetmedenöncesonkezokuyordum.Gecelerigeçsaatlerekadaroturuyor,seninçişekalktığınzamanlardaodamagelipbildiğinnekadarküfürvarsaetmenesonradatosurtosuryatağınadönmenebayılıyordum.Öğlenedoğruuyanıyordum.Gazeteokumayıbırakmıştım.Benibaharataşıyacakbirsilkelenmebekliyordum.

Çetin,askerliğinsırasındayazdığıntekmektubukendinehasbirbiçimdeşöylebitiriyordun:"Dostum,herşeyinfarkındaolduğuniçinmiyalnızvemutsuzsun?Seninleanlaşılmazbiruyumumuzvar.İnsanlarböyledurumlariçinkankardeşliği,arkadaşlık,hötöröflükgibiisimlertakıyorlar."Negüzel,nekadarsanaözgübirbitiriş!Birdenparlayan,söyleyeceğinisöyleyipsahnearkasınadönenzekan!

Nihalkonusunuyenidenaçmandakendineözgüydüamazekâişiolduğunupeksöyleyemeyeceğim:Onunevdeolmadığıakşamlardanbirindebulaşıklarımakineyeyerleştirirken,"Nihal'leyattınmı?"diyesormuştun.Tüylerimdikendikenolmuştu.Aslındabubirsorudeğildi,elindeneşterameliyatabaşlamıştın.

Seninkadınlarlailişkilerindüşünüldüğündeböylebirsoruyusormandoğaldı."Yatmak"fiiliyerinebirbaşkasınıseçebilirdinbelki.Amahepsindenöte,ogeceanladımki"kadınlarlayatanbirerkek"olmakistemiyordumben.Bununimasınıbileistemiyordum.LütfenbanabirdahaböylebirsorusormaÇetin,lütfenbanasaldırmakistediğindebaşkabirşeybul!

İkimizindebakışlarındakıvılcımlarçakıyordu,oakşamtartışmamızpeksertti.Şubizimbirbirimizeaktardığımızelektrik,gerginlikveherşeybittiktensonrasigaratellendirişimizinbarındırdığıucuzsimgesellik!

"Senyinekendinisevdin.Benseonusevdim."Bucümleyioakşamsöylemiştin.Birbirimizeoncaağırsözüsöylerkenbiryandandamutfağıtoparlayıptemizlememiz,nediyeyim,gülünçtü.Belkiikimizdesinirdentitrediğimizanlaşılmasındiyebirşeyleryapmayadevamediyorduk.

Sorununanlamışuydu:"Sanasaldırmakistiyorumçünkükendimikafesekapatılmış,süreklisopayiyenbirvahşihayvangibihissediyorum."BenimNihal'iunutamayışımasaldırmakistiyordun.Benizayıfgörmeyedayanamadığıniçinsaldırmakistiyordun.Yoksasorduğunşeyinolmadığınısendebiliyordun,biliyordundeğilmi?Çokgarip,senbunusoruncaaynışeyibenimdesiziniçindüşündüğümüyadadüşünebileceğimifarketmiştim.AnlaşılanaklımıziyicekarışmıştıÇetin.

Doğrudürüstkuramadığımızcümleler,titreyenseslerveeller,arkaarkayayutkunmalar,hepsaldıranhepsaldıranifadeler,ensonundadasigarafaslıbitince,birbirimizesıkıcasarıldık.Gözlerimizdoldu.Koridordakiboyaynasında,ellerimizibirbirimizinomzunakoyupkendimiziseyrettik.Şaklabanlıklaryaptık.Çetinilişkimizbirgünbuzenginliğiniyitirirse,geçmişimizdenartıkgeridekalmışbirşeyolaraksözedersek,bubenimiçinbirçeşitölümolur!Ölüncedeherşeyibağışlayabilirim,ikimizindeerindiğibulaşıklarımakineyeyerleştirmeişini,senzahmetetme,benyapabilirim.

Islakkaldırımların,çatılarınsoğukbirgülümsemegibiparladığı,gökyüzündeAldebaran'ın,Ülker'in,dolgunbirhilalinvedörtgezegeninartardasıralandığıonisanakşamı,ortakyıldızfalımızdakiuyancümlesi:"Gerginbirhaftageçireceksiniz.Dostlarınızlatartışabilirsiniz."

Salonda,mısırkavurgasıylabiraiçerken,belkitartışmanınverdiğisuçlulukduygusuyla,kendimizieleştirdiğimiz,enaşağılıkyanlarımızısergilediğimizbirdertleşmeyedönüşmüştükonuşmamız.Samimigeğirtilereşliğindekadınlarlailişkilerimizikonuşmuştuk...Sevgilidostumsenogecekendinehaksızlıketmiştin.Tamamsenienfazlakadınlarlasevişmekheyecanlandırıyoramakesinliklesonucadoğrudanulaşmayaçalışanzamparalardandeğilsin.Kendineözgü,çocukçayöntemlerin,tuzaklarınvar.Hiçbiri,"KadınlarıYatağaAtmanınOnKolayYolu"kitabındayeralmaz.ÇünküsenintarzıninsanınçevresinidolaşacakkadardolaylıdırÇetin.Kendinehaksızlıketme!

Benimdurumumsayinebirazkarışıktı.Sevgi'ylebaşlayan,Nihal'ledevamedenbirkarışıklık.Üniversitedevehemensonrasındayaşadığımilişkilerdebirvicdanmuhasebesiyapmamgerekmemişti.Sadeceşuvardı,aşkınşubasit,şarkılarakonuolankanunu:Kovalarsankaçar,kaçarsankovalar.Biliyorsunişte,DamlaveAylin.AmaSevgi,ahSevgi!Karşımaklasikromanlardaanlatılantürdenbirsorunçıkarmıştı.Arzununpeşindenmigidecektimyoksaonagemmivuracaktım?Sevgi'ninâşığıoluncahapishanedekikocasınınsavcısı,gardiyanı,işkencecisiolmuştum.Tabiikendiminde.Sevgi'yleseviştiktensonra,kanımbirazyavaşlayıncabaşlardıvicdanazabı.Kalbimoazabıdavücudumunheryerinepompalardı.Benartıkbilemezdimparmakuçlarımhazdanmıuyuşuyor,suçluluktanmı...Çetin,benböyleancaksıkıbirhacamatlaçözülecekbirilletleboğuşurken,Sevgielleriyastıklayanağıarasında,saçlarıheryerde,banaöylemasumbakardıki!Güzelşarkılarınvegüzelyolculuklarınbaşındayızdiyedüşünürdüm...Onungözlerinebakıncaincebirmasumiyettülüylesarmalanıyordum.Bugözlerebakmadangeçengünlerinneanlamıolabilirdi?Bütünovicdanazapları,suçlulukduyguları,ciğersökmelerbununiçin,diyedüşünüyordum.Sevgi'ningözealdığışeyibenniyegözealamayacaktım!Derken,ikimizi,hepimizi,herkesiçırılçıplaksoyuphapishaneninavlusunaçıkarıyorlarveıslakbetonayatırıyorlardıyüzüstü.Ozamanaklımengüzelşeyleriçirkinleştirmekiçinçalışıyordu.Sevgi'ninbasitgereksinimlerininesiriolduğundantutdabenimbirazilgigösterenherkadınaâşıkolankişiliksizbiriolduğumakadar,kadınıveerkeğibirlikteaşağılayanhertürlüdüşünce.Bütüngüzelduygularyüzüstü!

Sevgi'yleilişkimizsonundabittiğinde,kibenbitirmedimbiliyorsun,ikiuçarasındagidipgelmektenyorgundüşenzihnimiçinsevinmiştim.Birrahatlamaduymuştum.Engüzelileençirkinarasındanebenimnebaşkalarınıngörebileceğibiryerdedurgun,sefildim.Şarkılardayolculuklardabitmişti.Hâlâhayattaydım!

AmaNihalyinebiryolayrımıylaçıkıncakarşıma,Sevgibambaşkabiçimdeacıttıiçimi.Seçimimindoğruluğuyadayanlışlığıylailgilibirşeydensözetmiyorum.(Çetin,lütfendikkatliokuburaları,anlamazsantekraroku!)Yıldızlıbirgecede,gökyüzününaltındakendiniacemiveçaresizhissedersen,bu,yıldızlarabakarakbaşkaşeylerdüşündüğüniçindir.Yıldızlarabakarakyalnızcayıldızlarıdüşünmekgerekir.ÇetinbenSevgi'yebakarkendeNihal'ebakarkendeyalnızcaonlarıdüşünemiyordum.Birsürükurguvardıaklımda,birsürücümle,gürültü,kalabalık,duyguişlerinekarışanakimsakarlıkları...Anlaneolur!

Seninle,Nihal'edoğruhamleyapmamayakararverdiğimizde,iyi,akıllıcabirşeyyapmaklabirarzununpeşindengitmekarasındabirseçimyaptığımızısanıyorduk.Sanıyorduk,diyorumçünküyapacağımızhamleninNihal'ietkileyeceğini,lafıdolandırmayayım,onundabizden,sendenbendenikimizden,hoşlandığınıdüşünüyorduk.Şimdianlıyorumki,Nihal'inpeşimizdeağzıaçıkhayranımızolarakdolaştığıgünler,oyunagirmekiçinyedekkulübesindeantrenöresırnaşanoyuncunungözboyamadakikalarıymış!Borabaşındanberivardıvemuhtemelenbaşkabiriylebirlikteydi.(BenimevlibiriylebirlikteolduğumuöğrendiğizamanNihal'inyüzifadesi!)BizimkızımızbütünacemiliğiyleBora'nınpeşindenkoşuyordu.AnnebabasınınölümününetkisiylebelkiBora'yadahafazlayakınlaşmayaçalışmışveitilmişti.(Sarhoşgeldiğiogece!)SonraikimizlebirliktegeçirdiğizamanlarboyuncaBora'danuzakolmanınzafer

sarhoşluğunuduymayabaşlamıştı,hattabelkionukıskandırmayaçabalamıştı(Bizebirdenisimlerimizleseslenmeyebaşlaması!),tabiigününbirindeonunlaolmakumudunuhiçyitirmeden.Bizse,iyiniyetliikiadamıoynuyorduk.Bütünbukarmaşıkoyunboyuncasahnedeikikorkulukgibihareketsizdurmamızgerekiyordu,kargalarıgüldürmekiçin.

İştegerçekbu!

"Gerçekmi?"diyeburunkıvırdıgüngörmüşhâkim,"Kendisidesayısızinsantarafındananlatılmışsayısızhikâyedenibaretolangerçeğikimbilebilirki!"

Oturumaaraverildi.

28Oyıl1MayısmitingindeNihal'igörmüştüm.Yağmurlubirgündü,benkasketimin,babamsasiyahbirşemsiyeninaltındaGaziMustafaKemalPaşaBulvarı'ndanTandoğan'ayürüyorduk.Birkaçyıldıralışkanlıkhalinegetirdiğimizgibi,öncebabamınüyesiolduğumeslekodasıylabirlikte,sonradabaşındansonunadekbütünkortejigezerek.Babamınşemsiyeyikapatıpkoltuğununaltınasıkıştırdığıveatılansloganlarıyadakalabalığıalkışladığızamanlardabütünvücudununtitremesi,liseligençlerigörüncegözlerinindolması,değişikpankartlarıbana,kolumagirerekbaşıylagöstermesi,hiçdeğişmiyordu,çokhoşumagidiyordu.Bazenonunlabirliktebenimdegözlerimdoluyor,kimizamandaneşeylegülüyorduk,iyibuluşları,hoşşakalankaçırmıyorduk.

Eskihavagazıfabrikasınınönünde,açıkmavizeminüzerinekırmızıharflerinkullanıldığıkocamanbiröğrenciderneklerifederasyonupankartınınhemenarkasında,hemenarkasındaduruyordu.Yağmurluğununkapüşonusırılsıklamolmuş,başınayapışmıştı.Evimizinçiçeği...YanındadaBora...Yumruklarınıhavayakaldırmış,"Üniversitelerbizimdir,bizimkalacak!"diyebağırıyorlardı.Nihal'inhavadasallananyumruğu...Yüzündeyaptığışeyleövündüğünügösterenbirifadevarmıydı,benmiyakıştırmıştım?Yalnızcayüzifadesinideğilbaşkaşeylerideyakıştırıyordumbelki.EvetkendigençliğiminbulanıklığınıalıpNihal'egiydiriyordum.Bora'danfazlasıylaetkilendiğinidüşünüyordum.Birsevgilininkazandırabileceğişeyler:Üniversitenintatsıztuzsuzortamındanbeslenenbirsolculuk,şiirsevgisi,haftasonumaçlaragitmeyedekvaranGençlerbirliğitutkusu,KubrickfilmlerineduyulanölçüsüzbirhayranlıkvetabiiSakaryaCaddesi'ndekibirahaneleredevamlılık..."Nedenolmasınmı!"diyeceksin?Hatta,"Lütfenolsun!"mudiyeceksin?Heraşklabirliktedünyayayenidengeldiğimizi,sevgilimizinelimizdentutupbiziyenibirdünyaylatanıştırdığınımısöyleyeceksin?KabulÇetin,sevgiüzerineahkâmkesilenkitaplardakicümlelerebenzesedekabul.Ayrıcaşudavar:Hangimizyaşamadık,savruluşlarınsonundabiryerdebizibekleyenismimizedüzenlenmişkimlikarayışını?Hangimizinkendinivaretmesorunuolmadı?Bunarağmen,pekçokbakımdanbirhöyüğüandıranortayaşhoşgörümüNihal'denesirgiyorumişte.Onuacımasızcaanlatmayadevamediyorum:Nihalüniversitedepolisistemiyordu,özerkdemokratikbirüniversiteistiyordu,parasızeğitimistiyordu,YÖK'ekarşıydı,şurayadabirazsolukpembe,dediişbilenressam,solukpembeyanaklariçinenuygunudur,sıkılmışyumruğunçevresinedegölgesizbeyazlıkdahavurgulayıcıolur,yumruğunuzukıpırdatmayınlütfen!

Belliydi,gündelikhayatınkalıplarınaNihaldegiripçıkacaktı.Onakişilikkazandırantuhaf,aykırıyanlarınıyontarak,yontulmasınaizinvererekbirerbirerkalıplarınbiçiminialacaktı:Serbestyaşayanüniversiteöğrencisi,kendiniadamışâşık,militan,mezun,yükseklisansöğrencisi,saygınbirkurumdauzmanyardımcısı,uzman,evli,çocuksahibi,Kartal,Pendik.

AsıldevrimciyanımızınyaratılışımızdakiaykırılıklarolduğunukimsöylemiştiÇetin?

KortejinsonundakigrupdaTandoğan'aulaştığında1Mayıskonuşmalarıbaşladı.Benimgözümbüyükmavipankarttaydı.Konuşmaaralarındatürküsöyleniyordu.Baktım,Nihaldeeşlikediyordu!Birsüresonrababamlameydandanayrıldık.İriyarıpolislerin,köpeklerinarasındangeçipKızılay'adoğruyürürkenyağmurhâlâyağıyor,mavipankartkalabalığıniçinekarışıyordu:Birkaybedişdaha...

Mayısınsonlarınadoğru,SaatliMaarifTakvimi'ninbaharrüzgârlarınınbitişinihaberverdiğigün,üçümüziçindeduygusalbirfırtınanınbaşlangıcıolmuştu.İşyerindentelefonettin."Akşamkonuşmamızgerek."Sesindeciddiyetvekaygı.Peki.

Akşam,Kızılay'daçirkinbinalarlaçevrelenmişbirterastabiraiçipköfteyerkenNihal'inhamileolduğunu

söylemiştin.Aynıgünöğleyinişyerinegelmiş,birlikteyemekyemiştiniz.Ozamansöylemişti.Kaygılıydı,korkuyordu.Fikret'inbilmesiniistemiyordu.Benimbilmemideistemiyordu.Kürtajiçinsendenyardımistemişti.Tanıdığınbirivarmıydı,birdesonragerivermeküzerebirazpara.Çetin,bukızbaşındanberigünlükhayatındasenidostbellemişti;mutfaktayalnızcasanayardımetmesinibirkezdahakıskançlıklahatırlıyorum.BirdeMuratAğabey'in,felaketlerinetkileriancakzamanıgeldiğindeortayaçıkar,deyişini...

Nihalhamileydi.

Alsanabiritiraf!Nihal'ibirkadınolarakdüşlemiştim;pikniğegittiğimizogüzelbahargünlerindenbaşlayarak.Birsevişmeninenderinanında(oderinliktebendevardım,hattabendimoderinlik)yüzündenasılbirifadeolacağını,neyapacağınıdüşünmüştüm.Gözlerinimikapatacaktı,dişlerinimisıkacaktı,tamelmacıkkemiklerininüstünepuslubirkırmızılıkmıgelecekti,beniiyicekucaklayıpkendinemibastıracaktı,ohengâmeiçindeeliylealnımdabirikenterimisilecekti?Düşlemiştim...Bora'nınyanındançıkıpgeldiğigünlerdedebukez,soğukkanlılıkla(!)onlarınsevişmelerinikafamdacanlandırmayaçalışmıştım.NihalBora'nınaltında,bacaklarınısüslübirJaponyelpazesigibiikiyanaaçmış.NihalBora'nınaltında,birkumsalgibiyüzükoyunyatıyor.NihalBora'nınüstünde,birlikteazgınbirbinekhayvanınıdizginlemeyeçalışıyorlar...

Nihalhamileydivebütünbunlar,kafamdakisahneışıklarınınaltındadeğil,duvarlarındaşiirler,posterlerolan,gözdenırak,karanlıkbiröğrenciodasındayaşanmıştı.Gerçektenyaşanmıştı:Çarşafyeresarkmış,kırmızıbirmakinehalısınınüzerindebirkaçkitap,birkasetçalarvesudolubirsürahi,kaplarındançıkarılmışkasetlerorayaburayadağılmış,eskibirbambukoltuğaatılmışgiysiler,kaloriferinyanındamasavesandalye,kapalıperdelerinaltındanodayagirenyağmurlubirgününışığı...Büyükişkencecihayalgücüişbaşında,sahnetasarımıyapıyor!

Sen,olancasevecenliğinle,çocuğudoğurmakisterseelimizdengelenherşeyiyapacağımızısöylemiştin.İyideyapmıştın.Amahayır,oaldırmakistiyordu,gerçekçiydi,kararlıydı.OpikniklergerçekmiydiÇetin?Bahargerçekmiydi?PekiNihal,ogerçekmiydi?

Beşgünsonrabiröğledensonra.Randevusaatonbeşotuzda.Ogünevdeolmamayıuygunbuldum.DöndüğünüzdeNihalmuhtemelenkendindeolmayacaktıveonunrolyapmasısonrabenimrolyapmam...

Öğlesaatlerindeevdençıkmıştım.

BaharınnasılbirşiddetiçerdiğinifarkediyormusunsendeÇetin?Baharbenikendisinekarşılıkvermeyezorluyor.Herçiçeğinekarşılıkiçimdenbirçiçek,ılıkesintilerinekarşılıkciğerlerimdenılıkbirnefesistiyor...Parlaklığına,hafifliğine,coşkusunakarşılıkvermemgerekiyor.Baharsunduğuherşeyiyaşamayazorlayarakbanaşiddetuyguluyor.Heleoöğledensonralarıbirdenbastıranbaharyağmuru...Abartısızkötübiriyaparinsanı.Âşıkolduğunamaaşkınıitirafetmediğinkadın(Vardırböylekadınlarvesaymaklabitmezler!),sokakçocuklaniçinprojelerüretenkurumdaarkadaşlarıylabirlikteçalışırkenbirdenbaşlarbaharyağmuru.Önceiri,sakarbirkaçdamlayerdenbiraztozkaldırır,sonragözgözügörmez.Sevdiğinkadınvearkadaşlarıhemendışarıçıkarlar,kollarınıikiyanaaçıp,başlarınıyukarıkaldırıpıslanırlar.Birbirlerineiyibirşeyyapmanınmutluluğuylabakarlar,konuşmazlar.Kadıngelirbunusanaanlatır.Sendeoyağmurdanbaşlayıpoişarkadaşlarınahattaoradansokakçocuklarınasıçrayankıskançlıkalevleriylehertarafıyakıpyıkarsın,iyiliğekarşıiçindekeskinbiröfkeduyarsın."İyiliğinizbatsın!"dersin.Böyledirbaharyağmuru,kötüederadamı.

Ogünkapkaranlıkdolaştımsokaklarda.İçimde,çıkarıpbuşölensofrasına,"Budabenden!"diyekoyacak

hiçbirşeyyoktu.Renkligiysileriiçindegüzelbacaklarını,muhallebikarınlarını,göğüslerinigösteren,saçlarındanışıltılarsaçılankızlar,bendeyalnızcaveyalnızcabirkeşişolmaisteğiuyandırıyordu.Buistekdeöfkelendiriyordubeni.İnsanınentemelmeselelerindenbirine,"Arzuetmeacıçekersin!"kaypakbilgeliğiylekarşılıkverenlere,insanlarıgömdüklerigibimeselelerinidegömebileceklerinidüşünenkazmakürekerbabınaöfkeduyuyordum.Yürüyordum,kendikendimebüyüksözlersöyleyerekkalabalığıniçindeyürüyordum.Özgürlüğünkimsetarafındansevilmemeyigözealmakolduğunusöylüyordum.Nebüyüksöz!UçbakalımEnder,uç!Sözcüklerdenkendinekanatyapanlarıçokgördükbiz!

Birpastanedebüyükbardaklalimonataiçtim.Yarabandısatmakiçinpeşimetakılanbirsokakçocuğundan,nasılolsayağmuryağmıyorduvenasılolsaNihalsokakçocuklarıylailgilenmiyordu,birpaketbantaldım.Kitapçılaragiripçıktım."Sonzamanlardadostluğuengüzelanlatanyazar"nitelemesiylesunulanbiryazarınkitabınışöylebirkarıştırdım.Dostluklarıanlatanedebiyateserleriniseverim.Amazekâgösterileri,edebişakalargörüncehoşlanmadım.Hattasinirlendim.Hayattadaedebiyattadaasılolanınateşolmakdeğil,ateşielindetutmakolduğunudüşündüm.Burnumhavadadolaşmayadevamettim.Masalarınıaçıkhavayaçıkarmışbirpidecidekaşarlımantarlıpideyedim.Ardındandadondurmakkazandibi.BırakbeniÇetin,kendimiyemeğevereceğim!

Akşamadoğru,birsüredirgörüşmeyiplanladığımbirarkadaşımıaradım.(Seninkedisininsuratınasigaradumanıüflediğinarkadaşım!)Biraiçtik.Çevirmenlerinsorunları,birikitanınmışçevirmenleyayınevleriarasındageçenler,birkıyıkasabasınayerleşmedüşleri,Küçükesat'tabirteraskatısatınalanortakbirarkadaşımız,halısahamaçları,yaklaşanDünyaKupası,baharakşamlarıaçıkhavadabiraiçmeningüzelliği,Nihal'iunuttum.Gerçektenunutmuştum.

Evesarhoşdöndüm.Apartmanındışındanbaktım.Nihal'inodasınınışığıyanmıyordu.Salonunışığıaçıktı,televizyonseyrediyordun:Perdearasındangörünenduvardarenkleroynaşıyordu.

Kapıyıaçaraçmazsalondanseslenmiştin:"Neredesinoğlum?"Sinirliydin.Seniyalnızbıraktığımı,birsorumluluğuyerinegetirmediğimidüşündüğünzamanlardakiifadenitakınmıştın."Yükseklisansmıneyapacaksa,gitsinAmerika'yabiranönce,Fikret'inyanmagitsin!"Ogünolanlarıbaştanbaşlayıpsırasınagöreanlatamayacakkadarsıkılmıştıcanın.Salondakisehpanınüzerindekiboşbirakutuları,biröfkenöbetinekapılmışgibisertvemekanikhareketlerleiçlediğinçekirdek,kızarmışgözlerin...

ÖğledensonraBoradagelmişti.Nihaliçerdeykensizikinizbeklemeodasındadergikarıştırmıştınız,neredeysehiçkonuşmamış,birbirinizlegözgözegelmemeyeçalışmıştınız.Senkendiniçokkötühissetmiştin.Sıksık,sigaraiçmebahanesiyledışarıçıkmıştın.Nihal'inyanmagirebileceğinizsöylendiğinde,Boraseninkalmanıistemiş,yalnızgirmişti.BirsaatkadarsonraNihal'lebirlikteçıkmışlardı.Kızımızınbaşıeğikti.Topallargibiyürüyordu.Düşecekgibi.Ağlıyordu.Saçlarıdarmadağınıktı.Sanabakmamıştı.Onlarbeklemeodasındaoturmuşsenparayıödemiştin.OtomobilebinerkenBoraalınmasıgerekenilaçlarolduğunusöylemişti,elindetuttuğureçeteyisanavermeyeçekiniyordu.Reçeteyisenuzanıpelindenalmıştın,ikisiarkakoltuğaoturmuştu.Yoldabireczaneninönündedurmuştunuz.BizedoğrugeliyordunuzamaBoraonlarıkendievinebırakmanıricaetmişti.Nihal'insesihiççıkmıyordu,titriyordu.Birkaçkezöğürmüştü.Nihal'iBoralaragötürmekseniçiledençıkarmıştı.Otomobildenbileinmemiş,birşeyeihtiyaçlarıolursaaramalarınısöyleyerekayrılmıştın.Nihalyinehiçbirşeysöylememişti.

"DahanekadarkatlanacağızEnder!Bizhanımefendiyeevimiziaçıyoruz,onunyaptığınabak!İnsanoteldebile..."

Böylebirkaçcümle,sonundadakendinivebenigüldürecekbirkaçcümlecikdaha...Sendesarhoştun.

Nedenbirişkembeçorbasıiçmeyelim?Amayürüyerekgideceğiz,tamammı?Öncebelkikokoreçyeriz,belkidepilavüstükuru.Fırınsütlaç?Tamamfırınsütlaçdayiyeceğiz.

İçkiiştahımızıaçmıştı.Dışarıdagüzelbirbahargecesivardı.Ağaçlartazeyapraklarıylabütünsokaklarınüzerinikapamışgibiydi.Nihal,izibelkibirömürboyukalacakbirşeyyaşamıştı.Bizyalpalayayalpalayaişkembeciyegiderkeno,şehrinbirbanliyösündeöğrencilerinrahatlıklakiralıkevbulabildikleribirtoplukonutbölgesinde,yıldızlarlahayallerlesüslübiryatağındeğil,kadınolmanınsaldırıya,talanaaçıkbahçesiiçindesaçlarıdağılmış,kollarınıikiyanaaçmışuyuyordu.Keşkeyanımızdaolsaydı!Yanımızdaolsaydı!

Ogece,dönüştedeyürüdüğümüzhalde,yatağagirdiğimdemidemhâlâdoluydu.Birsüreuyumamış,Nihal'idüşünmüştüm.Onudüşündükçeiçimdebazıyerlerinkeskinbirsancıvererekboşaldığınıhissediyordum.Kazındığınıdiyeyimistersen...Öylebirgündüçünkü!

29Kapıçaldığındabalkondakifesleğenlerisuluyordum.Anahtarıylaaçtığınıbildiğimhalde,Nihal'dirdiyeumutlanmıştım.

Lacivertbüyükçebirçantayıomzunaasmış,elindekırmızıplastiktenbirdosyatutangençbirkızdı.Evinhanımıylagörüşmekistediğinisöyledi.Onaevinhanımınınolmadığınısöyleyince,kendisidepekinanmadan,öğrenciolupolmadığımısordu.Başımıikiyanasalladım,sabırsızlıklaonabaktım."Ozaman..."diyerekbaşladığı,sonunugetiremediğibirgirişkonuşmasıyaptı.Bireliyledosyayıgöğsünebastırırken,diğereliyleomzunaasılıçantadan,ikitemizlikbeziilebirbulaşıksüngerininbiraradabulunduğupaketiçıkardı.Almayacağımısöyledim.Acıklıbirgülümsemeylekarşılıkverdi.Üniversitedeöğrenciolduğunuokumakiçinparaya...Birdensustu.Başınıhafifçeeğipsağomzumunüzerindensalondakikitaplığabaktı,"Bunlarınhepsiromanmı?"diyesordu.Benneyanıtvereceğimidüşünürken,"Bendeçokromanokurum,"dedi,dönüpkarşıdakiöğretmençiftinkapısınıçaldı.Beyazgömleğinaltınagiydiğibejpantolonunarkası,terden,belindenkıçınadekjçizgihalindeıslanmıştı.Çaldığıkapınınaçılmayacağınıbiliyordum,bezginyüzünütekrargörmemekiçinkapıyıhemenkapattım.

Çetin,seninbirişyerinde,çalışmasaatleribellibirişteçalışıyorolmanınbirikiüstünlüğüolduğunudüşünmüşümdürhep.Birkere,odönemleriçin,Nihal'idüşünmeyepekzamanınolmuyordu,dahasıişyerindeoturuponubeklemiyordun!Buçokönemlibence.Onubekledikçe,onunevinveodamınkapısındabelirmesiyleçıkanseslerekoşullandıkça(Nihal'inköpeği!),onadahaçokbağlanmıştımben.Dahaçoközlemiştim.Nihal'igeçiyoruz.Memleketlerindenpulbiber,yeşilmercimek,kuruincirvesairegetirenişarkadaşlarınısaymazsak,gündüzvaktisabırlavetabiikahırlakapıkapıdolaşıp,tuvaletleriçinkokugiderici,suarıtmacihazı,masaörtüsü,hurç,elektriklisüpürge,tencere,cezvetakımısatmayaçalışanpazarlamacılarınyürekburkanhallerindenuzakkalabiliyordun.Birdetabiimaaşın,sigortanvardı,öğlelerideüçkapyemek!

Şuyaşadığımhayattandahaanlamlıdahayüksektebirhayatvarmı?Nihal'ideğildeopazarlamacıkızıseveceğim,onunpeşindengideceğim,onumutluetmeyeçalışacağımbirhayatmümkünmü?Nekadarzor!Okumuşyazmış,mesleksahibiannebabanıntekoğluolarakyaşadığımrahathayatınveşimdiseninlekeyfinisürdüğümüzgünlerin,ekonomikgöstergelerleifadeedilebilirliği,ekonominininsantanımazdilineçevrilebilirliği...Bukatıgerçeklik...Bucanımısıkmamak,öylemi?Yanlışçevirideyipgeçmelimiyim?

Kaçgençkız,olanaklarısınırlıhayatınınbunaltısıyla,evdençıkarken,"İnşallahyoldabaşımabirşeygelirdebirdahadönmem!"diyebağırıyorevdekilerebiliyormusun?Nihal,büyükolasılıkla,hiçböylebunalmadı.Onunsakinbirhayatıoldu,belkibirazrenksizamasakinverahat.Evdekileresesiçatlayanakadarbağırmadı,komşulardanduyulacakşekildeağlamadı.

Amapazarlamacıkızdanhemensonra,herşeyi,karşıtlıklarüzerinekurulukötüyazılmışbirtiyatrooyununaçevirenbirzamanlamaylaevegirdiğinde,ağlıyorduNihal.Hemdebayağıgürültülüağlıyordu.Korkuylakapıyadoğrugittim,ayakkabılarınıçıkarırkengördüm.Çantasınıportmantonunönüneattı,MevhibeHanım'ıntavanabakıpbaşınıikiyanasallamasınayolaçacakbiçimdesertadımlarlaodasınagirdi,kapıyıkapadı.Banadakapınınardından,incelttiğimsesimlebirkaçsaçmasorusormakdüştü.Nihal'inyanıtıazarlargibiydi:"Yokbirşey!"Benyinedeanlayışlıvenaziktim:"Konuşmakistersen..."Konuşmakistersenne?NediyorsunEnder?

Konuşmakistemedi.Burnunusildi,banyodantuvaletkâğıdıaldı,odasınadönmedenönce,salondan,"Kusurabakma!"diyeseslendinanelinezleli.

Azsonrakapıçaldı.İhtiyar,birsorunolupolmadığınısoruyordu.Yüzününifadesindenveeliylealtkatıişaretetmesinden,bunubaşkalarıadınasorduğuanlaşılıyordu.Nihalgibibende,"Yokbirşey!"dedim.

Odamdaçaresizlikiçindekıvrandımdurdum.Yanmagitmeyi,sanatelefonetmeyi,Bora'yıpataklamayıveNihalodamagelirseona"BenhepyanındayımNihal!"demeyi,gözleriniveburnunuöpmeyidüşündüm,düşündüm.Bizimkıziçerideforkforkburnunusiliyor,kısainiltilerleağlıyordu.

Senevegirergirmezyanmagelmişfısıldamıştım:"Ağlayarakgeldi,çokağladı."Odasındanartıksesgelmiyordu.

"Olacağıbuydu,"demiştinsen.Benbaşımısallamıştım.Kimseninbilmediğibirşeyibilenikiihtiyargibiydik,görmüşgeçirmiştik.Dedikoduyapmaya,fikiryürütmeyeehliyediydik.Fikiryürütmek,diyorum,çünküNihalkendisiyleilgiliyinehiçbirşeyanlatmıyordu.Kürtajsonrasıneyaşadığını,Boraileilişkilerini,bilmiyorduk.Nihal'inbutavrıdüşünüldüğünde,kendindensözetmekbirortayaşlıerkekhastalığıgibigörünüyordu.

Toparlanıpgüzelbiryemekhazırladık.Domateslipirinçpilavı,bolrokalıbirsalatavecacık.AmaNihalyemeğegelmemişti.Bütüngeceodasındanhiççıkmamıştı.DünyaKupasıözetlerinikısıksesleizlemiştik.Dondurmayımutfakta,ayaktayemiştik,gizligizli.Biryashavasıvardıevde.

Nihaloyashavasınısuskunkalarakveodasındanpekçıkmayarakhaziranınsonunakadarsürdürdü.Birkaçgündışındahepevdekalmıştı.

Çetin,neyianlamıyorum,biliyormusun?Bukızogünlerdeağlayıpsızlarken,biryandandadersçalışıyor,sınavlaragiriyordu.Okuluhiçaksatmadı,mezunoldu.Nasılyapabildibunu?Yenineslinhisleriderinenüfuzetmiyor,derilerindekaşıntılıkızarıklıklarolarakkalıyormudiyeceğiz?Yoksa,kuruntularımızbizeyineoyunmuoynadı?Nihal'indurumuokadardakötüdeğilmiydi?VallahiÇetin,seninleikiuzaylıgibiyiz,dünyalılardanhiçbirşeyanlamıyoruz.Karşımızaçıkıyorlar,bizatmosferlerindekioksijenbolluğuyüzündenyemyeşilkesilmişken,herşeyyolundaymışgibibirde"SelamDünyalı!Bizdostuz!"dememizibekliyorlar.Serap'tanayrıldığındayemedeniçmedenkesildiğini,gömleğinipantolonuniçinesokupfotoğrafçektirecekkadarzayıfladığınıdüşünüyorumda!Kendimdenörnekvermeyeceğim,soğukkanlılığımızıkoruyalım.

NeyazıngelişindenneDünyaKupası'ndanbirşeyanlamıştık.Birmevsimielinböğründekarşılamak...BirgazeteninsporsayfasındanDünyaKupasımaçlarınınprogramınıkesipodanınduvarınaasmamak...

EvetNihalüniversiteyibitirmişti.MezuniyettörenineFikretyetişmişti.Nihal'intöreniçinsabahbirkuaföregitmesini,yaptığımakyajıvetopukluayakkabılarınısenbileyadırgamıştın.Törendebizdehazırbulunmuştuk.Herkesinalkışladığıyerdebizdealkışlamıştık.

OgecesalondakikanepeyeFikretiçinyatakhazırlarkenyalnızcaikimizvardıkÇetin.Salondadeğilsalakdostum,yeryüzünde,güneşsisteminde!

Amerika'yagitmekiçinhazırlıklarabaşlayanNihal'i,evlerinimobilyalıolarakkirayavermekiçinbirkaçemlakçıylagörüşenFikret'iuzaktanseyrediyorduk.Herşeyinbiranönceolupbitmesiniistiyorduk.Nihalartıkeviniçindekivarlığıylayalnızcaikiyılboyuncakatlandığımızşeyleri,başımızındoğalisteklerimizlederdegirmesiyüzündeniçimizdeverdiğimizkavgalarıhatırlatıyordu...Gençolmayıkaldıramayışımızı,ihtiyarlığasığınışımızı...

Mezarlıkziyareti,ikiyılolmuş,neçabukgeçmişkonuşmaları.Aynıçiçekler.Biryılöncebizimiçinev

ödeviydi.Annebabalarınınmezarlarıbaşındaneyapacağınıbilmedenduranağabey,kızkardeş.Arkalarındamezarlarladoluküçükbirtepe.ReşitBey'inmezarıtepeninötekitarafında.İzinisteyipgittik.Ogünbabamınyaptığıkonuşma...Senlebanaverilmiştiiştebayrak.İçimizdengeçtiğini,içimizdenaktığınıhissediyormusunhayatınveNihal'in?Buakışındevametmesiiçinyaşıyoruz.Yaşıyoruz.Belkiartıkyokuşaşağı.Sahipolduklarımızı,enbaştadaobaşdöndürücü,ohoşyüksekliğikaybederek.Amayaşıyoruz.

30Ayrılıkbulaşıcıbirhastalık,diyedüşünüyordumÇetin.Ayrılanlarınbirbirleriningözlerinebakmaması,Nihal'ingüzelgözlerinebakmamamızbundandı.Koruyucuhekimlikönlemi.Nihal'indebizebakmasınıistemiyorduk.Uzunsüredirağladığıiçinkızaran,gözyaşlarıylaışıldayangözlerinibaşkayerlerdedolaştırması,üçümüzünbirdeniçinedüşeceğiderinçukurunçevresindegezinmesi,iyiydiÇetin,iyiydi.Aradasıradadikizaynasındanşöylebirbakıyordunarkaya.Yüzünifadesizdi.Küçükkızımız,fidanımız,başınıFikret'inomzunadayamış,sesinitutmayaçalışmadanağlıyordu,sarsılıyordu.

Dahayakınbirileriolurhep,diyedüşünmüştüm.Başınkonulacağıbiromuz,yanmayükseklisansyapmayagidilecekbirağabey...Akrabalığınherdurumdageçerliyasalan.Aynıevi,belkiaynıodayıpaylaş,birbirinebağırçağır,birbirindennefretet,onukov,onasöv,ölmesiniisteamagitbaşınıomzunayasla.Ağabeykızkardeşolmanınmutlakiyeti.Benbunuanlamıyordum.Nihal'ingözlerinebaksam...

Bakmadım.Yaralıveyeniktim.Ogünhavaalanınagiderken,beniNihal'inkarşısınayaralıveyenikbiriolarakçıkaranyaşantılargeldiaklıma.Bölükpörçükşeyler.Sırasız,ilgisiz.İkiyılsonrabugün,yazarken,seniniçinonlarıtamamlayıpsırayasokuyorumÇetin.

Ortaokulda,şimdibirgazetede"sesgetiren"köşeyazılanyazan,"Batılıdüşünceleriözümsemiş"biryazarınkitabınıokurkeniçimigıcıklayansatırlar;budünyadasevişmekdiyebirşeyolduğunu,kolaycacıksevişenkadınlarınolduğunuöğrenmeninheyecanıveerkekliğimdeyarattığıtatlısızı.Osızınınbitmemesiniisteyişim.Bununbirmahkûmiyetedönüşmesi.

YineortaokuldaHilmi'nin(Hatırladınmı,bedendersindekasadanatlarkenkolunukırmıştı,Fatih'inyanındaotururdu.)birokulçıkışıevedönerken,kızlarıngöğsükıllıerkeklerdentahrikolduğunusöylemesiyleduyduğumürküntüveeziklik.Aynanınkarşısındageçensaatler.Budabaşkabirmahkûmiyet.

LiseninilkyılındaNur'undilininveparmağınınucundageçengünlerim.(ErotikdeğilÇetinciğim,trajik!)SonraZühal'inkendisinibanalayıkbulmadığınısöyleyerekkafesiminkapısınızarifbiryalanlakapatması.

ÜniversiteninilkyılıyaztatilindeyarımyamalakbirFransızcaylaikituristkızatavlaoynamayıönermem,onlarındaelimdekitavlayıalıpteşekkürederekkendiaralarındaoynamayabaşlamaları.(BüyükhezimetÇetin!Erdenliğinbaşımavurduğuogünlerdekadınlarlailişkilerdebireşikolduğunu,ancakbueşiğinaşılmasının,ilişkilereyüklediğimromantikplatonikanlamyüzündenbirhaylizorolduğunudüşünüyordum.Böylebasitbirçapkınlıklaeşiğiaşabileceğimeinanmıştım.Aynıtatilde,kaldığımızyerin"açıkhavadiskosunda",kalkıpdansetmediğimiçinbanaiyibirfırçaçekmiş,çokkasıntıolduğumusöylemiştin.Kasırıtıdemeyelim,acıverenbirhareketsizlikiçindeydim,diyelim.)

Üniversiteninikinciyılı,birarkadaşınevindeçoksarhoşolduğumuzbirgeceninsabahındasınıfarkadaşımDamla'ylaaynıyataktauyanmam.KendiçıplaklığımdanveDamla'nıngiyinikliğindenutanmam.Yıllarcahayalinikurduğumşeyinböyleyaşanmasınınburukluğu...

BirtatilaşkıolarakAylin.Arkaarkayaüçyaz,bizimkilerinyazlığında.Kışlarıbirbirimizipekaramadan,sormadanyaşananbirilişki.Dördüncüyaznişanlısıylagelmişti.Genişomuzlarınagüneşkremisürüyordu.

Sevgi.TabiiSevgi!SözsanaÇetinbirdahaonunadınıanmayacağım,bitti,şimdiçekellerinikulaklarından!

Birtuhaflıkyokmubuyazdıklarımda?Sankibudünyadakitarihimyalnızcabirerkeğintarihiydi.Ben

sankibirerkekdışındabaşkabirşeydeğildim.Nihal,dahadoğrusuonabeslediğimyaşanmamayamahkûmaşk,benibirerkeğeindirgemişti.İkiyılboyuncabütünsınıflandırmalarıkadınveerkekbaşlıklarıaltındayapmayazorlamıştı.Halbukibulutlardavar,kedilerde,herdemyeşilbitkiler,binlerceyıldıryerideğişmeyentaşlar,mutfaktabulaşıklar,kenarıkıvrılankilimler,karaltındakalanlar,sınıflandırmalaratâbiolmayanlar...

Oysaben,ikiyılboyunca,birerkektenbaşkabirşeyolamamıştım.Aşkıninsanızenginleştirdiğinibiliyorduk,fakirleştirdiğinidebilelim.

Sen,herzamankigüvenverenhalinledireksiyonbaşındaydın.Yumuşakhareketlerlevitesdeğiştiriyor,çapkınsinyallerveriyordun.Birtürlüvazgeçiremediğimtakıntınayinekaptırmıştınkendini,durmadanelfreninikontrolediyordun.Nedüşünüyordun?Sendekendiniyaralıveyenikmihissediyordun?ÖylemihissediyordunÇetin?

Birdensenibiletamolaraktanımadığım,anlamadığımkorkusunakapılmıştım.Sankiyalnızcasözcükleredökülmüşşeylerianlayabiliyordum.Bağıranrenklereboyanmışbeşonkatlıbinalarınarasındankıvrılıpgidenyolabakarken,senibileanlamadığımı,budünyadanbirşeyanlamadığımıdüşünmüştüm.

RadyodabirNeşetErtaştürküsüçalıyordu:"Kalptenkalbebiryolvardırgörülmez."Nihalarkada,başıFikret'inomzunda,hâlâağlıyordu...

Niçinağlıyordu?Çevresindekiinsanlarınipiylesarmalanmışolarakamayinedeonlardanbağımsız,kendisiiçinmi?Basityaşantılarvebüyükhayallerlegeçençocukluğu,annebabasınınölümüyle,şimdideAmerika'yagidişiylehızlageridekaldığıiçinmi?İlkaşkıBoraiçinmiağlıyorduyoksa?Neredeydibuçocuk?Ayrılmışlarmıydı?Bizimiçinağlıyorolamazmıydı?Birliktegeçirdiğimizgüzelgünleriçin?

Bilmiyorduk.Onunbavullarınıtaşıdık.Onabaktık.Onukucakladık.Onaelsalladık.Evimizegeridöndük...

31BaşkalarınınhayaletlievdiyegirmeyekorkacağıNihal'sizevimizdeyaşamayadevamettik.Nihal'inodasına,evet,birsüregirmemiştik.Eylülsonundaodadakiyatağıkaldırıpbirlangırtmasasıkoyduk.Bunegüzelbirfikirdiböyle!Liseyıllarında,MuratAğabey'inpazaryerininkarşıköşesindekikahvehanedebizilangırtoynarkenyakalamasındantamyirmiyılsonra,bunegönülrahatlığıböyle!Netemizbirsayfaömrümüzde!

Dahaöncedesöylemiştim,birkeredahasöyleyeceğim:Yaşamakaslındabirbirindenkopukyaşantılararasındabağlantılarkurmaktır.Birhatırayıdiğerinebirfotoğrafalbümüdeğilyaşayanbirinsanbağlar.Langırtmasası,bunedenleönemlidir!

Nihal'lebirkaçkeztelefondakonuşmuştuk.Onunbazıbelgeleriiçinokulunagitmemgerekmişti.Belgeleriküçükbirnotiliştirerekyollamıştım:"Umarımiyisindir..."

SeninlesıkçaNihal'densözediyorduk.Ulaştığımızsonuçtan,geldiğimiznoktadangeriyedoğrugiderek,bazıbelirsizşeylerianlamlandırmayaçalışıyorduk.Onunhakkındakonuşmakyinedegüzeldi.Bizisevipsevmediğisorusunayanıtaramakgüzeldi.Bazıayrıntılarısuyunuçıkaranakadarsıkınca,ikimizdeevetdiyordukbusoruya.Evet!

Nihalyoktuamaçevremizdekicanlıcansızpekçokşeyonunlailişkimizinsürmesinenedenoluyordu.

Nubukfırçasınıararkenportmantonunbirrafındansiyahkadifeterlikleriçıkıvermişti,nekadardaküçüktüler,bilerekmibırakılmışlardı?BanyodolabındaüçdörttanesiüstüsteduransabunpaketlerindekikadınNihal'eikizikadarbenziyordu.Onunlagittiğimizdağcılıkfilmitelevizyondagösterilmişti.Marketlerinbirindeyinebirzeytinyağıstandikurmuşlar,kürdanbatırılmışekmekparçalarıylayağtattırıyorlardı.YağmurlubirakşamSakaryaCaddesi'ndeyalnızbaşınayürüyenBora'yıgörmüştük.BirgazeteninpazarekindeAmasyaelmasınıanlatanbiryazıyarastlamıştık.MevhibeHanımbirgünNihal'inodasınıkastederek,"Eskidenoradanhiçsesgelmezdi,şimditaktukneoluyor?"diyesormuştu.Ben,yatmadanönceanneminyaptığıyapraksarmalardanatıştırdığımbirgece,şöylebirrüyagörmüştüm:

Nihalilesenaynıevdeydiniz,evseninİstanbul'dakievindi,rüyalarınkendineözgüdilievliolduğunuzusöylüyordu.Evlenmiştiniz.Haftaiçibirgünamatatil.Ben,nasılsa,23Nisantatiliolduğunuanlıyorum.Kahvaltıdanyenikalkmıştınız.Nihalmutfaktabulaşıklarımakineyeyerleştiriyordu.Sensalonda,gazeteokuyordun.Bendeokuyordum.Birdenaslındabendeğildesenolduğumuanlıyordum.Rüyailedostluğunortakmarifeti.Gazeteyibitirdiktensonraensemiziovuşturuyor,televizyondaseyredecekbirşeyarıyorduk.Nihal'inâdetdönemindeolduğunu,onunlagönülrahatlığıylasevişemeyeceğimizi,biliyorduk.Tamoandazihnimizinuyanıkkalanbirkısmıbizebununbirrüyaolduğunu,birazdanbiteceğinisöyleyiveriyordu.Rüyadevamederken,biryandan,Nihal'lerüyadabilesevişemeyecekolmanınsıkıntısınıduyuyorduk...Kalkıplisedeykendersçalıştığımızmasanındurduğuküçükodayagidiyorduk.Çamaşırlığınodadaolmamasınaseviniyorduk,daryerlerikaldıracakdurumdadeğildik.Masayaoturuyorduk.Giysidolabınınboyaynasınadoğrudönüpdudaklarımızıaralıyor,dişlerimizebakıyorduk.Kaşlarımızıdağıtıyor,düzeltiyorduk.Canımızsıkılıyor,canımızsıkılıyordu.Masanınaltındakidolabıaçıpiçindenbirtomarmektupçıkarıyorduk.Benimsanayazdığımmektuplar.Tomarınlastiğiniçıkarırkenlastikçürüdüğünübelliedenbirkolaylıklakopuyordu.Mektuplarıbirkenarabırakıptozdankararmışlastiğiikiucundançekiyor,birkeredahakoparıyorduk,sonrabirkeredaha,birkeredahaveherseferindeküçüktozbulutları...

AylarsonraNihal’denbirmektup,dahadoğrusubirzarfgelmişti.İçinden,yapraklarısararmışağaçlarınarasındangörünenküçükbeyazbulutlarladolubirgökyüzüfotoğrafı(kızımızsırtüstüyereyadabirbankauzanıpçekmiştiherhalde),fotoğrafınarkasınayapıştırılmış"Dünyanıneniyiikiinsanına..."yazılıküçükpembebirkâğıtveFikret'in,evlerininkirasıylailgilibankaişlemleriiçinbirikiricasınıilettiğinotuçıkmıştı.

Bankaişlemlerikolaydı."Dünyanıneniyiikiinsanına..."ithafınıneyapacaktık?Üzerinekonuşmaktanbaşkaneyapacaktık?

Gidelineredeysebiryılolacakkengelenbirmektupaklımızıdahadakarıştırmıştı.Günlerininnasılgeçtiğini,üniversiteningenelhavasınıfalananlattıktansonraşöylebitiriyorduNihal:"ikinizideçoközledim.Çokçokçokçokamaçok..."Çoklarınsayısınıinceincehesaplayıpbulmuş,neeksiknefazla!

Bizinedenözlemişti?Memleketindenuzakinsanlarındumanlıefkârlıruhhalinebizimküçükkızımızdagirmiş,buruhhaliylegeridebıraktığıherşeyçokgüzelmigelmeyebaşlamıştı?Gerçektenvesadecebiziözlemişolabilirmiydi?ÖrneğinBora'yıözlememişmiydi?Onamektupyazmamışmıydı?Öyleyseburnumuzdangetirdiğisonsekizayanediyecektik?O"çok"lardanyayılankadınsıneşe,onanedemeli?NeolmuştuNihal'eböylebirdenbire?Yoksabirdenbireolmamışmıydı?Günlercekonuşmuş,düşünmüştük.Aklımızagelensorularadoğrudürüstyanıtbulamamış,sonunda"Nedenbiryanıtbulmamızgereksinki?"sorusunusormuş(Bütünbüyükfelsefecilerinyaptığıbirnumara!)vebirmektupyazmıştık.Fikret'ebirselamyollamayacakmıyız,Fikretokusaneder,pekiNihalnediyecek,umursamadanhiçumursamadan,bizimdematematiğimizinkuvvetliolduğunugösterenkısabirmektup:

"SevgiliNihal,TatlıNihal,GüzelNihal.

BirkışgünüÇetinleEnderİstanbul'daKilyostarafındabiryeregitmişlerdi.Havafecisoğuktu.İkiarkadaşbirtepeyeçıkmış,birbulutuniçinegirmişgibiolmuşlardı.Sisinbeyazkütlesi,etraflarındadağılıpbirleşenkümelerhalindehareketediyor,kulaklarına"hıssss"diyebirşeyfısıldıyordu.Bazensisarsızlaşıyor,ÇetinveEnderbirbirlerinibilegöremezoluyorlardı.Deniz...Denizidegöremiyorlardı,amaorada,tepeninhemenaşağısındabellibelirsizseçilenkayalarındibindeolduğunubiliyorlardı.Heryerherşeybeyazdı,nemliydi,hayaldi,silinipgidecekgibiydi.İkiarkadaşsusuyordu.Sonrabirgeminindüdüğünüduydular.Birgemidüdüğü!Obeyazkütleniniçindenbiryerlerdengeliyordu.'Buradayım!'diyordu,'Herşeygerçek!'diyorduvebelkide,'Geliyorum!'diyordu...

ÇetinveEnder,hâlâosisiniçinde,senibekliyor,bekliyor,bekliyor..."

Zarfımakinedengeçirmekisteyenpostanedekigörevliyeengelolmuştum.Şuçiçeklipullardanyapıştıramazmıydı?ÜzerindeikicivanperçemibirkuşburnuolanzarfNihal'eulaşınca,Nihalmektubumuzuokuyunca...Nihal?

32İhtiyarlarşöyleder:"Nedenbirtane!Ontanealın!"BirgünbizdeihtiyarlayacağızÇetin.Zembereğimizboşalacak.İçimizdebakılacak,araştırılacakbirşeykalmayacak.Bizsadecebizolacağız,"ümitsizcekendimiz"olacağız.Hastanebinalarınahayranlıklabakacağız:"Buranınkardiyolojiservisiiyiymişdiyorlar."İlaçlarımızıplastikbirmargarinkutusunakoyupyanımızdataşıyacağız.ŞehirdeyapamayacağızartıkÇetin,binalardanveotomobillerdenusanacağız.Ankara'danayrılacağız.Şehrimizden...Herşeyisatıpsavıpdenizkıyısındabahçelibireveyerleşeceğiz.Bütünparalışehirlilerin,sürükleyipgetirdiklerimaddigüvencelerlebirliktedöküldükleribuhayaldenize,neyazıkkibizdedöküleceğiz.Ağaçlarlailgileneceğiz,bitkilerleveonlaraiyigelecekşeylerle:Işıklarıyla,sugereksinimleriyleveböcekilaçlarıyla...Dışdünyanınbilgisiylemeşgulolacağız.Ağaçlara,çiçeklere,kuşlara,balıklaraisimleriylesesleneceğiz.Şehirde,doğanınbiziyalnızcabircesetolarakkabuledeceğinidüşünürken,orada,denizkıyısındadoğayaaitmişgibihissedeceğizkendimizi.Çıplaklığımızıseveceğiz.Enönemlisistemlerinsindirimveboşaltımsistemleriolduğukonusundacoşkulubirbiçimdehemfikirolacağızvepekliğeiyigeldiğinibildiğimizotlarıkurusundiyetersçeviripsayvanıntavanınaasacağız.

Sensormadansöyleyeyim,balıkdatutacağızÇetin.Küçükbirmotorlasabahlarıpatapatapatabalığaçıkacağız.Tatilegelengenç,heveslioltacıların"Buradanebalığıçıkar?"sorusuna,birbirimizebakıp,"Say,aklınagelenbütünbalıklarısay,hepsiçıkar!"diyeyanıtvereceğiz.

Kışları,kıyıtenhalaştığında,sandalyelerimiziılgınlarınaltınakoyupdeniziseyredeceğiz.Geçmiştenkonuşacağız.Bütünyaşadıklarımızıbıkmadan,usanmadanveartıkutanmadanhatırlayacağız.Denizazacakburnumuzundibinekadargelecek.Hırkalarımızaiyicesarınacağız.Bedenlerimiz,olanbitenikabullenmemizeolanaktanıyacakbirhızlaçevikliğini,gücünü,dayanıklılığınıyitirmişolacak.

Hayatı,büyükçaresizliğimizi,nihayetanladığımızıdüşüneceğiz.İçimizdebilmediğimizbirşeylereisyanetmeisteğidoğacak.

Sonrayinebahargelecek,yazgelecek.Tekraredenşeylerbizitekrartekrarsevindirecek.

Birgünbaşlarımızdaşapkalarımızlabahçedeçalışırken,gençbirkadınduvarınardındançekinerekseslenip,tekbirköktenmor,kırmızı,siyahvesarıbiberlerverensüsbiberindenbirtanekoparıpkoparamayacağınısoracak.Senyadaben(Nefarkeder!)şapkamızıçıkaracağız,başımızıkaşıyacağızveyumuşak,kuryaparbiredayla,"Nedenbirtane!Ontanealın!"diyeceğiz.

ARKAKAPAKSıkıbirdostluk...Aslındahikâyeonlarınhikâyesi,Ender'inveÇetin'in...Gününbirindehayatlarınabirgençkızgirer.Şimdidüşünme,hatırlamavekendinididiklemezamanıdır.

"Nihal'ebaşındanberiolduğumuzdanfarklıgöründük.Böylegerekmişti.Koruyucu,kollayıcı,soğukkanlı,neyapmasıgerektiğinibilen,Nihaldüzgünyürüsün,üniversiteyiuzatmadanbitirsin,yaşadığıfelakettenmakuladımlarlauzaklaşsındiyeasfaltdöşeyenikiortayaşlı,deneyimlierkek.Birigöbekli,diğerikel."

BarışBıçakçı,buçağaözgülâfkalabalığından;dil,duygu,düşüncekirliliğindenpaçalarınatekdamlaçamurbulaştırmadançıkabilen,şaşırtıcıbiriçışığıcömertçeyayanbiryazar.Nefesalırgibi,suiçergibiyazıyor.