RADYOLOJİDE GÖRÜNTÜ OLUŞTURMA TEKNİKLERİ

GÖRÜNTÜ KAYDI

• X-ışınlarının tanıda kullanılmasının en önemli özelliği penetrasyondur.

• Penetrasyon özelliği tanıda zorluk yaratır

• Bu nedenle x-ışını absorbsiyonu için görüntü kaydedici sistemlerde yüksek atom numaralı elementler kullanılır.

• Görüntüyü dokular arasındaki penetrasyon veya absorbsiyon farkı oluşturur.

GÖRÜNTÜ ALICILAR 1

1.Röntgen filmi: x-ışını-gümüş halid kristalleri etkileşimi söz konusudur.

2.Floresan maddeler: Floroskopide floresan ekranlar ve radyografide kullanılan ranforsatörlerde x-ışını görülebilir ışığa çevrilir.

3.İyonizasyon odaları: BT’de: X-ışını-ksenon içeren dedektörler-elektrik sinyali oluşumu söz konusudur.

GÖRÜNTÜ ALICILAR 2

4. Selenyum plaklar: Kseroradyografide

5.Baryum halid kristalleri: Dijital luminesans radyografide

6. Fosfor plaklar: Dijital röntgende (CR)Sadece röntgen filmleri hem enerjiyi alır hem de

görüntüyü taşır.

BT, MRG, US, Dijital röntgen ve RG gibi dijital görüntülemelerde ekranda oluşan görüntü özel kameralarla filme veya kağıda aktarılır.

FİLM ÇEŞİTLERİ 1

Radyografi Filmleri: Röntgenogram, radyogram;

a. Fotoğrafçılıkta elde edilen negatif film radyografide röntgen filmine karşılık gelir.

b. Vücudu geçen x-ışınlar üzerinde üzerinde fotografik emülsiyon tabakası bulunan röntgen filmine düşürülür.

c. Film kalınlığı yaklaşık 1/3 mm’dir.

Film Yapısı

• Esnek plastik veya karton şeklindedir. Filme uygun boyutları bulunur.

• 4 tabaka yer alır:

• 1. Koruyucu tabaka

• 2. Emülsiyon

• 3. Yapıştırıcı tabaka: Baz ile emülsiyon tabakasını yapıştırır.

• 4. Baz

Radyografi filminin yapısı

Koruyucu tabaka

• Filme en yakın olan kısımdır.

• 5-25 mikron kalınlıkta olup ekran yüzeyini sürtünme ve aşınmadan korur.

• Ayrıca temizlenme yüzeyi sağlar ve statik elektrik birikimini engeller.

• Işığa geçirgendir.

• Jelatindir.

• Her iki yüzde de vardır.

Emülsiyon

• Jelatin ve Gümüş halid kristallerinin (AgBr, AgI) karışımını içerir: %95 AgBr , %5 AgI

• Jelatin homojenizasyonu sağlar.• Her iki yüzde de bulunur.• Kristaller üçgen şeklindedir ve krem rengindedir.• Dalga boyu 500 nm olan mavi ışığı ve ultraviyole

ışığı absorbe etmektedirler.• Hız, kontras ve rezolüsyonları kristallerin boyutu

ve miktarına göre değişir.

Baz tabakası 1

• İyi bir bazın esas amacı sert bir zemin oluşturmaktır.

• Ancak kolay kullanımı için büküldüğünde kırılmaz olmalıdır.

• Filmin banyo işlemi sırasında ve daha sonra kullanılırken boyutunun değişmemesi gerekir.

• X-ışınını tamamen geçirmelidir. Işığı geçirir, ancak gözü yormaması için az miktarda mavi boya katıldığında tümüyle şeffaf değildir.

Baz tabakası 2• Cam plakalar:. Depolanma ve kırılma

problemleri• Sellüloz nitrat: I. Dünya savaşından sonra cam

problemi ortaya çıkınca baz olarak kullanılmaya başlandı. Fakat yanıcıdır

• Selüloz triasetat: Yanıcı değil.

• Poliester baz: 1960’lardan itibaren bir petrol ürünü olan poliester baz kullanılmaktadır. Aşınmaya dirençli olması, otomatik banyoya dayanıklılığı, boyutunun değişmemesi, kırılma veya bükülme ile şeklinin bozulmaması

yönünden diğer bazlardan üstündür.

Radyografi Filmleri• Screen (çift emülsiyonlu) film:

Ranforsatörlü (screenli) kasetlerde kullanılır. Günümüzde yaygın kullanılan filmlerdir.

• Direkt ekspojur filmi: Ranforsatörler kullanıma girmeden önce kullanılan bu filmlerin emülsiyonu daha kalındır ve daha yüksek oranda gümüş halid kristali içerir. Karton kasetler içinde kullanılır. Daha önceleri ekstremite grafileri için kullanılırdı. Yüksek doz gerektiği için artık kullanılmamaktadır.

FİLM ÇEŞİTLERİ 2

• Dijital görüntülemede kullanılan filmler (Video kayıt filmi, Laser kamera filmi, Dry -kuru- film)

• Mamografi filmleri

• Özel amaçlı filmler (Duplikasyon filmi, Subtraksiyon -çıkarma- filmi)

• Diş filmleri (İntraoral ve panoramik filmler)

• Sineradyografi filmleri

Dijital görüntülemede kullanılan filmler VİDEO KAYIT FİLMİ

• Bilgisayarlı tomografi, dijital radyografi, ultrasonografi ve nükleer tıpta

• Görüntü almak için multiformat kamera kullanılır.

• Film x-ışınıyla değil, kameranın monitörden gelen ışıkla görüntü oluşturur.

• Bu kameralar, film üzerine istenilen boyutta ve sayıda görüntünün sıralanarak alınmasını sağlarlar.

• Ortokromatik filmler kullanılır: Monitörden salınan mavi ve sarı ışığa duyarlıdır.

• Tek emülsiyonludur.

Dijital görüntülemede kullanılan filmler LASER KAMERA FİLMİ

• Tek emülsiyonludur.

• İnce grenlidirler.

• Filmin lazer kamerada kullanılan lazer ile uyumlu olmalıdır.

• Kırmızı ışığa hassas filmler kullanılır.

• Film magazinlerine otomatik yerleştirilirler.

Dijital görüntülemede kullanılan filmler DRY (KURU) FİLM

• Görüntüler banyolama işlemine gerek kalmadan kaydedilir.

• Yüzeyleri karbon ile kaplıdır.

• Görüntünün oluuşturulmasında lazer kullanılır.

• Film üzerindeki herbir piksel, pel adı verilen daha küçük elemanlardan oluşturulmuştur.

MAMOGRAFİ FİLMLERİ

• Tek emülsiyonludur.

• Tek ranforsatörlu (kalsium tungstat) kasetlerle kullanılır.

• İnce kristallidir. Kontrastı yüksektir.

ÖZEL AMAÇLI FİLMLER

• DUPLİKASYON FİLMİ: Radyogramın kopyasını almak için kullanılır. Cihaza duplikatör, işleme duplikasyon denir. Kaset içine çift film koyularak da yapılabilir. Fakat kalite düşer.

• SUBTRAKSİYON FILMİ: Anjiografide kullanılan tek emülsiyonlu filmdir. İki tipi mevcuttur. Biri maske hazırlamada, diğeri orijinal radyografi ve subtraksiyon maskesi ile kullanılır. Kontrastı yüksektir. Artık kullanılmamaktadır.

DİŞ FİLMLERİ

• İntraoral Filmler• İrtraorol filmler çift emülsiyonludur.• Küçük bir kılıfla sarılıdırlar.

• Ranforsatörsüz kullanılır.• Arkası kurşun muhafazalıdır.

• Panoramik Filmler • Tek emülsiyonludur

• Ranforsatörle birlikte kullanılır.

SİNERADYOGRAFİ FİLMLERİ

• Kardiak kateterizasyonda kullanılır. • Sine filmlerin 16 mm ve 35 mm’liği

mevcuttur.

• 100-500 foot uzunlukta rulolardır. Bunlar sinema filmi özelliğindedir.

• Sinemada 35 mm, ev filmlerinde 8 mm kullanılır.

• En fazla 35 mm’lik film kullanılır ve ancak hastanın aldığı doz 16 mm’ye göre fazladır.

FİLM KALİTESİ

• Üç faktör belirler

• 1. Filmin hızı

• 2. Filmin kontrastı

• 3. Filmin ışığı absorbe etme özelliği

FİLMİN HIZI

• Filmde belirli bir dansitedeki görüntünün oluşabilmesi için gerekli ışın miktarı ile belirlenir.

• Emülsiyon kalınlığı ile orantılıdır.

• Bu nedenle çift emülsiyonlu olanlar tek emülsiyonlulara göre daha hızlıdır.

• Aynı dansiteyi daha az ekspojurda oluşturan filmin hızıdır.

FİLMİN KONTRASTI

• Siyahtan beyaza olan ton sayısının belinginleşmesi ile ilgilidir.

• Yüksek kontrastlı filmlerde ton farkı daha belirginleşir.

FİLMİN IŞIĞI ABSORBE ETME ÖZELLİĞİ

• MONOKROMATİK FİLMLER: Tek renge duyarlı filmlerdir; mavi veya yeşile

• ORTOKROMATİK FİLMLER: Hem mavi hem de yeşil ışığa duyarlıdır.

• PANKROMATİK FİLMLER: tüm ışıklara duyarlıdırlar. Renkli filmlerde kullanılır.

FİLMİN CEVABI 1

• Röntgen filmleri hem görülebilir ışığa hem de x-ışınına duyarlıdır.

• Ekspojür olduğunda emülsiyon etkilenir.• Gözle görülmeyen latent görüntü oluşur (Latent

dönem).• Banyo işlemi ile görüntü manifest hale gelir

(Manifest görüntü dönemi).

FİLMİN CEVABI 2

• Işık alan kesimler siyah, diğer kesimler beyaz görülür.

• Değişik ekspojür değerlerinde değişik dansite oluşur.

• Filmin ekspojüre verdiği değere bakarak, filmin kontrast ve hızını belirleyebiliriz.

• Dansitometre ile ölçülür.• İşleme sensitometri adı verilir.

FİLMLERİN DEPOLANMASI VE KULLANIMI 1

• Film kullanılırken eğme, kırıştırma yapılmamalı ve eller temiz olmalıdır. Uygun olmayan kullanımda artefaktlar oluşur.

• Film basınca da hassas olup kaba kullanım artefakta yolaçabilir.

• Banyo öncesi film katlanması çizgi şeklinde veya tırnak şeklinde artefakt yapar.

• Kirli eller ve ekranlar leke yapar. Kuru ortamda statik elektrik tipik artefakta yolaçabilir.

• Otomatik banyoda kirli rulolar artefakt yapabilir.

FİLMLERİN DEPOLANMASI VE KULLANIMI 2

• Isı ve Nem• Film ısı ve neme hassastır. Isı kontrastı azaltır ve filme

sislenme yapar. Filmler 20ºC üzerinde depolanmamalıdır. Isı bundan yüksekse depolanma zamanı uzadıkça kontrast kaybı ve sislenme artar. Film 10ºC’de tutulabiliyorsa 1 yıl süre ile saklanabilir.

• Rutubet %60’ın üzerinde ise kontrast azalır ve sislenme görülür. Ancak %40’ın altındaki çok kuru havada da statik artefaktlar ortaya çıkabilir.

FİLMLERİN DEPOLANMASI VE KULLANIMI 3

• Işık• Filmler karanlıkta depolanmalıdır. Karanlık oda

mutlaka ışık sızdırmaz olmalıdır.

• Radyasyon• Kontrastı azalır ve sislenmeyi artırır. Filmler

radyasyona hastadan daha hassas olup filmi korumak için daha fazla kurşun gerekir. Film radyoaktif maddelerden uzak tutulmalıdır.

FİLMLERİN DEPOLANMASI VE KULLANIMI 4

• Raf Ömrü• Filmler 100 yapraklı kutuya konulur. Bazen filmler

arasında koruyucu kağıt konulur. • Her kutuda son kullanma tarihi verilir. Film bundan uzun

depolanmamalıdır.

• Film yaşlanması hızının kaybına, kontrastın azalmasına ve sisin artmasına yolaçar.

• Kutu filmler dik tutulmalıdır. • Önce en eski film kullanılmalıdır.

• Açılmış filmin kullanımı 45 günü geçmemelidir.

KASET

• Radyografi işlemi sırasında filmin ışık almasını önleyen ve ranforsatör-film temasını sağlayan aletlerdir.

• Özel kilitli kapakları vardır.• Röntgen tüpüne bakan ön yüzü düşük atom numaralı ince

ve sağlam bir maddeden yapılmıştır (alüminyum veya karbon fiber).

• Arka kapağı yüksek atom numaralı elementten yapılmıştır. X-ışını geçişine izin vermez.

• Halasyon: Yüksek kilovolt değerlerinde arka kapaktaki diğer metalik yapılardan x-ışınının yansıyarak filmin üzerinde görüntü oluşturmasıdır.

KASET TABAKALARI

Kaynaklar

• Bushong SC. Radiologic Science for Technologist: Physics, Biology and Protection. 3rd

ed. St. Louis, The C. V. Mosby Company, 1984.• Oğuz M. Röntgen Fiziğine Giriş: Diagnostik I.

Adana, ÇÜ Basımevi, 1992.• Kaya T. Temel Radyoloji Tekniği. Bursa, Güneş

& Nobel, 1997.