banjski hoteli.docx

Prostorno-funkcionalna organizacija banjskih hotela

UVOD

Iako su ljudi i u davna vremena, kao što to pokazuje istorija, odlazili na liječenje u „prirodna lječilišta“ ili klimatska mjesta, današnji zdravstveni turizam predstavlja nov pojam i ima nove karakteristike i oblike. Prije svega, razlika je u masovnosti. Dok su ranije odlazili u prirodna lječilišta i u klimatska mjesta uglavnom pojedinci, danas je putovanje u toku godišnjeg odmora, ili radi odmora ili najzad, zbog zdravlja omogućeno milionima. Tome je mnogo pomogao udoban, brz i relativno finansijski pristupačan transport. Veoma mnogo ljudi medjutim putuje isključivo zato, da unaprijedi ili zaštiti svoje zdravlje. To su bolesni ili umorni ljudi koji žele oporavak od psihičkih ili fizičkih opretećenja na radnom mjestu ili najzad ljudi koji žele pod kontrolom ljekara da provedu izvjesno vrijeme u povoljnijem klimatskom području ili prirodnom lječilištu. Razvio se i oblik socijalnog zdravstvenog turizma u kojem socijalna osiguranja, bolesničke blagajne ili privatne osiguravajuće organizacije, potpuno ili djelimično, plaćaju liječenje ili oporavak bolesnicima u prirodnim lječilištima i klimatskim mjestima. Ovaj oblik razvijen je dobro u zapadnoj Evropi.Pod zdravstvenim turizmom podrazumjevamo promjenu mjesta boravka u mjesto sa povoljnom klimom ili prirodnom lječilištu u cilju odmora, liječenja ili rehabilitacije.Napredak civilizacije izazvao je temeljne promjene u načinu života ljudi, prvenstveno onih, koji žive u velikim gradovima. Civilizacija je dovela do toga, da je prosječno trajanje ljudskog vijeka u civilizovanim zemljama produženo. Danas se smatra, da se srednja dužina života kreće oko 70 godina. To znači da ima mnogo ljudi, koji dožive i duboku starost od preko 80 godina, pa i 90.1 Produženje života postignuto je uspjesima moderne medicinske nauke.No, pored koristi za čovjeka, civilizacija ima i štetnih posljedica. Smatra se da moderan način života udaljava ljude u gradovima od prirodnog načina života i nameće im sve veća fizička i psihička opterećenja.Istraživanja su pokazala, da su štetni uticaji civilizacije višestruki. Malo ljudi ima mogućnosti, da se s vremena na vrijeme, ne samo u toku dana već i u toku nedelja, povuče u samoću, toliko potrebnu za odmor i razmišljanje. Vazduh u stanovima i gradskim sredinama je zagađen, bez dovoljno kiseonika. Zbog svih ovih faktora koji nepovoljno utiču na ljudsko zdravlje, ljudi se sve više opredjeljuju za odlazak u banje, gdje na najbolji mogući način uz pomoć i prisustvo medicinskog osoblja pokušavaju da svoje zdravlje podignu na viši nivo.

1 Marković Lj., 1980.god., Beograd, Banje Jugoslavije

Dr Goran Radović


1.Pojam i značaj turizma

Pojam turizam izveden je iz riječi turist. Etimologija mu je u engleskim riječima the tour i to tour koje znače izlet, ekskurzija, putovanje koje obuhvata posjetu većeg broja mjesta i promjenu boravka radi zabave ili sklapanja poslova, odnosno sprovođenje putovanja radi zabave ili obavljanja poslova.. Iz literature je poznato da se riječ turista prvi put pojavljuje na samom početku 19. vijeka tj. 1800. godine.

U početku se riječ turista upotrebljava u Engleskoj, a zatim u Francuskoj putopisnoj literaturi, a tek je krajem 19. vijeka taj izraz u opštoj upotrebi te je poprimio današnje značenje. Turizam je složena pojava i veže se uz određenje pojma turiste. Turisti su osobe koje putuju u mjesta izvan svoje sredine, najviše na godinu dana, a glavni razlog putovanja ne smije biti obavljanje plaćene djelatnosti u mjestu koje posjećuju. To su oni posjetioci nekog mjesta koji su ostvarili noćenje, za razliku od dnevnih posjetioca ili osoba koje radi posla, studija i zbog sličnih razloga redovno putuju između mjesta prebivališta i mjesta rada ili učenja i osoba koje boraveći u posjećenom mjestu neprekidno duže od godine dana praktično postaju njegovi stanovnici. Turizam pokreću i održavaju potrebe savremenog čovjeka. Pojava i razvitak turizma temelji se na potrebama ljudi za odmorom, rekreacijom, zabavom i sličnim. Te se potrebe zadovaljavaju putovanjem i privremenim boravkom izvan mjesta stalnog prebivališta. Sve veća mobilnost stanovništva, kao učinak rasta društvenog standarda, odnosno dohotka stanovništva kojim se otvaraju veće mogućnosti zadovoljenja i ostalih, a ne samo nužnih i osnovnih potreba; želja da se na neko vrijeme promijene svakidašnji i monotoni uslovi života; te razvoj prometa koji je ljudima omogućio znatno brže i ugodnije kretanje – rezultirali su masovnim turističkim putovanjima.Turizam je skup gospodarskih i negospodarskih odnosa i pojava koji se temelji na putovanju i boravku posjetilaca u nekome mjestu te na njihovoj potrošnji sredstava po pravilu ostvarenih u mjestu stalnog prebivališta. Turizam je društvena, ali i gospodarska pojava i gospodarski proces. Sadržaj gospodarske prirode turizma izvodi se iz potrošnje raspoloživih novčanih fondova subjekta turizma, odnosno turista. Međutim, turizam ne uključuje samo one ljude koji se pojavljuju kao kupci na turističkom tržištu nego i one koji proizvode i prodaju različite turističke proizvode.

Dr Goran Radović


1.1 Pojam ugostiteljstva

Termin ugostiteljstva i hotelijerstvo imaju zajednički korijen. Potiču od latinske riječi: hospital (hospitalis)-gostinjski, gostoljubiv; hospitalis-gostoprimstvo; hospitari-biti gost, gostovati; hospitium-svratište, sklonište za putnike. U stručnoj literature i praksi ugostiteljstvo i hotelijerstvo ima izdiferencirano značenje. Hospitality industry obuhvata termin ugostiteljstvo, dok Hotel industry obuhvata termin hotelijerstvo. Ugostiteljstvo je dakle privredna djelatnost pripreme i usluživanja hrane i pica i pružanja usluge smještaja.Ugostiteljstvo, znači, obuhvata dva sektora: sektor ishrane i sektor smještaja.Hotelijerstvom se smatra ugostiteljska privredna djelatnost koja pruža usluge smještaja, a uz smještaj i usluge ishrane.Restoranstvo, kao sector ishrane je prostorno-funkcionalno, organizaciono-tehnološki samostalni ugostiteljski objekat za pripremu, proizvodnju i usluživanje hrane i pica. Turizam je danas široka oblast društvene djelatnosti, značajna ne samo sa aspekta fizičke rekreacije, nego i sa sociološkog, ekonomskog i kulturnog aspekta. Turizam doprinosi u velikoj mjeri podizanje životnog standard, a prihod od turizma predstavlja za neke zemlje najvažniji izvor prihoda i najvažniju privrednu granu. Takva je danas orjentacija i Crne Gore-turizam kao glavna i strateška privredna grana razvoja Republike.Zbog velikog turističkog profita turizam se u svijetu tretira kao Industrija bez dima, a hotelijerstvo kao hotelska industrija.

2. Funkcionalni zahtjevi turizma kada su u pitanju turistički objekti

Funkcionalnih zajtheva turizma kada su u pitanju turisticki objekti ima mnogo, ali sustinski problem je da se zadovolje potrebe turista koje se svode na .fizicke i duhovne". Fizicke potrebe su izgradnja raznorvsnih objekata za odmor, spavanje, ishranu, zabavu,rekreaciju itd. dok duhovne potrebe su te da objekti pruze gostu, svojim unutrasnjim prostorom i okolinom, ugodan ambijent u kome ce on uzivati, veseliti se, osjecati slobodno itd.Kada su u pitanju funkcionalni aspekti, onda turisticki objekti treba da zadovoljesledece zahtjeve:

1. Adekvatna lokacija

Izbor lokacije za turisticki objekat mora biti zasnovan na osnovu naucnog plana privrednog razvoja kao i plana razvoja turizma regije i1izemlje. Objekat se ne

Dr Goran Radović


smije locirati na bilo kojem mjestu. Kada je u pitanju izbor makrolokacije treba voditi racuna o sledecim aspektima:

ravnomjemo koriscenje prirodnih izvora da se ne bi unistio ekoloski bilans, novi hotel treba locirati na odgovarajucem mjestu, kako bi se povecao

kapacitet u skladu sa razvojnim planom.

Kada je u pitanju mikrolokacija treba voditi racuna o sledecim aspektima: izbor mikrolokacije mora imati dobar pristup saobracajne infrastrukture za

dolazak i odlazak gostuju, treba imati u vidu nabavku namimica i ostale robe, treba imati u vidu povezanost sa najblizim gradom, znaci treba imati u vidu

odnos objekta i njegove okoline, treba razmotriti mogucnost koriscenja prirodnih ljepota, mogucnost uredenja rekreacionih prostora, karakteristike objekta takode uticu na njihovu lokaciju.

2. Ekonomsko-tehnicki zahtjevi

Od projektovanja do izgradnje i koriscenje ugostiteljskih objekata ekonomicnost je uvijek jedan od najosnovnijih i najvaznijih zahtjeva. Savremeni hoteli danas vise zavise od savremene tehnike, nego sto je to sluca] sa stambenim objektima npr. tehnicki problem objekata ukljucuju unutrasnju opremu i spoljasnje uredenje.

3. Arhitektonska obrada objekata

Arhitektonska obrada objekta treba da istakne karakteristike turistickog objekta u skladu sa posebnim funkcionalnim zahtjevima. Turisticki objekti imaju vise dodira sa prirodom uodnosu na bilo koje druge objekte i naglasavaju tu vezu sa prirodom u arhitektonskofunkcionalnoj formi. Turisticki objekti treba da imaju vise prostora za zabavu i rekreaciju, sto je vise u odnosu na stambena naselja ili zgrade. Turisticki objekti treba da se razlikuju zavisno od tipa i kategorije objekta.

1. Oblikovanje turistickog objekta treba da bude tako da privlaci goste i da bude u skladu sa okolinom.

Za razvoj porojekta i izgradnju turistickih objekata treba da postoji projekat prostora generalni ili detaljni plan zemlje, regiona ili gradskog podrucja.

Dr Goran Radović


2.1 Objekti za pružanje usluga smještaja

U ugostiteljske objekte za smještaj ubrajaju se sve vrste objekata u kojima se pruža usluga smještaja, bez obzira da li je praćeno uslugom ishrane ili ne.Osnovna jedinica kapaciteta u sektoru smještaja je soba.Uslužni kapacitet sobe za smještaj se izražava brojem ležaja, pa i ležaj predstavlja jedincu kapaciteta.Turističko-ugostiteljsko objekti za smještaj svrstani su prema važećoj kategorizaciji R.C.G., u 10 osnovnih vrsta:1.Hoteli2.Moteli3.Unikatni hoteli4.Apart hoteli5.Turistička naselja6.Pansioni7.Privatni smještaj: -kuće -apartmani -sobe za iznajmljivanje8.Kampovi9.Planinarski i lovački domovi10.Odmarališta

U koliko se ugostiteljski objekti za smjestaj nalaze u sklopu organizacione cjeline cija osnovna djelatnost nije ugostiteljstvo onda se oni tretiraju kao kornplernentami objekti, jer je ugostiteljska djelatnost ovdje komlementama odnosno dopunska.

Komplernentami ugostiteljski objekti su:1. ljecilista (banjska i klimatska)2. planiski domovi i kuce3. odmaralista (za zaposlene, djecu i omladinu)4. sobe za iznajmIjivanje (u sastavu stambene jedinice vlasnika)5. kuce i stanovi za odmor6. brodske kabine i dr.

Postoje i druge podjele turisticko ugostiteljskih objekata:• prerna trzistu: na kornercijalne i nekomercijalne• prema periodu rada: objekti sa cjelogodisnjim isezonskim poslovanjem

Dr Goran Radović


• prema duzini boravka gostiju: stacionami i prolazne• prema cijeni: budzet (jeftini), objekti ekonomske klase, objekti srednje klase, prvoklasni objekti i luksuzni objekti.2

2.2.Pojam hotela

U skladu sa razvojem hotelijerstva i uvođenjem inovacija u hotelsko poslovanje, nametnula se potreba za blizim određenjem pojma hotela, kao i za utvrđivanjem njegovih osnovnih odlika.

Definisanjem hotela bavili su se mnogi teoreticari i prakticari. Medu njima se isticu Munch, Lotz, Bemecker, Walterspiel, Deswell itd. Zajednicki elementi definicija svih navedenih autora odnose se na naglasavanje posebnosti usluga u hotelu i to: "viša kategorija"smještaja, zadovoljavanje savremenih zahtjeva putnika (Munch), isticanje usluga smjestaja (Lotz), "visok nivo personala i uredenje smjestaja" (Bemecker), insistiranje na kompletnoj hotelskoj usluzi (Deswell).

Da su prvi napori za blizim odredenjem pojma hotela ucinjeni jos u prvoj polovini XX vijeka potvrduje angazovanje Medunarodnog udruzenja vlasnika hotela. Ovo udruzenje je jos 1926. godini u Budimpesti pokusalo da uoblici opsti profil zahtjeva za objekte sa oznakom hotela.

U vezi s tim mogu se izdvojiti sljedeci najvažniji zahtjevi:• organizacija i upravljanje koji omogucavaju , besprekoran smjestaj• smjestaj i ishrana kao predmet djelatnosti• arhitektura i uredenje sa naglasenom bezbjednoscu (zastita od pozara,obezbjedenje potrebnih tehnickih, sanitamih i higijenskih uslova)• opremljenost odredenim brojem soba, drustvenih prostorija i sanitamih cvorova• propisana povrsina soba i ostalih prostora sa odgovarajucom opremom (namjestajem i dr.) • usluzno i tehnicko osoblje• kuhinja koja u pogledu opremljenosti ispunjava savremene "prehrambenotehnoloske " i higijenske zahtjeve.

Na osnovu svega ovog izlozenog, sljedece pojmovno odredenje bi trebalo da pruzi cjelovitu predstavu 0 hotelu, sto bi znacilo da je osnovni, reprezentativni ugostiteljski objekat za smjestaj otvorenog tipa, namijenjen razlicitim kategorijama korisnika, koji posluje po komercijalnim principima, u tehnicko-tehnoloskom i 2 Radović Goran, Turističko ugostiteljski objekti i hotelski inžinjering (skripta), Kotor, 2006.

Dr Goran Radović


organizaciono-kadrovskom smislu ekipiran na nacin koji obezbjeduje pruzanje usluga smjestaja, najcesce objedinjenih sa uslugama hrane, pica i napitaka, ukljucujuci i pruzanje dodatnih usluga, funkcionalno povezanih u integralni produkt.3

Nosioci pruzanja ugostiteljskih usluga su strucno ipomocno ugostiteljsko osoblje koje je osposobljeno za izvrsavanje odredenih poslovnih procesa, operacija i operativnih aktivnosti iz djelokruga rada kojima se zadovoljava odredena potreba gosta, koji je posjetio ugostiteljski objekat. Danas se hoteli grade prema dva osnovna koncepta:1. objekat kao jedna cjelina i2. hotel kao komleks od nekoliko objekata, koji se spajaju• toplim vezama (zatvoreni prostor) i• hladnim vezama (otvoreni prostor)."

Mozemo reci da je hotel zasebni gradevinski objekat ili potpuno odvojeni dio zasebnog gradevinskog objekta koji cini funkcionalnu cjelinu, s odvojenim ulazima, stepenicama i liftovima.

2.3 Tipizacija hotela

Upored sa opstim privrednim razvojem, razvija se i turizam kako u pogledu kvaliteta, tako i kvantiteta. Potreba za raznovrsnim tipovima i stilovima turistickih objekata se sve visepovecava. Turizam trazi vise atraktivnih hotelskih objekata, a povecanje kapaciteta pruza Ivise mogucnosti za obogacenje tipova oblikovanja. Danas se oblikovanje hotelskih objekatarazvija uglavnom u okviru dvije osnovne koncepcije. Prema prvoj koncepciji, objekat ostajejedna jedinstvena cjelina, dok po drugoj, hotelski objekat prestavlja kompleks od nekolikoobjekata. Specijalizacija i izdvajanje pojedinih tipova hotela predstavlja sastavnu komponenturazvoja hotelske djelatnosti. Egzistencija vise razliciotih tipova hotela inicira visi stepenrazvijenosti hotelijerstva.

Tipizacija ustvari predstavlja proces diferenciranja oderdenih pojavnih oblika unutar iste vrste objekta. Ovaj proces se odvija pod uticajem velikog broja razlicitih faktora. Uticaj lokacionog faktora izdvaja se kao kljucni, s obzirom da on u velikoj mjeri opredjeljuje djelovanje ostalih, u koje spadaju: motiv posjete, asortiman usluga, nacin pruzanja usluga, kategorije potrosaca (starosne i

3 Kosar Lj., Hotelijerstvo-teorija i praksa, Viša hotelijerska škola, Beograd, 2002.

Dr Goran Radović


ekonomske), zatim, duzina boravka i slicno, Dva su kljucna faktora koja odreduju tipizaciju hotela:

1. Lokacioni faktori:Primorski hotelPlaninski hotelBanjski hotelGradski hotelTranzitni hotel

2. Motiv posjete, asortiman usluga i kategorije gostiju:Odmaralisni (resort) hotelPoslovni hotelKonvenciski hotelKonferenciski hotelKazino hotelSport hotelPorodicni hotelTematski hotel

Primorski hotel je objekat stacionamog karaktera, lociran u primorskom mestu, cesto u neposrednoj blizini obale. U vecini slucajeva posluje sezonski, u letnjoj polovini godine, shodno prevashodnim motivima posete korisnika (kupalisno-rekreativni turizam).

Planinski hotel je objekat stacionamog karaktera, lociran u planinskom turistickom mestu, cesto na nadmorskim visinama preko 1 DOOm.Konfiguracija terena uglavnom namece planinski tip gradnje koji ne dozvoljava visoku spratnost. Asortiman osnovnih usluga je uobicajen, sa nesto izrazenijom orijentacijom na polupansion (nocenje, dorucak, vecera), zbog dnevne dinamike upraznjavanja zimskih sportsko-rekreativnih aktivnosti.

Banjski hotel je stacionami tip objekta lociran u banjskom turistickom mestu. Prevashodno lecilisno-rehabilitacioni motivi posete opredeljuju duzinu boravka, obicno odredenu konkretnim tretmanom, vezanim za koriscenje balneo-faktora. Za banjske hotele karakteristicno je postojanje posebnih "RH blokova" sa odgovarajucom opremom i uredajima za pruzanje zdravstvenih usluga u sklopu propisanog balneo-tretmana.

Dr Goran Radović


Gradski hotel je prolazni tip objekta lociran u gradu. Polifunkcionalnost je jedna od najvaznijih odlika velikih gradskih centara. Kao sjediste privrednih, obrazovnih, kultumih, zdravstvenih i ostalih drustvenih zbivanja, gradovi su mesta koncentracije najrazlicitijih poslovnih aktivnosti. Motivi posete gradovima su raznovrsni, ali im je zajednicka karakteristika relativno kratko zadrzavanje. Korisnici usluga gradskog hotela su prevashodno poslovni ljudi, pa je stoga produkt ovog tipa objekta prvenstveno prilagoden njihovim potrebama,

Tranzitni hotel je prolazni tip objekta koji moze biti lociran na stajalistima uz saobracajnice, na saobracajnim prilazima ili izlazima iz velikih gradova, odnosno u neposrednoj blizini saobracajnih terminala (aerodroma, zeleznickih i autobuskih stanica), kada se radi o varijanti gradskog tipa hotela. Kratak boravak gostiju na proputovanju, opredeljuje asortiman i nacin pruzanja usluga. Radi se 0 prevashodnoj orjentaciji na smeStaj dok usluga ishrane moze biti maksimalno redukovana (gami hotel), odnosno pojednostavljena ("self service" i "fast food" sistemi). Kada je u pitanju motiv posjete, asortiman usluga i kategorija gostiju, hoteli se mogu podijeliti na:

Odmaralisni (resort) hoteli - je objekat lociran u turistickom mjestu, odnosno u prostoru koji se odlikuje razlicitim atributima privlacnost kao sto su: more, jezero, rijeka, planine, suma, nacionalni parkovi, cuvena ljetovalista i zimovalista i dr. Ovi objekti sadrze kapacitete za smjestaj, restorane, zabavu i rekreaciju posebno dizajnirane za turiste na odmoru. Objekti i usluge mogu obuhvatiti animaciju i zabavu igre, sportove, ljepotu i zdravlje, igralista, radnje sa profesionalnom opremom, prodavnice odjece, usluge izleta, specijalizocaneobjekte za snabdijevanje hranom i picem.

Poslovni hotel je najcesca varijanta gradskog hotela cija je karakteristikaobezbjedivanje dodatnih poslovnih usluga, prostora za sastanke i za relaksaciju gosta koji sekratko zadrzava

Konvenciski hotel je nesto luksuznija varijanta konferenciskog hotela. To su hoteli namjenski gradeni za posebne vrste velikih, uglavnom medunarodnih skupova (konvencija). Oni su hoteli velikog kapaciteta (preko 1000 soba), visok nivo komfora sa rezidencijalnim apartmanima, raznovrsnim nacionalnim kuhinjama, nocni klubovi i barovi, balske i banket sale i dr.

Konferenciski hotel sluzi prevashodno za odrzavanje raznih strucnih, politickih I drugih skupova. Projektovanje i gradenje ovog tipa hotela obavezuje izradu

Dr Goran Radović


kongresne sale razlicitog kapaciteta sa odgovarajucom opremom (audio-vizuelna prezentacija, simutano prevodenje, zamracenje i dr.). Uz kongesnu salu tu su i razni poslovni saloni, prostorije za sastanke, kongresni pres centar i ostali poslovni dodatni sadrzaji sa uslugama. Za konferenciski blok treba obezbijediti poseban ulaz i vezu sa drustvenim i kuhinjskim prostorom. Poseban ulaz i konferenciski blok sadrze: garderobu, gamituru za sjedenje, putt za registraciju, sanitarije, aperitiv-bar, konferenciski ofis, konferenciske sale i saloni za poslovne sastanke i susrete.Kazino hotel je objekat cija je prevashodna namjena obezbjedenje prostora i opreme igara na srecu. To su hoteli sa visokim komforom i velikog kapaciteta medu kojima su najveciu Las Vegasu. Uz dodatne usluge imaju prostore za relaksaciju i rekreaciju kao sto su: bazeni,saune, hiodro-masaze, masaze, frizerski i kozmeticki saloni i sI.

Sport hotel je namjenjen sportistima orjentisan kao sportsko-rekreacionim sadrzajima, Ovaj hotel raspolaze sa raznovrsnim sportkim terenima, zatvorenim dvoranama za sport Injihovim pratecim sadrzajima. Oprema i namjestaj u sobama su veci nestandardnih dimenzija. Sport hotel moze biti samo za odredeni sport kao sto je npr.golf. Porodicni hotel je objekat kojeg karakterisu posebni prostori za djecu, besplatandnevni boravak, dopunska oprema u sobama (djeCiji krevet, sobne patike, igracke i s1.), program animacije i cuvanje djece i dr. Ovi objekti su badzet ili ekonomska klasa hotela, agrade se u gradovima, planinskim, primorskim, banjskim i drugim turistickim mjestima, na tranzitnim pravcima.

Tematki hotel je nastao kao jedan od vidova imaterijalizacije postmodernih tendencija u turizmu. Najveci ovakvi hoteli su u Las Vegasu sa temom repliciranja svjetskih metropola Venecije, Pariza i dr. U narednom izlaganju bice vise rijeci 0 primorsko-odmaralisnim hotelima, iako je jasno razgranicenje dosta tesko napraviti. Oblici ispoljavanja i intenzitet dejstva su dinamicke kategorije koje se mijenjaju u skladu sa razvojnim tokovima djelatnosti hotelijerstva, To upravo znaci da se ne moze govoriti 0 jasnim linijama razgranicenja u procesu tipizacije hotela. U privrednoj praksi postoji veliki broj objekata koji predstavljaju kombinacije razlicitih tipova i to bas iz razloga st~ se istovremeno uzima u obzir vise kriterijuma po osnovu kojih se vrsi diferenciranje i specijalizacija hotela.

Dr Goran Radović


2.4 Kategorizacija hotela

Kategorizacija hotela se vrši prema Pravilniku o razvrstavanju, kategorizaciji i posebnim standardima ugostiteljskih objekata. Hoteli visokih kategorija moraju zadovoljiti određene vrlo visoke standarde.Prema standardima hoteli mogu imati dvije, tri, četiri ili pet zvjezdica. Ovakav način kategorizacije važi za postojeće hotele, dok novoizgrađeni hoteli mogu biti kategorizovani sa tri, četiri ili pet zvjezdica. Pravilnik o kategorizaciji se, osim zahtjeva po pitanju ugostiteljske profesije, odnosi i na tehničke i sigurnosne uslove.

** Dvije zvjezdice Hoteli ocijenjeni sa dvije zvjezdice su obično oni hoteli kojima upravljaju sami vlasnici. Ovakav hotel najčešće ima dva do četiri kata a odlikuje se nešto prisnijom, porodičnom atmosferom. Smješteni su u blizini jeftinijih atrakcija, glavnih saobraćajnica i nadomak javnog prevoza. Namještaj i ostali sadržaji su čisti, no svode se na najosnovnije pa su tako prostori jednostavno uređeni. Većina ovih hotela nema vlastiti restoran, ali solidni restoranski sadržaji umjerenih cijena obično se nalaze u neposrednoj blizini.

*** Tri zvjezdice Hoteli sa tri zvjezdice u pravilu nude nešto prostraniji smještaj koji se odlikuje dobro opremljenim sobama i ukusno uređenim predvorjima, ali hotelska usluga obično ne uključuje nosača. Najčešće su smješteni uz glavne saobraćajnice ili poslovne zone, odakle su lako dostupne atrakcije umjerenih do visokih cijena. U sklopu hotela obično se nalaze restorani srednje veličine koji su otvoreni od doručka do večere. Dostupnost posluge u sobu razlikuje se od hotela do hotela. Usluga parkiranja, fitness centri i bazeni često su dostupni.

**** Četiri zvjezdice Ovo su uglavnom veliki, formalni hoteli s prefinjenim prostorom recepcije, uslugom recepcije i nosačem. Hoteli su najčešće smješteni u blizini drugih hotela iste kategorije, obično nadomak shopping i restoranskih sadržaja i drugih glavnih atrakcija. Visina usluge znatno je iznad prosječne, a sobe su dobro osvijetljene i namještene. Hraniti se obično može u hotelskom restoranu koji će na jelovniku imati jednu ili više opcija. Neki objekti nude kontinentalni doručak. Posluga u sobu obično je dostupna tokom većine dana. Isto tako, u pravilu su na raspolaganju i

Dr Goran Radović


usluga parkiranja i/ili parkirna garaža. Često na usluzi stoji i recepcioner, a dostupni su i fitness centar, zatim jedan ili više bazena.

***** Pet zvjezdica U hotelima sa pet zvjezdica nudi se isključivo najviši kvalitet smještaja i usluga. Ovakvi objekti nude visoki stepen lične usluge. Iako su većina hotela s pet zvjezdica veliki objekti, ponekad mali nezavisni hotel (koji ne čini dio nekog lanca) nudi elegantnu intimnost koju nije moguće postići u većem okruženju. Položaj hotela sa pet zvjezdica može se prostirati od vrlo ekskluzivnih lokacija u predgrađu do strogog središta grada. Hotelska predvorja su raskošna, a sobe detaljno uređene i opremljene otmenim namještajem i kvalitetnom posteljinom. Sadržaji često uključuju DVD i CD uređaje, pristup internetu , masažne kade, sobne video zbirke, grijane bazene i drugo. Hoteli imaju i do tri restorana s probranim jelovnicima. Posluga u sobama obično je dostupna 24 sata na dan. Gostu su po pravilu na raspolaganju fitness i SPA centri, zatim usluga parkiranja i/ili parkirna garaža. Na cjelodnevnoj usluzi je i recepcioner.

3. Banjski hoteli

Banjski hotel je stacionarni tip objekta lociran u banjskom turističkom mjestu. Banjski turistički centri danas se nalaze u procesu promjena i modernizacije i taj proces je široko prisutan i odmakao. Banje se po filozofiji i funkcijama znatno razlikuju od gradova jer ostvaruju bliži kontakt sa prirodom, imaju specifičnu urbanu i arhitektonsku kompoziciju, veće estetske vrijednosti, bolje higijenske uslove boravka, obilje zelenila i dr. Time su prirodno predodređene za zdravstveni turizam. Banja je liječilište koje je bogato vodom, blatom ili vazduhom lekovitih ili drugih svojstava koja pomažu ili olakšavaju tegobe , ubrzavaju liječenje ili zarastanje ili na neki drugi način ubrzavaju proces ozdravljenja. Prevashodni lječilišno-rehabilitacioni motivi posjete opredjeljuju dužinu boravka obično odredjenu konkretnim tretmanom, vezanim za korišćenje balneo-faktora. Asortiman osnovnih ugostiteljskih usluga, uz primjerenost stacionarnom karakteru boravka (polupansion, pansion), odlikuju specifičnosti vezane za poseban dijetetski režim ishrane pojedinih kategorija korisnika i preovladujući klasičan ugostiteljski način usluživanja, uz nešto naglašeniju mogućnost konzumiranja obroka u sobama. Specifičan asortiman dodatnih usluga u banjskom hotelu vezuje se za dostupnost korišćenja baleno-faktora u okviru objekta i prateće aktivnosti. Stoga je za banjske hotele karakteristično postojanje posebnih „RH blokova“ sa odgovarajućom opremom i uredjajima za pružanje zdravstvenih usluga u sklopu propisanog balneo tretmana. Najviše korišćeni balneo-faktori temomineralne vode, stavljaju se u

Dr Goran Radović


funkciju šireg kruga korisnika, uglavnom preko zatvorenih hotelskih bazena koji se njima pune. U pogledu projektovanja i karakteristika gradnje banjskog tipa hotela ističe se potreba za dobrim funkcionalnim rasporedom, izbjegavanjem nepotrebnih denivelacija, stepenika i „praznih hodova“, vezano za zdravstveno stanje najvećeg broja korisnika. Opremljenost banjskog hotela dodatnim sadržajima (prodaja štampe i ostale trgovačke robe, biblioteka, lične usluge) uslovljena je ograničenim mogućnostima kretanja dijela gostiju. Iz istog razloga se pažnja obraća na projektovanje i opremanje zajedničkih prostorija za goste (TV saloni, prostorije za društvene igre i sl.). S druge strane, shodno činjenici da su šetnja i boravak na čistom vazduhu često sastavna komponenta lječilišno-rehabilitacionog tretmana, neposredno prostorno okruženje banjskog hotela se na odgovarajući način uredjuje (parkovske površine sa šetališnim stazama i klupama za odmor).

3.1. Banjski turizam u Crnoj Gori

Kada govorimo o zdravstvenom turizmu u Crnoj Gori, potrebno je konstatovati da je zdravstveni turizam neravnomjerno razvijen, s obzirom na potencijale i objektivne mogućnosti. To svjedoči činjenica, da su postojeći kapaciteti izgradjeni samo u primorskoj regiji, dok u ostalim regijama ovaj oblik turizma nije uopšte razvijen, iako postoje potencijali.U organizacije zdravstvenog turizma Crne Gore spadaju Institut za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i reumatologiju «Dr Simo Milošević» a.d. i hotel «Centar za odmor i rekreaciju i liječenje» a.d. u Igalu, «Institut za rehabilitaciju Vrmac» u Prčnju, te bivši hotel «4.jul» u Petrovcu.Crna Gora ima i povljan položaj u odnosu na velike evropske cente i opredjeljenost za izlazak na evropsko tržište, upotpunjuju šanse za uspiješan razvoj zdravstvenog turizma. Mogućnosti za razvoj zdravstvenog turizma transformacijom kupališnih kapaciteta u zdravstvene, ili razvojem zdravstvenih turističkih centara, ili proširenjem postojećih kapaciteta, imaju još: Risan, Tivat (Solila i Bigovo), Petrovac, Ulcinj, Orjen i Lovćen u kontinentalnom dijelu, kao i visinskim zonama Durmitora, Bjelasice, Komova i Prokletija (od 600 m. n/m do 1.200 m. n/m). Takodje, treba proučiti ljekovita svojstva Skadarskog jezera. Zdravstveni turizam je uvršten u grupu najužih razvojnih prioriteta sa područja selektivnog turizma, a to je prije svega motivisano neospornim činjenicama da se radi o vrlo ekonomsko rentabilnom vidu turizma, da se raspolaže sa vrlo kvalitetnim prirodnim ljekovitim faktorima i da je tražnja za ovim vidom ponude veoma stabilna. Turizam predstavlja područje, koje karakteriše visok stepen implementacije marketinga. Razlog tome leži u specifičnosti turističkog tržišta, koje zahtijeva upotrebu

Dr Goran Radović


marketinga kao preduslova uspješnosti poslovanja turističkih preduzeća. Uspješno poslovanje na marketinškim principima obuhvata oblikovanje turističkog proizvoda prema potrebama i zahtijevima potrošača. Turističke destinacije koje nude zdravstveni turizam nisu uspješno pratile razvoj i mijenjanje potreba turističke tražnje.S obzirom da većinu turističkog prometa ostvaruju inostrani turisti, organizacije zdravstvenog turizma u drugoj polovini XX vijeka ostvarile su značajne direktne i indirektne uticaje na privredu Crne Gore. Ljekovito blato u Igalu, koje se koristi za liječenje reumatizma, zatim vegetacija u ovom dijelu priobalja, vrlo djelotvorna kod liječenja astme i bronhitisa, su samo neki od razloga što svake godine dolazi na hiljade ljudi iz Skandinavskih zemalja, naročito iz Norveške, po svom ličnom izboru ili po preporuci medicinskih institucija u zemlji iz koje dolaze. Blato je masno, crne boje, sa slabim mirisom na sumporvodonik. Sastoji se od 61,20% mineralnih materija, 10,32% organskih materija, a ostatak sačinjava voda. Najčešće materije koje se nalaze u blatu su kalcijum, aluminijum, gvoždje, magnezijum, hlor i dr. Peloid je fino granuliran, masan, plastične konzistencije, prijanja za kožu, dobro vezuje vodu, a kao loš provodnik toplote ima veliki toplotni kapacitet, pa se dobro podnosi zagrijan i na 450C. Pored ljekovitog blata za liječenje se još koristi i mineralna voda. Mineralna voda, „Igaljka", ima izvorište u podnožju brda Kobila, u Sutorinskom polju, na dijelu četiri izvora, neujednačenog intenziteta, ukupnog kapaciteta oko 20 l/s. Uporedo sa ispitivanjem igaljskog ljekovitog blata vršena su naučna ispitivanja o sastavu i ljekovitosti mineralne vode. Ova voda je bistra, bez boje i mirisa, slankastog ukusa i slabo alkalne reakcije, neznatno radioaktivna. Na izvoru je temperatura 14,8°C. Mineralna voda ima sposobnost da poboljšava cirkulaciju, smanjuje napetost muskulature, smanjuje bol i umiruje. Koristi se u obliku „mineralnih" kupki ili kombinovana sa kineziterapijom, zatim kroz blatne kupke, podvodne masaže, biserne i dr. Voda je kanalisana i provedena do Instituta ,,Dr. Simo Milošević" i tu se koristi za navedene terapije.U Herceg Novom, tačnije u mjestu Zelenika, udaljenom nekoliko kilometara od grada i danas postoji hotel „Plaža Zelenika" koji se smatra prvim hotelom na hercegnovskoj rivijeri i pretečom razvoja zdravstvenog turizma u Herceg Novom. Još davne 1929 godine hercegnovska opština je proglašena za morsko kupalište i klimatsko lječilište, jer se znalo za ljekovita svojstva priobalnog morskog mulja zvanog „igaljsko blato" i mineralne vode „igaljske slatine". Vremenom, razvojem Igala, termin klimatsko lječilište se gubi kao termin za cijelu Opštinu, i ostaje vezan samo za Igalo. Pomenute, 1929. godine u Igalu je otvoren hotel „Igalo" sa 16 soba i 40 ležaja, i on je bio podignut upravo na mjestu gdje se nalazi današnja zgrada Prve faze Instituta.

Dr Goran Radović


1930 godine izvršeno je ispitivanje igaljskog blata u laboratorijumu poznatog francuskog lječilišta Viši („Vichy"), koje je definitivno potvrdilo njegovu izuzetnu ljekovitost, ali tek nakon Drugog svjetskog rata, zahvaljujući dr. Svetozaru Živojnoviću realizovani su davno donijeti planovi o osnivanju lječilišta u Igalu, koje je Odlukom vlade Crne Gore od l.XI 1949 godine konačno i osnovano. Dr Svetozar Živojnović je najzaslužniji čovjek što se Igalo, od nekadašnjeg beznačajnog primorskog naselja, do danas razvilo u najveći i najpoznatiji centar za rehabilitaciju, fizikalnu i preventivnu medicinu, talasoterapiju i evropsko banjsko-klimatsko lječilište Mediterana. Igalo se turistički razvilo zahvaljujući, upravo, ljekovitom svojstvu blato i predvidjeno je za razvoj zdravstvenog turizma. Iako Igalo ima mogućnosti da, kao centar zdravstvenog turizma, razvije svoju ponudu tokom cijele godine, svoj raspoloživi potencijal nije u potpunosti iskoristilo. Kada se govori o turističkoj sezoni u Herceg Novom i Igalu, potrebno je napomenuti da u Mediteranskom zdravstvenom centru, svojevrstan, „špic" sezone zapravo tek počinje u avgustu i septembru i maksimalnu popunjenost ovdje očekuju tek u podsezoni, tokom septembra i oktobra. O tome najbolje govore zvanične brojke Turisitčke organizacije, prema kojima je popunjenost Instituta u septembru bila 90 %, čak više nego u samom „špicu" sezone.

Nadmorska visina banja

To je važna komponenta zdravstveno-turističke funkcije prirodnih leciilišta. Što je ona veća, podneblje je ugodnije. Skoro sve visoko locirane banje su istovremeno klimatska mesta, vazdušne banje, zbog subalpske mikroklime. Debarska Banja u zapadnoj Makedoniji ima najveću nadmosku visinu do 800 m. Za njom je po visini Lukovska Banja na 700 m na Kopaoniku. Veću nadmorsku visinu imaju još: Zvonačka Banja na 630 m, Prolom ska Banja na istoj visini, Banja Crni Guber na 620 m, Fojnička Banja takodje na 620 m, zatim Banja Olovo na 560 m, Tularska Banja na 555 m, Kosovrastska Banja i Jošanička Banja na 550 m. Na nadmorskoj visini od 540 m su Ribarska Banja, Pecka Ilidža i Mitrcrviška Banjska. Bogutovačka Banja ima nadmorsku visinu 520 m, a na preko 500 m leže Sijarmska Banja (525 m) i sve tri starovlaško-raške banje — Pribojska Banja (530 m), Rajčinovićka Banja (570 m) i Novopazarska Banja (504 m). Ostale banje su na manjoj nadmorskoj visini od 500 m.Sarajevska Ilidža leži na 500 m, Vranjska Banja na 420 m, Dobrna 397 m, Sokobanja 350 m, Bukovička Banja 256, Niska Banja 250 m, Rogaška Slatina na 228 m, Vrnjačka Banja 220 m i Mataruška Banja na 205 m, dok je Banja Koviljača na samo 128 m. Interesantno je da banje Slovenije, pretežno planinske zemlje, leže nisko, jer se uglavnom nalaze u njenoj istočnoj, nižoj polovini. Dolenjske Toplice

Dr Goran Radović


na 179 m, Šmarjetske Toplice (169 m) i Ćateške Toplice (142 m) imaju manju nadmorsku visinu od 200 m, Radenska Slatina je na 200 m, Rogaška Slatina na 228 m, Rimske Toplice na 280 m, a najviša je Banja Dobrna sa 397 m. U Makedoniji samo dve debarske banje (Debarska i Kosovrastska) imaju preko 500 m nadmorske visine. Najniže su panonske i jadranske banje — Splitske Toplice i Igalo u Boki — samo pet metara iznad morske površine. Sve vojvodjanske banje, sem Palićke na 102 m, leže ispod 100 m. I dve slavonske banje — Lipik na 154 m i Daruvarske Toplice na 180 m, zatim Varaždinske Toplice na 199 m, Topusko na 127 m imaju malu nadmorsku visinu.4

Institut ,,Dr Simo Milošević,, Igalo

Slika 1. Institut Simo Milošević

Na razmeđi između Istoka i Zapada u srcu Mediterana, s pogledom na ulazu u jedan od najljepših zaliva svijeta–Boku Kotorsku, leži Igalo.Institut Dr Simo Milošević se nalazi u neposrednoj blizini Centra ’’Igalo’’ kao i ostalih hotela, mnogobrojnih restorana i trgovina kojima Igalo obiluje.Institut Dr. Simo Milošević u svom sastavu ima dva odvojena solitera koja su povezana pasarelom. Sobe u institutu su “B” kategorije, 1/1, 1/2 sa kupatilom, terasom i pogledom na more. Soliteri zajedno imaju kapacitet 650 kreveta u 352 sobe za smeštaj gostiju. U zgradama se takođe nalaze sva terapeutska odeljenja i prateća oprema, kao što su bazeni za terapiju i restoranske prostorije. Terapije se odvijaju u "glavnoj zgradi", kao i ishrana u restoranu. Način služenja obroka u institutu je klasičan. 4 Marković Lj., 1980 god., Beograd, Banje Jugoslavije

Dr Goran Radović


Čitavom svojom dužinom šetalište je okruženo bogatom suptropskom i mediteranskom vegetacijom, koja uz miris mora šetnju pretvara u izuzetan ugođaj.Institut za fizikalnu medicinu, rehabilitaciju i reumatologiju "Dr Simo Milošević" A.D. Igalo ubraja se u najveće i najpoznatije institucije za multidisciplinarno banjsko liječenje na Balkanu. Začetnik je moderne fizikalne i preventivne medicine, rehabilitacije, talasoterapije i wellness-a i postao je jedan od glavnih međunarodnih centara za rehabilitaciju djece, odraslih i starih osoba.Pored programa prevencije i rehabilitacije zdravlja, Institut Igalo nudi wellness i rekreativne sadržaje koji se u svojoj osnovi, oslanjaju na moderne principe medicine. Ovakvi sadržaji posvećeni su promociji zdravog načina života, korekciji loših životnih navika, ili jednostavno uživanju u benefitima aroma-terapija, masaža i tretmana podmlađivanja lica, tijela i dušeInstitut Igalo je osnovan 1949. godine. Godine 1976. pri Institutu je osnovana Viša fizioterapeutska škola, koja je 2004. godine unaprijeđena u Fakultet primijenjene fizioterapije, što Institut Igalo čini članom Univerziteta Crne Gore.Slijedeći staru evropsku tradiciju prirodnog liječenja, Institut Igalo je postigao međunarodnu reputaciju zbog uspješnog tretiranja klijentele sa širokim spektrom zdravstvenih problema iz oblasti reumatoloških, kardioloških, neuroloških, pulmoloških i ortopedskih bolesti. Zahvaljujući prirodnom ljekovitom blatu, Igalo se razvilo u jedno od najvećih peloidnih liječilišta u Evropi. Institut Igalo, kao jedinstven spoj hotela i zdravstveno-rehabilitacionog centra, uz pomoć neinvazivnih metoda i kroz iskusnu primjenu prirodnih faktora Igala (ljekovito morsko blato, mineralna voda, blaga mediteranska klima),svakom gostu pristupa kroz individualni medicinski program. Tretmani uključuju, između ostalog, i hidro-, balneo-, elektro-, talasoterapiju, personalizovane programe vježbi i različite vrste masaže.Vrhunsko medicinsko osoblje obuhvata više od 300 zaposlenih – ljekara specijalista, fizioterapeuta, medicinsih sestara i drugih medicinskih radnika. Svi zaposleni u Institutu Igalo govore engleski jezik, kao i još neki od sljedećih – ruski, norveški, njemački, italijanski jezik.Pored programa prevencije i rehabilitacije zdravlja, Institut Igalo nudi wellness i rekreativne sadržaje koji se, u svojoj osnovi, oslanjaju na moderne principe medicine. Ovakvi sadržaji posvećeni su promociji zdravog načina života, korekciji loših životnih navika, ili jednostavno uživanju u benefitima aroma-terapija, masaža i tretmana podmlađivanja lica, tijela i duše.Institutova agencija InIg stoji na raspolaganju za kupovinu avio karata i organizovanje transfera, a nudi i razne programe upoznavanja lokalne kulture i prijateljskog okruženja, kao i široku lepezu izleta kroz Crnu Goru i zemlje iz regiona.

Dr Goran Radović


Institut Simo Milošević raspolaže sa velikim brojem medicinskih programa i tretmana. Neki od njih su:

Igaljski peloid (blato) vadi se iz mora u Igaljskom zalivu i karakteriše ga visoki sadržaj minerala i biološki aktivnih supstanci.Nastaje taloženjem mineralnih nanosa rijeke Sutorine i morske vode, uz učešće specifičnog svijeta morske flore i faune, čemu značajno doprinosi mala dubina mora, obilje sunčeve radijacije, meko zemljište, povoljni geohidrološki i klimatološki faktori. Terapijsko dejstvo igaljskog peloida dokazano je, eksperimentalno i klinički, na ogromnom broju pacijenata. Zahvaljujući tome, Igalo se razvilo u jedno od najvećih i najboljih peloidnih liječilišta u svijetu. Specijalistički pregledi : fizijatrijski, stomatološki, kardiološki, internistički, pulmološki, reumatološki, neurološki…Rehabilitacioni programi : respiratorna , neurološka, kardiološka, rehabilitacija sportskih povreda, djecija, rehabilitacija lokomotornog sistema.Terapije: hidrotretmani, talasoterapija, hidrokineziterapija, manuelnamasaža, kineziterapija, elektroterapija, sono terapija, magnoterapija, laseroterapija. 5

Smještaj u Institutu ,,Simo Milošević,,

Faza 1

Kompleks Faza I, smještena na samoj obali mora, izlazi direktno na šetalište "Pet Danica" koje se prostire od Igala do Meljina u dužini od 7 km. Sastoji se od dva objekta, koji raspolažu sa 333 sobe odnosno 650 ležajeva u dvokrevetnim, jednokrevetnim, trokrevetnim sobama i nekoliko apartmana, restorana i barova i prostranim terapijskim blokom, gdje se pacijentima omogućava prevencija, liječenje i rehabilitacija.

Faza 2

5 http://putovanja.aladin.info/crna-gora/igalo/177529-jesen-zima-na-moru-dr-simo-milošević

Dr Goran Radović


Kompleks Faza II je raskošno zdanje rasprostranjeno na 50 000 m2, u potpunosti klimatizovano, sa 417 komfornih soba i apartmana sa balkonima. Većina soba ima pogled na more. Sve sobe su opremljene klima uređajem sa individualnim podešavanjem, telefonom, TV-om i frižiderom, te svakom gostu pružaju idealne uslove za odmor i rekreacijuU okviru ovog objekta Institut Igalo raspolaže sa brižljivo planiranim terapijskim prostorom, poliklinikom, specijalističkim ambulantama i laboratorijom. II Faza posjeduje i dva restorana (kapaciteta 150 do 600 mjesta) i četiri aperitiv bara. Ishrana u restoranu je na bazi švedskog stola, uz mogućnost dijetalne ishrane prilagođene zdravstvenim potrebama gosta. U okviru Sportsko-rekreativnog centra na raspolaganju su Vam: sportski bazen (33x25m), sauna, stoni tenis, fitnes kabinet, kuglana. Za organizovanje kongresa, konferencija, seminara, poslovnih i drugih susreta u skladu s Vašim željama, Institut Igalo Vam stoji na raspolaganju sa kongresnom i 1 većom salom od 300 sjedišta, i 3 manje sale kapaciteta od 25 – 100 sjedišta, kao i potrebnom tehničkom opremom. Ovdje je smješten i salon ljepote ,,Beauty,, gdje se možete prepustiti uživanju, u kojem Vam naši profesionalni kozmetičari, uz pomoć biranih preparata i moderne opreme, nude priliku da ugodite sebi kroz različite tretmane lica i tijela (masaže, pedikir, manikir, regenerativne kupke, različite moderne tehnologije čišćenja i obnavljanja ćelija kože, dreniranje, i sl).6

3.1 Banjski turizam u Srbiji i regionu

Prirodne ljepote i turističke prednosti koje posjeduje Republika Srbija, moraju se maksimalno intenzivirati u postojećim turističkim centrima, i iskoristiti za razvoj novih turističkih centara. Srbija raspolaže sa preko 100.000 ležajeva, od kojih je 37% u banjskom, 21% u planinskom turizmu, 13% uglavnom gradu Beogradu, a 22% se nalazi u seoskom, tranzitnom, lovnom, riječnom, jezerskom, kulturno-istorijskom turizmu. Srbija je sa svojom turističkom ponudom imala; dugogodišnje odsustvo sa medjunarodnog turističkog tržišta. Ono što je još karakteristično za period sve do 2000. godine jeste nedostatak infrastrukture, nepostojanost saradnje sa inostranim organizatorima putovanja, nedovoljna poznatost Srbije kao turističke destinacije, opadanje kvaliteta turističke usluge, loš imidž....

6 http://igalospa.com/me/priroda.html

Dr Goran Radović


Srbija ima turističke potencijale i zalaže se za primjenu koncepta održivog razvoja, što je izuzetno bitno s obzirom na postojeće resurse i mogućnost za dalju turističku izgradnju.Srbija je zemlja koja u zdravstvenom turizmu ima tradiciju dužu od 160 godina. Ljekovita voda, blato i čist vazduh su potencijal, kojim raspolaže. Zato su banje u Srbiji sve popularnije medju strancima. Bilo je gostiju iz Francuske, Rusije, Grčke, Italije... Ipak, u privlačenju većeg broja stranaca, Srbija je tek na početku, iz prethodno navedenih razloga. Sa više od 140 termo-mineralnih izvora i 40 banja i raznolikošću mineralnih i termalnih izvora, Srbija se ubraja medju najbogatijeg zemlje u Evropi. Njihova ljekovitost je bila korišćena još u doba Rimljana. Banje su se razvijale kao uredjene oaze zelenila i tišine. Uglavnom se nalaze u dolinama ili na padinama brda, okružene šumama, pašnjacima i voćnjacima. Njihov prirodni pejzaž dopunjen je njegovanim ambijentom, parkovima i šetalištima. Moderni smještajni objekti, sportski tereni, parkovi i bazeni, predstavljaju poseban zdravstveni, odnosno, turistički sadržaj banja. Zbog pogodnih geografskih i klimatskih uslova, blizine planina, zelenila i čistog vazduha, banje su i kulturno-zabavni i sportsko-rekreativni centri.Od centara zdravstvenog turizma u Srbiji je potrebno izdvojiti: Jošaničku banju, Vranjsku banju, Matarušku banju, Vrnjačku banju, Sokobanju itd. Sve ove banje imaju sopstvena prirodna svojstva koja su uključena u turističku ponudu, u okviru zdravstvenog turizma Srbije. U Srbiji postoji „Udruženje banjskih i klimatskih mjesta", koje predstavlja najreprezentativnije tijelo u razvoju banja u Srbiji. To je organizacija formirana 1970. godine, sa 77 članica iz 39 banjska i klimatska centra.7 Udruženje banjskih i klimatskih mjesta Srbije predstavilo je svoje članice - banje i klimatska mjesta na 40-om sajmu turizma u Novom Sadu, koji se održavao od 09. do 12. oktobra 2007. godine. Ovom prilikom se na jednom mestu predstavilo sve do sada uradjeno i projektovano, od poboljšanja uslova smeštaja do novih programa i sadržaja za prevenciju, liječenje i rehabilitaciju. Zbog sve većeg učešća banja i klimatskih mjesta u ukupnom broju turista i ostvarenih noćenja u Srbiji, jedan dan na Sajmu bio je posvećen banjskom turizmu. Poseban značaj štavljenje na novom segmentu banjske ponude wellness i spa programima, što predstavlja poruku za 21. vijek.8

Vrnjačka banja

7 Marković Lj., 1980. god., Beograd, Banje Jugoslavije8 Stanković S., 2009.god., Banje Srbije, Beograd

Dr Goran Radović


Položaj i priroda

Vrnjačka banja se nalazi u Vrnjačkoj kotlinici kompozitne doline Zapadne Morave i sjevernom podnožju planine Goč(1147 m), nadmorske visine 210-300 metara.Tipično je banjsko naselje sa manjom, uglavnom kompaktnom urbanom cjelinom ali i zgradama u slobodnom prostoru. Ovo čuveno liječilište je utonulo u sump podnožja Goča i zelenilo lijepo uređenog banjskog parka. Pošto se nalazi u središtu Srbije, lako je pristupačno iz svih pravaca i dobro povezano sa Beogradom, Nišom, Skopljem, Prištinom, Novim Sadom, Valjevom, Zaječarom. Podneblje banje je prijatno, bez naglih temperaturnih promjena i jačih vjetrova, vrućina i magli.

Posjeta i smještaj

Vrnjačka banja radi već preko 100 godina. Ona je sada odmaralište, liječilište i turističko mjesto. Ljeti je puna gostiju, a u polusezoni često je domaćin raznih skupova, ekskurzija i sportskih ekipa. Poslednji godina u banji godišnje boravi oko 150 000 ljudi. Ona ima vise od 20 000 ležaja.Prva zvanična sezona u Vrnjačkoj Banji otvorena je prvog jula 1870. godine i trajala je mesec dana. Tada se u Banji liječilo oko stotinu ljudi, uglavnom iz okoline - Kraljeva, Kruševca, Trstenika, Kragujevca, Čačka ... U lečilište je svakodnevno dolazio iz Trstenika prvi banjski lekar F. Ribnikar, radi pregleda bolesnika. Poseta se stalno povećavala, pa je Banju 1908. godine posetilo oko 15.000 obolelih. To je za ono vreme bila rekordna poseta medju evropskim banjama; tada je Vrnjačka Banja po broju posetilaca bila na trećem mestu u Evropi, iza Karlovih Vari i Višija.

Dr Goran Radović


U Banji ima oko 400 hotela, vila i privatnih zgrada, koji su u glavnoj sezoni (majseptembar) puni gostiju. Noviji reprezentativni hoteli su »Fontana«, »Slavija« i »Breza«, a stari modernizovani hoteli su »Zvezda«, »Sloboda«, »Park«, »Srbija« drugi. Vrnjačka Banja ima veliki i lijepo uredjeni park, (80 ha) šetališne staze i asfaltne puteve. Ustvari, cijelo naselje predstavlja šetalište u parku i šumi. U središtu Banje je Čajkino brdo (izmedju dolina Vrnjačke rijeke i Lipovačkog potoka) sa starom crkvom, školama, sportskim terenima i većom pozornicom. Cvijetne rundele, stabla četinara i lipe i ukrasno šiblje daju lječilištu zeleno-cvetni dekor pa gosti imaju utisak stalnog boravka u cvećnjaku, bašti, šumi. Banja ima bioskopsku dvoranu, ljetnju baštu, otvorenu pozornicu, koncertnu dvoranu, biblioteku, čitaonicu. Pored sportskog plivališta u »Borjaku«, postoje i tereni za male sportove naspram Prijemnog centra i u »Raju« fudbalski stadion. Banjski gosti često posjećuju Goč sa hotelom »Beli izvor«, i dva planinarska doma. Šumom obrasla planina ima i dobre smučarske terene.9

Klasifikacija mineralnih izvora

Na osnovu organoleptickih osobina (boje, mutnoce), mineralizacije, ph vrednosti, hemijskog sastava, sadržaja ugljen-dioksida i temperature možemo reci da je: Topla voda bezbojna, prozračna, natrijum hidrokarbonatna, slabo mineralizovana, slabo kiselog ph, slabo kisela homeoterma (T=36,6°C). Voda sa izvora Snežnik je slabo žuta, prozracna, natrijum, kalcijum, magnezijum hidrokarbonatna, slabo mineralizovana, slabo kiselog ph, slabo kisela, hladna (T=16,8°C). Voda sa izvora Slatina je žuta, slabo mutna, natrijum hidrokarbonatna, slabo mineralizovana,slabo kiselog ph, ugljenokisela, srednje koncentracije, hladna (T=14,0°C). Voda sa Jezera je slabo žuta, prozracna, natrijum hidrokarbonatna, slabo mineralizovana, slabo kiselog ph, slabo kisela hipoterma (T=25,5°C). Voda sa izvora Beli Izvor je slabo žuta, prozracna, natrijum, kalcijum hidrokarbonatna, slabo mineralizovana, slabog kiselog ph, slabo kisela, hipoterma (T=29,5°C). Voda sa izvora Borjak je slabo žuta, slabo mutna, natrijum, kalijum hidrokarbonatna, slabo mineralizovana, slabo kiselog ph, slabo kisela, hladna (T=16,0°C).10

9 http://www.vrnjačkabanja.co.rs

Dr Goran Radović


Izvor Topla voda

Topla voda je najstariji i najpoznatiji izvor mineralne vode, koji je sudeći po slučajnim arheološkim nalazima, bila poznata još u praistoriji, a potom korišćena i u rimskom periodu od I do IV vijeka naše ere. Po predanju i turci su koristili ove vode, a njihovim odlaskom iz ovih krajeva ljekoviti izvori su zatrpani, jer im je turski kulum i zulum dojadio. Otkriće mineralne vode u novije vrijeme vezuje se za izlečenje bolesnog konja vrnjačkog paroha Hadži Jeftimija Popovića. Prvu hemijsku analizu uradio je baron Herder 1835. godine, a osnivanjem "Osnovatelnog fundatorskog društva kiselo vruće vode u Vrnjcima" počinju nove kaptaže. Godine 1883. podiže se Kursalon, a 1892. prvo zidano kupatilo, a posle kaptaža 1924. paviljon sa centralnim izvorom i Termomineralno kupatilo. Za dobijanje nove količine vode od 1932-37. godine pristupljeno je dubinskim bušenjima. Nova biveta podignuta je 1975. godine. Voda spada u grupu alkalnih ugljenokiselih homeotermi. Temperatura joj je 36,5°C.

Slika 2. Izvor Topla voda

Izvor Snežnik

Snežnik - Iako se za izvore "Snežnika" znalo još krajem 19. veka, oni nisu korišceni sve do 1916. godine, kada je na zainteresovanost austrougarskih oficira izvorište ocišceno, a na izvor je postavljena lula. Završetkom Prvog svetskog rata i ova voda je pocela da se upotrebljava za lecenje. Zahvalna za izlecenje uciteljica Darinka Cavdarovic Telebakovic 1920. godine je uredila izvor i podigla cesmu. Povecane potrebe za ovom vodom uslovile su da se uskoro izvrši rekaptaža. Nad 10 Zečević B.,2004 god., Menadžment u banjskom turizmu i specijalni programi u banjama, Vrnjačka banja: Turistička berza

Dr Goran Radović


izvorima su postavljene bivete sa drvenim nadstrešnicama. Cesme su bile ispod nivoa okolnog terena pa se u izvor silazilo ili su vodu dodavale za to zadužene devojke. Godine 1978/80. je za potrebe nove bivete izvršena rekaptaža, a stari paviljoni zamenjeni bivetom. Voda spada u grupu alkalnih-zemnoalkalnih ugljenokiselih akrotopega. Temperatura joj je 17°C.

Slika 3. Izvor Sneznik

Slatina - Za vodu "Slatina" se zna još od kraja 19. vijeka ali je kaptaža izvedena tek 1923. godine kada je na izvorištu postavljena lula. Godine 1937. izvršena je rekaptaža i izgraden je paviljon nad česmom koji je vodu dobijao sa izvora zvanog "Lula", dok se drugi izvor zvani "Zid " nalazio u zidu paviljona. Od daleke 1937. do 1978. godine nije bilo istražnih radova na nalazištu mineralnih voda "Slatina". Te godine su postavljene istražne bušotine, a novo otkrivene vode su 1984. godine cjevovodima dovedene do starog bunara gde se miješaju i ističu na tri česme u novopodignutoj biveti. Voda spada u grupu alkalnih-zemnoalkalnih akrotopega. Temperatura joj je 14ºC.

Dr Goran Radović


Slika 4. Izvor Slatina

Jezero - Sa lijeve strane Vrnjačke rijeke u udolini izmedu "Snežnika" i "Slatine", pored malog jezera, 1978. godine otkrivena je termomineralna voda "Jezero". Na izvorištu je postavljena česma, a nastavku radova pristupilo se 1985. godine kada je desetak metara od prve, napravljena nova bušotina. Voda se jedno vrijeme koristila na česmi u drvenom zastakljenom paviljonu, a potom je 1989. godine, na samom bazenu, pored jezera, podignuta nova moderna biveta. . Mineraloški sastav, pH vrijednost i temperatura indikuju ovu vodu da se može koristiti kao pomoćno sredstvo u terapiji brojnih oboljenja.Temperatura je 26,4°C i pH vrijednost je 6,7.

Slika 5. Izvor Jezero

Istorija Vrnjačke Banje

Istorija korišcenja vrnjackih mineralnih voda seže u duboku prošlost, u vreme kada su ove prostore naseljavali keltski Skordisci. Posle rimskog osvajanja Balkana u poslednjim vekovima stare ere i nekoliko vekova nove ere mineralne vode su korišcene za pice i kupanje, o čemu svjedoči pronadeni rimski izvor prilikom kaptaže Vrnjačke tople mineralne vode 1924. godine i mnoštvo novčića sa

Dr Goran Radović


likovima rimskih imperatora. Vrlo je vjerovatno da se u srednjem vijeku za ljekovitost vrnjačkih voda znali i novonaseljeni Sloveni. Posle turskog osvajanja Balkana gotovo da nema podataka da su vrnjačke mineralne vode bile u upotrebi, izuzev u nekoliko nepouzdanih legendi koje govore o tome da su krajem svoje vladavine Turci ipak znali za ljekovitost vode i da su ih kao takve koristili.Po oslobadanju od Turaka početkom 19. vijeka knjaz Miloš je najmio saksonskog geologa barona Herdera da ispita mineralne izvore u Srbiji pa je tako ispitana i vrnjačka topla mineralna voda. Postoje pouzdani podaci da su mještani sela Vrnjaca i okoline sredinom 19. veka koristili toplu mineralnu vodu za liječenje; za kupanje i pice koristio ju je i žički vladika Janja. Ipak istorija moderne banje u Vrnjcima vezuje se za 1868. godinu, kada je kruševački okružni nacelnik Pavle Mutavdžic sa nekolicinom dobrotvora i videnijih ljudi iz Kruševca, Karavnovca (Kraljeva) i Trstenika formirali Osnovatelno fundatorsko društvo kiselo-vruće vode u Vrnjcima. Iste godine izvršena je kaptaža dva izvora tople mineralne vode i počelo se sa izgradnjom banjskih objekata, prije svega kupatila. Prva sezona naredne 1869. godine potvrdila je opravdanost osnivanja jednog takvog udruženja i perspektivu nove banje. Posle nekoliko godina stagnacije zbog nedostatka sredstava za izgradnju lijecilišta, a pomalo i nebrige države, osamdesetih godina, kada banja u Vrnjcima prelazi u državne ruke, a narocito posle izgradnje vile generala Jovana Belimarkovica, namjesnika kralju Aleksandru Obrenovicu, Vrnjacka Banja pocinje da se razvija u moderno liječilište. Godine 1885. počela je da radi Narodna gostionica Koste Petrovića-Rakice kao pravi ugostiteljski objekat. Preduzimljivi ljudi iz okolnih gradova podižu svoje vile i pansione, ureduje se centralna banjska zona, a sredinom devedesetih godina sačinjen je prvi regulacioni plan Vrnjačke Banje.

Banja Koviljača

Skrivena u zelenilu jednog od najlepših i najvećih parkova u Srbiji, na desnoj obali donjeg toka Drine, u podnožju planine Gučeva (779 m) 6 km od Loznice, 80 km od Valjeva i 144 km od Beograda.Banja Koviljača ima više izvora sumporovite (19°-28° C) i gvožđevite (14:–15° C) vode, koje se u lečenju koriste kupanjem, pijenjem i orošavanjem.Koristi se i sumporovito blato – spravlja se u posebnim bazenima, u kojima se čuva po 2-3 godine. Gvožđevite vode su radioaktivne (5,9-6,8 MJ).Vode

Dr Goran Radović


Banje Koviljace pogoduju u lečenju povreda kostiju, neuroloških i oboljenja mišića.Uglavnom su u Koviljači su neki apartmani i sobe opremljeni na starinski način kao što se vidi na slikama, sastoje se od predsoblja, sobe i kupatila, kupatila su takodje specifična jer su opremljena na karakterističan način, takodje postoje bazeni i posebna kupatila za rekreaciju.

Slika 6. Banja Koviljača

Zbog karakterističnog mirisa vode, a prema zapisima putopisa koji su te prostore pohodili početkom XIX veka, u davnašnja vremena jezero je nazivano Smrdan, pa je i prvi naziv banje bio Smrdan Banja.Mada se Koviljača pominje 1533. kao selo u tadašnjoj nahiji Bohorin, Banja Koviljaca je bila zapuštena do polovine XVII veka, kad su Turci njenim vodama poklanjali veću pažnju; okupljali su se oko izvora, veseleći se i odmarajući se.

Hoteli u Banji Koviljača

Početkom XIX veka nije bilo uređenih kupališta, ali se Koviljača već ubrajala u poznata prirodna lečilišta, o čemu, zapisima iz 1827, svedoči i Vuk Karadžić.Samo tri godine kasnije podignut je prvi objekat za smeštaj gostiju „sa deset soba“ i jedna zgrada „kao opšta kujna“. Iste godine ovo lječilište dobija prvog sezonskog

Dr Goran Radović


banjskog lekara. Sve to doprinosi intenzivnijoj izgradnji banjskog naselja, pa se sedamdesetih godina XIX veka Banja Koviljača ubraja u važnije banje u Srbiji. Lekovitost ovih voda je 1862. ispitivao u Beču i poznati balneolog dr Linder-Majer i visoko ih ocenio.Kasnije analize potvrdile su izuzetnu lekovitost sumporovitih voda i svrstale ih uz najpoznatije slične banje Evrope.

Slika 7. Banja Koviljača

ATOMSKA BANJA, MAKEDONIJA

Specijalna bolnica za rehabilitaciju pored vrhunskih zdravstvenih usluga svojim gostima nudi vrlo kvalitetan smeštaj. Specijalna bolnica za rehabilitaciju "Gornja Trepča" raspolaže sledećim smeštajnim kapacitetima: -Stacionar sa 102 postelja u jednokrevetnim,dvokrevetnim, visekrevetnim sobama i apartmanima -nov objekat "Vujan" sa 122 ležaja u jednokrevetnim i dvokrevetnim sobama i apartmanima -bungalovi sa 45 postelja -wellness blok sa apartmanima i kompletnim wellness programom.Ljubaznom uslugom ugostiteljskih radnika bićete usluženi ukusnim specijalitetima iz domaće kuhinje restorana koji raspolaže salom sa 160 mesta i terasom od 60 mesta. Uz izuzetnu ljubaznost i gostoprimstvo Atomska Banja posreduje u

Dr Goran Radović


smeštaju gostiju u objekte privatnog smeštaja koji raspolažu sa ukupno 3000 ležaja, i koji se nalaze u neposrednoj blizini izvora.

Slika 8. Atomska Banja

3.2 Zdravstveno-turistička funkcija

Posebna pažnja je posvećena razvoju turističke funkcije, ekspanziji urbanog jezgra, povećanju smještajnih kapaciteta i determinisanju komplementarnih vrijednosti i aktivnosti sa ciljem stvaranja mogućnosti za atraktivan i aktivan odmor u banji i njenom okruženju; rezultat je moderna banjska posjeta kako ljudi sa zdravstvenim problemima, koji dolaze da ih uz pomoć medicinskog osoblja i tretmana na što brži i efikasniji način riješe, tako i ljudi koji žele da dožive nezaboravan odmor i rekreaciju i uživaju u svom miru i tišini, a uz to i posjete mnoge kulturno-istorijske znamenitosti.Ovo se postiže modernizacijom liječilišnih centara koji danas izgledaju kao klasični hotelski kompleksi sa stručnjacima iz različitih oblasti medicine, kao i primjenom savremenih metoda i tehnologija namjenjenih odmoru i liječenju. Banje se danas nazivaju wellness centrima odnosno reklamiraju se kao mjesta na kojima možete produžiti mladost (za razliku od proslih vremena kada su se reklamirale kao mjesta koja čine starost ugodnom).

Dr Goran Radović


4. Principi grupisanja hotelskih prostora

Hotelski prostori se grupisu prema slozenosti na:1. grupisanje po horizontali2. grupisanje po vertikali3. grupisanje po gabarituUglavnom vecina hotela je gradena kombinacijom ovih grupa tako da ce o pojedinostima biti rijec u daljem kontekstu.

4.1 Grupisanje po horizontali

Grupisanje po horizontali se primjenjuje za hotele sa malim kapacitetom, kao i za hotele ciji gradevinski teren nije uzan jer nije potrebno da se objekat razvija odozdo prema visini. Funkcionalno rijesenje prostorija je relativno lako i jasno, a uopste struktura i tehnicko uredenje hotela moze da se rijesi jednostavno.

Šema br.1- Grupisanje prostora paviljonskog tipa

Ima i hotela veceg kapaciteta koji su projektovani po horizontali. U takvom slucaju grupisu se obicno prostori paviljonskog tipa da bi se izbjegao suvise dug unutrasnji saobracaj. Ovakav tip grupisanja je pogodan zbog toga sto se objekat moze graditi iz nekoliko faza.

Dr Goran Radović


4.2 Grupisanje po vertikali

Vecina hotela koji su projektovani po vertikali nalaze se u gradovima. Nije slucajno sto su mnogi gradski hoteli ovako projektovani, jer uvijek nema dovoljno povrsina za gradnju. Treba na ogranicenoj povrsini terena graditi hotel velikog kapaciteta ili ga graditi na terenu u nagibu, gdje je nemoguce razvijati objekat po horizontali. Ali bez obzira na ogranicene uslove, objekat odredenog kapaciteta, ciji su prostori grupisani po vertikali, uvijek je graditi ekonomicnije nego objekat po horizontali.

Prednosti ovakvog gradenja hotela su:povrsina terena moze da bude manja,instalacioni sistem (vodovod, grijanje, elektrika) je relativno intezivan, povrsina fasadnih zidova je smanjena sa odredenim prostomim gabaritom, tako da je i prostoma energija smanjena, unutrasnje kretanje je takode skraceno.

Grupisanje prostorija hotela"Ambasador",Opatija

Ima hotela velikog kapaciteta koji zbog odredenih okolnosti ne mogu da se podizu po vertikali, pa se zbog toga razvijaju po horizontali.Kao primjer hotela koji je grupisan po vertikali uzela sam hotel "NikSic" u Sutomoru i hotel "Ambasador" u Opatiji. U kicmi hotela su komunikacije ( stepenista, liftovi, hodnici) a na spratu lijevo i desno su smjestajni prostori. Osim prednosti, ovaj tip hotela ima i svoje nedostatke. Za razvoj turizma znacajni su i neki faktori: mogucnosti za rekreaciju, prirodniambijent i human a atmosfera. Za neke objekte ovakvog tip a, ekonomicnost ima prednost, ali je zanemaren humani aspekt. Ima vise svijetlosti, a intimnost je manja. Osim toga za hotel ovakvog tipa postoji i jedan veliki problem,

Dr Goran Radović


a to je njegovo prilagodavanje okolini. Zato prilikom projektovanja treba imati u vidu ekonomicnost, zahtjeve funkcionalnosti, prilikom grupisanja prostorija i potrebu uskladenosti objekta sa okolinom.

Jedan od metoda pristupa projektovanju je da se umjesto jednog visoko smjestajnog predvidi nekoliko niskih objekata praviljonskog tipa, da bi se izbjegle suvise duge unutrasnje komunikacije. Taj princip se primjenjuje kada su u pitanju hoteli visokih kapaciteta.

4.3 Grupisanje po gabaritu

Slozeni objekat je podijeljen na tri grupe prostorija, ne samo po horizontali ili vertikali, nego i po gabaritu. U stvari, vecina hotel a je tako komponovana da je prilagodena uslovima koji su uvijek kompleksni i usko povezani (okolina, teren, saobracajna mreza,kapacitet sadrzaja itd). Upravo zbog toga tesko je rijesiti sve probleme samo na horizontali ili vertikali.11

Slika 9. Hotel Kanin

Hoteli radeni po gabaritu su uglavnom hoteli velikog kapaciteta, mada i mnogi mali primorsko-odmarališni hoteli radeni su upravo po ovom principu kao na primjer hotel “Imperia” koji se nalazi na Velikoj plaži u Ulcinju. Postoji i mogućnost kombinacije vertikalegabarit i horizontale-gabarit. Kao primjer kombinacije vertikala-gabarit možemo navesti hotel "Forza Mare" u Kotoru.

11 Fang,B.,op.cit

Dr Goran Radović


5. Osnovne grupe prostora banjskih hotela

Banjski hoteli se kao i drugi hotelski objekti sastoje iz tri osnovne grupe prostora: 1.Društveni prostori2.Ekonomski i tehnički prostori i 3.Smještajni prostori

Svi ovi prostori su funkcionalno povezani u jednu cjelinu i svi hoteli bez obzira na karakter i kategoriju moraju da sadrže ove tri grupe prostora. Ovi prostori treba da budu odvojeni ali da su i dobro medjusobno povezani. Takodje, posebno treba voditi računa o sledećim stvarima:

1.Sanitarno-higijenskim uslovima2.Praktičnosti i ekonomičnosti3.Tehničkim karakteristikama hotela4.Udobnosti i ugođaju

Primjena standarda i postulata održivog razvoja u urbanizaciji ambijenta wellness hotela, u skladu sa raspoloživim i prostorno raspoređenim resursima, treba da se odnose na:-liječilišne objekte treba razdvojiti od objekata za rekreaciju;-objekti za rekreaciju treba da su tipski namijenjeni određenom segmentu turista sa vrhunskom uslugom i komforom, bazenima i kupatilima sa termomineralnom vodom;-bazeni i kupatila treba da su arhitektonski i estetski urađeni sa različitim stilovima i načinima korišćenja termomineralnih voda, kao turski, japanski, moderni i sl;-uz objekte koji koriste termomineralne vode treba da se nalaze i drugi objekti za zabavu i razonodu;

5.1 Analiza prostora za društvene aktivnosti kod banjskih hotela

Ovi prostori u banjskom hotelu se mogu podijeliti na:1.prijemni prostor2.trgovački prostori i ostali servisi3.prostori za razonodu

Dr Goran Radović


4.prostori za ishranu5.prostori za rekreaciju i i prostori sa banjskim sadrzajima

Prijemni prostor je prostor u koji gosti hotela prvo ulaze i gdje se odvijaju razgovori za smještaj i informacije, dočekuju gosti itd. Preko ovog prostora odvija se cjelokupni promet gostiju. Prijemni hol mora biti tako projektovan da omogući gostima lak pristup smještajnim i ostalim društvenim prostorima, znači-prvenstveno mora biti pregledan. Dizajn treba da bude u skladu sa dizajnom recepcije da odiše svježinom i prijatnom atmosferom.Recepcija mora biti smještena:

1.Da je gost vidi čim stupi u predvorje2.Mora imati vezu sa portirnicom3.Mora imati vezu sa blagajnom

Trgovački prostori i ostali servisiU banjskim hotelima postoje trgovački prostori i ostali servisi. Tu su najčešće: prodavnice štampe, suvenira, apoteka,pošta...

Prostori za razonoduKod banjskih hotela prostori za razonodu podrazumijevaju TV salu, prostorije za društvene igre, biblioteku..., gdje se gosti okupljaju radi druženja.

Prostor za ishranuU ovim hotelima su restorani uglavnom pansionskog tipa. Koji je karakterističan po tome što ima posebni dijetetski režim ishrane za pojedine kategorije korisnika.Ovdje preovlađuje klasičan način usluživanja to jest direktno posluživanje na tanjiru ( a ne na bazi švedskog stola).Postoji i mogućnost da se gostu odnosi obrok u sobi.

Prostori za rekreaciju i banjski sadrzajiOvi prostori podrazumijevaju opuštanje u đakuziju, bazenima i kupatilima sa termomineralnom vodom, salone za masažu sa raznim esencijalnim uljima, korišćenje blata za ubrzanje cirkulaciju i fitnes centre. Pored toga ovi hoteli mogu imati školu tenisa, plivanja,jahanja,košarke... Najvažnije je da imaju uređene staze, kojima se može šetati do obližnjih izletišta, što pruža uslove za pravu rekraciju.

5.2 Analiza smještajnih prostora banjskih hotela

Dr Goran Radović


Smještajni dio obično zahvata 45-70% ukupne površine hotela. Zato je kompaktnost smještajnog dijela važan faktor. Smještajni dio treba da je funkcionalno određen i jasan. Sve prostorije u kojima se zadržavaju ili borave gosti moraju imati obezbjeđeno grijanje, osim onih ugostiteljskih objekata koji posluju u ljetnjem periodu.Kada je u pitanju smjestajni dio hotela, njega cine:-Sobe za goste-Sobe za sobarice -Druge pomocne sobe (prostori, skladista za rublje)-Komunikacije ( stepeniste, liftovi, hodnici)

Soba za gosteSoba za goste je osnovna trzisna kategorija na cijoj se prodaji zasniva komercijalni karakter poslovanja hotela. Treba da bude izgradjena i dizajnirana tako da zadovolji bioloske, kulturne, socio- psiholoske potrebe gostiju, a da istovremeno odrazava kategoriju i stil enterijerskog uredjenja hotela. Usluga koja se pruza u hotelskoj sobi daleko je kompleksnija od nocenja u toj sobi. Zato, pri projektovanju, uredjenju i opremanju hotelske sobe treba prevazici stanoviste da ce gost samo prenociti u hotelskoj sobi.

Unutrasnja prostorna organizacija hotelske sobe mora imati polaziste u njenoj poli funkcionalnosti, odnosno mogucnosti zadovoljenja razlicitih potreba gostiju.

U svakoj sobi treba da postoje slijedeci prostori: 1. za nocenje2. za individualni rad i odmor3 za higijenske potrebe

Ovi prostori se dalje mogu podijeliti na sledeće: a) ulazni diob) prostor za spavanjec) prostor za higijenud) prostor za odmor, gledanje TV-ae) prostor za rad i pisanje

Soba za sobarice

Dr Goran Radović


Ove sobe su najcesce locirane tako da budu neprimjetne, obicno pri kraju hodnika.Osim prostora u sobi koji sluzi kao prirucni magacin, ove sobe sluze kao gardaroba, i za odmor sobarica. To je jako bitno jer svaka soba ima mogucnost room service-a i to 24 sata.

Druge pomocne sobeOve sobe sluze kao prostor za pripremu usluge room servica-a kao mini kuhinja, skladiste za rublje i slicno.

KomunikacijeHodnici i stepenice - U drustvenim prostorijama hodnici su gubitak prostora, pa se cirkulacija treba obavljati kroz prostore koji su pogodni i za druge namjene- foaeji, prodavnice ili glavna predvorja. Hodnici koji vode do soba moraju biti odvojeni zbog komfora, privatnosti i radi smanjenja buke. Podovi su od razlicitih materijala, vazno je da nisu klizavi ni kada su vlazni, a prekrivaju se da se ne bi cule koraci.

Liftovi - U savremenim hotelima, liftovi su važniji od stepeništa zato što: -gosti brže stižu na spratove-ne umaraju se -posluga brže stiže-istovremeno se prevozi više osoba-olakšavaju se prometi u velikim objektima

5.3 Analiza ekonomsko-tehničkih prostora banjskih hotela

Ekonomsko-tehnički prostori u banjskim objektima namjenjeni su isključivo zaposlenima u hotelu.Hotelski objekat svojim ekonomsko-tehničkim dijelom obezbjeđuje osnovne usluge kao i bolje uslove rada. Smatra se da je ovaj dio najkomplikovaniji koji treba da zadovolji dosta najsitnijih tehnoloških i tehničkih zadataka.

Ekonomsko- tehnički dio hotela čine: -ekonomski ulaz-kuhinja s pratećim prostorom-magacini-posebne prostorije (prostori za servise)

Dr Goran Radović


Kuhinja

Od svih usluznih oblasti u hotelu kuhinja i srodne oblasti za priremanje hrane zahtjevaju najviše pažnje dizajnera, djelimično zbog integracije mehaničkog, električnog i vodovodnog sistema sa postavkom same opreme u kuhinji. Dizajnerski tim mora da isplanira kuhinju tako da sve aktivnosti vezane za hranu budu locirane u blizini, da su zajedno i da razdaljina između kuhinje i nekoliko isturenih odjeljaka bude najmanja moguća. Kuhinja je veoma slozen dio hotelskog pogona i njena složenost raste sa kategorijom i opstim komforom. Pri izboru položaja kuhinje, treba voditi računa i o sirenju neugodnih mirisa. Zbog toga, kuhinju nije preporučljivo smještati u prizemlje hotelskog trakta, odnosno riješavati tako da dominantni vjetrovi i strujanja nanose mirise.

Funkcionalni zahtjevi ekonomsko-tehničkog dijela:

1. Površina i raznovrsnost sadržaja zavisi od kategorije i kapaciteta hotela2. Prostori treba da se grupišu prema funkciji i da se ne ukrštaju3. Položaj svakog odjeljka treba da je u skladu sa funkcionalnom podjelom i

povezanosti prostora4. Korišćenje prostora treba da bude optimalno i efikasno5. Pravac kretanja robe i osoblja treba da bude logično regulisan, najkraćim

putem i bez poteškoća

Funkcionalni zahtjevi svakog prostora treba da se detaljno i precizno odrede i da se predvidi njihov razvoj.

Zaključak

Crna Gora ima ogoman potencijal i perpektivu za razvoj banjskog turizma, neiskorišćene i dobro očuvane prirodne resurse na kojima bi mogli da se izgrade

Dr Goran Radović


veliki banjski centri, naročito na sjevernom dijelu Crne Gore. Poznato je da su hotelski objekti u većini gradova na sjeveru Crne Gore u ljetnjem periodu djelimično ili potpuno prazni, pa bi se samom izgradnjom i razvojem banjskog turizma u tom dijelu situacija značajno poboljšala. Sve veći broj ljudi kojima su banje neophodne ne bi morao odlaziti na jug Crne Gore ili čak u zemlje u okruženju, već bi imao mogućnost liječenja i odmora u svojoj neposrednoj blizini. Razvojem banjskog turizma u sjevernom dijelu, ujedno bi došlo do razvoja planinskog turizma u ljetnjem periodu, samim dolaskom turista sa juga na sjever radi relaksacije od svakodnevne buke, gužve i urbanog života koji je neizbježan za vrijeme ljetnje sezone. Izgradnjom novih saobraćajnica na teritoriji Crne Gore stvara se mogućnost odlaska ljudi (omladine, sportista) u sjeverne dijelove u što kraćem vremenskom periodu, zbog kratkotrajnog odmora i pripremanja za nastavak svakodnevnih aktivnosti. Samim razvojem banjskog turizma i objekata uz postojanje mjesta za obavljanje društvenih aktivnosti, stvorila bi se mogućnost dolaska sportista i organizovanja raznih takmičenja, usled čega bi svi bili na dobitku.Prirodna ljekovita svojstva, kao dijelovi prirode, povoljno djeluju na očuvanje i unapredjenje zdravlja, poboljšanje života te na spriječavanje i liječenje različitih bolesti, oporavak i rehabilitaciju. Prednosti koje daju ljekovita svojstva voda i područja čine možda najvrjednije i najprivlačnija odredišta zdravstvenog turizma pri čemu se uz odmor pruža preventiva, liječenje i oporavak; ukratko - odmor i zdravlje.Banjski turizam treba posmatrati kao svjetlu budućnost i važno je da turistički radnici, banke i investitori prepoznaju ovaj aktuelni i perspektivni vid turizma i tako osvoje dio međunarodnog tržišta koji nam po svim predispozicijama pripada. Sve ono što se javlja kao posledica ovakvog pravca turističkog razvoja omogućava prosperitet u svakom pogledu, ne samo primorja kao destinacije već i države uopšte.

Literatura:

1.Kosar Lj.,Hotelijerstvo-teorija i praksa, Viša hotelijerska škola, Beograd, 2002.2.Marković J., 1980.god., Beograd, Banje Jugoslavije.

Dr Goran Radović


3.Radović G.,Turističko ugostiteljski objekti i hotelski inžinjering , Kotor, 2006.4.Stanković S.,2009.god., Banje Srbije, Beograd5.Štetić S., Dario Š., Miloš N., 2009.god., Menadžment turističke destinacije6.Zečević B., 2004.god., Menadžment u banjskom turizmu i specijalni program u banjama, Vrnjačka banja : Turistička berza.

Internet: 1. http://www.google.me/ 2. http://www.vrnjackabanja.co.rs/srpski/ 3. http://igalospa.com/me/priroda.html 4. http://putovanja.aladin.info/

Dr Goran Radović

http://putovanja.aladin.info/

http://igalospa.com/me/priroda.html

http://www.vrnjackabanja.co.rs/srpski/

http://www.google.me/

banjski hoteli.docx

Documents