Deel Deel

4

Banaliseer psychisch lijden nietJohan Braeckman is hoogleraar wijsbegeerte aan de UGent, An Ravelingien ethicusbij Bioethics Institute Ghent en Maarten Boudry wetenschapsfilosoof aan de UGent.

11 december 2015

83 shares

'Zullen we pas ingaan op de ultieme vraag om hulp als het leed onder een hersenscan isaangetoond?', vragen de auteurs zich af. ©getty images

In een open brief uitten tientallenacademici en zorgverleners hunbezorgdheid over de wettelijke regelingrond euthanasie voor ondraaglijkpsychisch lijden (DM, 8/12). Diebezorgdheid is ongetwijfeld goedbedoeld,maar niettemin misplaatst. Debriefschrijvers eisen een "objectieve"aanwijzing van de onomkeerbaarheid van

SHARE

Helaasis het lijden vansommige patiënten zodiep, dat het inwilligenvan hun verzoek ommedisch geassisteerd en

psychisch lijden, zoals een "organischletsel of weefselschade". Zij verwachten"factoren die onafhankelijk zijn van wat ersubjectief inzake de ziekte gevoeld engedacht wordt". Euthanasie op basis van"louter psychisch lijden" willen ze uit dehuidige wetgeving schrappen. Vooral hetwoordje "louter" is hier zeer betekenisvol. 

Het is volgens ons een misvatting dateuthanasie enkel bij zogenaamdlichamelijk lijden "verantwoord" is. De eisom lijden (en pijn) "objectiveerbaar" temaken, is een vreemde vorm vanpositivisme of sciëntisme. Moeten wepsychisch lijden waarvan mensenlangdurig en helder getuigen, niet ernstignemen zolang dat leed nietwetenschappelijk wordt hard gemaakt?Gaan we pas ingaan op de ultieme vraagom hulp als het leed onder een hersenscanis aangetoond? De briefschrijversmiskennen niet alleen de professionelecompetentie van de artsen en therapeutendie de diagnose stellen, maar willen deklok decennia terug draaien door depatiënt onmondig te verklaren over deaard en intensiteit van zijn of haar lijden.

pijnlooste overlijdenvanaf een bepaaldmoment het beste is watde zorgsector nog tebieden heeft

Uitzichtloos lijden

Vanzelfsprekend is lijden subjectief. Watanders? Als een persoon lijdt, dan is hij ofzij evident de enige die deze ervaringredelijk kan inschatten. Het lijden behoorttoe aan een subject. Deze subjectievedimensie miskennen, verraadt een gebrekaan empathie. De opmerking van debriefschrijvers dat ze "gealarmeerd zijndoor een toenemende banalisering vaneuthanasie op grond van psychisch lijden"is bijgevolg bedenkelijk. 

In een gesprek met Bart Schols in DeAfspraak (8/12) verwees Ariane Bazan,een van de initiatiefnemers van de brief,

ADVERTENTIE

Couldn't load plugin.

naar een artikel en het boek vanpsychiater Lieve Thienpont: "Libera me.Over euthanasie en psychisch lijden". Hetwerk van Lieve Thienpont maakte haarblijkbaar duidelijk dat euthanasie voorpsychisch lijden opnieuw verboden moetworden. Dat is erg merkwaardig, omdathet boek van Lieve Thienpont net maar alte duidelijk maakt hoe uitzichtloos desituatie is van diegenen die omwille vanpsychisch lijden euthanasie aanvragen.Het gaat om mensen die men vaak reedsvele jaren tracht te helpen, met allemogelijke middelen die de geneeskundeen de psychologische zorgverlening tebieden heeft. Sommige van die patiëntenzijn zo wanhopig dat ze overgaan totzelfdoding, met soms vreselijke enmensonterende gevolgen van dien. 

Denken de briefschrijvers dat dewetgever, en de artsen die bereid zijn omaan sommige (!) hulpvragen tegemoet tekomen, lichtzinnig omspringen met hetverzoek om waardig afscheid van hetleven te mogen nemen? Dat ze niet op dehoogte zijn van de mogelijkheden vandiverse therapieën en van de striktevoorwaarden voor euthanasie bijpsychisch lijden? Net omdat psychischlijden moeilijker meetbaar is, en eenspecifieke groep patiënten niet terminaalis, heeft de wetgever voor deze patiëntenal twee bijkomendezorgvuldigheidsvoorwaarden verbondenaan een euthanasieverzoek: een tweedeadvies van een psychiater en eenminimumwachttermijn van één maand.

Johan Braeckman. ©Diego Franssens

De briefschrijvers houden het bij eenalgemene beschouwing over het "hopelozegevoel" dat mensen bij depressie ervaren,dat voor hen "op geen enkele wijze inverhouding staat tot het werkelijkhopeloos zijn van een situatie". Maaruiteraard komt niet iedereen met eendepressie zonder verdere therapeutischeinterventie zomaar in aanmerking vooreuthanasie. Dat is evident. In de praktijkgaat het jaarlijks in ons land over eenvijftigtal personen, een uiterst kleinefractie van het aantal mensen dat eendepressie doormaakt. 

Dat de briefschrijvers het uitzichtlooslijden van deze kleine groep mensenwegwuiven als "louter subjectief", eengevoel dat nu eenmaal bij een depressiehoort, illustreert niet alleen een gebrekaan inlevingsvermogen maar bovendien ishet een paternalistische reflex: 'Jij denktdat je lijden uitzichtloos is, maar wij

An Ravelingien. ©rv

weten beter.' Overigens staat een acutedepressie (bv. door een rouwproces) dewettelijke voorwaarde van vrijwilligheidmeestal in de weg. Het gaat bij hetmerendeel van de euthanasie­aanvragenom andere mentale aandoeningen, somsin combinatie met langdurige, chronischeen therapieresistente depressie.

Het valse onderscheid tussenfysiek en psychisch lijden

De briefschrijvers vrezen dat de opvattingdat het uitzicht op de dood onderdeel vangoede zorg kan zijn, "het radicale faillietvan de mentale zorgsector" betekent. Dezeopmerkelijke uitspraak was enkeledecennia geleden nog een vaak gehoordebedenking in het euthanasiedebat, ookvoor fysiek lijden: "De dood is de vijandvan de geneeskunde, als een arts iemanduit zijn lijden verlost, betekent dat hetfalen van de medische zorg". Ondertussenweten we beter. Helaas is het lijden vansommige patiënten zo onpeilbaar diep,dat het inwilligen van hun verzoek ommedisch geassisteerd en pijnloos teoverlijden, vanaf een bepaald moment hetbeste is wat de zorgsector nog te bieden

heeft. Ariane Bazan en haar co­auteurszijn blijkbaar van mening datpsychiatrische patiënten nooituitbehandeld kunnen zijn. Dat komt eropneer dat psychiatrische patiënten geenrecht hebben om een behandeling teweigeren, wat geheel in strijd is met dewet op de patiëntenrechten.

De euthanasiewet steunt op enkelefundamentele filosofische principes overeen waardig levenseinde, waarin empathieen zelfbeschikking centraal staan. Er isgeen goede reden te bedenken waarommen patiënten die ondraaglijk psychischlijden, zoals ondubbelzinnig erkend doorbevoegde artsen en conform de wetgeving,minder ernstig moet nemen dan diegenendie zogenaamd "objectief lichamelijk"lijden. Overigens ervaren ook mensen meteen ongeneeslijke fysieke aandoeningpsychisch leed. Als we de logica van debriefschrijvers volgen, kan men bijgevolgde "ondraaglijkheid" van elke euthanasie­aanvraag betwisten, wat een aantastinginhoudt van de autonomie, en bijgevolg dewaardigheid, van om het even welkepatiënt die om euthanasie verzoekt. Netzoals de overgrote meerderheid vanzorgverleners vandaag de dag, is ook dewetgever in 2002 heus niet overhaast tewerk gegaan.

Maarten Boudry. ©rv

Johan Braeckman (hoogleraarwijsbegeerte, Universiteit Gent)An Ravelingien (ethicus, BioethicsInstitute Ghent)Maarten Boudry(wetenschapsfilosoof, postdoctoraalonderzoeker, Universiteit Gent)Etienne Vermeersch (gewezenvoorzitter van het RaadgevendComité voor Bio­ethiek)Wim Distelmans (prof palliatievegeneeskunde, VUB)Paul De Knop (Rector, VUB)Wouter Duyck (opleidingsvoorzitterpsychologie, Universiteit Gent)Freddy Mortier (ethicus, UGent)Marleen Temmerman(buitengewoon Hoogleraar,Universiteit Gent)Gwendolyn Rutten (voorzitter OpenVld)Jacinta De Roeck (gewezen senatoren voorzitter van LEIF Antwerpen)Serge Gutwirth (Professormensenrechten, VUB)Tony Van Loon (emeritusmoraalwetenschappen, VrijeUniversiteit Brussel)Jean­Jacques Amy (EmeritusHoogleraar Gynaecologie­

Verloskunde, Vrije UniversiteitBrussel)Sonja Snacken (Professorcriminologie, Vrije UniversiteitBrussel)Peter Paul De Deyn(Neuropsychiater, Hoogleraar,Universiteit Antwerpen enGroningen)Paul Destrooper (bestuurder LEIF,Forum Palliatieve Zorg en ZusterLeontine Fonds)Geert De Soete (Decaan Fac.Psychologie en PedagogischeWetetenschappen, UGent)Rik Schots (Professor HematologieUZ Brussel)Thierry Vansweevelt (HoogleraarMedisch recht, UniversiteitAntwerpen)Jean Paul Van Bendegem (filosoofVUB, Brussel)Marina Van Haeren (algemeendirecteur deMens.nu en secretaris­generaal Centraal Vrijzinnige Raad)Frank Schweitser (Ma Wijsbegeerte& Moraalwetenschappen,Verpleegkundige,W.E.M.M.E.L. expertisecentrum'waardig levenseinde')Edel Maex (Psychiater, ZiekenhuisNetwerk Antwerpen)Sylvain Peeters (psycholoog envoorzitter van deMens.nu)Patrik Vankrunkelsven (docenthuisartsgeneeskunde, KULeuven)Peter Deconinck (emeritushoogleraar kinderchirurgie, VUB)

Piet Hoebeke (professor, VoorzitterMedische Raad, VakgroepvoorzitterUro­Gynaecologie, DiensthoofdUrologie, UZ Gent)Mario Van Essche (voorzitter HVVen advocaat, Putte)Gert De Nutte (algemeencoördinator Humanistisch­Vrijzinnige Vereniging)Franky Bussche (directeur Studieen Onderzoek deMens.nu)Guy Peeters (arts, VoorzitterSocialistische Mutualiteiten)Anne­France Ketelaer (jurist enadjunct­algemeen directeur vanUVV/deMens.nu)Marjan Joris (coördinator DeMaakbare Mens vzw)Frank Christiaens (Anesthesioloog ­Urgentiegeneesheer, LEIF­arts)Stefaan De Smet (lectorpsychiatrische verpleegkunde enonderzoeker forensischepsychiatrie, Hogeschool Gent ­ VrijeUniversiteit Brussel ­ UniversiteitGent)Bea Verbeeck (Psychiater­psychotherapeut Brussel)Liesbet Lauwereys (coördinator DeMaakbare Mens vzw)Gwen Verbeke (LEIF­arts, Palliatiefarts­geriater AZ Jan Portaels,Vilvoorde)Magali de Jonghe (lid van deFederale Controle CommissieEuthanasie, lid RvB LEIF W­VL envrijzinnig humanistisch consulenthuisvandeMens Brugge)

Andrea Thienpont(onthaalmedewerker LEIF GENT)Mia Fermon (partner van Koen,twee jaar geleden overleden dooreuthanasie)Benneth De Proft (bestuur Vonkelen LEIF Antwerpen)Jacqueline Herremans (advokaat,voorzitster association pour le droitde mourir dans la dignité, lid van deEuthanasie commissie)Robert Gosselin (radioloog ­ UZGent)Reinier Hueting (huisarts, LEIFarts,Geraardsbergen)Ann Staels (klinisch psycholoog,Vonkel)Tino Ruyters (directeur vzw FreeClinic, Antwerpen)Robert Schurink (arts, directeurNederlandse Vereniging voor eenVrijwilligLevenseinde)Marc Tourwé (hoogleraarUniversiteit Antwerpen, faculteitToegepasteIngenieurswetenschappen)Christine Demeulemeester(psychotherapeut, Aalst)Patrick Wyffels (leifarts, huisarts inHalle­Zoersel)Winne Caemaert (Osteopate)Jan Bernheim (Professor em. End­of­Life Care Research Group,Faculty of Medicine, VrijeUniversiteit Brussel)Guido Pennings (hoogleraarBioethics Institute Ghent)

Heidi Mertes (ethicus UGent)Dirk Demuynck (uitgever)Brenda Froyen(ervaringsdeskundige, auteur vanhet boek Kortsluiting in mijn hoofd)Rahis Remmery(Onthaalmedewerker LEIF GENT)Hilde Verbruggen (Onthaalmedewerker Leif Antwerpen)André Van Nieuwkerke (VoorzitterLEIF West­Vlaanderen, Eresenator)Inès Staelens (patiënt,ervaringsdeskundige)Dominique Lossignol (M.D., InstitutJules Bordet, ULB)Ann Callebert (klinisch psycholoog ­onderzoekster herstel eneuthanasie)Kurt Audenaert (Hoogleraarpsychiatrie, Universiteit Gent)Erik Struys (bestuurder vzw Omega)Bert Coessens (SympathisantVonkel)Frank Vandendries (moreelconsulent, levenseindecounselorZuid­Nederland)Rik Achten (Voorzitter BreinwijzerVZW, Diensthoofd radiologieUZGent)Marleen Peters (projectleider enpublicist, gespecialiseerd in hetzelfgewilde levenseinde,Amsterdam)Erna Van der Auwera(onthaalmedewerker LEIFAntwerpen)Willy Depecker (psychoanalyticus­psychotherapeut, Brugge)

Dirk Devroey (professor, voorzittervakgroep huisartsgeneeskunde enchronische zorg VUB)Gaston R. Demarée (KMI­wetenschapper op rust)Charles Susanne (prof.antropologie, VUB)Nathalie Albert(ervaringsdeskundige AlexianenZorggroep Tienen)Elke Gyselaers(ervaringsdeskundige, LicentiaatMoraalwetenschappen, VUB)Bart Callebert(ervaringsdeskundige, Gent)Jasmien Caemaert(maatschappelijk werker)Kathleen Van Steenkiste (vrijzinnighumanistisch consulent)Simon Van Belle (medischoncoloog, U Gent / UZ Gent)Karl Laurent (Moreel ConsulentLuchthaven Zaventem)Diana Van de Gracht (vrijwilligsterbij ,,Netwerk Levenseinde" inOudenaarde)Frank Heyvaert (LEIF arts voorLEIF Antwerpen)Luc Proot (coördinerend LEIFartsLEIF West­Vlaanderen)Louisette Vervaet (vrijwilligsterverschillende organisaties,eredirecteur)Peter Theuns (Hoofddocentstatistiek en deontologie, VrijeUniversiteit Brussel)Gert De Rouck (informaticus)Petra de Jong (voormalig directeur

NVVE)Arnold Decraene (huisarts, Lede)Edward Keppens (emeritusprofessor, Vrije UniversiteitBrussel)Koen Titeca (psychiater, Kortrijk)Rita Thienpont (vrijwilligsterLEIFpunt Gent/VONKEL)Wim Betz (arts, professor emeritusVUB)Geert Derre (zelfstandigpsychotherapeut, bestuurderVonkel en onhaalmedewerker LeifGent)Hilde Borms (vrijzinnighumanistisch consulent)Gustaaf Cornelis(wetenschapsethicus, VrijeUniversiteit Brussel, UniversiteitAntwerpen)Jeannine Bellaert (LEIF­W.VL.,Coördinator vrijwilligers)Sigrid Lauwereys, vrijzinnighumanistisch consulent, AalstSerge Coopman (arts, Skin & LaserClinic, Antwerpen)Gerard De Fré (Psychiater, Aalst)Mia Voordeckers(Radiotherapie/Leifarts UZ Brussel)Jurgen Slembrouck (moreelconsulent, Antwerpen)Bart De Schutter (ere­rector VUB)Pierre Martin Neirinckx (moreelconsulent, criminoloog)Ton Vink (filosoof en counselor,Nederland)Ruddy Verbinnen (arts, bestuurdervan de vzw Omega en Algemeen

Coördinator van de UniversitaireAssociatie Brussel)Roos Deschamps(ervaringsdeskundige)François Pauwels (LEIFarts,equipearts Omega)Maridi Aerts (gastro­enteroloog,LEIF arts, Brussel)Jaak Remes (vrijwilligemedewerker LEIF Gent)Nathalie Vanderbruggen(Psychiater/ psychotherapeut, UZBrussel)Fredje Baert (PASS Actief Gent)Chantal De Poorter(onthaalmedewerker LEIF­Gent ­Vonkel)Els Verbelen (klinisch psychologe teKalmthout)Tom Hannes (filosoof & schrijver)Fred Waumans (socioloog, Hasselt)Lidia Rura (doctoraal onderzoekervertaalwetenschap, UGent, ex­partner van een overledeneuthanasiepatiënt)Jos van Wijk ­ Voorzitter CoöperatieLaatste Wil ­ www.laatstewil.nuGert Rebergen ­Secr./penningmeester CoöperatieLaatste Wil ­ www.laatstewil.nuKaren François (hoofddocentwijsbegeerte, VUB)Cathy Macharis, Professor, BrusselKaren Verstraeten(psychotherapeute, specialisatiechronisch zieken, Deurne)Albert Stas (Directeur deMens.nu)Kristel De Vos (begeleidster

volwassenen met een beperking,Lennik)Mayke Hundhausen(Onthaalmedewerker LEIF Gent)Colette Raymakers, voorzitterNetwerk Levenseinde, bestuurderLEIFMichel Flamée (emeritus professor,Vrije Universiteit Brussel)Laura Michiels (vrijwilligsterLEIFAntwerpen)Steven De Lelie (acteur)Jean Meurs, Humanistisch­Vrijzinnige Vereniging, MolMia Tytgat, Humanistisch­Vrijzinnige Vereniging, MolKlara Jacops (psychologe, Gent)Patrick Rentmeesters (burger)Mil Kooyman (Gewezenvakbondsverantwoordelijke,Bestuurder van WoonzorgcentrumDomino)Herman Thienpont (psycholoog)Willem Laureys (MD,Omnipracticus op rust)Elisa Bulckens (criminologe,psychotherapeut, Antwerpen)Rudi Collijs (lid Liberales,Lochristi)Michael Portzky (klinischpsycholoog, Gent)Jan Baccaert (geoloog, vrijwilligerUGent)Marjorie Vangansbeke (Massage­therapist)Herbert Plovie (Geneeskeer­Kolonelb.d., Bredene)Jean­Jacques De Gucht

(gemeenschapssenator)Veerle De Vos (Psychotherapeute enmedewerkster Vonkel, Gent)Philippe Van Cauwenberghe(Psychiater, Gent)Patrick Simons (Huisarts­ Leif­arts ­palliatieve equipearts, Halle)Henri Bartholomeeusen (Présidentdu Centre d'Action Laïque)Maya Franssens (KlinischPsychologe­Neuropsychologe enPsychodiagnosticus, Sleidinge)Asteer Caemaert (ex­psycholoog/psychotherapeut)Miek Caenberghs (psychologe enfamilietherapeute)Joke Denekens (emeritusHoogleraar huisartsgeneeskunde)Rika Peters (LEIF­medewerkerGent)Jelissa Boiy (verslavingsartsKortrijk en Roeselare)Joeri Van Looy (Klinischepsycholoog en oplossingsgerichtsysteemtherapeut, Wilsele)Marijke Mulder(levenseindecounselor enzingevingscoach, Noord Nederland)Robert Geeraert (bestuurder LEIF)Det Tacq (psychologe, Gent)Frank Stappaerts (inspecteur niet­confessionele zedenleer)Geert Crombez (professor,Department Experimental­Clinicaland Health Psychology, HealthPsychology Lab, Universiteit Gent)Ann Naessens(onthaalmedewerkster LEIF

Antwerpen)Hendrik Cammu (professor, arts,VUBrussel)Hubert Van Hoorde (ereprofessor,Universiteit Gent)Eddy Van Gelder (voorzitter raadvan bestuur VUB)Michele Leunen (gynaecologe, UZBrussel)Sebastiaan Engelborghs (neuroloogen hoogleraarneurowetenschappen, UAntwerpen)Ann Buysse (hoogleraarpsychologie, UGent)Marie Jeanne Vanrobaeys (zus vaniemand die uit het leven stapte opbasis van ondraaglijk psychischlijden)Carlo Goethals ( leraar,ervaringsdeskundige)Hugo U. Besard ­Kunstenaar/graficus ­ prof ArtesisPlantijn Hogeschool AntwerpenMonica Verhofstadt(masterstudente klinischepsychologie, onderzoekster naarondraaglijk lijden bij psychiatrischepatiënten)Ann Weckx (scenografe enkunstenaar, verbonden aan Topazin Wemmel)Greta Fiers (Oostende)Piet Van Leuven (emeritus gewoonhoogleraar, Mol)Vera Rogiers (professor,diensthoofd Toxicologie, fac G&F,VUB)Guy Hubens (Chirurg Antwerpen,

hoogleraar UA)Bart Keymeulen (Gewoonhoogleraar VUB, Endocrino­diabetoloog)Els Goderis (directeurhuizenvandeMens West­Vlaanderen& ondervoorzitter Leif West­Vlaanderen)Frank Scheelings (docent VUB,coördinator Centrum voorAcademische en VrijzinnigeArchieven)Carine Vrancken (psycholoog,abortuscentrum Hasselt )Isabelle Libbrecht (psychiater)Johan Braeckman (uroloog UZBrussel, professor VUB)Mia Taffijn (Verpleegkundige UZBrussel)Sven Estercam (arts, diensthoofd enmedisch coördinator dienstenpsychiatrie St FranciskusziekenhuisHeusden­Zolder en JessaziekenhuisHasselt)Charlotte Stolte (Anesthesiste, AZNikolaas)Dirk Avonts (professorhuisartsgeneeskunde, UniversiteitGent)Wim Vandenbussche (hoogleraarNederlandse taalkunde VUB)Anouck Debroye (HR InterimManager & Coach)Gily Coene (professor VUB)Magriet De Maegd (Cultureelmedewerker in het supportief enpalliatief dagcentrum TOPAZ)Michel De Brabander (huisarts,

Humbeek)Gemma Cogen (verplegende, UZBrussel)Frie Blanckaert (gepensioneerdlector Arteveldehogeschool)Eliane van den Ende (journalist,Beigem)Theo Compernolle (psychiater)Mieke VERDIN (actrice,medewerker bij decommunicatiemodule van de Leif­opleidingen in Wemmel)Niels De Temmerman, professor,Vrije Universiteit BrusselGreet Blanckaert (psychotherapeut,Gent)Michel Deneyer (docent bio­ethiek,VUB)Marc Noppen (arts, pneumoloog,CEO UZ Brussel)Dr. Eric Vandevelde (gynaecoloog,LEIFarts, Ronse)Jim Van Leemput (ere algemeendirecteur VUB, voorzitter InstellingMorele Dienstverlening Antwerpen)Winnie Belpaeme (vrijzinnig­humanistisch moreel consulente,Gent)Rik Pinxten (professor emeritusculturele antropologie, Gent)Hilde Depla (zelfstandig schilder)Henri Oger (onthaalmedewerkerLEIF, Gent)Tessa vermeiren (journalist metrust)Pierre Pol Vincke, (zoöloog,gewezen Minister­raad voorInternationale samenwerking FOD­

BZ.Ruth Raes (Coördinator NetwerkLevenseinde, Palliatieve thuiszorgZuid­Oost­Vlaanderen).Marianne Marchand (GewezenVoorzitter Humanistisch Verbond)Robert Cliquet (prof. em.Antropologie, UGent)Joris Weyns (LEIF­arts, equipe­arts)Yves Kengen (DirecteurCommunication ­ Médias, Centred'Action Laïque ASBL)Katrien Van den Meerschaute(vrijzinnig humanistisch consulent,huisvandeMens, Aalst)Rita Van der Stoelen(Onthaalmedewerker LEIF, Gent)Paula Schepens(onthaalmedewerker Leif Gent enBrugge)Jutte van der Werff ten Bosch(Kinderarts)Alex Michotte (neuroloog UZBrussel)Tine Berbé (vrijzinnig humanistischconsulent, Brussel)Tim Trachet (VRT journalist)En: Els Vermeeren, Marc De Waele,Marc Coucke en tientallen anderepatiënten, psychologen,therapeuten, artsen, ethici e.a.