balya yönetim sistemi

26
Mithat ÖZTEKİN K.S.Ü. FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ PAMUK EKSPERLİĞİ ANABİLİM DALI YÜKSEK LİSANS TEZİ KAHRAMANMARAŞ EYLÜL- 2000 KSÜ PAMUK BALYALARININ YÖNETİM SİSTEMİ VE İPLİK KALİTESİNE ETKİLERİ

Upload: mithat-oeztekin

Post on 13-Jan-2017

179 views

Category:

Education


4 download

TRANSCRIPT

Page 1: Balya yönetim sistemi

Mithat ÖZTEKİN

K.S.Ü.

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

PAMUK EKSPERLİĞİ ANABİLİM DALI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

KAHRAMANMARAŞ

EYLÜL- 2000

KSÜ

PAMUK BALYALARININ YÖNETİM SİSTEMİ

VE İPLİK KALİTESİNE ETKİLERİ

Page 2: Balya yönetim sistemi

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

PAMUK BALYALARININ YÖNETİM SİSTEMİ

VE İPLİK KALİTESİNE ETKİLERİ

Mithat ÖZTEKİN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

PAMUK EKSPERLİĞİ ANABİLİM DALI

Bu tez ....../......./2000 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oy

Birliği/Oy Çokluğu ile Pamuk Eksperliği Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi

Olarak Kabul Edilmiştir.

İmza....................... İmza.................. İmza........................

Prof. Dr. Mustafa Prof. Dr. Aydın Doç. Dr. Fatih

OĞLAKÇI AKKAYA KILLI

DANIŞMAN ÜYE ÜYE

Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduğunu onaylarım

Kod No

Prof. Dr. Mustafa ÇÖLKESEN

Enstitü Müdürü

İmza ve Mühür

Bu Çalışma K.S.Ü. Araştırma Fon Saymanlığı Tarafından Desteklenmiştir.

Proje No:

Not:Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, Şekil, şekil ve fotoğrafların

kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.

Page 3: Balya yönetim sistemi

ÖZET MİTHAT ÖZTEKİN

3

ÖZET

YÜKSEK LİSANS TEZİ

PAMUK BALYALARININ YÖNETİM SİSTEMİ

VE İPLİK KALİTESİNE ETKİLERİ

Mithat ÖZTEKİN

KSÜ

FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

PAMUK EKSPERLİĞİ ANABİLİM DALI

DANIŞMAN: Prof. Dr. Mustafa OĞLAKÇI

Yıl: 1999, Sayfa:...........

Jüri : Prof. Dr. Mustafa OĞLAKÇI

:.................................

:.................................

Kahramanmaraş Bossa iplik işletmelerinde , işletme içerisine alınan balyalardan

balya yönetim sistemine ( BIAS ) göre seçilen 120 balyadan elde edilen ipliklerin ,

balya karakteristikleri ile ilişkisini saptamak amacıyla bu çalışma 1999 yılında ele

alınmıştır.

Çalışmada , pamuk balyalarındaki lif karakterlerinin , iplik değerlerini olumlu

veya olumsuz yönde , lif parametresine bağlı olarak etkilediği saptanmıştır.

Pamuktaki yabancı madde miktarının %3.7 ‘den cer aşamasında % 0.097 ‘ye kadar

azalması , toz miktarının % 0.18 ‘den % 0.022 ‘ye düştüğü , elyaf döküntüsü

oranının balya pamukta % 0.2 , cerde ise % 0.015 ’e düştüğü saptanmıştır.

.

Page 4: Balya yönetim sistemi

ABSTRACT MİTHAT ÖZTEKİN

2

ABSTRACT

MSc THESIS

BALE INVENTORY ANALYSIS SYSTEM

AND EFFECTS TO THE YARN QUALITY

Mithat ÖZTEKİN

DEPARMENT OF COTTON EXPERTISE

INSTITUTE NATURAL AND APPLIED SCIENCES

UNIVERSITY OF KAHRAMANMARAŞ SÜTÇÜ İMAM

Supervisor: Prof. Dr. Mustafa OĞLAKÇI

Year: 1999, Sayfa:...........

Jury :. Prof. Dr. Mustafa OĞLAKÇI

:.................................

:.................................

Thıs study was carried out to determine relatıon between cotton bale and yarn

quality in Kahramanmaraş Bossa yarn mill in 1999. Accordıng to Bale Invantory

Analysıs System ( BIAS ) 120 cotton bales were choosen and than yarn produced.

In the study , fiber characters of cotton bales were effected by yarn parameter in

posıtıvely or negatively. From foregıne materıal of cotton decreased from % 3.7

and ın card machıne to % 0.097 , dust of cotton from % 0.18 and card machıne

to % 0.022 , fiber fragment of cotton from % 0.2 and card machıne to % 0.015 . as

we saw all data decreases.

Page 5: Balya yönetim sistemi

TEŞEKKÜR MİTHAT ÖZTEKİN

3

TEŞEKKÜR

Bana bu araştırma konusunu veren ve araştırmanın her safhasında bilgi,

tecrübe ve önerilerinden yararlandığım danışman hocam Sayın Prof. Dr. Mustafa

OĞLAKÇI ’ya , araştırmamın laboratuar çalışma safhalarında her türlü yardımını

esirgemeyen BOSSA çalışanlarına teşekkür ederim.

Page 6: Balya yönetim sistemi

İÇİNDEKİLER MİTHAT ÖZTEKİN

4

İÇİNDEKİLER SAYFA

ÖZET.......................................................................................................... I

ABSTRACT............................................................................................... II

TEŞEKKÜR............................................................................................... III

ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................ V

ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................. VI

1. GİRİŞ ..................................................................................................... 7

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR .................................................................... 9

3. MATERYAL VE METOT .................................................................. 11

3.1. Materyal ......................................................................................... 11

3.2. Metot ............................................................................................... 12

3.2.1. Balya Pamukların Seçimi ....................................................... 12

3.2.2. Çalışmanın Materyalini Oluşturan Balyaların Seçimi........ 12

3.2.3. Proseslerde Kalite Özelliklerinin Saptanması ...................... 18

3.2.3.1. Yabancı Madde ................................................................ 18

3.2.3.2. Mixer,Tarak ve Cer Aşamaları ....................................... 18

3.2.3.3. Şerit ,Fitil ve İplik Numaralarının Saptanması ............. 18

3.2.3.4. Tarakta Nep Sayısı .......................................................... 18

4. BULGULAR VE TARTIŞMA .......................................................... 19

4.1. Tarakta Nep Sayısı

Balya , Mixer, Tarak ve Cer ‘de Çepel Oranları ....................

4.2. Mixin Mixer , Tarak , Cer Proseslerindeki Elyaf Değerleri ... 20

4.3. Mixin Cer , Fitil ve iplik Değerleri ............................................ 21

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 23

KAYNAKLAR 24

ÖZGEÇMİŞ 25

Page 7: Balya yönetim sistemi

ÇİZELGELER MİTHAT ÖZTEKİN

5

ÇİZELGELER DİZİNİ Çizelge Adı Sayfa No

Çizelge 3.1.1. Makine tipi ve Özellikleri ................................

Çizelge 3.2.1. Pamuk Satın Alma Kriterleri ..........................

Çizelge 3.2.2.3. Eğirme Sistemlerine Göre Elyaf Öncelik

Sırası ve Aralığı .................................................

Çizelge 3.2.2.4. Materyalin Saptanan özellikleri .......................

Çizelge 3.2.2.5. 120 Balyanın Yolucu Altına Dizilişi ................

Çizelge 4.1.1 Yabancı Madde Oranları ve Cv % Değerleri .

Çizelge 4.1.2. Tarakta Nep Adedi ...........................................

Çizelge 4.2.1. Mixer, Tarak , Cer Elyaf Değerleri ..................

Çizelge 4.3.1. Tarak , Cer , Fitil Şerit değerleri ......................

Çizelge 4.3.2. İplik Değerleri ...................................................

Page 8: Balya yönetim sistemi

ŞEKİLLER MİTHAT ÖZTEKİN

6

ŞEKİLLER DİZİNİ Şekil Adı Sayfa No

Şekil 3.2.2.1. Balya ve Numune Üzerine Yapıştırılan

Barkot Etiketi ...........................................................

Şekil 3.2.2.2. Balya ve Numune Üzerine Yapıştırılan Barkot

Etiketlerine Verilen Kategori Numaraları ............

Page 9: Balya yönetim sistemi

GİRİŞ MİTHAT ÖZTEKİN

7

1. GİRİŞ

Dünya 'da yaklaşık 32 - 33 milyon hektarlık bir alanda pamuk tarımı

yapılmakta ve yılda 18 - 19 milyon ton lif pamuk elde edilmektedir. Elde edilen lif

pamuğun % 95 - 96 sı iplik üretiminde kullanılmaktadır. Dünya iplik sanayi

hammaddesinin % 49 ' unu ise pamuk lifi oluşturmaktadır ( Gençer ve ark., 1995 ).

Ülkemizde, yaklaşık olarak 750-800 bin hektarlık bir alanda pamuk tarımı

yapılmakta, 800-850 bin ton lif pamuk elde edilmektedir. Lif pamuğun % 95 - 96 'sı

iplik sanayinde kullanılmakta ve kullanılan bu miktar iplik sanayi hammaddesinin %

60 - 61 'ini oluşturmaktadır (Anon., 1998 ).

Ülkemizin pamuk ipliği üretimi 750-800 bin ton dolayında olup, iç

tüketimimizi karşılayabilir durumdadır. Son yıllarda , iplik yapımına yönelik

yatırımlar sonucu 40 - 50 bin ton iplik ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bunun yanında ,

ülkemizde her yıl yaklaşık olarak 1300-1400 milyon metre pamuklu dokuma

üretimi yapılmaktadır. Pamuklu dokuma ihracatı yanında , giyim ürünlerinin de

ihracatı ile ülkemize önemli bir döviz girdisi sağlanmaktadır (Anon., 2000 ).

Dokuma ve giyim ürünlerinin kalitesi , üretimde uygulanan faktörlerden daha

çok iplik kalitesine bağlı kalmaktadır. Ülkemizin dünya pazarlarında kendini kabul

ettirmesi ve bunun devamlılığı için kaliteli iplik üretimi daha fazla önem

kazanmaktadır.

İpliğin kalitesi , iplik üretiminde kullanılan hammaddenin kalitesine sıkı

sıkıya bağlıdır. Pamuk liflerinin uzunluk , dayanıklılık , incelik ve olgunluk gibi

karakterlerindeki istenilen ölçüler , lifin elde edildiği çeşide , yetiştirme , depolama

ve çırçırlama koşullarına bağlıdır.

İyi bir iplik imalatı için ideal olanı birbirlerine benzeyen lifleri bir araya

getirip eğirmektir. Ancak pratikte bunu tam olarak sağlamak mümkün değildir. İplik

işletmelerine lif pamuk 150-250 kg ağırlığındaki balyalar halinde temin edilir.

Genellikle balyalar bir parti şeklinde satışa sunulur. Tek balya sisteminin uygulandığı

A.B.D’ de , her balyanın lif özellikleri (uzunluk, incelik v.b.) balya üzerine yazılır.

Buna karşılık ülkemizde , bir partinin % 5 - 20 'si kadarlık balyalardan alınan

örneklerde saptanan özellikler , tüm partideki balyalara genelleştirilmektedir.

Ülkemizde genellikle iplik fabrikaları balya pamuğun fiyatı yanında ,

balyadan alınan örneklerin lif özelliklerini göz önünde bulundurarak hammadde

temin etmektedir.

Pamuk iplikçiliği yönünden , öncelikli olarak aynı çeşidin aynı tarladaki

lifleri ,zorunlu hallerde aynı çeşidin aynı lokasyondaki lifleri , eğer zorunlu ise aynı

çeşidin farklı bölgedeki liflerinin karışımı kullanılmalıdır ( Oğlakcı , 1999 ).

Ancak pratikte ,aynı çeşidin balya pamuklarını bulmak zor olmaktadır. Bu

nedenle , iplik fabrikalarında kaliteli iplik üretimi için çeşit özelliğinden çok

birbirine yakın özellikte olan balyaların birlikte harmanlanması göz önünde

bulundurulmaktadır. Bu uygulamada işletme depolarındaki her balyanın

numaralanıp örnek alınması ve bu örnekler de yapılan analiz sonuçlarının göz

önünde bulundurulmasında işletme açısından kolaylıklar bulunmaktadır ( Batta ,

1993 ). Balyaların harmanlanmasında BIAS ( Bale Inventory and Analysis System )

sistemi yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun yanında incelik, olgunluk , parlaklık

Page 10: Balya yönetim sistemi

GİRİŞ MİTHAT ÖZTEKİN

8

gibi ölçüm kriterlerinin tek olarak veya birlikte kullanıldığı harmanlama yöntemleri

de bulunmaktadır ( Yankey , 1997 ).

Bu çalışma , K. Maraş 'da bazı iplik fabrikalarında uygulanan BIAS sistemine

göre balya karışımı sağlanan pamuk balyalarında belirlenen lif özelliklerinin iplik

aşamaları olan, tarak ve cer aşamalarındaki değişimlerini izlemek ve bu özelliklerin

iplik kalitesine olan etkilerini saptamak ve bu konuda yapılacak çalışmalara

yardımcı olmak amacıyla ele alınmıştır.

Page 11: Balya yönetim sistemi

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MİTHAT ÖZTEKİN

9

2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR

Konu ile ilgili olarak daha önceden yapılmış olan bazı çalışmalar aşağıda

özet olarak verilmiştir.

ANTHONY ve ark. (1990), yapmış oldukları çalışmada; temizleyici

sistemlerdeki çalışma düzeninin lifteki düğümlenmelerin oluşumuna etkili olduğunu

ve ikili lint temizleyici sisteminin, tülbentteki nep sayısını 15.9 adet/645cm2'den

36.2 adet/645cm2'

'ye artırdığını saptamışlardır.

LALOR ve ark. (1990)’ a göre pamuk lifinde görülen kusurlar özellikle nep

ve tohum parçacıklarıdır. Bunu azaltmak için , iplik fabrikalarında ve kumaş

dokumalarında uygun üretim yöntemleri hızlı bir şekilde bulunmaya çalışıldığını

belirten araştırıcılar, özellikle kumaşlar ve lif pamuk üzerinde durulduğunu,

pamuğun büyüme koşulları ve olgunluğun dikkate alındığını da düşük bir potansiyel

olduğunu bildirmişlerdir.

RICARDO ve ark. (1991 ), mote sayısındaki azalmanın, kumaş

boyamasında ölü lif problemlerinin azalmasına yardımcı olabileceğini

söylemişlerdir.

BATTA (1993), yaptığı çalışmalarda; pamuk balya yönetiminin yararlılığını

,yüksek kalite iplik üretebilmek için balya stoku bulundurmanın ve kontrolünün

gerekliliğini vurgulamıştır.

ANONİM (1994), balya yönetiminde lif özelliklerine göre en az 20 en çok

48 kategori (gruplandırma) yapılmasını belirtmiştir.

YANKEY (1997), yaptığı çalışmada; balya harmanlamasında incelik,

olgunluk ve parlaklık özelliklerinin ayrı ayrı veya birlikte göz önünde

bulundurulabileceğini; incelik değeri tek başına ele alındığında balyalar arasındaki

cv değerinin %12 'den ; balyalar arasındaki incelik farklılıklarının ise 0,1 microndan

az olmasını, harman içerisinde inceliklerin birbirine yakın olanlar yan yana

getirilmesini önermiştir.

ZHU ve ETHRİDGE (1997), işletmelerde, balya açma ve harmanlama

prosesinde : liflerin uzunluk ve sağlamlık açısından zarar görebileceğini, bunun

yanında tarama ve çekme proseslerinde zayıf ve kısa liflerden faydalanabileceğini

belirtmişlerdir.

ANONİM (1998), balya harmanlamasında lif uzunluğu, düzgünlüğü, inceliği,

mukavemeti, sarılık (+b), Parlaklık (Rd), kısa lif oranı (SFI) değerlerine göre balya

karışımı yapılabileceğini belirtmiştir.

Page 12: Balya yönetim sistemi

ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR MİTHAT ÖZTEKİN

10

ERCAN (1998), yapmış olduğu çalışmada; pamuk lifindeki nep oranının ,

kısmen , hasat tarzı ve hırpalanmalardan ileri gelse de, esas olarak çırçırlamadan ve

bilhassa çırçırlama hatalarına bağlı olduğunu , neplerin iplikhanelerde harman-halaç

ve bilhassa tarak makinasında da işlem hatası sonucu oluşabileceğini, nepin fazla

olmasının ipliğin görünümünü, düzgünlüğünü, ince ve kalın nokta sayısını olumsuz

yönde etkilediğini bildirmiştir.

SARANGA ve ark. (1998), yapmış oldukları çalışmada, türler arası pamuk

melezlerinin (G.hirsutum x G.barbadense) iplik ve lif kalitesini düşürdüklerini

bildirmişlerdir. İsrail'de kuru ve sulu şartlarda yetiştirilen 13 ISHs ve bir konrol

çeşidi (G.hirsutum cv. Pima S-5) üzerinde mote sayısı, nep sayısı ve lif teknolojik

özellikleri araştırılmış. İplik üzerindeki nep sayılarına motelerin etkileri,

belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmacılar nep miktarı ila moteler ( 1-3 mm genişlikte

ve 3-5 mm uzunlukta) arasında çok yakın pozitif ilişki olduğunu ve nep miktarı ile

olgun liflerin yüzdesi arasında olumsuz olarak bir ilişki saptamışlardır. Sonuç olarak

motelerin sayısını azaltmak, olgun liflerin oranını yükseltmek, ISHs nin iplik

kalitesini geliştirmek için seleksiyon yapılması gerektiği bildirilmiştir.

ÇAMLI. (1995), yapmış olduğu çalışmada, nep’in liflerin dolaşmasından

meydana gelen küçük düğümcükler olduğunu , nep’li lif pamuğu ışığa tutulduğunda

yada siyah zemin üzerine yayıldığında neplerin toplu iğne başı büyüklüğünde veya

daha küçük düğümcükler olduğunu, nep’in iplik yapımında kopmalara neden olarak

üretimi etkileyebileceğini ve kumaşa geçtiğinde küçük noktalar halinde görülerek

kaliteyi bozacağını bildirmiştir.

ANONİM (1997), Dünyada orta lif uzunluğuna sahip pamukların lif kopma

dayanıklılığı , 20 – 25 gr/tex arasında değiştiğini, ıslah çalışmaları ile lif kopma

dayanıklılığı 28 – 32 gr/tex ‘ e kadar yükseltilebildiğini bildirmişlerdir.

GÜNAYDIN (1998), yapmış olduğu çalışmada , pamuk lifinde incelik

azaldıkça nep oluşumu artmakta, iplik mukavemeti yükselmektedir. Ayrıca elyafın

olgun derecesi hakkında fikir verir. Çok fazla lif inceliği çok fazla olgunlaşmamış

elyaf demektir.

ÖKDEM ve ark. (1998), yapmış oldukları çalışmada , yüksek oranda

olgunlaşmamış elyaf içeren lif pamuk , iplik yapılırken ; yüksek kopuş sayısına , nep

oluşumuna , düzgünsüz görünüme ve sonuçta düzgünsüz boyamalara neden

olabileceğini bildirmişlerdir.

Page 13: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

11

3. MATERYAL VE METOT

3.1. Materyal

Bossa işletmesine alınan değişik özelliklerdeki 314 balyadan , balya

yöntemine göre seçilen 120 balya ile lif ve iplik özelliklerinin saptanmasında

kullanılan HVI-900 ve Uster cihazları ile aşağıda özellikleri verilen ve iplik

prosesinde kullanılan makineler (Çizelge 3.1.1.) çalışmanın materyalini

oluşturmuştur.

Makine Adı Makine Tipi Makine İşlevi İşletme

Rutubeti

% Rh

Harman Hallaç Trützschler

BD 019

CVT4

Pamuğun harmanlanması, gevşetilmesi

açılması , karıştırılması ve temizlenmesi .

55 -70

Tarak Trützschler

DK 803

Elyaf kütlelerinin tek elyaf haline

gelinceye kadar açılması, yabancı madde

ve tozların uzaklaştırılması kısa elyaf ve

neplerin giderilmesi , elyafın daha iyi

karışımının sağlanması.

50 - 55

Cer Vouk

SH - 802

Taranmış elyaf grubunu çekerek düzgün

(parelel) konuma getirmek , inceltmek ve

homojenlik sağlamak.

45 - 50

Fitil Toyoda

FL 100

Cer şeritlerinin çok az bir bükümle yeterli

mukavemetin sağlandığı, ön eğirme işlemi

yaparak fitil şeridi haline getirmek.

45 - 50

Vater Whitin Fitil formundaki elyaflara çekim ve büküm

vererek iplik elde etmek.

40 - 45

Bobin Murata

7-V

İplik elde edildikten sonra bobinleme

işleminin yapılması.

60 -70

Çizelge 3.1.1.. Makine Tipi ve Özellikleri

Page 14: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

12

3.2. Metot

Materyal temini ,balya seçimi ve tarak ,cer ,fitil ile iplik aşamaları ile ilgili

yöntemler aşağıda verilmiştir.

3.2.1. Balya Pamukların Seçimi

BOSSA işletmesine gönderilen lif örnekleri 21 ± 1 ºC ve % 60 ± 2 oransal

nem koşullarında 24 saat bekletildikten sonra HVI-900 cihazında lif özellikleri

yöntemlerine uygun olarak saptanır.

İşletmenin pamuk satın alma kriterleri Çizelge 3.2.1.1'de verilmiştir.

Çizelgeden işletmeye alınan balyalarda lif uzunluğu yönünden 26 mm ile 31 mm ; lif

inceliği yönünden 3.5 microner ile 4.7 microner ; lif mukavemeti yönünden 24 gr /

tex ile 29 gr / tex ; renk sınıflaması yönünden en fazla beyaz sınıfta standart 2 ile

standart 4 arası ; olgunluk yönünden en fazla % 70 ; yabancı madde yönünden en

fazla % 1.5 ve lif düzgünlüğü yönünden en az % 85 değerleri esas alınmıştır.

RING

Pamuk Özellikleri min. max. ort.

Uzunluk (mm)

( Length )

26 31 27,5

İncelik

( Micronair )

3,5 4,7 4,2

Mukavemet (gr/tex)

( Strength )

24 31 28

Renk Sınıflaması

( Color Grade )

21 41 31

Olgunluk Yüzdesi

(%) ( Maturity )

70

Çepel ( % )

( Trash )

1,5

Düzgünlük indeksi

( Uniformıte )(%)

85

Çizelge 3.2.1.1. Pamuk Satın Alma Kriterleri

3.2.2 Çalışmanın Materyalini Oluşturan Balyaların Seçimi

Satın alma kriterlerine göre işletmeye alınan 314 balyanın her birisinden ayrı

ayrı ve balyanın 2 ayrı yönünde 100 'er gramlık lif pamuk örnekleri alınmıştır. Lif

pamuklar 21± 1 ºC ve % 60 ± 2 oransal nem koşullarında 24 saat

kondisyonlandıktan sonra HVI 900 cihazında yöntemlerine uygun olarak lif analizi

yapılmıştır. Lif özellikleri belirlenen 314 balyadan, ring iplik işletmesinde lif

uzunluğu, incelik, düzgünlük, mukavemet sınırlarına göre katagoriler belirlenmiştir.

Seçimde esas alınan karakter sınırları Çizelge 3.2.2.3'de verilmiştir.

Balyalardan lif pamuk örnekleri alınırken balya üzerine, balyayı tanımlayacak

barkot etiketi yapıştırılmıştır. (Şekil 3.2.2.1 'de verilmiştir).

Page 15: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

13

2 7 7 3 6 8 2 7 7 3 6 8

Şekil 3.2.2.1. Balya ve Numune Üzerine Yapıştırılan Barkot Etiketi

2 7 7 3 6 8 2 7 7 3 7 0

1 1 2 3 2 1 2 3

Şekil 3.2.2.2. Balya ve Numune Üzerine Yapıştırılan Barkot Etiketlerine Verilen

Kategori Numaraları

Not : Üstteki Sayılar Barkot , Alttaki Sayılar Katagori Numarasıdır.

Page 16: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

14

Sıra Ring Egirme

1 Uzunluk

2 İncelik

3 Düzgünlük

4 Mukavemet

Uzunluk İncelik Düzgünlük

İndeksi

Mukavemet

1 X<=29.5 1 X>=4.4 1 X<=84 1 X <= 27.6

2 29.5<X 2 X>=4.7 2 84<X<85.6 2 27.6<X<=29.5

3 3 3 X>=85.6 3 X > 29.5

Çizelge 3.2.2.3. Eğirme Sistemlerine Göre Elyaf Öncelik Sırası ve Aralığı

Seçimlerde lif karakterleri ve işletmenin ambar adedi göz önünde tutulmuş, lif

uzunluğu yönünden 0,7, inceliği yönünden 0,2 , düzgünlüğü yönünden 2,2 ve

mukavemet yönünden 0,8 aralıklar esas alınarak balya kategorileri oluşturulmuş ve

balyalara kategori numarası verilmiştir (Şekil 3.2.2.2).

İşletmedeki balya yolucu ( blendomat ) makinesi altına 120 balya dizildiği

için, 314 balyadan kategori numaralarının dağılım oranlarına göre 120 balya

seçilmiştir (Çizelge 3.2.2.4.).

Sıra

No

Balya

No

SCI Mic Str Len Unif SFI El Tr CSP Rd b Katagori

No

1 277368 3 1 3 1 2 0 0 0 5 3 1 1123

2 277370 3 1 3 2 2 0 0 0 5 2 1 2123

3 277371 3 2 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1213

4 277372 2 2 2 1 1 0 0 0 4 2 1 1212

5 277373 1 2 2 1 1 0 0 0 4 2 1 1112

6 277374 1 1 2 1 1 0 0 0 4 3 1 1112

7 277375 3 1 3 1 2 0 0 0 5 3 1 1123

8 277376 3 1 3 1 1 0 0 0 5 2 1 1113

9 277377 3 1 3 2 1 0 0 0 5 3 1 2113

10 277378 3 1 3 1 2 0 0 0 5 3 1 1123

11 277380 2 1 3 1 1 0 0 0 4 3 1 1113

12 277381 3 1 3 2 1 0 0 0 5 3 1 2113

13 277382 3 1 2 2 3 0 0 0 5 2 1 2132

14 277383 3 1 3 1 1 0 0 0 5 2 1 1113

15 277384 1 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

16 277385 3 1 3 2 3 0 0 0 5 2 1 2133

17 277386 2 1 3 2 1 0 0 0 5 2 1 2113

18 277387 3 1 3 1 2 0 0 0 5 3 1 1123

19 277388 3 1 3 2 1 0 0 0 5 2 1 2113

Page 17: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

15

20 277389 3 1 2 2 2 0 0 0 5 3 1 2122

21 277390 1 1 2 1 1 0 0 0 4 2 1 1112

22 277391 3 1 3 1 2 0 0 0 5 2 1 1123

23 277392 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

24 277393 3 1 2 1 2 0 0 0 5 2 1 1122

25 277394 3 1 3 2 2 0 0 0 5 2 1 2123

26 277395 1 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

27 277396 3 1 3 2 2 0 0 0 5 2 1 2123

28 277397 3 1 3 2 2 0 0 0 5 2 1 2123

29 277398 3 1 3 2 2 0 0 0 5 2 1 2123

30 277399 2 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

31 277400 3 1 3 2 1 0 0 0 5 2 1 2113

32 277401 3 1 3 1 1 0 0 0 5 2 1 1113

33 277402 3 1 3 1 1 0 0 0 5 2 1 1113

34 277403 2 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

35 277404 3 1 3 1 3 0 0 0 5 1 1 1133

36 277405 3 1 3 1 1 0 0 0 5 3 1 1113

37 277406 3 1 3 1 2 0 0 0 5 2 1 1123

38 277408 3 1 2 1 3 0 0 0 5 1 1 1132

39 277410 3 2 2 1 2 0 0 0 5 3 1 1222

40 277412 3 2 3 1 2 0 0 0 5 2 1 1223

41 277413 3 1 3 1 2 0 0 0 5 2 1 1123

42 277414 3 1 2 1 3 0 0 0 5 2 1 1132

43 277415 2 1 2 2 1 0 0 0 5 2 1 2112

44 277416 2 1 2 1 1 0 0 0 5 2 1 1112

45 277417 3 1 3 1 1 0 0 0 5 3 2 1113

46 277418 3 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

47 277419 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

48 277420 3 1 3 2 3 0 0 0 5 2 1 2133

49 277422 3 1 2 2 1 0 0 0 5 2 1 2112

50 277423 3 1 3 2 2 0 0 0 5 2 1 2123

51 277424 3 1 3 1 3 0 0 0 5 2 1 1133

52 277425 1 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

53 277426 3 1 3 1 3 0 0 0 5 2 1 1133

54 277427 3 1 3 2 1 0 0 0 5 3 2 2113

55 277428 3 1 3 2 3 0 0 0 5 3 2 2133

56 277429 3 1 3 2 1 0 0 0 5 2 1 2113

57 277430 3 1 3 1 1 0 0 0 5 3 2 1113

58 277431 3 1 3 2 2 0 0 0 5 2 1 2123

59 277432 3 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

60 277433 2 1 3 1 1 0 0 0 4 2 1 1113

61 277436 3 1 3 1 2 0 0 0 4 2 1 1123

62 277438 3 2 3 1 2 0 0 0 5 3 1 1223

Page 18: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

16

63 277439 3 1 3 2 3 0 0 0 6 3 1 2133

64 277440 3 1 3 1 2 0 0 0 5 3 1 1123

65 277441 3 1 3 1 1 0 0 0 5 3 1 1113

66 277442 2 1 3 1 1 0 0 0 4 3 1 1113

67 277443 3 1 3 2 2 0 0 0 5 3 1 2123

68 277444 3 1 3 2 2 0 0 0 6 3 1 2123

69 277445 3 1 3 1 2 0 0 0 5 3 2 1123

70 277447 3 1 3 2 3 0 0 0 5 1 1 2133

71 277448 3 1 3 1 2 0 0 0 4 1 1 1123

72 277457 3 1 3 2 3 0 0 0 6 1 1 2133

73 277469 3 1 2 2 3 0 0 0 5 2 1 2132

74 277471 2 1 2 1 1 0 0 0 4 2 1 1112

75 277472 1 1 1 1 1 0 0 0 5 2 1 1111

76 277473 1 1 1 1 2 0 0 0 3 1 1 1121

77 277474 2 1 2 2 2 0 0 0 5 2 1 2122

78 277475 3 1 2 1 3 0 0 0 5 2 1 1132

79 277476 1 2 1 1 1 0 0 0 4 3 1 1211

80 277477 1 1 1 2 2 0 0 0 5 3 1 2121

81 277478 3 1 1 2 3 0 0 0 5 2 1 2131

82 277479 2 1 1 1 2 0 0 0 5 3 1 1121

83 277480 2 1 1 2 2 0 0 0 5 2 1 2121

84 277481 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

85 277482 1 1 1 1 2 0 0 0 4 1 1 1121

86 277483 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

87 277484 1 2 1 1 2 0 0 0 4 2 1 1221

88 277486 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

89 277487 3 1 2 1 3 0 0 0 5 3 1 1132

90 277488 3 1 1 1 3 0 0 0 5 2 1 1131

91 277489 3 1 2 1 2 0 0 0 5 3 1 1122

92 277490 2 1 2 1 1 0 0 0 5 2 1 1112

93 277491 2 1 1 1 2 0 0 0 4 2 1 1121

94 277492 1 2 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1211

95 277493 1 1 2 1 1 0 0 0 5 3 1 1112

96 277495 1 1 1 1 1 0 0 0 5 3 1 1111

97 277496 3 1 2 1 2 0 0 0 5 3 1 1122

98 277497 2 1 1 1 1 0 0 0 5 3 1 1111

99 277499 1 1 1 1 1 0 0 0 5 2 1 1111

100 277500 2 1 1 1 2 0 0 0 5 2 1 1121

101 277501 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

102 277502 1 1 1 1 1 0 0 0 4 3 1 1111

103 277503 3 1 3 1 3 0 0 0 5 2 1 1133

104 277504 1 1 2 1 1 0 0 0 4 3 1 1112

105 277505 2 1 2 1 1 0 0 0 4 3 1 1112

Page 19: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

17

106 277506 1 1 2 1 1 0 0 0 4 3 1 1112

107 277510 2 1 1 1 2 0 0 0 4 2 1 1121

108 277511 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

109 277512 1 1 1 1 1 0 0 0 4 2 1 1111

110 277513 3 1 2 1 2 0 0 0 5 3 1 1122

111 277514 3 1 1 1 3 0 0 0 5 2 1 1131

112 277518 2 1 2 1 2 0 0 0 5 3 1 1122

113 277527 2 1 1 1 2 0 0 0 4 2 1 1121

114 277536 3 1 1 1 3 0 0 0 6 3 1 1131

115 277540 1 2 1 1 2 0 0 0 4 2 1 1221

116 277541 2 1 2 1 1 0 0 0 5 2 1 1112

117 277565 3 1 2 1 2 0 0 0 5 3 1 1122

118 277568 2 1 1 1 1 0 0 0 5 3 1 1111

119 277576 1 1 1 2 1 0 0 0 5 3 1 2111

120 277741 3 2 2 1 2 0 0 0 5 3 1 1222

AVERAGE 2,3 1,1 2,2 1,3 1,7 0 0 0 4,7 2,3 1

C. V. % 36,2 26,5 38 35,4 43,9 11,6 25 19,

3

Çizelge 3.2.2.4. Maretyalin saptanan özellikleri

1 1123 3 1113 5 1212 7 1123 9 2113 11 1113

2 2123 4 1212 6 1112 8 1113 10 1123 12 2113

13 2132 15 1113 17 2113 19 2113 21 1112 23 1111

14 1113 16 2133 18 1123 20 2122 22 1123 24 1122

25 2123 27 2123 29 2122 31 2113 33 1113 35 1133

26 1113 28 2123 30 1113 32 1113 34 1113 36 1213

37 1123 39 1222 41 1123 43 2112 45 1113 47 1111

38 1132 40 1223 42 1132 44 1112 46 1113 48 2133

49 2112 51 1133 53 1133 55 2133 57 1113 59 1113

50 2123 52 1113 54 2113 56 2113 58 2123 60 1113

61 1123 63 2133 65 1113 67 2123 69 1123 71 1123

62 1223 64 1123 66 1113 68 2123 70 2133 72 2133

73 2132 75 1111 77 2122 79 1211 81 2131 83 2121

74 1112 76 1121 78 1132 80 2121 82 1121 84 1111

85 1121 87 1221 89 1132 91 1122 93 1121 95 1112

86 1111 88 1111 90 1131 92 1112 94 1211 96 1111

Page 20: Balya yönetim sistemi

MATERYAL VE YÖNTEM MİTHAT ÖZTEKİN

18

97 1122 99 1111 101 1111 103 2133 105 1112 107 1121

98 1111 100 1121 102 1111 104 1112 106 1112 108 1111

109 1111 111 1131 113 1121 115 1221 117 1122 119 2111

110 1122 112 1122 114 2131 116 2112 118 2111 120 1222

Çizelge 3.2.2.5. 120 Balyanın yolucu altına dizilişi

Pamuk test sonuçlarına göre yapılan karışım , pamuk balyaları üzerinde

bulunan ve lif özelliklerini belirten etiket numaralarına göre işletmeye verilmiştir

( Çizelge 3.2.2.5. ), elyaf özelliklerine göre homojen bir dağılımı yapılan karışım

işletmede çalışmaya başlanmış, işletme içerisinde hallaç , tarak , cer makinelerinde

pamuğun kalite değerleri ve yabancı madde test sonuçları kontrol edilmiştir.

Ön eğirme işleminin yapıldığı fitil makinesinde ve asıl ipliğin yapıldığı vater

makinesinde üretilen iplik numarasına göre kalite kontrolleri yapılmıştır.

3.2.3 Proseslerde Kalite Özelliklerinin Saptanması

3.2.3.1. Yabancı Madde

Lif pamuk içerisinde , mikser 'de , tarak ve cer makinelerinde alınan

örneklerde yabancı madde miktarı ( çer - çöp ) , toz , elyaf döküntüsü ( 2 mm 'den

kısa ) % olarak HVI cihazında belirlenmiştir.

3.2.3.2. Mikser, Tarak, ve Cer Aşamaları Mikser, tarak, ve cer aşamalarında alınan örneklerde aşağıdaki lif özellikleri

HVI cihazında yöntemine uygun olarak saptanmıştır

Lif uzunluğu ( % 2,5 S.L )

Lif uniformite indeksi ( % )

Lif kopma dayanıklılığı ( Strength ) (gr/tex)

Lif kopma uzunluğu (Elongation) (%)

Lif inceliği ( micronaire )

Grilik değeri (reflectance) (Rd)

Sarılık ( yellowness ) (+b)

Renk derecesi ( C - G )

3.2.3.3. Şerit, Fitil ve İplik Numaralarının Saptanması

Uster tester-3 cihazında 15 tekrarlamalı olarak, iplik numaraları ( Ne) ( İngiliz

numaralama sistemi ) saptanmıştır.

3.2.3.4. Tarakta Nep Sayısı

100 cm2 ' deki nep sayısı tarak tülbentinde çıplak gözle sayılarak

belirlenmiştir.

Page 21: Balya yönetim sistemi

BULGULAR VE TARTIŞMA MİTHAT ÖZTEKİN

19

4. BULGULAR VE TARTIŞMA

4.1. Tarakta Nep Sayısı

Balya , Mixer , Tarak , Cer makinelerinde Çepel Oranlarının Belirlenmesi

4.1.1 Değişik proseslerdeki yabancı madde miktarı , toz oranı , ve elyaf döküntüsü

çizelge 4.1.1 ‘de verilmiştir.

Çizelgeden , balya pamuktaki yabancı madde oranının çepel için ortalama %

3.7 ‘den %0.18 ‘e kadar azaldığı izlenebilmektedir. Pamuktaki yabancı maddenin

dökülmesi tarak prosesinde çok önemlidir. Tablodan da görüldüğü gibi %3.46 mixer

çepel oranı tamamen tarama aşamasında % 0.097 ‘ye düşmüştür.

Proses

Adı

% Çöp-Çepel (Trash)

Miktarı

Toz ( Dust )

Miktarı

Elyaf Döküntüsü

(Fragment ) Miktarı

Pamuk Ort. 3,7 0,18 0,2

Cv 3,26 11,96 28,21

Mixer Ort. 3,46 0,11 0,2

Cv 9,91 40,05 29,11

Tarak Ort. 0,097 0,033 0,16

Cv 18,19 78,11 35,11

Cer Ort. 0,018 0,022 0,15

Cv 35,04 10,83 11,2

Çizelge 4.1.1. Yabancı Madde (Trash) Oranları (%) ve Cv Değerleri

4.1.2. Tarak prosesinde nep miktarı çizelge 4.1.2 ‘de çıkartılmıştır. Çizelgeden

görüldüğü gibi tarak makineleri arasında 100 cm^2 içerisinde nep adeti 0.8 ile 5

arasında değişmektedir. Olgunlaşmamış elyafın nep sayısını artıracagı gibi tarak

makinelerindeki yüksek devir ve ayar bozuklukları nep sayısını artırıcı nedenlerdir.

Bu konuda ERCAN (1998 ) yapmış olduğu çalışmada tarak makinelerindeki işlem

hatalarından olabileceğini belirtmiştir. Tarak devrinin yüksek olması pamuğun

taranma oranını düşürerek nep sayısının artmasına neden olacaktır.

Page 22: Balya yönetim sistemi

BULGULAR VE TARTIŞMA MİTHAT ÖZTEKİN

20

Tarak

No

Harman Harman

(Lot No)

Test Değerleri Toplam Ort. Nep adet

100 Cm^2 1 2 3

1 Roll. 3000120 1 0 1 2 0,7 2

2 Roll. 3000120 0 2 1 3 1,0 2,9

3 Roll. 3000120 1 1 1 3 1,0 2,9

4 Roll. 3000120 0 1 1 2 0,7 2

5 Roll. 3000120 0 0 1 1 0,3 0,8

6 Roll. 3000120 2 0 1 3 1,0 2,9

7 Roll. 3000120 1 1 2 4 1,3 3,8

8 Roll. 3000120 1 1 1 3 1,0 2,9

9 Roll. 3000120 1 0 1 2 0,7 2

10 Roll. 3000120 1 1 3 5 1,7 5

11 Roll. 3000120 1 1 1 3 1,0 2,9

12 Roll. 3000120 0 1 1 2 0,7 2

13 Roll. 3000120 1 1 0 2 0,7 2

14 Roll. 3000120 1 1 1 3 1,0 2,9

Çizelge 4.1.2. Tarakta Nep Adedi

4.2. İşletmeye alınan 120 balya karışımın Mixer ,Tarak,Cer Prosesindeki Elyaf

Değerleri (Çizelge 4.2.1 )

4.2.1. 120 balya karışımın proseslerdeki elyaf değerlerine baktığımızda, mixer ‘de

incelik değeri kendi içerisinde 4.2 – 4.8 arasında değişmektedir. Elastikiyet 5.9 – 7

arasında değişmektedir. İncelik kesitteki elyaf sayısını etkilediği için iplik

mukavemetini doğrudan etkiler. Elastikiyetin kendi içinde değişken olması ipliğin

koptuğu noktadaki elastikiyetini etkiler ve iplik kendi içinde de değişkenlik arz eder.

Mixer , tarak , cer aşamalarının üçünde de elyaf değerlerinin kendi arasında

farklılıklar olduğu saptanmıştır.

Proses

Adı

Length Unif. Str. El. Mic. Rd b C.G.

M

I

X

E

R

29 82,2 30,8 7 4,2 77,8 8,6 31 - 1

28,6 84,1 28,7 5,9 4,8 76,4 9 31 - 3

29 83,5 29,8 6,4 4,4 76,6 8,9 31 - 3

28,7 83,4 29,6 5,9 4,4 76,7 8,6 31 - 1

29 84,3 29,1 6,6 4,8 76,9 8,6 31 - 1

ORT. 28,9 83,5 29,6 6,4 4,5 76,9 8,7 31 - 3

Sd. 0,17 0,73 0,71 0,42 0,24 0,49 0,17

C.V. % 0,6 0,9 2,4 6,6 5,3 0,6 2

Page 23: Balya yönetim sistemi

BULGULAR VE TARTIŞMA MİTHAT ÖZTEKİN

21

Proses Length Unif. Str. El. Mic. Rd b C.G.

Adı

T

A

R

A

K

28,4 82,6 31,1 5,8 4,6 73,4 8,8 41 - 3

28,6 83,8 32,5 6,5 4,6 76,8 8,8 31 - 3

28,7 83,1 29,2 6,2 4,9 76,4 8,8 31 - 3

28,8 83,4 29,7 6,2 4,7 73,1 8,9 41 - 3

28,8 84 29,9 6,6 4,5 69,7 8,8 41 - 4

ORT. 28,7 83,4 30,5 6,3 4,7 73,9 8,8 41 - 3

Sd. 0,15 0,5 1,19 0,28 0,14 2,58 0,04

C.V. % 0,5 0,6 3,9 4,5 2,9 3,5 0,5

Proses

Adı

Length Unif. Str. El. Mic. Rd b C.G.

28,6 84,7 30,5 6,2 4,5 76 8,6 31 - 4

C 28,4 84,1 30,9 6,6 4,5 75,5 8,9 31 - 4

E 28,7 82,5 29,7 6,3 4,5 72,9 9 41 - 3

R 28,4 82,1 26,7 6,8 4,7 74,9 8,7 31 - 4

29,2 86,1 29,7 6 4,6 74,2 9 31 - 4

ORT. 28,7 83,9 29,5 6,4 4,6 74,7 8,8 31 - 4

Sd. 0,29 1,46 1,48 0,29 0,08 1,08 0,16

C.V. % 1 1,17 5 4,5 1,8 1,4 1,8

Çizelge 4.2.1. Mixer , Tarak , Cer Elyaf Değerleri

4.3. İşletmeye alınan 120 balya mixin Tarak , Cer ,Fitil Şeridi ve İplik Değerleri

4.3.1. Tarak , cer , fitil prosesinde şerit numara değerleri ve uster % değerleri

çizelge 4.3.1. ‘de verilmiştir. Çizelgede proses sırasına göre tarak 3.8 % , cer 1 %3.5

, cer 2 %2.8 ve fitil %2.5 uster değerleri saptanmıştır. Uster değerinin yüksek

olması proseslerde mekanik problemlerin ve uygulama hatalarının olduğunu ortaya

koymaktadır.

Test

Sayısı

Tarak

Ne

Cer 1

Ne

Cer 2

Ne

Fitil

Ne

1 0,11 0,112 0,111 0,51

2 0,111 0,113 0,11 0,503

3 0,112 0,112 0,11 0,505

4 0,109 0,111 0,111 0,518

5 0,11 0,113 0,11 0,52

6 0,11 0,112 0,11 0,52

7 0,11 0,112 0,109 0,52

8 0,111 0,113 0,111 0,52

9 0,11 0,111 0,11 0,516

10 0,11 0,11 0,11 0,514

Page 24: Balya yönetim sistemi

BULGULAR VE TARTIŞMA MİTHAT ÖZTEKİN

22

11 0,113 0,11 0,109 0,509

12 0,11 0,112 0,11 0,511

13 0,111 0,112 0,11 0,512

14 0,112 0,113 0,11 0,513

15 0,111 0,112 0,109 0,51

ORT. 0,111 0,112 0,11 0,513

RANGE 0,004 0,003 0,002 0,011

CV % 1,1 0,9 0,5 0,9

U % 3,8 3,2 2,8 2,5

Çizelge 4.3.1. Tarak , Cer , Fitil Şerit Numaraları

4.3.2. İşletmeye alınan 120 balya karışımın üretimi 6.4 , 7.2 , 8.2 , 10 numara

ipliklerde yapılarak çizelge 4.3.2 ‘deki test sonuçları elde edilmiştir. Çizelgeden dört

tip ipliğin elastikiyetine bakıldığında 7.2- 7.5 arasında değişmekte olduğu ve çizelge

4.2.1 ‘e bakıldığında mixer , tarak , cer proseslerindeki elyafın elastikiyet

değerlerinin ort. 6.3 – 6.4 olduğu saptanmıştır. Pamuktaki 6.4 elastikiyetin , iplikte

ortalama 7.4’e artması işletme çalışma şartlarının sonucudur.

İplik mukavemetini , elyafın olgunluğu, incelik ,uzunluğu ve mukavemet

değeri etki etmektedir. Bir ipliğin mukavemeti kendini oluşturan tek liflerin toplam

mukavemetine eşit değildir.

Çizelge 4.3.2. ‘de görülen iplik test sonuçlarındaki parametreler U%, ince

%50, kalın %50 , nep % 200 ve tüylülük proseslerdeki makinelerin hatalarından

kaynaklanacak hatalardır. Elastikiyet , mukavemet değerleri elyafa bağlı olarak

değişen parametrelerdir.

Ne İplik Numarası ( Ne )

6,4 7,2 8,2 10

Ne CV% 0,9 0,7 0,8 0,5

Büküm 11,14 11,7 12,31 13,5

Elas. 7,2 7,5 7,4 7,5

Elas CV% 5,4 5,6 4,9 6,3

Muk. 1537 1381 1171 1001

Muk. CV% 5,7 6 7,7 6,8

Rkm 16,8 16,9 16,4 17,1

U % 9,2 9,6 10,2 9,8

İnce % 50 0 0 0 0

Kalın %50 10 18 26 29

Neps %200 11 18 46 73

Tüylülük 9,9 10,7 9,2 9,5

Çizelge 4.3.2. İplik Test Sonuçları

Page 25: Balya yönetim sistemi

SONUÇ VE ÖNERİLER MİTHAT ÖZTEKİN

23

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

İplik üretiminde hammadde en belirgin kalite faktörüdür ve büyük ölçüde

ürün kalitesini belirler . Aynı zamanda en büyük üretim maliyetidir. Hammadde

seçimi ve işletmeye alınmasındaki hatalar ve ihmaller sonraki işlemlerle

düzeltilemez. İplik işletmesinin uzmanlığı ve başarısı için hammadde seçimi ve

kullanımı önemli bir faktördür.

İplik ve boya departmanlarının kalitesini doğrudan etkileyen lif özellikleri ,

satın almada göz önünde bulundurulması gereken önemli parametrelerdir.

Pamuk ipliklerinde , lif özelliklerine göre değişmekle birlikte statik

elektriklenme , boncuklama (pilling) gibi sorunlarla daha az karşılaşılmaktadır.

Pamuk ipliklerinin sürtünmeye dayanımları yüksek olduğundan uzun süreli olarak

kullanılabilmektedirler Elastikiyetleri düşük olmakla birlikte liflerdeki doğal

büklümleri artışı , ipliğinde elastikiyetini artırıcı bir etkide bulunabilmektedir.

Elyafa yapışmış çiğit parçacıkları temizleme esnasında çıkarılamazsa ve elyaf

içinde yüksek oranda mikro toz bulunması , iplik mukavemetlerini etkileyeceği gibi

kopuşları da artıracaktır.

Pamuğun her balyada teknolojik özelliklerinin bilinmesi , iplikte oluşabilecek

pamuk menşeyli hataların minimuma indirilmesi ve verimli bir şekilde çalıştırılması,

HVI cihazı ile pamuk balyalarının test edilmesi sonucu sağlanabilmektedir.

Balya yönetimi programı sayesinde eğrilmesi istenen ipliğin kalitesine uygun

ve ekonomik üretimi sağlayabilecek elyaf parametreleri belirlenip buna göre mix

hazırlanabilir.

Tekstil sektöründe istenen kaliteyi elde etmek , hammadde seçimi ile başlar

ve sıkı bir proses kontrolü , personel know-how’u , ürün mühendisliği ve ürüne

yönelik kalite güvencesini içine alır. Hammaddeden bitmiş ürüne ve onun

kullanımına kadar genel bilgiye sahip mükemmel eğitilmiş personele ihtiyaç vardır.

Page 26: Balya yönetim sistemi

24

KAYNAKLAR

ANONİM , 1998 - 1990 yıllarda Türk Tekstil ve konfeksiyon sektörü . İstanbul

tekstil ve konfeksiyon İhracatcı Birlikleri. I. 65

ANONİM 2000 , İ.T.K.İ.B.

GENÇER, O.; OĞLAKÇI M.; KAYNAK M.A.; KILILI F. Lif bitkileri Tüketim

Projeksiyonları ve Üretim Hedefleri . TMMOB Ziraat Mühendisleri I.

Teknik Kongresi . Ziraat Bankası Kültür Yayınları No : 26

YANKAY M.J. 1997 ; The Solutıon For Controllıng Fabrıc Barre . Beltwide Cotton

Conference. Cotton Textile Prosesing Conference. P. 738 - 741

ANONİM 1998 ,Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü Pamuk Durum ve Tahmini

ANONİM 1998 , Bale Inventory and Analysis System

TEKSTİL ARAŞTIRMA Eylül / 1988 , İplik Teknolojileri İçin Pamuğun Önemi

COTTON COUNCIL INTERNATIONAL 1999, Ralli Bros. & Coney

YAKARTEPE M. ; GENEL TEKSTİL 1998 ,T.K.A.M. Tekstil ve Konfeksiyon

Araştırma Merkezi Yayınları

OĞLAKÇI M. , Lif Teknolojisi Ders Notları. K.S.Ü. Pamuk Eksperliği Anabilim

Dalı (Basımda)

ERCAN, N, M., 1998, Pamuk İplikçiliğinde İplik Özelliklerini Etkileyen Faktörler.

1.Türkiye Pamuk, Tekstil ve Konfeksiyon Sempozyumu.S.123-124 Ankara

ANTHONY, W. S.; MEREDITH, W. R.; WILLIFORD, J. R. 1990. Neps in

Ginned Lint the Effect of Varieties, Harvesting, and Ginning Practies. Textile

Research Journal .(1988).58 (11) 633-640 (En) From World Textile Abstracts (1988)

7525.

LALOR, W. F., MANGIALARDI, G. J. JR., 1990. Propensity of Cotton Varieties

to Neppiness. USDA, ARS, Cotton Ginning Laboratory, Stoneville, MS.

Transaction of the ASAE (USA). (Nov- Dec 1990). V. 33(6) P. 1748-1758.

SARANGA, Y., SASS, N.,TAL, Y., YUCHA,R. Drought Conditions İnduce Mote

Formation in İntersipesific Cotton Hybrids. Field Crop Research (1998) 55 (3) 225-

234 (En,16ref.) The Hebrew University of Jerusalem, Faculty of Agricultural. Food

and Environmental Quality Scienses, Dept. Of Field Crops, Vegetables and Genetics.

PO Box 12. Rehovot 76100, Israel. Field Crop Abstract. 1998 Vol.51 No: 6 p.589.