bakır devre geniş bant transmisyonu-s.sezai azakli
TRANSCRIPT
S.SEZAĠ AZAKLI
Mayıs 2007
BAKIR DEVRE
VE
GENĠġ BAND TRANSMĠSYONU
Eğitim içeriği
• Telefon devresindeki sinyaller
• Telefon devresinin fiziksel özellikleri
• Telefon devresinin elektriksel özellikleri
• Bakır devre ile geniş bant hizmeti verilebilmesi için gerekli şartlar
• E/Ş karşılaşılan transmisyon problemleri nedenleri çözüm önerileri
2Sefer Sezai AZAKLI
180 Khz 1,1 MHz
TELEFON DEVRESĠNDEN TAġINAN SĠNYALLER
Ring Sinyali
Telefon,Fax,PosDüşük Hız Data
Ankesör ücretlendirme
ADSL
27 KHz 2,2MHz
DAR BAND ( POTS )
GENİŞ BAND ( WİDEBAND )
ADSL2+ VDSL2
25 Hz 300 Hz 3400 Hz 12 KHz 27 KHz 140 KHz
30 MHz
UPLOAD DOWNLOAD
3Sefer Sezai AZAKLI
GENİŞ BAND (XDSL) HİZMETLERİ
• XDSL mevcut telefon bakır devre altyapısıüzerinden yüksek hız data ve internet hizmetiverebilmek için geliştirilen sistemlerin geneladıdır.
• POTS hizmetlerini etkilemeyecek frekans bandı(27Khz- 30Mhz) kullanılır.
• XDSL kısaltmasındaki X harfi hizmetin birçokçeşidi olduğunu ve günün teknolojik gelişmeleriışığında daha birçok yeni versiyonlarının hizmetesunulacağı öngörüsünü ifade eder.
X??? DIGITAL SUBSCRIBER LINE
4Sefer Sezai AZAKLI
GELİŞTİRİLMİŞ BAZI XDSL ÇEŞİTLERİ
• ADSL (Asimetric Digital Subscriber Line)• ADSL2 (Asimetric Digital Subscriber Line-2)• ADSL 2+ (Asimetric Digital Subscriber Line-2 PLUS)• HDSL (High bit-rate Digital Subscriber Line)• HDSL2 (High bit-rate Digital Subscriber Line - 2)• IDSL (ISDN Digital Subscriber Line)• RADSL (Rate Adaptive Digital Subscriber Line)• SDSL (Symetric Digital Subscriber Line)• SHDSL (Symetric High-data-rate Digital Subscriber Line)• VDSL (Very-High-Bit-Rate Digital Subscriber Line)• G.SHDSL (G.991.2 Symetric High-data-rate Digital Subscriber Line)• MSDSL (Multi-Speed Digital Subscriber Line )• VDSL2 (Very-High-Bit-Rate Digital Subscriber Line-2)
5Sefer Sezai AZAKLI
SPLİTTER• Hattın iki ucuna bağlanan ve SPLITTER adı verilen
ALÇAK GEÇİREN FİLTRELER sayesinde klasik telefon hizmetleri (POTS) ile aynı anda çalıştırılabilmektedir.
POTS
DSLAM
LĠNE
PHONE
MODEM
LĠNE
BAKIR DEVRE
POTS
DSLAM
TLF
TLF+XDSL
TLF+XDSL TLF+XDSL
TLF
TLF+XDSL
MODEM
SPLĠTTERSPLĠTTER
TLF MAKĠNASI
MODEM
POTS
DSLAM
LĠNE
PHONE
MODEM
LĠNE
BAKIR DEVRE
POTS
DSLAM
TLF
TLF+XDSL
TLF+XDSL TLF+XDSL
TLF
TLF+XDSL
MODEM
SPLĠTTERSPLĠTTER
TLF MAKĠNASI
MODEM
POTS
DSLAM
LĠNE
PHONE
MODEM
LĠNE
BAKIR DEVRE
POTS
DSLAM
TLF
TLF+XDSL
TLF+XDSL TLF+XDSL
TLF
TLF+XDSL
MODEM
SPLĠTTERSPLĠTTER
TLF MAKĠNASI
MODEM
TÜRK TELEKOM
MÜġTERĠ
6Sefer Sezai AZAKLI
MODEM (TLF+XDSL)
LİNE (TLF+XDSL) PHONE (TLF)
SPLĠTTER
7Sefer Sezai AZAKLI
HATALI BĠNA ĠÇĠ SPLĠTTER BAĞLANTISIBUAT
TELEFON HATTI
ODA A ODA B ODA C
8Sefer Sezai AZAKLI
DOĞRU BĠNA ĠÇĠ SPLĠTTER BAĞLANTISI
BUAT
TELEFON
HATTI
ODA A ODA B ODA C
SPLĠTTER
SPLĠTTER
9Sefer Sezai AZAKLI
DMT (DISCRETE MULTI TONE)
• Frekans aralığı her biri 4.3 KHz’lik kanallara (tone) bölünür.• Bu şekilde aynı anda iletim yapabilecek yüzlerce taşıyıcı kanal elde edilir. Bu iletim
sistemine DMT (DICRETE MULTI TONE) denir.• Her kanaldan kaçar bit gönderilip alınabileceği bağlantının SNR (işaret/gürültü)
değerine göre tespit edilir.• Yani müşterilerimize verebileceğimiz Maksimum hız bağlantının işaret/ gürültü
oranına bağlıdır.• QAM - Quadrature Amplitude Modulation veya,• CAP (Carrierless Amplitude and Phase Modulation) kullanılır.
10Sefer Sezai AZAKLI
ALCATEL DSLAM PORTLARI ĠÇĠN
SNR ĠLE BĠR PERYODTA TAġINABĠLECEK BĠT SAYISI
ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠ
ÇOK ĠYĠ
KÖTÜ
11Sefer Sezai AZAKLI
SNR (Signal to Noise Ratio)İŞARET/ GÜRÜLTÜ ORANI
• Bağlantısı kurulmuş ve senkronize olmuş bir haberleşme sisteminde bilgi taşıyan sinyal gücünün , ortamdaki gürültü gücüne oranını ifade eden logaritmik bir ifadedir.
SNR= Noise Margin= 20 log (sinyal gerilimi/gürültü gerilimi)
• Birimi dB dir.
• Ne kadar büyük ise bağlantı kalitesi o kadar iyi demektir.
• DSLAM işletmesinde GÜRÜLTÜYE YAKINLIK (NoiseMargin) olarak da adlandırılır.
12Sefer Sezai AZAKLI
SNR DEĞERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER
• Bakır devrenin kalitesi• Bina içi tesisatın kalitesi,• Şebeke ve ankastre güzergahı,• Tesis mesafesi• Port /şebeke tahsis mantığı,• DSLAM portunun kalitesi ve uygun set-up• DSLAM kablosu• CAMPER teli• SPLİTTER kalitesi• Modem ve adaptörünün kalitesi• Modemin bulunduğu ortam.
13Sefer Sezai AZAKLI
TELEFON DEVRESĠ
a ve b teli olarak adlandırılan, birbirinden
izole edilmiĢ (yalıtılmıĢ) , dengeli iki
iletkenden oluĢan devrelere denir.
a
b a
b
14Sefer Sezai AZAKLI
BİR TELEFON DEVRESİNİN 3 TEMEL BOYUTU VARDIR
• ĠLETKEN
• YALITKAN
• DENGE
15Sefer Sezai AZAKLI
ĠLETKEN
•Telekom kablolarında tavlanmıĢ, elektrolitik
saf bakır iletken kullanılır.
•Öz direnci r =1/58 = 0,017241 mm2/m
( 20oC için)
•Bir devrenin her iki iletkeni aynı kalınlıkta ve
tam dairesel kesitli olmalıdır. Aksi halde
dengesizlik ortaya çıkacaktır.
16Sefer Sezai AZAKLI
YALITKAN
Devre iletkenlerinin birbirlerine , diğer devre
iletkenlerine veya kablo ekranına temas
etmesini önlemek amacıyla iletkenlerin üzerine
kaplanan maddeye denir.
17Sefer Sezai AZAKLI
EriĢim ġebeke Ġletken Ġzolasyonlarında 4
değiĢik yalıtım malzemesi kullanılmaktadır.
•POLĠETĠLEN (P)
•KÖPÜKLÜ POLĠETĠLEN (KP)
•POLĠ VĠNĠL CLORÜR (PVC)
•KAĞIT
18Sefer Sezai AZAKLI
İZOLASYONLARIN ÖZELLİKLERİ
POLİETİLEN (P) :
Petrokimya yan ürünü yanıcı plastik bir maddedir. Bağıl dielektrik sabiti er =2,3 olmalıdır. Yurt dışından ithal edilir.
19Sefer Sezai AZAKLI
KÖPÜKLÜ POLİETİLEN ( KP)
• Erimiş polietilen içerisine mikroskobik hava kabarcıkları enjekte edilerek elde edilen yalıtım maddesine denir.
• Bağıl dielektrik sabiti daha düşük er< 2,3
• Maliyeti düşük
• Daha hafif
• Fakat darbelere ve ezilmelere karşı daha az dayanıklı
20Sefer Sezai AZAKLI
POLİ VİNİL CLORÜR ( PVC )
• Yanıcı olmayan sentetik plastik bir malzemedir
• Bağıl dielektrik sabiti büyüktür er > 4
• Transmisyon kalitesi olarak kötü bir yalıtkan olmasına karşılık yanıcı olmadığından kısa mesafeli bina içi tesisatlarda kullanımı mecburidir.
( Camper teli, santral kablosu, DSLAM kablosu, Cihazların Güç kabloları, ve terminasyon kablolarında PVC kullanılır)
21Sefer Sezai AZAKLI
KAĞIT İZOLASYON
• 25 yıldan daha eski kablolarımızda kullanılmakta idi.
• Bağıl dielektrik sabiti daha düşük er= 2• Kablo içinde suyun hareketini engelleme
özelliğine sahiptir.• Dünyanın birçok ülkesinde halen
kullanılmaktadır.
22Sefer Sezai AZAKLI
İLETKEN İZOLASYONLARI NASIL OLMALIDIR
• Bir kablo içerisindeki bütün izolasyonların kalınlıkları birbirine eşit ve yusyuvarlak olmalıdır.
• İletken izolasyonun tam merkezinde bulunmalıdır.
• Köpüklü Polietilen izolasyonlarda plastik hava karışımı homojen olmalı kablo içindeki tüm iletkenler için aynı olmalıdır
Aksi halde dengesizlik ortaya çıkacaktır
Doğru imalat Hatalı Ġmalat
23Sefer Sezai AZAKLI
DENGE( LONGITUDINAL BALANCE )
( BOYLAMSAL BALANS )
• Bir devrenin a ve b iletkenlerinin kablonun ekranına vediğer komşu devre iletkenlerine karşı oluşan elektrikseldeğerlerin birbirine eşit olmasına denge denir.
• Bu eşitlik sağlanamamışsa dengesizlik var demektir.
• Dengesizlik bulunan devrelerde gürültü (Noise) vediyafoni (Cross-Talk) şikayetleri ortaya çıkacaktır.
24Sefer Sezai AZAKLI
DENGESİZLİĞİN OLUŞMA NEDENLERİ
Denge asıl olarak kablo imalat kalitesine bağlı bir durumdur. İmalat esnasında;
• İletken çaplarının birbirine eşit olmaması
• İletkenlerin tam dairesel kesitli olmaması
• Yalıtkan kalınlıklarının eşit olmaması
• İletkenin tam merkezde olmaması
• KP ( köpüklü polietilen imalatlarda polietilen hava karışımının homojen olmaması.
• Devre iletkenlerinin birbiri üzerine yeterince bükülmemesi (twisting)
25Sefer Sezai AZAKLI
KARŞILAŞILABİLECEK DURUMLAR
NOT: Bu durumların varlığını;
• Kesitleri mikroskop altında inceleyerek ya da
• Dengesizlik değerlerinden anlayabiliriz.
DOĞRU HATALI
HATALI HATALI
26Sefer Sezai AZAKLI
DENGEYİ ETKİLEYEN DİĞER FAKTÖRLER
• İletken eki sırasında yapılan kros (Split pairs) ekçilik hataları.
• Her türlü arızalar
( Toprak, temas,oksitli ek vb.)
27Sefer Sezai AZAKLI
KAÇ ÇEŞİT DENGESİZLİK OLUŞABİLİR
Kablolarda karşımıza 2 çeşit dengesizlik ortaya çıkabilir.
1. Kablo ekranına karşı dengesizlik (e1 , e2)
2. Diğer devrelere karşı dengesizlik (k1,k2..kn)
28Sefer Sezai AZAKLI
KABLO EKRANINA KARŞI DENGESİZLİK
e1 , e2
Devrenin a ve b iletkeninin kablonun koruyucu alüminyum ekranına karşı ortaya çıkan elektriksel büyüklüklerin birbirine eşit olmamasına denir.
Ekrana karşı dengesizlikler
GÜRÜLTÜ ( noise) problemine neden olur
Ca-t = Cb-t
Ca-t : a teli ekran arası
kapasite
Cb-t : b teli ekran arası
kapasite
e1 = Ca-t – Cb-t
29Sefer Sezai AZAKLI
DİĞER DEVRELERE KARŞI DENGESİZLİKk1,k2....kn
• Aynı kablo içindeki birdevrenin diğer komşudevre iletkenlerine karşıoluşan elektrikseldeğerlerin birbirine eşitolmaması durumudur
• Devreler arasındakidengesizlikler Diyafoni(Cross-talk)problemineneden olacaktır
k1 = Dörtlünün ilk
devresinin diğerine
karĢı dengesizliği
kn = devrenin sırasıyla
diğer komĢu devrelere
karĢı dengesizliği
30Sefer Sezai AZAKLI
DENGELİ BİR KABLO İMAL EDEBİLMEK İÇİN NELER YAPILMALIDIR
• Aynı kablo içinde kullanılacak bütün iletkenlerin çaplarının mümkün olduğunca birbirine eşit ve tam dairesel kesitli olması sağlanmalı.
• Yalıtkan kalınlıkları birbirine eşit olmalı,
• İletkenler yalıtkanın tam merkezinde olmalı,
• Köpüklü polietilen izolasyonlarda polietilen hava karışımı homojen olmalı,.
• Devrenin iki iletkeni birbiri üzerine uygun adımlarla bükülmeli, (Twisting)
31Sefer Sezai AZAKLI
BÜKÜM (TWİSTİNG)
• Devre iletkenlerinin birbiri üzerine bükülmesi işlemine denir.
• Devrenin her iki iletkeninin çevreye karşı eşit şartlara gelmesini sağlar.
• Ne kadar özenle imal edilirse edilsin aynı kablo içinde yan yana giden devrelerde, yeterli büküm uygulanmaz ise mutlaka dengesizlik oluşacaktır.
32Sefer Sezai AZAKLI
BÜKÜM ÇEŞİTLERİ
• Basit Çiftli Büküm (geniş band iletimi için en uygun büküm tekniğidir.)
• Dörtlü ( Quart, Yıldız) Büküm
• Türk Telekom erişim şebeke kablolarında dört iletkenin birbiri üzerine bükülmesi demek olan Dörtlü ( Quart) denge düzenini tercih etmiş ve kullanmaktadır. (geniş band hizmetinde sorunludur)
• Camper tellerimiz basit çiftli denge düzenindedir.
33Sefer Sezai AZAKLI
Kablolarımızdan Örnekler
CAMPER TELĠ ( BASĠT ÇĠFTLĠ)
34Sefer Sezai AZAKLI
CAT5 NETWORK KABLOSU
(BASĠT ÇĠFTLĠ)
35Sefer Sezai AZAKLI
TWISTED PAIR KABLOLAR
36Sefer Sezai AZAKLI
Pin Function Wire Color
1 Receive (+) White-Green
2 Receive (-) Green
3 Transmit (+) White-Orange
4 -- White-Brown
5 -- Brown
6 Transmit (-) Orange
7 -- Blue
8 -- White-Blue
37Sefer Sezai AZAKLI
DÖRTLÜ BÜKÜM (QUART)
DÜZENĠNDE TELEFON DEVRESĠ
38Sefer Sezai AZAKLI
KABLOLARIMIZIN DEVRE DÜZENİ VE NUMARALANDIRMA
Erişim şebeke kablolarımız 10 devrelik temel paketlerden oluşur.
• Bir 10’ luk paket 5 dörtlüden oluşur ( Mavi, Portakal, Yeşil, Kahve, Gri )
• Bir dörtlü iki devreden oluşur
• Dörtlü içinde karşılıklı iki iletken bir devredir
• Her dörtlüde bir ana renkte ( Mavi, Portakal, Yeşil, Kahve, Gri ) ve beyaz,kırmızı ve siyah ortak renklerinde iletkenler bulunur
39Sefer Sezai AZAKLI
2.devre b iletkeni
2.devre a iletkeni
1.devre a 1.devre b Ana renk
DÖRTLÜ (QUART) BÜKÜM DÜZENĠ
BEYAZ iletken tek numaralı devrelerin a iletkenini
KIRMIZI iletken çift numaralı devrelerin a iletkenini
SĠYAH iletken çift numaralı devrelerin b iletkenini
ANA RENK iletken tek numaralı devrenin b iletkeni dörtlünün
sırasını belirtir.40Sefer Sezai AZAKLI
1 BEYAZ-MAVĠ
2 KIRMIZI - SĠYAH
3 BEYAZ-PORTAKAL
4 KIRMIZI - SĠYAH
5 BEYAZ-YEġĠL
6 KIRMIZI - SĠYAH
7 BEYAZ- KAHVE
8 KIRMIZI - SĠYAH
9 BEYAZ-GRĠĠ
10 KIRMIZI -SĠYAH
ONLUK GURUP
41Sefer Sezai AZAKLI
KABLOLARIN PAKET VE DEVRE YAPISIKABLO KAPASİTESİ 20,30,50,100 150,200,300,400 600,900,1200,1500,1800
BAĞ ŞERİT RENGİ 10. Grup 50 Çiftli Paket 100 Çiftli Paket
Mavi1 – 10 devre
1 – 50. devre 1 – 100. devre
Portakal 11 – 20 devre 51 – 100. devre 101 – 200.devre
Yeşil 21 – 30 devre 101 – 150. devre 201 – 300.devre
Kahverengi 31 – 40 devre 151 – 200.devre 301 – 400.devre
Gri 41 – 50 devre 201 – 250.devre 401 – 500.devre
Mavi - Beyaz 51 – 60 devre 251 – 300.devre 501 – 600.devre
Portakal – Beyaz 61 – 70 devre 301 – 350.devre 601 – 700.devre
Yeşil – Beyaz 71 – 80 devre 351 – 400.devre 701 – 800.devre
Kahverengi – Beyaz 81 – 90 devre 801 – 900.devre
Gri – Beyaz 91 100devre 901 – 1000.devre
Mavi – Sarı 1001 – 1100.devre
Portakal – Sarı 1101 – 1200.devre
Yeşil – Sarı 1201 – 1300.devre
Kahverengi – Sarı 1301 – 1400.devre
Gri – Sarı 1401 – 1500.devre
Mavi - Menekşe 1501 – 1600.devre
Portakal - Menekşe 1601 – 1700.devre
Yeşil - Menekşe 1701 – 1800.devre 42Sefer Sezai AZAKLI
KABLO KAPASİTELERİ(ONLUK PAKETLİ)
• 10 devreli kablo (1 onluk paket)
• 20 devreli kablo (2 onluk paket)
• 30 devreli kablo ( 3 onluk paket)
• 50 devreli kablo ( 5 onluk paket)
• 100 devreli kablo ( 10 onluk paket)
43Sefer Sezai AZAKLI
KABLO KAPASİTELERİ(ELLİLİK PAKETLİ)
• 150 devreli kablo (3 ellilik paket)
• 200 devreli kablo (4 ellilik paket)
• 300 devreli kablo ( 6 ellilik paket)
• 400 devreli kablo ( 8 ellilik paket)
44Sefer Sezai AZAKLI
KABLO KAPASİTELERİ(YÜZLÜK PAKETLİ)
• 600 devreli kablo (6 yüzlük paket)
• 900 devreli kablo (9 yüzlük paket)
• 1200 devreli kablo (12 yüzlük paket)
• 1500 devreli kablo (15 yüzlük paket)
• 1800 devreli kablo ( 18 yüzlük paket)
45Sefer Sezai AZAKLI
KABLO ETİKET BİLGİLERİ
Kabloların ve makara etiketleri üzerinde görülen PD – PAP, PD – AP-A , KPDF-AP vb. gibi kısaltmalar içeriden dışa doğru kablonun fiziksel yapısını ifade eder. Buradaki;
P : Polietilen izolasyonu
D : Dörtlü denge düzenini
K : Köpüklü
F : Jel dolgulu ( Filled )
A : Alüminyum ekranı
P : Polietilen kılıfı
A : Askı telini ifade eder
46Sefer Sezai AZAKLI
47Sefer Sezai AZAKLI
ÖRNEKLER
• PD-PAP : Eski tip hava boşluklu ( Gaz Akışlı) yer altı kablosu,
• PD-AP-A : Eski tip hava boşluklu askı telli kablo,
• KPD-PAP : Yeni tip köpüklü polietilen izoleli gaz kontrolü uygulanabilir yer altı kablosu,
• KPDF-AP : Yeni tip köpüklü polietilen izoleli jel dolgulu yer altı kablosu,
• KPDF-AP-A : Yeni tip köpüklü polietilen izoleli, jel dolgulu askı telli havai kablo
48Sefer Sezai AZAKLI
TELEFON DEVRESĠNĠN
ELEKTRĠKSEL
PARAMETRELERĠ
Telefon Devresinin Elektriksel
EĢdeğeri
a
b
a
b
49Sefer Sezai AZAKLI
•EĢdeğer devrede R,C,G ve L harfleri ile gösterilen
büyüklüklere hat parametreleri ( sabitleri) denir.
•Transmisyon kalitesini ve karakterini bu
sabitler belirler.
•Sağlam bir kabloda kablo boyunca bu değerler
homojen ve sabit kalır
•Herhangi bir arıza durumunda bu değerlerde
değiĢiklik olur.
•Arıza yerini bu değerlerden faydalanarak buluruz
50Sefer Sezai AZAKLI
( R ) DEVRENİN DİRENÇ SABİTİΩ/km
• Devrenin 1 km’lik parçasında a ve b telinin toplam direncine denir. ( 20o C ve 800Hz için)
• R’ye kilometrik LOOP direnci de denir.
• Birimi Ω/km’dir.
• Haberleşmede zayıflama ve akım düşüklüğüproblemlerine neden olur.
51Sefer Sezai AZAKLI
R DEĞERİ HANGİ ETKENLERE BAĞLIDIR
• İletken çapı ( tel kalınlığı) büyüdükçe R değeri küçülür.
• Kablo sıcaklığı arttıkça R değeri de artar.
• İletilecek sinyalin frekansı ( Hızı) arttıkça R değeri de artar.
• Oksitli ve gevşek bağlantılar R değerini arttırır.
52Sefer Sezai AZAKLI
KULLANMAKTA OLDUĞUMUZ
KABLOLARIN R DEĞERLERĠ
(20O C 800 Hz için)
0,4 mm
0,5 mm
0,6 mm
0,9 mm
1,3 mm
280 Ω/km
180 Ω/km
125 Ω/km
56 Ω/km
28 Ω/km
İletken Çapı mm çap
LOOP DirenciΩ/km
NOT: Bu değerler şartnamemiz gereği ± % 2 değişebilir
Tek tel için 1Ω’a karşılık uzunluk
7,15 m/Ω
11,2 m/Ω
16 m/Ω
35,8 m/Ω
73,4 m/Ω
53Sefer Sezai AZAKLI
R DEĞERĠNDEN FAYDALANARAK
KABLO BOYU ÖLÇÜMÜ
• Kablo içinden sağlam bir devre hat sonundan kısa devre yapılır. Diğer uçtan a ve b telleri arasındaki direnç ölçülür. Ölçülen bu değere LOOP ( bukl) DİRENCİ denir.
Loopdirenci
b
a
54Sefer Sezai AZAKLI
• Kablo boyu = ½ ( LOOP direnci X 1Ω için Uzunluk değeri)
• NOT: Bu formül kablo sıcaklığı 20 0C ise geçerlidir. Kablo sıcaklığı 20 0C den farklı ise sıcaklık düzeltme katsayısı Kt
kullanılmalıdır. t sıcaklığındaki bir kablo için ;
• Gerçek Kablo boyu = ½ ( LOOP direnci X 1Ω için Uzunluk değeri) X Kt
55Sefer Sezai AZAKLI
İLETKEN DİRENCİNDAN KABLO BOYU HESAPLAMASINDA KULLANILACAK SICAKLIK DÜZELTME TABLOSU
KABLO SICAKLIĞI 0CSICAKLIK DÜZELTME
KATSAYISI (Kt) KABLO SICAKLIĞI 0CSICAKLIK DÜZELTME
KATSAYISI (Kt) KABLO SICAKLIĞI 0CSICAKLIK DÜZELTME
KATSAYISI (Kt)
-40 1,309 -10 1,134 20 1,000
-39 1,302 -9 1,129 21 0,996
-38 1,295 -8 1,124 22 0,992
-37 1,289 -7 1,119 23 0,988
-36 1,282 -6 1,114 24 0,985
-35 1,276 -5 1,109 25 0,981
-34 1,269 -4 1,104 26 0,977
-33 1,263 -3 1,099 27 0,973
-32 1,257 -2 1,095 28 0,970
-31 1,251 -1 1,090 29 0,966
-30 1,245 0 1,085 30 0,962
-29 1,238 1 1,081 31 0,959
-28 1,232 2 1,076 32 0,955
-27 1,227 3 1,072 33 0,951
-26 1,221 4 1,067 34 0,948
-25 1,215 5 1,063 35 0,944
-24 1,209 6 1,058 36 0,941
-23 1,203 7 1,054 37 0,937
-22 1,198 8 1,049 38 0,934
-21 1,192 9 1,045 39 0,931
-20 1,187 10 1,041 40 0,927
-19 1,181 11 1,037 41 0,924
-18 1,176 12 1,032 42 0,920
-17 1,170 13 1,028 43 0,917
-16 1,165 14 1,024 44 0,914
-15 1,159 15 1,020 45 0,911
-14 1,154 16 1,016 46 0,907
-13 1,149 17 1,012 47 0,904
-12 1,144 18 1,008 48 0,901
-11 1,139 19 1,004 49 0,898
K t =1/(1+0,00393x(t-20))
56Sefer Sezai AZAKLI
DEVRE DİRENCİNDEN FAYDALANARAK KABLO BOYU ÖLÇÜMÜ
ÖRNEK: KıĢ mevsiminde havai bir Ģebekede devrenin LOOP ( Bukl, GidiĢ
dönüĢ) direnci 670 Ω ölçülüyor. iletken çapı 0,4 mm ve kablo sıcaklığı -5 oC
olduğuna göre kablonun boyu kaç metredir. ( 0,4 mm ve 20 oC için 1Ω
7,15 m'ye karĢılık gelmektedir)
kablo boyu = telin direnci X 1Ω için uzunluk
tek tel direnci = LOOP direnci/ 2 = 670/ 2 = 335 Ω
Kablo boyu = 335 X 7,15 = 2395 m ( bu değer hatalıdır çünkü iletken sıcaklığı
20 oC den farklı)
gerçek kablo boyu = Tel direnci X 1Ω için uzunluk X sıcaklık katsayıs ( K-
5=1,109 )1,109
gerçek kablo boyu= 335 X7,15 X 1,109 = 2656 m
sıcaklığı hesaba katmasa idik 2656 - 2395 = 261 m hata yapacaktık.
57Sefer Sezai AZAKLI
( C ) DEVRENİN KONDANSATÖR SABİTİ nF/ km
• Devrenin 1 km’lik parçasında a ve b iletkenleri arasında oluşan kondansatör değerine denir.
• İki iletken yüzey arasına bir yalıtkan malzeme koyularak elde edilen devre elemanına KONDANSATÖR denir.
• Kondansatörün büyüklüğüne kapasitesi denir ve birimi Farad’dır.Erişim Şebekelerinde Mikrofarad (µF, uF ) ve Nanofarad ( nF, nFar ) olan askatları kullanılır
• Bir telefon devresi de yalıtılmış iki iletenden oluştuğu için kondansatör özelliği gösterir.
• Hattın bu C değeri haberleşmede zayıflama ve hem de frekans ( hız ) arttıkça artan bir zayıflamaya neden olur.
58Sefer Sezai AZAKLI
• C değeri kablo imalatına bağlı bir büyüklüktür.
• C Dielektrik katsayısı ( er ) ile doğru orantılı olarak değişir
• İletken üzerindeki izolasyon inceldikçe C değeri büyür.
• C değeri büyük olan kablolarda geniş bant ( yüksek hız ) hizmeti sağlıklı verilemez.
• Mevcut kablo imalat teknik şartnamemize göre C değeri ortalaması 0,4 ve 0,5 mm çaplı kablolarda < 50 nF/km
0,6 ve 0,9 mm çaplı kablolarda < 45 nF/km olmalıdır.
• Kablo imalat firmaları genellikle maliyeti azaltmak amacıyla üretim değerlerini bu limit değerlere çok yakın tutarlar.
• Bu özellikten faydalanarak basit bir kapasitemetre ile % +1-2 hatayla kablo boyu ölçülebilir.
59Sefer Sezai AZAKLI
KAPASİTEMETRE İLE KABLO BOYU ÖLÇÜMÜ
• Uzunluğu bilinmeyen bir kablonun a ve b telleri arasında oluşan kapasite değerini ölçerek kablo boyunu aşağıdaki formül ile yaklaşık olarak hesaplayabiliriz.
Kablo Boyu =(a-b) arası kapasite x 1nF’a karşı uzunluk
• 1nF ‘a karşılık uzunluk
0,4 ve 0,5 mm iletken çap için ~ 20-21m
0,6 ve 0,9 mm iletken çap için ~ 23-24m
60Sefer Sezai AZAKLI
ÖRNEK.
Uzunluğu bilinmeyen 0,4 mm iletken çaplı bir kablo devresinin a ve b iletkenleri arasında 186 nF kapasite değeri ölçülüyor. Buna göre kablonun boyu yaklaşık kaç metredir.( 0,4 mm çap için 1nF = 20m)
kablo boyu = 186 x 20 = 3720 m.
61Sefer Sezai AZAKLI
DEVRELERİN a VE b TELLERİ ARASINDA OLUŞAN KAPASİTE DEĞERİ İLE İLGİLİ PRATİKBİLGİLER
• Aynı kablo içindeki aynı uzunlukta bütün sağlamdevrelerin a-b arası kapasite değerleri birbirine eşit veya çok yakındır.
• Aynı kablo içindeki herhangi bir devrede
a-b arası ölçülen değer daha az çıkıyorsa o devrede kopuk yada kros hatası var demektir.
• a-b arası ölçülen kapasite normalden daha fazlaçıkıyorsa, temas, toprak veya bilinmeyen bir paralellikvar demektir.
62Sefer Sezai AZAKLI
DEVRE İLETKENLERİ VE EKRAN ARASINDA OLUŞAN KAPASİTİF DEĞERLER
• Devre iletkeni ve kablonun alüminyum ekranı da yalıtılmış iki iletken olduğu için aralarında bir kapasitif değer oluşur.
ekran
a teli
b teliCa CbCa CbCa CbCa Cb
a teli
b teli
ekran
Ca Cb
a teli
b teli
63Sefer Sezai AZAKLI
• Sağlıklı bir devrede a iletkeni ekran arası oluşan kapasite değeri, b iletkeni ekran arası oluşan değere eşit veya çok yakın olmalıdır.
• Eğer bir iletken ekran arası ölçülen kapasite diğer iletken ekran arası kapasiteden daha küçük çıkıyor ise dengesizlik veya bir arıza var demektir.
Cat = Cbt
64Sefer Sezai AZAKLI
• Devre iletkeni ekran arası oluşan kapasite değerleri sabit değildir.
• Bu değerler
•Kablo imalatına
•Kablonun tipine
•Toplam devre sayısına
•Kablo içindeki çalıĢan devre sayısına
•Özellikle komĢu devrelerin dolu yada
boĢ olmasına bağlı olarak
65- 95 nF/km arasında değiĢir
65Sefer Sezai AZAKLI
KAPASİTİF YÖNTEMLE KOPUK ARIZA YERİ ÖLÇÜSÜ
• Devre iletkeni ekran arasında ölçülen kapasite değerlerinden faydalanarak kopuk yeri çok kolay bir şekilde bulunabilir.
• Herhangi bir kapasite ölçebilen alet ile sağlam iletken ekran arası ve kopuk iletken ekran arası kapasite değerleri ölçülür.
• Kopuk iletken ekran arası ölçülen değer Cx
• Sağlam iletken ekran arası ölçülen değer Cs olsun
66Sefer Sezai AZAKLI
• Cx< Cs olacağı aşikardır. Çünkü kapasite uzunluk ile doğru orantılıdır.
Kablo BoyuXCs
Kopuk arıza yeri =Cx
Formülü ile kolayca hesaplanır.
67Sefer Sezai AZAKLI
ÖRNEK: Kopuk arızalı bir devrede kopuk iletken ekran arası 64nF sağlam iletken ekran arası 186 nF ölçülüyor. Kablonun toplam boyu 2150 m ise arızanın uzaklığı kaç metredir?
xArıza Uzaklığı =64
2150 = 739,7 m186
68Sefer Sezai AZAKLI
KAPASİTİF YÖNTEMLE SAĞLIKLI BİR KOPUK YERİ ÖLÇÜMÜ YAPABİLMEK İÇİN
• Kopuk iletkenin izolasyonu > 2 MΩ olmalı
• Devrenin paraleli olmamalı
• Kablo içinden arızalı iletkene yakın bir sağlam iletken bulunmalı,
• Kablonun toplam boyu doğru olarak bilinmeli,
• Arızalı iletkene komşu 3-4 devre boş ise ekrana ( şaseye) kısa devre edilmeli dir.
69Sefer Sezai AZAKLI
KAPASİTİF YÖNTEMLE ÖLÇÜM İÇİN HANGİ ALETLERİ KULLANABİLİRİZ
Digital Multimetre
70Sefer Sezai AZAKLI
ACTERNA HST 3000C
71Sefer Sezai AZAKLI
965 DSP ÖLÇÜ ALETİ
72Sefer Sezai AZAKLI
nF BİRİMİYLE ÖLÇÜM YAPABİLEN MUAYENE MASALARI
SİSTEM12
SANTRAL MUAYENE MASASI
RES CAP
A-GND > 5,00 MΩ 68,70 nFar
B-GND > 5,00 MΩ 109,20 nFar
A-B > 5,00 MΩ 45,02 nFar
A teli kopuk bir devre
73Sefer Sezai AZAKLI
SİSTEM12 SANTRAL MUAYENE SONUCU
POT DC POT AC
A - GND 43,15 mVolt 36,45 mVolt
B – GND 66,26 mVolt 15,25 mVolt
A - B 120,36 mvolt 34,19 mVolt
RES CAP
A - GND > 5,00 MOHM 116,32 nFar
B – GND > 5,00 MOHM 115,92 nFar
A - B > 5,00 MOHM 1,045 uFar
SONUÇ: sağlam bir S12 devresi ( makine bağlı)
74Sefer Sezai AZAKLI
( G ) DEVRENİN KAÇAK İLETKENLİKSABİTİ
• 1 km uzunluğundaki bir devrede oluşan kaçak iletkenlik değerini ifade eder.
• Birimi mho / km veya siemens / km dir.• İzolasyonu sağlam bir devrede kaçak iletkenlik yoktur yani G =
0 dır.• Fakat
•Kablonun su yada rutubet alması
•Çivi yada saçma batması
•Ezilmesi ( özellikle KP kablolar)
•AĢırı ısınması
•ĠĢçilik hataları gibi nedenlerle izolasyon
bozulur ve G değeri büyür.
75Sefer Sezai AZAKLI
( G ) DEĞERİNİN BÜYÜMESİ TRANSMİSYONU NASIL ETKİLER• G değerinin büyümesi izolasyon bozukluğu olarak
adlandırılır.• 3 değişik şekilde karşımıza çıkabilir.• Devrenin a ve b telleri arasında büyümesi kısadevre
olarak adlandırılır ve zayıflamaya neden olur• Kablo ekranına karşı büyümesine toprak arızası denir
, zayıflama ve gürültüye neden olur.• Başka bir devreye karşı bozulması ise temas arızası
olarak adlandırılır , zayıflama, diyafoni ve faturaşikayetlerine neden olur.
• Ve elbette yansımaya ( reflection ) neden olur.
76Sefer Sezai AZAKLI
İZOLASYON BOZUKLUK ARIZALARI(RESISTANCE FAULTS)
a
b
RF
KISADEVRE= zayıflama,tamamen
hizmet dıĢı kalma,
a
b
RF
EKRAN,
ġASE
TOPRAK=gürültü, zayıflama,tamamen
hizmet dıĢı kalma
a
b
a
b
RF
TEMAS (KONTAK)=diyafoni,zayıflama,
fatura Ģikayeti
77Sefer Sezai AZAKLI
G İLE İLGİLİ TEKNİK ŞARTNAME DEĞERİ NEDİR?
• Erişim şebeke şartnameleri ve güncel uygulamalarda G değeri kullanılmaz onun yerine İZOLASYON DİRENCİ değeri tanımlanmıştır.
KAÇAK ĠLETKENLĠK =1
ĠZOLASYON DĠRENCĠ
G =1
RĠ RĠ : izolasyon direnci değerini ifade eder
78Sefer Sezai AZAKLI
• Mevcut ses frekans kabloları imalat teknik şartnamesine göre
• 0,4 ve 0,5 mm iletken çaplı kablolarımızda
G< 1 x 10-10 ≈ 0
Rİ > 10.000 MΩ ≈∞• 0,6 ve 0,9 mm iletken çaplı kablolarımızda
G< 6,7 x 10-11≈ 0
Rİ > 15.000 MΩ ≈∞bu değerler sonsuz olarak kabul edilebilir.
79Sefer Sezai AZAKLI
ERİŞİM ŞEBEKE TEKNİK ŞARTNAMESİ VE KABUL MUAYENE ESASLARINA GÖRE
• Tesisi bitmiş bir şebekede (ekler kapatılmış, diziler bağlanmış) izolasyon direnci değeri
• a teli – toprak arası > 500 MΩ
• b teli - toprak arası > 500 MΩ
• a ve b teli arası > 500 MΩ
Olmalıdır şartı bulunmaktadır.
80Sefer Sezai AZAKLI
• Bir kabloda izolasyon direnci değeri 100 MΩ civarı veya altına düşmüşse o kablo içerisinde kabul edilemeyecek düzeyde rutubet var demektir.
• Böyle bir kablo kabul edilip işletmeye verilecek olursa• Modül ile eklenmiş ve Gaz kontrollü ise• Gireceğimiz ilk kış mevsiminin ayaz gecelerinin
sabahında , çok sayıda müşteri şikayeti gelecek • Muayene sonucunda izolasyon bozukluğu olduğu
görülecektir.• Bu devreler bu şekilde çalıştırılmaya devam edecek
olurlarsa bir süre sonra Korozyon nedeniyle devrenin bir iletkeni kopacaktır.
81Sefer Sezai AZAKLI
• Türkiye genelinde yüz binlerce prensibal kablo devresi bu nedenle arızalı durumda yatmaktadır.
• Bu nedenle şartnamenin bu değerinin en az 500 MΩ olması,
• Ve şebeke tesisi şartnamesine UC Muf ile yapılan eklerde iletken eki bitmese dahi ekler açık bırakılamaz maddesinin eklenmesi gerektiğini düşünüyoruz.
82Sefer Sezai AZAKLI
( L ) DEVRENİN ENDÜKTANS (BOBİNSEL) SABİTİ
• Devrenin 1 km parçasında oluşan endüktans değerini ifade eder.
• Birimi µH/ km dir. (H= Henry)
• Ses ve düşük hız data iletiminde hemen hemen hiçbir etkisi yoktur.
• Frekans ( hız) yükseldikçe zayıflatıcı etkisi artar.
• İletken çapına , büküme bağlı olarak değişir ölçümü ve hesaplaması çok zordur.
83Sefer Sezai AZAKLI
KARAKTERİSTİK EMPEDANS( Z0 )
• Hat parametrelerinin toplamı yani bileşkesine KARAKTERİSTİK EMPEDANS denir. Z0 sembolü ile gösterilir.
fCjG
fLjRz
2
20
=
NOT: karakteristik empedans sonsuz uzunlukta kabul
edilen devrenin giriĢ empedansı olarak da kabul edilir.
84Sefer Sezai AZAKLI
TELEFON DEVRESİNİN ( COPPER LİNE) KARAKTERİSTİK EMPEDANSI
fC
RxZ 126000 =
•Ġzolasyonu sağlam bir devrede G=0
•L de ihmal edilecek kadar küçük olduğundan
•Telefon devrelerinin karakteristik empedansı
YaklaĢık Kabul edilebilir
Formülde 12600 birim dönüĢtürmeden çıkan katsayı
R: devrenin direnç sabiti
f :iletilecek bilginin frekansı ( Yani hızı)
C: devrenin kapasite sabitini ifade eder.
85Sefer Sezai AZAKLI
fC
RxZ 126000 =
•YaklaĢık formülden görüldüğü gibi
•Karakteristik empedans sadece hat sabitlerine
bağlı olarak değiĢmez
•Ġletilecek bilgi sinyalinin frekansına yani iletim
hızına bağlı olarak da değiĢir.
86Sefer Sezai AZAKLI
Bir telefon devresinin karakteristik empedansı:
• Ses ve düşük hız data iletimi için ortalama 600 Ω
• Yüksek hız (Geniş Band) data iletimi için ortalama 100-150 Ω arasındadır.
• Erişim Şebekelerinde yapılacak zayıflama ve diyafoni zayıflaması ölçümlerinde aletlerin Giriş ve Çıkış empedansları bu değerlere göre ayarlanmalıdır.
87Sefer Sezai AZAKLI
EMPEDANS UYUMLULUĞU
• Bir transmisyon sisteminden maksimum verim alabilmek için
• Bu kurala maksimum güç teoremi de denir.
•Vericinin çıkıĢ empedansı,
•Ġletim hattının karakteristik empedansı,
•Ve alıcının giriĢ empedansı birbirine
eĢit olmalıdır.
88Sefer Sezai AZAKLI
ERĠġĠM ġEBEKELERĠNDE KARġILAġILAN
ARIZALAR VE NEDENLERĠ
• KOPUK
• TOPRAK
• TEMAS
• KROS
• ATLAK
• KISA DEVRE
• RİVERS
89Sefer Sezai AZAKLI
KOPUK
Devrenin bir veya iki iletkeninin hat sonuna ulaşmamasıdır
Nedenleri:
• Su ve Rutubet Nedeniyle Oluşan Korozyon:
• Ek malzemesinin (konnektör, modül ve diziler) kalitesizliği.
• İşçilik hataları. (kablo sıyrılırken iletken kesilmesi, konnektör ve modüle iletkenin tam yerleştirilmemesi )
• Özellikle abone ve camper tellerinin iletkenliğinin şartnameye uymaması.elektrolitik saf bakır yerine hurda bakır kullanılması
• Fiziksel zorlamalar
• Hasarlar
90Sefer Sezai AZAKLI
BAKIRI KEMİREN KOROZYONCuSO4
91Sefer Sezai AZAKLI
KOROZYON
92Sefer Sezai AZAKLI
KOROZYON
• Metallerin kimyasal veya elektro kimyasal olaylar sonucu
bileşik yaparak aşınmasıdır
• Bu durumla karşılaşmamak için;
- Menhol gibi rutubetli ortamlarda ekler uzun süre açık bırakılmamalı,
- SD kablo giriş delikleri kablo çekiminden hemen sonra rutubet ve neme karşı izole edilmelidir.
- SD bakımı işletme maliyetini oldukça düşürür (yüzde 30)
- Plastik SD plastik kaide üzerine oturtulmalı beton kaide üzerine mutlaka hava sirkülasyonunu sağlamak için saha alt pulları kullanılmalı yer altı rutubeti çoğunlukla saha önünde oluşur
93Sefer Sezai AZAKLI
Korozyon nedenleri
• Eklerin rutubetli ortamlarda uzun süre açık
• Eklerin su alması
• SD kablo giriş deliklerinin tıkanmaması
• Jell dolgulu kablo ekleri yapılırken kablolar tiner, mazot gibi çözücülerle silinmemelidir.
94Sefer Sezai AZAKLI
TOPRAK:
• Devrelerin kablo ekranı, repertitör, SD, kutu şaseleri, askı teli, bahçe korkuluğu, v.b. toprakla bağlantılı bir yere temas etmesine denir.
95Sefer Sezai AZAKLI
• Toprak arıza nedenleri:
– Kablonun su veya rutubet alması.
– Çivi veya saçma batması.
– Özellikle APA kablolarda ekran devamlılığı takarken işçilik hataları.
– Karbon siyahı katılmamış teknik şartnameye uygun olmayan, çatlak abone telleri.
– Özellikle sıkışık repertitörlerde izolasyonu bozuk camperler.
96Sefer Sezai AZAKLI
RF kaçak direnci
• Toprak arızalı bir devre muayene edildiğinde muayene aletinin gösterdiği izolasyon değerine RF kaçak direnci denir.
Bu direnç değerleri:
0<RF<3 kΩ ………….......oturmuş arıza (solid fault)
3 kΩ<RF<10 kΩ ………….su nedeniyle kaçak (light fault)
10 KΩ <RF<3 MΩ ………. su nedeniyle kaçak
3 MΩ<RF<500 MΩ ……..kabloda nem var
500 MΩ < RF …………….sağlam (no fault)
97Sefer Sezai AZAKLI
TEMAS (Kontak)
• Farklı iki devrenin birer iletkeninin birbirine temas etmesine denir.
• Temasın şiddetine, temas eden ayakların cinsine ve santral tipine bağlı olarak temas arızalı devrelerde diyafoni ve fatura şikayetleri ortaya çıkar.
98Sefer Sezai AZAKLI
TEMAS arıza nedenleri
– Kabloya saçma batması.
– Sıkışık repertitörlerde izolasyonu kolay soyulan kalitesiz camperler.
– Özellikle KPE kablolarda ezilme.
– Isı ile büzüşen eklerde aşırı ısınma.
– Location dizilerine çıplak tel değmesi, düşmesi.
– Dizilere termine edilmemiş ,dağınık ankastre ve saha dolapları
99Sefer Sezai AZAKLI
KROS (Tek ayak atlak)çapraz:
• Farklı iki devrenin birer iletkeninin yanlış bağlanmasına denir.
• Elektriksel Muayenede sağlam gibi görülür.
• Yapıldığı ekten düzeltilmeyip sonraki eklerden yada hat sonundan toplanması neticesi şebekemizde yaşanan en büyük problemlerden biri olan diyafoni (cross-talk) problemi ortaya çıkar.
• Bu tür arızalı devrelerde XDSL hizmeti çalıştırılacak olursa yakınındaki XDSL hizmetleri olumsuz etkilenecektir.
b
a
b
a
100Sefer Sezai AZAKLI
KROS Nedenleri:
– Ek işlerinde acemi yada eğitimsiz personel çalıştırılması.
– Kablo imalatında devrelerin kolayca bulunabilecek şekilde dönüm verilmemesi.
– Eklerin numarataj yapılmadan kapatılması
– Kabullerin sağlıklı yapılmaması
101Sefer Sezai AZAKLI
ATLAK (Çift ayak atlak):
• Bir devrenin her iki telinin başka bir yanlış devreye bağlanmasına denir.
• Muayene masalarında yapılan muayenelerde görülmezler. • Sadece ileride yapılabilecek bir şebeke aktarmasında büyük
problemler yaşanmasına neden olur. • Bu olaylarla karşılaşmamamız için devreler tek tek numarataj
yapılarak bağlandığı yerdeki gibi aktarılmaktadır.
b
a
b
a
102Sefer Sezai AZAKLI
ATLAK Nedenleri
– Ek işlerinde acemi yada eğitimsiz personel çalıştırılması.
– Kablo imalatında devrelerin kolayca bulunabilecek şekilde dönüm verilmemesi.
– Eklerin numarataj yapılmadan kapatılması
– Kabullerin sağlıklı yapılmaması
103Sefer Sezai AZAKLI
KISA DEVRE (Melanj):
• Devrenin a ve b tellerinin birbirine temas etmesine denir• Devredeki kaçak değerine de kaçak direnci (RF) denir.• RF>10 KΩ olan kaçak arızalarında bir telefon makinesi çalışır.
Fakat bu değerin altındaki kaçaklarda ise telefon servis dışı kalır.
RF kaçak direnci
a
b
104Sefer Sezai AZAKLI
KISA DEVRE Nedenleri
– Kablonun Su ve rutubet alması.
– Kabloya saçma batması.
– Ek işlerinde kablonun fazla ısıtılmasıyla ortaya çıkan işçilik hataları.
– Özellikle abone tellerinde kullanılan karbon siyahı maddesinin az kullanılması.
105Sefer Sezai AZAKLI
RİVERS
• Bir devrenin a ve b ayaklarının ters bağlanmasıdır
• Hiçbir transmisyon sorununa neden olmaz ancak + ve – ye duyarlı cihazlarda önemlidir.
b
a
106Sefer Sezai AZAKLI
İLGİNİZ İÇİN
TEŞEKKÜR EDERİZ
107Sefer Sezai AZAKLI