[bài giảng, thần kinh] nao

CÁC BÁN CẦU ĐẠI NÃO, GIAN NÃO

Ths. Hoàng Minh Tú

MỤC TIÊU

Mô tả được hình thể ngoài của đại não.Mô tả cấu tạo của đại não và các mép gian

bán cầu. Mô tả não thất bên.Trình bày được vị trí và các phần của gian não. Mô tả được não thất III.

ĐẠI NÃO

Khe não dọc phân đôi chính giữa đại não ra làm hai bán cầu đại não phải và trái. Khe não ngang ngăn cách hai bán cầu đại não với đồi thị, trung não và tiểu não.Trên bề mặt của mỗi bán cầu có nhiều khe và rãnh chia não làm nhiều thùy, mỗi thùy lại chia làm nhiều hồi.Mỗi bán cầu có ba bờ (trên, dưới, trong) và ba mặt: trên ngoài, trong và dưới.

KHE NÃO DỌCKHE NÃO DỌC

THỂ CHAITHỂ CHAI

BỜ DƯỚIBỜ DƯỚI

BỜ TRÊNBỜ TRÊN

BỜ TRONGBỜ TRONG

CÁC RÃNH GIAN THÙYMặt trên ngoài có 3 rãnh:Rãnh trung tâm: giữa bờ trên bán cầu, chạy chếch xuống mặt ngoài.Rãnh bên: hố não bên ở mặt dưới bán cầu chạy ngang qua bờ dưới đi vào mặt trên ngoài bán cầu.Rãnh đỉnh chẩm: ngắn, nằm ở mặt trong, có một ít chạy ra mặt ngoài.Các rãnh này chia mặt trên ngoài của bán cầu đại não thành các thùy: thùy trán, thùy đỉnh, thùy thái dương, thùy chẩm.

RÃNH TRUNG TÂMRÃNH TRUNG TÂM

RÃNH BÊNRÃNH BÊN

RÃNH ĐỈNH CHẨMRÃNH ĐỈNH CHẨM

CÁC RÃNH GIAN THÙYMặt trong có 3 rãnh: Rãnh đai và rãnh dưới đỉnh chạy liên tiếp nhau ở khoảng giữa thể trai và bờ trên bán cầu.Rãnh đỉnh chẩm từ bờ trên bán cầu chạy về phía lồi thể trai.

RÃNH ĐAIRÃNH ĐAI



RÃNH DƯỚI ĐỈNHRÃNH DƯỚI ĐỈNH RÃNH THỂ CHAIRÃNH THỂ CHAI

RÃNH CỰARÃNH CỰA

CÁC RÃNH GIAN THÙYMặt dưới: có

rãnh bên phụ ngăn cách thùy viền và thùy thái dương

Rãnh bên (đoạn đầu):mặt dưới thùy trán và phần thái dương - chẩm


RÃNH BÊN PHỤRÃNH BÊN PHỤ

CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃOThùy trán nằm trước rãnh trung tâm và trên rãnh bên.Mặt ngoài thùy có 3 rãnh:Trước trung tâmTrán trênTrán dướiCác rãnh này chia thùy trán thành những hồi:Trước trung tâmTrán trênTrán giữaTrán dưới



RÃNH TRƯỚC TTRÃNH TRƯỚC TT

RÃNH TRÁN TRÊNRÃNH TRÁN TRÊN

RÃNH TRÁN DƯỚIRÃNH TRÁN DƯỚI

CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃOThùy đỉnh được giới hạn bởi rãnh trung tâm và rãnh bên ở mặt ngoài, rãnh dưới đỉnh và rảnh đỉnh chẩm ở mặt trong.Mặt ngoài thùy có Rãnh sau trung tâmRãnh nội đỉnh Chia thùy đỉnh thành những hồi nhưHồi sau trung tâmTiểu thùy đỉnh trên Tiểu thùy đỉnh dưới




CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃOThùy chẩm: phần sau của cả ba mặt bán cầu.Mặt ngoài thùy có các rãnhRãnh chẩm ngangRãnh nguyệtChia thùy chẩm thành những hồiHồi lưỡiHồi chẩm - thái dương trongHồi chẩm - thái dương ngoài




CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃOThùy đảo bị vùi lấp trong thung lũng của rãnh bên, bị các thùy trán, đỉnh, thái dương trùm lên.

THÙY ĐẢOTHÙY ĐẢO

CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃOThùy thái dương nằm dưới rãnh bên, trước thùy chẩmRãnh thái dương trênRãnh thái dương dướiChia mặt ngoài thùy thái dương thànhHồi thái dương trênHồi thái dương giữaHồi thái dương dưới.

RÃNH TRUNG TÂMRÃNH TRUNG TÂMRÃNH BÊNRÃNH BÊN


CÁC THÙY VÀ CÁC HỒI NÃOThùy viền nằm vây quanh các mép liên bán cầu, gồm hồi đai, hồi cạnh hải mã, vùng dưới mỏ thể trai.


RÃNH BÊN PHỤRÃNH BÊN PHỤ

HỒI CẠNH HẢI MÃHỒI CẠNH HẢI MÃ

HỒI LƯỠIHỒI LƯỠI

EO HỒI ĐAIEO HỒI ĐAI

LỒI THỂ CHAILỒI THỂ CHAI

CẤU TẠO ĐẠI NÃOCHẤT XÁM: Tập trung ở vỏ đại não và các nhân nền.Vỏ đại não bao bọc toàn bộ mặt ngoài đại não, diện tích khoảng 22000 cm2 chứa khoảng 10 tỷ tế bào. Vỏ đại não được chia ra làm nhiều vùng (khoảng 52 vùng) đảm nhận nhiều chức năng riêng biệt.

CẤU TẠO ĐẠI NÃO

Các nhân nền của đại não gồm nhân đuôi, nhân bèo (gọi chung là thể vân), nhân trước tường và thể hạnh nhân.Nhân đuôi có hình móng ngựa, uốn quanh đồi thị và được thất não bên vây quanh; gồm đầu, thân và đuôi.

ĐUÔI NHÂN ĐUÔIĐUÔI NHÂN ĐUÔI

NHÂN TRƯỚC TƯỜNGNHÂN TRƯỚC TƯỜNG

ĐỒI THỊĐỒI THỊ

NHÂN BÈONHÂN BÈO

ĐẦU NHÂN ĐUÔIĐẦU NHÂN ĐUÔI

NÃO THẤT BÊNNÃO THẤT BÊN


Nhân bèo nằm ở ngoài nhân đuôi, trong nhân trước tường. Nó được lá tuỷ ngoài và lá tuỷ trong chia thành ba khối: bèo sẫm to, nằm ngoài; cầu nhạt trong và cầu nhạt ngoài nhỏ, nằm trong.Nhân trước tường có chiều dày là 2-3 mm, chức năng chưa thật rõ ràng.Thể hạnh nhân gồm nhiều nhân hạnh nhân.


NHÂN TRƯỚC TƯỜNGNHÂN TRƯỚC TƯỜNG


ĐẦU NHÂN ĐUÔIĐẦU NHÂN ĐUÔI

CHẤT TRẮNGChất trắng của bán cầu đại não gồm 3 loại sợi: sợi hướng tâm và ly tâm, sợi mép và sợi liên hợp.Sợi hướng tâm và ly tâm hay sợi chiếu gồm những sợi đi từ đồi thị đi lên các vùng của vỏ bán cầu và các vùng của bán cầu đi xuống gian não, thân não, tiểu não, tủy sống.Khi các sợi đi giữa đồi thị và thể vân, chúng tạo nên bao trong.Bao trong có 3 phầnTrụ trước chạy giữa đầu nhân đuôi và nhân bèoTrụ sau chạy giữa đồi thị và nhân bèoGối bao trong nằm giữa hai trụ.

CẤU TẠO ĐẠI NÃO ĐẦU NHÂN ĐUÔIĐẦU NHÂN ĐUÔI



TRỤ TRƯỚCGỐI

TRỤ SAU

TRỤ TRƯỚCGỐI

TRỤ SAU

Sợi mép là những sợi liên hợp giữa hai bán cầu, còn gọi là mép liên bán cầu, gồm:Thể trai: kích thước 8 x 1 x 1cm, gồm các phần: mỏ, gối, thân, lồi thể trai.Mép trước: nối trung tâm khứu giác của hai bán cầu với nhau.

CẤU TẠO ĐẠI NÃOTHỂ TRAITHỂ TRAI

MÉP TRƯỚCMÉP TRƯỚC

VÒM NÃOVÒM NÃO

Vòm não hay thể tam giác gồm một thân hình tam giác có đỉnh ở trước, hai cột ở trước và hai trụ ở sau.


Vòm não hay thể tam giác gồm một thân hình tam giác có đỉnh ở trước, hai cột ở trước và hai trụ ở sau.


MÉP VÒM NÃOMÉP VÒM NÃO

VÒM NÃOVÒM NÃO

TRỤ VÒM NÃOTRỤ VÒM NÃO

ĐỈNH VÒM NÃOĐỈNH VÒM NÃO

CỘT VÒM NÃOCỘT VÒM NÃO

Sợi liên hợpSợi ngắn: liên hợp các hồi não nằm kế nhau là các sợi cũng đại nãoSợi dài liên hợp các thùy não với nhau tạo nên các bó như:Bó đai nối thuỳ trán với thuỳ thái dươngBó móc nối thuỳ trán với đầu trước thuỳ thái dươngBó dọc trên nối thuỳ trán với thuỳ chẩm và thuỳ thái dươngBó dọc dưới nối thuỳ chẩm với thuỳ thái dươngBao ngoài và bao ngoài cùng có thể cũng do các sợi liên hợp tạo nên.


NÃO THẤT BÊNMỗi bán cầu đại não có một khoang chứa dịch não tủy gọi là não thất bên: hình cung, uốn quanh nhân đuôi và đồi thị. Có thể chia não thất bên thành 5 phần:Sừng tránPhần trung tâmTam giác bênSừng thái dươngSừng chẩmMỗi não thất bên thông với não thất III bởi lỗ gian não thất

SỪNG TRÁNSỪNG TRÁN

PHẦN TRUNG TÂMPHẦN TRUNG TÂM

TAM GIÁC BÊNTAM GIÁC BÊN

SỪNG CHẨMSỪNG CHẨM

SỪNG THÁI DƯƠNGSỪNG THÁI DƯƠNG

LỖ GIAN NÃO THẤTLỖ GIAN NÃO THẤT

NÃO THẤT BÊNSừng trán: nằm trước lỗ gian não thất của thất não bên, trong thuỳ trán.Sừng trán có hình tam giác với ba thành:Thành trước - trên là thể traiThành trong là vách trong suốt (ngăn cách hai não thất bên)Thành dưới - ngoài do đầu nhân đuôi và đồi thị tạo nên.

THỂ TRAITHỂ TRAI

VÁCH TRONG SUỐTVÁCH TRONG SUỐT

THÂN NHÂN ĐUÔI

THÂN NHÂN ĐUÔI


NÃO THẤT BÊNPhần trung tâm hay thân đi từ lỗ gian não thất tới tam giác bên, ngang mức với lồi thể trai.Tam giác bên hay ngã ba là phần mở rộng của não thất bên nằm gần lồi thể trai, nơi phần trung tâm não thất bên hội tụ với các sừng thái dương và chẩm.

SỪNG TRÁNSỪNG TRÁN

PHẦN TRUNG TÂMPHẦN TRUNG TÂM



NÃO THẤT BÊNSừng thái dương hay sừng dưới từ tam giác bên chạy xuống dưới và ra trước vào thùy thái dương rồi tận cùng ở sau cực thái dương khoảng 2cm. Sừng thái dương có hai thànhThành trên - ngoài tạo nên bởi tia thị, thảm trai (một trong các tia của thể trai đi trong bán cầu) và đuôi nhân đuôiThành dưới-trong do hải mã và tua của hải mã tạo nên.

DẢI THỊ GIÁCDẢI THỊ GIÁC

VÁCH TRONG SUỐTVÁCH TRONG SUỐT

TUA HẢI MÃTUA HẢI MÃ

HẢI MÃHẢI MÃ


NÃO THẤT BÊNSừng chẩm hay sừng sau của thất não bên từ tam giác bên chạy ra sau vào thuỳ chẩm và hẹp dần từ trước ra sau.Sừng chẩm có hai thànhTrên-ngoàiDưới - trong, cả hai đều do các sợi của thể trai tạo nên. Phần trung tâm, tam giác bên và sừng thái dương của thất não bên có chứa đám rối mạch mạc.

PHẦN TRUNG TÂMPHẦN TRUNG TÂM SỪNG CHẨMSỪNG CHẨM

SỪNG THÁI DƯƠNGSỪNG THÁI DƯƠNG


GIAN NÃOGian não là phần não bị vùi vào giữa hai bán cầu đại não. Gian não gồm đồi não và vùng hạ đồi

được phân cách bằng rãnh hạ đồi, chúng quây quanh não thất III.

RÃNH HẠ ĐỒIRÃNH HẠ ĐỒI

ĐỒI NÃOÐỒI THỊ Hình bầu dục có hai đầu trước và sau; bốn mặt: trên, dưới, trong, ngoài.Cấu tạo chủ yếu là các nhân xám và một số lá chất trắng.Đồi thị cùng với vùng hạ đồi tạo nên thành bên não thất III

ĐỒI NÃOVÙNG TRÊN ĐỒI:Tuyến tùngTam giác cuống tuyến tùng.VÙNG SAU ĐỒI: 2 thể gối ở mỗi bênThể gối trongThể gối ngoài.VÙNG DƯỚI ĐỒI: Chiếm phần sau ngoài của đồi não, phía sau vùng hạ đồi. THỂ TÙNGTHỂ TÙNG

TAM GIÁC CUỐNG TUYẾN TÙNG

TAM GIÁC CUỐNG TUYẾN TÙNG

THỂ GỐI TRONGTHỂ GỐI TRONG

THỂ GỐI NGOÀITHỂ GỐI NGOÀI

VÙNG HẠ ĐỒIHình thể ngoàiVùng hạ đồi tạo thành sàn và thành bụng của não thất III, ở mặt dưới đại não, chiếm một vùng từ ngay sau hai thể vú cho đến cực trước của giao thị, bao gồm:Thể vúCủ xámPhễu và tuyến yênDải thị, giao thịLá tận cùng

GIAO THỊGIAO THỊ THỂ VÚTHỂ VÚCỦ XÁMCỦ XÁM

PHỄU VÀ TUYẾN YÊNPHỄU VÀ TUYẾN YÊN

LÁ TẬN CÙNGLÁ TẬN CÙNG

NÃO THẤT IIILà một khoang hình phễu nằm ngay chính giữa gian não. Khoang này hẹp theo chiều dọc, gồm một mái, một đỉnh và bốn thành:

NÃO THẤT IIIMái ở trên: là một màng rất mỏngHai bên màng mái là hai cuống thể tùngTấm mạch mạc và đám rối mạch mạc nằm trên màng mái, ở giữa màng mái và vòm.

THỂ TÙNGTHỂ TÙNG

CUỐNG THỂ TÙNG

CUỐNG THỂ TÙNG

ĐÁM RỐI MẠCH MẠC


VÒM NÃOVÒM NÃO

NÃO THẤT IIIHai thành bên:Mỗi thành bên có rãnh hạ đồi đi từ lỗ gian não thất đến lỗ của cống trung não. Rãnh này ngăn cách hai tầng của thành bên: tầng trên là mặt trong đồi thị, tầng dưới là mặt trong vùng hạ đồi.



CUỐNG THỂ TÙNG

CUỐNG THỂ TÙNG

CỐNG TRUNG NÃOCỐNG TRUNG NÃO


NÃO THẤT IIIThành trước: từ trên xuống dưới có: hai cột của vòm não, mép trước, mảnh cùng và giao thoa thị giác. Giữa mảnh cùng và giao thoa là ngách thị giác.Thành sau dưới: từ sau ra trước có mép cuống tùng, đáy thể tùng, mép sau, lỗ cống trung não, chất thủng sau, thể vú và củ xám. Đỉnh ở dưới: tương ứng là ngách phễu nằm tại củ xám.Não thất III thông với các não thất bên bởi các lỗ gian não thất, và thông với não thất IV qua cống não.



CUỐNG THỂ TÙNG

CUỐNG THỂ TÙNG

CỐNG TRUNG NÃOCỐNG TRUNG NÃO

LỖ GIAN NÃO THẤTLỖ GIAN NÃO THẤT ĐÁM RỐI MẠCH MẠC


VÒM NÃOVÒM NÃO

ĐỈNH NT IIIĐỈNH NT III

[bài giảng, thần kinh] nao

Documents