bab 4: kekayaan ekonomi sarawak mendorong...

BAB 4: KEKAYAAN EKONOMI SARAWAK MENDORONG

PENJAJAHAN KELUARGA BROOKE

4.1 PERPECAHAN

MEMBUKA RUANG

PENJAHAN

4.2 KELUARGA

BROOKE

MELUASKAN KUASA

4.3 KELUARGA

BROOKE

MEMANTAPKAN

PENTADBIRAN

4.4 PERUBAHAN

EKONOMI DI BAWAH

PENTADBIRAN

KELUARGA BROOKE

4.5 PERUBAHAN

SOSIAL DI BAWAH

PENTADBIRAN

KELUARGA

BROOKE

• Latar belakang

• Kedatangan Pangeran

Mahkota

• Penentangan

penduduk tempatan

• Kedatangan Pangeran

Muda Hashim

• Kedatangan James

Brooke

• Kekacauan tempatan

• Penentangan:

� Sg. Saribas

� Sg. Rajang

� Batang Lupar

• Pembelian

• Sis. Pemerintahan beraja

• Penglibatan pemimpin

tempatan

• Perlembagaan Sarawak

1941

• Ekonomi tradisional

� sarang burung

� getah jelutung

� rotan

� kelapa

� gambir

� lada hitam

� sagu

� rumbia

• Perlombongan

� emas

� antimoni

� arang batu

� minyak

• Menghalan perpaduan

kaum

• Pembangunan bandar-

bandar

� Kuching

� Miri

• Kemudahan

� jalan raya

� landasan k/api

� pengangkutan air

� kapal terbang air

� bekalan air

� bekalan elektrik

� perkhidmatan pos

& telegraf

� hospital

� sekolah

www.cikguparam.weebly.com

Sarawak berada di bawah pemerintahan Kesultanan Brunei

Sul. Brunei telah membahagikan Sarawak

kepada beberapa daerah

Kurun ke-15 melantik Pangeran Mahkota sebagai wakil

pemerintah

4.1 PERPECAHAN MEMBUKA RUANG PENJAJAHAN

LATAR BELAKANG

� ditadbir oleh ketua tempatan

� terdiri daripadarpd orang Melayu dan

Dayak

� digelar Menteri Darat, Temenggung atau

Orang Kaya

� melaksanakan arahan dan mengutip cukai

TINDAKAN

PANGERAN

INDERA MAHKOTA

• Mengambil alih pentadbiran dan perdagangan antimoni dan emas.

• Mengenakan cukai yg tinggi.

• Orang Bidayuh yang bekerja di lombong antimoni tidak dibayar gaji.

Berlaku pemberontakan dan tidak

dapat dikawal

Sultan Brunei telah menghantar

Pangeran Raja Muda Hashim

Meminta bantuan daripada JAMES BROOKE dan

benjanji menjadikannya sebagai Gabenor Sarawak

BAGAI ORANG MENGANTUK

DISORONGKAN BANTAL

Pangeran Raja Muda Hashim melantik James

Brooke sebagai gabenor dan Raja Sarawak (1841)

JamesBrooke membedil

Kuching

Pemberian jawatan Gabenor tidak disukai oleh

Sultan Brunei dan Pangeran Raja Muda Hashim

melengahkan pelantikan JamesBrooke

Perjanjian ant. Pangeran Muda Hashim dgn

James Brooke pada tahun 1841

SYARATNYA

• James.Brooke memerintah negeri Sarawak dan menguasai segala hasilnya.

• James Brooke harus menghormati dan memelihara undang-undang dan adat istiadat orang Melayu.

J.Brooke – bekas tentera SHTI

- Slps bersara terlibat dalam perdagangan dan belayar dengan kapalnya ‘Royalist’ untuk mencari kawasan perdagangan.


Perjanjian antara Sul. Omar Ali Saifuddin II dengan

James Brooke 1842

SYARATNYA

• Sul. Brunei menyerahkan Sarawak dari kaw. Tanjung

Datu ke Sg. Samarahan dan menyerahkan segala hasil

cukainya kepada James Brooke dan pewarisnya

• James Brooke akan membayar 2500 dolar setiap tahun

kepada baginda

• Agama dan adat istiadat penduduk Sarawak tidak boleh

diganggu

• Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai Raja

Putih Sarawak

• James Brooke menghadap sultan Brunei dengan tentera

British untuk mengesahkan kedudukan

• Tentera laut British diketuai oleh Edward Belcher.

• Untuk mengelak daripada serangan Sultan Brunei

menandatangani perjanjinan

1846 • Sul Omar Ali Saifuddin dan pembesar

menyerang James Brooke

• Dapat ditewaskan oleh James Brooke dengan

bantuan tentera British

Penentangan di Saribas dan Batang Lupar

� Sul. Abdul Mu’mein tidak dapat mengawal

� Tanah antara Sg. Samarahan hingga Sg Rajang diserahkan

� Bayaran 1500 dolar setahun

4.2 KELUARGA BROOKE MELUASKAN KUASA

1853

1861

Kekacauan di sepanjang Sg. Rajang

� Sul. Abdul Mu’mein tidak dapat mengawal

� Sg. Rajang diserahkan kepada James Brooke


Pembunuhan beberapa peniaga Sarawajk oleh orang Murut di

lembangan Sg. Trusan

� Sultan tidak dapat mengawal

� Diserahkan kepada James Brooke


1883

1905 Charles Brooke membeli Lawas drpd Sultan Hashim Jalal (1885-

1906)


KELUARGA BROOKE MEMANTAPKAN PENTADBIRAN SARAWAK

•PERKENALKAN PEMERINTAHAN BERAJA •PEMIMPIN TEMPATAN DILIBATKAN DALAM PENTADBIRAN •MEMBENTUK MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI •DIBAHAGIKAN KEPADA LIMA BAHAGIAN, SETIAP BAHAGIAN DITADBIR OLEH MAJLIS BAHAGIAN. 1

PENGLIBATAN PEMIMPIN TEMPATAN DALAM PENTADBIRAN BROOKE

MAJLIS TERTINGGI

KEANGGOTAAN RESIDEN BAHAGIAN PERTAMA

EMPAT ORANG DATU MELAYU

TUJUAN MENASIHATI JAMES BROOKE

MEMBUAT SEMUA DASAR

MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN PERATURAN BERKAITAN PENTADBIRAN

MAJLIS NEGERI

KEANGGOTAAN KETUA KAUM BUMIPUTERA

TUJUAN MEMBERI PELUANG PEMIMPIN BUMIPUTERA BERSIDANG TIGA KALI SETAHUN

MENGAMBIL BAHAGIAN DALAM PENTADBIRAN

2

MAJLIS BAHAGIAN

RESIDEN,PENOLONG RESIDEN,PENOLONG

PEGAWAI DAERAH, PEGAWAI ANAK NEGERI

TUJUAN

⇒ MENASIHATI RESIDEN ⇒ MENGETUAI OPERASI KETENTERAAN

⇒ MENJAGA KEAMANAN ⇒ MENGUTIP CUKAI

KEANGGOTAAN

BAGI MELICINKAN PENTADBIRAN PERLUNYA BEBERAPA JABATAN DI TUBUHKAN SEPERTI JABATAN KEHAKIMAN, JABATAN POLIS, JABATAN KASTAM DAN CUKAI, SERTA PEJABAT POS

3

PERJANJIAN ANTARA BRITISH DENGAN CHARLES BROOKE (1888)

SYARAT-SYARAT PERJANJIAN :

BRITISH MELINDUNGI SARAWAK DARIPADA SERANGAN

MUSUH

KELUARGA BROOKE MEMERINTAH NEGERI DENGAN BEBAS

HAL EHWAL LUAR NEGERI ADALAH DI BAWAH KAWALAN

BRITISH

4


1941 CHARLES VYNER BROOKE MENCADANGKAN PERLEMBAGAAN SARAWAK YANG MEMBERI KUASA PEMERINTAHAN KEPADA RAKYAT SARAWAK

PERLEMBAGAAN SARAWAK 1941

ANTARA ISI KANDUNGAN IALAH : 1. CHARLES VYNER BROOKE MENYERAHKAN KUASA MUTLAKNYA KEPADA

MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

2. RAJA SARAWAK MEMERINTAH DENGAN NASIHAT MAJLIS TERTINGGI

3. MAJLIS NEGERI DIBERI KUASA MELULUSKAN UNDANG-UNDANG DAN MENGURUSKAN KEWANGAN

4. RAJA MEMPUNYAI KUASA UNTUK MEMBATALKAN UNDANG-UNDANG YANG DILULUSKAN OLEH MAJLIS NEGERI

5. RAJA BROOKE MELANTIK KEBANYAKAN AHLI MAJLIS TERTINGGI DAN MAJLIS NEGERI

PERLEMBAGAAN INI GAGAL DILAKSANAKAN KERANA PERANG DUNIA KEDUA MELETUS

5

PERUBAHAN EKONOMI DI BAWAH PENTADBIRAN KELUARGA BROOKE

KEGIATAN EKONOMI YANG DIJALANKAN

HASIL HUTAN (SARANG BURUNG, GETAH JELUTUNG DAN ROTAN

SARANG BURUNG BERKHASIAT & MAHAL

HASIL HUTAN SEPERTI KAPUR BARUS,DAMAR, DAN KAYU BALAK BERI KEUNTUNGAN

TANAMAN BARU - GETAH DAN TEMBAKAU DI PERKENALKAN

TANAMAN TRADISIONAL(KELAPA,GAMBIR,LADA HITAM, POKOK SAGU/RUMBIA)

TIDAK MENGGALAKKAN KEMASUKAN PELABUR ASING KERANA INGIN MENJAGA KEPENTINGAN EKONOMI

ORANG CINA DIBERI PELUANG BERDAGANG DAN MELOMBONG

PEMBANGUNAN TIDAK SEIMBANG HANYA TERTUMPU DI BAHAGIAN PERTAMA DAN KEDUA

6

TANAMAN TRADISIONAL

GAMBIR

1885,jumlah eksport gambir 1370 tan

LADA HITAM

Ditanam oleh orang Cina di bahagian Pertama dan Ketiga

KELAPA

Ditanam oleh orang Melayu di Bahagian Pertama dan Kedua

SAGU

Ditanam di Sungai Igan,Oya,Mukah dan Bintulu

7

HASIL HUTAN

HASIL

KETERANGAN

Sarang Burung dikutip dari gua batu kapur seperti Gua

Niah

Mempunyai khasiat

Dijual dengan harga yang tinggi

Getah Jelutung dieksport ke Amerika Syarikat

Pembalakan dijalankan oleh Syarikat Borneo

dan orang Cina di sekitar Sungai

Rajang

Hasilnya dieksport ke Hong Kong,

Australia dan Amerika Syarikat

Hasil hutan lain kapur barus, rotan, damar,

8


PERLOMBONGAN MEMANTAPKAN KEKAYAAN KELUARGA BROOKE

EMAS

~ DILOMBONG DI BAU OLEH PELOMBONG CINA

~ 1857,PELOMBONG CINA TIDAK BERPUAS HATI DNEGAN CUKAI YANG DIKENAKAN BROOKE

~ KEMUDIAN DIUSAHAKAN SYARIKAT BORNEO

ANTIMONI ~ DIUSAHAKAN OLEH SYARIKAT BORNEO DI BAU DAN KUCHING

MINYAK

~ USAHA CARI GALI BERMULA TAHUN1882

~ TELAGA PETROLEUM PERTAMA DI MIRI

~ 1909, THE ANGLO-SAXON OIL COMPANY MENDAPAT KONSESI MELOMBONG PETROLEUM

~ 1917, KILANG MENAPIS MINYAK DIDIRIKAN DI LUTONG

9

PERUBAHAN SOSIAL DI BAWAH PENTADBIRAN

KELUARGA BROOKE

Keluarga Brooke melaksanakan DASAR PECAH DAN PERINTAH ► Tujuan : MENGUKUHKAN KUASA Dasar Pecah dan Perintah – Setiap kaum dipisahkan dengan kegiatan ekonomi dan petempatan yang berbeza

Ekonomi Petempatan

Orang Iban

Orang Melayu Bumiputera tinggal di pedalaman

Orang Cina

Pentadbiran

Ketenteraan

Pertanian, perlombongan, perdagangan

Orang India

Orang Sikh

Perniagaan kain

Polis

Orang Cina tinggal di bandar-bandar

Kesannya: • Perpaduan kaum terhalang • Kedudukan sebagai Raja Sarawak terjamin 10

KESAN PERKEMBANGAN EKONOMI DAN PERTAMBAHAN PENDUDUK

4. Pengangkutan a. Kereta api ► 1917, landasan Kuching – Bau dibina ► 1932, perkhidmatan dihentikan akibat kemelesetan ekonomi. b. Pengangkutan air ► Di Kuching, syarikat perkapalan Singapore and Sarawak Steamship Company memberi perkhidmatan. c. Kapal terbang ► 1924, menghubungkan Kuching dan Singapura.

2. Kemudahan Asas (jalan raya, air dan elektrik) ● Terhad di bandar-bandar (kawasan pentadbiran dan kegiatan ekonomi).

3. Perkhidmatan Kesihatan ● Hospital dan klinik dibina oleh Mubaligh Kristian di bandar besar.

1. Perkembangan bandar-bandar ● Menjadi pusat pentadbiran dan perdagangan. ● Kuching (1841), ibu negeri dan pusat pentadbiran kerajaan. ● Miri (1910), mula menjadi pusat kegiatan melombong petroleum.

5. Perkhidmatan Telegraf, Pos dan Telefon ● 1897, wujud perkhidmatan telegraf antara Kuching – Singapura. ● 1931, pejabat pos dibina di Kuching. 11

PENDIDIKAN

SEKOLAH MELAYU

SEKOLAH CINA

SEKOLAH INGGERIS

12


SEKOLAH MELAYU

1. 1883, sekolah rendah berpengantar bahasa Melayu dibina

( 42 tahun selepas pemerintahan Brooke).

2. Tujuan pembinaan - Melatih orang Melayu menjadi guru

sekolah Melayu dan kakitangan rendah kerajaan.

3. Buku-buku dibawa dari Semenanjung Tanah Melayu.

4. Sekolah Melayu yang dibuka kerajaan :

i. Sekolah Merpati Jerpang

ii. Sekolah Encik Buyong

5. Kemudahan sekolah tersebut digabung menjadi Madrasah

Melayu.

13

SEKOLAH

INGGERIS

SEKOLAH CINA

1. Kerajaan mengalakkan

Mubaligh Kristian

mendirikan sekolah

Inggeris.

2. Antara sekolah terawal

ialah Sekolah St.Thomas

( 1848 ), Sekolah St.Mary

( 1850 ) dan Sekolah

St. Teresa ( 1855 ) di

Kuching.

1. Sekolah Cina dibina dan

diuruskan oleh orang

Cina.

2. Guru, sukatan pelajaran

dan buku teks dibawa

dari Cina.

14

• Keluarga Brooke tidak yakin pendidikan Barat sesuai untuk penduduk tempatan. • Charles Brooke membina sekolah untuk orang Melayu dan Cina sahaja. • Sekolah untuk orang Dayak tidak digalakkan kerana mahu mengekalkan cara hidup mereka. • 1917, sekolah untuk kaum Melanau didirikan. • 1924, Jabatan Pelajaran ditubuhkan. • 1976, hanya terdapat 25 buah sekolah kerajaan. • Ada guru-guru sekolah kerajaan dilatih di MPSI , Tanjung Malim. • 1940, Maktab Perguruan Kent didirikan untuk melatih guru-guru sekolah Melayu.

LAIN-LAIN

TENTANG

PENDIDIKAN

15


bab 4: kekayaan ekonomi sarawak mendorong...

Documents