1

Öğretmenlerin Kaynaştırma Öğretmenlerin Kaynaştırma Uygulamalarına İlişkin Uygulamalarına İlişkin İhtiyaçlarının Belirlenmesi ve Bu İhtiyaçlarının Belirlenmesi ve Bu İhtiyaçların Çeşitli Değişkenler İhtiyaçların Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesiAçısından İncelenmesi

Ayşegül YAMAN KOSDİKM. Yekta SOYLUElif ÇORUHLU

Ankara Gölbaşı Rehberlik ve Araştırma Merkezi

2

GİRİŞ

Öğretmenlerle yapılan çalışmalar, öğretmenlerin kaynaştırma eğitiminde yaşadıkları sorunların öğretim programını tüm çocuklar için uygulayamamaları ve gerekli olan farklı öğretim yöntem ve tekniklerini kullanamamaları olarak belirttiklerini göstermektedir (akt. Yıldız & Pınar, 2012). Bu sorunların nedeni olarak öğretmenlerin kaynaştırma eğitimiyle ilgili bilgi eksikliğinin olması gösterilmektedir (Temel, 2000).

3

Kaynaştırma uygulamalarının başarısı öğretmenin bu programı uygulamaya istekli ve kaynaştırma öğrencisini kabul edici bir tutum içerisinde olmasına bağlıdır (Kargın, 2006). Kaynaştırma öğrencisine yönelik öğretmen tutumlarının öğretmenin yaşı, kıdemi, kaynaştırma uygulamaları konusunda eğitim almış olmaları, öğretim yapılan sınıf düzeyi ve öğrencinin engel türünden etkilendiği araştırmalarla gösterilmiştir (Kırcaali-İftar ve Batu, 2007).

Sucuoğlu ve Kargın’a göre(2008), öğretmenlerin tutumlarının olumlu yönde değiştirilmesinde öğretmene ihtiyaç duyduğu zaman, eğitim, personel ve materyal desteğinin sağlanması önemli yer tutmaktadır.

4

ÇALIŞMANIN AMACIBu çalışma, öğretmenlerin kaynaştırma uygulamalarına yönelik

ihtiyaçlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Bu amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranmıştır:

1-Öğretmenlerin ‘Kaynaştırmaya İlişkin İhtiyaç Analizi Anketi’nde belirttikleri,

a) Kaynaştırma öğrencilerine yönelik ders planı ve materyal hazırlama,

b) Öğrencileri eğitsel yönden değerlendirme,

c) Öğrencilerin eğitiminde kullanılacak uygun yöntem ve teknikleri belirleme,

d) Öğrencilerin sosyal yönden kabullerini ve etkinliklere katılımını sağlama,

e) Öğrencilerin ihtiyaçlarına yönelik bilgi edinme ve ortam düzenleme,

f) Diğer öğrenci/öğretmen/kurumlarla işbirliği yapma konularındaki ihtiyaç yüzdeleri nedir?

5

2-Öğretmenlere ait cinsiyet, kıdem, lisans öğreniminde kaynaştırma uygulamalarına yönelik ders alma ve hizmet içi eğitim alma değişkenleri, öğretmenlerin aldıkları puan ortalamaları üzerinde anlamlı bir farklılığa yol açmakta mıdır?

6

YÖNTEM

Araştırmanın örneklemini Ankara İli Gölbaşı İlçesi okullarında görev yapan 507 öğretmen oluşturmaktadır.

Araştırmada Çıkılı’nın 26 maddeden oluşan ‘Kaynaştırmaya İlişkin İhtiyaç Analizi Anketi’ kullanılmıştır. Anketteki iki soru konu ile doğrudan ilgili bulunmadığından değerlendirmeye alınmamıştır. Sorular güvenirlik bakımından tek tek incelendiğinde alpha değeri 0,959 bulunmuştur.

7

Ankette öğretmenlerin ‘Katılıyorum(3)’, ‘Fikrim yok(2)’ ‘Katılmıyorum(1)’ seçenekleri ile ihtiyaçlarını belirtmeleri sağlanmıştır.

Öğretmenlerin cinsiyet, kıdem, lisans eğitiminde ders alma ve hizmet içi eğitim alma durumları değişken olarak ele alınmıştır. Öğretmenlerin aldıkları puan ortalamaları arasındaki farkın anlamlılık düzeyi cinsiyet, hizmet içi eğitim alma ve lisans eğitiminde ders alma değişkenlerine göre t testi ile; kıdem değişkenine göre ise varyans analizi ile sınanmıştır.

8

ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI

Araştırma Ankara İli, Gölbaşı İlçesi’nde görev yapan 507 öğretmenin cevapladığı anket ile sınırlıdır.

Anketteki iki soru değerlendirilmeye alınmayıp, anketin değerlendirilmesi 24 soru ile sınırlandırılmıştır.

9

BULGULAR

1-Öğretmenlerin ‘Kaynaştırmaya İlişkin İhtiyaç Analizi Formu’nda belirttikleri kaynaştırma öğrencilerine yönelik ihtiyaç yüzdeleri nedir?

Öğretmenlerin formda işaretledikleri ‘Katılıyorum(3)’ seçeneğinin 24 madde için yüzdelerinin 52,5 ile 68,6 arasında değiştiği saptanmıştır.

Aşağıda alt amaçlara ait yüzde tabloları verilmektedir:

10

1a) Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri için ders planı ve materyal hazırlamaya yönelik

ihtiyaçları

Maddeler Katılıyorum Fikrim yok

Katılmıyorum

5-Sınıfımda kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenci için uygun amaç belirleme konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%63.3 %3,7 %27,4

6-Sınıfımda kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenci için amaçlara uygun içerik belirlemede yardıma ihtiyacım var.

%61.7 %4,1 %28,2

7-Sınıfımda kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenci için belirlediğim içeriği düzenleme konusunda desteğe ihtiyacım var.

%64.1 %4,3 %26

23-Kaynaştırma öğrencisi için BEP hazırlama konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%65.9 %3.9 %24.1

24-Kaynaştırma öğrencisi için plan hazırlama konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%64.1 %4.1 %25.6

11

1b) Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerini

eğitsel yönden değerlendirmeye yönelik ihtiyaçları

Maddeler Katılıyorum Fikrim yok Katılmıyorum

2-Sınıfımda kaynaştırma eğitimine devam eden öğrencinin eğitsel açıdan değerlendirilmesi konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%67.5 % 4.1 %22.1

3-Sınıfımda kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenci için sınavlarda yapmam gereken düzenlemeler konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%62.7 %4,3 %27,2

4-Sınıfımda kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenci için sınavlarda hangi ölçme araçlarını kullanabileceğim konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%61.7 %4,5 %27.8

21-Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrencinin derslerdeki gelişimini nasıl takip edebileceğim konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%61.7 %4.3 %27.6

22-Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrencinin gelişimini nasıl nota dönüştürebileceğim konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%57.8 %4.7 %31

12

1c)Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerinin sosyal yönden kabullerini ve etkinliklere katılımını sağlama konusundaki ihtiyaçları

Maddeler Katılıyorum Fikrim yok

Katılmıyorum

9-Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenciyi diğer öğrencilerin katıldığı etkinliğin içine katma konusunda desteğe ihtiyacım var.

%60.7 %4.9 %28.8

10-Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrencinin sosyal becerilerini geliştirme konusunda desteğe ihtiyacım var.

%63.5 %5.7 %24.9

11-Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrencinin sosyal kabulü için diğer öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirmeye ihtiyacım var.

%57.8 %7.7 %28.8

13

1d) Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili diğer öğrenci/öğretmen/kurumlarla işbirliği yapmaya yönelik ihtiyaçları

Maddeler Katılıyorum Fikrim yok

Katılmıyorum

18-Sınıfımdaki öğrencileri kaynaştırma öğrencisi ile ilgili bilgilendirme ve hazırlama konusunda desteğe ihtiyacım var.

%55.2 %4.1 %34.3

19-Kaynaştırma eğitimi konusunda diğer öğretmen arkadaşlarla bilgi-beceri paylaşımı konusunda desteğe ihtiyacım var.

%52.5 %5.5 %35.9

20-Kaynaştırma eğitimi ile ilgili kurum ve kuruluşlarla, işbirliği yapma konusunda desteğe ihtiyacım var.

%63.5 %6.5 %23.7

14

1e)Kaynaştırma öğrencilerinin ihtiyaçlarına yönelik bilgi edinme ve ortam düzenleme konusundaki ihtiyaçları

Maddeler Katılıyorum Fikrim yok Katılmıyorum

1-Sınıfımda kaynaştırma eğitimine devam eden öğrencinin özellik ve ihtiyaçları konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%68.6 % 4.1 %21.3

8-Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenci için etkinlik düzenleme konusunda desteğe ihtiyacım var.

%65.5 %4,3 %25

15-Sınıf ortamını düzenleme konusunda desteğe ihtiyacım var.

%53.1 %6.9 %33.9

16-Kaynaştırma öğrencisi için en uygun ortamı oluşturma konusunda desteğe ihtiyacım var.

%58.8 %6.3 %29.2

17-Kaynaştırma öğrencisi için öğretim yılı başında öğretime hazırlayıcı etkinlikler konusunda desteğe ihtiyacım var.

%67.1 %4.3 %23.3

15

1f)Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerinin eğitiminde kullanılacak uygun yöntem ve teknikleri belirleme konusundaki ihtiyaçları

Maddeler Katılıyorum Fikrim yok

Katılmıyorum

13-Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrenci için kullanılabilecek yöntemler konusunda bilgiye ihtiyacım var.

%67.7 %3.7 %21.9

14-Kaynaştırma öğrencisi olmayan öğrenciler için kullandığım yöntem ve teknikleri, kaynaştırma öğrencilerine uyarlama konusunda desteğe ihtiyacım var.

%63.3 %3 %27.4

16

Ankette yer alan maddelerden her biri öğretmenlerin çoğunluğu için ihtiyaç olarak görülmektedir.

Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencilerini sınıf ortamına akademik ve sosyal olarak dahil edebilmek için gereken bilgi ve yöntemleri öğrenme ihtiyacı içinde oldukları görülmektedir.

Kaynaştırma öğrencilerinin başarılarını değerlendirmeye yönelik uygun yöntem, teknik ve araç-gereç hazırlama konusundaki eksiklikleri öğretmenler tarafından belirtilmiştir.

17

2-Öğretmenlere ait cinsiyet, kıdem, lisansta ders alma ve hizmet içi eğitim alma değişkenleri öğretmenlerin maddelerden aldıkları puan ortalamaları üzerinde anlamlı bir farklılığa yol açmakta mıdır?

Öğretmenlerin aldıkları puan ortalamalarının cinsiyete ve kıdeme göre değişmediği; hizmet içi eğitim alma ve lisans öğreniminde ders alma (5 madde hariç) durumuna göre değiştiği saptanmıştır. Aşağıda hizmet içi eğitim alma ve lisans eğitiminde ders alma değişkenlerine ilişkin t testi sonuçları verilmiştir.

18

2a) Öğretmenlerin aldıkları puanların hizmet içi eğitim alma değişkenine göre analiz sonuçları (p<,05)*

Madde Hizmet İçi Eğitim Alma

n

_

X S t P*

1 Evet

Hayır

155

294

2,35

2,58

,917

,787

-2,613 ,006

2 Evet

Hayır

154

295

2,26

2,61

,948

,760

-4,006 ,000

3 Evet

Hayır

156

294

2,17

2,51

,969

,837

-3,709 ,000

4 Evet

Hayır

156

294

2,12

2,49

,973

,850

-3,950 ,000

5 Evet

Hayır

156

295

2,11

2,50

,981

,841

-4,244 ,000

6 Evet

Hayır

156

294

2,10

2,48

,982

,849

-4,089 ,000

7 Evet

Hayır

155

295

2,17

2,52

,966

,828

-3,842 ,000

8 Evet

Hayır

155

294

2,25

2,54

,957

,820

-3,156 ,002

9 Evet

Hayır

156

296

2,13

2,44

,964

,873

-3,260 ,001

10 Evet

Hayır

156

295

2,19

2,53

,942

,820

-3,842 ,000

11 Evet

Hayır

156

293

2,08

2,42

,967

,859

-3,752 ,000

19

Madde Hizmet İçi Eğitim Alma

n

_

X S t P*

12 Evet

Hayır

155

288

2,23

2,55

,945

,803

-3,574 ,000

13 Evet

Hayır

155

292

2,28

2,61

,938

,768

-3,713 ,000

14 Evet

Hayır

156

292

2,16

2,47

,974

,863

-3,362 ,001

15 Evet

Hayır

155

289

2,01

2,30

,893

,956

-2,291 ,023

16 Evet

Hayır

157

295

2,06

2,44

,969

,855

-4,205 ,000

17 Evet

Hayır

157

295

2,25

2,57

,947

,792

-3,556 ,000

18 Evet

Hayır

156

293

2,01

2,34

,974

,921

-3,560 ,000

19 Evet

Hayır

157

293

1,89

2,33

,971

,908

-4,773 ,000

20 Evet

Hayır

157

293

2,16

2,57

,971

,767

-4,628 ,000

21 Evet

Hayır

156

292

2,07

2,52

,978

,827

-4,890 ,000

22 Evet

Hayır

156

292

2,09

2,36

,973

,903

-2,903 ,004

23 Evet

Hayır

157

292

2,15

2,59

,975

,780

-4,797 ,000

24 Evet

Hayır

155

295

2,12

2,55

,976

,806

-4,669 ,000

20

Tablo 2a incelendiğinde hizmet içi eğitim alma değişkeninin öğretmenlerin aldığı puan ortalamaları arasında anlamlı fark gösterdiği görülmektedir. Bu sonuçlara göre konuyla ilgili hizmet içi eğitim alan öğretmenlerin puan ortalamaları, hizmet içi eğitim almayan öğretmenlere göre anlamlı düzeyde yüksektir.

21

2b) Öğretmenlerin aldıkları puanların lisans eğitiminde ders alma değişkenine göre analiz sonuçları (p<.05)*

Madde Lisans Eğitiminde Ders Alma

n

_

X S t p

1 Evet

Hayır

109

334

2,32

2,55

,932

,810

-2,306 ,022*

2 Evet

Hayır

109

334

2,21

2,58

,963

,785

-3,664 ,000*

3 Evet

Hayır

109

334

2,15

2,48

,961

,858

-3,245 ,001*

4 Evet

Hayır

109

334

2,18

2,43

,944

,884

-2,528 ,012*

5 Evet

Hayır

109

335

2,17

2,44

,980

,870

-2,571 ,011*

6 Evet

Hayır

109

335

2,17

2,41

,967

,885

-2,482 ,013*

7 Evet

Hayır

109

334

2,26

2,44

,941

,873

-1,853 ,065

8 Evet

Hayır

108

334

2,26

2,50

,951

,848

-2,317 ,022*

9 Evet

Hayır

109

336

2,18

2,39

,954

,894

-2,059 ,040*

10 Evet

Hayır

108

336

2,29

2,46

,928

,856

-1,742 ,082

11 Evet

Hayır

108

334

2,15

2,37

,945

,893

-2,194 ,029*

22

Madde Lisans Eğitiminde Ders Alma

n

_

X S t p

12 Evet

Hayır

106

329

2,28

2,49

,934

,841

-2,137 ,033*

13 Evet

Hayır

108

333

2,25

2,57

,939

,802

-3,162 ,002*

14 Evet

Hayır

108

333

2,14

2,45

,981

,875

-2,915 ,004*

15 Evet

Hayır

109

336

1,72

1,80

,934

,946

-,818 ,414

16 Evet

Hayır

109

336

2,21

2,35

,953

,898

-1,365 ,173

17 Evet

Hayır

109

336

2,30

2,51

,938

,829

-2,080 ,039*

18 Evet

Hayır

108

334

2,06

2,29

,984

,934

-2,213 ,027*

19 Evet

Hayır

108

334

1,89

2,27

,980

,927

-3,686 ,000*

20 Evet

Hayır

108

335

2,19

2,50

,961

,882

-2,986 ,003*

21 Evet

Hayır

109

332

2,14

2,44

,976

,872

-2,876 ,005*

22 Evet

Hayır

107

334

2,07

2,34

,954

,922

-2,671 ,008*

23 Evet

Hayır

109

333

2,33

2,48

,913

,859

-1,528 ,127

24 Evet

Hayır

108

335

2,25

2,45

,948

,867

-2,075 ,039*

23

Tablo 2b incelendiğinde lisans eğitiminde ders alma değişkeninin (7.,10.,15.,16.,23. maddeler hariç) öğretmenlerin aldığı puan ortalamaları arasında anlamlı fark gösterdiği görülmektedir. Bu sonuçlara göre konuyla ilgili lisans eğitiminde ders alan öğretmenlerin 19 madde için puan ortalamaları, lisans eğitiminde ders almayan öğretmenlere göre anlamlı düzeyde yüksektir.

24

TARTIŞMA VE SONUÇ

1-Ankette yer alan maddelerden her biri öğretmenlerin çoğunluğu için ihtiyaç olarak görülmektedir.

Öğretmenlerin kaynaştırma öğrencisine yönelik ihtiyaçlarını gösteren bulgular Temel (2000), Sart, Ala, Yazlık & Yılmaz (2004), Sanır (2009) ve Saraç & Çolak (2012)’ın yapmış olduğu araştırma bulgularıyla örtüşmektedir.

25

2-Cinsiyet ve mesleki deneyimin öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili ihtiyaçları üzerinde etkili olmadığı görülmektedir. Meslek deneyiminin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili uygulamalara yansıtılamamasının, alanla ilgili teknik bilgi edinmenin önemini gösterdiği düşünülebilir. Bu da hizmet içi eğitim almış olma ve lisans öğreniminde ders almış olma durumunun, öğretmenlerin ihtiyaçları üzerinde etkili olması bulgusuyla örtüşmektedir.

26

Hizmet içi eğitimin öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileri ile ilgili ihtiyaçlarında etkili olması yapılan hizmet içi eğitimlerin amacına ulaştığını göstermektedir, denilebilir. Ancak öğretmenlerin kaynaştırma öğrencileriyle ilgili bilgi eksiklikleri olduğunu, bununla beraber bu eksiklikleri gidermek adına herhangi bir girişimde bulunmadıklarını gösteren araştırmalar da mevcuttur (Babaoğlan & Yılmaz, 2010).

Bu durum dikkate alınarak öğretmenlerin hizmet içi eğitimlere katılımının teşvik edilmesi gerektiği söylenebilir.

27

Lisans eğitiminde ders alma durumunun ankette öğretmenlerin ihtiyaçlarını ifade eden maddelerden 19’unda etkili olduğu, 5’inde etkili olmadığı görülmektedir. Bu 5 madde incelendiğinde ilk araştırma sorusunda yer alan 6 başlıktan 3’ünü kapsadığı saptanmıştır. Bu başlıkların içeriğinde, 1-ders planı hazırlama,2-öğrencinin ihtiyacına yönelik ortam düzenleme,3-öğrencilerin sosyal becerileri geliştirme konuları yer almaktadır.

Lisans eğitiminde verilen derslerin içeriğinin bu başlıklar yönünden zenginleştirilerek verilmesi eğitimlerin amacına ulaşmasını sağlayabilir.

28

Öğretmenlerin kaynaştırmaya ilişkin ihtiyaçlarının belirlenmesi, kaynaştırma uygulamaları ile ilgili hazırlanacak yayınların ve öğretmenlere verilecek hizmet içi eğitimlerin içeriğinin belirlenmesinde yardımcı olabilir.

Bu şekilde hazırlanacak yayınlar ve yapılacak hizmet içi eğitimler, kaynaştırma uygulamalarının işlevselliğini artıracaktır, denilebilir. Alan yazına katkı sağlayabilecek konuyla ilgili diğer bir çalışma da, kaynaştırma uygulamaları ile ilgili öğrenci ihtiyaçlarının belirlenmesi olabilir.

29

KAYNAKÇA

Babaoğlan, E. &Yılmaz, Ş. ( Mayıs 2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18 (2) 345-354.

Kargın, T. (2006). Kaynaştırma: Temel Kavramlar, Tarihçe Ve İlkeler. (İçinde). A. Oktay ve Ö. Polat Unutkan (Ed). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları: Yaklaşımlar, yöntemler, teknikler. İstanbul:MORPA Kültür Yayınları Ltd. Ş.

Kırcaali-İftar, G. ve Batu, S. (2007). Kaynaştırma, Ankara: Kök Yayıncılık

Sanır, H. (2009). Kaynaştırma Eğitimine Devam Eden Öğrencilerin Akademik Öğrenme ile İlgili Karşılaştıkları Sorunların Öğretmen ve Aile Görüşleri Açısından Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.

Saraç, T. & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma Uygulamaları Sürecinde İlköğretim Sınıf Öğretmenlerinin Karşılaştıkları Sorunlara İlişkin Görüş ve Önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 8 (1), 13-28.

30

Sart Z. H., Ala H., Yazlık Ö., & Kantaş Yılmaz F. (2004) XIII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı, 6-9 Temmuz 2004 İnönü Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Malatya

Sucuoğlu, B., ve Kargın, T. (2008). İlköğretimde Kaynaştırma Uygulamaları Yaklaşımlar Yöntemler Teknikler. İstanbul : Morpa Kültür Yayınları.

Temel, F. (2000). Okulöncesi Eğitimcilerinin Engellilerin Kaynaştırılmasına İlişkin Görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18, 148-155.

Yıldız, N.G. & Pınar, E.S. (2012). Kaynaştırma sınıflarındaki özel gereksinimli öğrencilere yöneltilen öğretmen davranışlarının incelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 4 (2),475-488.