AYE KULN KPR

AYE KULN, Arnavut ky Amerikan Kz Koleji Edebiyat blmn bitirdi. eitli gazete ve Dergilerde editr ve muhabir olarak alt. Uzun yllar televizyon, reklm ve sinema filmlerinde sahne yapmcs, sanat ynetmeni ve senarist olarak grev yapt.yklerden oluan ilk kitab Gnee Dn Yzn 1984 ylnda yaynland. Bu kitaptaki Glizar adl yky, Krk Bebek ad ile senaryolatrd ve bu sinema filmi 1986 ylnn Kltr Bakanl dln kazand. 1986da sahne yapmcln ve sanat ynetmenliini stlendii Ayal ve Kiraclar adl diz ddeki almasyla Tiyatro Yazarlar Derneinin En yi Sanat Ynetmeni dln kazand. 1996 ylnda Mnir Nureddin Selukun yaamyks-nn anlatld Bir Tatl Huzur adl Kitab yaynland. Ayn yl, Foto Sabah Resimleri adl yks Haldun Taner yk dln, Bir yl sonra ayn ad tayan kitab Sait Faik Hikye Armaann kazand. 1997de yaynlanan Ad: Aylin adl biyografik roman ile stanbul niversitesi iletiim Fak lkesi tarafndan yln yazar seildi. 1998 ylnda Geni Zamanlar adl yk kitab, 1999da letiim Fakltesi tarafndan yln roman seilmi olan Sevdalinka ve 2000de yine bir biyografik roman olan Freya yaynland.

AYE KULNKPR 24. Basm Remzi Kitabevi Kpr / Aye Kulin Aye Kulin birinci basm: Nisan, 2001 yirmi drdnc basm: Ekim, 2001

Vali, Bayram ve ksz (1993) Kpr (1950-1972) Han Gedii Olay Viran Olay ve eyh Sait Hoabenin Evinde Zilann Evinde Umut Kprs: lk Gn

Bu yknn getii topraklarda yasayanlara ve kprnn yapmn gerekletiren, Cumhuriyet tarihinin en renkli Valisine selam olsun. Ankarada duran beyler, Erzincana vardnz m? Yol gitmeyen garip kyler, Hallerini grd nz m?

IK REYHANI

VAL, BAYRAM VE KSZ (1993) gnden beri dur durak tanmadan esen deli rzgr birden kesiliverince, kar, Munzur ve Kei dalarnn koynuna sere serpe uzanm Erzincann stne, tl cibinlik gibi inmiti. Karla kapl plak aalarndan, saaklar buz tutmu evlerine kapanm insanlarna, dam altl arna snm bezgin sokak kpeklerine kadar tm canllaryla uzun bir k uykusuna dalm gibiydi imdi ehir. Erzincann ne zaman ne yapaca belli olmazd. Ne istediini hi bilmeyen mark bir kadn gibiydi. Karn bembeyaz rts altnda uyumu yata dururken, birdenbire miskinliinin cn almak ister gibi alkalamaya balard kalalarm. O byle beik gibi sall and m, yce dalarn yamalarn tutan kar, ykseklerden aalara iner, ovalarda aldayan

akarsularla buluur, yerle gk birbirine geerdi. Toz, duman, lk ve kar arasnda savrulurdu canlar. stelik daha ok da yeniydi bylesine kudurup azmas. Evleri yerle bir etmi, kurbanl arn yutmu, tm hrsn kustuktan sonra, durulmutu. Erzincanllar, bir sre sessiz kalaca n bilirlerdi ehirlerinin. Tekrar ne zaman azaca pek belli olmazd ama... Daha deil... daha deil. Onca cana kydktan, onca oca sndrdkten, onca binay, aac devirdikten sonra, iyice yorgun dmt ehir. Dinlenme srecindeydi. Belki de o yzden, gevek bir miskinlik iindeydi Erzincanllar. Buza kesmi kentin sokaklarn koarak geen kyl, gsne bastrd ykyle imek gibi dald ta binann kapsn-10 dan. Nefes nefese ve soua ramen ter iindeydi. Gvdesinden ykselen scaklk ve eki koku, Ho Ali ile smailin yzne, keskin bir bak gibi arpt. Vali nirde? diye sordu kap giriini tutanlara. Ho Ali bayla yukar kat iaret etti. Adam merdivenlere hamle etti hemen. Geni beyaz basamaklar er drder atlayarak kmaya bal ad. Hop! Hop! Yava ol ula, aburaya gel, ykn gster nce, diye bard ismail. Brak getsin. Gzar imdi yugardaki, dedi Ho Ali. Az m zlgt yemilerdi yukardakinden, vatanda sorgu sual ettikleri iin. Neresinden kyor bunca ses bu ufak tefek gvdenin diye dnrd Ho Ali, yukardaki kkredii zam anlar. u binann kapsndan ieri, bina Vilayet binas oldu olal, denetim yaplmadan kimseler braklmazken, bu tutturmutu odamn kaps ak duracak, her gelen ille de engell enmeden merdivenleri kp yanma girecek, diye. Acayip adamd vesselam. Keyfi meyfi kalm amt, Vali makamnda odac ya da nbeti olmann. Her nne gelen hr hr girmeye balamt makama, kap ardna kadar ak durduundan, vuracak kap bile bulamamakszn. lk geldii gnlerde sylediklerini ciddiye almam, yine eski tas eski hamam davran mlard cmle kapsndaki nbetiler. Ama, abuk renmilerdi. Atik tavrlar, cin bakl gzleri, kzla alan kahverengi salaryla, aceleci bir gen tilkiyi andran adam, her sznn arkasnda duruyor, emirlerine kesin itaat istiyordu. Asabiydi, biraz da atlakt, kesin! iyi de, ghsnn stnde bir poh sahlirdi. Sileh mileh lmesin? dedi smail endieli bir sesle. Ho Ali, Ben azardan neyi bhtm gayri, aga. stirsen sen d herifin peine, der demez, atld ismail. Ama kyl oktan uup gitmi, grnmez olmutu yukar kan merdivenlerde. Vali, koltuunda sol yanna doru kayklm, sol omzuyla kulann arasna sktrd tel efonda konuurken, bir eliyle nndeki defteri kartryor, dier eliyle de not alyordu kk bir kda. Ho Alinin hep arkasndan konutuu gibi, Gna da bi zurna dagsa da alsa barim, dedii pozdayd tam. Tek bir i yapt grlmemiti ki hi... On ii birden yrtrd illa. ieri gireni hemen fark edemedi bu yzden. Ancak, masasnn zerine deta frlatlan

bohann grltsyle ban kaldrnca grd gzlerinden ate ve ac fkran kyly. Omz undan den telefonu zor yakalad ve nnde dikilen adama bakt, gzlklerinin stnden. Hayrola hemerim? dedi. ismail tam o anda dald ieri ve Valinin nndeki masada duran alacal bez ynn kapmak istedi. Kyl gsnden itekledi ismaili. Bombe filen mi goydin ula sen bu aputa? diye avaz avaz bard ismail. Vali de ayaklanmt imdi. Ayn anda Ho Ali yannda bir-iki kiiyle odada bitmi, kyly

derdest edivermilerdi. Ne bu? Bomba m var burada? diye sordu Vali, gzleriyle kn iaret ederek ve sakin olmaya alarak. kndan ykselen tuhaf koku tm oday tutmutu. Valiye yant vermek ist ermiesine, ince, keskin bir ses ykseldi bezlerin arasndan. Herkes susup kulak kesildi. nce bir hayvan iniltisini andran lk, giderek ok ince bir insan sesine dnt ve doldurdu oday. Nedir bu? diye sordu Vali. Bebedr, dedi kyl. Odadakiler ferahladlar ve yavaa, masann zerinde duran bohaya yaklatlar, ismail uzak durmaya alarak, elini uzatp bohay kurcalad. Aralanan bezlerin iinden, yeni domu bir bebenin kurabiye byklndeki yz gzkt. Nedir bu? diye tekrarlad Vali, gzlerine inanamayarak. Dedh ya, benim bebedr. Vali sensin mi? Benim. Madem okszlii hkmetin yzndendir, sen de hkmetin adamiysin, al sen bah! Ben sadece hkmete deil, halka da hizmet ederim. Nessen ne! Ben annamam. Senin patron deel mi, korpiyi yaptr miyen... Ne diyorsun kardeim? Ne kprs? Sulara gmliviren korpi. Nereden gelirsin? Bapnardan. Haa, u kprden sz ediyorsun, dedi Vali. Haklsn, oradaki kpr su altnda kal dndan beri... ulam zorluu var... evet... Masann zerindeki bebenin lklar dayanlmaz bir hal almt. Baksana, anas nerede bu bebenin? Bu alktan baryor herhalde, dedi Vali. Anasnn cani suyin orda kald. Hangi suyun? Karasuyun. Vali yaklat, lklarn geldii bezleri aralad. Paavralarn arasnda plakt bebek. Gbe inin tala kesilmi olduu belliydi, kan yeni kurumutu gbeinden sallanan bir parmak boy undaki kordon parasnn ucunda. Sska buruuk bedeni ak yeil, vck vck bir yala kapl yd. Gzleri bir ift izgi gibiydi. Yap yap, simsiyah salar vard. Valinin, yznde dolaan

iaretparman kck az, minik bedeninden beklenmeyen bir gle smsk kavrad ve emmeye balad. Vali zor kurtard parman. Yine alamaya balad bebe. Amma da gr sesi varm! dedi Vali. Ad ne bunun? ksz. Anlald, dedi Vali, yanndakilere dnd. Ne dikilip duruyorsunuz karmda! Bohada bomba filan yokmu ite. Hemen haber saln Salk Ocana, ya ebeyi ya da ba hemireyi abuk yollasnlar buraya. Vali aryor, ok acil deyin. Al bu bebeyi de bizim Semiha Hanma ver. ismail, bir emzik memzik bulsun ebe gelene kadar, oyalasn bebeyi. Adn ne hemerim, senin? Bayram. Bayram Aaya da bir demli ay syle. Haydi durmayn, herkes iinin bana! Oda boald. Kyl ve Vali kar karya kaldlar. Otur hele Bayram, dedi Vali, otur da anlat bakalm bana gelenleri. Bayram, Gllnn, doumu kydeki birka kadnn yardmyla yapamayacan anla dnda, ta arabasn kze komu, suyun kenarna getirmiti karsn. Onlar kar yakaya ulatrmas gereken feribot, aada terk edilmi, gekin bir kadn gibi mell mell duruyordu ylece, sahile yaslanm, yapayalnz. Kaptan meydanda yoktu. Feribotun alamad zam anlarda devreye giren kayn motorcusu da gzkmyordu ortalarda. Kaslmalar artk dakik ada bire inen kadn, frtna sonras l dalgaya tutulmu deniz gibi bir yandan te yana sr ekli oynaan kocaman karnyla arabada lk la brakp kaptann evini aramaya kom utu Bayram. Evi bulmutu ama kaptan yoktu evinde. Malatyaya gitmiti bozulan motorun onarm iin, kaykyla birlikte. Glly atar kaya, kendim geiririm kar yakaya, diye d nmt. Krek ekmeyi bilmiyordu ama kollarn suya sokar, iteleye iteleye yol alabilirdi. Kar sahile ulaabilirse, kolaylar- di ii. Gelen-geen arabalardan birini durdurur,

Kemaliyeye veya Elaz tarafna giderlerdi. Orada salk oca, ebe, doktor bulurlard. Kurtar rlard Glly yknden, yle demilerdi, Avcdaki kyl kadnlar. Bebe ters geliyor sanki, bizim becereceimiz i deil, hem bebeyi rahim iinde dndremeyiz, hem kanama olursa durduramayz, demilerdi. Bapnardaki yazlklar gitmilerdi Eyll sonunda. Kyde bir-iki bekinin dnda kimseler kalmamt. Aks kartlm bir otomobilden baka hi ara yoktu etrafta. Her kapy alm t teker teker. Pancurlar smsk rtl olan evlerin bile kaplarn yumruklamt can havl iyle. Bir kamyonet olsun bulamamt. Geri dnmt kaptann evine, ne zaman geleceini sormak iin.

Motor bozuh, demiti evdeki kocakar, Tamir olmaynca gelmez gayr. Bekliyem ite. Belkim ahama belkim de yarn geli... gimbilir? Bayram, gerisin geriye Gllnn yanna komutu. Arabadan inmi, yerde kvranp duran kadna bakmt gzlerini ksarak. kze koulu arabayla hibir yere yetiemezlerdi. Fratn bu yakas sarp dalara dayamt srtn, kz arabasyla alamaz dalara. Anasn bellediinin kprs... Azna stnn kprs... Bok vard yklp gidecek! Bok vard sulara gmlecek! ndi su kenarna Bayram. Bir zamanlar asma kprnn bulunduu yerde imdi clz bir halat vard, bu kydan tekine uzanan. Ula biz ip cambaz myk? dedi iinden. Ne ie yarar bu ip? stnde mi yrk, ne idek? Varsn ilemesindi feribot. Kaya binecekti. Glly de alacakt kaya. Kollarn krek gibi kullanamazsa, ipe tutuna tutuna geecekti br yakaya. Yars kayalarn stne ekilmi tekneyi ite kaka suya indirmeye alt. Srsklam oldu st ba. Bir ara dizlerine kadar girdi suya. Aceleden paalarn bile svayamamt. Aya kayd yosunlu kayalarn zerinde. Zor tu tundu teknenin kndan sarkan ipe. Karasu ald myd geri vermezdi insan. Hele k aylar nda azgn boa gibi kzgn, masal canavar gibi acmasz olurdu. Yutar giderdi kurbann. Smsk yakalad ipe tutuna tutuna ekti kendini yukar. Gllnn aralksz lklarn duy uyordu rzgra ramen. O kadar abalyordu ki, bacaklarnda talara, kayalara srtnmekten alan syrklarn acsn, parmaklarnn donduunu hissetmiyordu bile. Ne kadar zamandr abaladnn da farknda deildi. Sonunda kaydrd tekneyi suya. Elleriyle ipe asla asla biraz ilerledi suyun zerinde. Bir ara iyice havada kald, ayaklar kesildi yerden. Korktu, gerisinger iye dnd, yine elleriyle ipe tutuna tutuna. Balad tekneyi tahta iskelenin zerindeki engele. Ne tuhaf, bir sredir ses gelmiyordu kardan. Rzgr yn deitirmi olmalyd. Glly br akt yere kotu. Srt st devrilmi yatyordu brakt yerde Gll. Sessizdi. Kadna yakla nca yavalad. Ayaklarnn ucuna basa basa yrd yanna, uyandrmaktan korkar gibi. alv ar dizlerine inmiti Gllnn. Yanlara alm bacaklarnn arasnda, prltl kaygan bir balk gibi duruyordu bebe. Baaa, kmldamadan, alamadan. Gbeinden hl bal sand ana snn iine. Yar yarya darda duran sonu sonra grd. Yerden kapt ta parasyla kesti kopard bebei sona balayan kordonu. Kyl ksm ineini, koyununu, kpeini kendi do urturdu. Bayram, hi hayvan dourtmamt geri ama, ne tuhaf, biliyordu ne yapmas gerekt iini. Ve yine ayn igdyle bildi Gllnn karas yukar kaym gzlerinin artk bir ey grmediini. Kan bacaklarnn arasndan lpr lpr souk topraa akyordu hl, ama yz bembeyazd, hareketsizdi karsnn. Yrei buz gibi oldu Bayramn. Bir saate yakn suda

kalm ayaklarndan, buza kesmi ellerinden daha souk oldu yrei. Hibir ey hissetmiy ordu. Ne ac, ne znt, ne kzgnlk. Karsndan syrd alvar, etei, hrkay ve en sonra da bartsn sarmalad bebee. Ta arabasndaki uval, arabaya tad Gllnn zerine serdi. Arabaya bindi, bebeyi gsne balad anasnn bartsnn ularyla, uzaklat oradan... Hi durmadan gitti, gitti... saatlerce... Hkmetin adam Erzincanda oturur, demilerdi birka yl evvel, Caferin olu suda bo ulduunda. Fratn suyu da ondan sorulur, kprszln sebebi de. Tam tamna dokuz il enin badr o. En byh odur buralarda, hkmetin adamdr! Olu Karasuda boulduunda, ona gitmiti Cafer. Ona hesap sormutu. Mademki Bayram da suya kurban vermiti karsn, taa telerde kurulan barajdan tr azp kpren ve kprleri, yollar, kyleri alaa eden suya kurban vermiti ve mademki suyun te kenarna geebilecei, doktorlara ebelere ulaaca bir baka kpr yaptrmamt hkmet, gider hesap sorard hkmetin adamndan. Fratn te yannda kalan kyler, geri yirmi be yldr soruyorlard bu hesab hkmetin adamlarndan. K bastrd myd azgnlndan, mays sonrasnda ise bala dntnden

geit vermeyen Fratn eline braklm yazglarnn hesabn sora sora yorulmulard. Bayram karsndayd imdi Valinin; kprszln, geitsizliin, ilgisizliin kurban kar snn hesabn sormak iin. Kovulmay, dvlmeyi gze almt. Bezlere sard bebee bir are bulunmadan ayrlmayacakt oradan. Ama ne kovulmu ne de dvlmt. Bana ne senin bebenden, dememiti Vali. Kpry sihirli bir denekle oturtamyordu Fratn stne ama en azndan derdini dinliyor, acsn hafifletmek iin rpnyor, saa sola telefonlar edip emirler yadryordu. Biraz aknlkla biraz da endieyle izledi, Valinin, aputlara sarl bebeyi ieri giren beyaz nlkl, beyaz balkl karya teslim etmesini. Ne gerekiyorsa yapn Ebe Hanm, dedi Vali, bu vatanda uzaktan gelmi, yeni domu ocukla. m baksana, hasta filan olmasn bebe? Doktor Hanm da bir grversin. Istn, doyurun, elinizdekilerle giydirin. Yarn bizim hanm arya yollatr, aldrtrm gerekenleri. Bu gece misafiriniz olacak bebek. Sonra Bayrama dnd: Ad ne demitin olunun? ksz. ksz diye isim mi olurmu? Hele bir temizlensin etsin, karni doysun... buluruz ona mn asip bir isim. Zile bast sonra, gelen hademeye, arabasnn hazr edilmesini syledi. Birazdan gelirler seni almaya. Aada yemeini ye de, bizim arabayla dn kyne, duasn filan okut karnn. Bebeyi burada brak bu gece... Sonra, ilerini yola koyunca, hafta iinde gelir alrsn... Ne var, ne bakyorsun yle? Bebey sana vermiem, beg. Benim yeterince ocuum var, olum. Memem yoh ki st verem, beg. Avradim ldi. Abuna ben nasl bakirem? Anan, bacn yok mu? Ailen yok mu?

Yoh! Sustu Vali. Sessizlik uzad. Vali, farkna varmadan yine sol tarafna doru kayklmt. Elini uzatp telefonu ald, omzuyla kula arasna sktrd ahizeye konutu: Bana Salk Ocandan bir yetkiliyi bala Samimanm, dedi. Sonra da Bapnar arayver. Bakalm oraya bal kylerde bir doum olmu mu son gnlerde? Bizimkine iyice oldu olanlar... Elini bana gtrp terelelli iareti yapt Samime Hanm etrafndakilere, Bapnara bal kylerde yeni domu bebe aryor. Bizim Vali cin, dedi Ho Ali, bebeye st vereceh em-zhl gar aryoh. Bayram bebeyi brakp ayrlmt Erzincandan. Bir hafta sonra geri dndnde, Valilik personelinin mjdesi vard ona verilecek. Valinin istedii yant tez gelmiti. Babalar kynde yeni doum yapm, emzikli bir gen kadn vard. Muhtar, Valinin ricas zerine, taa evine kadar gidip kocasna sormutu, aileye erzak yardm yaplacak olursa, anas doumda lm bir bebeyi Allah rzas iin emzirir miydi? Kendine sorun, demiti kocas. Emziririm, demiti gen anne, naslsa st boldu. Erzak yardm yapmasalar bile sevab na emziririm. Can yolda, st karda olur benim bebeme. Bu haber zerine, Valinin kars arya eyiz dzmeye kmt ifte bebelere, sevabna. Bayrama sk sk tembihlemilerdi iki ay sonra bebeyi aya getirmesi, buraya kadar getirem ese bile kazada alatmas iin. ksze bir ad takm ol, bir daha geldiinde, dedi Vali. Boynunu yana edi, yantlamad Bayram. Paavralar iinde getirdii olunu, mavi iekli pazen kundann stne engellenmi altn maallah, battaniyesiyle geri gtryordu, ana kuca yerine, yzn grmedii, huyunu bilmedii bir el karsnn kucana, memesine verm eye. Gekem aputlara sarl kaliydi de anasz kalmiyeydi, diyordu iinden. Bayram gittikten sonra Vali, oturduu yerin tam karsna den pencereden taa tede, tep eleri buz tutmu yce dalara bakt uzun uzun. Sonra, Samimeyi arayarak, Bapnar kprs nn dosyalarn istedi. Bana bir de Kaymakam balayver Samimanm, dedi, Kemaliye Kaymakamn. Az sonra, elleri nne yl dosyalarda kpr kpr, telefonu omzuyla kulann arasnda, Kemaliye Kaymakam ile konuuyor, kpr yznden, daha dorusu kprszlk yznden, getiimiz hafta bir lm daha... Ne olacak bu iin sonu, Fratn te yanndaki kyller teker teker boulana kadar bekleyecek miyiz? Ben daha ilk geldiim gnlerde bu ie mim

koymutum da, araya deprem girdi, depremden baka ey dnemez hale geldik. Ama olmaz... vatanda madur oluyor, hastasn doktora zamannda ulatramyor. Devlet yapm yorsa yapmasn. Bu lkede her eyi devletten mi beklemeliyiz? Biz de bir eyler yapamaz

myz? diyordu. Kaymakam, ok uzun yllardan beri bu kpry tm abalara ramen bir trl kota ramadklarn anlatt. Lanet yamt sanki kpr lafnn stne. Hkmet maliyetini ok yksek buluyor, yapmaya yanamyordu. Yahu kardeim, bu Kemaliyenin stanbula yerlemi zenginleri var. Onlar bulup bir dan alm, ne dersin? diye sordu Vali. Bu hafta iinde bir vakit ayr da, enine boyuna tartalm bu konuyu... evet, evet dosyalar nmde. imdi onlar inceliyordum zaten... Tamam, haftaya bekliyorum... Grmek zere... Vali telefonu kapatp yeniden at, Bana telefon balama Samime hanm, dedi, aaya da haber ver, salmasnlar yukar kimseyi, bir saat iin. Bir alma yapmam gerek iyor. Saol kzm. nne braklm dosyalar da gibiydi. Dilekelerin, yazmalarn yan sra, mahalli basnda kan yazlar da bolca yer tutuyordu. Dosyalar, gazetelerden kesilmi kpr yazlaryla dol uydu. Arkasna yaslanp kprnn servenini okumaya balad Vali.

KPR (1950-1972)Bapnar kylerinin kalabalk olduu eski zamanlarda, Geo kynn tahta kprsn kullanmt insanlar gurbete varmak iin. Srat kprsnden farkszd asma kpr. Sularn kabard mevsimlerde ancak ans olanlar ulaabiliyordu kar yakaya. Daha sonralar bu yr enin insanlar gurbete ulamann umudunu, kamyon lastiklerinin zerine koyduklar ktkl erden yaplm bir salla, bir salcya balamlard. Eer derme atma sal kar yakaya ulatr acak salc ortalkta deilse, tahta bavulunu kapm, yorgann denk edip srtna vurmu gurb etilerin yolculuu, Karasuyun nnde sona ererdi. Salc ortalktaysa, yol boyunca elindeki uzun srkla hrn suya kar savaarak ve yank sesiyle, devrilen sallarda boulanlarn, snen ocaklarn yksn anlatarak tard yolcularn. Bu nedenle suyun te yannda oturanlar, hep kendilerini salimen kar kyya ulatracak bir kprnn hayaliyle yaarlard. Acaba onlara geit vermedii, ocaklarn sndrp bahtlarn kara eyledii iin mi Karasu diye arrlard, daha Murat suyuna kavumadndan, Frat adn henz hak etmemi olan deli suyu? 1950li yllarda, iktidar nihayet el deitirince, bir hareketlenme olmutu memlekette. Suyun te yanndakiler, doa artlarnn ve unutulmuluun aresizlii karsnda birlemeye ve zm Ankarada aramaya karar vermilerdi. Ve ylesine ba koymulard ki bu yola, srf

bu i iin Meclise soktuklar bir milletvekilinin srarl takipilii sonucunda, 1957de kprler ine kavumular, k aylarnda Frata kurban vermekten kurtulmulard. Bapnar kprsnn yaplmasyla yreden ka da iyice hzlanmt. Dalk ve dar arazide verimsiz toprakla ba baa kalan insanlar karnlarn doyurabilmek iin artk k aylarnda byk ehirlere gyor, yazlar memleketlerine geri dnyorlard. 1965 ylnda Keban Barajnn temelleri atld. Bapnarllar birka yl iinde, baraj su tutm aya baladnda, kprlerinin baraj suyu altnda kalacan rendiler. Yreklerine bir kez daha kprsz kalmann deheti dt. Kpr keyifleri topu topu on yl srmt. 1966 ylnn sonbaharnda bir elinde evrak antas, dier elinde bastonuyla bir adam kag eldi Bapnara. Mhendisti. Karayollar adna aratrma yapyordu. emigezekten Kemaliy eye kadar olan yrede, Keban Barajnn yapmyla su altnda kalacak olan kprlerin listesini kartp, yeniden ina edilecek olanlar saptamaya gelmiti. Kemaliye tarafnda kalan kyler, ya yine bir kpr ile balanacakt Fratn te yanna ya da emigezek karayolu ile. Karayolu uzun ve zor bir yolculuk gerektiriyordu. Muhtar bu olasla ihtimal vermedii iin pek ciddiye almad mhendisi. Hi iyi etmedi. nk mhendis yeniden yaplacak kprlerin listesine Bapnar kprsn yazmamt. Muhtar uyanp da nlem alana, yre halkndan toplad imzalarla gerekli yerlere bavur ana kadar, Bapnar emigezek karayolunun yapmna balanmt bile. Ulam iin kprye aktarlmas gereken paralar yola ynlendirilmiti. Kpr yine bir hayal olmutu. Bapnar Kemaliyeye balyd. Kemaliydiler de inat adamlard. Pes etmediler. lelerinde ne kadar dernek varsa hepsini harekete geirdiler, makamlara telgraflar ektiler, mektuplar, dilekeler yazdlar ve hi usanmadan Elaza gidip gelmeye baladlar, ilerini grecek olan 8. Blge Elazdayd nk. Yllarca gittiler geldiler, gittiler geldiler ve nihayet, belki de 8. Blge yetkililerini usandrm olduklar iin, yeni bir kpr yerinin ve bedelinin tespit edilmesi gere ini karara balattlar. Karar kar kmaz, ileri hzlandrmak maksadyla, o yrede mteahhitlik yapan bir vat anda, Diyarbakrda bir mhendislik brosuna, bir asma kprnn izim ve maliyet hesaplar n hazrlatt. Yz altm metrelik bir asma kprnn maliyeti, o zamann parasyla -drt milyon kadar tutuyordu. Kemaliydiler, bu ile uramak iin kurduklar Kpr ve Yol Yaptrma derneklerine, Bab akana yaknl ile bilinen birini de ye yaptlar ve iki yl daha abaladktan sonra, Ankaraya bir heyet yolladlar. Heyettekiler, Devlet Bakanna sunduklar kpr dilekesinin, ilgili merc ilere krmz kalemle havale edildiini grnce, etekleri zil ala ala dndler memleketlerine. Nihayet bir sonu alacaklard. Heyecanla bekledikleri yaz birka ay iinde geldi... ve sevinleri

kursaklarnda kald. Onlarn projesini hazrlattklar asma kpr, ahap zeminliydi. Oysa

kpr yapmlarnda elik malzeme kullanma zorunluu getirilmiti ve bu da maliyeti yirmi yedi milyona kartmaktayd. O gnlerde, devletin, Kemaliye kazalar ve kyleri iin bu yatr m yapmaya ne gc ne de niyeti vard. Bapnarllar on yl nce baladklar noktaya geri dnmlerdi. Mcadele yeniden balyordu. 1969 ylnn Eyll aynda, Bapnar ve kylerinin muhtarlarndan oluan yirmi yedi kiilik bir baka heyet, bir kez daha dt yollara ve bu sefer, zamann Babakan Demirelin kars nda divan durup el balad. Babakan ikyetleri dinledikten sonra, Kprnn Karayollarnca ekonomik bulunmamas he bir ey ifade etmez beyler, dedi. Hkmetimiz sosyal devlet ilkesinden taviz veremez. Gereken yaplacaktr. Gidin evlerinize, gnlnz ferah tutun ve sabrl olun. Dosyanz tetkik ettireceim. Ziyaretiler Bapnara yine sevin ve umut iinde dndler. Babakandan kpr yapm iin sz almlard. Beklemeye baladlar. Uzun yllar sabrla beklediler. O yl doan ocuklar bydler, evlenip gerdee girdiler, kendi ocuklar dodu. Bapnarllar hl bekliyorlard. Vali uzun bir sre dosyalan kartrp yazmalar okuduktan sonra, 1970 tarihli dosyay seti, son paragraftaki iki satrn kenarna krmz kalemle iaret koydu. aretledii satrlar ezberlemek ister gibi, yksek sesle okudu: ...1970 ylnda Bapnara kpr yapmna karar verilmi... Vali bir an durdu, ayndan bir yudum iti, nndeki ktlar okumay ve kendi kendine konumay srdrd. stelik bir de protokol imzalamlar Su ileri ile... denek izni bile alm lar... Eee, sonra, neden yaplamam bu kpr? Sorusunun yantn bir baka dosyada buldu. 1971 ylnn 12 Martnda, verilen bir muhtr ayla hkmet deimi, yeni kurulan hkmet orada bir kprye ihtiya olmad kararn alm ve Bapnara kpr yapmn tamamen iptal etmiti. ismail, mesai saatlerinde Vilayette ay iilmesini yasaklayan ve tiryaki olduu halde kendi koyduu yasaa uyan Valinin zamansz ay istemesi zerine, Ho Aliye, Bi derdi vaa yukarginin, dedi, bayla st kat iaret ederek, abugn ikinci gtlamay gttm demin, ay stne ay iiyi, da gibim dosyeleri garitirir durir, seetlerdir. Ne oldu ki? Bu sabeh, Okszgili bubasna verirgene he gacuh del idi geyfi, dedi Ho Ali. Okszgil eyizn ald da getti, gsmetli bebeymi, dedi ismail. iki zbn bir yn rti ilem gsmet mi ola? Anas yohtur garibin, diye itiraz etti Ho Ali. Dnceliydi. Akl taklmt hani neredeyse eline doan bebeye, acaba bulduklar lohusa hakkyla bakacak myd ksze, sevecek miydi onu? Onlar ki... Suda Balk, Havada Ku Kadar okturlar Bayram, Bayram, ta evin kapsnda, kapnn tokman vurmadan nce bir sre dikilip bekledi. Dili dama heyecandan kupkuru olmutu. Bama bu da m gelecekti, diye d

nyordu. Kapy vurduunda, hi tanmad bir kar kacakt karsna ve haftas yeni km bebesini bu hi tanmad karya teslim edecekti. Ne diyecekti karya? Stn yetecek midir, bol mudur? diye soramazd. Bebeyi sakn horlamayasn, diyemezdi. Ters bir ey syley ecek olsa, kar belki kzar almazlk ederdi bebeyi. Ne yapard o zaman Bayram? Bebe elinde kalrsa, nice olurdu hali? Erzincanda yanma bir erzak torbas vermiti Valinin kars. ocuu emzirecek kadna verirsin torbay, o imdi iki can birden besleyecek. yi gda almas lazm. Sakn kendine saklayaym deme! demiti. Sen gen adamsn, bir yolunu bulur doyurursun karnn. Vali bey soruturdu, ok yoksul insanlarm... emzirecek olan aile yani. Veririn, hanm. Ver. Ver ki, o da can- gnlden beslesin senin olan. Ay banda bir torba daha yollarm ben. imdi erzak torbas ayaklarnn dibinde, bebe kollarnda, kapy aacak olana ne syleyec eini bilemeden dikilip duruyordu. Valinin hanm ok yoksullar demiti ama, bu ta ev, kendi kulbesinin yannda saray gibi gzkyordu gzne. Elini uzatp tokma tuttu, usulca vurdu. Bir sre daha bekledi, bir kez daha vurdu. Kouturan ayak sesleri duydu ierde. Kap ald, bir kadn yerine kendi boylarnda, kendi yalarnda bir adamla kar karya gelince rahat bir nefes ald. Mevlut Aay arark... Benim... Buyur ieri hemerim, dedi adam. Kapy hemen duyamamm. Arkada, bost anda idim. Gle, iyi niyetli bir yz vard. Avluya girdi Bayram. Eviniz byhm, maelleh. Ev bizim deil. Biz burada bekilik yaparz kn. Evin bir odasnda kalrz. Bural deelsiz? Tunceliden geldik... Ho gelmisiniz. Salasn. Bayram kollarnda kszyle ne diyeceini bilemeden durdu. Onun konumadn gr nce, yine Mevlut girdi sze. Gir ieri de bir tas bulamamz i. Evin basamakl merdivenini kp kapy aralad. Bayram peinden gitti adamn. Mutfaa girdiler. Aha u emeneti veren hele, dedi Bayram, Valinin hanumi yolledi. Ay bana bir torbe dehe yolliceh. Efiyetle yeyin. Mevlut ald torbay konuunun elinden, masann stne koydu. Bebenin anasn kaybetmisin. Ban sa olsun, dedi. Boazna bir ey tkand Bayramn. Yutkundu. Doirirkene ldi, dedi, dohtura yetitiremedih. Motor bozuh imi. Geemedh garuya. Eceliyle lm, Allah rahmet eyleye, dedi Mevlut. Allah vermi, Allah alm cann. Bizim oralarda eceli gelmeden vuruyorlar adam, ite o hepten isyan ettirir ya.

Ekiya oh sizin orelerde. Aha o yzden mi bu taraflara dtnz? Eh, biraz da yle... dedi Mevlut. Buralerde pek yaramazlh olmiye. Bi ke Alevi kovu vaa civarda emme onlardan he bi got lh gelmez. elebi insanlardr, dedi Bayram. Bilirim, dedi Mevlut. Biz de aadanh. Mareten. Gan davas... galktih geldih yugarlara. Zati he hayri galmadi oralarn. Boald kyler. Sen de mi gan davasna gairsin? Eh, yle gibi. Kz kardm. Dtk yollara. Niyetimiz stanbula varmakt ama doum bur aya denk geldi. Buralarda biraz elenelim, k geirelim, dedik. Ele gelsin hele bebe, buzlar zlsn, gideriz yine Allah ksmet ederse. Allah benim uaha gsmet edeceymi sizi, dedi Bayram, Ad neyd yengenin? Elmas. Elinde ayran tayla, ba beyaz yemenili, kapkara gzl gen bir kadn girdi ieri. Ho geldin aam, dedi, buyuraydn yle, niye ayaktasn? Bebeyi bana ver de bulaman i sen. Kollarn uzatp kunda ald elinden, sevecen sesler kartt. Ad ne bunun? ksz. Ad ksz m? He. Yaa! Erkek mi? Erkek. Benimki de. Ona kardeimin adn koyduk... Erdal. Yeni uyudu da, gsterirdim yoksa. Gle gle bytn, dedi Bayram. Birlikte byrler, Allah ksmet ederse. Bizde kardelik ok nemlidir. Bunlar st karde olacak. Kollarlar hayat boyu birbirlerini. Bayram, dudann ucuna gelen soruyu soramad, Ben gidiyem, dedi usulca, Ara sra uahm grmeye gelirem... Yalvaran gzlerle bakt. Elbette, dedi Mevlut. Krk ksn, dzene girer bebe, sonra alr gidersin, istersen, dedi kadn. Ama daha ok kk, aladka meme ister. Kalsn burda. Galsn hele. Tuhaf bir sessizlik kt mutfaa. Birbirlerini hi tanmayan bu insanlar, garip bir bala balanm gibiydi birbirlerine. Yine de konuacak laf bulmakta zorlanyorlard. Sessizlii Bayram bozdu. Aha ben gelirem yine yenge. Bi i tuttum midi, derim borcumu size. Acelesi yok, dedi Mevlut, ne masraf olacak el kadar bebenin... daha sonra belki... Bayr amla birlikte ktlar mutfaktan. Konuunu geirip geri dndnde glmsyordu. Vali erzak da yollam, dedi, masann zerindeki torbay iaret ederek, sen emzirdiin sre, her

aybanda bir torba erzak gnderecekmi. Allah yardma karar verdi bize. Haydi hayrls. ektiimiz yetti de ondan, dedi Elmas, bu bebe rzkyla geldi. Ama adn sevmedim hi. ksz diye ad m olur? Acs dinsin koyar elbet bir isim, dedi Mevlut. Mevlutun sylediklerini onaylar gibi bir lk ykseldi bebeden. Memesini karp azna dayad Elmas, Sus kszm, dedi, sus, alama, bak imdi hem bir anan hem de bir kardein oldu.

Bayram elleri bo gerisingeriye yrrken, ocuunu teslim ettii insanlar dnyordu. Okumu insanlara benziyorlard. Dilleri dou azna alyordu ama onun gibi kyl azyla konumuyorlard. Kimdiler? Kimlerdendiler? Niye kayorlard? Gerekten kz karma yz nden mi dmlerdi yollara, yoksa baka bir neden mi vard iin iinde. Ku umaz, kervan gmez, kpr uzanmaz topraklarda ne aryorlard? Bir arlk vard yreinde. Bebesini emin ellere mi brakmt acaba? Kimdi bunlar, Bapnarl bir kocakarnn kulana fsldadna gre, bu kimselerin tanmad, kimseyle dostluk kurmayan, kahveye inmeyen Mevlut ile, ar pazar gezmeyen, eiklerde kanlarla sohbete oturmayan Elmas? Elmas Hacer az uramamt kocasn ikna etmek iin. Gnlerce dil dkm, yalvarm ya karm, san ban yolup alamt. Bir kzmz var. Onsuz kalp da, gelin gelecek el kzlarna muhta olmayalm ihtiyar yam zda, demiti, iyi dn efendi. Geri dn olmayan yollara girme. Szn geiremeyince gnlerce surat sallamt herifine. Bir inat ki dalara talara, Huritte. Nuh deyip peygamber dememiti Hurit Efendi. Dedii tek bir ey vard: Ben, bizden olmayana kz vermem. Kz, sevdas aa ktktan sonra, bir yl boyunca yememi imemiti. Sskas km, kara allara dnmt. Konu komu araya girmiler, ii tatlya balamaya almlar, Huritin inadn skememilerdi yreinden. Birka ev tede oturan aileyle bunca yldr grr kon uurlard da neden kzn vermezdi? Bir ktln m duymutu, olann babas Salih Efendinin. Bir uyg unsuzluunu mu grmt Salihin olu Mevlutun? Neden ana? diye sormutu Elmas tekrar tekrar. Neden byle yapyor babam? Kzm, onlar bizden deil, deyip durmutu anas. Bizden deillerse kimlerden onlar? Hepimiz ayn dili konuuruz. Ayn mahallede otururuz. Gvur deiller ki, onlar da Mslman ite. Bilmez gibi konuma! Onlarn detleri, treleri bakadr. Konuuruz grrz amma, kz alp vermek yoktur aramzda. Mevlutun babas da sana merakl deildir, istemez oluna Alevi gelin. Babam he derse, kimseye kulak asmayacak Mevlut, alacak beni. Nefesini tketme, demiti anas, baban he demez. Gnl drecek baka birini bulam adn m? Asmlarn olu, Hseyin Aann yeeni ne gne duruyor? Delikanl m kalmad etr afmzda? Ana benim gnlm Mevluta dt. Mevlutu unut. Unutmam, demiti kz. Kz inatlap durma bouna. Biz gzmz kapadk myd babanla, bir musahibin bile olmayacak. Can yoldasz kalnr m bu dnyada, el kaplarnda yapayalnz... dnn de olm ayacak ne yazk. Etrafn gen adamla dolu, deer mi dkn olmaya, a kzm... Ben sizin gibi dnmyorum ana. insan kimi severse onunla gitmeli. Sevda dediin eyin har bir ylda sner a kzum. Gensin, cahilsin. Dinle anan. Semahsz kalma, cansz kalma, srnden ayrlma knal kuzum. Ana, hani bizim deyilerdi, dktn doldur, alattn gldr. Bu szleri bouna m

ezber ettik? Neden alatr 32 durursunuz beni? Neden incitirsiniz hem beni hem sevdiimi? Sevdiiymi! Boyu devrilesice Mevlut, baka kz bulamad batan karacak, demiti Hacer, Gz kr olmayasca kz, zaten sen doduunda seni Al Kars yoklamt. Bekler dur urdum ne zaman kacak oyunu diye. Al sana ite! Ktln yapmak iin boyuma ermeni beklermi. Ahhh benim ileli bam, ahhh!! Ben imdi kimlere soracam Al Karsn nasl kov acamz bamzdan? Bu ileri bilen anam ld, Cinci yengemiz gt gitti, Zelo Ana bunad. Dedeye de bu iler sorulmaz. Ne diyorsun ana sen?

Ne diyeceim, bana gelenleri anlatyorum. Sizi sabaha kar dourduumda, anam ikiz bebe beklemedii iin, tek bir krmz kurdele hazr etmiti beiin bana. Ebe, Erdal beie yatrm, seni koynuma vermiti. Senin kurdeleni ancak ertesi gne hazr edebildiydi anam. Al Kars zaten kz ocuklarna musallat olur, erkek bebelere deil. Cahillik ite, hi dnemedik. Krmz kurdeleyi Erdala deil, sana takacaktk. Ahhh ahhh! Keke hayvanlara musallat olayd da seni brakayd. Ahrda hayvanlarmz vard o zaman. Sonra kanun mu de imi ne, gvurun etini ucuza sokmaya balamlar memlekete de hayvanclk para etmez old uydu, bizim oralarda. Hayvanlarmz sattk, kymzden kalkp indik kasabaya, krolas Mevluttan bir ev aa oturduk, inmez olaymz. Al Kars buraya kadar gelecekmi peimizden meer... Ana, bu Al Karsna gerekten inanyor musun sen? Ninem anlattnda ben hep masal diye dinlerdim. Niye bana musallat olsun ki? insan bana gelmeden hep yle zannediyor, masal gibi... Doru olmasa azdan aza yrr m yzyllarca. Analarmz ninelerimiz hep bktlerdi kulaklarmz, Al Karsn kzd rmaya gelmez, ocanz datr dedilerdi. Bu yaratklar atlara, davarlara ve kz ocuklarna musallat olurmu. Doduunun ilk gecesinde krmz kurdelen yoktu da ondan... Ana ben koca kz oldum be. Onca zaman bekler mi ktlk etmek iin. Hem sen nereden karyorsun, bana musallat olduunu? Olmadysa neden geldi bunlar bamza a kzm? Dknl gze alan kz var m, senden baka, syle? znden, srnden olmayan birine gnl dren sen deil misin? Evimizin betini bereketini karan? Nasl da aklma gelmedi daha evvel! Yarndan tezi yok Zelo Anaya gideceim. Bunak da olsa, retse retse o retir bana bu beladan kurtulmay. uvaldz saplayacaksn omuz bana diye duymutum. Ancak yle yok olurmu. uvaldz kime saplayacaksn ana? Al Karsna elbet. Al Kars grnmez ki.

Senin yaknnda duruyordur o. Bulurum ben bir yolunu. Hele danaym Zeloya da... Hacer, kzn Mevluttan kurtarabilmek iin Al Karsyla urarken, evlerine bir mjde ulamt. Askere gitmek zereydi Mevlut. Kar-koca sevinmilerdi. Askerlikti bu, araya mes afe ve zaman girince kz souyabilirdi. Kz unutmasa, Mevlut gittii yerlerde baka kzlara, karlara taklabilirdi. Giden dnmeyebilirdi. Kim le kim kalayd, iki yln sonunu Allah gst ereydi. Elmasn ikizi Erdal ile Mevlut, ayn dnemde uurlanmlard askere. Mevlut Manisaya, Douklada komando eitimi almaya yollanmt, Erdal Zonguldak, Devrekte bulunan acemi birliine. Allann bildiinden amayacaksn, demiti baba Hurit, Mevlutun taa Manisaya yoll andn rendiinde, Bura niree, ora nire! Bu i bitti hayrlsynan. Oysa bitmemiti bu i. Elmas ile Mevlut srekli haberlemilerdi. Hurit kznn mek tuplarn yakaladka basmt daya, basmt daya. Kzn ky okulunda okuttuuna, okuma yazma rettiine lanetler etmiti. Mevlut izinlerinde taa Tunceline kadar gelememiti ama, ne yapp edip armaan ve haber yollamt sevdiine. Sonra Mays gelmiti. Acemi birliklerinde eitimleri tamamlanan erlerin usta birliklerine tayinleri kmt. Erdal Bingle, Mevlut rnak Beytebapa doru dmlerdi yollara. Analar, baclar gece gndz dua eder olmulard oullan, kardeleri sa salim dnsnler diye evlerine. Hurit, Mevlutun rnaka gideceini rendiinde, bir kez daha Bitti bu i, demiti, rnakta kim leee, kim kala... hayrlsynan... Kimseye ecel dileme, demiti, olacaklar bilmi gibi Hacer, uursuzluk getirir. Huritin evine tez ulamt kara haber. PKKnn dedii mayna arpmt Erdaln bind ii minibs. Minibsn iine tktrlm yirmi erden on ikisi paralanarak lmt. Bei sakat kalmt. Kurtulanlardan biri askerden kam, bir bakas ldrmt. Huritgiller nce oullarnn kara haberini, verilmi sadakalar varm ki, ardndan da sa olduu mjdesini almlard.. Erdal PKK basknndan sa salim kurtulabilen birka kiinin arasndayd, nemli bir yaras da yoktu ama, acayip bir dert sahibi olmutu. Durup dururken kuru kuru rmeye baly ordu, rme nbetine yakalandnda, nefessiz kalyor, gzlerinden yalar geliyordu, nce en yakn devlet hastanesine kaldrmlar, are bulamaynca ilalarn yazp iki aylk izinle evine yollamlard Erdal. Doktorlar sinirsel demilerdi derdine, ailesinin yannda dinlenir, bozulan asab dzelir, iyileebilirdi. Erdal evine vardnda, kendini kz kardeiyle babasnn kavgasnn tam ortasnda bulm utu. Elmas, sevdii adam askerden sa dnd takdirde onunla evlenmeyi kafasna koym utu. Babas da, Bu evden kp o herife gidersen, benim kzm olduunu unut, demi, kestirip atmt. Hurit Aga, ayann altn pem, bak olunun lsn beklerken, kendini buldun kar

nda, bu sana Allahn bir iareti olsun. Ver gitsin kza olurunu, bu lml dnyada insanlar zora koma, diye yalvarp duruyordu gece gndz, Hacer. Hurit benim oluma kzn vermiyor ama ben Kzlba gelini hepten kabul etmiyorum, haberi ola, diye haber salmt Mevlutun babas. Bsbtn kplere binmiti Hurit. Elmas bir-iki kilo daha vermiti. Beti benzi atm, iskel ete dnmt. Erdal gnler geceler boyunca derdini dinlemiti gzyalar dinmeyen ikizinin. Sonunda her eyi gze alp dikilmiti babasnn karsna. Baba, demiti, mayna arptmzda ben nasl kurtuldum biliyor musun? Vaden dolmam. ldrmeyen Allah ldrmez. Sapancal mer zerime dmeseydi, paralanp saa sola salan ben olacaktm. Benim yerime o ld. Ben bir kenara savrulup baylmm. allarn arasnda avu bulmu beni. Hibir tarafm tutmuyormu. Ayaa kalkamyormuum. Nefes aldm grnce, srtna vurup maynlarn arasnda seke seke tam karakola kadar... Allah ondan raz olsun. Benim yerime len mer de, beni saat srtnda tayan avu da onlardand, baba. Hay atm onlara borlu olduumu dn, gel vazge bu bo inattan. Sen inanlarmza bo inat m dersin oul? demiti Hurit. Derin bir ac vard gzlerinde. Elmas1 sevdiine ver, baba. Alrm imdi seni ayamn altna. Ykl git karmdan. u Allahn iine bak, diye dnyordu Hurit, olu hayatn mer adl birine borlu old uunu sylyordu karsna gemi! Utanmasa, olumun adn mer koyacam diyecek, hergele, demiti karsna, Ne gnl ere kaldk. Zaman deiiyor, demekle yetinmiti Hacer. Aleviler, Hazreti Alinin hakkn yiyerek halife olduuna inandklar merin adn asla koymazlard ocuklarna. Huritin iinden, kendine ba kaldran olunu lesiye dvmek ge iyordu ama el kaldramyordu ona. Erdaln dayak atlacak hali yoktu. Sabah ezanndan yatsya kadar rp duruyordu bir kede. Durup dururken azndan bir eyler tkrmeye baly ordu. Ne yedin de tkrrsn oul? diye soruyordu anas. Drm piirmeden mi attn azna yoksa? Yok ana. Ne tkrrsn yleyse, aeren karlar gibi? Yantlamyordu olu. Ana, mayna vurduumuzda mer stmde paraland ya, etleri az ma dolumutu. O gn bugndr onun kanl paralarn tkrr dururum, diyemiyordu anasna. Hurit gn boyu ren, beti benzi solmu oluna, sabahlara kadar alayan hayalete dnm kzma, durmakszn dr-drlanan karsna bakyor, dar atyordu kendini evden dar. Salihle karlamamak iin kahveye de gidemediinden, akama kadar dolanp duruyordu sokaklarda aylak aylak. Sigara stne sigara iiyordu. Eve dndnde bana toplanan cinl

erini, kzn dverek karyordu iinden. Basyordu sopay, basyordu sopay, anas ya da kardei kurtarana kadar dvyordu, ocukluu boyunca hi el kaldrmad kzn. Beti berek eti kalmamt evlerinin. Hacer bile kar gelmiti sonunda kocasna, Grgye vardmzda, seni ikyet edeceim Dedeye, demiti, bu dayaklan hep anlatacam, var hesabn onunla gr. Anlat da yedi dvele irezil olalm hepten, demiti Hurit, kzmza sz geiremediimizi, kzn trelerimizi hie saydn elaleme duyuralm, gitsin. Alrm imdi seni de ayaklarmn altna, kar.

Nedir bu dmanlk? diye soruyordu Elmas kardeine. Biz birlikte oynamadk m by rken bahelerde, okula el ele gitmedik mi? Nedir bu, anlat bana? Biz Aleviyiz. Aleviler dar kz vermez. Almaz da. Neden? Nedenini biliyorsun. Aptal aptal sorular sorma. Bu samaln dzelecei gn hi gelmeyecek mi? Gelecek. Ne zaman? Bilmiyorum. Sen de dayak yedin mi bu yzden? Askerde kimsenin mezhebini filan sormuyorlar. Bu ilerle uramaya vakit yok, zati. lmle burun buruna yayor, hayatta kalmaya bakyoruz sadece. Soruturmuyolarsa, Alevisini, Krdn, Trkn nasl biliyorlar da ayryorlar? Alnnda yazmyor ki. Sylemedike bilmiyorlar. Daya hep siz yemiyor musunuz, yani? Syledim ya, dayaklar, tekmeleri, kfrleri, yenilmez yemekleri, kurtlanm konserveleri hepimiz yiyiyoruz. lm de, bombasyla, maynyla, kurunuyla hibirimizi esirgemeden geliyor. Askerde bile hepiniz aynysanz, babama ne oluyor? diyordu Elmas. Bu ilerin kanununu babam yazmad. O, herkes hep ne yaptysa onu yapyor sadece. Bu ilerin kanununu yazanlarn elleri krlsn. Zaman getike her ey daha iyiye gider san yordum. yle derdi Zelo Ana. Ben ok acsn ektim ama, zaman iinde ayrmz gayrmz kalmayacak, derdi. O yle sansn. Her ey daha ktye gidiyor... Elmas, gidip gelip soruyordu kardeine, bu dmanln sebebini, yan yana yaayan insanl arn birbirlerine duyduklar husumetin nedenlerini, sorumlularn. Kardei yantlar bilmiy ordu. Yantlar birbirlerini boazlayanlar bile bilmiyordu ou kez. Erdaln bildii iki ey vard sadece, birincisi ocukluunda hi farkna varmad bir kzgnln, bir kinin gn get ike yre insanlarnn yreini daha fazla kemirmeye balam olmas, ikincisi de dvmek istememesiydi. Etrafndakiler gn be gn vahileirken, o ne lmek ne de ldrmek istiyordu.

Be yandan beri yaad kasabasnda, gurbete kmadan yaamak, evlenmek, bir-iki erkek evlat sahibi olmak, sakin bir hayatn iinde, torunlarn severek yalanmak, doduu toprakta lmek ve lnce de ok sevdii dedesinin yanna gmlmek istiyordu. Baka hibir beklentisi yoktu hayattan. Hrslar, hayalleri, kzgnlklar, idealleri yoktu. Tm istei, huzurlu bir ya amd, o kadar. Anama ekmi bu, derdi babas, dnyas baha duvarnda bitiyor herifin! Haydi anam dil bilmezdi doru drst, ya bu niye byle? kiz olduundandr, bir can ikiye blm yce Allah, buncaza da nah bu kadar cehaliyet nasip etmi, diye savunurdu yeenini amcas. Erdal, ocukluundan beri az konuur, ok dnrd. kizi hi benzemezdi oysa ona. Yerinde duramayan cvlt bir bebekti Elmas. Erkek kardeinden daha nce yrm, daha nce konumutu. Bydke tuttuunu koparan, inat, azimli, tutkulu bir kz olmutu. lkokulu esirgememiti ondan babas. Ama, kafa tutm aya yatkn, yerinde duramayan ve hep sorgulayan kzn ortaya yollamamt, olu gibi. Evde anana yardm et, demiti. Tehlikelerden koruyacan sanyordu kzn, evde tutarak. En byk tehlikenin iki- ev tede olduunu bilmiyordu. Oysa ki, bembeyaz dileri, yeile alan gzleriyle her gn biraz daha boy atmt yan balarnda ve Hurite hi sezdirmeden, evinin iinde saklad kznn yreine, tenine ve ryalarna sinmiti tehlike. Kz ierde, balkonun nnde arkas cama dnk durduunda bile ayak seslerinden tany ordu, geliini. Kendi odasnn tam nne geldiinde, Mevlutun ban evirip yukar bakaca noktay, grmeden biliyordu. Koklamadan kokusunu, tatmadan tadn biliyordu. Mevlutun elden yollad mektuplarda yazd her satr ezbere biliyordu. Adn herhangi birinin aznda duyduunda, sere kanatlar gibi rpnan yreinin, onsuz asla arpamayacan, baka hi kimseye yar olamayacan da biliyordu Elmas. Onu dleyerek, onu isteyerek bakasnn koynuna girmek... srf anasyla babasnn gnl olsun diye... asla... asla! Sen hi adam vurdun mu, askerdeyken? Elmasn kocaman gzleri kardeine dikilmiti.

Yantlamamt Erdal. Sana bir soru sordum. Vurdun mu? Vurmuumdur belki. Ne yani, vurup vurmadn bilmiyor musun? Zifiri karanlkta baskn oluyor. Davranyorsun tfeine, kmldayan her eye ate edi yorsun. Bazen terristi ldryorsun bazen katrlar. Bilemezsin ki. Bir insan vuracan bile bile nasl ate ediyorsun? diye sormutu Elmas. Dnmeden yapyorsun. Sen ldrmesen, onlar seni vuracak. Vurmakla da kalmayacak, belki gzlerini de oyacaklar. Bir gn yolda, bir retmen kar-kocann cesetlerini bulduk. Otobsle grev yerlerine gidiyorlarm, indirmiler, kimliklerini renince nce ldrm,

sonra da gzlerini oymu, kafalarn tala ezmilerdi. Bunu yapan herifleri, o an, senin de tem izlemek geliyor iinden. Yani... o manzaray grdm akam, unlar bir elime dse de gst ersem onlara diye dnmtm. Ama hep byle hissetmiyorsun elbet. Btn bunlar nasl... nasl...? ou ot ekiyor. Baka trl olabilecek ey deil yoksa. Kafalar ezmek, gzleri oymak, ins anlarn oralarn buralarn kesmek... Kafay yemeden kimse yapamaz bunlar, demiti Erdal, biliyor musun ou da neden savatnn farknda deil. Git diyorlar, gidiyor, vur diyorlar, vuruyor. nk gitmese, vurmasa onu vuracaklar. Aynen bizler gibi bir durumdalar. Biz istey erek mi adam ldryoruz? Geceleri onun iin mi dolar durursun bayku misali? Birilerini vurduumu sandm geceler uyku tutmazd beni. oluu ocuu, anas, bacs var myd diye dnrdm. Acep ka yandayd diye dnrdm. Onlar da bizi vurduklar nda, uyku tutturamazlar m diye dnrdm. Allahtan bu dnceler sonra geliyor insann aklna. arpma annda hibir ey dnemezsin. Kafan bombo. Ama burada evinde selamettesin. Niye uyumazsn yine? Onun nedeni baka. Gzlerimi kapadm m hep ayn kbusu gryorum. Minibste havaya uuumuzu... Kulaklarn elleriyle kapatm, yere tkrmt. Mevlut da ekiyor mudur senin ektiin aclar Erdal? diye sormutu kardei. Hi phen olmasn, demiti Erdal. Kn eksi krk derecede nbete duruyor, donu yordur, yazn gnete beyni eriyor-dur. ldryor ve lmekten korkuyordur, tpk benim gibi. Sa dnerse, varacam ona. Babam duymasn. Duyarsa duysun. Ben kararm verdim, demiti Elmas. Bir akamst, Elmas gelmi kardeinin bana dikilmiti. Mevlut izne kacak haftaya. Onun yanna varacam. Bana nikh kyacak. Kamama yardm et, demiti. Babam ldrr seni. lm kaderim olmu benim, ya babam beni ldrecek ya ben kyacam canma. Deli deli konuma. Mevluta kaamazsam, asacam kendimi. Bunu sen buradayken yapacam ki cenazemde bulunasn. Topram stme sen atasn. Senden baka kimsem yok derdimi paylaan. Sen benim karn bir kardamsn, demiti ikizine. Ya kamama yardm edersin ya da kara topr aa gmlmeme. Artk kararn sen ver. Ellerini karnnn stne kavuturmu, boynunu yana bkp bakm t gzlerinin iine. Ykl msn yoksa? Elmas tam hayr diyecekken, dilini srp susmutu, yantlamamt kardeini. O gece sab aha kadar uyumamt Erdal. re re dolanp durmutu evin etrafnda. Bizimki yine tkrp duruyor, demiti anas kocasna, buna ne yedirsem de kessem bul antsn. Yarn bir varp gidem, Dedeye. Belki bir aresini bilir. Gebe kar gibi ren herife ne yapcek Dede? demiti Hurit. Tka kulan, zbar uyu, haydi.

Sabah erken, arka bahede amar ykayan kardeinin bana varmt Erdal. Topla knn Allahn belas, demiti. Yarn ehre varacam. lerim var. Sen de peime takl benimle in, sonra ne halt edersen et. Gerisine karmam. Babamn seni bulamayaca bir delie gir de bana vicdan azab ektirme. Yeteri kadar dayak, ktek, kfr, kan ve ceset

grdm. Daha fazlasna dayanamam. Cehennemin dibine git ama sakn ne bana ne de babama gzk bir daha. Ertesi gn iki karde erken kmlard yola. Kz, Erdaln torbasn otobosa kadar tayversin. Yolluk koydumdu iine, demiti anas. Olu anasnn siparilerini, bir de tkenen ilalarn alacakt salk ocandan, bankadan asker ayln ekecekti, mektuplarn postaya verip dnecekti kasabaya. Erdal otobse kadar gtreyim. Dnte teyzemgile urarm, demiti Elmas, kerevetin stnde bir kar suratla oturan anasyla babasna. Gzm grmesin zati seni, diye yantlamt babas. Erdal kasabaya geri dnp otobsten indiinde, babasn onu beklerken bulmutu durak yerinde. Elmas henz eve 43 dnmemiti. Teyzesigillere de gitmemiti. Onunla ehre mi inm iti acep? Ben otobse bindim gittim, o eve dnecekti? demiti Erdal, gzleri yerde. Hurit endieliydi. Kzn kam olabileceini kondurmak istemiyor, hep bana bir ey geldiine yoruyordu. Akam evde, doruyu syletmek iin Haceri eek sudan gelene kadar dvmeye balaynca, Erdal avluya kap ksmt. Anasnn, Karttn ite kzmn, inadn yznden, dayaklarn yznden karttn, diyen lklarn duyuyordu dvlrken. Huritin jandarmaya bavurmasn olu engellemiti. Bakarsn birka gn sonra piman olur, kendiliinden kar gelir, dallanp budaklan drrsan eve alamazsn bu sefer, baba, demiti, bekle hele. Ne diyeceim ele gne? Eze Halaya yolladk, de. Akrabalara gnderdik de. Jandarmay kartrma, mahallenin azna dmeyelim. Olunun szn dinlemiti ama, Ben o herifi vuracam, demiti sonunda. O Mevlut denen herifi delik deik edeceim. Mevlut asker ocanda baba, demiti Erdal. Kzn birlie sokacak hali yok ya. Askerdeki adam kz karabilir mi? Salihgile varam bir yol. Belkim oraya snmtr. Salih Amca senin rzan olmadan almaz kz ieri. Belli olmaz, demiti Hurit. Dayanmt Mevlutun babasnn evine. Dellenip dururmuun kzn oluma gnl drd diye, Alevi geline ben pek mi me raklym sanrsn? demiti Salih. Kz ierdeyse, ksn gelsin yanma. Kz mz yok burada, git iine Hurit, o gelse ben almam zati. Bir renirsem burada olduunu, ykarm evi banza. Azn topla. Bilesin ki, senin kzn nce ben oluma yar ettirmem. Dini btn gelin

isterim ben. Salih, koca-kafa Salih, beenmediin biz, sizin gibi camide namaza durmukene, komunun emanetteki papularn alanlarn taifesinden deilik... Secdeye varrken bile gn ahlarnzn okluundan, yz yze bakamayp gnz dnyonuz birbirinize... Sus ulan mum snd papaz, Allahn adn azna senede bir kere alan herif. Salihle Hurit birbirlerine girmilerdi. Azgn boalar gibi dvmler, ancak konu komu balarna toplandnda, araya girenlerin sayesinde zor ayrlmlard, kan revan iinde. Olun kzma elini srerse vururum onu, demiti Hurit topallaya topallaya evine yollan rken. Ben sana bunu deteceim Hurit! diye barmt Salih arkasndan, krlm dii avc unda, Ahdim olsun bunu deteceim sana, oca dalas! Benim kzm yok artk! Bundan byle kzm yok benim! Bunu hepiniz bilesiniz! demiti Hurit evine vardnda. Ya benim gnahm ne? diye sormutu anas, gzlerinden yalar akarak. Benim de kzm yok artk, gitti gider Elmasn! Elmasn adn kimse almamt azna bir sre. Hurit, kzn kamas evdekilerin suuymu gibi kimseyle konumuyor, kimsenin yzne bakmyordu.Nolmu? Kz kaan ilk baba o mu? Herkesin kz kap kap gidiyo, balk paras derdine. Nikhn bastrp dn-yo. Ne var bunda? demiti Hacer. Kznn hayatta olduunu, Mevluta katn rendiinden beri sak inlemi, Huritin stne gitmez olmutu. Yz yerlerdeydi ama, hi olmazsa kznn sa old

uunu biliyordu imdi. Ana-oul, gerei syleyememilerdi Hurite ama, bal gibi biliyordu Hurit de, Elmasn Mevluta katn. Bilmezlie geliyor ve kznn adn azna almyordu. Sanki Elmas adnda biri, hi yaamamt evlerinde. Yaam akp gidiyordu her eye ramen. Evin iindeki iti kak, dayak ve gzya sona erd iinden beri, Erdaln kusmalar, rmeleri azalr gibi olmutu. Bir sredir geceleri tkre tkre drt dnmyordu bahede. Yatanda kprdanp duruyor ama, kendini darlara atm yordu. Tam be kutu hap tketmi, bsbtn durgunlamt. Onun aznda laf, Huritin dilinde kfr, Hacerin de kznn ardndan dkt gzyalar azalmt zaman iinde. Huritin yannda adn azlarna almyorlar ama o evden kar kmaz, hemen Elmastan konuuyorlard ana-oul. Nikh basar m Mevlut kza? diye soruyordu Hacer oluna. Basar, ana. Ya basmazsa? Basar. Bir de ocuk drrse karnna? Fena m, torun sahibi olursun ite. Bir ocuk olursa, baban belki affeder. Dayanamaz, affeder. Yantlamyordu anasn Erdal. Elmasn kana yardm ettii iin vicdan azab ekmeye balamt iin iin. Zamana braklsa, ikna olur muydu acep inat babas? Hata m etmiti

kardeine yardmc olmakla? Ama Elmasn babasndan yedii dayaklan dndnde, pim anlk duygular ku olup uuyordu gnlnden. ocukluunda bile sakin olan olan, askere gittikten sonra, dayaa, iddete hi dayanamaz olmutu. Bir gn iki sska, sar benizli, sakall gen bitti kapda, Hacere Erdal sordular. Kimsiniz? diye sordu Hacer. Askerden arkadalar msnz? Yoksa mayndan kur tulanlardan msnz siz de? He ya, yleyiz, dedi genlerden biri. Erdaal, bak asker arkadalarn gelmi, diye seslendi ieri Hacer, rmesi azald Allah ma kr, ilalar iyi geldi, diye bilgi verdi kapda dikilen genlere. Yanna gelen olunun konuklarna akn bakn fark etmedi, ocakta a vard kaynamakta olan. ieri girdi. Az sonra, ikramda bulunmak iin mutfaktan ktnda, genlerin avluda konutuklarn grd. Erdal sinirli gzkyor, eliyle koluyla hareketler yapyordu. Ara sra ykselen seslerini, duvarn nnden geen olursa hemen indiriyorlard. Haceri kapda grnce hepten sustular. Bir sre ne yapacaklarn bilemeden durdular, sonra sar benizli patlak gzl olannn, iyi dn, dediini duydu Hacer. Sonra piman olmayasn. iyi dn. Olu, kendine uzatlan kt parasn alp pantolonunun cebine soktu. Genler avlu kaps n bile arkalarndan kapamadan hzl hzl uzaklatlar. Erdal eve girdi, dein zerine upuzun yatt srt st. Kimdi bunlar? Askerden deiller miydi? diye sordu Hacer. Hayr. Kimdiler? Hi. Nasl hi oul? Neyi dnecekmiin? Elmastan haber mi getirdiler yoksam? Yok ana. Ne verdi o eri boyunlu olan sana. Hibir ey. Verdi, grdm. Cebine soktun. Kzn adresi filan olmasn? Ana, yle olsa sana sylemem mi? Salihin adamlar mydlar yoksa? Konuup duruyormu kahvede, ocan kurutacam Huritin diye. Onun adamlarysa, babana syleme emi. Ataa krkle gitme sakn. Hacer oluna byle dedi ama, akama Hurit eve dndnde, ilk ii, iki sakall genci koc asna gammazlamak oldu. Bu kez Hurit dikildi olunun bana. Erdal kalkt yatt yerden, babasn alp dar kt. Hacer doland durdu odada. Bir eylerin dndnn farkndayd, usulca gidip kapnn dibine sindi, baba-oulun konutuklarn duymaya alt. Aman oul, sakn ha! Aman oul sakn ha! Yakma bizi, sakn ha! Biz bu ilerde fayda grmedik, bu defterleri oktan drdk, diyordu kocas. Amaniiin, diye kt Hacer kap dibine, amaniin, bir bu bela eksikti bamzda. Sen bizi

koru Allahm. Sen bizi koru! Bir sre dizlerini dvd, sonra toparlanp kalkt, konuulanlar hi duymam gibi, ayaklarnn ucuna basa basa, geri geri odaya girdi. Sanki duymazla gel irse, svacakm gibi bela balarndan, sorgu sual etmedi ne oluna ne de kocasna. Sabaha

kadar gzn krpmadan yatt deinde, bildii tm dedelere, yatrlara bildii tm dualar okudu, yalvard olunu korumalar iin. Tan aarrken, Zr zr zrldanp durma hele, zbar uyu. Bizimkinin sinek vuracak hali yok, nerde kalm daa kmak. Gnln ferah tut, dedi kocas. hbar Erdaln hastalk izninin bitimine az kalmt. Birka gne kadar, birliine dnecekti. Olu yaknda gidecei iin karalar balayan Hacer, sakall pilerin ziyaretinden beri, Erdal bir an nce orduya sa salim teslim olsun istiyordu. Olann gitmesine urada ne kald. Artk suratn sallayp durma da hayr dua almaya, hel allemeye sen de katl, olunla beraber git konu komuya, demiti, Salihle yapt kavgadan sonra insan iine kmaya utanan kocasna. Erdaln sevdii gzlemeleri, kekeki, drmleri piirmeye koyulmutu. te o gnlerin birinde gelmilerdi, hava karardktan sonra. hbar aldk, demilerdi. Yat aklk yapyormusunuz ekyaya. Haa! Olum orduda asker, ekyaya kar savarken az kald leyazd. Biz onlardan deiliz, demiti Hurit. Hakknzda ihbar var. Bizim kimseye dmanlmz yok... derken, ban eip susmutu, onu ihbar edeni anl am gibi. Gelenler yer sofrasnda duran yemeklerin zerinden yryp geerken, onlar eng ellemeye alan Haceri gsnden itip yere drmlerdi. Karsnn yardmna koan Hur iti silahlarn kabzasyla yere ykp postallaryla kafasna basmlard. Babasn ellerinden kurt armaya, asker kimliini gstermeye alan Erdal tekme-leye tekmeleye duvarn yanna kadar srm, azndan burnundan kan fkrana kadar tekmelemi, dipiklemilerdi. Evde almadk sandk, dolap, ekmece brakmamlar, aamadklar kaplar tekmeyle krmlar, yorganlar yataklar didiklemiler, erzak yere sap inemiler, ellerine geirdiklerini krp dkmlerdi. Bir manga silahl adam! Sanki ocukluklarndan beri analarndan babalarndan, mahallenin itlerinden, okuldaki hocalarndan, askerdeki stlerinden yedikleri tm dayaklarn acsn, ellerine dm bu kiiden kartyorlard. Tm gnl krklklarnn, yoksulluklar nn, ezilmiliklerinin, horlanmlklarnn hesabn detiyorlard. lerinde birikmi kin, kzg nlk, umutsuzluk, d krkl ve intikam duygulan, birer yumruk veya tekme olup iniyordu yere ylm insann srtna, gsne, suratna. Erdal kafasna yedii darbeden sersemlem iti. Yatt yerde, gerekle rya arasnda gidip gidip geliyordu. Dipik beline inerken, Bu, karakol basknnda ldrlen kardeim iin, diyen sesini mi iitiyordu bir adamn?... Sonra kulaklar sar eden bir patlama... gvdesi minibsn tavanna arpyordu iddetle... merle alt alta st ste savruluyorlard aalarn arasna... Pusu... alak pusu... Yandm, diye bar yordu Necati, hayal meyal duyuyordu az nce minibste tam nnde oturan arkadan... Necatinin baca hemen onun yanbandayd imdi... oysa Necatinin sesi ok uzaklardan

geliyordu... bir tekme daha... Yataklk yaparsn ha! Ocamz datan hainlere yataklk yap arsn ha!... bir tekme daha... Hacerin bazlamalar uuyordu havada... gsnde, burnunun deliklerinde, gz ukurlarnda, aznda merin etleri... ryordu... Terrist zerime iedi, diyordu hastane kouunda yannda yatan avuun alamakl sesi, keke ldreydi beni... ok gcme gitti... Erdaln gzlerinin nnde bacaklarn yana am, aznn tam ortasna ieyen biri vard... terrist, Erdaln azna dolan merin etlerine iiyordu... terrist jandarmaya dnyordu, tekrar terriste, tekrar jandarmaya, tekrar terriste dnyordu... yzndeki scak slakl silmeye alyordu eliyle... kan... bo versene diyordu Erdal, yannda yatan av ua, hayattasn ite... ryordu... rmemek iin, yanndaki avu gibi yaralanmaya, amel iyat olmaya razyd... Yataklk yaparsn ha! Al sana, al sana... tekme... gcne gidiyordu ama... ok gcne gidiyordu... tekme... eri boyunlu olan bir kt paras tututuruyordu eline, bekliyoruz, diyordu, naslsa geleceksin, geciktirme, yoksa karmam... tekme... Bu size ders olsun! ...tekme... Terriste yataklk yaptnz haberini bir kere daha alrsam, beter ederim ha! ... arpan kapnn sesi... annesinin kuzu meler gibi kesik kesik ince inildemeleri... uzaklaan postal sesleri... merle alt alta st ste savruluyorlard... yz slakt... Bir zaman sonra, nce Hurit dorulmutu yerinden. Duvarlara tutuna tutuna karsnn yanna kadar gitmiti. Hacer ve Erdal kvrlm kalmlard yattklar yerde. Olunun rts n duyunca, o yana yrmt zorlukla. Gnlerden beri rmeyen Erdal, yerde dertop

olmu, azndan, aznda olmayan bir eyleri kartmaya alyordu, rrr... rrrr... Hurit elleriyle kulaklarn kapatm, yeniden yere kmt, ii ekiliyordu. Kulaklar uuld uyor, elleri ayaklar donuyordu. Kendine geldiinde, ensesinde mthi bir ar vard. Gn dolduuna gre odaya, sabah olmutu demek. Doruldu, akn akn etrafna baknd. Sokak kapsnn nnde, olunun uzun boyunun ne doru eilmi suretini grd. Gne arkadan vurduu iin yznn hatlar seilmiyordu. Baba, ben gidiyorum. Birliine mi oul? Hayr baba. Nereye gidiyon oul? Gidiyorum baba... gidiyorum ben. Aaaahhhhh! diye uludu Hurit, Aaahhhhh! Aaahhhh! Salih! Gzn kr olsun, soyun sopun kurusun Salih!

Huritle kars, sabah gneinin donuk na kararak, bir hayal gibi akp giden oullar n bir daha hi grmediler. Akam Yemei Yahu birader, dedi Vali, u bizim Bapnar kprsnn ne biim bir kad eri varm? Birka gndr dosyalar inceliyorum da, sanki yukardan biri bu kprnn ya plmamas iin, felei zel grevlendirmi. Yetmi bir ylndan beri urayorlar bu kpr iin, dedi Bakan. Bana sorarsanz, aknt ya krek ekiyorlar. Her seferinde ie eytan karyor. Belki de her eyi devletten bekledikleri iindir, dedi Vali. Azizim, aratrdm, dnyann hibir yerinde bizdeki gibi her durumda bavurulan bir baka devlet yok. Deprem olur, sel basar, yangn kar, vatanda devletin yakasna yapr, ona bir diyeceim yok, ama oluma, torunuma, yeenime i bul diye de devlete gidilmez ki. Geen gn Hilmi Dede diye, yal bir adam geldi bana, ne istedi biliyor musunuz? Ne? Syleyin bir ey. . Hayr. Ev, barnak. Yine bilemediniz. Erzak. Olmad. Para? Torpil?... Bin yl dnseniz aklnza gelmez. Kars lnce ok yalnz kalm, evlenmek istiyormu. Ona kar bulalm istedi. Yani devlet olarak bir patanlmz eksik kalmt. Eh, patanla da soyunduunuza gre, u buzlu rakdan da bir yudum aln bari, efkr datn, dedi Doktor Rait, elindeki ieyi Valiye uzatarak. Vali, kente nazr Esentepedeki lokantann geni pencerelerinden birinin nne kurulmu sofrasnda, o gn kendini ziyarete gelmi Kemaliye Kaymakamn arlyordu. Erzincann Belediye Bakan, baz ileri gelenleri, Hdai adnda bir mteahhit ve Ankaradan birka konuk, mehtaba kar oturmu sohbet ediyorlard. Bulutsuz gecede Erzincan, mtevaz klar yla, ayaklarnn dibine lacivert bir hal gibi serilmiti. Masadakilerin kimi rak, kimi de bira iiyordu. Vali Yeilaycyd, onun bardanda soda vard. Valla belki rahatlatrd ama olmaz, prensiplerimden vazgemek bana yakmaz, dedi Vali. Bir kere rnek olmaya karar verdik genlere. emem. balarnda dikilen garsona dnd, u sodaya bir iki para buz atsana olum, dedi, bari grnts uyum salasn bizim Dokt orun arslan stne. Valinin ad, Tokat valilii srasnda kapal yerlerde sigara imeyi ve meyhanelerde adam bana bir ufak rakdan fazlasn yasaklad iin, bir zamanlar basnda, Drdnc Murata kmt. Fazla katnda kanl bakl kavgalara, yaralanmalara, lmlere neden olduu iin ikiyi, salkl yaama olan tutkusundan dolay da sigaray yasaklamt Tokatta. Erzincanda pek iki iilmezdi. Bu kentte de kola gibi boyal merubatlarn yerine st ve meyve suyu, beyaz ekmein yerine de kepekli ekmek ve bol spor kampanyas balatmt, genler iin. Neyse ki, benim arslan stn inek style deitirmiyorsunuz, sayn Valim, dedi Doktor.

Rait Bey, dedi Vali, bu kampanya sadece genler ve katlmak isteyenler iindir. Zorla gzellik olmayacan bilirim. Rahmetli zal da Aydna tayinim ktnda telalanm, Orada turistler denize stsz giriyor, aman ha, Tokattaki uygulamalarn Aydnda yapma! diye beni uyarmt. Bu devirde eli sopal ynetim olur mu hi, siz beni basnda kan yazlardan dolay sahiden Drdnc Murat zannettiniz galiba, Cumhurbakanm, demitim... Afiyet olsun Doktor, keyif senin, ister arslan st i, ister inek. Ne arslan ne de inek, en iyi st ar stdr, ar! dedi Ankaral konuk, Sizin Hilmi Dedeye bile yarar. Eee, ne oldu sonra sahi, Hilmi Dedeye kar bulundu mu bari? Hilmi Dede sekseni devirmi ama alaca kadn krkn altnda istiyor. Hal byle olunca, bulunamad, dedi Vali. Desenize onun durumu da bizim kpr gibi mitsiz vaka! dedi Kaymakam. Hilmi Dedenin ya fark, benim ahit olduum bir olayn yannda hi kalr, dedi Vali. Altml yllarda, Sungurluda Kaymakam Vekiliyim. Bir gn odama kzgn bir ihtiyar girdi, elindeki bir tomar kd nerdeyse frlatt masama. Baktm, evrakta on sekizlik bir kzn fot oraf var, dedenin ya dersen, seksen be. Bu torununun resmi mi? diye sordum. Yahu, dedi, bununla evleneceim. Muhtar evlenme muamelemi yapmyor, Muhtar ikyete geldim. Dedim, Nasl evleneceksin torunun yandaki kzla? Napalm, kz bana sattlar, demez mi? Yerimden frladm gibi adamn yakasna yapmm... Sonra rendim ki orum dolaylar nda kz satmak ska kullanlan bir tabirmi. Eh, o zaman Hilmi Dedeyi pp bamza koyalm, diye lafa girdi Hdai, dn Belediyeye geldi, ben de oradaydm tesadfen. Kafaya takm ya evlenmeyi, gelinin ya haddini krktan elliye kartm. Sebatkr adam, tpk bizim gibi, kafasna koyduunu illa yapacak. Biz de yz mze bir kap kapannca, teki kapya kouyorduk ya, o gnleri sen de iyi hatrlarsn Bakan. Yetmi bir ylnda, kpr yapm iptal edildiinde, Genelkurmaya bile bavurmutuk da, alm tk azmzn payn. Ne demilerdi? diye sordu Vali. Lojistik bakmdan ordu iin bir deeri yok, yapm gerekli deildir, demilerdi, dedi Hdai, ama ylmamtk. Kpr yapmnn iptali kararn Dantaya gtrmtk. Eeee? Dantay davay reddetmiti. Ne kadersiz kprdr bu! dedi Doktor Rait. Kadersizlii nereden geliyor, biliyor musunuz? dedi Vali. Demin sylediim gibi, her eyin devletten beklenmesinden. Yahu u koca memlekette devletten baka kesenin azn aacak birka kurum, birka adam bulunmaz m? Sayn Valim, dedi Hdai, bulunur. Bulunmutu da. Yalanm varsa urackta ta olaym, bu masada en az kii ahidimdir. Davamz reddedildikten bir yl sonra, sil batan tekrar

Karayollarna bavurmutuk. Bize, sizler haklsnz beyler, demilerdi, yasaya gre, su altnda kalan kprlerin yenilerinin yaplmas gerekiyor. Ama i kpry yapmakla bitmiyor ki, kpr nn balant yollar maliyeti ok artryor. Ben hemen orackta er sz vermitim, siz kpr y yapn, kar taraftaki yollar biz hemehriler stlenip hazr edeceiz, diye. Edebildiniz mi bari? diye sordu Vali. Etmez olur muyuz. Okumadnz m dosyalarda? Daha oraya kadar gelemedim, dedi Vali. Her bir dosya nah bu kadar, ba ve ia retparmaklaryla on santimlik bir kalnlk gsterdi- Kprye dair gemi zaman evrak kart rmaktan baka ilerimiz de var bizim. Ben size arz edeyim de, siz dosya okumaya hi zahmet buyurmayn, dedi Hdai. Yl 1972, aylardan Austos. Kurbanmz keserek, szn verdiimiz yol inaatna balamz. Paray nasl buldunuz Allah akna? Kaynak yaratabildiniz mi? Yaratmaz olur muyuz? almadmz kap kalmamt. Karnca kararnca herkesten yardm istemiiz. Yetmemi, stanbula, Ankaraya da kol salmz. Orada yaayan varlkl hemehrilerin stlerine gitmiiz, vicdanlarna seslenmiiz. Herkes bu kampanyaya katlm. Deme! dedi Vali. inde bir umut yeermeye balamt. Yalanm varsa, urada leyim! dedi Hdai. Bapnardan Kavacka kadar on drt kyden para toplamz, para getiremeyenler yol inaatnda bizzat alm. Has adam meer bolmu blgemizde sayn Valim, bu dayanmay kolay kolay baka diyarda bulamazsnz. Biz, Kemal iydiler olarak iki yl iinde tamamlamz yolumuzu. Verdiimiz sz tutmuuz yani.

Dernek olarak fazlasn bile yaptk, dedi, Kemaliydi Necmi Bey, biz balant yollarmz bitirdiimizde, Keban enikonu su tutmaya balamt. Bapnar ve Akst kprlerinin su altnda kalaca kesinleti. Duyduk ki kprlerin enkaz sata kyor, hemen almak iin bav urduk. Ama alamadk... Niye? nk, kprleri ancak bir belediye veya bir kamu kuruluu alabilirmi. Kprleri isteyen belediye filan yok o srada... ryp gidecekler. Hdai, Kemaliye Belediyesinden mutemetlik belgesi talep etti, vermediler. Sanki fakirin oluna zengin kz istemiiz! Ula ie bak sen, sklen kprnn enkazn ist emiiz alt taraf, dedi Hdai. Kemaliye Belediyesi vermedi de ne oldu? Arapkir Belediyesinden aldm belgemi ve yirmi bin lira karlnda kpry skp yol kenarna istif ettik. Roman olur bu kpr uruna ektiklerimiz, roman! dedi Doktor. Kprnn enkazn ne yaptnz Allahakna? Elinizde kalmad m? diye sordu Kaymakam. Hi kalr m! Kpr dubalarna baka dubalar ekleyip zerlerine bir kayk yaptk. Ama

doru drst krek ekmesini bilmediimiz iin aylarca suyun zerinde bir o yana bir bu yana dolanp durduk, o baka... Derken, bir motor hevesi reklendi yreimize. Hani bir motor umuz olsa da, yle yan gelip kurulsak, motor gurul gurul alrken, abucak geiversek kar yakaya, dedik. Eref saatine gelmi, Karayollar bir motor verdi bize. Hurda demirlerimizin parasyla kaymz byttk, motorumuzu taktk kna, baladk ufak tefek aralar tam aya. Bu kez dikilmez mi karmza, Sularda Gemi altrma Tz. Raksndan bir kocaman frt ekti adam, bir lokma beyaz peynir att azna, inerken anl att: Tutturdular, hani bunun kaptan, makinisti, personeli, diye. Ula, bizim dubalara akt mz kayk, gemi deil ki kaptan olsun! Allahtan stmze gelmediler fazla. Kafasna kaptan kasketi geirdiimiz bir hemehrinin kumandasnda, yllarca iki yaka arasnda gidip geldi bizim motorlu kayk. Hl da iyi kt hizmet veriyor ite... Hdai, dedi Vali, gryorum ki sen azimli, tuttuunu koparan bir vatandasn. Der nekilik deneyimin de var. Gel, el ele verelim, her eyi devletten bekleyeceimize, bu kpry hem zel idarenin hem de halkn katksyla kotaralm. Devlet-millet ibirliinin mmkn olabileceini ispat edelim, ne dersin? Sayn Valim, dedi Hdai, iyi dersin de, benim mitlerim krlm durumda. Hele bir dosyalar incele de bak, nasl her seferinde yokua srlmz. Bu devlet-millet ibirlii rn eini, balant yollarn yaparken verdik zaten biz. Tam on alt kilometre yolu, sz verdiimiz tarihte en gzel ekilde yapp bitirdik. Karlnda bize kpr vaat edenler yllar gemesine ramen szlerini yerine getirmediler. Hemerimiz Akbulut Babakan olduunda, frsat gan imet bilip bir asma kpr projesi bile yaptrdm, cebimden deyerek. Ne oldu? Hi! Hdai raksn son damlasna kadar dikti kafasna, sakinlemek ister gibi. Vali de buzlu sodasn dikti, bitirdi, Bana bir buzlu soda daha al olum, diye seslendi garsona. Tamam Hdai, bu hafta sonuna kadar inceleyeceim dosyalar. Bakalm kpr ner elerde, kimlere taklm. Ona gre vaziyet alrz biz de. Yeter ki, aranzda tuttuunu koparm aya kararl arkadalar olsun. Bu i byle gitmez, Bapnara kesin bir kpr lazm. Efendim, dedi Doktor Rait, bu kpr ii yle bir ylan hikyesidir ki, bitemez! Geen yl, ne oldu biliyor musunuz? Deprem dolaysyla Demirel Erzincana gelmiti ya, bizim erafettin kalabaln arasndan syrlp yaklaverdi yanna, Sayn bym, dedi, yirmi be yl nce Bapnar kprs iin size bavuran heyette ben de vardm. Siz o zaman da Babakandnz. Bize, sabrl olun, bekleyin buyurmutunuz. Biz o gn bugndr beklemekteyiz. Ne var ki, o gn benim salarm arslan yelesi gibiydi. Kpry beklerken salarm dkld, kel kaldm. Bir de kasketini kartp uzatvermez mi kafasn Demirelin burnuna. Yapma yahu! Ne yapt Demirel? diye sordu Bakan. oban Sl o, bozulduysa da hi belli etmedi, erafettinin kulana eilip bir eyler syl edi. Ne demi? Kelliin de eitli faydalar vardr. Sen beklemeye devam et, demi!

Masadakiler elenirlerken Vali dalgnlamt, pek dinlemiyordu konuulanlar. Akl baka yerdeydi. Masann ucunda oturan Hdaiyi dnyordu. Hdaiyi bir dostu tavsiye etmiti Valiye. Madem kpr ii iin toplanyorsunuz, m-sade ederseniz o da gelsin. Mteahhittir,

bu yrede ok i yapt, kpr projesinde iinize yarayabilir, demiti. Vali yemein bandan beri, belli etmeden tartmaktayd karsndaki adam. riyar, cengver yapl, mert grnl, babacan bir adamd. Yre artlarn ve insann iyi tanyordu. Blgesini seviyor, kalknmasna abalyordu. Fratn stnde ulam kolaylatrabilmek iin, bir azyla ku tutmad kalm t. Byle sebatkr, alkan ve retken birini mutlaka katmalyd kpr almalarna. Berrak gecede, siyah bir atlasa rasgele salm prlantalar gibi parldayan yldzlar o kadar yakndlar ki camn nnde oturanlara, Vali kolunu uzatsa, bir kme yldz avulayabileceini dnmekteydi gkyzne bakarken. Tam o anda, seyrettii yldzlardan biri, ok uzun bir akla kaymaya balad. Vali ellerini at dua eder gibi, Tanrm, dedi iinden, bana u kpr y yapabilmeyi nasip eyle. Eyle ki bu ileli beldenin cefakr insanlarna bir para yardmm dokunsun. Aaa, yldz kayd, grdnz m? diye sordu Bakan, Ne kadar da uzun srd, keke bir ey dikseydim. Ben diledim, dedi Vali. Siz inanr msn byle eylere? diye sordu Doktor Rait. Vali, nce garsonun, nne yeni brakt sodadan birka yudum iti, sonra baklarn Doktora evirdi. Greceiz, dedi, bu dileim tutarsa, bulutsuz gecelerde gn yana kadar oturup kayan yldz beklemek, iimiz olsun! Vali pencerenin nnde durmu dar bakyordu, Vilayetin nndeki parkta, karsna sr alanm devlet binalarna nazr nnnn heykeliyle gz gze geldiinde. Milli ef yllarnda, devletin gcn kantlamak istercesine, ykseltilmi ayaklar zerine koskocaman yontulmu antlarn tipik bir rneiydi heykel... Souk, donuk ve eriilmezdi. Yine de dudaklarnn kenar ndaki mstehzi ifadeyi yakalayabiliyordu Vali. Odasnda ayn noktada durduu, aresizlikten kvranarak, nnye seslenmeyi ve ondan medet ummay arzulad bir baka gn, 92 Martnn o korkun deprem gnn anmsad. Ona her zaman ceberrut devletin simgesi gibi gzkm biriyle kader birlii etmi olmas, ne tuhaf bir tesadft. nnnn, Cumhurbakan olmasnn hemen ardndan srtlanmak zorunda kald depr eminin benzerini, Erzincana geldiinin altnc aynda, kendi yaamt. Nedense hep k aylar nda vuruyordu Erzincan deprem, insanlar gecenin ayaznda ve karanlnda, karlarn st nde plak ve aresiz brakyordu.

1992 Martnda Erzincan yerle bir olduktan sonra, enkaz kaldrmak, ilin en byk mlki miri olduu iin, elbette Validen beklenmi, tm aksaklklarn gnah da ona yazlmt. Zamannda ulatrlamayan yardmlarn, kifayetsiz kalan Kzlay adrlarnn, istifi akgzl erin yrtt erzak ve battaniyelerin hesabn, eksi yirmi derecede karlarn stnde titreyen ve asla memnun edilemeyen halka vermek, ona dmt. ehri teftie gelmi olan Babakan, Belediyenin balkonunda konuurken, sokaa toplanm Erzincanllarn, Vali istifa, Vali istifa diye barmalar dn gibi kulandayd. Birka gn sonra, ayn gsteriyi Vilayetin nnde tekrarladklarnda, inmiti kapnn nne: stifa etmek kolay, hemen ieri girer yazarm istifa dilekemi. Bunu yapmam ileri yoluna koyacak m? Ben istifa edince banza gkten adr m yamaya balayacak? diye sormutu. Biz ailelerimizle sokakta yatyoruz, adrmz yok, diye barmt halkn arasndan bir adam. Benim de adrm yok. Biz de ailece sokakta, arabada yatyoruz, diye yantlamt Vali. Kzlayn gnderdii adrlar depoda saklyormusun. Gir ieri, in, depoya bak. Btn binay gez dola, ierde bir tane adr bulursan, odamn balkonuna kp, bu Vali adr hrsz, diye baracaksn... Ne duruyorsun, girsene ieri. Haydi buyur! Bu kez halk, Vali kalsn, Hkmet istifa! diye barmaya balamt. Hkmet btn olanaklarn size seferber etti, demiti Vali. Bartlar, Hkmet kalsn, milletvekilleri istifa! ya dnmt. Bir yl nce bu olaya ahit olan nnnn heykeli, imdi devlet adamln kolay m sandn? der gibiydi. Makamn ykseldike, sorunlarn da oalr. Byk ban derdi byk olur. Deprem felaketinin kargaasn atlattn ama daha ne vartalar, ne snavlar bekliyor seni, bir bilsen! Vali, sanki heykel bunlar gerekten yzne haykryormu gibi bir hisse kapld, nnden

kurtulmak iin pencerenin tln ekerken, Sevmediim kadar varsn, be adam, dedi iinden. Sava afetini yaamam olan onun kua, genelde kymetini bilmezdi nnnn. Din rtkanlarnn oy avclna soyunduu ellili yllarda, nnnn dnda, dini vecibelerle gsteri yapmayan devlet adam kalmam gibiydi. Banazln, ilkesizliin adn demokrasi diye tan tan yeni siyasi kadrolar, alabildiine kullanmlard bu metodu. nnnn vahim hatalar n plana karlrken, erdemleri gz ard edilmiti. Valinin yetitii blgede ve ortamda ise, hi sevilmezdi nn. Yine de, kendine bile itiraf etmek istemedii gizli bir sayg duyard

nnye. Tpk kendi gibi ufak tefek, ince yapl olan bu adamn, yine tpk kendi gibi, tk enmek bilmeyen bir enerji ile cesur bir yrek tadn bilirdi, en azndan. Brokrasinin acm asz arknda dnmeye baladndan beri ve yllarn iinde, makam ile yetkileri ykseldike, rahmetliye duyduu antipati azalr gibi olmutu. Ama her pencereye yaklatnda, onun tun suratyla kar karya gelmek de keyif vermiyordu dorusu. Baretmeni tarafndan srekli gz hapsinde tutulan yaramaz bir renciymi gibi hissediyordu kendini. Geti, yerine oturdu. Masasnn stn kaplayan gazeteleri eliyle bir kenara itti, birka gnden beri kartrp durduu dosyay yeniden ekti nne. Nerede kalmtk? diye sordu kendi kendine sayfalan evirirken. Eveet, Karayollar Genel Mdrl, 1975te kpr yapm iin ihale am... Ama projenin yurtdnda yaplmas art konduundan, katlm ok az olmu, ihale de yaplamam. Allah Allah! Koca memlekette kpr yapacak mhendis mi kalmam? Birka sayfa daha evirdi. Resmi kurumlar arasndaki yazmalar, insan deli edecek nitel ikteydi. Yre halk bir olumlu gelimeye sevinirken, hemen peinden bir olumsuz durum meydana geliyordu. O yllarn ulam ve iletiim zorluklarna karn, pes etmiyordu Kemaliyd iler. Mahalli basn da her trl destei veriyor, konuyu hep gndemde tutuyordu. Vali, gelim eleri kafasna iyice yerletirmek amacyla, gazetelerden kesilip dosyaya eklenmi yazlar sesli okumaya balad; 1977 ylnda yine Kpr Dernei ve Bapnar kylerinin temsilcileri Sleyman Beyi ziyar ete gitmiler, sonu alamamlar... Neden alsnlar, Ispartann bir ky deil ki Bapnar! Do uda Allahn unuttuu, insann da ancak Munzuru saatlerce dolandktan sonra ulaabildii bir garip yer! dedi kendi kendine. Ho Ali elinde tepsi, stnde ay barda, dikilip duruyordu kapnn dibinde. Bizimki gend gendne goniip duri, diyordu iinden. u, tam makam odasnn yannda srekli rr akan eme suyu olmasa, Vali ayak seslerini duyar, birileri geliyor, aman beni deli zannetmesinler, der susard, diye dnyordu. Yoksa o su, orada zellikle mi aktlyordu, ierde konuulanlar duyulmasn diye? Bir keresinde Ho Ali dayanamam sormutu bu suyun hikmetini. Su sesi insana huzur verir, demiti Vali. Yaaa! Evet, ok eski yllarda sinir hastalklarn su sesiyle tedavi ederlermi. Demek ki, gn boyu ieri girip kan onca insann derdini dinlerken gerilen sinirlerini yat trmak iin aktyor bu suyu kapsnn dibinde rl rl, diye dnmt. Vali gzlklerinin stnden bir bak frlatt Ho Aliye, Ne dikiliyorsun orada, koysana ay masama, dedi. Konuuyordunuz da... Konuuyorum. Bu memlekette siyasilerin olumlu bir karar almak iin neden on yl bekled iklerini soruyorum kendime.

Ho Ali, Valinin ayn koydu masasnn zerine. Yant bilse verecekti ama, bilmiyordu. Bak Ali, dedi Vali, u bizim kprnn yapm iin Devlet Su leri ile Karayollarnn izni gerekiyormu. Yetmili yllarda, Devlet Su lerinin paras da varm ama bir trl bu kprye evet dememiler. Niin? Ben bilemen, dedi Ho Ali. Bapnardan bkmadan usanmadan ha babam tanmlar Ankaraya. Dernek, heyet st ne heyet yollam. Tam ii zeceklerken, olmu mu sana 12 Eyll darbesi... Olmu. te o zaman btn derneklerin faaliyetleri durdurulmu ve haydii, tm emekler sil bat aan!

Vali begim, senin gusurin, gabahatin deel ki bu krpi meselesi, neden bu gadar zilirsin? diye sordu Ho Ali. O lanet tozlu dosyalar kendi indirmiti gnler nce raflardan, adam o gn bugndr kprden baka laf etmez olmutu. Kprszlk can alyor da ondan. Yarn br gn o taraflarda bir yaramazlk ksa, bir yangn olsa mesela, yangn ekiplerini yetitiremeyebiliriz. Ulaamadn yer sana ait deildir Ho Ali. Oysa Bapnar ve kyleri harita zerinde bana ait gzkmekteler. Ho Ali gittikten sonra, Vali yine dald dosyalarnn iine. Bapnarllar kprden umutlar n kesince, Karayollarna bavurup duba tahsisi istemilerdi. emigezek tersanesinde kendi imknlaryla bir feribot yaptrmlar, feribotlarn Fratn zerinde 84 ylndan itibaren alt rmaya balamlard. Vali, hatrlar gibi oldu, geen akam Esentepedeki yemee gelen o yal adamdan dinlemiti galiba... Ulam ileleri bylece giderilince, kpry tamamen unutmul ard. O yllarda Babakan olan zal, yl sonra kays festivali iin Malatyaya gelene kadar, kimse kpr laf etmemiti bir daha. Malatya komu ehirdi. Allah, devrin Babakann hemen yan balarnd aki vilayete, neredeyse ayaklarna getirmiti. Bu frsat karmak delilik olurdu, stelik bir zamanlar kendilerine kpr sz vermi olan Yldrm Akbulut da Meclis Bakan seilmiken. Kemaliyelilerin ayran yeniden kabarm, yeniden kl kuanmlar, Malatyaya kadar gidip, dertlerini bizzat zala birinci azdan aktarmlard. Kpr umutlan bir kez daha ye ermiti. Vali, nndeki dosyay kapatp yenisini at. Yeni dosyann tarihi, Yldrm Akbulutun Babakanlk yapt dneme aitti. Erzincanllar, bir hemehrilerini Babakanlk koltuuna oturttuklarndan beri, kpr hayal olmaktan km, elle tutulur bir ihtimal haline gelmiti. Yazmalar, yazmalar, yazmalar... Hepsini gzden geiriyordu Vali. Babakanlar sz veriyor, Karayollar yrede keifler yapyor, Erzincanllar yksek mevkil erde oturan hemehrilerini kullanarak almadk kap brakmyorlar ama kpr ii bir trl olumlu sonuca ulaamyordu. O iriyar, yal adam... Neydi ad... Hdai... o da byle anlatm am myd geen akam, yemekte! Ne demiti, Ben on milyara kar, dedimdi, Karayollar elli milyar civarnda ngrd ... Acayip! Vali sekreterinden, Kemaliye Kaymakamn balamasn istedi. ... Birader, ben yine bu kpr dosyalarnn iine dm bulunuyorum, dikkatimi eken

bir ey var, dedi, bu Bapnar kprsnn maliyetini Karayollar niye yksek gsteriyordu acaba? Karayollar elli milyar civarnda maliyet gstermi, Hdai ise ta atlasa on milyar gemez demi. Bunlarn hangisi doru? Merkezi idare drt drtlk bir kpr dnyor. Oysa yre halk kar kyya ulamak iin, basit bir asma kprye bile raz. Arada fiyat fark oluyor, haliyle. 65 Orta yol iin, bir-iki kiiden daha gr alalm m? diye sordu Vali. Yremizin kprs de su altnda kaldna gre, maliyet ne olursa olsun, Keban Yasas bizden yana. Ksacas, pahalya da ksa, yaplacak bu kpr. Yine de maliyet bence ok nemli, dedi Vali, bu i Hdainin iddia ettii gibi, on milyarla bitecekse, devletten dilenip durmaya gerek yok, bu paray varlkl hemehrilerden kartrz evelallah. El ele verir yaparz kprmz, ile biter. Hdainin fiyatlar 1990 ylna ait. Bu enflasyonla, deimitir rakamlar. O zaman biz de maliyet hesaplarn yeniden yapacak birini bulalm. Bulalm efendim. Bu kii kesinlikle siyasete bulamam biri olsun. Buralardan birinin yakn, ei, dostu, akrabas olmasn. Erzincanl ya da Malatyal olmasn. Hibir milletvekili ile ilikisi bulunmasn. Helal st emmi, drst, temiz, alkan bir mhendis bulalm. Tamam sayn Valim, dedi Kaymakam. Ben yarndan tezi yok aratrmaya balyorum. Sen de kendi aratrman yap. En mnasib ine birlikte karar veririz, dedi Vali. Telefonu kapattktan sonra, gitti, pencerenin nnde durup nnye bakt. Benim heykelimi dikmeyecekler ama ben bu kpry yapacam Paa! dedi yksek sesle. Fratn iki yakasn birbirine balamazsam bana da Vali demesinler. Bayramn ksz, doktorsuzluktan, yolsuzluktan ksz kalan son ocuk olacak Bapnarda, eer mrm vefa ederse! smail, Ho Alinin getirdii ay bardan almak iin yukar kmt. Duydu Valinin ded

iklerini. Bo barda alp merdivenlerden inerken, mrn vefa eder emme, vzr vzr goniii rsin, sen de bu ene vargene, acep valln vefe edey mi? diye sylendi kendi kendine. Buzlar zlmeden Valinin Erzincanda makamna gelii, 92 ylnn Austos ortasna rastl amt. ki ay gibi bir zaman vard, Dounun amansz, acmasz knn bastrmasna. Kaymak amlk yapt zamanlardan bilirdi buralarn geit vermeyen kn. Yrenin dar ve dik da yoll ar buz tuttu muydu, buzlar zlene kadar kprdayamazlard artk Erzincandan. Oysa Vali bir an nce tm ileleri, kazalar ve kyleri grmek, halkla tanmak, dertlerini, eksiklerini renmek istiyordu. Geliinin ilk haftasnda brokratik ilemleri tamamladktan sonra, tm kylerini gezmeye balamt yresinin. Blge, koyu yeil ile plak vahi doann kucak kucaa getii emsalsiz gzellikte da kyleriyle doluydu. Buram buram kekik, nane ve defne kokuyordu getikleri

yerler. Frat, Kemah civarnda uslu uslu akarken, Kemaliyeye yaklatka hrnlayor, kany onlarn iine dalarak, tatan taa, kayadan kayaya vuruyordu kendini. Valinin Kuzey Anadol unun gzelliklerine aina gzleri, Kemaliyeye vardnda, grd manzaradan kamamt. Gne batmak zereydi. Frata inen sarp yamalardaki setlerde, dut, ceviz, mee ve kavak aalarnn youn yeili arasnda ykselen evlerin ou, rutubete kar oluklu sacla kaplanm olduklar iin, gnein son nlar altnda, eski zaman valyelerinin zrhlar gibi gmi yan smalarla ldyordu. Gkten, evlerin cephelerine ok beyaz, ok parlak, gzleri kamatran bir nur yayordu sanki. Baka bir gezegende gibiydiler, evlerin gmten yapld, aalarn kayalklardan fkrd bir beldede. Vadide uzanan nehrin grntsyle, ancak geree, dny amza dnyorlard. Frat, Malatyaya doru bir dirsek gibi kvrld vadide, artk dalardan kopup al al kprmyor, talara vurup inim inim inlemiyordu ama, tonlarca altn eritilip suyuna kartrlm gibi, kzl ile sarnn bulutuu bir renk cmb iinde hametle, azam etle ar ar akyordu. Vali, nehre bakarken, elini suya soktuu taktirde, parmaklarnn altna dnecei duygusuna kaplmt bir an. Bir de, dadan inerek nehre ulamak iin tm Kem aliyenin iinden dolaan, evlerin altndan geerek darack sokaklara kk elalelerle dklen, avlulardaki ve meydanlardaki emelerden fkran, yer yer havuzlar, zaman zaman dereler oluturan, deirmenleri dndren ve hi durmakszn akyan Kad gl suyu vard ki, Valiye bir Anadolu kasabasnda deil de, bir tiyatro dekoru iinde gezdii hissini veriyordu. Zamanla demirleri yeermi ifte tokmakl tahta konaklar, ta yollar, melankolik kavak aalaryla bir masal bys iindeydi seyretmekte olduu ehir. stelik, insanlar da efsunlu gibi, bir efsanenin peine dm, yz otuz yllk bir hayali kovalamaktaydlar. Hayallerini her yeni gelen kuaa ayn heyecanla aktara aktara yalanyorlard. Bu rya, kuaktan kuaa ge iriliyor, gerekleemiyor ama srarla yaatlyordu. Kemaliyelilerin hi vazgemedikleri dlerinde, bir kprleri vard kurulacak ve bir ta yollar vard alacak. Ta yolla, sarp kayalar ap hapsedildikleri da yamacndan fkracak, sonra da kprden geip Erzincana ve Ankaraya ulaacaklard. Ergenekondan bir baka k olacakt bu! Trkn doa ile, zaman ile mcadelesini simg eleyecekti bir kez daha. Vali, Kemaliyelileri dinlerken, onlarn anlattklarnn bysne kaplmann yan sra, bir ey fark ediyordu: Arad, zledii grev yerini gkte ararken yerde bulmutu. Sanki bu mak ama, sadece devlet deil, Tanr tarafndan da atanmt. Sanki bugne kadar tm yaadklar,

gencecik bir kaymakamken ve daha sonraki valilik makamlarnda edindii deneyimler, imdi nnde duran zor ileri gerekletirmesi iin edinilmiti... ve nihayet, gcn, becerisini kan tlayaca en doru yere gelmiti. Kayalar delmek, dalardan fkrmak, imknsz baarmakt onun ii. Zor ilerin adamyd o. Kendi deil miydi, yllar nce, Adanada Bahe Kaymakam yken, kimselerin tercih etmedii Dou blgesinde, sorunlar ama ayn zamanda gelecei de olan bir ileye atanmak iin dileke veren! Bavurusu kabul edilince, kendini Arnn Hamur kazasnda bulan! Hamura sorunlu bir gen kaymakam atadk. Hamur, son ansdr yazsnn gnde rilmesinden birka gn sonra, zerinde safari tipi deri ceketiyle, Vilayet makamnda bitti inde, Ar Valisi yle bir szmt onu. evresindeki forslu siyasileri incittii iin hibir yerde uzun sre barnamayan ve son ansn denemekte olan gen adam o kadar hareketli ve asabiydi ki, Bunun bir de esrar sorunu olmal, diye dnmt Vali. Alt ay sonra, gen kaymakama, Buzlar zlmeden adn ayn Vali, kendi takmt.

Ne demek bu, efendim? diye sormutu Valiye. Buzlar zlmeden adl oyunu grmedin mi? demiti Vali. Hayr efendim. Mutlaka grmelisin. Turneye filan karsa, karma. Vasf Rza oynamt... Hi unutamadm. Beni Vasfi Rzaya m benzettiniz efendim? Biraz yal deil mi bana gre? Seni Vasfi Rzaya deil, canlandrd deliye benzettim, olum. Yaa! Anlataym da dinle. Vasf Rza o oyunda bir kaymakam canlandryordu. Bir deli tmarh aneden kaar ve Douda, yeni atanan kaymakamn beklenmekte olduu bir ileye gelir, le halk, onu bekledikleri yeni kaymakam zanneder. Deli hi bozuntuya vermez, makamna oturur ve almaya balar. O gne kadar savsaklanan tm ileri deli cesaretiyle teker teker kotarr, kimseye gz atrmaz. Talana, yalana-dolana, tembellie son verir. Ama hep bir acel esi vardr. Tm hedeflerine buzlar zlmeden ulamak istemektedir. nk buzlar zlp yollar aldnda, zaptiyeler gelip tmarhane kaknn yakalayacaklardr. Yakalanr m? Baharn gelmesiyle buzlar erir, yollar alr, esas kaymakam ve zaptiyeler ileye ularlar. Ne var ki, deli de oktan halkn sevgilisi haline gelmitir. Teekkr ederim efendim, demiti Kaymakam, bana taktnz isme layk olmaya alac am. Topu topu iki kahve, bir berber, iki de barakadan bozma dkkndan ve helas bulunmayan evlerden ibaretti Hamur. 1958 ylnda, civar gezerken, yolu kylerine den devrin Cumhurb akan Celal Bayara deve keserek, yaknlk gstermiti Hamurlular. Ksa bir sre sonra, kyl

lerin candan konukseverliine kar honutluunu ifade etmek isteyen partililerin arzusuyla, kaza oluvermiti Hamur ky. ilkel, kk bir kazayd. Okuma yazmas olmayan bir Bakan, bir de Cemit adnda bir Belediye yesi vard. Kyn elektrik santraln da ite o Cemit alt ryordu. Yeni atanan Kaymakam ile Savc, aralarnda bir slogan retmilerdi, Hamur kaza Cemit z, diye. Savc, cumartesileri, gece on birde klar ana alterden kesip tek elencesi televizyonda sinema izleme keyfinin iine eden Cemite fena bozuluyordu. zm, Cemite her ay, salarna srmesi iin, bir avu knay rvet olarak vermekte bulmutu. Yeni atanan Kaymakam ise, kafay ilenin tuvaleti olmayan evlerine takmt. Toplamt ahaliyi ky meyd anna, Siz ne biim Mslmanlarsnz! diye bas bas barmt. Helasz ev olur mu yahu! Size ay zaman tanyorum, bu ii dzeltmeniz iin. Elinde birtakm ktlar vard. Yannda da baz malzemeler getirmiti. Buyrun aln, hepinize birer Ky Tipi Hela Projesi hazrlattm. Her biriniz evinizin yanna u kadar metrekareyi iaretleyip kazacak, ortasna birer hela delii aacak, stne de imdi datacam ktlarda gsterildii gibi, kabin yapacaksnz. Mesken says kadar, en basit ekilde izilmi hela projelerini datmt kyllere, im entoyu, demiri ben vereceim. Kaplarnz da standart boylarda yine ben veriyorum. Duvarl ar kerpiten siz receksiniz. Herkes kendi evinin tuvaletinden sorumlu. Salk Kurulundan karar karttm, ay sonra, aranzda helasn yapmayan varsa, hkmet emrine muhalefetten para cezas deyecek. Haydi mar mar! Evlerinize tuvalet yapmaya gidiyorsunuz.! Bu malzemeleri nirden buldin Gaymekem? diye sormutu ilerinden biri. Vilayetten aldm. Kaplarn kerestelerini de Ky leri verdi. Bu bir toplum kalknma rn eidir, aalar. Greyim sizi. ay sonra knz dona dona dere kenarna gitmeyeceksiniz, oluk ocuk. Bana da dua edeceksiniz. ay sonra evleri denetlemeye gittiinde, urad ilk evde, tuvaletin anahtarn bir trl bulamamt sahibi. Drt dnyor, her yana kouyor, her tarafa bakyor, kadnlara ocuklara soruyordu. Niye kitledin aga, hela kapsn dardan? diye sormutu Kaymakam. Ta, topraktan yaplma derme atma evlerin en gzel keleri, beyaz sval duvarlar, doru drst kaplaryla bu tertemiz tuvaletlerdi. Beg, buras ok mohim bir yerdir! olik ocik ieri girup de, bunca emein iine smasnlar diye, gilit altnda tutuyem helay, demiti ev sahibi. Derken deprem olmutu Hamurda. Entipften evler iskambil kd gibi yklvermilerdi. Kaymakam yklan evlerden birinin iine drt ayak srnerek girmiti. Gn altnda bir

ahr, kck kiler gibi bir alan, bir de odack vard. Odaya serilmi yer yatanda oban, kar s ve on bir ocuu yan yana dizilmi yatyorlard. Evin atsndan den kalas, ounun kaf

asn koparm, yatan te yannda basz brakmt gvdelerini. Kaymakam gerisingeriye srnm, kendini nce dar atm, sonra dalara vurmu ve yaral bir kurt gibi ulumutu. Sesi kayalara arpp yanklana yanklana geri dnmt kulaklarna. Bu nasl itir ey Allahm! diye baryordu. Bu nasl itir? nsanlarn bu artlarda yaatmak iin mi yaratm aktasn? Sonra inmiti dadan, Valinin yanna varmt. Hayrola, Buzlar zlmeden, yine ne var? demiti Vali. Hamura sosyal konut yapmak durumundayz, sayn Valim. Kyller, hayvan misali, inl erde yayor. Sosyal konut yapmak iin ihale amlard ama, kimse ihaleye katlmamt. Sadan soldan rica etmiler, taeronlar aramlard bouna. Bu i bana kald Buzlar zlmeden, demiti Vali. Yapsan yapsan sen yaparsn. Yz tuvaleti sorunsuz kurtardn. Bu da onun biraz geni kapsamls. Zaten kendine i arayan sen deil miydin? Al ite sana i! Kurduu Hamur Kylerine Hizmet Gtrme Birliinin Bakan sfatyla, sosyal konutlarn ihalesini stne almt, Kaymakam. Temel kazmak iin ii aramaya balamt. Yre insan i iin zmire, stanbula, Ankaraya gitmesine gidiyordu da inaatlarda almaya, kendi memleketinde almaya asla yanamy ordu. Btn gn kahvede veresiye ay iiyorlard kyller. Borlarn da parayla deil, mevs imi geldiinde aycnn tarlasnda trpan sallayarak dyorlard. Kaymakam haber salmt, gelir de konut yapmnda alrlarsa, Ankarada, izmirde aldklar paralarn iki mislini dey eceim, diye. Yaprak kmldamamt. aresiz kalnca, Idrdan ii toplayp getirtmiti. Temeli onlara kazdracak, su basman attktan sonra, ii bir taerona devredecekti. Bu i kenef delii kazmaya benzemez Kaymakam, sen bu ii beceremezsin, diyenler vard etrafnda. Hi aldrmyordu sylenenlere. Temeli kazdrmaya balamt Idrllara, iki yl iinde konutlar teslim edeceini dnyordu. gn sonra haber geldi, iilerin hepsi kamt. Hamurlular fena tehdit etmilerdi al anlar. Sen bu ii yapamazsn, diyenlerin bir bildii vard yani! Ama onlar da, bu Kaymak amn ne etin ceviz olduunu henz bilmiyorlard. iki gn sonra, yannda Salk Oca Doktoru ile bitmiti kahvede, Kaymakam. Tembel herifler! demiti. Paraszlktan krlyorsunuz, gurbette kazandnzdan iki misli fazla para teklif ediyorum, gelip almyorsunuz. Komu ileden gelenleri de tehdit edip ka rtyorsunuz. Yaadnz yerlerde, hayvan bile barnmaya tenezzl etmez. En ufak sarsntda damlarnz kafanza yklyor, oluk ocuk geberip gidiyorsunuz, iiniz gcnz, burada btn gn serilip veresiye ay imek. imdi buray, bu pislik iindeki kahveyi salk artlarna aykr olduu iin kapatyorum. Buras mikrop yuvasna dnm. Nah, salk ekibi de rapor tutuyor,

urada. Yaayacanz evlerin temelleri kazlp subasmanlar atlana kadar, ay oca da yok, veresiye ay da yok! Krtlere nasl laf geirdin de temel kazmaya balattn? diye sormutu Vali. Efendim, ben en keskin Lazlara bile laf geirebilmitim, vaktiyle. Kendime gre ynteml erim var, demiti. Gzleri dalm, akl Kalkandere gnlerine gitmiti. Kaymakamlkta ilk greviydi. Dal gibi ince bir gen adam... Byk brak, olum, diye nas ihat etmiti bir emekli hkmet doktoru, seni byle tysz grrlerse, adam yerine koymazlar. Mutlaka grev yerine gitmeden nce byk brak. Rizede Kalkandere... En kat, en tutucu, en geimsiz insanlarn beldesi... Kalb, boyu posu pek yerinde olan byk amcasna telefon etmi, Gzn seveyim ara sra gel de ana caddede yan yana bir yryelim, arkamda kalpl birilerinin olduunu grsnler, amca, demiti. Byk da yetmiyordu nk. Kaymakam da olsa, illa her adamn arkasnda birilerini aryorlard. Ona bir zarar verecek olurlarsa, hesap soracak adam var m? Varsa nasl biri? Gl m, kuvvetli mi, forslu mu? Mesele buydu. Kalkanderede ana caddenin paraleline ikinci bir yol almas gerekiyordu. Kasaba son yll arda gelimi ama tek caddeye skp kalmt. Yaplmas gereken ikinci yolun gzerghnda,