avukatın yükümlülüğü

7/23/2019 avukatn ykmll

1/141

T.C.BAKENT NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTSZEL HUKUK BLM

AVUKATLIKMESLEKSORUMLULUK SGORTASI

YKSEK LSANS TEZ

HAZIRLAYAN

SERHAL NUR MAHMUTOULLARI

TEZ DANIMANI

YRD.DO.DR.MRSEL BAGL

ANKARA 2007


2/141

I

N D E K L E R

KISALTMALAR 1

GR 2

B R N C B L M

GENEL OLARAK MESLEKSORUMLULUK SGORTASI

I- SORUMLULUK SGORTASININ NTEL 5

II- SORUMLULUK SGORTASININ ZELLKLER 8

1-1- Sorumluluk sigortas bir zarar sigortasdr 8

A-Zarar Sigortasnn Kapsam 9

B-Zarar Sigortasnda Korunan Kii 10

C-Zarar Sigortasnda Yer Alan nemli lkeler 10

2- Sorumluluk sigortas bir malvarl sigortasdr 14

3- Sorumluluk sigortas bir pasif sigortasdr 15

III-MESLEKSORUMLULUK SGORTASI 18


3/141

II

1-Mesleki Sorumluluk Sigortas Szlemesinin zellikleri 18

A-Trk Ticaret Kanunu ve Sigortaclk Kanunu Asndan Sigorta

Szlemesi 18

B-Borlar Kanunu Asndan Sigorta Szlemesi 21

2- Szleme Serbestisinin likin Snrlamalar 23

3-Mesleki Sorumluluk Sigortasnda Riziko Dzenlemesi 24

A- Rizikonun Gerekletii Ann Tespitine likin Teoriler 25

a-Sebep Olay Teorisi 26

b-Zarar Olay Teorisi 27

c-Zararn Tespiti Teorisi 27

d-Tazminat Talebinin leri Srlmesi Teorisi 28

e-Zararn mahkeme nnde veya dnda yaplan ilemlerle kesin

olarak tespiti 28

B- Trk Hukukunda Rizikonun Gerekleme An 29

C- Mukayeseli Hukukta Rizikonun Gerekleme An 31

aa-Alman Hukuku 31

bb-svire Hukuku 32

cc-Amerikan Hukuku 32


4/141

III

K N C B L M

AVUKATIN MESLEKSORUMLULUU

I-AVUKATLIK MESLE 33

II- AVUKATLIK MESLEK SORUMLULUK SGORTASININ KONUSU 36

III- AVUKATIN HUKUKSORUMLULUU 37

1- Avukatlk Szlemesinden Kaynaklanan Sorumluluu

A-Szlemenin Varl 37

B-Avukatn Szlemeye Dayanan Sorumluluunun Kayna 39

C-Avukatn Ykmllkleri 40

a-Avukatn Aydnlatma Ykmll 40

b-Sadakat Ykmll 43

c-Avukatn i zenle Yerine Getirme Ykmll 46

d-Avukatn Edimi ahsen Yerine Getirme Ykmll 51

e-Vekillikten Haksz ekilmeme Ykmll 52

f-Mvekkilin Talimatna Uygun Davranma Ykmll 53

g-Konuyu Hukuki Ynden Deerlendirme Ykmll 55

h-Avukatn Dosya Tutma ve Mvekkiline Hesap Verme lgili

Ykmll 58


5/141

IV

2-Avukatn Szleme D (Haksz Fiil) Sorumluluu 61

3- Avukatn Teminat Altna Alnan Zararlar 65

4-Mukayeseli Hukuktaki Durum 67

A-Almanya 67

B-ngiltere 68

C-Avrupa Birlii 68

D-Amerika Birleik Devletleri 69

IV-RNEK MODEL OLARAK NOTERLK MESLEK SORUMLULUK

SGORTASI

1.Noterlik Meslei 71

2-Noterlerin Hukuki Sorumluluu Ve Rizikonun Kapsam 72

3-Noterlerin Mesleki Sorumluluk Sigortas Yaptrma Koullar 73

N C B L M

AVUKATLIK MESLEK SORUMLULUK SGORTASININ KONUSU VE

TARAFLARIN HUKUKSTATS

I-SORUMLULUK SGORTASINDA SGORTA HMAYES 76

1-Sigorta Himayesinin Kapsam 76

2- Sigorta Himayesinin Kapsam Dnda Kalan Hususlar 79

3-Sorumsuzluk Anlamas ve Uygulanabilirlii 81


6/141

V

4-Aksine art Szlemede Yoksa Teminat Dnda Kalan Haller 82

5-Sigorta Himayesi Talebinin Zamanamna Uramas 85

II-AVUKAT ORTAKLIINDA MESLEKSORUMLULUK SGORTASI 86

1-Genel Olarak Avukatlk Ortakl 86

2-Avukatlk Ortaklnda Hukuki Sorumluluk 88

III- SGORTA ETTRENN KLFETLER 94

1-Szlemenin Kuruluu Anndaki hbar Klfeti 96

2-Rizikoyu Arlatrmama Klfeti 101

3-Rizikonun Gerekletiini hbar Klfeti 104

4-Sigorta Ettirenin Bilgi Verme ve Sigortacya Yardm Klfeti 105

5-Koruma Tedbirlerini Alma Klfeti 106

V-SGORTA ETTRENN PRM DEME BORCU 108

1-Primin Tanm ve Konusu 108

2-Primin denmemesi ve Sonular 110

VI- MESLEK SORUMLULUK SGORTASI DAVALARINDA

YETKve GREV 112


7/141

VI

SONU 113

KAYNAKA 117

EKLER 122


8/141

1

KISALTMALAR

AB :Avrupa Birlii

Av.K :Avukatlk Kanunu

AvMK :Avukatlk Meslek Kurallar

BK :Borlar Kanunu

E :Esas

EEC :European Economic Community

HD :Hukuk Dairesi

K :Karar

KTK :Karayollar Trafik Kanunu

MSSG : Mesleki Sorumluluk Sigortas Genel artlar

md. :madde

s. :sayfa

Sig.K :Sigortaclk Kanunu

TBB :Trkiye Barolar Birlii

TCK :Trk Ceza Kanunu

TTK :Trk Ticaret Kanunu


9/141

2

G R

Meslek sorumluluk riskinin paylam, 13 nc yzyldan 19 uncu yzyla

kadar Dnya ticaretinin gelimesine paralel olarak denizcilik rizikolar bata olmak zere bazmeslek gruplarnda deiik yntemlerle uygulanmtr. 19 uncu yzyln bandan itibaren

Avrupada meslek sorumluluk kavram kanun metinlerinde yer alm, nce kaza ve kasko

sigortas eklinde uygulanm daha sonra hzl bir gelime gstererek farkl meslek

gruplarnn rizikolarn karlayan sistemleri ngren yasalar, tzkler, genel artlar yrrle

konmutur.

lkemizde de 15 inci yzyldan itibaren sigorta benzeri uygulamalar, zellikle meslek

birlikleri ve loncalarn kendi bnyelerinde oluturduu organizasyonlarla bugnk meslek

sorumluluk sigortalar benzeri faaliyetlerde bulunmulardr. lkemizde modern anlamda

sigortaclk 19.yzyln ikinci yarsnda balamtr. Mevzuatmzda sorumluluk sigortas

6762 sayl Trk Ticaret Kanunu, 6085 sayl Trafik Kanunu ile bu kanunun yerini alan 2918

sayl Karayollar Trafik Kanunu ile uygulama alan bulmutur. Meslek Sorumluluk Sigortas

Genel artlar, meslek sorumluluk sigortas alannda duyulan ihtiyalara cevap verebilmek

amacyla 16.10.2006 tarih ve 26110 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmitir .

Bir meslek sahibi, meslek uygulama srasndaki dikkatsizlii, ihmali, tecrbesizlii,

yasal dzenlemeler hakkndaki bilgi eksiklii gibi nedenlerle iini stlendii kimselere zarar

verebilir. zellikle modern yaamn getirdii yenilikler, teknolojik gelimeler sonucu ortaya

kan ihtiyalar sonucunda hukuk kurallarnn da yeniden yaplandrlmas gereklilii

domaktadr. Sorumluluk sigortasnn tam olarak bu ihtiyalar karlamay amalad

sylenebilir.

Kiiler arzu etmedikleri halde karlatklar ve ekonomik durumlarna etki eden her

tr duruma kar korunma ihtiyac hissederek nlemler alma yoluna gitmilerdir. Bir mali

havuz oluturularak, mali ynden kendilerini etkileyebilecek ve gerekleecek riskin sebep

olduu zararlar ortadan kaldrmak amacyla sigorta messesesi kurulmutur. Zira oluan bir

zarar nedeniyle hukuki prosedre bavurmak kiilere kark ve masrafl gelmekte, ayrca

alacak davalarda adalete ksa srede eriimlerini gerekletirmek iin gerek usul bilgilerinin

eksiklii gerek iyounluu gibi sebeplerle sonuca ulamalar gecikmektedir.


10/141

3

Meslek sorumluluk sigortasnda ama, bir meslek sahibinin mesleini icra ederken

verdii zararn giderilmesi iin istenen tazminat talepleri karsnda kendisini hukuki himaye

ile gvence altna almaktr. Doktor, avukat, mimar gibi serbest meslek sahipleri kendi hatalar

veya ihmallerinden kaynaklanan nc ahslara verecekleri zararlar, sorumluluk sigortasyaptrarak teminat altna almaktadr. Sorumluluk sigortalarna rnek olarak, motorlu tatlar

sigortas, iveren sorumluluk sigortas, asansr kazalarnda nc kiilere kar sorumluluk,

tehlikeli maddeler zorunlu sorumluluk sigortas, tpgaz zorunlu sorumluluk sigortas, doktor,

avukat , mimar, muhasebeci ve noterlerin sorumluluk sigortas saylabilir.

Sorumluluk sigortas aleyhinde sorumluluk sigortas yaptran meslek sahiplerinin

grevlerini yerine getirirken zenli davranmayabilecekleri, rizikoyu sigorta irketini

himayesine braktklar iin ihmali davranlar ortaya koyabilecekleri gibi eletirileryaplmaktadr. Sigorta szlemesine yasalar kapsamnda sigorta ettirenin ihmalini en aza

indirecek koullar getirilerek tamamyla kontrolsz davranlara izin verilmeyecektir.

Sorumluluk sigortas, sigorta ettiren kimsenin karlaabilecei sorumluluk riskinin gvence

alarak bir yerde toplumsal faydalarda getiren bir korunma salamaktadr.

Avukatlk mesleinin adalet sistemi ierisinde yeri, meslein tad sorumluluklar,

toplum iindeki saygnl ve nemi yadsnamaz bir gerektir. Avukatn bu nemli grevi ifa

ederken gerek kendi mvekkiline gerek nc ahslara bilerek ya da bilmeyerek zarar

vermesi szkonusu olabilmektedir. Avukat zerine ald hukuki ihtilafta mvekkilinin

menfaatini koruma grevini yerine getirirken bir de tazminat deme ykmll altna

girdiinde iine yeterince ynelemeyecektir.

Hukuki konularn karkl karsnda kiiler kendi balarna bu meselelerle baa

kamayacaklar iin hukukulardan profesyonel yardma almaya ihtiya duyar. lkemizde

yarglama srecinde kiiler, zgrlklerine ya da malvarlklarna ait haklarn elde etmek iin

olduka uzun sren bir hukuk mcadelesine girimekte bu duruma bir de avukatn kusurlu

davranlar eklendiinde adalete eriim gerekleememektedir.

Avukatlk mesleinde uzmanlamaya duyulan ihtiya, yeni hukuk alanlarnn almas,

uluslararas konularda mesleki faaliyet yrtlmeye balanmas, bu alma alanlarnda

masraflarn yalnz bana alan avukat tarafndan karlanmasnn mmkn olmamas ve


11/141

4

vergilendirmede avantajlardan yararlanmak gibi ihtiyalar neticesinde Avukatlk Kanununda

yaplan deiiklikle Avukat Ortakl sistemi hukukumuza kazandrlarak irketleme

olgusu nem kazanmtr. Avukat ortaklnn yaps konusunda birok sorun mevcuttur.

zellikle avukat ortaklnn kendine zg yaps, ortaklarn da tzel kiilikle birlikte sorumlu

olmas mesleki sorumluluk sigortasnn nemini artrmaktadr. Meslek sorumluluk sigortasarzettii neme ramen lkemizde zorunlu olmamas bir yana istee bal olarak dahi ok

yaygn deildir. Avukatlar iin mesleki sorumluluk sigortasnn zorunlu hale getirilmesi

dorudan yasa ile ya da noterlik mesleki sorumluluk sigortasnda olduu gibi meslek

rgtlerinin sigortay avukatlar adna yaptrmas ile gerekleebilecektir.

Yksek lisans tezinde, olduka geni bir uygulama alanna sahip olan sorumluluk

sigortas iinde yer alan Avukatlk Meslek Sorumluluk Sigortas konusu incelenmitir.

almann birinci blmnde, genel olarak meslek sorumluluk sigortas incelenmi,

sorumluluk sigortasnn sigorta sistemi ierisindeki yeri, Trk Ticaret Kanununda ve Borlar

Kanununda yer alan hkmlerin uygulamas ele alnmtr. Bu sayede konunun ilerleyen

blmlerde daha iyi anlalmasn salamak amalanmtr.

almann ikinci blmnde, avukatlk meslei sorumluluk sigortasnn, avukatn

sorumluluunun hangi hukuki sebeplerden kaynakland, avukatn ykmllkleri ve riziko

asndan bu ykmllklerin deerlendirilmesi yaplarak, ykmllklerin szlemeye

aykrla etkileri ele alnmtr.

Son blmde avukatlk meslek sorumluluk sigortasnn konusu, sigortacnn himaye

ykmllnn kapsam ve taraflarn hukuki stats ele alnmtr.


12/141

5

B R N C B L M

GENEL OLARAK MESLEK SORUMLULUK SGORTASI

I- SORUMLULUK SGORTASININ NTEL

Sorumluluk sigortas, sigorta ettirenin veya sigortalnn malvarlnn, sigortac

tarafndan belli bir prim karlnda sorumluluun ekonomik sonularna kar sigorta

gvencesi altna alnmasn ngren bir szlemedir1. Gnmzde mesuliyet sigortalar,

sigortaclk alannda byk ihtiyalar karlamakta ve nemli bir yer tutmaktadr.

Sorumluluk sigortas ile, sigorta ettirenin sorumluluu bertaraf edilmemekte sigorta

ettirenin sorumluluu kabul edilmekte, sigorta ettiren malvarlnn azaltc sonularna kar

korunmaktadr2. Sorumluluk sigortas ile ana ilke olarak sigorta ettirenin nc kiilere

verebilecei zararlardan tr bu zararn giderilmesi iin sigorta ettirenin malvarlndaki

azalmay nlemek amalanmaktadr3. Sigorta ettiren, malvarlnda meydana gelmesi

muhtemel bir eksilmeye kar kendisini gvence altna alr4. rnein, bir mimarn hazrlad

bir projede meslek bilgisizlii ya da dikkatsizlii nedeniyle hata yapmas ve neticede o

projeye dayanlarak yaplan inaatta zarara yol amas hali; avukatn bir davaya daval tarafadna katlmas durumunda zamanam definin davada ilk itiraz olarak ileri srmemesi

nedeniyle mvekkilinin davada zarara uramasna sebep olmas gibi hallerde ortaya

kabilecek zararlar bertaraf iin yaplan bir sigorta trdr.

Sorumluluk sigortasna ilikin hkmler dank bir biimde Trk Ticaret

Kanununda (TTK) serpitirilmitir ve ihtiyaca cevap vermekten uzaktr5. TTKda mesuliyet

sigortasna zel bir ksm ayrlm deildir6. Trk Ticaret Kanunumuzda; yangn sigortas

balkl blmde md.1309-1310, hrszla kar sigorta md.1320, kaza sigortalar md.1335-1nan, S.: stee Bal Genel Sorumluluk Sigortasnda Riziko, stanbul 1998, s.8.2Bozer, A.: Sigorta Hukuku, Ankara 1965,s.255(Sigorta Hukuku); Bozer,A.:Sigorta Hukuku-Genel Hkmler-Baz Sigorta Trleri, Ankara 1981, s.173(Sigorta Trleri).3Ula,I.: Uygulamal Sigorta Hukuku-Mal ve Sorumluluk Sigortalar, Ankara 2006, s.636.4Bozer, Sigorta Trleri, s.174.5Bozer, Sigorta Trleri,s.173.6Bozer A.:Sigorta Hukuku-Genel Hkmler-Baz Sigorta Trleri,Ders Kitaplar Serisi , Ankara 2004, s.117(Sigorta Hukuku Ders Kitab).


13/141

6

1336 ile yer almtr. Rizikonun gereklemesi halinde ihbar klfetini dzenleyen

TTKmd.1292 de mesuliyet sigortasnn trne gre ihbar mkellefiyetinin balang tarihi

belirlenmitir7.

Sorumluluk sigortalar arasnda ilk bata saylabilecek olan 2918 sayl KarayollarTrafik Kanununun md.91 ve devamnda dzenlenen motorlu tat mali sorumluluk

sigortasdr. 2920 sayl Trk Sivil Havaclk Kanununun8, Sigorta Ykmll balkl

134.maddesinde yurt ii veya yurt d yolcu, yk ve posta tamalar yapmaya yetkili klnan

tayclar, tama szlemelerinden doabilecek zararlardan dolay tazminat taleplerinin

teminat olmak zere, asgari 124 nc madde esaslarna gre saptanan sorumluluk snrlar

ierisinde mali mesuliyet sigortalar yapmakla ykml olduklar dzenlenmi ve sigorta

ykmll yerine getirilmeyen hava aralarnn Ulatrma Bakanlnca uutan men

edilecei hkm altna alnmtr. Mezkur Kanun md.138 ise Trk hava sahasnda uuyapacak Trk ve yabanc sivil hava aralar iin nc ahslara verilecek zararn teminat

olarak ileten tarafndan mali mesuliyet sigortas yaptrlmas zorunluluu getirilmitir. 2872

sayl evre Kanunu9 md.13 ile tehlikeli kimyasallarn sat, depolanmas, kullanlmas ve

tanmas gibi meslek faaliyette bulunan kimselerin nc kiilere verebilecekleri zararlar

nedeniyle tehlikeli atk maddeler mali sorumluluk sigortas yaptrmalar meslek faaliyete

balayabilmelerinin n kouludur.

Dier sorumluluk sigortalar ise; iveren sorumluluk sigortas, karayollar tamaclksorumluluk sigortas, nc kiilere kar mali mesuliyet sigortas, asansr kazalarnda

nc kiilere kar sorumluluk sigortas, tpgaz zorunlu sorumluluk sigortas ve yap

denetim kurulular zorunlu mali sorumluluk sigortas yer alm ve bu sigorta trleri genel

artlar ile dzenlenmitir10.

Akdi ilikileri kuran szlemelerin tabi olaca esaslar tayin etmek zere kitlerden

biri tarafndan hazrlanan yeknesak kurallar olarak adlandrlan genel ilem artlar, sigorta

szlemeleri bakmndan sigorta poliesi genel artlar adn almaktadr11

. Sigorta poliesigenel artlar, sigortacnn karsndaki kit sigorta ettireni aydnlatma fonksiyonu bulunan ve

7Bozer, Sigorta Hukuku Ders Kitab,s.117.8Kanunun kabul tarihi 14/10/1983- Yaymland R.Gazete Tarihi:19/10/1983 Say:18196.9Kanunun kabul tarihi 9/8/1983 -Yaymland R.Gazete Tarihi : 11/8/1983 Say : 18132.10http://www.tsrsb.org.tr/tsrsb/Mevzuat/Yururlukteki+Mevzuat/Genel+Sartlar.11Can, M.:Meslek Sorumluluk Sigortas Genel artlarna Genel Bir Bak,Ankara 2007, s.1.


14/141

7

bu arada taraflar arasndaki hukuki ilikinin tabi olaca esaslar da belirlemektedir12.

Hukukumuzda, Meslek Sorumluluk Sigortas Genel artlar ad altndaki dzenleme

16.03.2006 Tarih ve 26110 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir13.

Sorumluluk sigortas ile ortaya kabilecekler riskler nedeniyle kendisini gvencealtna alan sigortallarn daha dikkatsiz davranabilecekleri, bu ynde bir gvencenin gayri

ahlaki14olabilecei, hibir kayt ve koula balanmadan uygulanmasnn sakncal sonulara

neden olabilecei gibi dnceler, baz nlemleri de beraberinde getirmitir15. rnein,

sigorta ettirenin zerinde zararn bir ksmnn braklmas ve sigortacnn zararn tmn

karlamamas; otomobil yarlarna katlan aralarn sigorta kapsamna alnmas iin daha

ok prim istenmesi; motorlu tat arac srcsnn ehliyete sahip olma koulu gibi artlarda

sigorta yaplmas16. Mesuliyet sigortas her ne kadar sigorta ettireni korumak amacyla iin

tesis edilmiise de, bu sosyal anlamda zarar grenin de korunmasn salanmakta ve bylecetopluma byk hizmette bulunmaktadr17. Sigorta ettirenin zarar verdii ahs, sigorta akdinin

taraf deildir18.

Trk Ticaret Kanunu Tasarsnda19, Sorumluluk Sigortalar bal altnda 1473-

1486 maddeleri ile dzenlenme getirilmitir. Sigortac sorumluluk sigortas ile sigortalnn

szlemede ngrlen ve zarar daha sonra dosa bile sigorta sresi iinde gerekleen bir

olaydan kaynaklanan sorumluluu nedeniyle zarar grene, sigorta szlemesinden ngrlen

miktara kadar tazminat deyecektir20

. Sorumluluk sigortasnn tanm yaplarak, hukukihimayenin kapsam, taraflarn hak ve ykmllkleri dzenlenmitir

12Can, s.2.13http://www.tsrsb.org.tr/tsrsb/Mevzuat/Genel+Sartlar/MeslekSorumlulukSigortasiGenelSartlari.htmadresindetam metin yer almaktadr.

14Kender, R.:Mesuliyet Sigortasnn Mahiyet ve Trleri, Mesuliyet Sigortalar Semineri Teblii III, Ankara1977, s.4 (Mesuliyet Sigortalar Semineri).15Vural,G.:Trafik Sigortas,Ankara 1981, s.3.16Vural, s.4.17Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri, s.5.18 Bozer , Sigorta Hukuku, s.255.19Adalet Bakanl nezdinde, 8.12.1999 tarihli Bakanlk oluruyla almaya balayan birok niversiteye balakademisyenler,meslek kurulular temsilcileri,kamu kuruluu ve yarg temsilcilerinden oluturulan komisyontarafndan 1514 maddeden oluan Trk Ticaret Kanunu Tasars hazrlanmtr. T.C.Adalet Bakanl, TrkTicaret Kanunu Tasars, Ankara 2005(Tasar),s.314.20Metezade Z.:Sigorta Hukukunda Yeni Dzenlemeler, Birlikten Dergisi, Ocak-Mart 2005, Say 1, s.23.


15/141

8

II- SORUMLULUK SGORTASININ ZELLKLER

Sorumluluk sigortasnn asl amac, kiinin malvarln hukuki sorumluluktan doan

taleplerin ekonomik sonularna kar gvence altna alnmaktr. Zarar gren nc kiilerin

tazminat istemleri karsnda; kiinin hakl ise, yarglama iin yapt giderleri kar taraftanalamamas riskine, haksz ise, hem mahkeme giderleri hem de hkmolunan tazminat ve varsa

faizini deme riskine kar malvarlnda oluabilecek azalmalar gvence altna almak,

sorumluluk sigortasnn konusu ve amacdr21. Dier sigorta dallarnda, sigorta poliesi

yaplrken rizikonun gereklemesi olasl bulunan kii veya eya bilinmekte veya zararn

tr buna gre belirlenmektedir. rnein, can sigortas, yangn, kasko sigortas vs.

Sorumluluk sigortasnda ise, sigorta ettirenin sorumlu olabilecei pek ok zarar olasl

vardr. Bunlar nceden tamamen saptamak olanakszdr. Dier sigorta dallarnda sigorta

himayesinin snr belli bir meblaolarak tespit edilmekte iken sorumluluk sigortalarnda birsigorta deeri szkonusu deildir 22.

Sorumluluk sigortasnda riziko, sigorta ettirenin btn malvarlna yneliktir23. Dier

sigorta dallarnda, sigortacnn rizikonun giderlerinin gereklemesinden sonra tazminat

miktarn saptayabilmesi iin baz belgeleri ve sigorta konusu ile ilgili kayt ve dokmanlar

sigorta ettirenden isteme hakk olmasna karn, sorumluluk sigortasnda sigortacnn zarar

gren nc kiiden szlemeye taraf olmad iin byle bir talep hakk yoktur24.

Mesuliyete esas olacak zarar douran olay batan bellidir, bu olaydan ne gibi zararndoabilecei bilinmedii gibi sigorta ettirenin sfatna bal faaliyetleri dolaysyla mesul

olduu ok eitli zarar durumlaryla karlaabilir25.

1- Sorumluluk sigortas bir zarar sigortasdr

Zarar sigortalar, sigorta ettirenin sigortalanan rizikonun (sigorta himayesi)

gereklemesiyle urad mali zararlarnn, sigortac tarafndan szlemede yer alan kaytlar

erevesinde tazmininin borlanld sigortalardr26

. Bunun doal sonucu olarak rizikonungereklemesi halinde bu rizikodan zarar gren nc kiilerin gerek zararlar sigorta limiti

21Vural,s.4.22Kender,Mesuliyet Sigortalar Semineri, s.3.23Vural, s.5.24Vural, s.5.25Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri, s.4.26enocak,K.: Meslek Sorumluluk Sigortas, Ankara 2000, s.18


16/141

9

dahilinde karlanr27. Fertlerin maruz bulunduklar rizikolarn gereklemeleri sonucunda

urayacaklar zararlar somut olarak karlanr yani meydana gelen zarar tazmin edilir28.

A-Zarar Sigortasnn Kapsam

Sigortac, sigorta ettirenle yapt sigorta szlemesi kapsamnda yer alan riskin

gereklemesi halinde ortaya kan zarar kadar sorumlu olacaktr. Sigortacnn edimi

szlemede yer alan erevede zararn giderilmesini salamaktr29. Sigortacnn edim ekline

gre sigorta, zarar ve meblasigortas olarak ayrlmaktadr. Meblasigortalarnda sigortac,

rizikonun gereklemesi ile sigorta poliesinde gsterilen ve nceden saptanmolan belirli

mebla sigorta ettirene veya lehdara der. Can sigortalar (hayat ve kaza sigortalar) mebla

sigortasna girer30. Zarar sigortasnda, sigortacnn sigorta szlemesi ile stlendii riskin

gereklemesi halinde, sigortalya deyecei tazminatn miktarnn, sigortalnn somut olarakurad zarara gre tayin edilmesi, bu sigorta trnn onu meblasigortalarndan ayran en

nemli zelliktir31.

Sorumluluk sigortasnda sigortacnn ana grevi, nc kiilerin tazminat

giriimlerini nleyerek sigorta ettirenin tazminat ykmlnden kurtulmasn salamaktr32.

Sorumluluk sigortasnda sigorta ettirenin menfaat ilgisi esas alnmtr ve sigorta

ettiren malvarlnn pasif ksm gvence altna alnmtr. Bu sebepledir ki mesuliyet

sigortas bir tr tazminat sigortasdr33. Bu sigorta tr ile hem sigorta ettirenin sorumluluu

kabul edilmekte ve sigorta ettiren, kendi fiilinin malvarln azaltc sonularna kar

korunmakta, hem nc ahsn zararlarnn giderilmesi suretiyle korunmas

amalanmaktadr34.

27Ula, s.636.28Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri, s.7.29enocak, s.18.30Vural, s.7.31Can,M.:Sigorta Hukuku Ders Kitab,Ankara 2005, s.24(Ders Kitab).32enocak, s.31.33Bozer, Sigorta Trleri, s.174.34Bozer, Sigorta Hukuku Ders Kitab, s.118.


17/141

10

Sorumlulua esas olacak zarar douran olay batan bellidir. Ancak bu olaydan ne gibi

zararlar doaca sigortac tarafndan nceden bilinmemektedir, sigortac mesul olduu ok

eitli zarar durumlaryla karlaabilir35.

Sorumluluk sigortasnda sigorta edilen menfaatin konusunun belli bir ahs ya da eyaolmamas, sigortal menfaatinin deerinin tespitindeki imkanszla varan glk, sigorta

ettirenin dorudan doruya urad gerek zararlarn deil de nc kiinin maruz kald

zararn ve bu surette sigorta ettirenin malvarlnda zarar ve ziyan talebi dolaysyla vuku

bulabilecek eksilmelerin denkletirilmesi gibi zellikler tamaktadr36.

B-Zarar Sigortasnda Korunan Kii

Zarar sigortalarnn dier trlerinin aksine sorumluluk sigortalarnda zarar veren

nc kii deil, bizzat sigorta ettirendir37. Mesuliyet sigortas ile sigorta ettirenin

sorumluluu bertaraf edilememekte ve sigorta ettiren, kendi fiilinin malvarln azaltc

sonularna kar korunmaktadr. Zarar gren ahsn tazminat talebi ortaya kmadka

sigortacnn herhangi bir mkellefiyeti domayacaktr38.

Sigortacnn edimi, sadece sigorta bedeli ve menfaat deeriyle deil, ayn zamanda

meydana gelen zararn miktaryla da snrlandrlmtr39. Sigorta himayesinden istifade eden

kiiye, risk gerekletiinde sigorta szlemesinde ngrlen sigorta bedelinin deil de;

sigorta bedeli snrlar ierisinde kalmak artyla sadece onun somut olarak uramolduu

zarara tekabl eden miktarn tazminat olarak denmektedir40. Zarar sigortas ile teminat altna

alnan zararlar, sigortalnn malvarlnn aktif ksmnda azalma veya artn engellenmesi ya

da pasif ksmnn artmas eklinde ortaya kar41.

C-Zarar Sigortasnn Dayand nemli lkeler

Sigortacnn edim ykmlnn snrn, sigorta ettirenin gerekten maruz kald

zarar miktarnn yannda, sigorta mukavelesinde kararlatrlan sigorta bedeli tekil

35Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri,s.4.36enocak, s.35.37enocak,s.37.38Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri,s.9.39enocak,s.18.40Can, s.8.41Can, s.8.


18/141

11

etmektedir. Sigorta szlemesinde sigorta bedelinin gsterilmesi arttr ve rizikonun

gereklemesi halinde sigortacnn deyecei azami miktar ifade eder42. Sorumluluk

sigortalarnda sigorta bedeli hibir deere bal kalnmakszn herhangi bir miktar olarak

kararlatrlabilir43. Sigortacnn edim ykmllnn snrn, uranlan gerek zararn

miktarn oluturduu esas sorumluluk sigortalar iinde geerlidir44

.

Zarar sigortalarnda, zenginleme yasa ilkesi geerlidir. lkenin zarar sigortas

bakmndan nem kazanmasnn en nemli nedeni sigorta deerinin sigorta szlemesi ile

kararlatrlamamasdr. Bu kavram mebla sigortalar iin geerli deildir. Sigorta zarar

yalnz zarar sigortalarnda sigortacnn edimini snrlar45.

Sigorta zararnn tespitinde, madur nc kiinin davran, sigorta ettirenin

davranndan daha nemlidir. Zenginleme yasa ilkesi nc kii tarafndan daha okistismar edilebilir. nk madur tazminat talebinin en elverili ekilde tatmin edilmesi iin

daha fazla aba harcayacak kii iken kendi malvarln muhafaza etmek amacn gden

sigorta ettiren byle bir aktif tutum iinde deildir46.

TTK md. 1283 ile dzenlenen akn sigorta bal altndan yer alan sigorta ettiren ya

da sigortadan faydalanan kimsenin gerekten urad zararn tazmin edilebilecei, sigorta

bedelinin zenginleme saylmayacak snrn altna ekilmesi gerektii kural ile ifade

olunmaktadr. Mezkur hkm akn sigorta bal altnda dzenlenmi ve sigortadanyararlanan kimsenin sadece gerek zararnn tazmin edilebileceini ifade ederek sigortann

zenginleme yasan dzenlemitir.TTK md.1264 ile de emredici hkmler arasnda saylan

TTK md.1283, fiilen meydana gelen zararn sigortacnn ediminin snrn oluturduu;

sigortacnn ediminin sigorta ettiren veya sigortalnn zenginlemesini salayacak ekilde

dzenlenemeyecei aka vurgulanmtr47.

Sigorta szlemesinde, taraflarn talepleri dorultusunda kararlatrlan ve ayn

zamanda riskin gereklemesi halinde sigortacnn deyecei tazminat tutarn gsterensigorta bedeli eer sigorta edilen menfaatin deerini geiyorsa TTK md.1283 hkmnce

42Kender R.:Trkiyede Hususi Sigorta Hukuku I,stanbul 2005, s.212(Hususi Sigorta Hukuku).43enocak, s.37.44enocak, s.36.45Kender,Hususi Sigorta Hukuku, s.212.46enocak, s.36.47enocak, s.22.


19/141

12

deeri aan ksm btldr. Sigorta deeri ile sigorta bedeli birbirine eitlendikten sonra

sigorta primleri de sigorta bedeline uygun hale getirilir48.

TTK md.1301 ile dzenlenen halefiyet ilkesi, sigortacnn sigorta tazminatn

dedikten sonra sigorta ettirenin haklarna halef olmasn ifade eder. Sigorta ettiren rizikonungereklemesi sebebiyle meydana gelen zararlar iin nc bir ahsa kar herhangi bir

hukuki sebebe binaen tazminat talebi hakkna sahip ise, bu hak, aynen denen sigorta

tazminat nispetinde sigortacya geer. Halefiyet ilkesi, zenginleme yasa ilkesinin

sonucudur. Bylece zarar urayan ahsn zarar sigortac tarafndan giderilecek, sigortac da

dedii mebla kanuni halefiyet hakkna dayanarak zarar verenden tahsil edebilmektedir.

Sigorta ettirenin gerekleen bir riziko nedeniyle oluan zararlar iin nc bir ahsa kar

herhangi bir hukuki sebebe dayanarak sahip olduu tazminat talebi hakk denen sigorta

tazminat nispetinde sigortacya geecektir. Sorumluluk sigortasnda zarar veren bizzat sigortaettirenin kendisidir49. TTK md.1301 sigortalnn madur olmas halinde sigortacnn zarar

verene rcu edebilmesi imkann tanmaktadr. Sorumlu sigortalarnda TTKmd 1301

anlamnda sigortacnn sigortaln haklarna halef olmas ve zarar verene rcu etmesi mmkn

deildir.

ENOCAK, sigorta edimini yerine getiren sorumluluk sigortacs TTK md.1301

hkmne kyasen sigorta ettirenin, zararn mtereken ve mteselsilen sorumlularn kar

sahip olduu talep hakkn kullanmak zere kendisine halef olabileceini ileri srmektedir50

.

BOZER, sorumluluk sigortalarnda halefiyetin szkonusu olamayacan, sigortacnn

halefiyeti deil sigorta ettirene rcunun szkonusu olabileceini savunmaktadr51.

OMA, sorumluluk sigortas ile teminat altna alnan kiinin yan sra zarardan baka

kiilerinde mterek ve mteselsilen sorumlu olmas halinde TTK md.1301in uygulanaca

gr szkonusudur52.

Kanaatimizce, avukatlk mesleki sorumluluk sigortasnda sigortacnn halefiyet ilkesi

gereince sigorta ettiren avukata veya onunla birlikte mterek ve mteselsilen sorumlu olan

48Can, Ders Kitab, s.29.49enocak, s.37.50enocak, s.40.51Bozer, Sigorta Hukuku, s.7.52OmaM.Kemal, Trk Hukukunda Sigortacnn Kanuni Halefiyeti, stanbul 1983, s.95.


20/141

13

kiilere rcu imkan yoktur. Zira, avukatlk mesleinin zellii gereince avukatn mesleini

yerine getirirken zenli, bilgisini yenileyerek hareket etme zorunluluu tamaktadr. Tevkil

yetkisi ile sorumluluu paylat kiiler yannda kendi sorumluluu da devam etmektedir.

nc bir kii nedeniyle kendisini ihmali bir davranta bulunduunu savunamaz.

Sigortacnn sigortalnn yerine geerek zarar sorumlusu nc ahs aleyhine

sigortalnn talep ve dava haklarna sahip olabilmesi iin baz artlarn bir araya gelmesi

gerekmektedir. Hukuken geerli bir sigorta szlemesinin varl, riziko gerekleince bu

szlemeden doan bir bor olarak sigorta tazminatnn sigortalya denmesi, sigortalnn

zarar sorumlusu nc ahsa kar herhangi bir hukuki sebepten (haksz fiil, szleme,

kanun) tr bir talep ve dava hakkna sahip olmas artlarnn mevcut olmas gerekmektedir.

Sorumluluk sigortacs ile sigorta ettirenin madura kar sorumluluu mteselsildeil, arka arkaya sorumluluktur ki, sigorta ettiren, haksz fiil, szleme veya kanundan dolay

madura kar, sigortac ise, sigorta mukavelesinden dolay sigorta ettirene kar borlu

durumdadr53.

Sigorta hukukun temel ilkesi olan TTK md.1278 ile ifade bulan sigorta ettirenin

kastndan kaynaklanan rizikolar sebebiyle oluan zararlar hibir ekilde sigorta gvencesi

altnda olmadndan bu kural sorumluluk sigortalarna da uygulanacaktr.

Sorumluluk sigortas, nc kiilerin maruz kaldklar gerek zararn giderilmesi

amalamaktadr. Sigorta polielerinde gsterilen meblalar sigortacnn sorumlu olduu

azami meblalar gsterir. rnein, cismani zararlarda uzuv tatili veya iten kalma hallerinde

nc kiinin gerekten urad zararlar hastane, doktor, bakm, ila giderleri gibi giderler

hesaplanmakta ve sorumluluk sigortas yapan sigortac poliede gsterilen azami limit

dahilinde bu zarar gidermekle ykmldr.

Sigortac, mesuliyetle ilgili her trl talep, dava masraflarn da demekle mkelleftirve bu masraflar sigorta bedeline dahil deildir54. nc kiinin hakknn kayna kanundur

ve bu hak sosyal ama sebebiyle himaye edilmitir55. nc kiinin dorudan doruya talep

ve dava hakkn dzenleyen KTK.md.97 ile zarar gren, zorunlu mali sorumluluk sigortasnda

53enocak, s.41.54Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri, s.5.55Bozer, Sigorta Hukuku,s.174.


21/141

14

ngrlen snrlar iinde dorudan doruya sigortacya kar talepte bulunabilecei gibi dava

da aabilir. Sigortal aracn, trafik kazasndan tr nc kiilere zarar vermesi durumunda,

zarar grenlerin iki yola dava amalar szkonusudur. Zarar gren, ara sahibi (ileten) sigorta

ettirene yada kanundan doan hakkn kullanarak, dorudan doruya zorunlu trafik sigortas

yapan sigortacya kar dava aabilir56

.

2- Sorumluluk sigortas bir malvarl sigortasdr

Sigortalanan menfaatin ilgili olduu konuya gre, mal ve malvarl sigortas olarak

ikili bir ayrm mevcuttur. Mal sigortalar sigortalnn bir mal zerindeki menfaatinin sigorta

edildii sigortalardr57. Mal sigortalarnda maln gerek deeri, sigorta bedelinin veya zararn

hesaplanmasnda sigortann tespitinde hareket noktasdr58.

Malvarl sigortasnda ise, sigortalnn malvarl, belli baz tehlikelerin mali

sonularna kar korunmaktadr. Malvarl sigortas, sigortalnn malvarln ekstra harcama

ve gelir kayplarna kar temin eden sigortalardr59. Bu sigorta trnde, malvarlnn

tamamnda bir koruma szkonusudur.

Malvarl sigortasnda, kendisine kar sigortalnn malvarlnn borlar

yklenmesiyle ilgilidir60. Sorumluluk sigortas sigortalnn malvarln, onun nc kiiye

verdii zarardan kanunen sorumlu olmas dolaysyla ortaya kan mali yklere kar, bir

btn olarak himaye etmektedir61. Malvarl sigortasnda, sigorta konusu malvarlnn

belirli bir blm deil, tamamdr. Akn sigorta, menfaat deerinin altnda sigorta ifte

sigorta gibi hususlar szkonusu olmaz ve oranllk kural da uygulanmaz62. Mal sigortalarnda,

maln gerek deeri, sigorta bedelinin veya zararnn hesaplanmasnda, akn ve menfaat

deeri altnda sigortann tespitinde hareket noktasn tekil eder63.

Sorumluluk sigortasnn malvarl sigortas olma nitelii TTK md.1303 ile

dzenlenen sigortal maln sahibinin deimesi ile ilgili hkmn nasl uygulanmas gerektii

56Vural, s.64.57enocak, s.43.58enocak, s.44.59enocak,s.45.60enocak, s.46.61enocak, s.47.62Vural, s.7.63enocak, s.44.


22/141

15

konusu nemlidir. Maddede geen sigortal mal tabiri kendisi dolaysyla sigorta yaplan

mal olarak anlalmaldr.TTK md.1269 ile mal sigortalarnda, sigortalnn mal zerindekinin

menfaatinin sigortaland ifade edilmitir.

Sorumluluk sigortasnda sigorta ettirenin otomobil ileten, bina maliki, noter, doktor,avukat, mimar gibi birtakm sfat ve hususiyetler tamas ve bunlar dolaysyla sorumlu

tutulabilme tehlikesine maruz kalmas gerekir64. Sigorta ettiren kii de zaten sahip olduu bu

sorumluluun kendi malvarlna getirebilecei zararlar ve tazminat deme riskine karn bu

sigorta trne bavurmaktadr. Risk sigorta ettiren kiinin hususiyetine bal olduundan bu

hususiyeti devredemeyecektir.

3-Sorumluluk sigortas bir pasif sigortasdr

Sorumluluk sigortas bir ynyle kanuni borlara kar sigorta dier ynyle somut

kayp ihtimaline kar bir sigortadr. Zarar verici hadisenin gereklemesiyle birlikte nc

kii bir zarara maruz kaldndan, onun ahsnda, urad zararn eski hale getirilmesine

ilikin tazminat alaca hakk tahakkuk eder. Bu talepte sigortalya ynelik olacandan zarar

verici hadisenin gereklemesiyle birlikte sigortal nezdinde tazminat borcu doar65. te

yandan sorumluluk sigortas bir aktif deer sigortas olmayp, bir pasif sigortasdr. Bu tr

sigorta ile sigorta ettirenin ileride ortaya kmas muhtemel zararlar sigorta teminat altna

alnr66

. Bir zarar sigortas eer mal varlndaki bir aktifin azalmasn karlyorsa aktifsigortas, bir pasifin ortaya kmasn veya artmasn karlyorsa pasif sigortas adn alr67.

Malvarlndaki bir aktife gelecek herhangi bir zarar szkonusu olmayp sonradan

ortaya kacak veya batan mevcut olup da sonradan artacak olan pasifler sigorta ettirilir68.

nk, bu tr sigortada malvarlndaki aktife gelecek herhangi bir zarar deil, sigorta

ettirenin nc kiilere verebilecei zararlardan tr tazminat borcunun domasyla

malvarlnda iradesi dnda bir azalma sz konusu olacaktr69.

64enocak,s.53.65enocak,s.66.66Ula, s.636.67Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri ,s.8.68Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri, s.10.69Vural, s.8.


23/141

16

Sorumluluk sigortasnn pasif sigortas niteliine bal olarak sorumluluk sigortasnda

sigorta deerinin bulunup bulunmayaca, akn ve ifte sigortaya ilikin TTK hkmlerinin

uygulanp uygulanmayaca meseleleri ortaya kmaktadr.Sigorta bedeli, taraflarca

kararlatrlan ve sigorta poliesinde gsterilen ve rizikonun gereklemesi halinde

sigortacnn deyecei azami miktar ifade etmektedir70

. Sigorta deeri sigorta edilenmenfaatin deeridir71.

BOZER, sigorta ettirenin menfaat deerinin baz sorumluluk sigortalarnda tespit

etmenin mmkn olduunu(oturduu evi ev sahibinin tazminat taleplerine kar

sigortalamak), baz sorumluluk sigortalarnda maruz kalnan zararn nceden tayin etmeye

imkan olmad(yangn); bu nedenle sigorta ettiren kiinin menfaatinin snrsz ekilde veya

belli miktarda teminat altna alnd grndedir72.

BOZER, sorumluluk sigortasndan doacak mesuliyetin azami haddinin bu eyann

deeri olmas nedeniyle akn sigorta ve menfaat deeri altnda sigorta olabileceini ileri

srmektedir73. KENDER ise bu gre kar karak, mesuliyet sigortasnda mal sigortasndan

farkl olarak eyaya gelen zararn deil fakat bu zarar dolaysyla ortaya kan zararn sigorta

himayesine dahil olduu, savunulan grn belki mesuliyetin snrl bir sorumluluk olmas

halinde uygulanaca ileri srlmektedir74. Bu halde de mesuliyetin snr, aslnda sigorta

deerini deil, sigorta zararnn azami haddini gsterecei ayn gr tarafndan ifade

edilmektedir.

KARAYALIN, malvarl sigortasnda sigorta olay malvarlnn muayyen bir

unsuru zerinde deil, btn zerindedir. Malvarlnn aktifini azaltr ya da pasifini artrr.

Malvarl sigortasnda menfaat deerinin olmadn ifade etmektedir75.

ENOCAK ise, sigortalanan menfaati bir ahsn tehlikeye maruz kalan malvarl

veya malvarlnn zarar tehlikesiyle tehdit edilen ksm ile olan iliki eklinde

aklamaktadr76

. Byle bir tarif sayesinde, sadece aktif deerle deil, pasif deerle de ilikiyegirilmesi halinde bir menfaatin varlndan bahsedilmesi mmkn hale gelmektedir. Sigorta

70Kender, s.212.71Kender, s.212.72Bozer, Sigorta Hukuku, s.257.73Bozer, Sigorta Hukuku, s.257.74Kender, Mesuliyet Sigortalar Semineri,s.11.75Karayaln Y.: Mesuliyet ve Sigorta Hukuku Bakmndan Balca letme Kazalar, Ankara 1960, s.54.76enocak, s.67.


24/141

17

menfaatinin bu ekilde kapsaml bir tarifi yaplmayacak olursa, sigorta ettirenin malvarlnn

borca batk olmas yani negatif bir durum arzetmesi halinde sorumluluk sigortas akdetmesi

imkansz olacaktr 77. Sigorta deerinin mevcut olduunu, sorumluluk sigortasnda sigorta

deeri ve ikame deerinin miktarnn rakam olarak ak ve seik tespit edilmeyecek olmasnn

baka bir ey, rakam olarak ifade edilemeyecek olmasnn ise baka bir ey olduunu deerinsonsuz byklk olduunu ileri sren gr mevcuttur78.

Doktrinde sigorta deeri konusunda tartmalarda, sigorta deerinin mevcut olmad

grne katlmaktayz. Zira, taraflar arasnda akdedilen sigorta szlemesi hak ve

ykmllkleri belirlemekte, sigorta szlemesinin akdi srasnda zellikle malvarlnn pasif

ksmnn artnn ne kadar olduunu ngrmenin szlemenin taraflarna zarar verebilecei

rizikonun gereklemesinden sonra meydana gelecek zarardan daha az bir tespitin sigortalya,

daha fazla tespitinde zerine riski alan sigortacy zarara uratabilecektir.

Sorumluluk sigortasnda, sigorta deeri, sigorta ettirenin kendisine cebri icra yoluyla

mracaat edilen serbest malvarl gz nne alnarak tespit edilebilir bu sayede sigorta

ettirenin malvarln tehlikeye maruz kalnan bu ksm gvence altna alnr79. Sorumluluk

sigortasnda sigorta deerinin varlndan bahsedilse bile, onun miktar olarak tam ifadesi

mmkn deildir.

Sorumluluk sigortalarnda zararn birden fazla mstakil sigorta mukavelesininyaplmasyla meydana gelmi gerek miktarlarndan fazla karlanma ihtimalinin objektif

olarak tespiti mmkndr. Tehlikeye maruz kalan malvarlyla ilikisinin deeri nc

kiiler tarafndan ileri srlen tazminat taleplerinin tutarna baldr. nc kiinin ileri

srd tazminat talebi kesinlemi ve bu miktar da sigorta ile karlanacak zarara tekabl

ediyorsa,ortada sorumluluk sigortalarnda ifte sigorta anlamnda akn sigortay ifade eden

objektif bir byklk var demektir80.

77enocak, s.67.78enocak, s.483.79enocak, s.67.80enocak, s.69, s.71.


25/141

18

III-MESLEK SORUMLULUK SGORTASI

Sigorta szlemesi, bir taraftan sigorta konusu edimi yerine getirme ykmllne

sahip sigortac, dier taraftan sz konusu sigorta iin prim deme borcu bulunan sigortal

arasnda imzalanan ve tam iki tarafa bor ykleyen bir szlemedir. Tam iki tarafa borykleyen bir szleme olan sigorta szlemesinde, sigorta ettirenin dedii belli prim

karlnda sigortac sigorta sresi boyunca rizikoyu tama ve riziko gerekletiinde de

sigorta tazminatn deme borcu altna girmektedir81. TTK md.1264/I hkm gereince

Ticaret Kanununda sigorta szlemesinde hkm bulunmamas halinde sigorta

szlemelerine Borlar Kanununun uygulanaca ifade edilmitir.

Meslek sorumluluk sigortasnda, sigorta ettirenin prim deme ykmll

karln tekil eden sigortacnn edimi, sigorta ettireni nc kiinin hakl ve haksztazminat taleplerinden kurtarmaktan ibarettir. Meslek sorumluluk sigortasnda avukat, doktor,

mimar gibi meslek bir faaliyet yerine getiren meslek erbab meslek faaliyetleri nedeniyle

karlaabilecekleri taleplere kar gvence altna alnmaktadrlar.

1-Meslek Sorumluluk Sigortas Szlemesinin zellikleri

A-Trk Ticaret Kanunu ve Sigortaclk Kanunu Asndan Sigorta Szlemesi

Sigorta szlemesi TTK md.1263/1 ile bir kiinin para ile llebilir bir menfaatinin

zarara uramas halinde sigortacnn bu kiiden alaca belli bir prim karlnda tazminat

demek ya da baka bir ekilde zarar gidermeyi yklendii szleme olarak

tanmlanmaktadr.

Kanunda yer alan tarif sigorta szlemesine dayanarak sigortacnn ifa edecei bir

borcun domas iin mutlaka belli bir olayn meydana gelmesi sonucu rizikonun

gereklemesinin beklenmesi Trk hukukunda eletirilmi ve bu ekilde bir mukavelenin

sigortann mahiyetine aykr olaca ifade edilmitir82. Sigortacnn mkellefiyetlerinin

rizikonun gereklemesinden sonra deil, sigorta mukavelesi akdinden itibaren doaca da

ayn grtarafndan ifade edilmektedir. Dier bir gr ise, sigortacnn sigorta tazminatn

deme borcu tehlikenin gereklemesine yani arta baldr ki bu durum sigorta szlemesi

81Kabukuolu F.:Borlar Hukuku Ynnden Sigorta Szlemeleri, Ankara 1993, s.10.82Kender, Mesuliyet Sigortas Hukuku, s.104.


26/141

19

karlkl edimleri havi bir szleme olmasna engel olmadn ileri srmektedir83. Sigorta

szlemesi sigorta irketinin acentas araclyla da akdedilebilir84.

Sigorta szlemesi, Trk Ticaret Kanununda herhangi bir ekle tabi tutulmamtr85.

TTK nn 1265 inci maddesi ile sigortacnn sigorta szlemesi akdedildikten sonra, sigortaettirene kendisi tarafndan imzalanan bir senet(polie) vermekle ykml tutmutur ki polie

her iki tarafn haiz olduu hak ve borlar gsteren bir belgedir86. Poliede yer almas

gereken bilgiler TTK md.1266 ile dzenlenmitir. Poliede, sigortann konusu, rizikonun

balayaca ve bitecei an, sigorta bedeli, prim tutarlar ve deme zamanlar, sigortacnn

stlendii rizikonun mahiyetini tespite yarayacak haller ve tanzim tarihi bulunmaldr. TTK

1266/2 de ise polienin, zahmetsizce okunacak tarzda baslm ekilde genel artlara uygun

olarak hazrlanarak Hazine Mstearl tarafndan tasdik edilmiolmasn aramaktadr.

Polienin, sigortac szleme dorudan doruya sigorta ettiren kimse veya onun

temsilcisi veya vekili ile yaplmsa mukavele tarihinden itibaren yirmi drt saat iinde ve

mukavele bir telll aracl ile yaplm ise en ge on gn iinde sigorta ettiren kimseye

verilmesi zorunludur. Aksi takdirde sigorta ettiren kimse sigortac ile sigortaya araclk yapan

tellldan tazminat isteyebilir. Bu noktada polienin teslime edilmemesi neticesinde hangi

zararn tazmin edilecei konusunda ak bir dzenleme olmad grlmektedir. Sigorta

ettirenin, taraflar arasnda yaplm olan bir szlemenin varln ispat etmesi zor bir hal

alabilecektir.

Polie, taraflar arasndaki sigorta ilikisinin ispatna salamak asndan nemlidir

ancak taraflar arasndaki iliki baka delillerle de ispatlanabilecektir. Yargtayn konu

hakknda iki kararn incelediimizde; Bu kararlarn ilkinde, nakliye sigorta poliesi ile

sigortal bulunan yirmidrt adet buzdolabnn davalya ait vasta ile tanrken hasara

uradn, davalnn tamamen kusurlu olduunu, zararn ilgilisine dendiini ileri srerek

zararn davaldan tahsilini talep etmitir. Yerel mahkeme, polie kapsamndan rizikonun

gerekletii gnden bir gn sonra sigorta poliesinin dzenlendii ve zarar doduktan sonrasigorta szlemesinin yaplamayaca kabul edildiinden davann reddine karar verilmitir.

Yargtay ise, sigorta szlemesi yaplmas, hibir ekil artna balanmadn, sigorta poliesi

83Bozer, Sigorta Hukuku, s.2284Kender, Mesuliyet Sigortas Hukuku, s.111.85enocak, s.74.86enocak, s.74.


27/141

20

veya geici sigorta ilmuhaberi, geerlik art olmayp, sadece bir ispat belgesi olduunu

belirterek sigorta ile ilgili uyumazln zmnde sigorta poliesinin dzenlenme tarihi

deil, sigorta szlemesinin vcut bulduu tarihin esas alnmasnn nem arzettiini,Yerel

Mahkemenin bu hususlar hakknda inceleme yapmas gerektiini ifade etmitir. 87.

Yksek Mahkemenin dier bir kararnda ise, davac vekili, davalnn maliki olduu

aracn mvekkili irkete trafik poliesi ile sigortal olduunu, davalya ait aracn neden olduu

trafik kazas sonucu kar arata meydana gelen hasar iin aracn sigorta irketine polie

teminat tutarnn dendiini, deme yapldktan sonra davalya ait aracn kaza tarihini

kapsayan trafik sigorta poliesinin bulunmadnn anlaldn, mvekkilinin sigortann

balang tarihinden nce meydana gelen bir kaza nedeniyle deme yaptn ileri srerek

denen rakamn davaldan tahsilini talep ve dava etmitir. Daval, kaza saatinde aracnn

sigortal olduunu savunarak, davann reddini istemitir. Mahkeme davann kabulne kararvermitir. Sigorta poliesi, sigorta szlemesinin esasl unsuru olmayp taraflar arasndaki

ilikiyi ispatlamay salad Yargtayn yerleik itihatlaryla benimsendii gibi, TTK md.

1263de, sigorta szlemesi hibir ekle tabi tutulmad ifade edilmitir. Ayrca sigortacnn

sorumluluu da aksine bir anlama yoksa primin tamamnn veya ilk taksitinin denmesiyle

balamakta olup, bun gre davacnn ibraz ettii polienin sonradan tanzim edilmesi ve

tanzim saatinin 19:02 olmasnn sigortacnn sorumluluuna etkisi bulunmamaktadr. Bu

nedenle, sigorta akdi 11.12.1999 tarihinde kurularak, prim de ayn tarihte denmi

olduundan polienin bu tarihten itibaren yrrle girdii anlalmtr. Poliede balamasaati yazl olmadna gre, Trafik Sigortas Genel artlar'nn 5 nci maddesi uyarnca

leyin saat 12:00'de balayacann ve dolays ile kaza da 11.12.1999 tarihinde saat 16:30'da

meydana geldiinden kazann sigorta teminat kapsamnda olduunu tespitiyle kararn bu

nedenle bozulmasna karar vermitir88.

Sigortaclk Kanununda89(Sig.K) yer alan dzenlemeyi incelediimizde,Sigorta

Szlemeleri balkl md.11/1 ile sigorta szlemelerinin ana muhtevasnn, Mstearlk

tarafndan onaylanan ve sigorta irketlerince ayn ekilde uygulanacak olan genel artlara

uygun olarak dzenlenecei ifade edilmi iin zelliine uygun olarak zel artlar

eklenebilecei hkm altna alnmtr. Mezkur madde ile sigorta szlemelerinin tanm

konusunda yeterli akln olmad anlalmaktadr. Zira TTK md.1263/1 de yer alan tanm

87Yargtay 11.Hukuk Dairesi,E. 1980/5894-K. 1981/3,13.1.1981 tarihli karar (Kazanc Veritaban).88Yargtay 11.Hukuk Dairesi, E.2003/3749-K.2003/10792,11.12.2003 tarihli karar(Kazanc Veritaban).89Kanunun kabul tarihi 3.6.2007 -Yaymland Resmi Gazete Tarihi :14.6.2007 - Say :2655


28/141

21

iinde para ile llebilir bir menfaatin sigorta ettirilmesinden bahsedildiinden pasif

sigortasnda bu tanmlama asndan bir menfaatin bulunmamasnn eksikliinin Sigortaclk

Kanunu ile giderilmesi faydal olabilirdi.

Sig.K. md.11/3 ile szlemenin kurulmas ve devam srasnda sigortacnn sigortal,sigorta ettiren ve lehdar bilgilendirmesine ilikin bir ynetmelik90dzenlenecei, 3. bendinde

risklerin szleme kapsamnda aka belirtilmesi gerektii hkm altna alnmtr.

Mesleki Sorumluluk Sigortas Genel artlar(MSSG) asndan szlemenin

kuruluu, polie ve szleme ile ilgili hususlar ieren bir hkmn olmad grlmektedir.

MSSG md.C.1 sigortacnn sorumluluunun, primin tamam ya da taraflar arasnda taksitle

deme kararlatrlmsa ilk taksitin polienin tesliminde denmesi ile balayaca

dzenlenmitir. bu maddede yer alan bir dzenleme dikkat ekmektedir. Primin tamamveya ilk taksidinin denmemesi halinde polie teslim edilmi dahi olsa sigortacnn

sorumluluunun balamayaca ve bu uygulamann polieye yazlaca, taraflarn aksini

kararlatrma hakknn bulunduu dzenlenmitir.Primin denmemesi durumunda TTK

md.1267 gereince temerrde ilikin hkmlerin uygulanaca, usul hakknda BK sistemi

uygulanarak, taraflarn haklar ve borlar konusunda netice elde edilecektir.

B-Borlar Kanunu Asndan Sigorta Szlemesi

Sigorta ilikisinin kuruluu ile ilgili olarak Trk Ticaret Kanununun md.1264/I

gereince, Ticaret Kanununda hkm bulunmayan hallerde Borlar Kanunu hkmlerinin

uygulanacaktr.

Borlar Kanunu md.1/1e gre bir akdin kurulmas ve hukuki sonularn

dourabilmesi iin szlemenin taraflarnn birbirine uygun ve karlkl irade aklamalarnn

mevcut olmas gerekmektedir91.

Szlemenin yaplmas teklifini kapsayan ve bu amala zaman itibariyle daha nce

yaplan, kar tarafa varmas gerekli, tek tarafl balayc ve kesin bir nitelik tayan,

muhatabn kabul ile szlemenin kurulmas sonucunu douran irade aklamasna icap ad

90Sigortaclk Kanununda sz edilen Ynetmelik, Sigorta Szlemelerinde Bilgilendirmeye likinYnetmelik adyla 28.11.2007 tarih ve 26684 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr. Yrrlk tarihi 1.3.2008olarak kabul edilmitir.91Eren F.: Borlar Hukuku Genel Hkmler, stanbul 2006, s.203.


29/141

22

verilir92. cabn etkili olmas iin muhataba ulamas gerekir ancak kanunumuz muhatabn

belli bir kii olmasna lzum grmemitir93. cabn, icaba davetten ayrdedilmesi gerekir ki

icaba davette icapta bulunma iradesi deil, bakasnn kendisine icapta bulunmasn salama

amac mevcuttur94.

cap szlemenin esasl noktalarn iermelidir95. Sigorta ettiren ve sigortacnn irade

beyanlarnn ncelikle sigorta szlemesin esasl noktalar zerinde uyumas gerekir96.Bu

noktalar, sigortalnn kim olduu, sigorta menfaati ve bedeli, rizikonun kapsam, prim

borcunun ne kadar olduu, akdin ne kadar bir sre iin yaplddr.

cap, icapla ilgili olarak bir sre tayin etmise srenin sonuna kadar icabyla bal

olacaktr97. capta bulunan ballk sresi belirtmemise ve hazrlar arasnda gerekleen bir

icap var ise derhal kabul edilmedii takdirde icapta bulunan kimsenin ball sona erer98

.Borlar Kanunu 4/2 maddesinde telefonla yaplan grmelerinde yzyze yaplm kabul

edilecei dzenlenmitir. Trk hukukunda bir gr, internet ile yaplan grmelerin,

elektronik posta ile karlkl yazmalarn icap olarak deerlendirilmesi gerektiini ifade

etmektedir99. cap sresiz olarak hazr olmayanlar arasnda yaplrsa(mektup, telgraf vs.),

icapta bulunan normal bir sre beklemek zorundadr100. Normal sre, icabn muhataba

ulamas, muhatabn iin nemine binaen dnmesi ve kabul cevabnn icapya ulamasna

kadar geecek zamann toplamndan ibarettir101. Kullanm yaygnlaan elektronik imza,

Elektronik mza Kanunu102

md.5 hkmnce elle atlan imza ile ayn hukuki sonucudourmakta ve normal bir imza ile uygulama, ama ve ilerlik asndan hibir fark

bulunmamaktadr. Fark sadece, biri kada atlrken, dieri elektronik ortamda kripto edilmi

dijital bir ifre ile gereklemesidir. cap ya da icaba davet sreci sonucunda taraflarn tm

hususlarda anlamas neticesinde taraflar arasnda tm bu hususlar ihtiva eden szlemeye

sigortalnn elektronik imza ile onaylamas szlemenin geerliliini salayacaktr.

92Eren, s.219.

93Tekinay/Akman/Burcuolu/Altop:Borlar Hukuku Genel Hkmler, stanbul 1993,s.84.94Klolu A.:Borlar Hukuku Genel Hkmler, Ankara 2005, s.42.95Eren, s.220.96Kabukuolu, s.29.97Klolu, s.45.98Eren, s.226.99Klolu, s.46.100Eren, s.227.101Tekinay, s.89.1025070 sayl23.1.2004 tarih ve 25355 sayl Resmi Gazetede yaymlanmtr.Yaymndan alt ay sonrayrrle girmitir.


30/141

23

Meslek sorumluluk sigortasnda genellikle meslek sorumluluk tehlikesi altnda

bulunan kiiler icapta bulunur103. Sigortac tarafndan, sigorta akdi yapmaya tevik amacyla

kiilere prospekt, talep formu gnderilmesi icap olarak nitelendirilmez. Sigortacnn bu

hareketi, hukuki adan potansiyel mterilere kar yaplan icaba davet olarak kabul edilir104.

Zira icaba davette beyan sahibi, szleme kurma iradesini kesin olarak bildirmemekte,beyannieriini tam olarak belirlememekte sadece byle bir szleme kurmaya ilke olarak hazr

olduunu aklamaktadr105. rnein, internette hukukulara ynelik web sayfas hazrlayan

birok sitede avukatlar iin meslek sorumluluk sigortas yaplabilecei, meslek sorumluluk

sigortasnn amacnn ne olduu ilan edilmektedir. lanlarda, szleme metni yer almamakta,

hangi artlarda szleme yaplaca konusunda bildirim bulunmamaktadr.

Sigorta mukavelesi, kabul beyannn muhatabn hakimiyet alanna ulamasyla

kurulur. Sigorta szlemesinin kurulma an, sigortann ekli balang tarihini ifade eder.Sigorta himayesinin balang an, sigortacnn sigorta riziko tama ykmlnn balad

tarihtir106.

2- Szleme Serbestisine likin Snrlamalar

Sigorta szlemelerinde, sigorta ilikisinin zellii gerei szleme serbestisi ilkesinin

uygulama alan olduka daraltlmtr107. Trk Ticaret Kanununun 1266. maddesiyle sigorta

szlemelerinin ierii nceden hazrlanm ve tasdik edilmi genel artlarn oluturduuhkm altna alnmtr. Sigortaclk Kanununun 11.maddesine gre, sigorta genel artlar

Bakanlk onayndan geerek hkm ifade edecektir. Sigorta szlemesi yapma mecburiyetine

ilikin dzenlemelerde szleme yapma zgrlne snrlama getirmektedir. Sigortaclk

Kanununun 13. maddesinde kamu yararnn gerektirdii hallerde Bakanlar Kurulu tarafndan

zorunlu sigortalar hakknda dzenleme yaplabilecektir. Sigorta irketleri, kanunlar tarafndan

dzenlenen zorunlu sigortalarla ilgili szleme yapma ykmllklerinden kanamazlar.

Zorunlu szlemeler arasnda, ky tesisleri deniz kirlilii zorunlu mali sorumluluksigortas, karayollar motorlu aralar zorunlu mali sorumluluk sigortas(trafik sigortas),

karayolu yolcu tamacl zorunlu koltuk ferdi kaza sigortas, zorunlu deprem sigortas,

103enocak, s.74.104enocak, s.74.105Eren, s.222.106enocak, s.77.107eker M.:Sigorta Hukuku, Adana 2004, s.39


31/141

24

zorunlu karayolu tamaclk mali sorumluluk sigortas, zorunlu sertifika mali sorumluluk

sigortas saylabilir. Zorunlu sigortalar,sigortann toplumsal yararlar, kiilerde gven duygusu

salama, ekonomik olarak koruma gibi sebeplerle ortaya kmtr.

TTKnn md.1264e gre Ticaret Kanununda hkm bulunmayan konularda BorlarKanununa bavurulacann dzenlenmesi szleme ieriinin Borlar Kanununun 19 ve 20

maddeleri gereince hukuka aykr olmamas gerekmektedir. Bir szleme, ierdii hak ve

borlar itibariyle hukuk dzeninin emredici normlaryla att takdirde hukuka aykrlk

szkonusu olacaktr108.

Trk Ticaret Kanununun md.1277 ile sigortadan faydalanan veya sigorta ettiren

kimsenin kanunla yasak edilmive ahlka (adaba) aykr olan fiilinden doabilecek bir zarara

kar sigorta yaplamayaca dzenlenmitir. Hukuk dzeninin bizzat szleme yaplmasnyasaklamas, szleme ieriinin ahlaka aykr olmas, szleme ieriinin imkansz olmas

gibi haller szkonusu olabilir.

3-Meslek Sorumluluk Sigortasnda Riziko Dzenlemesi

Sigortacln temel konusu ekonomik ynden sorumlulua neden olan tehlikeler ve bu

tehlikelere kar gven salanmasdr109. Tazminat talebine maruz kalmann ekonomik

sonularna kar korunmak isteyen kimse mesuliyet sigortas yapmaktadr110.

Sorumluluk sigortalarnda rizikodan bahsedebilmek iin her eyden nce sigorta

ettirenin malvarlnda bir ktlemenin meydana gelmesi veya en azndan byle bir

ktleme olaslnn ortaya km bulunmas zorunludur111. Riziko veya tehlike tama,

sigorta ettirenin iradesine bal olmayan ve sigortacnn sigorta szlemesinden doan ana

edimini tekil eden olaydr.112.

108Eren, s.286.109Karayaln Y.:Risk-Sigorta- Risk Ynetimi, Ankara 1984, s.2(Risk).110Karayaln, s.50.111nan, s.29.112Kender, Hususi Sigorta Hukuku, s.202.


32/141

25

Sorumluluk sigortasnn btn sorumluluk olaslklarna kar veya sresiz olarak

korunma salamas mmkn olmadndan riziko stlenme ykmll snrlandrlabilir113.

Meslek sorumluluk sigortasnda sigorta edilen tehlike, nc kiilere verilen zararn

giderilmesinden sorumlu tutulma olasldr114.

Sigorta korunmas sigorta ettireni belirli sfat, hukuki iliki veya faaliyetlerden

kaynaklanan zararlarla ilgili tazminat taleplerine kar korunmay yer ve zaman itibariyle

snrlayabilir115. kinci riziko snrlamas ise genel artlarda yer alan hkmlerden

kaynaklanabilir.

Sigorta korunmasnn hangi sre boyunca hkm ifade edecei taraflarn anlamasna

bal olarak, sigorta ettirenin gereksinimleri gz nnde tutularak kararlatrlabilir116.

Rizikonun, sorumlulua yol aan davran veya zarar olgusu esasna dayanan sigortalardabelli bir corafi alanda meydana gelmiolmas art koulabilir117.

A-Rizikonun Gerekletii Ann Tespitine likin Teoriler

Sigortacnn sigorta szlemesi gereince sigorta ettirenin tazminat talebinde

bulunmas halinde bu talebin gerekletirmesi yani ykmllnn doduu an tespit

edebilmek iin rizikonun gerekletii ann belirlenmesi nemlidir. Rizikonun gerekletii

ann, tazminat denmesine kadar geen zaman aral ierisindeki yerinin belirlenmesi,

sigorta himayesinin zaman ynnden snrnn tespiti ve sigortacnn garanti ykmnn

kapsamnn belli olmas asndan nem arz eder118.

Sigortalanan rizikonun gerekletii an sorumluluk sigortalarnda tanmlamaya

almak dier zarar sigortas trlerine oranla daha zordur. Zarar sigortalarnn olaan

trlerinde, sigortalanan rizikonun gereklemesi, genellikle hasara urama veya zya

zamandr. Oysa sorumluluk sigortasnda eyann hasara uramas veya zya, sigortalnn

sigorta himayesinin salanmasna ynelik talebinin olumas iin gerekli olan artlardan

113nan, s.65.114Deschenaux H./Tercier P.(eviren:zdemir S.):Sorumluluk Hukuku, Ankara 1983, s.256.115nan, s.65.116nan, s.99.117nan, s.102.118enocak, s.78.


33/141

26

yalnzca biridir. Sigortalanan rizikonun gerekletii ann tespiti dorultusunda eitli

grler vardr.119

a-Sebep Olay Teorisi

Sigortacnn edim ykmlln douran sigortal riziko, sigorta ettirenin

sorumluluunu douran bir harekette bulunduu anda gerekleir. Bu teoriye gre,

sigortacnn edim ykmllnn doabilmesi iin, sigorta ettirenin sorumluluunu douran

hareketinin, rnein zen ykmllnn ihlalinin sigorta ilikisinin meri olduu sre

zarfnda meydana gelmiolmas gerekir120.

Nasl ki bir sanayici iletmesini yok edecek yangn tehlikesinden korkarak sigorta akdi

yaptryorsa, eczac da kendi malvarlndan tazminat demek suretiyle zarara uramas

sonucu meydana gelebilecek hatal ve dikkatsiz davran, yani mteriye zarar verebilecek ve

dolaysyla kendi sorumluluunu dourabilecek bir hizmet sunma tehlikesinden korkarak

sigorta szlemesi akdetmektedir121. Bu teori sayesinde, sigorta ilikisinin bitiminden sonra

meydana gelecek hadiseleri de, sorumluluun sebebi olan davrann, rnein zen

ykmlnn ihlalinin sigorta ilikisinin yrrlkte olduu sreye tesadf etmesi artyla

sigorta garantisinden yararlanabilecektir122.

Teori aleyhine ilk ileri srlen gr, sigorta szlemesinin balangcndan nce

meydana gelen olaylarn sigorta kapsamnda olmayacadr. Dier bir eletiride, sonradan

ortaya kan zararlarn karlanmas halinde, sigortacnn para deerindeki dme rizikosunu

tayaca hususudur123. Alman hukukunda, avukatlk meslek sorumluluk sigortasnda bu

teori kabul edilir ve sigortalanan riziko, avukatn sorumluluunu tesis eden ilk kusurlu

davrann iledii anda gerekleir124.

119enocak, s.78.120enocak, s.79.121enocak, s.80.122enocak, s.81.123enocak, s.85.124Leinniger,age, s.12: enocak, s.139,dpn.237den naklen.


34/141

27

b-Zarar Olay Teorisi

Sigorta ettirenin sorumluluu, nc kiinin sigorta ettirenden tazminat talebinde

bulunmasyla deil, zarar olaynn ortaya kmas ile doacaktr125. nc kiiler tarafndan

tazminat talebinin ileri srlmesi, malvarl zararnn dorudan doruya sebebideildir126.nemli olan, sebep olaynn sonucu olan zarar olaynn sigorta ilikisinin geerli

olduu sreye tesadf etmesidir127. Zarar olaynn, sebep olay teorisine oranla tespiti daha

kolaydr128.

Teori aleyhine ileri srlen grler ise, sigortalana kar zarar nedeniyle bir bavuru

yaplmas gerekmekte ancak madurun eksik hukuki bilgisi, ihmalkarla varan hogrs,

zarar vereni tespit edememesi gibi sebeplerle tazminat talebini faile kar yneltmeye

bilecektir

129

. lleti sigorta sresi iinde gereklemiolmakla birlikte, mesleini bir daha icraetmemek zere terk etmesi, emekliye ayrlmas ya da ticari iletmesini kapatmas sebebiyle

sigorta ilikisinin nihayet bulmasndan sonra hasl olan zarar olaylar iin artk sigorta

himayesi elde edilemeyecektir130.

c-Zararn Tespiti Teorisi

Sigortann geerli olduu sre zarfnda zararn ilk olarak tespit edildii an,

sigortacnn edim ykmlnn doduu kabul edilir131. Sigortacnn sorumlu olduu zarar

somut, gereklemi, ortaya km ve talep edilen bir zarar olmaldr. Teori lehine ileri

srlen grlerde, rizikonun gerekleme annn tespiti, sigortacnn kar karya

kalabilecei sonradan ortaya kan zarar riski azalr ve gncel sigorta akdi ile zarar tesviye

edilir132. Teori aleyhine ileri srlen gr ise, sigorta szlemesinin kurulmasndan nce

meydana gelen riskin ortaya kard zararn szleme kapsamnda tazmin edilmesi

zorunluluudur.

125enocak, s.88.126enocak, s.89.127enocak, s.89.128enocak, s.93.129enocak, s.95.130enocak, s.96.131enocak, s.98.132enocak, s.100.


35/141

28

d-Tazminat Talebinin leri Srlmesi Teorisi

Sigorta ettirene kar ileri srlen talep(claims made-talep esasna dayal), zarar gren

alacaklnn tazminat elde etmek iin btn hukuki olanaklar kullanma niyetinde olduunu

gstermektedir

133

. Bu teoriye gre, zarar gren nc ahsn urad zarar nedeniyle tazminiin sigorta ettiren kiiye bavurusu ile riziko gereklemiolur. Sigorta sresi iinde sigorta

ettirene kar ileri srlen tazminat talepler temin edilmekte, sigorta szlemesinin bitiminden

sonra dier teorilerde olduu gibi sigortann etkisi devam etmeyecektir.

Gnmzde, talep esasna dayal sorumluluk sigortas polieleri zellikle anglo-

amerikan hukukunda uygulanmaktadr134. Teori aleyhine ileri srlen grlere bakldnda,

teorinin sorumluluu douran davrann veya zarar olaynn gerekletiinin farknda olan

sigorta ettirenin, madur tarafndan tazminat talebi ileri srlmeden nce sigortacyabildirmeden szleme akdetmesidir135.Dier bir eletiride sigortalanan rizikonun

gereklemesinin, tamamen nc kiinin keyfiyetine ve takdirine braklmasdr.

Talebe uygulanacak zamanam ya da hak drc sre dolmu olmadka,

sigortalnn deme ykmll engellenemeyecek ya da ortadan kalmayacak, sonuta

sigortac zarar karlamak zorunda kalacaktr136.

e-Zararn mahkeme nnde veya dnda yaplan i

lemlerle kesin olarak tespiti

Sorumluluk sigortasnda temin edilen zarar, kaza hadisesinin doumuyla veya

madurun tazminat talebini dermeyan etmesiyle gereklemez, sigorta ettirenin himaye talebi

ancak madurun bir tazminat talep etme hakknn varl ve miktarnn kesinletii an

doar137.

133nan, s.31.134enocak, s.103.135enocak, s.106.136nan, s.31.137enocak, s.110.


36/141

29

B- Trk Hukukunda Rizikonun Gerekleme An

TTK md.1265e gre sigorta ettiren ve sigortac arasnda akdedilen sigorta

szlemesinde yer alan hak ve ykmllkleri gsteren ve taraflarca akdedilen bir sigorta

poliesi veya onun yerine gemek zere bir muvakkat sigorta il muhaberini sigortac sigortaettirene vermek zorundadr. Trk Hukukunda rizikonun gerekleme an hakknda eitli

grler mevcuttur.

KENDER, sorumluluk sigortalarnda riziko nc kiinin sigorta ettirenden tazminat

talep edilmesiyle gerekleeceini savunmaktadr138. Mesuliyet sigortasnn bir zarar sigortas

olmas, zarar gren ahsn tazminat talep etmesiyle birlikte bir kimsenin malvarlnda iradesi

ve rzas dnda azalma yaamas anlamna geleceini ifade etmektedir. KENDER tarafndan

ileri srlen gr, tazminat talebinin ileri srlmesi teorisine katld anlamnagelmektedir.

BOZER, rizikonun gerekletii zamann btn sorumluluk sigortalar iin ayn

ekilde hkme balanmas gerektiini ifade etmektedir139. Rizikonun gerekletii zamann

aka belirtilmediini ancak bu konuda riziko gerekletikten sonraki ihbar ykmllnn

balangcn tayin eden TTK md.1292den yararlanlabileceini belirtmitir. Riziko

gerekletikten sonra ihbar ykmll ve zamanamnn balang tarihinin btn

sorumluluk sigortalarna amil olmak zere genel hkmlere balanmas gerektiinisylemektedir.

VURAL, TTK ile rizikonun gerekletii zamann aka hkme balanmadn,

riziko konusunda meselenin yeni yaplacak dzenleme ile ele alnmas gerektiini ifade

etmektedir140.

Sigorta szlemesi, sigortacy sigorta ettirenin savunmasna yardm etmeye mecbur

tutuyorsa sre, sigorta ettirenin tebligat alarak davay renmesi zerine balayacaktr. Eersigorta ettirenin nc kiiye deyecei tazminatn sigortac tarafndan karlanaca

ngrlmekte ise sre mahkeme kararnn kesinletiini rendii tarihten ya da dava

olmakszn veya dava sonucunu beklemeksizin sigorta ettirenin tazminat demesi halinde

138Kender, Mesuliyet Sigortas Semineri, s.50.139Bozer, Sigorta Hukuku,s. 264.140Vural, s.79.


37/141

30

demenin yapld tarihten balayacaktr. Rizikonun taraflarca szlemede kararlatrlan

hususlara bal olarak deiik zamanlarda gerekleebilecei benimsenmitir141.

Szkonusu TTK hkmne riziko teorileri asndan baktmzda, talep teorisinin

sigorta ettirenin sigortacya yardm etme borcu altnda olduu sorumluluk sigortalarasndan szkonusudur. Sigorta ettirenin henz kendisine ulaan bir dava olmad halde

zarar gren kiinin bakaca hukuki yollarla mracaat zerine tazminat demesi mmkndr.

Rizikonun byle bir durumda demenin yaplmasyla gerekletii ve zarar olay teorisinin

bu duruma uyduu aktr. Zarar olay teorisine dayanan bir sigortada, bir zararn koruma

kapsamnda saylmas iin sigorta sresi dahilinde meydana gelmiolmas yeterlidir142.

Sigorta ettirenin, rizikonun gerekletiini TTK md 1292/I hkmnn dzenlemesine

gre renme anndan balayarak begn iinde sigortacya bildirim ykmll vardr.

Rizikonun doduu ann tespiti hakkndaki MSSG hkmlerini incelediimizde,

meslek faaliyet yerine getirilirken, szleme sresi iinde meydana gelen olay sonucu doan

ve sorumluluk hkmleri uyarnca zararn tazmini szleme sresi iinde ya da sonrasnda

talep edilen zararlar hukuki himaye altnda olacaktr(A.1/a). Bu ekilde tazminat taleplerinin

szleme dnemi iinde veya szlemenin bitiminden itibaren iki yl ierisinde nc

kiilerin zarar uramas halinde, talep edilen zarar riziko kapsamnda yer alacaktr(B.1/I).

Zira, riziko douracak bir olayn etkileri ve sonucu olayn gerekletii andan ok daha sonraortaya kabilecek ve sigorta ettirenin malvarl zerinde tehdit oluturabilecektir.

Szleme yaplmadan nce veya szleme yrrlkteyken meydana gelen bir olay

nedeniyle szleme sresi iinde sigortalya yneltilen talepler iin MSSG md. A.1/b ile

genel artlarda dzenleme yaplmtr. Bir yldan az olmamak kaydyla szleme

yaplmasndan nce meydana gelen olay nedeniyle tazminat deme iin aranan riziko MSSG

mdB.1/2 ye gre kabul edilecek ve tazminat talebi sigortac tarafndan karlanacaktr.

Riziko, sigortal tarafndan sigortacnn bilgisi ve yazl muvaffakatyla deme

yaplmas, sigortacnn tebligat ile davay veya hukuki takibin varln renmesi veya

sigortalnn sebep olduu zararda sorumluluunun mahkeme tarafndan karar altna alnmas

hallerinin birinin mevcudiyetinde gereklemikabul edilecektir(B.1).Rizikonun gerekletii

141nan, s.55.142nan, s.59


38/141

31

hallerin olduka ak ve snrl bir biimde dzenlendii MSSGna bakldnda amacn hem

sigortacnn hem sigorta ettirenin hak ve ykmllklerinin istismar edilmeden ve tereddte

yol amadan uygulama kolayl salanmas amaland aktr. Mesleki Sorumluluk

Sigortas Genel artlarnda TTK sisteminden farkl olarak sadece davadan sonu alnmas

beklenmeksizin hukuki herhangi bir yolla sigorta ettirene zararn varl bilgisinin ulamasrizikonun gerekletiinin renilmesini salayacaktr.

Szlemenin sona ermesinden sonraki iki yl ierisinde sigorta ettirene ulaacak

tazminat bavurularnda sigortacnn sorumluluunun devam etmesi talep teorisi esasna

dayanldn gstermektedir.

Doktrinde bir gr143, gemie dnk bir yl sre ile sigorta himayesi salanmasnn

ve bu srenin bir yldan ksa olarak dzenlenmesinin mmkn olmamasnn, sigortaclarnriziko hesab yapmakta skntlarla kar karya brakabilecei, bu kadar uzun bir sre iin

sigortacnn reasrr bulmakta zorlanaca ve muhtemelen bir ok sigortacnn tazminat

talebinin ileri srld an esas alan polie uygulamasn tercih edecei ifade edilmektedir.

C-Mukayeseli Hukukta Rizikonun Gerekleme An

aa-Alman Hukuku

Alman Sigorta Szlemeleri Kanununun da sorumluluk sigortasna ilikin zel

hkmlerde rizikonun tanm mevcut deildir144. Alman genel artlarndan ihtiyalara gre

riziko kavram benimsenmitir145. Sigortac sigorta sresi iinde gereklemi sorumluluu

douran davranlardan(sebep olay) veya zarar olaylarndan kaynaklan ve ayn sre zarfndan

sigorta ettirene kar ileri srlen taleplere kar himaye salamaktadr146.

Sigorta ilikisinin de ettii dnem ierisinde tazminat talebinin szleme sona ermeden

nce sigorta ettirene kar ileri srlmesi gerekmektedir. Gemie etkili sigortay dzenleyen

143Can, s.19.144nan, s.38.145nan, s.38.146enocak, s.105.


39/141

32

Alman Sigorta Szlemeleri Kanununda, sigorta ettiren rizikonun gerekletiini bilerek

gemie etkili sigorta yaptrmsa sigortac borcundan kurtulacaktr147.

bb-svire Hukuku

svire hukukunda riziko kavramnn taraflarca szleme zgrl ilkesine uygun

olarak serbeste kararlatrlabilecei kabul edilmektedir148. svire hukukunda sorumluluk

sigortalarnda riziko kavram tartmalara yol amtr. svire Federal Mahkemesi,

sorumlulua yol aan davran ilkesini benimsemitir.

cc-Amerikan Hukuku

Amerikan Hukukunda talep esasna ve zarar esasna dayal polieler

uygulanmakta, hadise esasna dayal polielerde sigortacnn edim ykmllnn domas

iin zararn meydana gelmesi neden olan sebeplerin sigorta akdi yrrlkteyken meydana

gelmesi aranmaktadr149. Talep esasna dayal polielerde, sigortalya kar sigorta sresi

iinde bir talebin ileri srlmesi yeterli olup , tazimata sebep olan eylemin ne zaman vuku

bulduu nemli deildir150. Sigorta himaye sresi ierisinde sorumlulua neden olacak

davranlarda bulunulmusa, bu davranlara, istinaden sigorta ilikisinin bitiminden sonra

ileri srlen talepler uzatlmbildirim sresi klozunu havi polielerde ek prim yatrlmsa

gvenceden yararlanr151.

147nan, s.39.148nan, s.41.149enocak, s.103.150enocak, s.104.151enocak, s.105.


40/141

33

K N C B L M

AVUKATIN MESLEK SORUMLULUU

I-AVUKATLIK MESLE

Avukatlk, gerek ve tzel kiilere hukuki ihtilaflarda, dava almas, danmanlk

hizmeti salanmas, hukuki yardm gerektiren konularda hukuki bilgisi ve tecrbesiyle hizmet

salayan yarglamann nemli fonksiyonlarndan olan bir meslektir. Ortaya kan bir ihtilafta

konunun ilgililerine yapt bir szleme veya danmanlkla yardmc olabilecei gibi, bu

taraflardan birisine dava amak suretiyle tm yarglama safhalarnda hukuki bir hizmet

verebilir. Anayasa md.35/1 ile herkesin meru vasta ve yollardan faydalanmak suretiyle yarg

mercileri nnde davac veya daval olarak iddia ve savunma hakkna sahip olduu hkmdzenlenmitir. Ayrca gnmzde ok nemli bir kavram olan adil yarglanma hakk, ancak

bamsz ve zgr savunma imkanlar ile ortaya konulabilecektir.

Nitekim, Avukatlk Kanunu(AvK)152 md.2 ile meslein amacnn hukuki

mnasebetlerin dzenlenmesini, her trl hukuki mesele ve anlamazlklarn adalet ve

hakkaniyete uygun olarak zmlenmesini ve hukuk kurallarnn tam olarak uygulanmasn

her derecede yarg organlar, hakemler, resmi ve zel kii, kurul ve kurumlar gerekletirmek

olduu dzenlenmitir.

Yargtay bir kararnda153, AvK 1, 2, 34 ve 35. maddelerinin birlikte incelenmesiyle

avukatln, kamu hizmeti niteliinde bir serbest meslek olduu ve bu meslein amacnn,

avukatlarn hukuki bilgi ve tecrbelerini adalet hizmetine balama, taraflarn hukuki

ilikilerinden doan uyumazlklarn, hakka uygun olarak zmlenmesinde ve genel olarak

mahkemelerle dier resmi mercilerde yasalarn tam olarak uygulanmas konusunda yardmda

bulunmaktr. nk, avukat, szleme ile zerine ald iin yaplmasnda mvekkilinin emri

altnda olmad gibi mvekkilinin karlar ve yararlar peinde olmak da avukatnykmll deildir. Ksaca hukukun stn tutulmasnda yarg organlarna, hakemlere,

resmi ve zel kurumlara yardmc olmak ve dolaysyla mvekkilini bu dorultuda

yararlandrmak olduu ifade edilmitir.Avukatn temsil yetkisinin kayna, kural olarak

1521136 sayl 19.3.1969 tarihli kanun.153Yargtay 4.Hukuk Dairesi-E.1975/1160 K.1975/5782 ve 2.5.1975 tarihli karar(Kazanc Veritaban).


41/141

34

mvekkiliyle yapm olduu avukatlk szlemesi iken; yasal temsilcinin temsil yetkisinin

kayna yasa olmaktadr154. Avukatlk meslei gerekli artlar haiz olan ve baroya kaytl

kiilerce yrtlebilecei Av.K md.35 ile aka ifade edilmitir.

Av.K md. 1 ile avukatlk mesleinin kamu hizmeti ve serbest bir meslek olduu ifadeedilmitir.

Madd adan kamu hizmeti, giderilmesinde toplum yarar olan ve toplumsal bir

gereksinimi karlayan eylem ve giriimlerdir. Anayasann 47. maddesinde yer alan Kamu

hizmeti nitelii tayan zel teebbsler... devletletirilebilir. hkmndeki kamu hizmeti

deyiminin faaliyet anlamnda kullanld aktr. ekli adan kamu hizmeti ise, belli bir

usul, belli bir hukuki rejimi ifade etmektedir. Buna gre, bir faaliyetin kamu hizmeti

saylabilmesi iin kamu hizmetleri hukuk rejimine, yani kamusal ynetim usullerine tbitutulmu olmas gerekir. Zira, bugnn hukuk anlaynda, her insan faaliyet, nitelii ne

olursa olsun kamu hizmeti olmaya elverilidir; yeter ki, bata yasama organ olmak zere,

siyasal organlar, o faaliyeti kamu hizmeti olarak kabul etsinler155.

Kamu hizmeti ortaya kan ihtiyalara gre deiim ve eitlilik gsterebilecektir.

Kamu ile ilgili olmas dolaysyla bir kii tarafndan ihtiya duyulduunda bu hizmetin

alnmas salanmaldr. Kamu hizmetini, devletin salamas gibi bir zorunluluk olma halinde

artan ve deien ihtiyalarn da etkisiyle ktndan bu hizmet zel kiiler ve kurulularca dayerine getirilmektedir.

Avukatlk Kanununda da anayasal hak arama zgrlnn yaama geirilebilmesi

bakmndan avukatlk faaliyeti bir kamu hizmeti olarak deerlendirilmitir156.

Meslein arzettii nem dolaysyla gerek meslee kabul artlar gerek meslei

yrtrken uyulmas aranan kurallar, meslee balayabilmenin n koulu saylabilecek stajn

hangi koullarda ve nasl yrtlecei gerekse hak ve ykmllkleri kanunla dzenlenmitir.Dier taraftan avukatn mvekkiline hizmet verirken grme artlar, kendisinden hukuki

bilgi ve yardm talep eden kiilerle yaanacak hukuki srete nasl bir yol izlemesi gerektii

yani hak ve ykmllkleri de yer almtr. Dier taraftan avukatlk bir kamu hizmeti olduu

154zkan, M.:Avukatlk Hukuku, zmir 2006, s.2.155Tuncil V.: Kamu Hizmeti, http://www.turkhukuksitesi.com/makale_199.htm.156zkan, s.3.


42/141

35

iindir ki avukatlar mesleklerini yerine getirirken zen, doruluk iinde hareket etmeli,

unvannn gerektirdii sayg ve gvene uygun bir biimde davranmal ve meslek kurallarna

uymaldr(AvK md.34).Avukat bal bulunduu baronun gzetim ve denetiminde grevini

yerine getirir.

Kamu hizmeti nitelii avukatlk faaliyetine gereksinim duyan herkesin

yararlanabilmesini salamay amaladndan, adli yardm ve CMK.md.150, AvK md.176-

181, HUMK.md.456 ile dzenlenen zorunlu mdafilik kurumlar bu amalarla

dzenlenmitir157.

Avukatn kendisinden hukuki yardm talep eden i sahibi ile anlamas halinde

aralarnda hazrlanan szleme sonucunda bu kiiye kar ykmllklerini ortaya

kmaktadr. Yklenilen bu sorumluluklarn gereini yapmak, ile ilgili gerekli hukukiyardm konusuna gre yerine getirmek amacyla harekete gemek, sonulandrmak iin hzla,

aksaklk yaatmadan neticelendirmelidir.

Avukat, hukuk alanndaki problemleri zamannda grebilmek ve doru zebilmek ve

kararlar uygulayabilmek yetenei kazanmal, entelektel olabilmeli, insan ve toplumu

tanmal, meseleler zerine bizzat dnerek doru hkm verecek olgunlua

varabilmelidir158.

Serbest meslek nitelemesi, meslein zel nitelikli bir zgrlk iinde yrtlmesini

gerektirir ki Av.K md.1/I,II ile avukatn serbest meslek faaliyetindeki bamszln, gerek

karar verme gerek ekonomik bamszl ile gereklemektedir159. Avukatln serbest

meslek oluu, avukatn mvekkilinin serbest bireysel yararlarn savunabilmesi bunun iin

mcadele eden kii olarak grevini eksiksiz gerekletirebilmesinin de bir gereidir160.

157zkan, s.5.158Eybolu N.: Meslekler, Kiilik zellikleri ve Avukatlar ile Muhasebecilerin zelliklerine likin BirAratrma, stanbul 1993, s.73.159zkan, s.16.160zkan, s.17.


43/141

36

II-AVUKATLIK MESLEK SORUMLULUK SGORTASININ KONUSU

Hukuki meselelerin kark olmas nedeniyle kiiler kendileri bizzat bu meselelerle

baa kamayacaklar iin hukuku bir kimseden profesyonel yardm almak isterler161.

Avukat, ald hukuk eitimi, mesleine balamadan nce bilgilerinin somut olaylarda grme

frsat edindii staj eitimi ile meselelere kar hareket kabiliyeti kazanarak deerlendirmeyi

profesyonel olarak yapabilecektir.

Avukat ilevi bakmndan ncelikle taraflardan birinin menfaatlerini korumaya

vekillik etmektedir. Bir avukat tazminat tehdidi altnda kendisinden talep edilen tazminat

demek iin bir an nce ulalabilir kaynaklara erimek iin meslek ilevini yerine

getiremeyecektir162.Avukatlara ynelik meslek sorumluluk sigortasnn yaama

geirilmesinde, avukatlarla isahiplerinin karlkl menfaatleri bulunmaktadr163.

Avukatlk mesleinin adil yarglamann bir paras olan savunmay temsil etmesi,

kiilerin Anayasa tarafndan gvence altna alnan hak ve zgrlklerini kullanmada arac

olmas, meslein kamu hizmeti ynn n plana karmakta ve meslee toplum nezdinde

dier serbest meslek trlerinden farkllk yklemektedir164.

Meslek sorumluluk sigortas, korunmay talep eden avukatn meslek olarak denetimi

ve yeterlilii konularnda da bir disiplin salayabilecektir. Nitelii gerei ayn zamanda bir

kamu hizmeti olmas dolaysyla avukatlk mesleinde hukuki yardm talep eden kiiler

asndan da sigortann varl korunma ve gvence salayacaktr.

Avukatn hukuki sorumluluunu, temelde avukat ile isahibi arasndaki hukuki iliki

biimlendirmekte her eyden nce bu szlemesel ilikisinden doan borcuna aykr

davranmas durumunda sorumlu olmaktadr165. Kanun koyucu, taraflarn szleme ilikisi

ierisinde kendi iradesi ile belirledii sorumluluklarla yetinmemi, avukatn ykmllklerini

kanunlarla da belirlemitir.

161Eberhard E.: Avukat Sahibi likisinde Sigorta, Ankara Barosu Hukuk Kurultay,Ankara 2004, s.418.162Eberhard, s.418.163ehirali F., Avukat-sahibi likisinde Sigorta, Ankara Barosu Hukuk Kurultay,Ankara 2004, s.426.164ehirali, s.427.165Aday N.:Avukatlk Hukukunun Genel Esaslar, stanbul 1994, s.157.


44/141

37

Sigortac, rizikonun gereklemesi olaslna karn hakl taleplere kar demede

bulunmak ve sigorta ettireni haksz taleplere kar korumak ykmllklerini tamaktadr166.

Uygulamada avukatlarn meslee balarken sorumluluk sigortas yaptrma

zorunluluklar yoktur.

III-AVUKATIN HUKUKSORUMLULUU

1- Avukatlk Szlemesinden Kaynaklanan Sorumluluu

A-Szlemenin Varl

BK md 390 vd. maddelerinde dzenlenen vekalet szlemesi, vekilin szleme ile

ykmlendii ii ynetmeyi ya da hizmetin ifasn borland ve bu i grmenin kanun

hkmleriyle dzenlenen szlemelerden herhangi birinin konusuna girmedii buna karlk

crete hak kazanlan ve igrme borcu douran szlemedir167.Vekil ile mvekkil arasnda, i

grme borcunu konu edinen anlama sebebiyle, vekaletin bir szleme olduu sonucuna

varlmaktadr168. Vekalet szlemesinde taraflarn karlkl ve birbirlerine uygun iradelerini

aklamalar yani, vekalet verenin vekalet verdiini, vekilinde ii ald vekalete gre

yapacan belirtmeleri gerekmektedir169.

Avukatlk Kanunu md.163 de yaplan deiiklikten sonra avukat ve i sahibi

arasndaki iliki avukatlk szlemesi olarak nitelendirilmi ve bylece bu szlemenin BK

da dzenlenen szlemelerden farkl ayr bir tr szleme olduu vurgulanmtr170.

Avukatlk szlemesi, hukuki bir zme ihtiya duyan kimsenin zm arad

konuda belli bir cret karlnda avukattan hukuki hizmet ald karlkl iki tarafa bor

ykleyen szlemedir. Avukatlk Kanunu md.163171 ile de avukatlk szlemesinin belli bir

hukuki yardm karlnda alnan cretle kurulan taraflarn serbeste hazrladklar ifade

edilmitir. Avukatlk szlemeleri, bir avukatn mterisiyle yapt szlemeler olup byk

166ehirali, s.428.167Yavuz C.: Trk Borlar Hukuku zel Hkmler, stanbul 2007, s.566.168Yavuz, s.574.169Zevkliler A.:Borlar Hukuku zel Bor likileri, Ankara 2004, s.361.170ehirali, s.429.171Avukatlk szlemesi ifadesi, AvK 11. ksm bal altnda yer alan md. 163e, 4667sayl ve 2.5.2001 tarihlikanunla eklenmitir.


45/141

38

ounluuyla vekalet hkmlerine tabidir172.AvK md.163 de yaplan deiiklikten sonra

avukat ve isahibi arasndaki iliki avukatlk szlemesi olarak nitelendirilmive bylece bu

szlemenin BK.nda dzenlenen szlemelerden farkl ayr bir tr szleme olduu

vurgulanmtr

Avukatn, yanlhukuki grbildirme veya sadakat ve zen ykmllnn ihlali

gibi akdi ilikinin ihlali iddias neticesinde hukuki sorumluluu ortaya kmaktadr173.

Szleme, i sahibi olan mvekkil adna ya da aleyhine alabilecek bir dava da temsil iin

yaplabilecei gibi, bir gayrimenkul alp satm iin resmi ilemlerin yaplmas, vasiyetname

hazrlanmas, kira szlemesi, ariyet szlemesi gibi ilemler, mvekkilin iortakl kurmas

gibi anlamalarda grbildirmesi gibi bir ok konuda yaplabilecektir.

Szleme kapsamnda avukat tarafndan stlenilen iin yaplabilmesinin anlamrnein mutlaka bir davann sonucunun kesinlikle kazanlmas olmayacaktr. Zira, avukatn

ykmllkleri blmnde de incelenecei gibi avukat ikendisine geldiinde mvekkilini

aydnlatma, bilgilendirme ve iin baars hakknda bilgi vermek ykmllklerini de

tamaktadr.

Avukatn szlemesel ykmllklerine aykrlk nedeniyle, isahibini zarara uratan

davranlarnn her biri, sigorta hukuku asndan gvence altna alnan bir rizikoyu

oluturur174

.

Szleme ilikisi tazminat taleplerinin temelini tekil etmektedir ve taraflar arasndaki

szlemenin kurulmasyla szlemesel ilikiye dayal tazminat sorumluluu sz konusu

olur175.

Avukat yalnzca mvekkili ile arasndaki szleme kapsamnda baarl sonuca

ulamas iin zenli bir biimde aba sarf etmek ykmldr176. Vekaletin konusu,

mvekkilin vekalet szlemesi ile ulamak istedii sonu deil, bizzat bu sonuca ynelikgsterecei faaliyetlerdir.

172Yavuz, s.591.173enocak, s.331.174ehirali, s.430.175Aday, s.158.176Yalnduran T.:Vekalet Szlemesinde cret,Ankara 2007, s.40.


46/141

39

Avukatlk szlemesi kapsamnda arzu edilen bir sonucun gereklemesi iin ii

stlenen avukat sonu istenildii gibi gereklemedii iin sorumlu tutulamayacaktr ki bir

davann kazanlmasnda hakimin takdir hakk, mvekkil tarafndan bilinmeden imzalanan bir

belgenin kar tarafa davaya sunulmas, bu durumdan vekilin bilgisi olmamas gibi avukatn

dndaki faktrler neticesinde de sonu istenildii gibi elde edilememiolabilir.

B-Avukatn Szlemeye Dayanan Sorumluluunun Kayna

Sorumluluk, bir kiinin hukuk dzeni tarafndan genel hukuk kural ya da hukuki bir

ilikiden rnein szlemeden doan zel ykmllklerine uygun davranmasn

gerektirmektedir177. Sorumluluk sigortasnda balca amalarndan birisi, ncelikle zarar

greni ele almak ve onun urad zarar imkanlar lsnde gidermektir178. Szlemesel

sorumluluk kiilerin yararna ve ancak kendisine den bir ykmlln ihlali durumunuierir179. Sorumluluk taraflar arasnda kurulmu bulunan zel hukuki bir ilikinin ihlali

halinde ortaya kmaktadr.

Szlemeden doan sorumluluun artlar; borca aykr davran yani szlemenin

ihlali, zarar, ihlal ile zarar arasnda uygun illiyet ba ve kusurdur. Borca aykrlkta, borlu

edimini hi yerine getirmez ya da gerei gibi yerine getirmez. Szlemenin ihlal edilmesi

nedeniyle szlemenin dier tarafnda yer alan kiinin maddi veya manevi bir zarara uram

olmas gerekir180

. Borlar Kanununun 96. maddesinde yer alan sorumluluun domas iinkusur art ngrlmolmakla birlikte kusurun tanm yaplmdeildir181.Szlemede vekil

bor ilikisinden doan ykmllklerin ihmal edildiini bilir ya da bilmesi gerekirse,

kusurludur182. sahibi, avukat aleyhine at sorumluluk davasnda avukatn szlemesel ve

mesleki ykmllne aykr davran ile zarara uradn ispatlamakla kendisine den

ispat ykn yerine getirmiolur183.

Szlemeden kaynaklanan davalarn tmnde olduu gibi hukuki sorumluluun

sonucu olarak alacak tazminat davasnda avukatn szlemeye veya ykmllklerine aykrveya kusurlu saylan eylem veya ilemi ile ortaya kan zarar arasnda illiyet bann

177Eren, s.444.178Eren, s.464.179Deschenaux, s.3.180Eren, s.1016.181Eren, s.1017.182Tekinay, s.875.183Aday, s.166.


47/141

40

bulunmas zorunludur184. Szlemesel ykmllklerin ihlali, olaylarn akna, genel yaam

deneyimlerine gre gerekleen trden bir zarar meydana getirmeye elverili olmaldr185.

Uygun illiyet ban kantlama ykmll i sahibine aittir ve aksi kantlanmad srece

avukatn kendisine den ykmllkleri gerei gibi yerine getirdii kabul edilmelidir186.

TTK md.1278 gereince sigortac sigorta ettiren veya sigortadan faydalanan kimsenin

kastndan doan zararlar tazmine mecbur olmayacaktr. Dolaysyla akde aykrlkta kast

deil avukatn ihmali hareketi kusur olarak incelenmelidir.

hmal, borlunun szlemenin ihmalini istememekle birlikte bunu nlemek iin

kendisiyle ayn meslek evresinde bulunan kiilerden ayn artlar altnda gstermesi istenilen

dikkat ve zeni gstermemesi szlemesel ihmalini oluturur187. Avukat mesleini ifa ederken

vekalet grevinin kendisine ykledii igrme borcunu, gerekli tedbirleri alarak ifa etmelidir.Avukatn ihmali hareketi yapmama biiminde ortaya ktnda szgelimi amas gereken

davay hi veya zamannda amam olabilir. Bu durumda i sahibinin zarar ile ihmali

davranarasnda illiyet bann kurulmas iin, davann zamannda almolmas halinde i

sahibinin bu zarara uramayacak olmas gerekir188.

C-Avukatn Ykmllkleri

Avukatn mesleki ykmllkleri taraflar arasnda kararlatrlsn ya da

kararlatrlmasn, avukatlk szlemesinin ieriinde yer alr; dolaysyla bunlarn ihlali, dier

artlarnda varl halinde avukatn tazminat sorumluluunu gerektirir189.

a-Avukatn Aydnlatma Ykmll

Avukat, kendisinden hukuki yardm ve hizmet almak amacyla grme yapt

kimseyle szleme ilikisi kurulmadan nce konu hakkndaki hukuki grn, uzlama ile

zm bulup bulamayacan bildirmek, dava almas iin delil ve dayanaklarn

184Gner, s.559.185Gner, s.560.186Gner, s.561.187Eren, s.1018.188Aday, s.164.189Aday, s.1

avukatın yükümlülüğü

Documents