avrupa birliği maddi hukuku - ankara Üniversitesi açık ders...
TRANSCRIPT
İlke GÖÇMEN 1
Avrupa Birliği Maddi Hukuku
Avrupa Bütünleşmesi: Derinleşme ve Genişleme
-1. Ders-
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı
2012-2013 Güz Dönemi
Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN
İlke GÖÇMEN 2
Avrupa Bütünleşmesinin Gelişimi
• Ana konular– Avrupa bütünleşmesi, dinamik niteliktedir.
• AB– Amaçları– Politikaları– Kurumsal yapısı– Üye sayısıYönünden sürekli bir değişim göstermektedir.
– Derinleşme• Kurumsal yapıdaki değişimler• Yetki alanındaki artış
– Genişleme• Üye devlet sayısındaki artış
İlke GÖÇMEN 3
Bütünleşmenin Farklı Aşamaları
Parasal Birlik
Ortak Pazar + Tek para birimi
Ekonomik Birlik
Parasal Birlik + Merkezi bir otorite tarafından yürütülen tek parasal ve mali politika
Siyasi Birlik
Ekonomik Birlik + Merkezi bir otoritenin merkezi bir parlamentoya karşı sorumlu tutulması + ortak dış politika ve güvenlik politikası
Ortak Pazar
Gümrük Birliği + Kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı
Gümrük BirliğiSerbest Ticaret Alanı + Üçüncü ülkelere yönelik ortak dış ticaret politikası
Serbest Ticaret AlanıTaraf devletler arasında malların serbest dolaşımının sağlanması
(Üçüncü ülkeler ile kurulan ticari ilişkilerde özerklik)
İlke GÖÇMEN 4
Avrupa Bütünleşmesinin Yöntemi
• İki temel unsur – Rızaya dayalı bütünleşme
• Ortak hukuk ve hukukun üstünlüğü temeli
– Ortak ekonomik menfaatler çerçevesinde tedricen (git gide) bütünleşme
• Böylelikle Avrupa devletleri ve halklarının bir araya getirilmesi
İlke GÖÇMEN 5
Avrupa Bütünleşmesinin Yöntemi
• Üç bütünleşme türü– Ekonomik bütünleşme
• Ekonominin tek sektörü ile başlama• Karşılıklı bağımlılık yaratma • Karşılıklı menfaatler çerçevesinde ekonominin tüm
sektörlerine genişleme
– Hukuki bütünleşme• Hukuku araç olarak kullanma• Ortak bir hukuk düzeni yaratma• Böylelikle üye devletleri birbirine bağlama
İlke GÖÇMEN 6
Avrupa Bütünleşmesinin Yöntemi
– Uluslarüstü bütünleşme• Üye devletler
– uluslarüstü örgüt lehine yetki terki yapar.
• Uluslarüstü kurumlar– bu alanlarda kararlar alır.
• Bu kararlar– üye devlet hukukları karşısında öncelikli kabul edilir.
• Üye devletler– uyuşmazlıkları bu ortak ve özerk hukuk düzenine göre
çözer.
= “uluslarüstü hukuk düzeni”
İlke GÖÇMEN 7
Avrupa Bütünleşmesi: Kuruluşa Doğru
• I. Dünya Savaşı– 1914–1918– Hayatını kaybeden kişi sayısı
• Yaklaşık dokuz milyon
• Milletler Cemiyeti– 1919– Ulus devletlerin barış içinde bir arada
yaşamasına dayalı siyasi yapılanma girişimi– Başarılı olamamıştır.
İlke GÖÇMEN 8
Avrupa Bütünleşmesi: Kuruluşa Doğru
• II. Dünya Savaşı– 1939–1945
– Hayatını kaybeden kişi• Yaklaşık elli milyon ila yetmiş milyon arası
– Avrupa, savaş sonrasında tam anlamıyla harap olmuştur:
• altyapıların çoğu yok olmuş;
• ekonomik üretim sekteye uğramış;
• toplumsal yer değişiklikleri yaşanmıştır.
İlke GÖÇMEN 9
Avrupa Bütünleşmesi: Kuruluşa Doğru
• II. Dünya Savaşı sona erinceH– Avrupa bütünleşmesi hareketinin temeli için
uygun zemin oluşmuştur. • Milliyetçilik � güç kaybetmiştir.
• Avrupa federalizmi düşüncesi � güç kazanmıştır. – İtalya, Fransa ve Almanya (↑) vs. İngiltere ve İskandinav
ülkeleri (↓)
• Avrupa Federalistleri Birliği – 1946
İlke GÖÇMEN 10
Avrupa Bütünleşmesi: Kuruluşa Doğru
– Avrupa Kongresi – The Hague (Hollanda)• 1948
• Avrupa Federalistleri Birliği toplamıştır.– Amaç: Avrupa için federal bir anayasa oluşturmak
– Sonuç:
» Avrupa Konseyi kurulmuştur.
» Avrupa Konseyi, uluslarüstü değil; hükümetler arasınitelik taşır.
İlke GÖÇMEN 11
Avrupa Bütünleşmesi: Kuruluşa Doğru
• II. Dünya Savaşı sonrasıH– Soğuk savaş yılları
• Kapitalist Batı X Komünist Doğu• “Demir Perde”
– Avrupa’nın ortasından bölünmesi– 1945–1946
– ABD• Marshall Yardımı
– 1947– Yardımın dağıtımı ve kullanımına yönelik kararlar, tek bir elden
alınmalı.
• Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (AEİT) – 1948
İlke GÖÇMEN 12
Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğuna (AKÇT) Giden Yol
• Schumann planı– Mayıs 1950
– Kömür ve çelik sanayi üzerindeki yetki, ortak bir yapıya devredilecektir.
• AKÇT Antlaşması (Paris Antlaşması)– Fransa, Almanya, İtalya, Benelüks
– Nisan 1951 (imza)
– Temmuz 1952 (yürürlük)
İlke GÖÇMEN 13
AKÇT
• AKÇT– Ulusüstü yapı– Kurumlar
• Yüksek Otorite (� Komisyon)– Ana karar alıcı
• Bakanlar Konseyi– Tali karar alıcı
• Ortak Asamble (� Avrupa Parlamentosu)– Denetim (Siyasi)
• Adalet Divanı– Denetim (Hukuki)
İlke GÖÇMEN 14
Avrupa Savunma Topluluğu ve Avrupa Siyasi Topluluğu
• Savunma alanı– Brüksel Anlaşması
• 1948 (Fransa, İngiltere, Benelüks)
– NATO• 1949
• Avrupa Savunma Topluluğu (ASaT) (Plevenplanı)– Tıpkı AKÇT’deki mantık gibi, Fransız ve Alman
ordusunu bir araya toplamak
• Avrupa Siyasi Topluluğu (ASiT)– Ortak ordu, ortak dış politika ile desteklenecek
İlke GÖÇMEN 15
Avrupa Savunma Topluluğu ve Avrupa Siyasi Topluluğu
• ASaT– Mayıs 1952 (imza)– Fransa � onay vermemiştirH
• ASiT ile ilgili çabalar, sonuçsuz kalmıştır.
• Batı Avrupa Birliği – 1954– Brüksel Anlaşması tarafları + Almanya ve
İtalya– NATO ile organik bağ
İlke GÖÇMEN 16
Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğuna (AAET)
Doğru• Messina Konferansı
– 1955–1956 – Fransa
• Sektörel bütünleşme (nükleer enerji, ulaşım vs.)
– Almanya ve Hollanda• Ortak pazar kurma
– Belçika ve Lüksemburg• Sektörel bütünleşme + ortak pazar
– İtalya• Gelişmemiş (fakir) bölgeler ile ilgili fon istemi
• AET ve AAET Antlaşmaları– Mart 1957 (imza) – 1958 (yürürlük)
İlke GÖÇMEN 17
AET
• AET– Açık hedef � Ortak Pazar– Örtülü hedef � Siyasi Birlik
• Kurumlar– Komisyon
• Temsil edilen çıkar: Avrupa bütünleşmesi
• İşlev: – Yasama (başlatma)– Gözcü (Kurucu antlaşmalara uyum) – Uluslararası anlaşmalar (müzakere)
– Bakanlar Konseyi• Temsil edilen çıkar: Üye devletler• İşlev: Yasama (çıkarma)
– Kimi zaman, nitelikli oy çokluğu (belirli sayıdaki üye devlet) ile karar alır.
– Parlamenter Asamble • Temsil edilen çıkar:
Avrupa halkları• İşlev: Denetim (Siyasi)
ve Danışma – Ekonomik ve Sosyal
Komite• Temsil edilen çıkar:
Ekonomik ve sosyal kesim
• İşlev: Danışma – Adalet Divanı
• İşlev: Denetim (Hukuki)
İlke GÖÇMEN 18
AET: 1958 – 1987
• Bu dönem ile ilgili olarak yaşanan gelişmeler– Genişleme
– Diğer Gelişmeler• Uluslarüstü görüş (yaklaşım)
vs.
• hükümetler arası görüş (yaklaşım)
İlke GÖÇMEN 19
Genişleme• İngiltere
– 1960 • Avrupa Serbest Ticaret Birliği
– İngiltere, Norveç, İsveç, Avusturya, İsviçre, Danimarka, Portekiz
– 1961• AET’ye üyelik başvurusu
• Fransa (de Gaulle) – 1963 ve 1967
» Veto
– 1973• İngiltere, İrlanda ve Danimarka
– (Norveç � referandum � üyelik reddi)
• Tam üyelik
İlke GÖÇMEN 20
Genişleme
• Güney Genişlemesi– Yunanistan � 1981
– İspanya ve Portekiz � 1986
İlke GÖÇMEN 21
Diğer Gelişmeler
• Uluslarüstü görüş (yaklaşım) vs.
hükümetler arası görüş (yaklaşım)
• Boş Sandalye Krizi (Temmuz 1965)– Komisyon, Topluluğun bütçesi ile ilgili bir öneri
getirmiştir. • Topluluk, kendi kaynaklarına sahip olsunH
Parlamento, denetlesinH
– Fransa (de Gaulle), Bakanlar Konseyi toplantılarından çekilmiştir.
İlke GÖÇMEN 22
Diğer Gelişmeler
• Lüksemburg Uzlaşısı (1966)– Bütçe, üye devlet katkıları ile oluşmaya
devam edecekH
– Bir konu, nitelikli oy çokluğu ile karara bağlanacak iseH
• Bir üye devlet, hayati ulusal çıkar iddiası ile ilgili tasarıyı veto edebilecektirH
İlke GÖÇMEN 23
Diğer Gelişmeler
• Avrupa Siyasi İşbirliği – 1973
– Dış politika yönünden hükümetler arasıişbirliği (toplantılar)
• Avrupa Zirveleri (Hükümet ve Devlet Başkanları Konseyleri)– 1974
• Komitoloji
İlke GÖÇMEN 24
Diğer Gelişmeler• Gümrük Birliği (1968)• Avrupa Para Sistemi (1977)• Avrupa Parlamentosu
– Doğrudan genel seçimler (1979)
• Bütçe (öz kaynaklar)– 1. Bütçe Anlaşması (1970)– 2. Bütçe Anlaşması (1975)
• Avrupa Parlamentosu � bütçe onayı (Bakanlar Konseyi ile birlikte)• Sayıştay (1977) (mali denetim)
• Avrupa Toplulukları Adalet Divanı (ATAD)– Öncelik ve doğrudan etki ilkesi– Negatif bütünleşme– Yetki (geniş yorum)
İlke GÖÇMEN 25
Avrupa Tek Senedi’ne (ATS) Giden Yol
• Haziran 1984 -- Fontainebleau Avrupa Zirvesi– İngiltere
• Topluluk bütçesi ile ilgili ihtilaf giderilmiştir.
• Şubat 1985 -- Avrupa Zirvesi– Komisyon
• Tek pazarın tamamlanması için takvim hazırlasınH
• Komisyon– İç pazarın tamamlanmasına yönelik “Beyaz Kitap”
İlke GÖÇMEN 26
ATS’ye Giden Yol
• Haziran 1985 -- Milan Avrupa Zirvesi – Hükümetler Arası Konferans (HAK)
• Kurucu antlaşmaları değiştirmek üzereH
• ATS– İmza (1985)
– Yürürlük (1987)
İlke GÖÇMEN 27
ATS
• Kurumsal reformlar– Bakanlar Konseyi
• Nitelikli oy çokluğu (iç pazar ile ilgili pek çok alan)
– Avrupa Parlamentosu • İşbirliği usulü• Uygun bulma usulü
– Avrupa Zirvesi• Kurucu antlaşmada yer bulma
– Adalet Divanı• İlk Derece Mahkemesi (ile desteklenme)
İlke GÖÇMEN 28
ATS
• Politika alanındaki yenilikler – İç pazar (tamamlanma)
– Yeni politika alanları• sosyal politika
• çevre
• yapısal fonlar
• araştırma ve teknoloji politikası
• ekonomik ve sosyal uyum
– Avrupa Siyasi İşbirliği mekanizması
İlke GÖÇMEN 29
1990’lı Yıllar• Avrupa bütünleşmesinin geleceği
– Odak noktası
• Gelişmeler– İç pazar
• Büyük ölçüde tamamlanma
– Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri• Komünizmin etkisinden çıkma
– Doğu ve Batı Almanya • Birleşme
– Avrupa bütünleşmesine yönelik halk desteği • Azalma
İlke GÖÇMEN 30
Maastricht Antlaşması’na Giden Yol
• 1991– Parasal birlik ile ilgili HAK
– Siyasi birlik ile ilgili HAK• Ekonomik gelişim, siyasi bütünleşme ile
desteklenmeli görüşü
• Avrupa Birliği (“AB”) ya da MaastrichtAntlaşması– İmza (1992)
– Yürürlük (1993)
İlke GÖÇMEN 31
Maastricht Antlaşması
• Kurumsal reformlar– Avrupa Ekonomik Topluluğu � Avrupa Topluluğu – Sütunlu yapı
• Avrupa Toplulukları (uluslarüstü) • Ortak Dış Politika ve Güvenlik Politikası (“ODGP”) (hükümetler
arası)• Adalet ve İçişlerinde İşbirliği (“Aİİ”) (hükümetler arası)
– Avrupa Parlamentosu• Ortak karar usulü• Komisyonun atanması
– Bakanlar Konseyi • nitelikli oy çokluğu (daha çok alan)
– Bölgeler Komitesi, Avrupa Merkez Bankası ve Ombudsman – Katmanlı yetki ilkesi
İlke GÖÇMEN 32
Avrupa Birliği
Avrupa Toplulukları
Ortak DışPolitika ve Güvenlik Politikası
Adalet ve İçişlerinde İşbirliği
İlke GÖÇMEN 33
Maastricht Antlaşması
• Politika alanındaki yenilikler – Ekonomik ve parasal birlik hedefi
– Avrupa (Birlik) vatandaşlığı
– Temel haklar � kurucu antlaşma • Adalet Divanının içtihadının yansıtılması
– Yeni politika alanları• Eğitim
• Kültür
• Genel sağlık
• Tüketicinin korunması
• Trans-Avrupa ulaşımı
• Enerji ağları
İlke GÖÇMEN 34
Genişleme
• Genişleme– Avrupa Serbest Ticaret Alanı (“ASTA”) üyeleri
• İsveç (1995)
• Finlandiya (1995)
• Avusturya (1995)
• Norveç– Referandum ile ret
• İsviçre – Tam üyelik başvurusunun geri çekilmesi
İlke GÖÇMEN 35
1990’lı yıllar (ortaları)
• Ana tema– Esnek bütünleşme fikri
• Tek para birimi• Yeni genişleme süreci (12 aday)
• 1996 HAK– Genişleme odaklı
• Komisyon– “Gündem 2000” Raporu (1997)
• Amsterdam Antlaşması– İmza (1997)– Yürürlük (1999)
İlke GÖÇMEN 36
Amsterdam Antlaşması
• Kurumsal reformlar– Daha çok alan yönünden
• nitelikli oy çokluğu • ortak karar usulü
– Ulusal parlamentolar • AB kurumları ile diyalog kurma çabası
– Katmanlı yetki ve orantılılık ilkeleri ile ilgili Protokol– Güçlendirilmiş işbirliği – Yeniden madde numarası verme – Bakanlar Konseyi Genel Sekreteri
• ODGP’nin yürütülmesinden sorumlu Yüksek Temsilci
İlke GÖÇMEN 37
Amsterdam Antlaşması
• Politika alanındaki yenilikler– AB’nin temel değerleri
• “özgürlük, demokrasi, insan haklarına ve hukukun üstünlüğüne saygı”
• Üyelik haklarının askıya alınması mekanizması– AB’nin temel değerlerinin ağır ve sürekli ihlali hali
– Vize, iltica, göç ve hukuki konularda adli işbirliği • 3. sütundan birinci sütuna aktarma
– 3. sütun: “Cezai Konularda Polis ve Adli İşbirliği”
– istihdam politikalarının koordinasyonu – ODGP
• “yapıcı çekimserlik”• “hayati ulusal çıkar iddiası”
İlke GÖÇMEN 38
Avrupa Birliği
Avrupa Toplulukları
Ortak DışPolitika ve Güvenlik Politikası
Cezai Konularda Polis ve Adli
İşbirliği
İlke GÖÇMEN 39
Euro
• Euro – Ocak 1999
• pek çok üye devlette resmi para birimi– Avusturya --- Belçika --- Finlandiya
– Fransa --- Almanya --- İrlanda
– İtalya --- Lüksemburg --- Hollanda
– Portekiz --- İspanya
– Yunanistan -> Ocak 2001
– İngiltere, Danimarka, İsveç -> Euro yok
– 2002 • tedavüle sokulmuştur.
İlke GÖÇMEN 40
Genişleme
• Aralık 1999 ile birlikte– Müzakereler açılan aday devletler
• Çek Cumhuriyeti• Polonya• Macaristan• Slovenya• Estonya• Güney Kıbrıs Rum Kesimi• Bulgaristan• Romanya• Malta• Letonya• Litvanya• Slovakya
İlke GÖÇMEN 41
Reform İhtiyacı
• Genişleme (potansiyel 12 yeni üye devlet)– politika alanları ve kurumlar açısından reform ihtiyacı– Özellikle
• tarım ve yapısal fonlar • nitelikli oy çokluğu hesabı• bloke edici azınlığın boyutu • pek çok politika alanında oybirliğinden vazgeçilmesi• Komisyonun boyutu
• Şubat 2000 HAK– yıl boyu çalışmıştır.– Buna karşın, en çok tartışmalı konularda bir karara
varamamıştır.
İlke GÖÇMEN 42
Lizbon Stratejisi
• Mart 2000 Avrupa Zirvesi– Özel bir gündem ile toplanma
• istihdam, ekonomik reform ve sosyal uyum ile ilgili bir AB stratejisi (Lizbon stratejisi) belirlemekH
– Lizbon stratejisi • Amaç: AB’yi “dünyadaki en rekabetçi ve dinamik
bilgiye dayalı ekonomi” yapmak.
İlke GÖÇMEN 43
Nice Antlaşması• Nice Antlaşması
– İmza (2000)– Yürürlük (2003)
• Kurumsal yapı değişiklikleri– Komisyon (oluşum)– Avrupa Parlamentosu (sandalye sayısı)– Bakanlar Konseyi (nitelikli oy çokluğu hesabı) – Adalet Divanı (İlk Derece Mahkemesi + uzmanlık mahkemeleri) – Daha fazla alan
• Nitelikli oy çokluğu • Ortak karar usulü
• Nice Antlaşması– “Avrupa Birliğinin Geleceği” Deklarasyonu– Avrupa Anayasal Antlaşma ve Lizbon Antlaşmasına giden
sürecin başlatılması
İlke GÖÇMEN 44
Temel Haklar Şartı
• Aralık 2000 Nice Avrupa Zirvesi– AB Temel Haklar Şartı
• Haziran 1999 Avrupa Zirvesi – Konvansiyon
– Avrupa vatandaşlarının medeni, ekonomik, siyasi ve sosyal hakları
• Konsey, Komisyon ve Avrupa Parlamentosu Başkanları
– Aralık 2000 Avrupa Zirvesi – imza ve ilan
• İmza ve ilan– siyasi bir deklarasyon
İlke GÖÇMEN 45
Genişleme• 1 Mayıs 2004 --- Tam üyelik
– Çek Cumhuriyeti– Polonya– Macaristan– Slovenya– Estonya– Güney Kıbrıs Rum Kesimi– Malta– Letonya– Litvanya– Slovakya
• 2007 --- Tam üyelik– Bulgaristan – Romanya
• Toplam 27 üye devlet ve yaklaşık 500 milyon nüfus
İlke GÖÇMEN 46
Avrupa Anayasal Antlaşması
• Reform ihtiyacının nedenleri – Genişleme– AB’yi vatandaşlarına daha yakın hâle getirme– AB’nin uluslararası konularda tek bir ses ile
konuşmasını sağlama
• Aralık 2001 Avrupa Zirvesi– Konvansiyon
• Ulusal hükümet ve parlamento ile AB kurumlarının temsilcileri• Avrupa Anayasal Antlaşması
• 2003 HAK– Avrupa Anayasal Antlaşması � kimi değişiklikler
• Avrupa Anayasal Antlaşması– İmza (Ekim 2004)
İlke GÖÇMEN 47
Avrupa Anayasal Antlaşması
• Yürürlük (X)– Hollanda ve Fransa (referandum)
• sırasıyla %62 ve %55 hayır oy oranıyla red– AB tarihindeki en büyük krizlerden biri
• Haziran 2005 Avrupa Zirvesi– Düşünme dönemi
• AAA, kurtarılabilir mi? Kurtarılacak ise, nasıl olacak?
• Sonuç: – AAA, tartışmalı sembolik yönlerinden arındırılacakH
– Pratikte gerekli kurumsal reforma ilişkin yönleri kalacakH
İlke GÖÇMEN 48
Lizbon Antlaşması
• 2007 HAK
• Lizbon Antlaşması– İmza (2007)
– Yürürlük (2009)• İrlanda
– İlk referandum ile ret
– İkinci referandum ile kabul
İlke GÖÇMEN 49
Lizbon Antlaşması
• Yenilikler– Avrupa Topluluğu Antlaşması
• Yeni adı: Avrupa Birliğinin İşleyişi Hakkında Antlaşma
– Üç sütunlu yapı kalkmıştır. • ODGP (hâlâ oldukça hükümetler arası) • Cezai Konularda Polis ve Adli İşbirliği (uluslarüstü / geçici
hükümler)
– Avrupa (Birliği) Zirvesi • AB kurumu
– İki yeni üst düzey pozisyon • Avrupa (Birliği) Zirvesi Başkanı• Birlik Dış İşleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi
İlke GÖÇMEN 50
Lizbon Antlaşması
– Daha çok politika alanı• nitelikli oy çokluğu (2014 ile yenilenen sistem)• Olağan yasama usulü (eski ortak karar usulü)
– Avrupa Parlamentosu• Bütçe (artan yetkiler)
– AB Adalet Divanı• Yargı yetkisinde artış (adalet, özgürlük ve güvenlik alanı)
– AB Temel Haklar Şartı• Birincil hukuk (kurucu antlaşmalar ile eş seviye)
– Ulusal parlamentolar • Katmanlı yetki ilkesi ile uyumun denetimi (Erken uyarı
mekanizması)
– Yeni yetkiler ve yetki katalogu• Sivil savunma, turizm ve spor
İlke GÖÇMEN 51
Genişleme
• Tam üyelik– Hırvatistan
• 2005 – 2013
• Aday Devletler– Müzakereye
başlayanlar• Türkiye (2005)
• İzlanda (2010)
– Müzakereye başlamayanlar
• Makedonya (2005)
• Karadağ (2010)
• Sırbistan (2012)
• Potansiyel Adaylar– Arnavutluk
– Bosna-Hersek
– Kosova
İlke GÖÇMEN 52
Sonuç
• İç pazar ile ilgili olarak– Avrupa bütünleşmesinin ana aracı
• İç pazar– 1992 yılı ile birlikte büyük ölçüde tamamlanma
» Dinamik bir süreç
– Yeni hedefler • Ekonomik ve Parasal Birlik • Siyasi Birlik
– İç Pazar• (Hala) merkezi konum• 27 üye devlet ve 500 milyon nüfusH