AVRUPA BİRLİĞİ ‘NDE AVRUPA BİRLİĞİ ‘NDE

YEREL VE BÖLGESEL YÖNETİMLERYEREL VE BÖLGESEL YÖNETİMLER

Prof.Dr.Sedef AKGÜNGÖR

“ “Bölgelerin Avrupası” na Doğru Görüşler ve Eleştirel Perspektiften Gerçekliğe “

ASLAN TÜRK

İzmir 2009

Bir Makale Üzerine Bir Makale Üzerine DeğerlendirmeDeğerlendirme

Susana Borras-Alomar, Thomas Christiansen, Andres Rodriguez-Pose Susana Borras-Alomar, Thomas Christiansen, Andres Rodriguez-Pose (RPaP-1994)(RPaP-1994)

Özet :Özet :

““Bölgelerin Avrupası” na dair savaş sonrası Bölgelerin Avrupası” na dair savaş sonrası söylemler son beş yıl* boyunca yeni bir önem söylemler son beş yıl* boyunca yeni bir önem kazanmıştır. Makale, son yirmi yıl boyunca kazanmıştır. Makale, son yirmi yıl boyunca Avrupa Birliğinde politik ve ekonomik gelişmeler Avrupa Birliğinde politik ve ekonomik gelişmeler bağlamında, özellikle AB ‘nin karar alma bağlamında, özellikle AB ‘nin karar alma mekanizmasında bölgesel alanların katılımı, mekanizmasında bölgesel alanların katılımı, bölgeler arasında işbirliği ve bölgesel işbirliğini bölgeler arasında işbirliği ve bölgesel işbirliğini tartışmaktadır.tartışmaktadır.

Sonuç olarak; “Bölgelerin Avrupası” na doğru Sonuç olarak; “Bölgelerin Avrupası” na doğru çoğunlukla beklenen gidişin, gerçekte yaşanan çoğunlukla beklenen gidişin, gerçekte yaşanan gelişmelerle bağlantılı olduğu söylenemez.gelişmelerle bağlantılı olduğu söylenemez.

“ “ Bölgelerin Avrupası” terimi son yıllarda Bölgelerin Avrupası” terimi son yıllarda basmakalıp bir söz haline gelmiştir.basmakalıp bir söz haline gelmiştir.

Ulusaltı oluşumların çeşitli aktivitelerine Ulusaltı oluşumların çeşitli aktivitelerine ilişkin ulus içinde ve uluslar arası ilişkin ulus içinde ve uluslar arası ilişkilerinde rastgele kullanılmıştır. ilişkilerinde rastgele kullanılmıştır.

Gücün paylaşımına ilişkin bölgesel Gücün paylaşımına ilişkin bölgesel yaklaşımları savunan partiler seçmen oyu yaklaşımları savunan partiler seçmen oyu kaygısı ile kullanmıştır.kaygısı ile kullanmıştır.

- İskoçya, Katalan ve Bask bölgeleri- İskoçya, Katalan ve Bask bölgeleri

Giriş :Giriş :

Birlik kurumları arasında büyüme Birlik kurumları arasında büyüme konusundaki tartışmalarda bir araç konusundaki tartışmalarda bir araç olarak kullanılmıştır.olarak kullanılmıştır.

““Bölgelerin Avrupası” fikrinin altında Bölgelerin Avrupası” fikrinin altında yatan düşünce; ulus devletlerin yatan düşünce; ulus devletlerin politik, ekonomik, sosyal ve kültürel politik, ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda yarattığı zarara karşı, alanlarda yarattığı zarara karşı, ulusaltı oluşumların yavaş yavaş ulusaltı oluşumların yavaş yavaş kazandığı başroldür.kazandığı başroldür.

““Bölgelerin Avrupası” Fikrinin Bölgelerin Avrupası” Fikrinin Tarihsel Süreci: 2.Dünya Savaşı’nın Tarihsel Süreci: 2.Dünya Savaşı’nın

Kötü Sonuçlarından Sonra Kötü Sonuçlarından Sonra ÜtopyalarÜtopyalar Fikrin kendine özgü tarihsel ve Fikrin kendine özgü tarihsel ve

politik bir gelişim süreci vardır.politik bir gelişim süreci vardır. 1980’ lerin ikinci yarısından sonra 1980’ lerin ikinci yarısından sonra

Birliğin entegrasyon sürecindeki Birliğin entegrasyon sürecindeki yeni yönelimlerle iç içedir.yeni yönelimlerle iç içedir.

Leopold Kohr, Denis de Rougemont, Leopold Kohr, Denis de Rougemont, Guy Heraud gibi düşünürler çağdaş Guy Heraud gibi düşünürler çağdaş politik çerçeve üzerinde politik çerçeve üzerinde çalışmışlardır.çalışmışlardır.

1946 ‘da Federalist bir hareket başlamış, 1946 ‘da Federalist bir hareket başlamış, Kohr bu harekete kuşkuyla yaklaşmıştır.Kohr bu harekete kuşkuyla yaklaşmıştır.

Kohr, 1957 ‘de “Size Theory of Social Kohr, 1957 ‘de “Size Theory of Social Misery” adlı çalışmasında savaşın temel Misery” adlı çalışmasında savaşın temel nedenini tartışmış ve gücün devletler nedenini tartışmış ve gücün devletler üzerinde yoğunlaşması olduğu sonucuna üzerinde yoğunlaşması olduğu sonucuna ulaşmıştır.ulaşmıştır.

Yoğunlaşmış büyük gücün, yıkıcı etkisi Yoğunlaşmış büyük gücün, yıkıcı etkisi olacak çatışmalara potansiyel risk olacak çatışmalara potansiyel risk olduğunu söyler.olduğunu söyler.

““Küçük, güzel ve zararsızdır” görüşüyle Küçük, güzel ve zararsızdır” görüşüyle Avrupa politika tarihine kanıt sunmuştur.Avrupa politika tarihine kanıt sunmuştur.

Ulusların doğal birimlerine ayrılmasıyla Ulusların doğal birimlerine ayrılmasıyla barışın korunacağını söyler.barışın korunacağını söyler.

1980 ve 1990 ‘lı yıllarda yerinde 1980 ve 1990 ‘lı yıllarda yerinde yönetim, bölgesel ekonomik gelişim ve yönetim, bölgesel ekonomik gelişim ve bölgeler arası işbirliği hızla artmıştır.bölgeler arası işbirliği hızla artmıştır.

Bu gelişmeler Avrupa entegrasyonunun Bu gelişmeler Avrupa entegrasyonunun kuvvetlenmesine katkı sağlamıştır.kuvvetlenmesine katkı sağlamıştır.

Roma’dan Maastricht’e Avrupa Roma’dan Maastricht’e Avrupa Birliği’ndeBirliği’nde

Bölgeselleşme Bölgeselleşme Danimarka, İngiltere ve İrlanda’nın Danimarka, İngiltere ve İrlanda’nın

katılımıyla gerçekleşen 1.genişlemeye katılımıyla gerçekleşen 1.genişlemeye kadar bölgesel anlamda fazla bir kadar bölgesel anlamda fazla bir gelişme olmamıştır.gelişme olmamıştır.

1975 yılında Avrupa Bölgesel 1975 yılında Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu kuruldu.Kalkınma Fonu kuruldu.

Fon 1982 yılına kadar %32 ile %62 Fon 1982 yılına kadar %32 ile %62 oranları arasında büyüme göstermiştir.oranları arasında büyüme göstermiştir.

1986 ‘da imzalanan Avrupa Tek Senedi 1986 ‘da imzalanan Avrupa Tek Senedi ile bölgesel gelişimler hız kazanmıştır.ile bölgesel gelişimler hız kazanmıştır.

Taşımacılık, enerji, araştırma-Taşımacılık, enerji, araştırma-geliştirme, tarım, çevre ve endüstriyel geliştirme, tarım, çevre ve endüstriyel ilişkiler artmıştır.ilişkiler artmıştır.

Soğuk savaş sonrasında savunma Soğuk savaş sonrasında savunma endüstrisini sivil üretim endüstrisine endüstrisini sivil üretim endüstrisine dönüştürme çalışmaları vardır.dönüştürme çalışmaları vardır.

31 Aralık 1999 da kapatılan KONVER 31 Aralık 1999 da kapatılan KONVER programıyla 10 bölgesel proje programıyla 10 bölgesel proje desteklenmiştir.desteklenmiştir.

Avrupa Tek Senedi’nde iki önemli Avrupa Tek Senedi’nde iki önemli yaklaşımın vurgulandığı görülmektedir.yaklaşımın vurgulandığı görülmektedir.

Ekonomik ve Sosyal birleşme (130a); Birlik Ekonomik ve Sosyal birleşme (130a); Birlik aktivitelerinin tümünde gözetilmesi aktivitelerinin tümünde gözetilmesi gereken bir yaklaşımdır. Birliğin tek gereken bir yaklaşımdır. Birliğin tek bölgesel politika yürütmesi benimsenmiştir.bölgesel politika yürütmesi benimsenmiştir.

Birlik ilk defa bölgesel sorunlardan ve Birlik ilk defa bölgesel sorunlardan ve ulusal ticaret alanından uzaklaşmıştır. ulusal ticaret alanından uzaklaşmıştır. Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Tarım Garanti ve Sosyal Fonu, Avrupa Tarım Garanti ve Yardım Fonu’nun “Yardım Fonu” bölümü Yardım Fonu’nun “Yardım Fonu” bölümü birleştirilerek Yapısal Fonlar birleştirilerek Yapısal Fonlar oluşturulmuşturoluşturulmuştur. .

1991 yılında Maastricht Anlaşması ile 1991 yılında Maastricht Anlaşması ile Bölgeler Komitesi kurulmuştur.(Art198) Bölgeler Komitesi kurulmuştur.(Art198)

Komite temelde iki gerekçe üzerine Komite temelde iki gerekçe üzerine kurulmuştur.kurulmuştur.

Yasalarının yerel ve bölgesel düzeyde Yasalarının yerel ve bölgesel düzeyde uygulanması ve yerel düzeyde temsil uygulanması ve yerel düzeyde temsil hakkı verilerek hazırlanan yasalarda söz hakkı verilerek hazırlanan yasalarda söz hakkı tanımak.hakkı tanımak.

AB’nin ilerleme sürecinde vatandaşların AB’nin ilerleme sürecinde vatandaşların gelişmelerini yakından takip etmek ve AB gelişmelerini yakından takip etmek ve AB karar alma mekanizmaları merkezi ile karar alma mekanizmaları merkezi ile vatandaşlar arasındaki açığı vatandaşlar arasındaki açığı kapatmaktadır.kapatmaktadır.

Komitenin üç temel ilkesi bulunmaktadır.Komitenin üç temel ilkesi bulunmaktadır. Yetki ikamesi; kararların halka en yakın Yetki ikamesi; kararların halka en yakın

merciler tarafından alınmasıdır. Yerel ve merciler tarafından alınmasıdır. Yerel ve Bölgesel kurumların çözmesi gereken Bölgesel kurumların çözmesi gereken sorunlar üzerinde Birlik yaptırım sorunlar üzerinde Birlik yaptırım uygulayamaz.uygulayamaz.

Yakınlık; hükümetlerin her seviyede halka Yakınlık; hükümetlerin her seviyede halka yakın olması gerektiğini ve halkın yetki yakın olması gerektiğini ve halkın yetki dağılımlarından haberdar edilmesi dağılımlarından haberdar edilmesi gerektiğini belirtmektedir.gerektiğini belirtmektedir.

Ortaklık; karar alma sürecinde ulusal, yerel Ortaklık; karar alma sürecinde ulusal, yerel ve bölgesel hükümetlerin AB ile beraberve bölgesel hükümetlerin AB ile beraber

çalışması gerektiğini belirtmektedir.çalışması gerektiğini belirtmektedir.

Komitenin, genişleme kapsamındaki Komitenin, genişleme kapsamındaki aday ülkelerin yerel ve bölgesel aday ülkelerin yerel ve bölgesel yönetimlerini katılım süreci hakkında yönetimlerini katılım süreci hakkında bilgilendirme fonksiyonu vardır.bilgilendirme fonksiyonu vardır.

Maastricht Antlaşması, Komisyon ve Maastricht Antlaşması, Komisyon ve Konsey’in ekonomik ve sosyal uyum, Konsey’in ekonomik ve sosyal uyum, Avrupa ağları içeriğinde taşımacılık, Avrupa ağları içeriğinde taşımacılık, enerji ve telekomünikasyon, kamu enerji ve telekomünikasyon, kamu sağlığı, eğitim ve gençlik ve kültür sağlığı, eğitim ve gençlik ve kültür konularını içeren önergelerde konularını içeren önergelerde Komite’ye danışmasını zorunlu Komite’ye danışmasını zorunlu kılmıştır.kılmıştır.

Bölgelerarası işbirliğinin sayısı ve şekli son 10 Bölgelerarası işbirliğinin sayısı ve şekli son 10 yılda önemli bir değişim göstermiştir.yılda önemli bir değişim göstermiştir.

1980 ‘de imzalanan Sınırötesi İşbirliği 1980 ‘de imzalanan Sınırötesi İşbirliği Anlaşması yeni trendin başlangıç noktası Anlaşması yeni trendin başlangıç noktası olmuştur.olmuştur.

Bölgesel İşbirliğinde iki önemli nokta Bölgesel İşbirliğinde iki önemli nokta öngörülmüştür.öngörülmüştür.

Bölgesel ortaklığın ve işbirliği için yasal ve Bölgesel ortaklığın ve işbirliği için yasal ve politik düzenlemelerin yapılması.politik düzenlemelerin yapılması.

Bölgesel çıkarların kuvvetlendirilerek Avrupa Bölgesel çıkarların kuvvetlendirilerek Avrupa seviyesinde geliştirilmiş yeni bir hareket tarzı.seviyesinde geliştirilmiş yeni bir hareket tarzı.

Avrupa Entegrasyonu ve Avrupa Entegrasyonu ve Bölgelerarası İşbirliğindeki Bölgelerarası İşbirliğindeki

DeğişimDeğişim

1988 ‘de yapısal fonların yeniden 1988 ‘de yapısal fonların yeniden düzenlenmesiyle INTERREG düzenlenmesiyle INTERREG programı hayata geçmiştir.programı hayata geçmiştir.

INTERREG, devlet sınırlarının INTERREG, devlet sınırlarının bütünleşme sürecini engelleyen bütünleşme sürecini engelleyen ekonomik, idari, politik, kültürel ve ekonomik, idari, politik, kültürel ve psikolojik engellerini kaldırmaya psikolojik engellerini kaldırmaya yöneliktir.yöneliktir.

Komşu ülkelerin sınır bölgeleri arasında Komşu ülkelerin sınır bölgeleri arasında kurulacak sınır ötesi işbirlikleri ve kurulacak sınır ötesi işbirlikleri ve ülkeler arasında gerçekleştirilecek ülkeler arasında gerçekleştirilecek uluslararası ve bölgeler arası işbirlikleri uluslararası ve bölgeler arası işbirlikleri sayesinde, Birliğin içindesayesinde, Birliğin içinde

ekonomik ve sosyal uyumun ekonomik ve sosyal uyumun güçlendirilmesini amaçlanmıştır.güçlendirilmesini amaçlanmıştır.

1989 ‘da Deneyim Değişim 1989 ‘da Deneyim Değişim Programı(EEP) ile yerel ve bölgesel Programı(EEP) ile yerel ve bölgesel yönetimler arasında farklı sektörel yönetimler arasında farklı sektörel birikimlerin paylaşılması ile ekonomik birikimlerin paylaşılması ile ekonomik gelişmeye katkı sağlanmıştır.gelişmeye katkı sağlanmıştır.

Teknolojik ilerlemenin, ekonomik Teknolojik ilerlemenin, ekonomik ilişkilerin ve yönetsel gelişmelerin ilişkilerin ve yönetsel gelişmelerin etkisi ile Fordizmin seri üretim etkisi ile Fordizmin seri üretim modeli, ensek üretim modeline modeli, ensek üretim modeline doğru dönüşmektedir.doğru dönüşmektedir.

Bu dönüşüm yerel ve bölgesel Bu dönüşüm yerel ve bölgesel işbirliğinin artmasıyla ivme işbirliğinin artmasıyla ivme kazanmıştır.kazanmıştır.

Bölgelerin Ekonomik Avrupa’sına Bölgelerin Ekonomik Avrupa’sına DoğruDoğru

Michael Porter ‘ın “Ulusların Michael Porter ‘ın “Ulusların Karşılaştırmalı İlerlemesi” adlı Karşılaştırmalı İlerlemesi” adlı çalışmasında; uluslar arası sektörlerde çalışmasında; uluslar arası sektörlerde başarılı olan rakiplerin ulus içindeki başarılı olan rakiplerin ulus içindeki bölgelerde kümelendiğini söylemiştir.bölgelerde kümelendiğini söylemiştir.

Porter ‘a göre şehirler veya bölgeler Porter ‘a göre şehirler veya bölgeler rekabetçi endüstriler için yegane rekabetçi endüstriler için yegane “çevre” dir.“çevre” dir.

Teknolojik merkez olan bölgelere örnek Teknolojik merkez olan bölgelere örnek olarak; Silikon Vadisi (San Francisco-olarak; Silikon Vadisi (San Francisco-California) IntelCalifornia) Intel, , CiscoCisco, , GoogleGoogle, , HP,HP, MaxtorMaxtor, , AppleApple, , Applied Materials,Applied Materials, OracleOracle, , AtiAti, , Facebook şirketleri Facebook şirketleri bulunmaktadır.bulunmaktadır.

Yenilenmiş Zanaat Birlikleri; Üçüncü Yenilenmiş Zanaat Birlikleri; Üçüncü İtalyaİtalya

Finans merkezi; New York, Los Finans merkezi; New York, Los Angeles,Londra, Paris, Frankfurt.Angeles,Londra, Paris, Frankfurt.

1960 – 1990 dönemlerinde Birlik içindeki 1960 – 1990 dönemlerinde Birlik içindeki bölgesel hareketler iki farklı karakter bölgesel hareketler iki farklı karakter göstermiştir.göstermiştir.

1)1)1960-1970 dönemi : (Europe of the 1960-1970 dönemi : (Europe of the Nations) Fordist modelin zirve yaptığı Nations) Fordist modelin zirve yaptığı dönemdir. Dünya pazarına dönemdir. Dünya pazarına entegrasyonun çok sınırlı olduğu dönem.entegrasyonun çok sınırlı olduğu dönem.

2)2)1980-1990 dönemi: (Europe of the 1980-1990 dönemi: (Europe of the Regions) Regions)

Esnek üretim modelinin ortaya çıktığı Esnek üretim modelinin ortaya çıktığı dönemdir. Bölgesel olarak örgütlenmiş dönemdir. Bölgesel olarak örgütlenmiş ekonomik aktörlerin ortaya çıktığı ekonomik aktörlerin ortaya çıktığı dönemdir.dönemdir.

Ütopyacıların “Bölgelerin Avrupası” ile Ütopyacıların “Bölgelerin Avrupası” ile bekledikleri uyumlu ve barışçıl ortam, bekledikleri uyumlu ve barışçıl ortam, günümüzde ve gelecekteki muhtemel günümüzde ve gelecekteki muhtemel gelişmelerle pratik olarak gelişmelerle pratik olarak örtüşmemektedir.örtüşmemektedir.

Bölgelerin Avrupası, Avrupa yönetiminin Bölgelerin Avrupası, Avrupa yönetiminin ihtiyaçlarına tam olarak ulaşamamıştır. ihtiyaçlarına tam olarak ulaşamamıştır. Ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkilerin Ekonomik, sosyal ve kültürel ilişkilerin işleyen fonksiyonlarına karşın alternatif işleyen fonksiyonlarına karşın alternatif siyasi ve politik yönetim yaklaşımları siyasi ve politik yönetim yaklaşımları ortaya koyamamıştır.ortaya koyamamıştır.

SonuçSonuç

Batı Avrupa devletlerinin bir ulus-Batı Avrupa devletlerinin bir ulus-devlet olarak güçlü kalma tutumları devlet olarak güçlü kalma tutumları devam etmektedir. devam etmektedir.

Bu tutumları, siyasi ve politik dönüşüm Bu tutumları, siyasi ve politik dönüşüm için gösterdikleri direnci korumaktadır.için gösterdikleri direnci korumaktadır.

1990 ‘lar ulusalcılığın hatta ırkçılığın 1990 ‘lar ulusalcılığın hatta ırkçılığın habercisi olmuştur. Bu durum habercisi olmuştur. Bu durum bölgeselciliğin yapısal gelişimini bölgeselciliğin yapısal gelişimini yavaşlatmıştır.yavaşlatmıştır.

SonuçSonuç

GATT ‘ın 1995 ‘te WTO kuruluncaya GATT ‘ın 1995 ‘te WTO kuruluncaya kadar getirdiği zorluklar isteksizlik kadar getirdiği zorluklar isteksizlik yaratmıştır.yaratmıştır.

Birlik bütçesi üzerindeki doğal ve Birlik bütçesi üzerindeki doğal ve süregelen politik problemler bölgesel süregelen politik problemler bölgesel fonların çeşit ve yönleri üzerinde olumsuz fonların çeşit ve yönleri üzerinde olumsuz etki yaratmıştır.etki yaratmıştır.

Bölgesel değişimin düşük orandaki Bölgesel değişimin düşük orandaki gelişimine karşın, ulusal göstergelerin gelişimine karşın, ulusal göstergelerin egemenliği devam etmektedir.egemenliği devam etmektedir.

SonuçSonuç

Son 10 yılda tanık olduğumuz Son 10 yılda tanık olduğumuz yaşanan bölgesel gelişme süreci yaşanan bölgesel gelişme süreci “Bölgelerin Avrupası” değil “Bölgelerin Avrupası” değil “Bölgeler ile Avrupa” dır.“Bölgeler ile Avrupa” dır.

SonuçSonuç

Teşekkür EderimTeşekkür Ederim