avijarna klamidioza kod fazana (phasanius …Šatrović e. i sar.:avijarna klamidioza kod fazana...

Šatrović E. i sar.:Avijarna klamidioza kod fazana (Phasanius colchicus) u Bosni i Hercegovini

Veterinaria 59 (1-4), 29-36, Sarajevo 2010. 29

AVIJARNA KLAMIDIOZA KOD FAZANA (Phasanius colchicus) U

BOSNI I HERCEGOVINI

AVIAN CHLAMYDIOSIS IN PHEASANTS (Phasanius colchicus) IN

BOSNIA AND HERZEGOVINA

Šatrović E., Rešidbegović Emina, Hadţiomerović Z., Krkalić Lejla, Goletić

T., Kavazović Aida, Dţaja P., Vegara M.4

Abstract - Between 2007 and 2008, we carried out a non-selective research of

avian chlamydiosis in the wild and cultured pheasants. Of note is this was the first time

avian chlamydiosis was diagnosed in the pheasants in Bosnia and Herzegovina.

The samples were provided through the hunting associations during the

pheasants-hunting season, and from the pheasant farm in Orasje which is specialized in

breeding and releasing pheasants into their natural environment.

4 Dr. sc. Šatrović Edin DVM, docent, Katedra za sudsko i upravno veterinarstvo,

Veterinarski fakultet Univerziteta u Sarajevu, Bosna i Hercegovina ( [email protected] );

dr.sc. Rešidbegović Emina DVM, redovni profesor, Katedra za uzgoj, proizvodnju i zdravstvenu

zaštitu u peradarstvu, Veterinarski fakultet Sarajevo, dr.sc. Hadţiomerović Zijah DVM, redovni

profesor, Katedra za sudsko i upravno veterinarstvo, Veterinarski fakultet Sarajevo; Krkalić Lejla,

DVM, volonter na Katedri za sudsko i upravno veterinarstvo, Veterinarski fakultet Sarajevo; dr.sc.

Goletić Teufik, DVM, docent, Katedra za uzgoj, proizvodnju i zdravstvenu zaštitu u peradarstvu,

Veterinarski fakultet Sarajevo; dr. sc. Aida Kavazović, DVM, docent, Katedra za hranu i ishranu

domaćih ţivotinja, Veterinarski fakulteta Sarajevo, dr.sc. Petare Dţaja DVM, redovni profesor,

Zavod za upravno i sudsko veterinarstvo, Veterinarski fakultet Zagreb, Republika Hrvatska; dr.sc.

Vegara Mensur, vanredni profesor, Univerzitet nauka o ţivotu, Oslo, Norveška.

Šatrović Edin, DVM, PhD, Assistant Professor, Department of state and forensic

veterinary medicine; Veterinary Faculty Sarajevo, Bosnia and Herzegovina

([email protected]); Rešidbegović Emina, DVM, PhD, Professor, Department of poultry

breeding, production and health care, Veterinary faculty Sarajevo; Hadţiomerović Zijah, DVM,

PhD, Professor, Department of state and forensic veterinary medicine; Veterinary faculty Sarajevo;

Krkalić Lejla, DVM, volunteer at Department for state and forensic veterinary medicine;

Veterinary Faculty Sarajevo; Goletić Teufik, DVM, PhD, Asisstant Professor, Department of

poultry breeding, production and health care, Veterinary faculty Sarajevo; Aida Kavazović, DVM,

PhD, Assistant Professor, Department of Feed & Nutrition of Domestic Animals, Veterinary

Faculty Sarajevo; Dţaja Petar, DVM, PhD, Professor, Department of state and forensic veterinary

medicine; Veterinary faculty Zagreb, Croatia; Vegara Mensur, PhD, Professor, University of life

science, Oslo, Norway.


30

We examined a total of 19 samples of cloacal and oropharingeal swabs of the

breed pheasants and 27 wild pheasants by the following diagnostic methods:

bacteriological, ELISA test for the detection of antigen, EIA test, and rRT-PCR test.

To avoid false-positive results, we first did bacteriological examination followed

by testing cloacal samples by ELISA and EIA tests. Samples positive by ELISA and EIA

tests were then sent to the reference laboratory in the Friedrich Loeffler Institute in Jena

(Germany) for the rRT-PCR detection of Cp. psittaci.

Of the total of 46 cloacal swabs of the wild and breed pheasants examined by

ELISA (IDEIA) and EIA (CW) tests for the detection of antigens, eight (17.4%) tested

positive; breed pheasants 21.1% and wild pheasants 14.8%. Of the total of eight samples

of the wild pheasants that tested positive on ELISA (IDEI) and EIA tests, none was

positive by the rRT-PCR method.

The aim was to investigate the presence of avian chlamydiosis in pheasants in

Bosnia and Herzegovina.

Keys words: avian chlamydiosis, pheasants

Kratak sadrţaj - U periodu od poĉetka 2007. do kraja 2008. godine radili smo

neselektivno istraţivanje prisustva avijarne klamidioze kod divljih i uzgojnih fazana,

štoje prva dijagnostika avijarne klamidioze kod ove vrste ptica u BiH.

Materijal smo obezbijedili putem lovaĉkih udruţenja tokom sezone lova na ovu

vrstu ptica kao i iz fazanerije u Orašju, ĉija je svrha uzgoj i puštanje u prirodni ambijent.

Ukupno smo pretraţili 19 uzoraka kloakalnih i faringealnih briseva uzgojnih

fazana i 27 divljih fazana. Koristili smo sljedeće metode pretrage: bakteriološka pretraga

uzoraka, ELISA (IDEIA) test za dokaz antigena, EIA test, rRT-PCR metoda.

Da bi izbjegli laţno-pozitivne rezultate, prvo smo uradili bakteriološku pretragu,

a potom testirali kloakalne uzorke ELISA (IDEIA) i EIA testovima za dokaz antigena.

Pozitivne uzorke divljih fazana poslali smo u referentnu laboratoriju na Institut Friedrich

Lefler u Jeni (Njemĉka) na rRT-PCR postupak dokazivanja Cp. psittaci.

Od ukupno pretraţenih 46 kloakalnih uzoraka briseva divljih i uzgojnih fazana

ELISA (IDEIA) i EIA (CW) testovima za dokaz antigena osam (17,4%) bilo je pozitivno

i to uzgojnih fazana 21,1% i divljih fazana 14,8%. Od ukupno pretraţenih osam uzorka

divljih fazana koji su bili ELISA (IDEIA) i EIA testovima pozitivni, nije bilo pozitivnih

rRT-PCR metodom

Cilj rada je istraţiti prisustvo avijarne klamidioze kod fazana u Bosni i

Hercegovini.

Kljuĉne rijeĉi: avijarna klamidioza, fazani



Uvod

Avijarna klamidioza je veoma kontagiozno oboljenje koje uzrokuje bakterija

Chlamydophila psittaci (Cp. psittaci). Postoji više sinonima za ovo oboljenje: psitakoza,

ornitoza, klamidofiloza, papagajska groznica, te u starijoj literaturi: Bedsonia i

Myagawanella (3).

Kod ptica bolest se najĉešće javlja kao akutna, rjeĊe kao hroniĉna respiratorna ili

sistemska infekcija. Infekcija najĉešće nastaje aerogenim putem dovodeći do

respiratornih smetnji, a kliniĉki zdrave ţivotinje mogu izluĉivati uzroĉnika dugi niz

godina. Osim kod ptica, bolest je prisutna i kod sisara, gmizavaca i ljudi.

Ĉovjek se najĉešće zarazi bliskim kontaktom sa pticama, odnosno boraveći na

mjestima gdje je veća koncentracija ptica: javna mjesta, izloţbe, takmiĉenja i sliĉno.

Kod prirodnih infekcija ptica sa klamidijama, patogen ili njegova antitijela

dijagnosticirana su kod više od 460 vrsta ptica (5).

Bolest je prisutna širom svijeta. Prema najnovijim podacima iz 11 evropskih

zemalja, procenat seropozitivnih golubova kretao se u rasponu od 19,4% do 95,6%.

Infekcija ljudi klamidijama, koji su bili u kontaktu sa golubovima, zabiljeţena je u 43

sluĉaja, od ĉega 11 kod djece i šest sluĉajeva kod osoba sa imunodeficijencijom, što

potvrĊuje da su djeca i starije osobe najprijemĉivije na ovo oboljenje (6).

Tokom naših istraţivanja provedenih u toku 2003. i 2004. godine na prostoru

Bosne i Hercegovine, dokazali smo prisustvo specifiĉnih antitijela protiv Cp. psittaci kod

intenzivno drţane peradi i slobodnoţivućih golubova indirektnom imunofluorescencom u

31,2% sluĉajeva, dok iz kruga farmi ELISA (IDEIA) testom za dokaz antigena kod

28,6% sluĉajeva golubova (12).

Slabo virulentni sojevi klamidija izolirani su iz tkiva oboljelih fazana koji su

komercijalno uzgajani, ali podataka o većim epizootijama kod ove vrste ptica nema (7).

Serološke pretrage, kako divljih, tako i uzgojnih fazana u SAD-u (Illinois),

ukazuju da su incidence infekcije klamidijama veoma rijetke (7). MeĊutim, postoje

izvještaji da su ljudi oboljeli od psitakoze nakon kontakta sa fazanima (11). Ĉini se da i

divlji i domaći fazani mogu povremeno biti inficirani (seropozitivni) uzroĉnikom

klamidijalne infekcije putem ekskreta drugih klamidijalnih domaćina, meĊutim, faktori

koji dovode do akutne klamidioze kod ove vrste ptica nisu poznati (4). Morbiditet i

mortalitet moţe biti veoma visok, posebno kod mlaĊih ptica (2).

Rupanner i sar. (9) testirali su populaciju divljih ptica i ustanovili kod 96%

sluĉajeva prisustvo antitijela. Od ukupnog broja ispitanih ptica, došli su do zakljuĉka da

su fazani znatni biloški vektori za klamidije te da su zaraţeni avirulentnim sojem ili da su

pak prirodno otporni na Cp. psittaci.

Istraţivanja avijarne klamidioze kod fazana omogućit će kompleksnije

sagledavanje ovog oboljenja na prostorima Bosne i Hercegovine, a s ciljem poduzimanja

sveobuhvatnijih preventivnih mjera radi zaštite zdravlja komercijalne peradi, kao i

zdravlja drugih vrsta ţivotinja i ljudi.


32

Cilj rada je da istraţimo prisustvo avijarne klamidioze kod fazana u Bosni i

Hercegovini, obzirom da ne postoje epizootiološki podaci o ovom oboljenju kod ove

vrste ptica.

Materijal i metode

Istraţivanja avijarne klamidioze kod fazana u Bosni i Hercegovini raĊena su u

periodu 2007. i 2008. godine i to na podruĉju Posavine, sjeverne i centralne Bosne.

Materijal je obezbijeĊen uz pomoć lovaĉkih društava tokom sezone lova, kao i uzimanje

uzoraka iz fazanerije u Orašju. Ukupno smo pretraţili 19 kloakalnih i faringealnih

uzoraka kod uzgojnih i 27 kod divljih fazana.

Svi uzeti uzorci kloakalnih i faringealnih briseva uronjeni su u saharozno-

fosfatni pufer (2SP) i pohranjeni na -20 °C do pretrage.

Uzorci su najprije podvrgnuti bakteriološkoj pretrazi na uzroĉnike iz roda

Salmonella spp. i Streptococcus spp., uobiĉajenim bakteriološkim postupcima, a radi

izbjegavanja unakrsne reakcije, obzirom da klamidijalni LPS antigen dijeli neke epitope

sa drugim gram-negativnim bakterijama koji mogu izazvati unakrsnu reakciju

rezultirajući u velikom broju laţno-pozitivnih rezultata (15).

Od dijagnostiĉkih postupaka koristili smo testove za dokaz antigena – EIA i

ELISA kao i molekularno-biološke pretrage – rRT-PCR.

Clearview (Clearview Chlamydia test, Unipath Limited, England) je

komercijalni test, namijenjen za direktno dokazivanje C. trachomatis kod ljudi.

Upotrebljiv je i za direktni dokaz LPS antigena klamidija kod ptica (13). Test smo

koristili kao brzi, osjetljivi, orijentacioni i specifiĉni dijagnostiĉki postupak za dokaz LPS

antigena klamidija u uzorcima kloakalnih briseva ptica.

Koristili smo komercijalni ELISA-IDEIATM PCE Chlamydia komplet

proizvoĊaĉa DAKO Ltd., United Kingdom. Ovaj test se takoĊer koristi za otkrivanje

antigena kod humanih infekcija. Obzirom da je namijenjen za otkrivanje LPS antigena,

podesan je za otkrivanje svih vrsta klamidija, pa se test moţe koristiti i kod ptica, mada

mu ponekad nedostaje senzitivnost (1).

Iz kloakalnih briseva ptica, kod kojih smo ustanovili prisustvo klamidija ELISA

i EIA metodom, izolirali smo genomsku DNK. Za ovaj postupak koristili smo QIAamp®

DNA Mini Kit (Qiagen). Postupak je izveden prema uputstvu proizvoĊaĉa.

Detekcija Cp. psittaci rRT-PCR metodom izvršena je u OIE Reference

Laboratory for Chlamydioses, Friedrich – Loeffler – Institut (Federal Research Institute

for Animal Health, Jena, Germany), a u okviru SEE-ERA.NET Project (16).

Ova laboratorijska tehnika zasnovana je na PCR reakciji koja se koristi za

amplifikaciju i istovremenu kvantifikaciju ciljne DNK molekule. Ovom metodom se

istovremeno omogućava kako detekcija tako i kvantifikacija specifiĉne DNK sekvence u

uzorku.Naĉin izvoĊenja rRT-PCR postupka opisan je od strane Pantcheva i sar. (8).



Rezultati

Bakteriološkom pretragom 46 kloakalnih i faringealnih uzoraka briseva divljih i

uzgojnih fazana nije utvrĊeno prisustvo uzroĉnika iz roda Salmonella spp. i

Streptococcus spp.

Od ukupno pretraţenih 46 kloakalnih uzoraka briseva divljih i uzgojnih fazana

ELISA (IDEIA) i EIA (CW) testovima za dokaz antigena osam (17,4%) bilo je pozitivno

i to uzgojnih fazana 21,1% (graf. 1) i divljih fazana 14,8% (graf. 2)

0

5

10

15

20

broj

pretraženih

pozitivni negativni

uzgojni fazani

uzgojni fazani

Grafikon 1. Broj pretraţenih i broj pozitivnih uzgojnih fazana ELISA i EIA testovima.

Graph 1. Number of tested and positive breed pheasants on EIA and ELISA tests

0

5

10

15

20

25

30

broj

pretraženih

pozitivni negativni

divlji fazani

divlji fazani

Grafikon 2. Broj pretraţenih i broj pozitivnih divljih fazana ELISA i EIA testovima

Graph 2. Number of tested and positive wild pheasants on ELISA and EIA


34

Od ukupno pretraţenih osam uzorka divljih fazana koji su bili ELISA (IDEIA) i

EIA testovima pozitivni, nije bilo pozitivnih rRT-PCR metodom.

Diskusija

Poseban znaĉaj u lancu prenošenja avijarne klamidioze imaju divlje ptice.

Poznato je da se izolirani uzroĉnici ovog oboljenja ne smatraju patogenim za domaćina,

ali mogu biti visokopatogeni za druge vrste ptica, ţivotinja, ali i ljudi. Uzroĉnik kod

divljih ptica izaziva trajne infekcije sa periodiĉnim emisijama uzroĉnika u spoljnu

sredinu, ĉime se omogućava širenje istog i na druge vrste ţivotinja i ljude.

Istraţivanje avijarne klamidioze kod uzgojnih i divljih fazana u Bosni i

Hercegovini predstavlja nastavak istraţivanja avijarne klamidioze kako bi se upotpunila

epizootiološka slika ovog oboljenja i istakao njegov zoonotski znaĉaj, ĉime bi imali

realnu i nauĉno utvrĊenu sliku oboljenja u našoj zemlji.

Istraţivanja smo provodili u onim podruĉjima Bosne i Hercegovine gdje je

prisutna ova vrsta ptica, a to su prije svega podruĉja sa izraţenim lovnim aktivnostima,

kao i u fazaneriji ĉija je svrha uzgoj ptica radi naseljavanja lovnih terena. Ovim

odabirom, cilj nam je bio da dobijemo realnu sliku oboljenja kod ove vrste ptica.

Divlji i domaći fazani mogu povremeno biti inficirani (seropozitivni)

uzroĉnikom klamidijalne infekcije putem ekskreta drugih klamidijalnih domaćina (4).

Testiranjem divljih populacija ptica ustanovljeno je kod 96% sluĉajeva prisustvo

antitjela protiv Cp. psittaci, te se došlo do zakljuĉka da su fazani znaĉajni biološki vektori

za klamidije kao i da su zaraţeni avirulentnim sojem ili da su pak prirodno otporni na Cp.

psittaci (9).

Enzimsko-imunološkim, brzim EIA (CW) testom i ELISA (IDEIA) od ukupno

pretraţenih 46 kloakalnih briseva divljih i uzgojnih fazana, bilo je osam (17,4%)

pozitivno.

Ovakvim dijagnostiĉkim postupcima za dokazivanje antigena iz roda

Chlamydophila (ELISA i CW testovima) koji se koriste za dokaz LPS klamidijalnog

antigena i njihova podudarnost u rezultatima nesumnjivo ukazuje na prisustvo

klamidijalnog uzroĉnika u ispitivanim uzorcima kloakalnih briseva. Uzimajući u obzir da

je LPS antigen zajedniĉki za sve vrste klamidija, ovim testovima nije moguće

determinisati o kojoj vrsti klamidija se radi.

Real-time PCR je dokazana, efikasna dijagnostiĉka tehnika za brzu, specifiĉnu i

senzitivnu dijagnozu klamidijalnih infekcija (10).

Senzitivnost i specifiĉnost ove metode direktno su ovisne o proceduri pripreme

uzorka, ekstrakciji DNK i njenog eventualnog transporta, te korištenog PCR testa (14).

U našem sluĉaju nismo imali pozitivnih nalaza ovom dijagnostiĉkom metodom,

a što objašnjavamo mogućim greškama tokom transporta uzoraka do referentne

laboratorije u Jeni (Njemĉka).



Zakljuĉci

Na osnovu rezultata istraţivanja dokazali smo prisustvo patogena Cp. psittaci

kod divljih i uzgojnih fazana (Phasanius colchicus).

Dijagnostiĉkim metodama ELISA i EIA za dokaz antigena iz roda

Chlamydiophila, rezultati su identiĉni, odnosno uzorci koji su bili pozitivni EIA

testom potvrdili smo i ELISA-om.

Molekularnom metodom rRT-PCR nismo dokazali prisustvo patogena Cp.

psittaci kod divljih i uzgojnih fazana.

Na osnovu rezultata istraţivanja, neminovno se izvodi zakljuĉak da fazani

predstavljaju potencijalni izvor klamidijalnih infekcija kako za druge ţivotinje

tako i za ljude.

Jedini model u prevenciji pojave klamidioze kod ljudi, kada su u pitanju

divlje/lovne ptice, jeste edukacija ljubitelja lova o avijarnoj klamidiozi kao

veoma opasnoj zoonozi, kao i stalni nadzor nad divljim/lovnim pticama.

Kada su u pitanju divlje ptice i ptice koje su prisutne u urbanim sredinama,

neophodan je redovni monitoring svake godine s ciljem praćenja epizootiološke

situacije i poduzimanja mjera s ciljem sprjeĉavanja širenja infekcije na druge

vrste ţivotinja, komercijalnu perad i posebno na ljude

LITERATURA

1. Arizmendi F, Grimes JE. Comparison of the Gimenez staining method and

antigen detection ELISA with culture for detecting chlamydiae in birds. Journal

of Diagnostic Investigation. 1995; 7:400-401.

2. Erbeck DH, Nunn SA. Chlamydiosis in penraised Bobwhite quail (Colinus

virginianus) and Chukar partridge (Alectoris chukar) with high mortality. Avian

Diseases. 1999; 43:798-803.

3. Eugster AK. Chlamydiosis.In: Handbook series in zoonoses. Boca Raton: crc

Press. 1980; vol. 2: 357-431.

4. Grimes JE, Wyrck PB.. Chlamydiosis (ornithosis). In: Disease in Poultry. Nine

edition. Iowa State Univer Press, Ames, Iowa, USA. 1991; 311-326.

5. Kaleta EF, Taday MA. Avian host range of Chlamydiophila spp. based on

isolation, antigen detection and serology. Avian Pathol. 2003; 32(5), 435-462.

6. Magnino S, Haag-Wackernagel D, Geigenfeind I, Helmecke S, Dovĉ A,

Prukner-Radovĉić E, Rešidbegović E, Ilieski V, Laroucau K, Donati M,

Martinov S, Kaleta EF. Chlamydial infections in feral pigeons in Europe.

Review of data and focus on public heakth implications. Vet. Microbiol. 2008;

doi:10,1016/j.vetmic.2008.09.045. Article in press.


36

7. Meyer KF. Ornithosis. In H.E. Biester and L.H. Shwarte (eds.). Diseases of

Poultry, 5th ed. Iowa State University Press: Ames, IA. 1965; 675-770.

8. Pantchev A, Sting R, Bauerfeind R, Tyczka J, Sache K. New real-time PCR test

for species-specific detection of Chlamydophila psittaci and Chlamydophila

abortus from tissue samples. The Veterinary Journal. 2008;

doi:10.1016/j.tvjl.2008.02.025.

9. Rupanner R, Behymer DE, Delong WJ et al. Enzyme immunoassay of

chlamydia in birds. Avian Dis. 1984; 28: 608-15.

10. Sache K, Longbottom D et all. Recent progress in research on animal

chlamydioses – A summary of COST Action 855 (2003-2008). Proceeding of

the 6th Meeting of the European Society for Chlamydia Research. 2008.

11. Strauss J. Microbiologic and epidemiologic aspects of duck ornithosis in

Czechoslovakia. Am J Ophtalmol. 1967; 63:1246-1259.

12. Šatrović E. Prouĉavanje pristva i raširenosti klamidioze kod komercijalne peradi

i golubova (Columba livia domestica). Magistarski rad. Sarajevo: Veterinarski

fakultet. 2006.

13. Vazquez-Cisneros C.; Wilsmore, A. J.; Bollo, E. Experimental infections of

pregnant sows with ovine Chlamydia psittaci strains. Veterinary Microbiology.

1994; 42: 4, 383-387.

14. ---: OIE. Manual of Diagnostic Tests and Vaccines for Terrestrial Animals. OIE

2004.

15. ---: OIE. Compendium of Measures to Control Chlamydiophila psittaci Infection

Among Humans (Psittacosis) and Pet Birds (Avian Chlamydiosis), 2008.

16. ---: SEE-ERA.NET Pilot Joint Call – Ref. No. 06-10000031/10035.

Uredništvo rukopis primilo 23.09.2010.

avijarna klamidioza kod fazana (phasanius …Šatrović e. i sar.:avijarna klamidioza kod fazana...

Documents