avicenna - risalat al-iksir

8/18/2019 AVICENNA - Risalat Al-Iksir

1/28

Cilt X 1951 55

TURKIYAT MECMUASI

IST ANBUL ÜNiVERSiTESi TÜRK YAT ENSTiTÜSÜTARAFINDAN ÇIKARILIR

Müessis:

Ord Prof Dr M Fuad Köprülü

Müdür

Prof M Cavid Baysun

İ S T A N B U LOSMAN YALÇIN MATBAASJ

9 5 3


2/28

İ B NS İ N A ,RISALAT A L - İ K S i R

A l ı m e dA t e ş

R İ S A L AT A L - İ K S l RVEYA R İ S A L AFl AMR MAS TÜR

lslam ş a r k ı ny e t i ş t i r d i ğ ive ş ö h r e t ibütün alemi t u t m u şolan ş a hsiyetlerin b a ş ı n d a ,ş ü p h e s i z ,lbn Sina a d ıile t a n ı n a nAbu AH I:Iusaynb. cAbdallah lbn Sina ( 3 7 0 - 428/980-1037 gelir. _O daha çocuklu-ğ u n d a nb a ş l a y a r a k ,bir taraftan dini ve nakli bilgileri,d i ğ e rtaraftanfelsefi ve akli bilgileriö ğ r e n d i .O zamanlar insan z e k a s ı n ı ne r i ş e b i ld i ğ ive üzerinde d ü ş ü n d ü ğ übütün bilgi s a h a l a r ı n d aç a l ı ş t ı .21 y a ş ı ndan itibaren, f ı k ı h ,aruz, Iiigat, riyaziye, hey et,m a n t ı kfelsefe, musiki,t ı b , ahlak v.s. m e v z u l a r ı n d aç e ş i t l ive büyük eserler y a z d ı•Bunlar a r a s ı n d a ,c a l t ı nve g ü m ü şelde etmek için, bir maden cev-herinden hususiyetlerini k a l d ı r ı p ,ona b a ş k abir cevherin hususiyetle-rini vermek ve birinin hususiyetinid i ğ e r i n eeklemek ilmi:. diye tarife t t i ğ i2 elkimya ilede u ğ r a ş t ı ğ ıh a k k ı n d ahal tercümesinden bahsedenkaynaklarda, hiç bir bilgi yoktur. Bununla beraber, busahada biriçok küçük olup, ·bir mecmua içindeb a s ı l m ı şolan 3 iki risalesi v a r d ı rki, burada b u n l a r ı nhenüz b a s ı l m a m ı şolan b ü y ü ğ ü n d e nRisiilat i

amr mastur (veya Risiilat İ i l-kl.myö., veya Risiilat ila /-Sahil., veyaRisiilat al-iksl.r) a d ı n ıt a ş ı y a nbüyük risaleden bahsedilecek ve metniverilecektir. Bugün elimizde oldukça çoky a z m a s ıbulunan bu risale,

Ş i m d ieserlerinin tam bir listesi Anawati, Bibligographie avicennienne. Mu al·lafiit /bn Sina, Kahire, 1950 a d l ıeserde t o p l s n m ı şbulunuyor. Burada, biraz m ü n a k a ş a s ı z .da olsa, gösterilen eserlerin s a y ı s ı276 o l d u ğ u n d a nonun eser yazmak s a h a s ı n d a k iç a l ı ş ·m a l a r ı n ı nne kadar verimli o l d u ğ uk e n d i l i ğ i n d e nmeydana ç ı k m a k t a d ı r .B u n l a r ı nkeyfi·yetçe de çok k ı y m e t l io l d u ğ u n uilave etmek herhalde· lüzumsuzdur.

2İ b n

Slnii., al·Risiila fi aifsiim al ulüm al· alfllga,isc

raaii il fil · ~ i k m a

va• ı - t a b l l g i i t ,Kahire, 1326 içinde, s. 111. Elkimya ilminin mahiyeti, meydana ç ı k m a s ıvemuhtasar bir tarihi için bk. A. Adnan A d ı - v a r ,Tarih boguncd ilim ve din, latanbnl,1944, c. I, a. 71 v.d.

S Haydarabad, 1352 ve k r ş l .C. Brockelmann, Geachichte der ar:abiachen Littera·tur, Supplement, c. 1 a. 823, nr. 97. .


3/28

28 Ahmed ~ t e ş

bir kaç defa latinceye tercüme e d i l m i ş4 o l d u ğ ugibi, bir y a z ı m ı z d ag ö s t e r i l d i ğ iveçhile, iki defa da farsçaya tercüme e d i l m i ş t i r5 •

Risiilat al-iksir k ı s abir g i r i şk ı s m ı n d a nsonra, dokuz f a s l ıihtivaeder. i r i şk ı s m ı n agöre, Al;m 1-ljasan Sahi b. M u } ı a m m a dal-Sahil ile İ b nSina a r a s ı n d ay u k a r ı d akaydedilen manada a n l a ş ı l a nelkimya üzerinde,bir m ü n a k a ş ao l m u ş ;al-SahH, kendisinden bu husustaki d ü ş ü n c e l e r i n iy a z m a s ı n ıi s t e m i şo da bu risaleyi kaleme a l m ı ş t ı r .İ b n Sina ilk f a s ı l -da meseleyi umumi olarak ele a l ı y o rve bunun m a n t ı k ie s a s l a r ı n ıtesbit ediyor: Böyle bir netice elde etmek için eriyen cisimlere k a r ı ş a ns a r ıveya beyaz bir boyaya ihtiyaç o l d u ğ u n ugösterdikten sonra, böylebir b o y a n ı ne v s a f ıve n a s ı lelde e d i l e b i l e c e ğ i n ia r a ş t ı r ı y o r .

Bu eserin hemen a ş a ğ ı d ag ö r ü l e c e ğ iüzere, lbn Sina ya ait olma·d ı ğ ıkanaatinde olan büyük ilim tarihçisi J Ruska, bunun Jatinceyetercümelerinden biri olan De nima h a k k ı n d aş ö y l ediyordu : .Bu ifade, arapça a s l ı n ı nen eski yazmalara istinad eden ilk n e ş r i n i ndaha çok yerinde o l a c a ğ ı n ıda gösterebilir. Eserin İ b n Sina ya ait o l d u ğ uhemen a ş c t ğ ı d ag ö r ü l e c e ğ iüzere,tesbit edilirse, böyle bir n e ş i rdaha çok yerinde görülecektir, s a n ı r ı m .

RISALAT Fi AMR MASTUR VEYA RISALAT A L - İ K S İ Rİ B NS İ N ANIN MiDiR? 7

Bu risale, son zamanlara kadar, y a l ı n ı zlatinceye. y a p ı l m ı şmuhteliftercümeleri ile bilinmekte idi. Bilhassa lstanbuldaki arapça a s ı lyazmal a r ıbulunmadan önce, bunun hakikaten lbn Sina ya ait olup o l m a d ı ğ ımeselesi oldukça çok m ü n a k a ş ae d i l m i ş t i8• Nihayet, arapça a s l ıbulun-

4 B u n l a r ı nbelli b a ş l ı l a r ış u n l a r d ı r:a) Epi•tola ad Regem Hasen de re recta • . a z m a l a r ıiçin bk. D.W. Singer, Cata·

logue s. 116, nr. 126; b a s m a s ıTheatrum Chemicum c. iV, 1659, s. 868 v.dd.; b) -ber bvali Abincine de nima in orte Alchimiae. Y a z m a l a r ıiçin bk. M Berthelot, LaChimie au Mogen Age c. I; s. 298 v.dd.; D.W. Singer, Catalazue nr. 123; c) rti• url·ferae quam Chemiam vocant ve bunun a y n ıolan Tractatulu• de Tinctura m e t a l l a r u n ı(j. Ruaka, l•i• c. XXI (1934), ı 20, 28 v ~ 48 den naklen).

Bk. ilahiyat Fakiilte•i M e c m u a • ıa a y ı4 (1952),8 Bk. l • i ı c. XXI, a. 51.7 Bu k ı s ı m22 / lll / 1952 de Batdad da lbn S İ n in ı nbininci dotum y ı l ı n ıKutla-

ma Töreninde o k u n m u şolan teblitin, kelimelere ait çok cüz .i d e t i ı i k l e r l emetnini ihti-va eder.

8 Bk. K. Cbr. Scbmider, Ge•chichte der Alchemie Halle, 1882, ı . 97; M. Bertbelot,mes. •er. c. 1 a. 298 v.dd.


4/28

İ b ı ı Sina, Risalat al·iksir 9

duktan sonra, J. Ruska, sis de, 1934 te, n e ş r e d i l e nuzun bir makalesinde, bu meseleyi bütün t e f e r r u a t ıile yeniden ele a l d ı0 ve bu risalenin lbn Sina ya ait o l m a d ı ğ ı n ı ,kendi kanaatince, isbAt etti. Bugün,A. Mieli nin « Berli-nli m e s l e k d a ş ı m ı z(j. Ruska) bir e l k i m y a c ılbnSina efsanesini, kat i olarak, y ı k t ı .O r t a ç a ğ ı no ı a isnat e t t i ğ ieserlerg y r ımevsük y a z ı l a r d a nb ş k bir ş e y d e ğ i l d i r >1o demesine b a k ı l ı r s a ,onun v a r d ı ğ ıneticeler a r t ı kbir mütearife gibi kabul e d i l m i ş t i r .

]. Ruska, y u k r ı dkaydedilen neticeye eseri dahili ve harici tenkide tabi tutarak, v a r m ı ş t ı rki, istinat e t t i ğ ibelli b a ş l ıdeliller ş u n l a r d ı r:

1 lbn Sina e l k i m y a n ı ni m k a n ı n a i n a n m ı y o r d u .Onun bu husustaki kanaatlerini d e ğ i ş t i r d i ğ i n igösteren bir delil de yoktur. O haldeo, bu sahada· bir eser y z m ı şolamaz 12 ;

2. Eserde bir Ş a y i )Abu l-I:Iasan al-Sahli a d ı geçmektedir. lbnSina, böyle bir eser y a z m ı şo l s a y d ı ,onu meçhul bir ş a h s ad e ğ i l ,saray ı n d y a ş a d ı ğ ıbir hükümdara ithaf ederdi 13 ;

3. Eserde lbn Sina n ı n muhiti ile a l a k a l ıhiç bir k a y ı tyoktur.Orada geçen yer a d l a r ıislam aleminin garbine aittir. Binaenaleyheser lbn Sfoa n ı n olamaz. J Ruska, biraz daha ileri giderek, eserinMagrip te y a z ı l d ı ğ ı n ıve bir i s p a n y a l ıt a r a f ı n d a nUi.tince'ye tercümee d i l m i şo l d u ğ u n usöyler u.

J. R u s k a n ı nbu fikirleri, ilk b a k ı ş t a ,çok makul ve kat i gibigörünmekle beraber, yeniden bir tetkike tabi t u t u l m a l ı d ı r .Burada ilkönce, daha kat i neti e l ere götüren harici deliller ele a l ı n a c a k t ı r .

ı . Ş r kmüelliflerir.in eserlerini ekseriya bir hükümdara takdimettikleri d o ğ r u d u r .Bununla beraber bazan vezirlere. ş e y h l e r e .birş e h r i nileri gelenlerine veya d o s t l a r ı n atakdim ettikleri de vakidir. Nitekim bizzat lbn Sina böyle y a p m ı ş t ı r :Kitab a l - l f a ş i lva ' l - m a f ı ş i i lile Kitab ol-Barr va 'l· ~ m i fakih Abü Bakr al· Bar i ye, Risiilat al' / ı fı talebesi Abü Abdallah a l - M a ş ü m Iye, al-lfikmat al-'AruZiga yiAbu 1-I:Iasan al.CAr üH ye ithaf e t m i ş t i15• Risii'ot al-iksir e gelince,bu risile Abu l · l ~ a s a nal·Sahli ye takdim e d i l m i ş t i r .Yazma nüshalarda

9 Dl• A l c l ı • m l •Je• A t ı i c • n n a a .l•i•, e. XXI (1984), U-51.10 La Selence arabe, Leiden, 1939,. s. 104 : c ... Notre eollegue de Bertin detruit

delinitivement. ft. - J e ı e m ı l e .d ' u t · ı . l b l \ .S h ı i i :a l e h i ~ ~ t e .Les ouvrages que lui attribua lemoyen age latln ne sont que des e ~ r i t sapoerypbes•. .

l Mes. malc., •· 14 v.dd.

12 Mez: malcs ~

17.13 Mez. mak , s. 20.14 Mez. mak , s 2q v.d. V f ı 50-51.15 İ b n Abi u, lybi a, 'Uyiin al anbô fi ( a b ı ı f i i tal afibbö', Kahire, 1299, e. il, r ı .

18 v d.; Osman Ergin, /bn Sina b i b l i g o g r a f g a ı ı ,•· 25, nr. 117 ve d i ğ e rkaynaklar.


5/28

A l ı m e dA t e ş

bu isim biraz daha tesrih olunuyor ve Abu 'l-J:lasan Sahi b. M u l ; ı a m m a dal-Sahli ismini görüyoruz. Ben bu isme herhangi bir kaynakta tesadüf etmedim. Bununlaberaber bu ş a h s ı nkim o l d u ğ u n utesbit etmekgüç de ildir: lbn Sina n ı n Hvarizm de Abu 'I-I:Iusayn A J : ı m a db. MuJ : ı a m m a dal-Sahil a d l ıbir vezir t a r a f ı n d a nhimaye ve, bu vezir v a s ıt a s ıile, o r a n ı nh ü k ü m d a r ıAll b. Ma'mün a takdim e d i l d i ğ i n ibiliyoruz 16 • lbn Sina n ı n eserleri a r a s ı n d aKitii.b Tadii.ruk anva' ~ a t a al·tadbl.r ile Risii.lat ~ i g i mal-arz vasat al-sama' y ı ona ithaf e t t i ğ imalümdur. Bu vezir Arap e d e b i y a t ı n ı nt a n ı n m ı ş ş a h s i y e t l e r i n d e nbiridir.Yalf.üt un v e r d i ğ iizahata göre 17 , •O Hvarizm 'in büyüklerindeadir. Ailesireis ve vezirler y e t i ş t i r m i şbir ailedir .. A I - Ş a a l i b Idedi: O vezir o ğ l uvezirdir .. ilim ve edebiyatta çok muvaffak o l m u ş t u r .404 senesindeH ~ a r i z mden ç ı k ı p ,B a ğ d a da geldi ve, ş e r r i n d e nk o r k d u ğ uiçin, Hvar i r z m - ş a hAbu '1-'Abbas Ma'mun'unv e z i r l i ğ i n iterk etti. 418 senesinde Samerra da öldü>. Bu vezir ve edip Al]mad b. M u J : ı a m ı n a dal-Sahliile Risii.lat al· iksl.r 'in takdim e d i l d i ğ iSahi b. M u J : ı a m m a dal-Sahli,baba a d l a r ıve nisbetleri bir o l d u ğ u n d a n ,k a r d e ş t i r l e r .Bu aile alimleri himaye ile m e ş h u ro l d u ğ u n d a n ,lbn Sina n ı n onlardan biri a d ı n abir kitap y a z m a s ıgayet tabiidir. Binaenaleyh eserin meçhul birş a h s aithaf e d i l d i ğ iiçin l b ~Sina ;ya ait o l m a y a c a ğ ıfikri asla kabul edilemez.

· 2. Eserde geçen yer a d l a r ı n agelince, ] Ruska, maalesef bir usulh a t a s ıyaparak, arapça a s ı l n ü s h a l a r ıd e ğ i l ,latince tercümelerini tetkike t m i ş t i r .Halbuki eserin a s l ı n d ayaluz Fargana ş e h r i n i na d ı geçer 18•E ğ e rb ı ı ;eserin y a z ı l d ~ ğ ıyer h a k k ı n d abir delil t e ş k i lederse, onunİ s l a maleminin g a r b ı n d ad e ğ i l ,ş a f k ı n d ay a z ı l d ı ğ l .göstermelidir. Bundan da, tabii olarak, ş u netice ç ı k a rki, ese rde geçen yer a d l a r ı n d a nonun İ b n S l r ı aya ait o l m a y a c a ğ ıne.ticesi ç ı k a r ı l a m a z . ·

3. İ b nSina n ı n ,elkimya a l e y h t a r ıo l d u ğ u;çin, böylebir eser a z m ı ş

o l a m ı y a c a ğ ıi d d i a s ı n agelince,· burada delil o l m a m a s ı n ar a ğ m e n ,İ b nSina n ı nevvela elkimyaya i n a n d ı ğ ı ,s o İ ı r . ;inkar e t t i ğ id ü ş ü n ü l e b i l i r dFakat burada buna .Q,acet y o k h ı r .B a ş k abir y a z ı d ag ö s t e r m i ş o l d u ğ umuz gibi, lbn Sina e l k i m y a n ı ng a y r ımümkün o l d u ğ u n us ö y l e m i şveya

16 Ni,iml·i Arüzi· i S a m a r ~ a n d l ,Çahiir m a ~ . P l e ,n ş r•. M. M. ~ · a : ı : v i i l i ,s. 76, 241;al Cavzacinl, Tiirl J lbn S İ n i i(veya S a r g u z a ş t ) ,Üniversite Kütüphanesi AY 14ö8, var.~ 2 b; 'Uyun., c. il, s. 4 ve 18.

17 Y i i ~ ü t ,Ma'cam al udabii, (veya l r ı i i da/.arib), Kahire, ss, c. V, s. 81-43:j ':'J.A . iJ r:, . . . _._;,, .:•.' _.._;, ~ ' •• ı . . : ı ı... \;

...• . . ı ' i n~ . ; ; . ~ .--=:-_ r i . . ı ' . r 1

. ı . , . ; . . ı ı ; .• . . ı ' . i ' J·, · ' ~ . . ; ı • ı L • ı . hc ~ . . ı ';= - ; r i ) . ı ; .. : ı ı ö . ? - w ı r ' r . " ı ~~ ı , - ~ , ,r}-''. • ı l • L ı ' 'öJ.t . : ; ı . t:; u ı . : ı ; ~ .:.\..J ı •J; . : ı IS_,;. iJr\.. . . ıl : a ) ı~ ·

18 İ s t a n b u lÜniversitesi Kütüphanesi, nr. AY4,:H, var. t4 h:. . . . ; _ J l . : ; i ı ,>r , ı . 1 1 . ı .. . ı : i _ .. . . : ı . ;f ' ,


6/28

İ b nSina, Risalat al-iksir 81

isbat e t m i şd e ğ i l d i r19 • Daha mühimi de Risalat al iksir e l k i m y a n ı ni m k a n ı n ıgöstermez. lbn Sina n ı n a l - Ş i f a )a d l ı eserinde «kimya esb a b ı n ı nidda ettikleri ş e y egelince, bilmek l a z ı m d ı rki, nevileri hakikibir ş e k i l d ed e ğ i ş t i r m e ko n l a r ı nellerinde d e ğ i l d i r ;fakat güzel benzerler yapmak, k ı r m ı z ı y ıg ü m ü ş eçok benzeyen beyaz bir boya ile boyamak, onu altuna çok benzeyen s a r ıbir boya ile boyamak ellerindedir>d e d i ğ i n ibiliyoruz 20• Burada da, biraz evvel k ı s a c ag ö s t e r i l d i ğ iüzere,İ b n Sina a y n ıfikri müdafaa etmektedir 21 • Yani Risalat al·iks1.r decelkimya mümkündür> veya « d e ğ i l d i r >diye bir hüküm verilmiyor,a l - Ş i f i ida i m k a n ıkabul edilen taklitçilikte k u l l a n ı l a nmaddenin evsaf ı , mahiyeti ve n a s ı lelde e d i l e c e ğ ia n l a t ı l ı y o r .Binaenaleyh bu iki esera r a s ı n d afikir t e z a d ıb u l u n m a s ıd o l a y ı s i l eikincisinin gayri mevsuko l a c a ğ ıi d d i a s ıhiç bir esasa d a y a n m a m a k t a d ı r

Risalat al iksir in İ b n Sica ya ait o l m a d ı ğ ı n ıı r ö s t e r m e kiçin or·taya a t ı l a ndeliller, böylece reddedildiktem sonra, onun lbn Sina yaait o l d u ğ u n ugösteren deliller a r a ş t ı r ı l a b i l i r :

1. Hal tercümesi k a y n a k l a r ı n d aeser İ b n Sina ya ait olarak gösterilmektedir;

2. Bütün yazmalarda eser· a l n ı zlbn Sina n ı n olarak görülmektedir. Bmilar a r a s ı n d a ,Üniversite Kjitüphanesindeki AY 4755 y a z m a s ı

h. 588, AY 4724 y a z m a s ıh. 699 tarihini t a ş ı m a k t a d ı r ;3. Eser, a d ı n ab a ş k akaynaklarda tesadüf edilmeyen, fakat bir

zamanlar İ b n Sina y ı himaye e t m i şbir aileye mensup olan bir ş a h s aithaf e d i l m i ş t i r .~ r sahte o l s a y d ı ,bunQn ya çok m e ş h u rveya tamamiyle meçhul bir ş a h s aithaf e d i l m i şo l m a s ıdaha tabii olurdu;

4. Eserin üslubu İ b ns n · ın ı nal·/}iniin ·al Ş i f a ve b a ş k atnev-.suk eserlerinde görülen üslub Un · a y n ı d ı r ;

5. Eserin lbn Sina ya ait o l m a d ı . t ı n ıgösteren hiçbir delil yoktur.

Bunlardan bu eserin lbn Sina ya ait o l d u ğ ua ç ı k ç ameydana ç ı k •m a k t a d ı r

E S E R İ NYAZMA NÜSHALARIVE. N E Ş R İ NESASLARIRisalat al·iks1.r in pek çok yazma n ü s h a l a r ıv a r d ı r .Bunlar, istinsah

tarihi s ı r a s ı n agöre, ş u n l a r d ı r :Üniversite kütüphanesi AY 4755 (588 h.),AY 472.t 699 h. ) , Ahmed 1584 ( IX., XV. a s ı r ) ,Hamid 1 t ı 4 8( VJII./XIV. a s ı r ) ,Hamid. 1 1448 ( IX./XV.a s ı r ) ,Ahmed IH 3417 (IX./XV.

19 /bn Sinii. ve elkimga ilahiyat Fakültesi M e c m u a s ı ,S a y ı4 (1952).2J Bk. E J. Ho:myard ve D. C. lLrndeville, Avicennae de c o n g e l ı : t i o n ed con·

glutatione l a p i d : ı mbeing sections o f the K.tab ol·Shifii. Paris, 1927, s. Sl v.d.~ ı Bk. burada metin, s. 83. .


7/28

82 Ahmed A t e ş

a s ı r ) , Nuruosmaniye 4894 ( X./XVI. a s ı r ) ,Ahmed IIl 34 3 ( X./XVI.a s ı r . ) ,Üniversite KütüphanesiAY 6117 ( X./XVI. a s ı r ) ,AY 1458 (1206h.)22• Bundan b a ş k aa y n ırisalenin Hindistanda, Asafiye veRampurkütüphanelerinde olmak üzere iki n ü s h a s ımevcuttur.

Görülüyor ki, eserin tenkitli birn e ş r i n iyapmak için, elimizde kafis a y ı d ave k ı y m e t t eyazma nüsha b u l u n m a k t a d ı rBundan d o l a y ıHin-distan daki nüshalaramüracaat etmek i h t i y a c ıd u y u l m a d ı ğ ıgihi, buradaverilen tenkitli n e ş i riçin, nüshalar a r a s ı n d abir seçme yapmak l a z ı mgeldi. Çünkü nüshalar tetkik edilince, a n l a ş ı l ı y o rki, Üniversite Kütüp-hanesi AY 4 ı n ü s h a s ımüstesna, d i ğ e r l e r i n i nhepsi a y n ıhususiyetlerit a ş ı m a k t ave, çok muhtemel olarak, bir tek nüshadan gelmektedir.Bunun için· bu zümreden en eski nüsha olan Üniversite KütüphanesiAY 4724 n ü s h a s ıesas a l ı n d ıve, istinsah y a n l ı ş l ı k l a r ıdüzeltilmek ga-yesi ile, Ahmed 447 n ü s h a s ıile mukabele edildi. Üniversite Kü-tüphanesi AY 4755 n ü s h a s ı n agelince, bu nüsha, d i ğ e rbütün nüshalaranazaran, çok eski o l d u ğ uhalde, bir çok hususlarda münferit k a l d ı ğ ı n -dan, esas l ı n m a s ımümkün o l m a d ı .Ancak belki bir tek v a s ı t a ,ile d o ğ r u ·dan d o ğ r u y aİ b nSina n ı nmüsveddelerinden istinsah e d i l m i şo l d u ğ uiçinihmal c d i l ı p e s ihiç bir suretle a i ~o l a m a z d ı .Bundan d o l a y ımetin, a ş t a nsonuna kadar, bu nüsha ile de· mukabele edildi ve nüsha f a r k l a r ı n ı n

hepsi h a ş i y e l e r d egösterildi. Netice olarak, bu tenkitli n e ş i riçin, yal-n ı z ş u nüshalardan istifade edilmesi kafi g ö r ü l m ü ş t ü r : ·Y = Üniversite KütüphanesiAY 4755 ( i s t i n s a h ı88 h.),O = Üniversite KütüphanesiAY 4724 ( i s t i n s a h ı699 h ),A = Ahmed 3477 i s t i n s a h ıIX./XV. a s ı r ) .Buraya kadar verilen izahattan a n l a ş ı l a c a ğ ıvlchile bu n ü s h l a r ı n

mütekabil vaziyetleri ş u ş e c e r eile ifade edilebilir :Archetype

/ ' z1 / / . _ '

Y Ü A(ve d i ğ e rnushalar)

Gerek bu tenkitli metinin h a z ı r l a n m a s ı n d a ,gerekse nüsha fark-l a r ı n ı nseçilmesi ve k a y d ı n d a ,bu gibi n e ş i r l e r d eumumiyetle k u l l a n ı l -makta olan usullere s a d ı kk a l ı n m ı ş t ı r .

22 B u n l a r ı nmdassal tavsillni iç n bk. ilahiyat Fakültesi e c m u a s ı ,S a y ı4 (1952).


8/28


9/28


10/28


11/28


12/28


13/28


14/28


15/28


16/28


17/28


18/28


19/28


20/28


21/28


22/28


23/28


24/28


25/28


26/28


27/28


28/28

avicenna - risalat al-iksir

Documents