Automation “แยงงาน” หรอ“สรางงาน”

ฝายเศรษฐกจมหภาค สายนโยบายการเงนธนาคารแหงประเทศไทย

ดร. จตเกษม พรประพนธ

เอกสารการบรรยาย อางองจากบทความภายใตโครงการศกษาดานโครงสรางเศรษฐกจไทย สายนโยบายเงนAutomation in Thailand & Effects on Labor Market

https://www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AAA/Industrial_robots.pdf

1

ภาพรวมการใชหนยนตของโลก

2 3 4 5 6

การใชหนยนตในภาคอตสาหกรรมของประเทศไทย

ผลกระทบตอแรงงานไทย

ความเสยงของแรงงานทจะถกกระทบในระยะขางหนา

ความทาทายทส าคญของตลาดแรงงานไทย

นยตอนโยบาย

ล าดบการน าเสนอ

2 / 29

120111 114 113

60

121

166 159178

221

254

0

50

100

150

200

250

300

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Worldwide annual supply of industrial robots

‘000 o

f unit

s

Source: IFR ,World Robotics 2016

แนวโนมการใชหนยนตทงโลกเพมขนอยางตอเนอง โดย 3 ใน 10 ของบรษททมการจางงานมากทสดในโลกเรมมการน าหนยนตมาใชแทนแรงงาน

80% of robots are in 5 countries

• Korea: The World leader in the density of robots

• China: The world’s biggest operator of industrial robots

• Japan: Emperor of All Robots

• Workers in Germany whose roles are at risk of automation is the largest of any OECD country

3 / 29

เกาหลใต

ญปน

จน

สงคโปร

เยอรมน309

488

68 631

303

ไทย45

หมายเหต: ตวเลขแสดงถงความหนาแนนของหนยนตในป 2016 ทมา: International Federation of Robotics (IFR) 2017

การใชหนยนตไมใชเรองใหมในประเทศพฒนาแลว และในระยะหลงประเทศตลาดเกดใหมแถบเอเชยโดยเฉพาะจนเรมหนมาใชหนยนตในการผลตมากขนเชนกน

1

2

3

4

แสดงล าดบตามความหนาแนนในการใชหนยนตตอแรงงาน

สามเหลยมการคาหนยนต (Triangle of robotics trade)Seoul, Shanghai and Tokyo

• ฐานการวจยหนยนตของโลก• ตลาดหนยนตทใหญทสดในยโรป• ใชหนยนตในภาคการผลตมาไมต ากวา 30 ป

• มการใชหนยนตเตบโตสงทสดในโลก

4 / 29

ประเทศเหลานเผชญ

ปญหาดานโครงสราง ท า

ใหขาดแคลนแรงงาน

และคาแรงปรบสงขน

ขาดแคลนแรงงาน

เยอรมน ญปน และจนคอ

ฐานการผลตรถยนต

เกาหลใต และสงคโปร

ฐานการผลตสนคา

อเลกทรอนกส

ฐานการผลตสนคาทใชเครองจกรเขมขน

แรงงานทกษะสงจะสามารถ

ท างานรวมกบหนยนตไดด

และมธรกจทสามารถผลต

หนยนตไดเอง

มแรงงานทกษะสง

ขาดแคลนแรงงาน เปนฐานการผลตสนคา และมแรงงานทกษะสงเปนปจจยหลกสามประการทเปนตวเรงการใชหนยนตในตางปรเทศ

5 / 29

โดยผลกระทบตอแรงงานเหนชดในประเทศก าลงพฒนา ขณะทประเทศทพฒนาแลวไมไดเหนการตกงานอยางรนแรง

• บรษท Foxconn ผผลตอปกรณอเลกทรอนกสรายใหญของโลกไดปลดพนกงานในจนกวา 60,000 คน

• บรษท Infosys บรษทดานไอทรายใหญของอนเดยเลกจางวศวกรทมทกษะต าถง 9,000 คน

6 / 29

ปจจยเรงการใชหนยนตในตางประเทศ คอการขาดแคลนแรงงาน เปนฐานการผลตสนคาทใชเครองจกรเขมขน

และมแรงงานทกษะสงทสามารถท างานรวมกบหนยนตไดด แตผลตอแรงงานเหนชดแคในประเทศก าลงพฒนา

และในอกทางหนงหนยนตชวยสรางงานใหมดวยเชนกน

7 / 29

8 / 29

2012 2014 2016

AutomotivePlastic and chemical productMetalElectronicslOther manufacturing branches

• การใชหนยนตกระจกตวหนาแนนในอตสาหกรรมรถยนต และมแนวโนมเพมขนในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส

• ในป 2016 มอตสาหกรรมใหมๆ เรมมการใชหนยนตเพมขน

ทมา: International Federation of Robotics (IFR) 2017

การใชหนยนตในไทยมมานานกวา 5-10 ปแลว โดยผประกอบการสวนใหญมการวางระบบการใชหนยนตหลงเหตการณน าทวมใหญในป 2011

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

4,500

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Number of Industrial Robots in Thailand

Number of Industrial Robots in Operation Sales

9 / 29

17

97

156164

elctronics

2013 2014 2015 2016

1,786

2,001

1,0881,164

Automotive

2013 2014 2015 2016

520

657634

495

Rubber & Plastic

2013 2014 2015 2016

จ านวนหนยนตทน ามาใชในอตสาหกรรมแตละป (ตว)

ทมา: International Federation of Robotics (IFR) 2017, ( ) ขอมลการจางงานในภาคการผลต ณ ป 2560

โดยหนยนตสวนใหญกระจกตวในอตสาหกรรมรถยนต และมแนวโนมเพมขนในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส

(การจางงาน 356,561 คน)(การจางงาน 391,308 คน)(การจางงาน 419,697 คน)

10 / 29

ผลของการใชหนยนตตอแรงงานเหนชดสดในสาขาอเลกทรอนกส โดยพบวาดชนการผลตมแนวโนมเพมขนขณะทจ านวนชวโมงการท างานและการจางงานลดลง

70

90

110

130

2013

Q120

13Q2

2013

Q320

13Q4

2014

Q120

14Q2

2014

Q320

14Q4

2015

Q120

15Q2

2015

Q320

15Q4

2016

Q120

16Q2

2016

Q320

16Q4

2017

Q120

17Q2

2017

Q3

Manufacturing Production IndexTotal Hours Worked

Index (2013Q1 = 100)

40

70

100

2013

Q120

13Q2

2013

Q320

13Q4

2014

Q120

14Q2

2014

Q320

14Q4

2015

Q120

15Q2

2015

Q320

15Q4

2016

Q120

16Q2

2016

Q320

16Q4

2017

Q120

17Q2

2017

Q3

Auto

mot

ive

60

80

100

120

2013

Q120

13Q2

2013

Q320

13Q4

2014

Q120

14Q2

2014

Q320

14Q4

2015

Q120

15Q2

2015

Q320

15Q4

2016

Q120

16Q2

2016

Q320

16Q4

2017

Q120

17Q2

2017

Q3

Rubb

er &

Plas

tic

Elec

troni

cs

• การจางงานอตสาหกรรมทมแนวโนมการใชหนยนต มแนวโนมลดลงเมอเทยบกบในอดต

Sector 2017 2018ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย.

Vehicle part** (6.9%)IC** (5.0%)HDD** (1.8%)Electronic** (0.8)Rubber Plas** (5.8%)

ทมา: Labour Force Survey and Office of Industrial Economics. 11 / 29

การใชหนยนตในไทยมมานานกวา 5-10 ปแลว แตยงกระจกอยในบางกจกรรม และบางขนาดของกจกรรม ท าใหขณะนยงเหนผลกระทบตอแรงงาน

ในบางสาขาเทานน

12 / 29

ผลกระทบตอแรงงานอาจจะยงไมเกดขนอยางรนแรงและฉบพลน เนองจาก

01 02

04 03

ทกษะแรงงานไทย

ยงไมเออตอการใชหนยนต

หนยนตมาชวยบรรเทาการขาด

แคลนแรงงาน อนเนองมาจากสงคม

สงวย

ความสามารถในการใชเทคโนโลย

ของบรษทขนาดเลกหนยนตไมสามารถท าหนาท

บางอยางแทนคนได

13 / 29

ทกษะของแรงงานไทยยงไมเออตอการใชหนยนตมากนก ท าใหน าหนยนตมาใชชากวาประเทศอนๆ

01

แรงงานมทกษะไมตรงกบความตองการของนายจาง

ขาดแคลนแรงงานทมทกษะดานภาษาองกฤษ

ขาดแคลนนกวจยและแรงงานในกลม STEM

0

25

50

75

การน าเทคโนโลยมาใช

การลงทน และน าเขาเทคโนโลยจากตางประเทศ

คะแนนการอาน เลข และวทยาศาสตรจ านวนนกวทยาศาสตรและวศวกร

กฎระเบยบทคมครองแรงงานสง

ประเทศกลมเรว ประเทศกลมปานกลาง ประเทศกลมชา ประเทศไทย

ดชนเปรยบเทยบปจจยทมผลตอการน าหนยนตมาใช แบงกลมประเทศตามความเรวทน าหนยนตมาใช

STEM คอผทจบ Science, Technology, Engineering, and Mathematics ซงไทยมเพยงรอยละ 10

หมายเหต; คะแนนจาก 0 ถง 100 โดย 100 คอดทสดเมอเทยบกบประเทศอน14 / 29

หนยนตมาชวยบรรเทาการขาดแคลนแรงงาน ไทยก าลงเขาสสงคมสงวย ท าใหผประกอบการประสบปญหาการขาดแคลนแรงงาน

02

5

1.4

-0.1

-0.4

-0.6

-2.2

Brazil

Thailand

Germany

Korea

India

Indonesia

Source: World Bank

Global Average 3.8 weeks

ระยะเวลาทใชเพอหาแรงงานทกษะในสายการผลตเทยบกบคาเฉลยโลก(สปดาห)

โดยปญหาดงกลาวจะยงทวความรนแรงมากขนเมอไทยเขาสส งคมสงอาย โดยสมบรณในอก15ปขางหนา แรงงานในภาคอตสาหกรรมของไทยจะหายไปอกกวา 200,000 คน จากโครงสรางอายประชากรทเปลยนไป

Source: PICS 2007 15 / 29

บรษทขนาดเลกยงมขอจ ากดของการใชเทคโนโลย โดยหนยนตสวนใหญกระจกตวในอตสาหกรรมขนาดใหญ

03

80% of firms applied automation are medium (20-99) and large firms (>100)

Source: Enterprise Survey 2016

สดสวนของบรษทขนาดเลกทมการน าเทคโนโลยในการผลตสนคา/บรการ

ญปน

ไทย

15%

50%81%

63% 60%55%

41% 41%

Singapore Rep. ofKorea

Germany Japan Thailand China

Share of medium-high tech industries (Value)

16 / 29

หนยนตไมสามารถท าหนาทบางอยางแทนคนไดเชนลกษณะงานทใชการปฎสมพนธ อารมณ และความรสก

04

เทคโนโลยไมสามารถแทนทแรงงานทใชทกษะพนฐานทตองใชความรสกและทกษะทางสงคม เนองจากเทคโนโลยไมสามารถสงความรสกละเอยดออนไดเหมอนมนษย รวมทงคาแรงยงมราคาถก

• งานดแลผสงอาย• งานรกษาความปลอดภย

17 / 29

2013

18 26ลานคน ลานคน

2019

หนยนตยงชวยใหกอนใหเกดการ “จางงาน”โดยเฉพาะงานทเกยวของกบระบบควบคมหนยนต

ทมา: ComputerScienceZone.com

ในประเทศสหรฐอเมรกา พบวาอาชพนกพฒนาวศวกรรมดานซอฟตแวร มแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง

18 / 29

แมแนวโนมการใชหนยนตในไทยจะเพมขน แตการเปลยนแปลงจะไมเกดขนอยางรวดเรวและฉบพลน เนองจากผประกอบการไทย

มขอจ ากดทงทางดานแรงงาน และตนทน อกทงหนยนตยงชวยสรางงาน

19 / 29

ทวา..อยาเพงชะลาใจไปหากแรงงานไมมการปรบตว อก 10-20 ปขางหนากวารอยละ 40 ของลกจางไทยมความเสยงสง ทจะ

ไดรบผลกระทบอนเนองจากเทคโนโลย ตามกรอบแนวความคดของ Frey & Osborne

Frey & Osborne Framwork

Technological Bottleneck: Non-susceptible labor inputs

Dishwasher

Event Planner

Court Clerk

Fashion Designer

Telemarketer

Surgeon

Social Intelligence Creativity PerceptionManipulation

Low

High

Probability of Computerization

Cashiers 97 %

Manufacturing Workers 92 %

Bus Drivers 67 %

Healthcare support workers 63 %

Maid and housekeeping cleaners 39 %

Chef 10 %

Lawyer 3 %

Professors, Doctors, Engineers <1 %

20 / 29

ภาคเกษตร อตสาหกรรม และการคา เปน 3 สาขาทแรงงานมโอกาสถกแทนทมากทสด ทรอยละ 57 55 และ 55 ตามล าดบ

57% 55% 55% 28% 28%

ภาคเกษตรกรรม ภาคการผลต ภาคการคา ภาคกอสราง ภาคบรการ

กฎระเบยบหรอมาตรการเพอทดสอบและควบคมเทคโนโลย

ความสามารถของบรษทขนาดเลกในการน าเทคโนโลยมาใช

การยกระดบทกษะแรงงานเพอรองรบการน าหนยนตมาใช

บรรเทาปญหาสงคมสงวย และการขาดแคลนแรงงาน

การปรบตวของทงแรงงานและผประกอบการ

การสรางงานใหมๆ

ปจจยอนๆทท าใหแรงงานอาจไมไดรบผลกระทบมากเทากบการประมาณการตามกรอบความคดของ Frey & Osborne

21 / 29

ผทมทกษะต า ไดคาจางเปนรายชวโมง และจบสาขาสงคมศาสตร มโอกาสถกแทนทมากทสด

ทรอยละ 66 54 และ 49 ตามล าดบ

66%

51%

31%

14%

Low-Middle-skilled white collar

Low-Middle-skilled blue collar

High-skilled blue collar

High-skilled white collar

54%

50%

40%

Hourly Wage

Daily Wage

Monthly Wageทกษะ

คาจาง

สาขาทจบ

49% 47% 45%29% 28% 23%

7% 3%

Social Sci Service Science Agriculture Humanities Engineering Education Healthทมา: Labour Force Survey 22 / 29

23 / 29

ในระยะ 10-20 ปขางหนาหากแรงงานไทยไมมการปรบตว แรงงานกวา 55% ในภาคการผลตอยในความเสยงสง

ทจะมโอกาสถกแทนทดวยเทคโนโลย

24 / 29

การถกหนยนตแทนท ปญหาสงคมสงวย และแรงงานท างานไมตรงตามทกษะของตวเอง คอความทาทายของตลาดแรงงานไทยตอจากน

Job repalcement Demographic Challenge Skill Mismatch

55% ของแรงงานในภาคการผลตไทย อยในความเสยงสง

ทจะโดนแทนทดวยหนยนต

ในอก 7 ป ประเทศไทยจะกลายเปนสงคมสงวยโดยสมบรณ

ลกจางนอกภาคเกษตรของไทยกวา 10% ไดรบคาจางต ากวาวฒการศกษา* ของตน เนองจากแรงงานกลมนท างาน

ไมตรงกบความสามารถทตนม

*ทมา: งานศกษาของ ปญญวชญ เศรษฐสมบรณ และศวพล หรญเตยรณกล 2561 (Forthcoming) 25 / 29

แรงงานทกกลมไดรบผลกระทบเชงโครงสราง

ดแลการพฒนาทกษะในชวงทแรงงานปรบตว

สรางความเขาใจพลวตทกษะแรงงาน

แรงงานทกกลมรบมอกบการเปลยนแปลงได

มเจาภาพทชดเจน และมโครงการทยดหยน ตลอดจนครอบคลมทกสาขาอาชพ

โดยเฉพาะในกลมวยกลางคนทไดรบผลกระทบมาก จงตองสงเสรมผทก าลงปรบตว และ

เยยวยาผทไมสามารถปรบตวได

นยตอนโยบาย

ทมา: http://home.mismark.com/en/5-steps-in-product-design/ 26 / 29

ประเทศไทยจงจ าเปนตองพฒนาทกษะแรงงาน โดยประยกตใชนโยบายทเหมาะสมส าหรบแรงงานแตละกลม

ตลอดจนดแลผไดรบผลกระทบจากการเปลยนแปลง

แรงงานจบใหมก าลงจะเขาสตลาดแรงงาน

แรงงานวยกลางคน(Mid-career)

ผทตกงาน

ผสงอาย

การพฒนาทกษะ (up-skilled) และ การสรางทกษะใหม (re-skilled) โดยการใหเงนสนบสนนใหแรงงานเขาอบรมในหลกสตรทภาครฐและเอกชนรวมมอกน โดยเปนหลกสตรทมความส าคญกบอตสาหกรรมในอนาคต หรอการใหแรงจงใจกบนายจางโดยการใหเงนชดเชย หากนายจางน าแรงงานมาเขาอบรมในหลกสตร

การเรยนรตลอดชวต เปนการเนนใหมการพฒนาทกษะของแรงงานในทกชวงวย

การพฒนาทกษะแรงงาน

การจดท าขอมลเกยวกบแรงงาน

การเกบรวบรวมขอมลแรงงานจากทงฝงแรงงานและบรษท เพอวางแผนก าลงแรงงานรวมกบภาคเอกชน เพอตอบโจทยอตสาหกรรมเปาหมายของประเทศ

การสรางฐานขอมลอาชพ เพอใหขอมลแกแรงงาน เชนขอมลต าแหนงเปดใหม รายได ลกษณะงาน และทกษะ จบคงานวางกบผวางงาน ส าหรบกรณผทตกงาน หรอตองการเปลยนงาน

ใหความคมครองทางสงคม (Safety net)

เปนแนวทางใหความคมครองแกผทตกงาน นอกเหนอจากการใหคาครองชพ คอการจดการอบรมพฒนาทกษะเพอใหผทตกงานสามารถกลบเขาสตลาดแรงงานไดเรวขน สนบสนนคาอบรม และจดหลกสตรทจ าเปนในแตละอตสาหกรรมใหกบผตกงาน

กลมเปาหมาย

ทมา งานวจยเรอง หนยนตในภาคอตสาหกรรม: กระแสใหมทแรงงานตองกงวลจรงหรอ? โดย พชรพร ลพพฒนไพบลย และ นนทนตย ทองศร 2561 27 / 29

ตวอยางการจดท าขอมลเกยวกบแรงงานของกรมการจดหางาน

http://smartjob.doe.go.th

ส าหรบคนหางาน

10 อนดบงานมาแรง

ต าแหนงงานวาง

28 / 29

ตวอยางการพฒนาทกษะประเทศสงคโปร

SkillsFuture Mid-Career Enhanced Subsidy Programme

เจาภาพ

Singapore Workforce Development Agency (SWDA)

กระทรวงแรงงานแรงงาน

เปาหมายของโครงการ

อดหนนและสงเสรมใหชาวสงคโปรพฒนาทกษะเพอตอบสนองตอการเปลยนแปลงในทท างาน ซงลกจางวยท างานจะมความกดดนในเรองการพฒนาทกษะ โครงการนจงสงเสรมใหมการปรบปรงความสามารถอยางตอเนอง

สทธประโยชนของโครงการ

แรงงานระดบไรฝมอ/กงฝมอ ไดรบเงนสนบสนนสงสดรอยละ 90 ของคาเรยน แตไมเกน 25 เหรยญตอชวโมง

แรงงานระดบผจดการ/ช านาญการ

ไดรบเงนสนบสนนสงสดรอยละ 90 ของคาเรยน แตไมเกน 50 เหรยญตอชวโมง

หลกสตรของโครงการ (ตองไดรบการอนมตจาก SWDA)

Data Analytics Finance Cyber security Advancedmanufacturing

Teach-enabledservices

Entrepreneurship Urbansolutions

แนวทางส าหรบประเทศไทย

โปรแกรมพฒนาทกษะส าหรบแรงงานวยกลางคน

เจาภาพ

เนนภาคเอกชน และตวแรงงานเองใหมสวนรวมในการพฒนา ทกษะ ดวยกลไกระบบไตรภาคซงภาครฐใหการสนบสนน

รปแบบ

สรางแรงจงใจใหเอกชนเปนตวขบเคลอนในการลงทนดานแรงงาน เชน การใหเงนสนบสนนแกผประกอบการทน าแรงงานเขาอบรม/การลดหยอนทางภาษ/การลดหยอนเงนประกนสงคม

หลกสตร

เนนการสรางหมวดหมหลกสตรการอบรมใหเหมาะกบกลมเปาหมายทหลากหลาย เชน ผทตองการยายงาน ผตองการความรเทคโนโลยระดบสง เชนการเขยนโปรแกรม หรอการจดการฐานขอมล

กลมเปาหมาย

ทกสาขาเศรษฐกจเพอยกระดบทกษะของแรงงาน

โดยเฉพาะในกลมแรงงานวยกลางคน ซงเปนผรบผลกระทบหลกจากการเปลยนแปลงบทเรยนของสงคโปรชวาหวใจส าคญของการพฒนาทกษะ คอ มเจาภาพทชดเจน และมโครงการทยดหยน ตลอดจนครอบคลมทกสาขาอาชพ

ทมา งานวจยเรอง หนยนตในภาคอตสาหกรรม: กระแสใหมทแรงงานตองกงวลจรงหรอ? โดย พชรพร ลพพฒนไพบลย และ นนทนตย ทองศร 2561

29 / 29

THANK YOU