Aukaverkanir lyfja –Lyfjagát

Magnús Jóhannsson

Hjáverkanir

Hjáverkanir skiptast íeiturverkanir – koma við ofskömmtunaukaverkanir – koma við venjulega skammta

Hvað er aukaverkun?

adverse drug reaction (ADR) side effect

sérhver verkun lyfs, önnur en sú sem sóst er eftir, þegar lyfið er gefið í venjulegum skömmtum

Hvað veldur aukaverkun?

Lyfjaefnið sem gefið er Umbrotsefni Hjálparefni:

litarefni (t.d. azólitarefni) rotvarnarefni (t.d. benzalkon) andoxunarefni (t.d. súlfít) annað (t.d. laktósi)

Flokkun aukaverkana

háð skammti - algengt, ótal dæmi óháð skammti - ofnæmi, óþol háð skammti og tíma - nýrnahettubæling v. stera háð tíma - krabbamein, síðkomin

hreyfitruflun fráhvarf - ópíöt, beta-blokkar, paroxetín engin verkun - algengt, milliverkun o.fl.

Flokkun aukaverkana (2) A (Augmented) hluti af aðalverkun lyfsins, of mikil verkun B (Bizarre) ekki tengt aðalverkun; m.a. ofnæmi og óþol C (Continuous) fylgir langvarandi notkun D (Delayed) síðkomnar aukaverkanir E (Ending of use) fráhvarfseinkenni af einhverju tagi

Flokkun ofnæmis tegund I – bráðaofnæmi (m.a. ofnæmislost)

t.d. ofsakláði, lost, astma tegund II – frumuyfirborðsofnæmi

t.d. blóðlýsa, hvítkornafækkun, blóðflögufækkun tegund III – fléttumyndun

t.d. nýrnabólga, æðabólga, lungnasjúkdómur tegund IV – frumubundið

t.d. útbrot, sjálfsofnæmissjúkdómar tegund V – síðkomið

Hvers vegna fá sumir aukaverkun en aðrir ekki? aldur, einkum börn eða aldraðir kyn erfðir, m.a. erfðabreytileiki í ensímum umhverfisáhrif, t.d. mengun önnur lyf eða efni í fæðu, milliverkun

Hversu algengar eru aukaverkanir?

í handbókum eins og Sérlyfjaskrá er reynt að flokka algengi í nokkra flokka frá >1/10 og niður í <1/10000

algengi aukaverkana er mjög misjafnt eftir lyfjum og misjafnt er hvað er ásættanlegt – hægt er að sætta sig við algengari og alvarlegri aukaverkanir af lyfi við illkynja sjúkdómi en lyfi við vægum kvilla

Lyfjagát (pharmacovigilance)

Hvaðan koma upplýsingar um aukaverkanir lyfja?

Klíniskar lyfjarannsóknir Aukaverkanaskráning (WHO og EMEA) Faraldsfræðilegar lyfjarannsóknir Heilsufarsskýrslur

Lyfjagát (pharmacovigilance)(2)

Til hvers lyfjagát?aukin þekking á aukaverkunum eykur

öryggi í notkun lyfja

Í Evrópu er vaxandi áhersla á lyfjagát

Eru aukaverkanir lyfja vandamál?

2-3% heimsókna í heilsugæslu 1-3% heimsókna á bráðamóttöku

sjúkrahúsa 0,3-4% innlagna á sjúkrahús allt að 0,3% dauðsfalla á sjúkrahúsum valda talsverðum kostnaði í

heilbrigðiskerfinu

Eru aukaverkanir lyfja vaxandi eða dvínandi vandamál?

Lyf eru sífellt að verða sérhæfari ætti að draga úr hættu á aukaverkunum

Lyf eru jafnframt að verða öflugrigetur í sumum tilfellum aukið hættu á

aukaverkunum

Hvar finnum við upplýsingar um aukaverkanir lyfja? Lyfjahandbækur t.d. Sérlyfjaskrá

er til á bókarformier á netinu (www.lyfjastofnun.is)

fjöldi annarra bóka og vefsíðna