ATTİLÂİLHANBütünŞiirleri:9

eldevarhüzün

bilgiyayınevi

“Attilâİlhantoplumcuşiirimizeolduğukadar,bireycişiirimizedeyeniboyutlarkazandırmıştır.”

ASIMBEZİRCİ

BİLGİYAYINLARI:192ATTİLÂİLHAN,BÜTÜNŞİİRLERİ:9

ISBN975-494-332-X99.06.Y.0105.1650

BirinciBasım1982İkinciBasım1984ÜçüncüBasım1992DördüncüBasım1995BeşinciBasım1997AltıncıBasımHaziran1998YedinciBasımHaziran1998

SekizinciBasımAralık1999

BİLGİYAYINEVİMeşrutiyetCaddesi,No:46/A,Yenişehir06420/AnkaraTlf:(0-312)4344998-4344999-4318122-4341271Faks:(0-312)4317758

http://www.bilgiyayinevi.com.tre-mail:info@bilgiyayinevi.com.trBİLGİKİTABEVİSakaryaCaddesi,No:8/A,Kızılay06420/AnkaraTlf:(0-312)4344106-4344107Faks:(0-312)4331936BİLGİDAĞITIMNarlıbahçeSokak,No:17/1,Cağaloğlu34360/İstanbulTlf:(0-212)5225201-5200259Faks:(0-212)5274119

ATTİLAİLHANBütünŞiirleri9

EldeVarHüzün

BİLGİYAYINEVİ

İçindekilerATTİLÂİLHAN1

EldeVarHüzün5

yağmurdasisdüdükleri10

tutkigecedir11

ovahimorospu12

t14

kısadevre15

1.15

2.17

3.18

kurtalantreni'negazel19

rüyabuya21

1.21

2.24

3.26

gözleriylecellat27

zeynepbenibekle28

yağmurdasisdüdükleri30

ayıpresimler31

rast'zenci'peşrevi32

1.bunlarinsanıparçalar33

2.zenciçengimi...34

3.fokurfokur35

4.sunturlubirkaranlık36

ayıpresimler37

1.38

2.39

3.41

4.42

5.45

6.47

rubaiyat48

serbestgazeller58

gibiredifligazel59

angelir61

kimkaldı63

harem-ihümayun66

bakî'yegazel68

eldevarhüzün70

drangnachosten(doğuyaaçılış)71

1.raviyân-ıahbar..72

2.nâkilân-ıâsâr...77

3.şöylerivayetederlerkim...82

meraklısıiçinekler89

1"kelime"90

2deryanıngünahıne?92

3"gençozanlar"üzerinesöyleşi95

4şiiriüstünekonuşma98

5avuntumu?106

6"kocatepe"ilesöyleşi108

7türkşiirindegençler(ustalarnediyor?)113

8şiirde,kurtuluşsavaşı115

9şiirsöylemek118

10şiirdençok,laf..120

fakatalupverilürbirselâmkalmıştırnâbî

yağmurdasisdüdüklerigünc-imihnetterakibabenitenhasanmayargersendeyatursaelemibendeyaturbağdat'lıruhî

tutkigecedirtutkigecedirkaranlıksıvaşırellerinecamlardanbirdenkırmızıyadöner

trafikışıklarıkükürtlüdumanlaryükselirkorkuyabatmış

camkırığıadamlardantehlikeyebüyürsakalları

tutkigecedirihbarlarbirersansar

birtelefondanbirtelefonaatlaryeraltıörgütleritetiküstünde

adresdeğiştirmişsilahkaçakçılarıfahişelerbirbirindenkuşkulanıyor

tutkigecedirkaatillerhuzursuzhırsızlarsinirli

hainlerürkekçedirelleritelefonakendiliğindenuzanıyorihanetegecemüthişbirgerekçedirihbarlarbirersansar

birtelefondanbirtelefonaatlar

ihanetbirbilmecedir

ovahimorospukorkularsumudursüzülürparmaklarındancamlardabuğulanırsoğuktanyalnızlığıiçindebirürpermeeskiyanılgılarındanaynıfilminısrarlaaynıyerdenbaşladığıkimliğiniöğreniyorherdefabaşkasından

sonbahardabelmamıbüyükrakılariçenfuar'dagölgazinosubıyıklıhovardalaraynalarkırılmıştımersin'degüzelliğindensabahlarakadarzincirlemetelefonlarİstanbulluymuşadıhülyaboğaziçi'nden

ankara'dakarıssızlıklarınesesnesolukoryantalsevilay'dırulus'tabirpavyondasaçlarınıboyatmışküllüsarıhafifuçukayaş'lıbirtüccarpeydahlandıaklıfikriondaoysahaftayanilgünsamsun'ayolculuk

rakıyanurtenbaşladıcıgarayahümeyraesrarıflorya'daSüleyman'ladenedilerfutbolcubirkopukvefa'daoynadıbiraraonusevtapsanıyorbirçoğuöylebilirlerkaşlarıyokincesikıvırcıksaçlarıkara

beyoğlu'ndadevriyeler/fahişelerakşamısarhoşdeğilikikadehrakıdırhepitopuacabaçerkesmiymişadapazarı'ndanmıkiminnesibilinmezbelirsizsoyusopuhafifoynatmışmıdıryoksayalnızlıktanmı

kendikendinekonuşurovahimorospu

t

genişşapkalarıylasolgunkadınlartharflerimidirgeceyeuzayankorkunçpelerinleresarınmışlarşehvettutuşuyordudaklarından

cıgaraateşleriiblisçağrılarıdırbüyükserüvenlereölümüntitrediğisoğukbakışlarıgözlerinizdekalırsuyılanlarınıniçindeserpildiği

mahmuzlarındayıldızalıştırırlarçizmelerineonkıpkızılyanmışdişiliklerinisilahgibitaşırlarnasılkullanılıyoranlaşılmamış

kısadevre

1.hişthiştsenmisinbenimferihayorgun

saatisöylermisinçokvarsabahanedensordun

boşluktaasansörlerelektriklersöndükısadevremi

birçığlıkkorkuyuböleraybirdengöründükıpkızıldeğirmi

saatınfosforlukadranısaçlarındakikokuçakmağınalevidağıtırinsanıbugariptutkubuçılgınsevi

gecebiryerdeyeşilcinayetyeşilikoyumukoyu

içimrahatdeğiltelefonunzilipiçettiuykuyu

2.ışıklarıtutamıyorumavuçlarımdankayıyorkaranlıkenbüyükkorkumgecegittikçeçoğalıyor

halıdakanizleribuldumcıgarasıhâlâyanıyorcesedinbaşınaoturdumgözleribirtuhafbakıyor

buçocuğutanıyordumyıllardıryalnızyaşıyorbütünmektuplarınıokudumkimseyleanlaşamıyor

cinayetioteleduyurdumtelefonlarüstüsteçalıyorsabahakarşıbaşladısorgumpolisölenibensanıyor

3.camlarkararırardındakışakşamlarıanlaşılmazmavilerbüyükeflatunlarjiletyansımalarıylaşubatrüzgârı

içindebirinsangibibüyürkorkusiyahpelerinli/sakalbıyıkdumanduvardiplerindensızargeceyarıları

birşehirbitmedenöbürübaşlamıştırbiriningarındaöbürüneinersinbundayağmuryağaröbürününbulutları

ikiayrışehirdebirdenmiyaşıyorumikiayrıinsanolarakaslındaaynıoradavurulanınburadamezarı

kurtalantreni'negazelkurtalantreni'ndeunutulanbirkızçocuğuyıllardankimbilirdokuzyüzkırküçmüdürsürdürürömrüboyuncabaşladığıyolculuğu

kurtalantreni'nisankirüyasındagörmüştürkederlibiryağmuriçindebütüncamlarıbuğuyolcularıbakışarakbirvahametibölüşür

gecerampalarındayalnızbirdevinsoluğuuykubastırmıştırcıgaralarsöndürülmüştürsessizbiröfkeylebüyürdışardasimsiyahdoğu

içkiyedalmışbirsubayyokbirkadınlaöpüşürkarısısüheylâhanımmıhâlâokşayıpdurduğuçünkübeykoz'dabırakmışsiirt'tehayatmüşküldür

vagonpenceresindenayıngözlerindedoğduğuokızçocuğusabahakarşıgizliceüşümüştürdudaklarımasmavidağistasyonlarınınsoğuğu

ıslakbirgazetedetobraknihayetdüşmüştürhaydarpaşa'danberiheryolcununokuduğuniğde'deelmasarılmıştırüstüneçaydökülmüştür

nedirtrendüdüklerininçığlıkçığlığasorduğubirşehriterkederkensusmakbukadargüçmüdürkaderedönüştürennedirsıradanbiryolculuğu

yıllardanattilâilhandokuzyüzkırküçmüdürhanikurtalantreni'ndeokızınunutulduğuyoksabütünunutulanlarzatenölmüşmüdür

rüyabuya

1.ikimizotobüsleuzakbirşehregidiyormuşuzkars'amıdesek

ardahan'amıdesekyollardakarbulutmavisi/dağlardumanderinbiruykusuzluğasarkmışyolcularbiruçurumasarkargibi

tedirginürkek

gizliböcekçıtırtılarışoförünradyosundancamlarbuğulandı

sabaholuyoromuzumdauyuyorsunuz

anlaşılmayacakşeymiağıryorgunluğunuzhanidirbaşkasınınhayallerindeyaşıyorsunuzkolaydeğilbirhayaldenöbürüneyetişmekbelkibugeceyarısıacilservis'tehekimkazaolmuş/durmadanyaralıgetiriyorlar("RHnegatiftazekanaranıyor")yarınopavyonkızıölesiyesevdiğimonunedensevdiğimibirtürlüanlamıyorağzıtemmuzsıcağıbakışlarısonbaharsankisamanateşiiçiniçinyanıyorbelkiberberbelkiterzi/eniyisikuşkusuzöğretmenolmasıdır/tayinidoğu'yaçıkmışerzincan'amıdesek

artvin'emidesek

ikimizotobüsleuzakbirşehregidiyormuşuzbuzdanbirerkılıçkavaklaryolaçakılmışkargalarpatırtıkıyametansızınfırladılarbesbellibirazdan'çaymolası'verilecekcamlarbuğulandı

sabaholuyoromuzumdauyuyorsunuz

2.sizebuakşamıhazırladım

ayıpmıoldudersinizşuküçükyağmurukirpiklerinizdeparlayanikiüçağaçbuldumgetirdim/ıhlamurağaçlarıkomşulardanöğrendimbunlarısevermişsinizsizebuakşamıhazırladım

ayıpmıoldudersiniz

biravuçışıkserpeceğimşöyleankarauzaktan

şunlargecereklamlarıtozyeşilicanavarsarıbelkiyokbalkonlardahanımeliistersinizcankurtaransirenlerikaranlıksokaklardanbilmembulabilirmiyim/gücümbuaşağıyukarısizebuakşamıhazırladım

ayıpmıoldudersiniz

birazbulutsaklamıştımgeçensonbahardanmehtabınyaldızladığıbirdenizkenarıkoyduğumyeriunutmuşum

fakatgörebilseydinizn'olurçabukgelinmanzaradağılmadanfazlauzunsürmezhayalleriminayarısizebuakşamıhazırladım

ayıpmıoldudersiniz

(betonlarsoğudu/koğuşbirtabutgibisessizyarıgeceyisaydımcezaevisaatından)

3.bizitanıştırmadılarevetyalnızımeşdostarasındabüsbütünyalnızaslındakararsızımdilimdolaşıyorgözlerinizolmasakonuşamayacaktımhepböylecanayakınmıbakarsınızhafifkoyukestaneazyeşileçalıyor

nekadaristiyordumtanıştırançıkmadınasılçıksınderdimikimseanlamıyorbucür’etimibilmembağışlarmısınızbirkadındüşünürdüm/balansıgülüşübirçağlayangüneşleyıkanıyoriçinizeışıksıvanırbirkereduysanız

yıllarboyubukadınlayaşadımbenherbaktığımduvardasankioresimyumuşacıkkaşlarbiçimlibirağızyüzübirdensonbahardüşünceliykenhaniutanmasamsizdinizdiyeceğimbucür'etimibilmembağışlarmısınız

hapistenyeniçıktımadımİbrahim

gözleriylecellatkalınmavicamdanbirduvaraçarptımhayallah/gözlerinizdeğilmiymişüçgünüçgeceoturdumresminiyaptımbirdebaktımpaletimdemaviboyabitmişçünküneyeşimmavisinekummavisiymişgizemliyanıdolu/haylikarışıkbirişnedensonralacivertanaforlarsaptadımaradapırıltılarleylakrengimeneviş

böylegözmüolurmuşgalibakarıştırdımkorkulubiryolculukbu/bircehennemeinişmavialadönüşüyorbirazdamoryakaladımincebiryürektelaşıbirgöğüsgeçirişhayranlıkkorkuylasankiyerdeğiştirmişbirıslıkduyuyorumjiletgibibilenmişhainfısıltılarıbirdenanlayamadığımsehpanızınaltındayımidamımahükmedilmiş

zeynepbenibeklezeynepbenibekle/geceağaçlarınayağmurçiseliyorum/camtozusubeyazıyalnızlığınımutlakadeğiştireceğimbiryaprakhalindesüzülüpsaçlarınaeskiteşrin'lerden/kederlikırmızızeynepbenibeklemutlakadöneceğimsöylekimönleyebilirbuluşmamızı

geceleyinışıklarısöndürdüğünzamanbenimşiirkitaplarındansızanaydınlıkelindeuyuyakaldığınheyecanlıromanpancurlarınçarpıldığılodosgecelerirüzgârındeğilbenim/pencerendekiıslıkherakşamkoridordakiayaksesleriyanlışçaldığınızannettiğintelefonzeynepbenibeklemutlakageleceğimhembuneilkayrılığımıznedeson

pikaptaeminağaacemaşirânsazsemaisisokaktaçocuklarsaklambaçhırsızpolishayatakıpgidiyorolsamdaolmasamdasaatidurmamalıufaksorumluluklarınresmibırakmadınya/sonçektiğinhangisibakmektuplarbirikmişyinemasamdafakülteleraçılacakbakbugünyarınzeynepbenibeklemutlakageleceğimbaşladığımızfilmibirliktebitireceğiz

kimnedersedesiniçimdedelicebirhis

yağmurdasisdüdükleriimdatçığlıklarımıdır

birfelaketimiduyururlaranlaşılmazsöyledikleri

salkımsaçakçökerlerkaranlığımayalnızlığımıdağıtırlar

yağmurdasisdüdükleri

camlardaçehrelerhayalmeyalaramızdanmüthişayrılmışlardır

anlaşılmazniyeöldüklerisonnefeslerinitasarladıkçainsanısrarlaölümünüyaşıyor

yağmurdasisdüdükleri

yürektekederyoğunlaştıkçabulutlarbuztozunayozlaşıyoranlaşılmaznelerigötürdüklerisabahlarolurbirtürlüuyuyamam

içimdesankişileplerçarpışıyoryağmurdasisdüdükleri

ayıpresimlercanlâ'lineylerârzûyâriçmekisterkânımıyârabnevâdidirbukimcanteşnecananteşnedirbâkî

rast'zenci'peşrevisusamışamvisâlineireyümandanöleyim

kadıburhanettin

1.bunlarinsanıparçalarkalınayışığındançıkardılarsuratlarınıyamyassıburunlarıylainanılmazzencilerkıpkızılateştozlarıgözlerininakındaterlemişdazlakkafalarıçokfenaparlıyor

korkubulutlarımıdırkaranlığadağılmışkadınmıerkekmiolduklarıanlaşılamazniyetlerikötübellibelirsizyaklaşıyorlargizlikokularaaçılıpkapanıyorburundelikleri

kimineresindenyakalayacaklarıbelliolmazbelkiköpekdişleriomuzlarınızıkesecektirgöğüslerinizikoparırmengeneparmaklarıdilpembesibirdehlizdeağzınızıkaybedersiniz

bunlarinsanıparçalarçatırçuturyer

2.zenciçengimi...maviyıldızsürmüşgözkapaklarınadokunduğuyerpatlıcanmorugözlerinemuazzamkirpikindirmişbiryanardağağzıdırdudakları

neonışıltısıgiyerçıplakgövdesinezenciçengimişerareatlamasımıtutuşmuşkaslarıtutamtutamalevkıvılcımsıçratırdeğdirdikçedişlerini

şehvetibaşınavururçalkalandıkçaayaküzerikendikendisininolurmemeuçlarındanbirermaviyıldırımsarsılasarsıladişiliğiniboşaltıyor

3.fokurfokurodayanmazsuyabatmaznîcecâdudurbu

necâtî

vahşiormankaranlığındanoyulmuşturtutamtutambulutlarıyiyenzencikadınsoğanzarıteryürümüşkazıtılmışkafasınaomuzlarınıngücüyıldızlarıyukardatutuyor

memelerieleavucasığmazbireryılansimsiyahsaldırırlarhemhoyrathemyırtıcıdolupağzınabirtekibiryiğidiboğabiliryerlebirederbirvuruştadalgibibirkızı

sinsicepusuyayatmışmemelerininarkasındakirpiklerindenkanlıkızılbirateşsızıyormemelerisankierkekliğidirayağakalkmışazsonrafokurfokursütünütükürecek

4.sunturlubirkaranlıkdudaklarıateşaldınarçiçeğisonratırnaklarıdikenlialevyergökyangınsıcağısarışıngümüşbirçilliraparlaklığışehvetikristalgibitınlıyor

sunturlubirkaranlıkedinmelitaşkömürüsiyahlığındabirgeceniyezencibirherifolmasınbıyıklarımasmavimıknatıslanmışdumanfışkırıyorerkekliğinden

okadaracıkmıştırkiaydınlığıdoyurmayabirgeceyetmeyecekbirkaçzenciyikolaycaiçerebilirgözeneklerindensızmalıkaranlıkbütündeliklerindeniçinedolmalı

ayıpresimlerders-iaşkınmüşkilinyahyanicehalleylesinsöyleyenlerkendinibilmezbilenlersöylemezşeyhülislâmyahya

1.ateştenköpekleryalıyor

sütlümemeuçlarınızebanilerkazımışcehennemyalazısaçlarınıazrailgelir

nefesnefeseteslimalırelbetyanardağağzıcinselliğinden

kazığaçakılmışkadını

2.camlarınardındaçınarcamlardanyemyeşilyığılangüneşışığıacısarıbirarıvızıldarvurupkendinioduvardanbuduvara

kadınınbütüngözleriışıkbulaşığıerimişgümüşmüdökülmüşöyleparıltılıveyoğuntırnaklarınınyaldızıgüneşiyansıtıyorparmaklarınıkımıldattıkçasankialüminyum

kadınınpençelerindeoğlançocuğuonüçyaşlarındaancaksarışınakçapakça

soyulmuşmuzdersinizkokuluveyumuşakkadınınaltındişleriheryanınabatıyorherdeğdiğiyeriyakaraksoluğudilindenkulakiçlerine

ışıkzerrecikleribırakarak

kadıniriçekmeburunlukırkınayakınçıplakışıksızıyorhücrelerindenteryerinekörpeerkekliğinikapmışoğlanın-kendinitutmasa-koparıpyutacak

3.zümrütbiroğlansingapurgözlügözkapaklarıyorgun

kirpiklerininağırlığındankaşlarıkılincesikalemeğrisidirvampiralısürmüşdudağına

sesiumutsuzluğunundargınsesidir

aynasındankopabildiğisaaterkekgireryatağına

kadınuyurfakat

biraygıryaratırsevdiğikadındanmemelerininarasıkıvırcıktüylü

kaslarıdüğümdüğümhalatbirpipoyakmışağzınaköpekdişleriylegülümser

ayışığıyansırdazlakkafasından

4.tuhafşeymemeleriylesolur

binkocalıkadınmemeleriylekoklar

buluravınıateşkusarböğürtlenuçlarındanalevdenbirerportakal

içlerindedönüpduransankiarıoğuludur

ikisalkımbalvesütbuğuluuğultuludur

damarlarımayivekalıngizliceağuludur

geceleriağırbirhırkagibi

yatağındabırakıruykuyukumsaldasevişmeyegiderbinkocalıkadındişiliğisarmalbirkuyubircanavarınağzıoburerkekyutararalıksızişitilmemişdoyduğu

çıragibiyağlıvesertçıragibisarışınbiryiğitfenakıvırcıkaltınyüzüklülacivertüzerineikiit

birkopukkaraamayağızkarabiryılandanfarksız

aklıkıterkekliğicömert

dahabirsürüherifgirerçıkarkayganküçüklübüyüklü

genizlerindeköpekhırıltılarısalyalarıyapışkan

bıyıklarıköpüklü

tenhadaıslıkyalnızıbirkadındırerkekelideğmemiştirömründeeline

5.epeyceyaşlıhantalcabirazkapılardansığmaz

erkekgüzelikadınomuzlarıgeniştirbileklerikalıngülmesiısırmayıandırıyorensesitıraşlı

külrengisaçlarını'erkek'kestirmiştirsıksık

arkayatarıyor

balkondarakısofrasıherakşameskihovardalargibi'ahkâmla'içer'felektenkâmalıyor'

radyodahüzzamfaslıçamlıca'damehtaptamamarasıraçokfenadalıyorcıgarapaketininarkasınahesapaybaşındaemlakvergisi

hisar'dakiarsayaneverirlerbekir'eyaşgünühediyesibakkallahesapbeşerbiner"

kıvırcıkgecemavisikirpikler

bunlargözmüdürgölyansımasımıkadıngüzelierkek

gizliaynalardakaşlarınıalıyorherdefasındaincelterekbulutlardakaçıcıbirışıkmıdır

şüphelibirerkekliğekarışmasımıtehlikelibirkadınlığınzehirlibirsarmaşıkmıdıryapraklarınemlisalyasıyapışkanbirtürlütutamadığın

erkekgüzelikadınkadıngüzelierkekdibindefosforlubirkaranlığınsabahlarakadarboğuluyorlarnefesnefesesevişerek

6.loşaynalardadurur

koyukızılizleridudaklarınınaynalarıdoldurur

kurtgibiuluyandirigöğüslerigiripaynalaradişleriniboynunasaplaraynalardaçoğalan

ogözlerikanlıkırmızıyeşilkirpiklikadın

rubaiyatazadeserolurdumâsib-iderd-ü-gamdanyadehregelmeseydimyaaklımolmasaydıziyapaşazulmetmeyiyeğlerobuzlukadınsevmekyerinegözlerindekisoğukelektrik

çakarufkumuzdaşimşekyerinekanıdonmuştur/besbellikılıkıpırdamazkoparıpgöğsündenyüreğini

uzatsankaniçindeçiçekyerine

süreklibirdalgınlıktırkuğubuğulubirgöldeyalnızlıkbiriktirenkederindenyolcularınboğulduğudağılanbirdüşüncedirağaçyaprakyapraksonbaharıgetirensoğukkaranlıklardaçıplakveaç

dönedönesonbaharaulaştıyorgunluğumuzaktanölümünçanlarınıduyuyorumgeceleruzadısabahlarolmakbilmiyorsüreklialacakaranlıktahanidirruhum

birvapurgibiuğuldayarakhışımlasırılsıklam

ansızınkarşımaçıktıgecebaşıboşbirvapurgibikarasularımagirmişgizliceoyolkesemezbenduramamartık

çarpışmamızkesinleştinekorkunepişmanlıkneyeis

ensessizderinliklereiçimdebelkiseninhasretinigötüreceğim

sadece

yağmurlukışgünütenhabahçedeçırılçıplakmevsimonabeyhudedirartıknesoğuknesıcakbuçınarömürboyuyalnızlığahükümgiymiştirhergünbirparçaölereksüresinidolduracak

trenlerkatarkatarşudağdağalıdünyagarındagördüğümtürlüçeşidivar

kimisigümüştendircamlarıkesmebillurkimisiahşapdurduğuyerdetutuşurkimisisankisolucanuzaruzadıkçakimisidüğümüstünesankidüğüm

kimolsanfakathangisinebinsennasılbinersenbindeğişmezvarılacaksonistasyonkiölümdür

ölüm

korkununkulakgibiçınladığıbirhicransaatındatehditlerledolubirkışdoludizginyaklaşıyoryağmurlarınsoğukkanatlarındaçevremdemuazzambirbaşdönmesidiradetaşehirmünzevibirsoruişaretiyim

simsiyahşemsiyeminaltında

buzkuşlarıtozhalindeiçufuklarımızadağıldılaryapraklarınınkızıllığısöndükapkaranlıkağaçlargörünmezbirdevinsendelediğihissediliyorherankankaybediyorkanağıryaralısonbahar

sabahuyanırsınkaranlıktır

ezanyağmurdadağılırkuşyağarbulutlardan

açıklardafırtınatelsizişaretlerikayıpvapurlardan

yemyeşilsonsuzluğaakıyoreriyipsabahyıldızlarıbirbir

yaşlılaröldügençleryaşlanıyor

bebeklerdoğacakherankendiniyenilemektedir

yeryüzündeinsan

serbestgazellerdildegamvarşimdiliklûtfeylegelmeeysürûrolamazbirhânedemihmânmihmânüstünerâsih

gibiredifligazelyorgunkadınlariçtik

yalnızlıktanuğuldayantuzlukangibiniceakşamlardevirdikçengikıyamet

'kızılsultan'gibi

vurdukçamızrapöyleyoğunbirmelal

dağılırkitamburdanbastırıreskisevdalargözgözügörmez

dumangibi

sukaranlıktırvekadehlerboşalmış

leylaklardarmadağınkıvılcımlarsavurupnarçiçeği

çökerbirdahabaşımızagökyüzütutuşmuştavangibi

kanlıhesaplarıvardırkıyametekadarsürecek

ölümleşairlerinkimbilirnerdenbilecek

neçığlıklargeçerdahadünyadanattilâilhangibi

angelirangelirpaldırküldüryıkılırbulutlar

gökyüzündeanlaşılmazbirheybetoeskiheyecanölürangelirbitermuhabbet

çalgılarsusarheveskalmazşatârâbânölür

şarabıngazabındankorkçünküfenakırmızıdırkantutar/tutanölürsokaklarkuşatılmışkarakollartaranır

yağmurdabirmilitanölür

angelirömrününhırsızıdır

herölenpişmanölürhepyanlışanlaşılmıştır

hayalleriyasaklanmışangelirşimşekyalarmasmavidehşetiylesiyasetmeydanınıdireklerçatırdaryalnızlıktansehpadapirsultanölür

sonumutkırılmıştırkafdağı'nınardındaki

neselamartıknesabahkimselerbilmeznerdeler

namlımasalsevdalılarıevvelzamaniçindekalbursamanölürkubbelerdeuğuldarbâkîçeşmelerdenakarsinanangelir

-lâilaheillallah—kanunîSüleymanölür

görünmezbirmezarlıktırzamanşairlerdolaşırsafsaf

tenhalarındaşiirsöyleyerekkimduysa/korkudanölür-tahripgücüyüksek-saatlibirbombadırpatlarangelirattilailhanölür

kimkaldısilahatılmıyor

güvercinşakırtısıdırşafaktayaldızlananşadırvandasu

ıhlamurlardaezangörkemlibirnamazuğultusu

heyhathamzabeycami-işerifi'ndenkimkaldı

kimkaldıeskiselânik'tenlaternalarsustusürahilertenha

tekkibritçakılmıyorkimkaldıittihatveterakki'denojöntürklerki-'hariçten

evrak-ımuzırracelhederlerdi’-ofedailerkibarutöksürürler

sakaltıraşlarımavikırmızıbıyıklarıbiber

kimkaldımüdafaa-ihukukcemiyeti’ndenavcıceketi

körüklüçizmeastragankalpak

bazen'ittihatçı'hafif'iştirâkiyûn'

öfkelikaşlarısalkımsaçakkumralbıyıklarımahzun

hanifelakettütüniçerlerceplerindeidamfermanları

bellerindesöğütyaprağıbıçakyamilletmeclisi'ndemeb'us

yakuva-yıseyyare'deaskerkadehlerderakınazlıbeyaz

vaniköykorusunun'teşrinler'dekisisigramofondaincesazmeyhanemusikisi

oşenliklerdenheyhatkimkaldıezelidalgınlığımızınıslığıdırneykemanyanlışanlaşılmasındantedirginutlarvahimsorularsoruyor

öldünâzımşâmilofsarımustafayıkılmışstrasnoyploşçat'ınsaatkulesi

eskibolşeviklerdenkimkaldı

harem-ihümayunbirersırçakadehtir

soframızdayıldızlarbüyülübirrakıyladolar

pancurlarkırılırmehtabınağırlığındanodalar

omâhûrşarkıyladolar

uzanmışlâhûrşalüstüneçubuksefasınadalmışsiyahperçemleribelâelâgözleriâfetbirnevcivanki/gönülkanrevan

aşkıyladolarmülkünherucubaşkafelaketrumeli'denbozgunhaberlerianadolu'daisyan

arabistan'davebakazankaldırmışyeniçerimehtervurur/payitaht

kılıçşavkıyladolar

gizemlisarayaynalarındagörünürkaybolurlar

yaşmaklısultançehrelerigözlerikahrıyladolar

boğdurulmuşşehzadelerinkörpezambakboyunlarında

kaypakbiryılanyağlıilmiksamurdanduvarlarınaharem'in

çarpaçarpauzarsonsuzakadarçığlıkları

kubbelercanhıraşbiryankıyladolar

bakî'yegazelbiryerdevahimbiryanlışyapılmıştırneyadsımayadilimvarır

nedüzeltmeyegücümyetermeyyusbirpapağangibitenhadabırakılmışharılharıl

içimdekibozgunlasöyleşirim

biryaşgelirkikadınlarçekilirortalıktan

esmerlerbirdençekimsersarışınlaruzak

kumrallarvefasızdırartıkneuykunedurakbirâfetbiçerimimgelemkumaşındanmüstesnabirsevgilionunlasöyleşirimfazlasıylaedâlıiyicerahşân

bakışlarıebrûlî

servilerboşalırboşluklardanbirmehtapkaranlığınagazelhanlarsusmuşçalgıcılarperişanbirbenkisabahlarakadarböyle

münzevibirkanûnlasöyleşirim

neşairkalmışülkedeneşiirdivanlarunutulmuş

mesnevilerparçaparçaeyşairlerinsultanıeybakîinanılmazkafiyelerdüşürüpyıldızlardan(mefûlümefâilü)ruhunlasöyleşirim

eldevarhüzünsöyleşirevvelcebizbutenhalarda

ziyadegülüşürdükpırpıryaldızlanırdıkanatlarıkahkahakuşlarınınnemesellersöylerdimercanköznargilelerzamanlardeğişti

ayrılıkgirdiarayahicranadüştükbugün

ahnerdegençliğimizsahildesavruluşlarıbaşıboşdalgalarınyerigöğüçınlatantumturaklıgazeller

eldevarhüzün

oşehrâyinfakatçıkarmıakıldançarkıfeleklerinrenkrenkgeceyedağılmasısırılsıklamâşıkincesaz

kadehlerinmehtabakaldırılmasıadetadüğünhayatzamandaizbırakmazbirboşluğadüşersinbirboşluktanbirikipyenidensıçramakiçin

eldevarhüzün

drangnachosten(doğuyaaçılış)bâtılhemişebâtıl-ıbîhudedirvelîmüşkîlbudurkisuret-ihaktanzuhureder

bâkî

1.raviyân-ıahbar..çocukgözlerimlegördüm

taşdeğmişgibidağıldığınıgüzelliklerisoğuksevdalısarışınlarınkollarınagiripboyaynalarınagötürdümiçindeşamdanlarınkristalyandığıbirbüyüksalonda

(viyanamıymışneymiş)rugançizmelihassasubaylarıanladığımsırmalıüniformalarherrütbeden

boyunlarında'imparatorluknişanı'yanlarında'murassa'kılıçdurupdurup

içkikadehleriylegırtlaklarınaateşedeneskiviyanabirbilmeceymişküskünbirviyolonselintamamladığıtutkusalrusprenslerininhiçbirzamananlamadığıçetrefilmiçetrefil

kelimeleribirbirinegeçmiş

çocukgözlerimlegördümpetrograd'daymışızfenageceymiş

tepsilerdeçatlıyorromanofbardaklarvotkanınöfkelişiddetindenbuztutmuşnevarıhtımlarındabulutdalgınlığıkafkasya'lıbalalaykalarıncoşupkanatlandığıoşölenoşölendenarodnikeldivenlerindenbirkurşunbirkurşundahabirkurşundahaçiftbaşlıbirkartalgibidevriliyorçarsarayıngörkemlimerdivenlerindenazbirşeykalmışsabaha

çocukgözlerimlegördüm

sedefkakmalıkoltuğundakaçmevsimeskittikadızadeeşref

herdakikabirhâşimelininucundafrankfurtseyahatnamesigurabahane-ilâklâkan"gurub-uhûnileperverdeolankuşlar"şimdigelhatırlamaseferberlik'teobüyüksarhoşlukgecesiküstahbirayyükselirkanlıcasırtlarındanmürüvvethâlâşarkısöylerelindedef

"eşref...eşref..."hâşim'sizolamazdıamatedirginsabahlarındaâşıkpaşatarihiniokurduşeriacephesindeölülerlekadehtokuştururdurakıiçtiğiherakşam

bununbirkumandanıvarmış(miralayaliosman)herifberlinalmancasıkonuşuyorkarargâh-ıumumî'deenverpaşa'nıngözbebeğiteşkilât-ımahsusa'daçalışmış

cephedekendirızasıylabulunuyor

çocukgözlerimlegördümkuleleriyağmurlubirşehir

içsavaşyıllarındankazanşehrimidiryıldızlarıdüşürensilahsesleri

sakallarıseyrekbuhara'lıimamlarındualarıayışığıcamilerden

minarelertepedentırnağasedefnurvahidofbirkazakkurşunuylavurulmuştur'mazlumülkeler'kımıldar

asya'nıniçlerindensultangaliyef'daskapital'içevirirtürkçeyeharılharılyanındauzunnamlulunaganttabancasıkabzasında

altınlaişlenmiş'besmele'sivar

çocukgözlerimlegördüm

ayabulanmıştısalkımsöğütlergökyüzündeyıldızimzaları

gecedirtozmavibirköpekuluyorherömrebiçilmişbesbellibirbaşkaölümbazılarınıdurduğuyerdeşeytanmıörgütlerağırbiryanılgınınbitirilmesidirbazılarıyaşadığımhangiömrümallende'yivurdularSantiago'daakşammitralyözkurşunlarınıdişleriyletutanadamlartayland'dabiramerikandolarınabozuluyorsokağabirçıkarımtamam1943'destalingrad

hertaraftabarikatlar

2.nâkilân-ıâsâr...dersaadet'te

sabahezanlarıhicranlıbirheyecandoğururmürüvvet'teboğaziçi'ndeyazsabahlarıacayipsoğuktursisbasarçilekpembesimavidumanlısanişgaldonanmasıiçindeboğuluruzakbirgüverteden

dağılanbirvardiyaçanısabahsabah

ürpertirinsanı

manastır'daeskiden

camçerçeveayna'askerimahfel'deayışığıdolardıbardaklarınaerguvanbıyıklı

'erkânıharplerinhenüzdönmüşlerberlin'dengençağaçlargibiyakışıklıtekgözlüklerielde

omuzlarındapelerinmürüvvet'hassaten'eşrefbey'ihatırlıyor

kolağasımıydıneydi'fevkaladekendindenemin'

dolumavzergibikorkutucubakışlarıküstahadetaısırıyor

oeskimanastırahgalibabirdüğündeydibalkanharbi'ne'tekaddümeden'günlerhavadasiyah

tozhalindebirtopuğultusuredifkışlasındamüzika-yıhümayunçolukçocukavluyadoluşmuşyaşamakhüner

'mükerrer'biryanılgımıdırsabah(omüz'iç/'yenibirhayatabaşlamak'duygusu)güllervazodaburuşmuş

sislermahzunluğunudağıtıyorkahvaltısofrasıçoktanhazırharem'debalkonakurulmuşgümüşbirfısıltıdırsemaverkızarmışekmekkokusulacivertkaranlığıböğürtlenreçelinineşrefbey'inuykusuoldumolasıağırhelesabahlarıhiçuyanamıyor

rüyalarında1324/eskimanastırbuğuluaynasıdırunutulmazümitlerin

gecemavisiatlarındaninerraprap/aykaranlık'mülâzim'ler

elbasarak'kur'an-ıazim-üş-şan'üstüneyeminetmişler

tabancavebayrak'mülküzulümdenkurtarmakiçin'

haklıdırüzülsedeeşrefbeyogündenbugüne

(yanidersaadet/rumî1335)netabancakaldınebayraknecumayıbâlâ'yaosmanlıbirkaryağıyorneserez'demevlevitekkesiomüslümanıslığı

binyıllıkgörkemlineyneüsküpneköprülünetikveş

içköprülerini'lahzada'yakarakbiryıldırımdüşmüşadetagönlüne'muazzam'birkılıçgibidevlerinkullandığı

elektrikyeşiliveçıplakkirpiklerindeyangınisiavuçlarıacımasızkaraağzındasırtlannefesietrafıbütünleş

gözlerininönünden

gitmezomanzaratüydenhafifbirgüneştazeyıkanmışüzümaydınlığıborazanlar'içtima'çalıyortalimatdünden

törenedördüncübataryakatılacak(eşrefbey'inbataryası)anlaşılmazbirsıcakortalıkanababagünüyağlıbirfeskalabalığıdalgalanıyorneferizabitiesnafıişçisiarnavuttürkverumyahudivebulgarmakedonyadağlarınınözgürlüğünügözlerineişlemişkomitacılariplikiplikkan

ateşmenekşesi'hürriyet'birdenbireaçıklanıyorbinbaşıvehipbeytarafındançıkmıştoparabasınınüstüne

(altmışnumaralıtoparabası)konuşansankitopunnamlusuduryanivatan

3.şöylerivayetederlerkim...kanlıca'dakadızadeeşrefinyalısı

nedensebuyılgözüyaşlı'teşrinleriniçipaslıvekötümserkafeslerinardındayağmurşakırtısısudumanısavrulurağaçlardanherçakışındaşimşeğinmaytapyeşilikedilerolmadıkbiryerindetutuşurgeceninişteselamlıktanmetroviça'lısabrihoca'nın'tecvitüzre'kur'an-ıkerim'tilâveti'sesindesaygısızbiriman

bağışlamakbilmezbirtanrınınkaranlıkheybeti

metroviça'lısabrihoca/evet93muhaciridirbalkanlar'danduroturbilmez/ceddinerahmetyoğunsakallarıkirlisarı

sankiburundeliklerindenkatmerlivekalındökülennargiledumanları

elbettemürüvvetbirşairhayalidirfağfurdanellerisütmavisigözleriebrusonbaharsisleriylebuğulubirkuğuaklındanbirtürlüçıkmıyorhayret

osandalsefasıhanibirgecegeçenyazeşrefbey'leberaberemirgân'adoğrayanmışkibritkokuyorduhavabahçelerdefosforluçiçekler

çınarlıkahvedegramofonçalıyorgönüllerdesevda

yaldızlıvetitrekyankılarlazenginleşerek

uçuşurzilsesleriparmakuçlarındanmemeleriüryaneflatunçengilerinağızlarıgülgoncasıkalçalarışimşekherakşamböylebir'hünkârsofrası'sieber'paşa'nın'müstesna'haremindezerdevepilav

baklavavebörekhilafsızadamboyundaayaklışamdanlartelkâri.gümüşosarhoşloşluğunausulcagömülmüşpembeyanaklarıyağlıyağlıparıldayan'azametli'almanlareczacıgessler

mühendisscheidemann'bağdaddemiryolukumpanyasından

soluğundadağlarınmavisoğuğuamanostünellerindenhenüzdönmüş

ağıryolyorgunluğukulaklarındatef

buakşamdagelmediyüzbaşıschröderboğaz'dakioyalıyadavetliymiş(çepçevresalkımsöğütler)zeynepadınıdilindendüşürmüyorsevdalıbirtürkkızıesmercamlarınönündeotururelindegergefsieber'paşa'anlatırdururbu'mülkün'parçalanmasınıiçigötürmüyorhahhahhah

neyapıpyapıp'yekparemuhafazaedilmeliymiş'

hahhahhahbir'lokma-yışahane'deyutabilmesiiçin

kayzerhazretleri'nin

birtaksimleuyanırogörünmeztambursultanıyegah

kayısıbahçelerindeşam-ışerifinmübareksahurzamanlarıayışığındayarasalar

yıldızlardanyağmurkederlibirdalgınlıksarar'yıldırımorduları'ndangeridekalanlarıneyapsalarkurtulamazlarahnasılunutulurnasılunutulurşehrindüştüğüakşamışıklarsönmüştüansızınsokaklarıbedevibirkaranlıkdolduruyorkaranlığıpaldırküldüratlılariçmahallelerdeyangın

yalazıcamlaravuruyorbirarafaysalgörünmüştüsakalıyaldıztozu

kibirlibirhayaletsoğukmavibirisivar

yanındazehirlisarışınlawrenceadındakiİngilizcasusu

elbetteodur

karanlıktagözyaşlarıdamladamlatamburbireskirüyadançağrışımlar/evetmiralayaliosmanbey'inbeşlirevolvericemalpaşa'nınbeyrut'taastığıaraplarnablûskarargâhı'ndakiiçkiâlemleri'münzevivemükedder'eşrefbey

sabahezanlarıköydenköyeyayılıyorheygidihey

'mülk'sözdeosmanlı'nınamaalaman'ınelindenİngilizalıyor

bendesığarikicihanbenbucihanasığmazam

nesimi

meraklısıiçinekler

1"kelime"Çoğumuzşiiribirkelimeişisanır:Enuygunkelimeleriseçmesini,enelverişlimısraları

kurmasınıbileceksin!Mısrabirkelimekatarıolduğunagöre,kelimeyiusturupluseçtinmi,meseleyok,öncemısraların,giderekşiirin,kurtuldudemektir.Kelimeyeağırlıkverenşiiranlayışı,kökenindebiçimseldirya,buelbette,biçimselolmayanşiiranlayışı,kelimeyiönemsemeyecekdemekdeğildir.Galibabütüniş,kelimeyielealıpdeğerlendirişimizdedüğümleniyor.

Biçimcitutumdakelime,bağımsızbirbütündür,kendibaşınavarolur;şiirseldeğeri,yarıyarıyasesyapısında,yarıyarıyaanlamyapısındadır;çağrışımyüküöneminipekiştirir.Şairinbiritutar,tekkelimeyiyadatektekbağımsızkelimeleri,yanyanagetirir,bundanbirmısraörgüsüçıkardığınısanır,ortayabelkimozaikebenzerbir"süs"deçıkarır.Bu"süs",adındandabelli,gerçekteşiirselolmaktançok,"dekoratiftir.Hadibirörnekdüşünelim:Geçmişzamanlailgilibirşiiryazanşair,odönemlerihatırlatmakiçin,Divanşiirikelimelerindenbiriniyadabirkaçını,şiirinin“yapısına"oturttumu,odönemşiiriniyenikoşullaraltındayenidenyaratmışolmaz;biçimselbirşiirdüzeniiçersinde,okelimeleri,geçmişeilişkin"dekoratif"bireröğeolarakkullanmışolur.Bunoktaönemli;"ikinciyeni"den"müdevver"bazışairlerimizDivanyadaEdebiyat-ıCedidekelimelerinişiirlerineserpiştirerek,geçmişşiirimizledahailerikonaklardabütünleştiklerinisanabiliyorlar.Yanlış.Yaptıkları,çağdaşbirsahnetuvaletine,assolistinpadişahtuğueklemesindenfarksızdır.Geçmişkılıklarımızıyenikoşullaraltındagözdengeçirerek,okökenden,yenibirsahnekılığıüretimideğil.

Şiirinkelimelerledeğil,imgelerleyazıldığınıbilenşairleriçin,kelime,diyalektikbirilişkileryumağıdır;birkere,anlatacağıimgeyle,İkincisiaynıimgeyianlatmaklagörevliötekikelimelerle,

üçüncüsümısraiçindekiözel,şiiriçindekigenelsesuyumuyla,dördüncüsüimgelerarasıbirlikvekarşıtlıklarıngelişmesüreciylebağlantılıdırçünkü,imge,kelimedeğildir,amasadecebenzetme(teşbihyadaistiare)dedeğildir,herikisinide"kullanan"duygusal/düşünseliçeriğinsomutlaşmabiçimidir.Busüreçtekelimedonuk,durağan,olmuşbitmişbiröğediyealınamaz.Alınmamalıdır.Kelimeninönemi,imgeninsomutlaşmasındaoynayacağırolegöredeğişir;burolübelirleyenisekelimeninçağrışımyükü,anlamboyutlarıveimgeyleolandiyalektikbağlantısıdır.Halböyleoldumu,şairinkelimedenhareketetmediği,şiirinikelimelereyaslanarakkurmadığıdameydanaçıkar;kelimelerimgelerlekurulmuşbirşiirin,içinedöküldüğüenuygunkalıplardırki,imgelerin,gerçeğiestetikdüzeydeyenidenyaratmalarınakatkılarıoranındabüyürler.

Şiirintemelilkelerivesorunlarıüzerindekafayormayaalışkınolmadığımızdan,biçimseltutumlarlatoplumsalşiirler,toplumsaliçeriklerlebiçimselşiirlerüretiyoruz.

Yusufçuk,1Ocak1979

2deryanıngünahıne?Yuvasınabuğdaytanesitaşıyankarınca,değerlibiryiyecekbulduğundan,hemgururlu,hem

sevinçlidir.Yuvasınayaklaştıkça,sevincibüyür.Hiçdeğilse,insandüşüncesi,bununböyleolduğuna,olacağınahükmeder.Ötedebiryerden,karıncanınbulunduğuyanadoğru,şiddetlibirsuyunakıpgeldiğinidüşününüz.Karıncanıngururuda,sevincide,birden"beyhude"leşecektir.Besbellikisuakıntısı,karıncayıda,taşıdığıbuğdaytanesinide,önünekatıpkim-bilirnereleresürükeleyecek.Karınca,bırakınsevincinivegururunu,varlığınıtehditedenbuolasılığıalgılayabilirmi?Hayır.Ancakbelayauğradığızamanişinfarkınavaracak,ozamandaişiştengeçmişolacaktır.Oysa,algılamaveyargılamagücüçokdahayüksekolanbirinsan,karıncanınbulunduğuyerdekidurumuçokdahagenişaçıdanvenesnelolarakgörebilir.

Einstein'ınünlüörneğinidehatırlayabiliriz:Karıncaikiboyutlubiryaratıktır,onuyuvarlakbirtopunüzerinekoyarsanız,yürüyerektopubitiremez,üçüncüboyutualgılayamadığıiçinbir"sonsuzluk"duygusuiçindekalır.Oysaüçboyutluinsan,karıncanıninatçıamabeyhudeçabasınınfarkındadır.Onun,topunyuvarlakyüzeyiüzerindedönüpdurduğunufarkeder.Karıncaörneği,anlatmakistediğimeyarayacakmı?Pekiyibilmiyorum.Mevlânâ,sanırımMesnevi'de,şöylebirlafetmiştir:

Herkeskendigücüveemeğikadarnasibalır,

eğerseninkabınazsualıyorsaderyanıngünahıne?

insanoğlununiçindeyaşadığıdoğasalvetoplumsalgerçeklikler,Mevlânâ'nınsözünüettiği"derya"sayılırsa,ozanınbugerçekliklerdenalabileceği"nasip"hiçkuşkusuzonun"gücüveemeği"kadarolacaktır.Evrenin,bununiçinde,doğavetoplumun,sonderecekarmaşıkbirilişkileryumağıolduğunubiliyoruzda,builişkilerinanlamınıbizimiçinanlaşılırhalegetirebilecekalgılamagücündençoklukyoksunuz.Ozan,eğersürekliizlenimleraldığıortamıdeğerlendirmekpeşindeyse,alışılagelmişkesinlemelerebaşvurmadanönce,kendisinibuğdaytaşıyankarıncanınacıklıgülünçlüğünedüşürebilecekacelegururvesevinçlerdenuzakdurmamalımıdır?Sonveenbüyükgerçeğiyakaladığınıveaçıkladığınıiddiaederken,birbaşkaboyuttanbakılınca,ansızınmerdiveniyenidenicatedenadamındurumunadüştüğügörülemezmi?

Bubakımdan,helegerçekçilikdavasıgüdenlerin,evreni,doğayı,toplumu,insanıvebunlarınbirbirleriyleolanilişkilerini,derinlemesineçözebilecekbilimselyöntemikavramadan;kavradıktansonrada,içindeyaşadığısomutkoşullarıetraflıcaalgılayıp,bilinçlibileşimönerilerinesahipolmadan;gündelikkararkolaylıklarınadüşüp,kesipbiçmelerisondereceyanlışolur.Neyazıkkiçoğumuz-üstelikhayligeçkeşfettiğimiz-buğdaytanesiniyuvamızataşımanınsevinciyleşişiniyor,biryerlerden,kimbilirnerelerdenkopupgelentarihselsellerintehdidini,hattatehditolasılığınısezemiyoruz.

"Kabımızı"genişletmektenbaşkaçaregöremiyorum

ben.

Yusufçuk,1Ağustos1979

3"gençozanlar"üzerinesöyleşi-Belirlibirüne,edebiyattarihindebelirlibiryereulaşmışozanların,yeniyetişenlerleokadar

ilgilenmediklerisöylenir.Oysasizingençozanlaraçokyakınlıkgösterdiğinizbiliniyor.Bununözelbiraçıklamasıvarmı?

- Bir değil, iki açıklaması var: Birisi nesnel, öbürü öznel. Nesnel açıklamayı, toplumcu şiirgeleneğinden yapacağım. Türkiye'de sosyalist ozanlar, başlangıçtan bu yana, ciddi bir usta/çırakilişkisiiçindebulunmuşlardır.(NâzımHikmet'inNailV.ileyakınlığıhatırlanmalı.40yıllarındaSuatTaşer ile Ö.F. Toprak, ortaklaşa kitap yayımlamışlardı. Aynı yıllarda ben Ö.F. Toprak'a çıraklıketmeye başlamıştım.) Aynı tutumu, ozanlık önlüğünü kuşandıktan sonra, benden sonra gelentoplumcu ozanlar için tutmam, toplumcu ozanlık zanaatının gereği sayılmalı. Bunu, 50'li yıllardaMaviciler, 60’lı yılların ortasından başlayarak da, "ikinci yeni"ye karşı olanlar için, yapmayaçalıştım.Şimdide,engençkuşağınozanlarıyla,dostçailişkileriçindeyim.

Öznelaçıklamayagelince,acabaşöylemisöylesem:Ozankısmı,genellikle,yaşlandımıduyarlığınıyitirir.Hadikururdemeyeyim,amamutlakagörgüsüduygusuna,bilgisisezgisineağırbasar.Buysa,çoklukyaşlıozanlardagördüğümüzkısırşiirlerin,asılkökenidir.Kişiolarakbennekadarbilgiye,görgüvegöreneğe,mantığabağlıçözümlemevediyalektikbileşimleremeraklıdaolsam,duyarlığımıkorudum.Üstelikhayligençbirduyarlıkbu.Delikanlıozanlarlakonuşuptartışırkenaynıdüzeydekalabilmemizbununkanıtı.Kanıtıama,acaba,delikanlıduyarlığınısürekliolarakgençozanlarladirsektemasımıkoruyaraksağlamtutmuşolmadımmı?Kendimigençozanlardan-genelliklegençlerden-soyutlasaydım,besbellibuduyarlığıböylediritutamazdım.

-GençTürkozanlarınınenbüyüktalihsizliğisizcenedir?

-Coşkularının akıllarını bastırması.Kimisi içerik yönünden, kimisi biçimyönünden coşkulu.Sanıyorlarki,ağırlığıbucoşkuyaverirlerse,ortayahasbirşiirçıkar.Yanılıyorlar.Şiir,heyecanlaaklın dengesini içerir. Heyecan, duygusal düzeydeki izlenimleri yoğunlaştırırsa, akıl bilgidüzeyindekiverileri şiirekatar.Böyleceortayanesnel gerçeğinöznel estetikbileşimi çıkmışolur.Çocuklar, işin bilgi yanını kaytarıyor, daha doğrusu benzemeye özendikleri ustalardan kopyaçekiyorlar.Yada,bilgiyişiirselbilgidiyedeğilde,didaktikbilgidiyealıyorlar.Olurmuhiç?Öylegençozanlartanıdımki,ondokuzyaşındaMarx'ı,Engels'iokumuş,BayburtluZihni'yibilmez,yadaiyikötüozanlarımızıtanır,toplumsalgerçektenhaberiyok.Buİkincilerdahaçoktursanırım.

-Gençozanlarındahaöncegelmişozanlardanetkilenmesiolayınanediyeceksiniz?

- Şiir sanatıyla birlikte başlamış bir olay. Bu işin okulu olmadığına, ozanlar, usta/çırakilişkileriyleyetiştiklerinegöreolağansayılmalı.Yalnızetkidendimi,genellikle,deyişbenzerliğinianlar gibiyiz. Bence asıl etki, deyiş benzerliğinden ziyade, imge sistemlerinin bir ya da aynıolmalarına denmeli.Çünkü, biliyorsunuz, özgün bir ozanın imge sistemi kişiseldir, bütünüyle onaözgüdür.Ancak gerçek ve önemli ozanlar imge sistemleri getirirler.Getirilen bu imge sistemleri

belirli bir zaman parçası içinde bir ülkenin şiirinde egemen olur, imge sistemi, ozanın nesnelgerçeğiöznelmerceğindengeçirip,kelimelereaktarışbiçimidir.Gençler,çokluk,şiirseldurumlarıustaozanlarınimgeanlayışlarıylaalgılamayabaşlar,başkabirdeyişle,belirlibirdurumufalanyadafalan ozanın anlayışına göre şiirselleştirirler. Asıl etki budur. Doğaldır. Genç ozan, gerçektenyetenekli ise, giderek ustasının imge sistemini bırakır, kişisel imge düzenini kurar. Bu düzende,ustasının sisteminden esintiler uzunca bir süre kalabilirse de kişiliklerin ayrıldığı kolaylıkla farkedilir.

Birde,gençozanındeyişözentisiylebirustayıöykünmesivarki,bunubenetkisaymıyorum.Bencebuetkidendeöncekiaşama.Hevesaşaması.Öykünmeaşaması.Ülkemizdebuaşamadakiozanadaylarına"etkilenmiş",imgedüzenietkisialtındakilere,basbayağı"ozan"denir.Oysa,başkaozanlarıngetirdikleriyadakurduklarıimgesistemleriyleonlarınyazdıklarışiirlerinyenikopyalarınıüretenleriyetişkinozansaymakyanlışolmalıdır.

Yusufçuk,1Kasım1979

4şiiriüstünekonuşmaH.A.-Çokyönlübirsanatçısınız.Roman,senaryo, fıkrayazarlığı,denemecilik,eleştiride,el

attığınızyazınalanları.Amaençokozanolaraktanınmaktasınız.Bunedenlesöyleşimizişiirüzerineyapmakistiyorum.Belkialışılmışbirsoru.Sormadanedemeyeceğim.Şiirenasılbaşladınız?

A.İ.-İlkşiirimiilkokulunüçüncüsınıfındayazdığımı,birkaçkerebelirtmiştim.1933filanolmalı.Şiirinadı'İlkbahar'dı,sadece'çiçekler've'kelebekler'kafiyelerinihatırlıyorum.Biryılsonra,tarihteokuduğumuziçinolacak,'Attila'diyebirşiiryazmıştım,ozamanİzmir'deKarşıyaka'daoturuyoruz,yalıdakievde,babamaokudum,beğenmedi,iyiama,buanlattıklarımşiirebaşlamaksayılabilirmi?

H. A. - 1946 CHP Şiir Yarışmasında Cebbaroğlu Mehemmed Destanı adlı destansı şiirinizikincilikalmıştı.OzamanünlübirozanolanFazılHüsnüDağlarca,ÇakırınDestanı ileüçüncüydü.Buolaylailgilianıveizlenimleriniziöğrenebilirmiyiz?

A.i.-1946şiiryarışmasınanasılkatıldığımı,Duvaradlışiirkitabımınsonbasımında,'meraklısıiçinnotlar'bölümündeayrıntılıolarakanlattım:Gerçekteyarışmaya,şiirinmetninibendenalanamcamlababam,benimnamımakatılmışlardı.Sorunuzufırsatbilerekbirnoktayıbelirtmekisterim,armağanıkazandığımzamankimsenintanımadığıbirşairadayıdeğildimben,odöneminsosyalistçevrelerivedergileriyleilişkimvardı:Daha1943'de"YeniEdebi-yat"ta,45/46'daTürkiyeSosyalistPartisi'ninorganı"Gün"dergisindebazışiirlerimyayımlanmıştı,yalnızöğrenciolduğumdan,butürişlerekalkıştığımiçindahaöncebirkerebelgelendiğimden;buşiirlerinbazılarınıadımla,bazılarınıtakmaadlarlayayımlıyordum.Yinedesöylediklerimindoğruluğunukanıtlayanbelge,armağanıkazandığımduyulduktansonra"Gün"dergisininokurlarınayaptığıküçükaçıklamadır.Budergi2Mart1946tarihli7.sayısınınikincisayfasında,şöylebirnotyayımlamıştı:"CHPşiirmüsabakasındaikincimükâfatı,AğıtadlıuzunşiiriniGÜN'ünikincisayısındaokumuşolduğunuzarkadaşımızAttilâİlhan’ınkazandığınısevinçleöğrendik.Bizdearkadaşımızıtebrikederiz."

40yıllarında,edebiyatçevrelerinde,ikisiiktidardanyana,ikisiiktidarakarşı,dörtayrıgrupvardı,iktidardediğimfaşizanİnönü(CHP)diktası.Bunlarbirincikademede,Ataç,SabahattinEyuboğlu,YaşarNabiaracılığıyla,Garipüçlüsünü;OrhanVeli,OktayRifatveMelihCevdet'itutuyorlardı,ikincikademede,SuutKemalYetkin'in'himayesinde'görünenBehçetNecatigil,CahitKülebi,OktayAkbal,SalâhBirsel,FahirOnger,NaimTiraliveFazılHüsnüyeralıyordu.BuikigrupCHPdiktasının'resmi'sanatçılarındanoluşmuşlardı.İktidarayandaştılar.Karşıyandaise,soldasosyalistlerveaşırısağdaırkçı/turancılaryeralırdı.Sosyalistlerarasında,NiyaziAkıncıoğlu,Ö.F.Toprak,A.Kadir,SuatTaşer,CahitIrgat,MehmetKemal,RıfatIlgaz,SabriSoranvb.sayılabilir.Ben,AhmetArif,ArifBarikat(Damar),ŞükranKurdakul,butakımınşairadaylarıarasındaydık.1946armağanınınilginçyanı,sosyalistlerdenbirinin,CHPyandaşıikişair,CahitSıtkıveFazılHüsnüarasındayeralmışolmasıydı.

H. A. -Kırk yıla yaklaşan şiir serüveninizde nasıl bir gelişme gösterdiniz? Bol imge, Divan

şiirindenyararlanmış,yükseksesleokumayaelverişlirenklibirşiir,şiirinizinşekli,özellikleri...Buşiirioluşturmadahangiozanlarınetkisioldu?

A.İ.-Şiiriminnasılbirgelişmegösterdiğinideğerlendirmekbanadüşmez,bunueleştirmecileryadaedebiyattarihçileri-değerbulurlarsa-yapacaklardır.Buşiirinoluşmasında,sandığınızgibi,sadecebazıozanlarınetkisiyadakatkısıolmadı;tamtersine,sinemadanresme,romandantoplumsalbilimleredeğin,şiirdışındabirsürüdisiplininkatkısıoldu.Çocukluğumdanberisüregelensinematutkumuhesabakatmadan,şiirimindoğrudeğerlendirilebileceğinisanmam.Bunungibi,diyalektikyönteminözellikleriniöğrenmemin,şiiroluşturmamdaönemlikatkılarıolduğunaeminim.Elbet,çokeskiyıllardanbuyanasevdiğimozanlaroldu,hepaynıkalmasalar,zamanzamandeğişselerde,adlarınırahatlıklavermişimdir,yinedeverebilirim:Halkozanlarından,Dertli,Bayburt'luZihni,Dadaloğlu,Gevheri.DivanozanlarındanBakî,Nedim.Çağdaşlarımızdan,elbetteNâzım.Bunlar,şiirde'kangruplarımızın'uyuştuğuozanlar.Birde,böylebiryakınlıkiçindeolmadığım,amaönemsediklerimvar:ŞeyhGalipveNail-iKadim,KaracaoğlanveYunusEmre,YahyaKemalveAhmetMuhip.

Y. K. - En çok sevdiğiniz şiir kitabınızla en çok sevdiğiniz birkaç şiiriniz ve gelmiş geçmişozanlarımızdanendeğerlibulduğunuzbeştanesininadınıgerekçeleriylebirliktesöyleyebilirmisiniz?

A.İ.-Bendebelirlibirşiirkitabınısevmek,belirlibirozanabağlanmaktabiatıyoktur,hiçdeolmamıştır.Zamanolduki,Nâzım'ınkitaplarıyasaktı,şiirlerielyazmalarıhalindeeldeneledolaşıyordu,otarihte835Satıh,GeceGelenTelgrafınçoğuşiirlerini,BenerciKendiniNiçinÖldürdüveTarantaBabu'yaMektuplar'ınönemlikısımlarını,KurtuluşSavaşıDestanı’nınhemenhementamamını,ezberimealmıştım.FransızşiirinintadınıalmayabaşladığımsıralarApollinaire'inbazışiirleri,Aragon'unbazıkitaplarıdilimdendüşmedi.Şiirisevmeningerekçesi,şiirinkendisinisevdirebilmesidir.GünlerdirCenabŞahabettin'inbirmısraızihnimdedolaşıyor,gerekçesine,buozanıaslabenimsemedim,yakındabulmadım,amaomısradakisihirneyse,kendisinişıpdiyebanakabulettirdi.Cenab'ıeleştirmek,hattayermekiçinbinnedensayabilirimama,bunlarınhiçbiriomısraıbanaunutturamaz.

Y. K. - Günümüz dünya şiiri açısından bakılacak olursa bugünkü Türk şiirini nasıldeğerlendirirsiniz,dünyaçapındaönemlisaydığınızozanlarımızvarmı?

A.i.-DünyaşiiriiçindeTürkşiirinideğerlendirebilecekkadar,sorunubilmiyorum.Ömrümdehiçokumadığımşairlervar,bazıülkelerinşiiriniancakkötüçevirilerindentanırken,nasıloranlamagibibirdensizliğekalkışabilirim.Bizdebutüroyunlar,Türkokurundanilgigörememişbazıozanlarıveyazarları,Tanzimatçısaplantılarımızdanyararlanarak,değerlendirebilmekiçinyapılıyor.YalnızOsmanlı/Türkşiirgeleneğinin,sıradağdoruklarıdiyebileceğimöyleozanlarvardırki,rahatçabaşkaülkelerinozanlarıylaaşıkatabilir.BenimbazıDivanozanlarındanyaptığımyarımyırtıkçeviriler,bazıFransızdostlarımıaltüstetmiştir.

Y. K. - Belleğinizin oldukça güçlü olduğunu biliyoruz. Belki garip gelebilir ama şöyle birbaşlasanızezberekaçsaatşiirokuyabilirsiniz?

A.i.-Ozanlarınolurolmazyerdeşiirokumalarıbaşındanberiyadırgadığımbirtutumolmuştur.Doktorların,vırtzırthastalarındansözetmelerinekadaryakışıksızsa,şairlerinşiirdenveşiirlerindensözetmeleridebenceokadaryakışıksız.Heleiçkimasasındakafayıbulupmilletinbirbirineşiirokuması,oldumolasısevmediğimbirşey.Belleğimingüçlüolduğudoğru.Yalnız,belleğimdekişiirlerinnedenoradabulundukları,araştırılırsagörülürki,bu'hafızlık'merakındanziyade,bazısiyasalzorunlulukların,birzamanlar,şimdikindenağırbastırmasındandoğmuştur.

Y. K. -Eleştirmen Asım Bezirci, bir yazısında “A. İlhan'ın şiirinde, yer yer gerçeküstücüleriandıran değişik, güzel, alımlı imgeler, hem özün daha iyi belirtilmesine yararlar, hem de imgeyiyasaklayanGaripşiirinekarşıbir.tepkiyiaçığavururlar.Bubakımdanİlhan'ıikinciyenihareketininöncülerindensaymakyanlışolmaz,"diyeyazıyor,sizbuyargılamayınasılbuluyorsunuz?

A.İ.-AsımBezirci'ninsöylediğidoğru,amaeksik.40kuşağındakitoplumcular,siyasalbaskılarla'bertarafedilipde,ortalık'resmen'Garip'çilerekalınca40toplumcularınınikincikuşağıolanbizler,ciddibireleştirihareketiyapmayıgereksiniyorduk,hatırlıyorum,Şükran(Kurdakul)veben,buamaçlabazıgençozanlarıtoplama,birdergivebirbildiriyleortayaçıkmatasarılarıgeliştirmiş,buamaçlaMarmaraGazinosu'nda(Beyazıt'taki)birdetoplantıyapmıştık.OtoplantıyagelenlerarasındaSabihŞendil'i,EdipCan-sever'ihatırlıyorum.Sabihuysalgörünmüş,Canseverise,şiirikeyfiiçinyazdığınısöyleyerek,dahaçokeğilimliolduğuBirsel/Akbal/Necatigilgrubununtutumunusergilemişti.Tasarıkaldı.SonrabenNâzım'ınkurtarılmasıkampanyasınakatılmakamacıylaParis'egittim.Orada,'KendiKendimeSanatKonuşmaları'diyebirestetikplatformhazırlığıyaptım;hem40kuşağıaktifgerçekçilerinin,hemdeGa-rip'çilerintoplumsalgerçekçieleştirisiniplanladım;Türkiye'yedöndüktensonrada,'MaviHareketi'yada'SosyalRealizm'diyebilinenkampanyayıbaşlattım.Büyükpatırtıoldu.Zamanıngençlerihareketekatıldılar,nevarkisoğuksavaşyıllarıydı,eleştirimizintoplumcuyanışimşekleriderhalüzerineçekti,ağırbaskılarbaşladı.Sonunda,Garipşiirineyöneltileneleştirilerinestetiköğesi,birtakımgençsa-natçılarcabenimsenerek,İkinciYenidediğimizsoytarılıkoluşturuldu.Bunlar,Plekhanovestetiğindenaktardığımimgekuramınıalıyor,amatoplumsaliçeriğindenboşaltarak,onabiçimcibirözellikveriyorlardı.Böylelikle,hembir'yenilik'yapılmış;hemde'tatlıcanları'Menderesbaskısındankurtulmuş,meyhanelerderahatçasarhoşolabilmeolanaklarısağlanmışoluyordu.Derhalkarşıçıktım.Hele65yılında,üçüncüParisdönüşümde,bunlarınbirdetoplumcuayaklarınayattığınıgörüncetepemattı.50'lerdekiGerçekçilikSavaşıgibi,60'lardadabirİkinciYeniSavaşıverdik.

Asım'ınsöylemekistediğiöncülük,Garipşiirinetepkidekiveimgekuramınınsavunulmasındakiöncülüktür;yoksaHazret-iAsımda,AttilâİlhanşiirininikinciYenişiirine,ancakbirşimendiferinbirrakışişesinebenzediğikadarbenzediğinibilir.MaviHareketiveSosyalRealizmtartışmalarınedensepekincelenmez,birazaltıüstükarıştırılırsa,50'lerdede,60'lardadaMarxistveözgürlükçübirplatformüzerinde,hemGarip'çilere,hemİkinciYenici'lere(buikidiktaevcilişiire)sonderecetutarlı,hayliesaslıeleştirileryöneltmişolduğugörülecektir.Görülecektirya,butakdirde,günümüzdesosyalistinöndegidenigeçinenbazızevatınnemalolduklarıdaanlaşılacaktır,onuniçin,esgeçiliyor.

Konuşanlar:HasibeAyten/YunusKoray

Sesimiz,1Ocak1980

5avuntumu?Hiçunutmam,birtarihtesavcınınbiribana,toplumsalsorunlarıdilimedolayacağıma,neden

dolayı"tabiatmanzaralarındanilhamalarak"şiiryazmadığımısormuştu.Birçokları,şairin,"sadeceaşkşiirleri"yazmasındanyanadır.Yaygın,birazda"resmi"birgörüştürbu.Şiirüretimini,birbakıma,belirlisınırlariçindetutmakistediklerisöylenebilir.Oysa,yaptıklarışiirtüketimi,şairlereyaptıkları"tavsiyelere"uymaz,tamtersidir.

Galibasöylediklerimibirazaçmalıyım.“Resmi"günlerdeşiirnasılsaaklageliyor.Söylevlerde,radyo,televizyonprogramlarında,haldırhaldırokuyorlar.Kimsedinlemezya,birmeraklısıçıkıpdakulakverse,negörecektir?Buşiirlerin,genellikleönerildiğigibi,"tabiatgüzelliklerini"yada"aşkacılarını""terennümettiğini"mi?Hayır!Tüketimiyapılanşiirlerya"hamasî"ya"vatani"şiirlerdirki,belirlibirtoplumsal,hattasiyasaliçeriğitaşırlar.Propagandaşiirleridir.Yanılıpyakılıptavsiyelereuymuş,"tabiatilhamıyla"şiirdöktürmüşşairler,şiirlerininradyoda,televizyondaelealınmasınıboşunabekler.Herhaldekimsegereksinmiyor,öylebirşiirtüketimiprogramlanmaz.

Dahadakötüsüvar.Hadibu"kamusektörü"diyelim,yaözelsektördeşiirtüketimihangidüzeydedirdersiniz?Reklamprogramlarında!ilanlarda!Görünüştekullanılanlar"aşkmeşkşiirleridir"ama,amaçkökenindeticariolduğundan,şiiryinepropagandaamacıylakullanılmışolur.Seçimözelliklerinden,okumabiçimlerinekadar,herşeylerikalıplaşmış"ticari"takdimciler,başka"emtianın"sürümünüsağlayabilmekiçin,birmiktarşiirtüketirler.Birmiktardayozlaştırıpkılıkdeğiştirerek,"reklammetni"yazarlarıyla,şarkısözüyazanlartüketiyor.Gerçekte,"resmi"şiirtüketimigibi,bu"ticari"şiirtüketiminide,pekciddiyealanyoktur.

Ozamansoruşu:Günümüzdeveülkemizde,ister"resmi",ister"hususi"sektördeolsun,şiirancakbelirlibirpropagandagereksiniminikarşılamakiçintüketiliyorsa,niyebazı"aklıevveller"şairleriısrarlatüketimalanıolmayanşiirleriyazmayaiterler?Çıldırsınlardiyemi?Bundançıkanbirsorudahavar,odahaberbat:Buişlevseltüketimlerindışında,şiiriestetikdüzeydegereksinen,gerçekbirşiirtüketicisiyokmu?Yayınevlerininşiirkitabıyayımlamayagittikçeboşverdiklerine,radyonun,televizyonunşiirprogramıyapmayıakıllarınabilegetirmediklerine,enkabadayışiirkitabısatışınınülkenüfusunaoranlahiçmesabesindekaldığınagöre,yokmudiyelim?

Belkidebizkendikendimiziavutuyoruz.

Yusufçuk,1Kasım1980

6"kocatepe"ilesöyleşi-Efendim,Tanzimat'tanbuyanaşiirimizebaktığımızda,şiirlerinatılımlarınıbelirleyenolgunun

siyasal olaylar olduğu görülüyor. Namık Kemal "Vatan" şiirini yazıyordu. Günümüzdeyse siyasayaangajeolmuşyada sloganolmuşşiirle karşılaşılıyor. Bu tarihsel çizgi acaba Türk şiirinin kaderimidir, yoksa insanların elinde mi Türk şiiri bu hale gelmiştir? Bunlardan değilse, sizce doğrusunedir?

- Öyle sanıyorum ki, temeldeki yanlış, toplumsal dev- rimlerin kültürle ya da üstyapısalçabalarla gerçekleştirebileceğini sanmak yanlışıdır. Tarihimiz, "yukardan aşağıya" yenileşmegirişimleriyledolu.Toplumuyasalarlayönlendirmeeğilimi,çoklukegemen.Böylebirsüreçiçinde,aydınlarınkendilerini"iticigüç"saymasışaşılacakşeymi?Ülkemizdetoplumsalsınıflarıntarihselrollerinesahipçıkabilecekleriortamoluşturulmadığıiçin(yarısömürgeOsmanlıtoplumundaulusalburjuvazioluşmaz,sanayigerçekleşmediğindende işçi sınıfıyokdenecekkadarcılızveçelimsiz)devrimcilik rolü aydına, dolayısıyla şaire düşüyor.Bunun bir bakıma zorunlu, bir bakıma zararlıolduğunudüşünüyorum.Aydınların,buaradaozanların,devrimcirollerinifazlaönemsemeleri,şiiretaşıyamayacağı bazı görevleri yüklemeleri sonucunu vermiştir. Oysa şiirin hakkını şiire, işçisınıfınınhakkınıişçisınıfınabırakmaklazım.

-Sizin"Mısrayaönemvermeyenbugünküşiirden(söylediğinizzaman)ilerdegelecekşiirbüyüköçalacak"gibibir sözünüz vardı.Günümüzşiirineşöyle bakacakolursak, sözünüz doğru çıktı. Busözüozamanneyegüvenereksöylemiştiniz?

- Sorun, güven sorunu değil, teknik bir sorun. Mısra şiirin temel birimidir. Onuyadsıyamazsınız. Örnekle konuşayım, daha somut olur: Ses, müziğin temel öğesidir ama, birimigamdır. Tek başına bir la ya da si notası (sesi) bir müzik imgesinin oluşmasına olanak vermez,besteciancakbiriminiçerdiğisesleri,yanigamıkullanarakistediğimüzikimgelerinikurar.Bunungibişiirdekelimetemelöğesayılabilir,amatekbaşınaşiirselimgeyikurmayayetmez,şiiringamımısradır, her şiirde yeniden yaratılır. Bunu ciddiye almayan ozanın kalıcı ve etkileyici bir şiirkurabilmesibanaolanakdışıgörünüyor.

Birdeşuvar;klasikvezinlerde(hece,aruz)mısraöncedenbelirlenmişseskalıplarınaoturtulurdu,hiçolmazsaritimyönündenbirönkalıbıvardı.Serbestvezinozanıbukalıptankurtarmış,amaşiirindehermısraınseskalıbınıözgünolarakyenidenyaratmasızorunluluğunasokmuştur.Mısradankurtulmak,heleveznireddetmekdolayısıylabirakılsayıldıysa,büyükyanlışoldu.Serbestvezin,ozanı,şiirselimgeyikurmakdoğrultusunda,hemritim,hemmısrabakımından,büsbütünyaratıcılığaitiyor,sadecefiillerininyerideğiştirilmişdevrikcümleyleşiiryazılmayacağınıkesinleştiriyordu.Bırakıngençozanlarıyaşlılardançoğununbugerçeğiteknikolarakkavradığınısanmıyorum.Şiirlerininzamankarşısındadökülmesibundandır.

- Sayın ilhan, 70'li yıllarda edebiyat alanımıza katılanların şiirlerini genelde beğeniyormusunuz?Beğenmediğinizozanlardakieksikliklersizcenelerdir?

-Çoğunuzununuttuğubirnoktayıhatırlatarakişebaşlayayım:70'liyıllardaşiirebaşlayanyadabusüredeadınıduyuranlarınçoğunubenDemokratİzmir'inEdebiyatbölümündelanseetmişimdir.Bir Erol Çankaya, bir Hüseyin Yurttaş, bir Veysel Çolak, bir Necati Yıldırım, adını birdençıkaramadığım daha niceleri, şiir koromuza seslerini ilk kez ya da etkileyici olarak, oradakatmışlardır.Bubakımdan,çoğunungelişmesinidikkatleizlemişimdir.

Eksiklikfazlalıkkonusundanedemeli?Bence,slogancılıkbelirlibirsüre,enbüyükhastalıkoldu.Siyasalgörüşleriniimbiktengeçiripdamıtarakdeğilde,örgütlerinsunduğukabacümlelerhalindeşiirlerinegeçirdiler.Çokşükürbununhataolduğugenellikleanlaşılmıştır.Birdeşiirintekniksorunlarıüzerindeyeterincedüşünmediklerinisanıyorum.Sonzamanlardaise,kuşakolarakkendilerinikabulettirmekçabaları,güzelbirşiiryazmakçabalarınınönünegeçtigibi.Oysagüçlüşiirleronlarıdahaçabukbenimsetir.

-Efendim,ardınızı izleyengençveyetişkinşairler var,özündebunlarınçoğu sizden etkilenenşairler.Bunukuşakesprisiyleaçıklayacakolursak70kuşağıçoğunluğuylasiziörnekalmıştır.Oysaonların şiirlerinde zaman zaman kötü öykünme ve izleğe rastlamak da olanaklıdır. Onlara nesalıklarsınızacaba?

-Örnekalmakbaşka,etkilenmekbaşka:birbirinekarıştırılmamalı.Gençbirozan,öncekilerdenbirini,sanatındanetkilenmedendeörnekalabilir.Etkilenmedahaçokestetikdüzeydecereyanediyor,siyasal düzeye de sarkabiliyor. Gençlerin, benim getirdiğim imge sistemini kullanmaya yatkınolduğunu başkaları da söyledi. Kısmen doğru sayılabilirse de, genelleştirmek hem yanlıştır, hemtehlikeli. Yeni ozanlarımızın düştüğü yanlışlar, bence, şiiri yeterince ciddiye almayışlarındandoğuyor. Bunu şundan söyledim: Delikanlı siyasal angajmanına verdiği önemi, şiirine vermiyor;şiirini, siyasal tavrınakurbanediyor.Bu tutumun iyibir şiirgetirmeyeceğibesbellidir, iyimilitangetirirmi?O da şüpheli. Gençlere öğüdüm, yıllardır hiç değişmez; Halk veDivan şiirini, (hattaTanzimat, Edebiyat-ı Cedide, Fecr-i Ati’yi) iyi okuyup özümlesinler; toplumculuğu, şiirçerçevesindekalarakyapsınlar,toplumsalözüestetikyapıyausturuplayedirsinler,potdurmasın.

-

- Sayın ilhan, son şiirlerinizden birinde “Attilâ İlhan da ölür” gibi dizelerinize rastlıyoruz.Bununsizcenasılbiraçıklamasıvar?

- Yalnız son şiirlerimde mi? Sisler Bulvarı'nda, Geç Kalmış Ölü'de, Kaptan'da, CinayetSaatı'nda...dahanicelerindeölümümdensözetmişimdir.Ölümtheme'i,aşk,korku,cinsellik,yalnızlıkvs. gibi şiirimin temel dayanaklarından birisidir; zira bu içerikler, insanın doğasal diyalektiğininölümsüzkarşıtlıkları:ilkinsandaölümdenürkerdi,çağdaşinsandaürker,aradakifarknitelikdeğil,derece farkıdır: gelişme süreci, sürüp giden sarmalında, daha yüksek hizada aynı yere gelir hep.Sanatçının doğa/insan, hatta evren/insan karşıtlığının, bilincine yansıyan çelişkilerini ifade etmesi,gelecek kuşaklarca benimsenmesini hazırlayan yollardan biridir. Doğasal diyalektik sorunlarının,toplumsal diyalektik sorunlarından daha sürekli olduğunu kim yadsıyabilir? Ağa/ırgat çelişkisi,ağalık kurumu tarihten silinince, okur için ilginç olmaktan çıkacaktır ama, evren durdukçavarlık/yoklukdiyalektiğininişleyeceğinihangimizyadsıyabilir?

Kocatepe,1Ocak1981

7türkşiirindegençler(ustalarnediyor?)/Gençşairlerinfalınabakmaya,NurullahAtaçmeraklıydı.40'lıyıllarınsonlarınadoğru,

'üzerineoynadığı'ikigençşairdenbiribendim,ötekiTurgut(Uyar).Edebiyatımızınbusevimlidiktatörününyüzünübilmemağartabildikmi?Kendihesabıma50'liyıllardaben,gençşairlerdenYılmazGruda,AhmetOktayveCemalSüreya'yıtutmuştum.60'lıyıllardaiseArifKarakoç,ErolÇankayaveHüseyinYurttaş'ı.70'liyıllaragelinceYusufçuk'taadınıverdiğimüçgençşair,otarihtehenüzilkşiirleriniyayımlamamışlardıbile,sonradanufakufakdergilerdegörünmeyebaşladılar:HürolTaşdelen,SiyamiYozgatveGünizBaykamlİlerde'birşeyler'yapıpyapamayacakları,elbettebireyselsanatbileşimlerinigerçekleştirmelerinebağlı!/

/Sonsözümübirazaçmalıyım:Türkşiirinde,sonotuzyıldır,özgünimgesistemlerigetirenşairler,pekçıkmamıştır.Benceşairinönemiburadankaynaklanıyor,aynızamandaçağdaşbirfikirbileşimiyleözgünbirimgebileşiminiiçiçegerçekleştirecek!Zorelbette,sadeceestetikyetenekvebilgiyetmez;felsefe,toplumbilim,hattaiktisatdüzeyindesağlamvegeçerlibilgisahibiolmakgerekir.Oysaşairlerimizinçoğu,ustabellediklerikılavuzşairlerinimgesistemleriniödünçalıyorlar,ömürleriboylarıncadakullanıyorlar.İmgesistemikurmuşşairdeyinceneanladığımıbelirtmekiçin,istersenizörnekvereyim;Dranasböylebirşairdir,Nâzımböylebirşairdir,Dağlarcaböylebirşairdir,Necatigilböylebirşairdir,vs.İmgesistemlerinitutarsınıztutmazsınız,ayrıbahis,buözgünimgesistemikurduklarıgerçeğinigölgelemez.Hepsikurduklarısistemiyeterincegeliştirebilmişmidir?Elbette,hayır!Çünkü,Türksanatçılarınınbaşınabelaolanüçfaktör,aralarındanbazılarını,olumsuzyöndeetkileyebilmiştir:a.Alkolizm,b.Kültürsüzlük,c.Siyasalbaskı!Aynıüçfaktörün,heleötekişairlerdeki'tahribatını'anlataanlatabitiremeyiz./

/Öyleyse,gençşairler,biryandanbuüçbeladankendilerinikorumayaçalışacaklar,biryandandaözgünimgesistemlerigeliştirecekler.Alkolizm,şairiyüzeyselleştiriyor,kurutuyor;CahitSıtkı'nın,CahitIrgat'ınbirilkşiirleriniokuyunuz,birdesonyazdıklarını,dediğimihemenfarkedersiniz.Kültürsüzlük,dahabüyükbela;yetenekleyetinmek,sonundaözgünlüğünükaybedenbirmekanizmayatutsakolmakdemek:şiirüretimiyagiderekdururyadaöylemekanikbirhalegelirki,bütünetkileyiciliğiniyitirir.Siyasalbaskınınneolduğumalum,etkisiyseyaşairikısırlaştırmakyadaalandeğiştirtmek!Gençşairler,yollarıüstündekibutuzaklardanuzakduracaklar,bir.Başkaşairlerinimgesistemlerindenyararlansalarbile,özgünimgesistemleriniyaratmayaçalışacaklar,iki.Olduoldu,olmadımıyandıbizimumutlar!/

MilliyetSanatDergisi,15Şubat1981

8şiirde,kurtuluşsavaşıDönemeç-Sizi,UlusalKurtuluşSavaşı'mızı,şiirlerinizekonuedinmeyeitennedenlernelerdir?

Bu şiirleri yazarken hangi ölçütleri dikkate aldığınızı ve özellikle neleri vermeyi amaçladığınızıaçıklarmısınız?

Attilâilhan-Tarihbilinciolmayanbirsanatçınınçağınıkavrayamayacağını,anlayamayacağınıdüşünürüm.Bubilinciedinmeninyolubilimselyöntemletarih,iktisatvesosyolojiaraştırmalarıyapmaktır.Sanatçı,içindeyaşadığıtoplumunuzakveyakıngeçmişini,iktisatvesosyolojiaçısındanbilimselolarakinceleyecekki,onugeleceğeyöneltensağlambirtarihbilincinekavuşabilsin.

Türksanatçısı-helebenimnesliminsanatçıları-KurtuluşSavaşı'nınyakınertesindedoğupbüyümüştürama,doğrusuDevlet-iAliyye'ninbatışıylada,İstiklalHarbi'ylede,Cumhuriyet'inilanıylada,ciddiolarakilgilenmemiştir.Sadece'cumhuriyetçi'olabilmenin,odönemde,nebüyükbirdevrimcilikolduğunukestirebilenazdı.(Şimdiçokmudur,odasorulacaksoruya,neyse!)OsmanlI'danmü-devverbazısanatçılar,mayasıövgüyedayananbir'devrim'sanatıyapıyor;diğerbazılarıysa,gizligizli,yerindeyellereseneskisaltanatınözleminidilegetirmeyeçalışıyordu.Cumhuriyetneslisanatçıları,onlarıbeğenmedi,elinintersiyleitti,amayerinetarihbilinciolanbirsanat(birşiir)koymayıdüşünmedi.Zira,cumhuriyetneslişiiryazacakçağayetiştiğindeMüdafaa-iHukuköğretisi,İnönüdiktasınınüst-yapısalkültürilericiliğinedönüşmüş,cumhuriyetçibirulusalbileşimyerine,'batıcılık'ağırbasarolmuştu.Bilindiğigibi,KurtuluşSavaşı'nı,genellikleAnadoluihtilalikonularını,tekpartinindalkavuğu'maaşlı'şairlerebırakıp,'yeniler'küçükadamınyaşamasevincinianlatmakpeşinedüştüler.Üstelikbuişi,gerçeküstücüAvrupalılardanaldıklarıilhamlayapıyorlardı.

Dahaozaman,Anadoluİhtilali'niveonunyöneticisini,BehçetKemaltüründenozanlarınelindenkurtarmakgerektiğine,yinetoplumcularhükmetmişlerdir.Nâzım'ın'KurtuluşSavaşıDestanı',tamdaİnönüdiktasıyıllarınadüşer;kurtuluşunhangikoşullarda,hangiperspektifleyapıldığınaoradasağlamişaretlervardır.

Kendihesabıma,yaptığımişinçağdaşolmasını,bununlayetinmeyip,geleceğeaçılmasınıistiyordum.Daha1950'lerinbaşlarında,bununiçin,yakıntarihimizeiktisatvesosyolojidüzeyindeeğilmeninzorunluolduğunukavradım.Böylebirbackgroundolmazsa,neşiirim,neromanımulusalbirtabanaoturabilecekti,nedesavunacağımfikirler.Ulusalbileşimzorunluluğunukavradığıman,yakıntarihimizin(tabii,uzağınında)verileriniaraştırmak,öğrenmek,sindirmekvedeğerlendirmekzorundaolduğumudakavradım.BuradanKurtuluşSavaşı'nınişlenmesinegeçmek,sorundeğildi.Heleulusaldemokratikdevrimiiçeren,antiemperyalistbirhalksavaşıolması,toplumcubirozanabüyükheyecanlarverebiliyordu.

Ogündenbugüne,KurtuluşSavaşı'nıişlemeklekalmadım,OsmanlI'nınbatışını,hemşiirdüzeyinde,hemromandüzeyindeelealdım.Gençsanatçılarındaaynışeyiyapmasınıöneririm.Bugünüanlamak,durumumuzuiyideğerlendirebilmekiçin,sonikiyüzyılımızıçokiyibilmek

gerekiyor.

Dönemeç,sayı:48-49,temmuz/ağustos1981

9şiirsöylemekBazışairlerimizinaksine,ben,neşiir"yapıyorum",nedeşiir"yazıyorum".Ben,şiir

"söylüyorum".

Şiiri"yapmak"da"yazmak"dagerçekte,içeriğinbiçimlediyalektikilişkisinikoparıyor.Öyleki,imge(içerik)mısrabirimiylesomutlaşmışolarak,şiirinözüolmaktançıkıyor;öncelikkelimeye,üstelikimgeninsomutlaşmaaracıolandeğil,imgedenbağımsızveçıplakkelimeyeveriliyor.Ozamanşairinişide,bubirbirindenveiçeriğindensoyutlanmışkelimelerarasında,bulmacakaresidoldururgibi,çeşitlibiçimsel"hünerler"düzenlemeye"inhisar"ediyor.Benimkafamagöre,böylebirşiirçalışması,bireyselolarakdatoplumsalolarakdaşairdendışaalınmış,biçimselvebiçimcibirçalışmadır.

Yaşiirsöylemek?Burada"esas",toplumsalsınıfsalpsikolojiden,şairinbireyselpsikolojisineyansımış(psikolojisindebillurlaşmış)duygu,düşüncevesorunların,önceimgeleşmesi,dilaracılığıylasonrakelimelerebinereksomutlaştırılmasıdır.Çalışmabiriççalışmasıdır,zihinseldir.Kâğıtüstünekelimeleridizmek,onlaraköşekapmacaoynatıpparabolleryapmaktançokimgeleşmişiçeriğinsözlü"temrinlerle"mısralaradökülmesidir.

Mısrabirimi,imgenin,kendineözgübirritimle,belleğetaşınmasınayarar.Mısra,vezindediğimizhazırritimkalıplarının,oldumolasıtemelbirimidir;yahecelerininsayısıvedurakları,yaaçıklığıvekapalılığıileimgelerinbelirlibirritimledeyimlenmesindeönemliişgörür.Vezindekafiyegibi,aslındaşiirin"müziği"içinkullanılıyor,"müziğin"amacıysaşiirselimgeninbelleğetamyansıması,oradayeretmesidir.Bubakımdan,şiir"yapmak"dümenineyatıldımıhemimgeleşmişiçerik,hemritimkaybolur,buyüzdendebellekleşiirselimge(içerik)arasındakibağlantıkopar.Şiir"inşaatçılarının"hiçbirşiirininezberlenememesi,okunduğuandaunutulması,bundandır.Demekki,"serbestvezin"leşiirsöylemek,"vezinsiz"şiirsöylemekanlamınagelmez;tamtersine,şairinhazırkalıplarıkullanmayıp,herşiiriçin"özel"birvezinyaratmasıanlamınagelir;budamısradanvazgeçmeyideğil,ritimtutarlılığısağlam,değişikveözgünmısralarüretmeyigerektirir.

Ben,iştebuçerçeveiçinde,şiirsöylüyorum.

TürkDili,1Ağustos1981

10şiirdençok,laf..Kimsenindoğrudürüstşiirokuduğunusanmıyorum.Şairlerinbile!Şiirdençok,lafıyla

oyalanıyoruz,işiniciddiyealanaz.Eskiler('yeni'şiirinöncüleri),tecrübeylegeliştirdiklerikalıplardan,hiçbiretkilemegücüolmayanşiirlerüretiyorlar:'serihalindeimalat'.Sanmamkisonbeşyıldıryayımladıklarındantekbirşiirezberlenebilmişolsun!Ezberdekalmayanşiirin,çekiverkuyruğunu!

Öncüleriboşadönenkasnakdurumunadüşüren,şiirisadeceyetenek,sürekliuğraşma,dilsorunusanmalarıdır:edebiyatçılıklarınınkurbanıoldular.Çoğumuz,sadeceedebikültürün,iyiveetkilişairolmayayettiğinehâlâinanırız.Yetmez.Yetmiyor.Yetmedi.Şairiniçzenginliğinisüreklikılan,dünyayıvehayatıalgılayışıise,bunutamanlamıylagerçekleştirenbilimselbiryöntemedinmesidir.Yöntemdeyetmez,uygulamasınıbilmeklazım.Uygulamasınıbilmekdeyetmez,özgünbileşimçıkarabilmeklazım.Buda,genişbilgiplatformugerektiriyor;tarihbileceksin,toplumbilimbileceksin,iktisatbileceksin;insanı,bireyvetoplumölçeğinde,bubilgilerinmerceğindengeçiripdedeğerlendireceksin;eldeedeceğinöz(içerik),şiirsanatınınkoşullarına,gereklerineuygunolarak,başaracağınestetikbileşiminmayasıdır,amakendisideğil.

Çünküşiiryalnızbilgiyleyazılmaz,duyguylayazılır;bilgininduyguya,duygununimgeyedönüştürülmeside,şairinasılişidir,yanizanaatı.İmgeleştirmesürecivesistemiözgün(orijinal)olmayanşairin,etkileyiciolabileceğinehiçinanmadım,imgeyisadecekelimeistifidiyeananlarınsa,çaprazbulmacaylaşiiribirbirinekarıştırdıkları,aşağıyukarıkesindir.Türkşiirininböylebirçıkmazagirmesinde,galibagelenektenkopmasıyla,TDKuydurmacılığınakanıp,yeniveanlaşılmazbirşiirşifresineyozlaşmasısebepolmuştur.Gelenektenkopmamısraıöldürdü,oysamısracümleyeyozlaştımı,şiirşiirliktençıkıyor,etkilemegücüsıfıraeşit!Sayfalarca'şiir'okuyor,enküçükheyecanduyamıyoruz.

Gençşairlerinilkinbuyanılgılarısaptamasızorunlu?-dur:önceyöntem,sonrabilgi,bilgininduyguya,duygununimgeyedönüştürülmesi,nihayetimgenin"şayan-ıkabul"dilolanaklarıylaözgünbirbiçimdeokuraaktarılması;geçerlisüreçbudur.Kimkibusürecekulakvermiyor,zamanınkalburuonuşiirdeneleyecektir.

Gösteri,1Aralık1981

ATTİLÂİLHANBÜTÜNŞİİRLERİ

1.Duvar2.SislerBulvarı3.YağmurKaçağı4.BenSanaMecburum5.BelaÇiçeği6.YasakSevişmek7.TutuklununGünlüğü

(1974TürkDilKurumuŞiirÖdülü)

8.BöyleBirSevmek9.EldeVarHüzün10.KorkununKrallığı11.AyrılıkSevdayaDâhil12.ÖlmekİçinErkenSevmekİçinGeç