atlas metropoolregio rotterdam den haag

ATLAS

Metropoolregio Rotterdam Den Haag

VOORWOORD maart 2013 De Metropoolregio Rotterdam Den Haag : een bestuurlijke droom of een maatschappelijke werkelijkheid? Hoe ziet de werkelijkheid eruit achter wetenschappelijke en beleidsmatige begrippen als daily urban system, polycentrisch netwerk en agglomeratievoordelen? De kerngedachte van het metropoolinitiatief is dat er meer uit deze regio kan worden gehaald als die meer als n geheel gaat functioneren. Als bewoners, bedrijven en bezoekers nog meer gebruik maken van alle mogelijkheden die het hele gebied van de metropoolregio te bieden heeft. Veel werknemers pendelen dagelijks tussen woon- en werkplaats, steden kunnen meer profiteren van elkaars nabijheid en hoe meer mensen en bedrijven in elkaars buurt zitten, hoe beter dat economisch is. Hoe dat in onze regio precies in elkaar zit, daar hadden we nog niet zon scherp beeld van. Hadden, want deze Atlas van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag biedt een enorme rijkdom aan kaarten waarmee die werkelijkheid letterlijk in kaart wordt gebracht. In de Atlas maken we objectief inzichtelijk hoe onze metropoolregio zich verhoudt tot andere Europese metropolen en hoe mensen gebruik maken van ons gebied om te wonen,

werken, winkelen, recreren en wat we allemaal nog meer doen. De Atlas is een onderlegger voor de Strategische Agenda die gelijktijdig ontwikkeld wordt. Conclusies worden er niet getrokken. Dat laten we aan de lezer over. Dit is een eerste uitgave, speciaal gemaakt voor het metropoolcongres van 27 maart 2013 met als thema Kwaliteiten verbinden. Er is niet gestreefd naar volmaaktheid of compleetheid. We hopen wel een vervolg aan deze Atlas te kunnen geven. Dan willen we ook samenwerking zoeken met andere partijen die ook over interessante data beschikken. Juist door data in samenhang te laten zien, ontstaat een rijker inzicht en kunnen we veel beter met elkaar het debat voeren over de inrichting van de Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Wij hopen dat u met interesse door deze Atlas bladert. Soms met een glimlach, soms met een frons, soms met een blik van herkenning en soms met een verbaasde blik: Goh, dat wist ik niet of Daar had ik nooit bij stil gestaan. Wij hopen ook dat u uitziet naar het vervolg. Heeft u suggesties? Laat ze ons weten!

De redactie

INHOUDSOPGAVE

Vooraf

De MRDH: waar hebben we het over?

Bekende Nederlanders in en uit de MRDH

Deel 1: De MRDH internationaal vergeleken

De Metropoolindex

Transport

Politics

Economy

Science

Culture

De MRDH internationaal vergeleken

Deel 2: De MRDH in stromen. Hoe wordt de MRDH gebruikt?

Netwerken en relaties

Werken en forensenstromen

Winkelen en koopstromen

Kennis en onderwijs

Wonen en verhuisstromen

Recreatie en bezoekersstromen

Zorgmarkt en ziekenhuizen

Evenementen in de MRDH

OV-rail netwerk

Bijlage 1: De Top 32 Metropolitane regios in Europa

Colofon

VOORAF:

DE MRDH, WAAR HEBBEN WE HET OVER?

BEKENDE NEDERLANDERS IN EN UIT DE MRDH!

DE MRDH, WAAR HEBBEN WE HET OVER?

MRDH24 gemeenten

2,25 miljoen inwoners

MRA36 gemeenten

2,33 miljoen inwoners

NB: Rozenburg inmiddels onderdeel gemeente Rotterdam

Rotterdam

Westland

Bernisse

Delft

BrielleWestvoorne

Wassenaar

's-Gravenhage

Lansingerland

Zoetermeer

Midden-Delfland

SpijkenisseHellevoetsluisRidderkerk

Vlaardingen

Pijnacker-Nootdorp

Schiedam

Rijswijk

BarendrechtAlbrandswaard

Leidschendam-Voorburg

Maassluis Capelle aan den IJsselRozenburg Krimpen aan den IJssel

Lelystad

AlmereAmsterdam

Haarlemmermeer

Zaanstad

Beemster

Velsen

Wormerland

Weesp

Wijdemeren

Waterland

Zeevang

Hilversum

Haarlem

AmstelveenAalsmeer

ZandvoortBloemendaalNaarden

UitgeestHeemskerk

Landsmeer

Uithoorn

Huizen

Purmerend

Laren

Muiden

Beverwijk

Ouder-Amstel

Oostzaan

Diemen

Blaricum

Edam-Volendam

Bussum

HeemstedeHaarlemmerliede en Spaarnwoude

Metropoolregio's

aantal inwoners (CBS, 2012) rangorde gemeente

aantal banen (LISA, 2012) rangorde gemeente

616.260 Rotterdam 324.740 Rotterdam502.055 Den Haag 255.290 Den Haag122.330 Zoetermeer 58.000 Westland101.980 Westland 51.660 Delft

98.680 Delft 47.850 Zoetermeer76.240 Schiedam 35.910 Capelle a/d Ijssel72.410 Leidschendam-Voorburg 34.860 Rijswijk72.170 Spijkenisse 33.200 Schiedam71.040 Vlaardingen 22.920 Leidschendam-Voorburg66.120 Capelle a/d Ijssel 22.510 Barendrecht55.270 Lansingerland 20.230 Vlaardingen50.100 Pijnacker-Nootdorp 19.680 Lansingerland47.410 Barendrecht 19.250 Ridderkerk46.990 Rijswijk 18.900 Spijkenisse45.210 Ridderkerk 13.670 Pijnacker-Nootdorp39.440 Hellevoetsluis 10.060 Wassenaar31.850 Maassluis 9.290 Albrandswaard28.690 Krimpen a/d Ijssel 9.000 Hellevoetsluis25.760 Wassenaar 8.570 Krimpen a/d Ijssel25.000 Albrandswaard 6.790 Maassluis18.230 Midden-Delfland 5.810 Midden-Delfland16.070 Brielle 5.720 Brielle13.900 Westvoorne 3.310 Westvoorne12.420 Bernisse 3.120 Bernisse

2.255.625 Totaal MRDH 1.040.340 Totaal MRDH

Text

BEKENDE NEDERLANDERS IN EN UIT DE MRDH!

Hellevoetsluis:Ellemieke Vermolen (actrice/fotomodel)Ronald Brouwer (hockey-international)

Westvoorne:Barry Madlener (politicus)Hans Kuyper (kinderboekenschrijver)

Brielle:Natasja Froger (TV-presentatrice)Jan Wegereef (scheidsrechter)

Spijkenisse:AfroJack (Deejay)Peter Houtman (ex-voetballer)

Albrandswaard:Peter Goedvolk (Argos-Oil)Robert Eenhoorn (honkbal) Barendrecht:Inge de Bruijn (ex-zwemster)

Ridderkerk:Robbert Dijkgraaf (wetenschapper)Lee Towers (zanger)

Krimpen a/d IJssel:Giovanni van Bronckhorst (ex-voetballer)

Capelle a/d IJssel:Euvgenia Parrakhina (TV: so you think you can dance)Jan Peter Balkenende (voorm. Premier; Ernst & Young; EDBR)

Lansingerland:Diane Valkenburg (schaatster)P.P. Pigmans (Deejay)

Maassluis en Midden-Delfland:Irma Hartog (actrice)Jaap van Duijn (ex-Robeco)Maarten t Hart (schrijver)

Vlaardingen:Karen Mulder (model)Edith Bosch (judoka)Roel Pieper (ondernemer)

Schiedam:Rianne Sigmond (roeister)Rob Cordemans (honkbal)Pieter van Vollenhoven Rotterdam:Sonja Silva (model/presentatrice)Loes Luca (actrice)Martin van Waardenburg (cabaretier)Ted Langenbach (voorheen Now & Wow)Wouter Kurpershoek (nieuwslezer)Jules Deelder (schrijver)

Den Haag:Bridget Maasland (TV-presentatrice)Naomi van As (hockey-international)Carola Uilenhoed (judoka)Bas Muijs (acteur)Raymond van Barneveld (darter)Mark Rutte (premier)

Westland:Kiki Bertens (tennister)Arantxa Rus (tennister)Anneliese van der Pol (actrice/zangeres)Delft:Abdolah Kader (schrijver)Michaela Krajicek (tennister)Roel van Velzen (zanger)Rik Grashoff (politicus)

Pijnacker-Nootdorp:Mabel Wisse SmitPaul Schulten (couturier)Stella Jongmans (atlete)

Zoetermeer:Propaganda (Deejay)Milan van Weelden (musical)Roelof Hemmen (nieuwslezer)Leroy Fer (voetballer)Rijswijk:Odette Simons (TV-presentatrice)Anish Giri (schaker)

Leidschendam-Voorburg:Sanne van Kerkhof (shorttrackster)Karien van Gennip (ex-staatssecretaris; ING)Kees Schuyt (lid Raad van State)

Wassenaar:Roxanne van Hemert (schaatster)Sylvia Toth (zakenvrouw)Willem-Alexander & MaximaGerrit Zalm (ex-minister; ABN/AMRO)

Bernisse:Maarten den Bakker (ex-wielrenner)0 52,5 Km

Bekende Nederlanders (BN'ers)

Bron:

DEEL 1: DE MRDH INTERNATIONAAL VERGELEKEN

bron: Google Europe by Night; Andr Kuipers

MRDH in Europa

De mate waarin de MRDH van betekenis is als metropolitaan gebied, is

onder meer, af te lezen uit de positie dat het inneemt in de lijst van Top

32 Metropolitane regios in Europa. Deze lijst is gebaseerd op de mate

van aanwezigheid van metropolitane functies in een gebied,

onderverdeeld naar vijf functieclusters, te weten Politics, Economy,

Science, Transport en Culture (zie bijlage 1 voor toelichting).

Binnen Europa heeft Londen de meeste metropolitane fucties, direct

gevolgd door Parijs. De Randstad in zijn geheel staat op plek 3. MRDH als

deel van de Randstad komt op de 13e plaats terecht, achter Mnchen,

maar voor Milaan en Barcelona.

De rangorde van de Top 32 metropolitane regios in totaal en per onderliggende functiecluster is als volgt:

Rangorde Rangorde Metropolitane regio's totaal

Rangorde binnen functiecluster Politics

Rangorde binnen functiecluster Economy

Rangorde binnen functiecluster Science

Rangorde binnen functiecluster Transport

Rangorde binnen functiecluster Culture

1 londen bruxelles-antwerp parijs parijs londen londen

2 parijs parijs londen londen MRA rhein ruhr

3 bruxelles-antwerp londen rhein ruhr bruxelles-antwerp parijs parijs

4 rhein ruhr berlin rhein main munchen bruxelles-antwerp roma

5 moskva moskva MRA MRA rhein main barcelona

6 wien bratislava roma milano rhein ruhr rhein ruhr munchen

7 MRA wien bratislava moskva zurich MRDH wien bratislava

8 rhein main geneve bruxelles-antwerp rhein main moskva athene

9 roma luxembourg zurich stockholm hamburg moskva

10 berlin madrid madrid MRDH milano bruxelles-antwerp

11 madrid MRDH munchen wien bratislava wien bratislava berlin

12 munchen warschau stockholm kopenhagen malmo manchester liverp madrid

13 MRDH stockholm wien bratislava stuttgart luxembourg helsinki

14 milano lisboa barcelona rhein neckar istanbul milano

15 barcelona athene kopenhagen malmo basel zurich MRA

16 stockholm kopenhagen malmo roma milano madrid manchester liverp

17 zurich praag MRDH helsinki kopenhagen malmo budapest

18 kopenhagen malmo budapest basel barcelona munchen kopenhagen malmo

19 luxembourg helsinki berlin geneve barcelona rhein main

20 geneve rhein ruhr istanbul berlin budapest rhein neckar

21 athene rhein main hamburg manchester liverp roma hamburg

22 helsinki barcelona stuttgart madrid stockholm stuttgart

23 hamburg hamburg athene roma praag lisboa

24 budapest MRA helsinki hamburg warschau praag

25 warschau munchen budapest moskva berlin zurich

26 lisboa basel praag lisboa helsinki stockholm

27 manchester liverp istanbul luxembourg budapest lisboa basel

28 stuttgart milano lisboa praag athene MRDH

29 praag zurich warschau luxembourg stuttgart istanbul

30 rhein neckar manchester liverp geneve istanbul geneve luxembourg

31 basel stuttgart rhein neckar athene basel warschau

32 istanbul rhein neckar manchester liverp warschau rhein neckar geneve

MRDH

Bron:BBSR: 'Metropolitan areas in Europe', januari 2011gemeente Den Haag/ DSO/PSO

MRDH

MRDH

MRA

niceroma

basel

praag

lisboa athene

milano

berlin

moskva

londen

parijs

madrid

hamburg

munchen

istanbul

warschau

budapest

helsinki

stuttgart

barcelona

stockholm

luxembourg

kopenhagen malmo

bruxelles-antwerp

manchester liverpoolMRDH

genevezurich

rhein mainrhein ruhr

rhein neckar wien bratislava

'Index total'

'Transport' 'Politics'

Europese Metropoolregio's

MRDH in Europa

De rangorde van de Top 32 metropolitane regios in totaal en per onderliggende functiecluster is als volgt:

Rangorde Rangorde Metropolitane regio's totaal

Rangorde binnen functiecluster Politics

Rangorde binnen functiecluster Economy

Rangorde binnen functiecluster Science

Rangorde binnen functiecluster Transport

Rangorde binnen functiecluster Culture

1 londen bruxelles-antwerp parijs parijs londen londen

2 parijs parijs londen londen MRA rhein ruhr

3 bruxelles-antwerp londen rhein ruhr bruxelles-antwerp parijs parijs

4 rhein ruhr berlin rhein main munchen bruxelles-antwerp roma

5 moskva moskva MRA MRA rhein main barcelona

6 wien bratislava roma milano rhein ruhr rhein ruhr munchen

7 MRA wien bratislava moskva zurich MRDH wien bratislava

8 rhein main geneve bruxelles-antwerp rhein main moskva athene

9 roma luxembourg zurich stockholm hamburg moskva

10 berlin madrid madrid MRDH milano bruxelles-antwerp

11 madrid MRDH munchen wien bratislava wien bratislava berlin

12 munchen warschau stockholm kopenhagen malmo manchester liverp madrid

13 MRDH stockholm wien bratislava stuttgart luxembourg helsinki

14 milano lisboa barcelona rhein neckar istanbul milano

15 barcelona athene kopenhagen malmo basel zurich MRA

16 stockholm kopenhagen malmo roma milano madrid manchester liverp

17 zurich praag MRDH helsinki kopenhagen malmo budapest

18 kopenhagen malmo budapest basel barcelona munchen kopenhagen malmo

19 luxembourg helsinki berlin geneve barcelona rhein main

20 geneve rhein ruhr istanbul berlin budapest rhein neckar

21 athene rhein main hamburg manchester liverp roma hamburg

22 helsinki barcelona stuttgart madrid stockholm stuttgart

23 hamburg hamburg athene roma praag lisboa

24 budapest MRA helsinki hamburg warschau praag

25 warschau munchen budapest moskva berlin zurich

26 lisboa basel praag lisboa helsinki stockholm

27 manchester liverp istanbul luxembourg budapest lisboa basel

28 stuttgart milano lisboa praag athene MRDH

29 praag zurich warschau luxembourg stuttgart istanbul

30 rhein neckar manchester liverp geneve istanbul geneve luxembourg

31 basel stuttgart rhein neckar athene basel warschau

32 istanbul rhein neckar manchester liverp warschau rhein neckar geneve

MRDH


MRDH

MRDH

MRA

niceroma

basel

praag

lisboa athene

milano

berlin

moskva

londen

parijs

madrid

hamburg

munchen

istanbul

warschau

budapest

helsinki

stuttgart

barcelona

stockholm

luxembourg

kopenhagen malmo

bruxelles-antwerp

manchester liverpoolMRDH

genevezurich

rhein mainrhein ruhr

rhein neckar wien bratislava

'Economy'

'Science' 'Culture'

Europese Metropoolregio's

Internationale positie van WO en HBO Ingeschreven studenten aan WO en HBO per 1-10-2011 (bron DUWO/Min OCW)

WO studenten wv buitenlands

Universiteit Maastricht 14786 45%

Wageningen Universiteit 7063 23%

Universiteit Twente 9398 18%

Technische Universiteit Delft 17642 15%

Erasmus Universiteit Rotterdam 20486 12%

Rijksuniversiteit Groningen 27700 10%

Technische Universiteit Eindhoven 7516 9%

Universiteit van Tilburg 13706 9%

Radboud Universiteit Nijmegen 18455 9%

Universiteit van Amsterdam 32165 7%

Universiteit Leiden 19328 6%

Universiteit Utrecht 30449 5%

Vrije Universiteit Amsterdam 24992 4%

HBO (selectie) totaal wv buitenlands

Gerrit Rietveld Academie 962 46%

Codarts, Hogeschool voor de Kunsten 963 42%

Hogeschool der Kunsten Den Haag 1721 37%

Hotelschool Den Haag 1666 26%

Design Academy Eindhoven 666 21%

Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten 2909 21%

Haagse Hogeschool 22386 8%

Hogeschool voor de Kunsten Utrecht 3936 6%

Hogeschool INHOLLAND 31452 4%

Hogeschool Rotterdam 30440 4%

Hogeschool van Amsterdam 45031 3%

Hogeschool Leiden 8458 1%

Er bestaat geen eenduidigheid m.b.t. de ranking van universiteiten. De Shanghai-ranking wordt het meest gehanteerd. De Times-ranking is opgesteld door 17.000 onderzoekers wereldwijd. Overall gezien behoren Amerikaanse en Engelse universiteiten tot de wereldtop. Nederlandse universiteiten komen niet voor in de top-50. Ze zitten echter wel in de top-100. Daarmee doet Nederland het nagenoeg net zo goed als Duitsland en Zwitserland. Mnchen en vooral (ETH-)Zrich (positie 12) scoren zeer hoog. Volgens de internationale onderzoekers heeft Leiden haar positie het afgelopen jaar verbeterd. Verder opvallend: in de QS-ranking staat Delft op positie 18 in de categorie Engineering & Technology. Leiden op positie 39 in de categorie Arts & Humanities; de EUR op positie 53 in de categorie Social Sciences & Management. Amsterdam staat als enige Nederlandse stad in de top 50 best student-cities: plek 36. Europese steden die hoger scoren zijn resp. Parijs, Londen, Wenen, Zrich, Berlijn, Dublin, Barcelona, Mnchen, Lyon, Madrid, Milaan, Stockholm, Helsinki en Manchester.

World-Ranking Universities

Shanghai-

Ranking 2012 Times-Ranking 2012 QS-Ranking 2012

Universiteit Ranking Ranking Academic

Reputation Ranking Academic

Reputation Best student

cities

Universiteit Utrecht 53 67 81 85 77

Universiteit Leiden 73 64 61 75 71

Universiteit van Amsterdam 101 83 81 62 60 36

Erasmus Universiteit Rotterdam 151 72 99

Technische Universiteit Delft 201 77 51 103 106

MRA

nice

roma

MRDH

basel

praag

lisboaathene

genevezurich

milano

berlin

moskva

londen

parijs

madrid

hamburg

munchen

istanbul

warschau

budapest

helsinki

stuttgart

barcelona

stockholm

luxembourgrhein main

rhein ruhrrhein neckar

wien bratislava

kopenhagen malmo

bruxelles-antwerp

manchester liverpo

Metropolen verdeeld naar metropolitane functiesLegenda

politicseconomysciencetransportculture


MRA

niceroma

MRDH

basel

praag

lisboa athene

genevezurich

milano

berlin

moskva

londen

parijs

madrid

hamburg

munchen

istanbul

warschau

budapest

helsinki

stuttgart

barcelona

stockholm

luxembourgrhein mainrhein ruhr

rhein neckar

wien bratislava

kopenhagen malmo

manchester liverpo

aantal vluchten 2x per week 4x per week 7x per week 56x per weekmetropool regio

Zakelijke en kennisbestemmingenRotterdam The Hague Airport

MRDH

Rangorde naar metropolen'Fortune Global Top 500'

Bron: Fortune Global 500

Top 10 Landenaantal bedrijven Top 10 Bedrijven

United States 132 Royal Dutch ShellChina 73 Exxon MobilJapan 68 WalmartGermany 32 BPFrance 32 SinopecUnited Kingdom 26 China National Petroleum CompanySwitzerland 15 State Grid Corporation of ChinaSouth-Korea 13 ChevronNetherlands 12 ConocPhilipsCanada 11 Toyota

Fortune Global 500 (2012)

regio global Top 500parijs 25londen 17rhein ruhr 11zurich 9moskva 6madrid 6munchen 6MRA 6MRDH 6bruxelles-antwerp 5milano 5rhein main 4roma 4wien bratislava 3basel 3barcelona 2stockholm 2kopenhagen malmo 2berlin 1luxembourg 1helsinki 1hamburg 1manchester liverp 1randstad 0geneve 0athene 0budapest 0warschau 0lisboa 0stuttgart 0praag 0rhein neckar 0istanbul 0

De MRDH internationaal vergeleken

De MRDH staat overall gezien op plek 13. De MRA scoort hoger (plek 7). De MRDH staat kort achter Madrid en Mnchen; voor Milaan, Zrich, Kopenhagen-Malm, Stockholm en Barcelona. En ruim voor Hamburg en Geneve. Allemaal metropoolregios die een vergelijkbaar profiel (Geneve, Hamburg) of omvang (Kopenhagen-Malm) hebben. De MRDH scoort hoog op de ranking van de Global 500 en heeft een zelfde aantal vestigingen van de Global 500 als de MRA, Mnchen en Zrich. Onze universiteiten scoren behoorlijk hoog in de Shanghai-ranking. En de MRDH scoort hoog op de indicatoren transport en politiek, internationale congressen & onderzoek en internationale organisaties. Als je kijkt naar het aantal inwoners en het aantal metropoolfuncties die aanwezig zijn, c.q die je zou mogen verwachten in een metropoolregio van onze omvang, dan blijkt uit de vergelijking van Evert Meijers (zie tabel hieronder) waar we relatief hoger en lager scoren.

Ondervertegenwoordigd zijn (naast gespecialiseerde dienstverlening) culturele evenementen en voorzieningen en sportevenementen. Naast kennis en innovatie zijn deze van groot belang voor de economie en aantrekkelijkheid van de MRDH. De score voor de aanwezigheid van een luchthaven is laag. Dat is echter geen probleem. Schiphol met zijn intercontinentale verbindingen is dichtbij, zeker naar internationale maatstaven. Daarnaast is Rotterdam The Hague Airport als comfortabele luchthaven voor zakenreizigers en kenniswerkers een pre voor de MRDH. Er bestaan goede relaties met Londen, Mnchen en Geneve (Shell, Siemens, Unilever, Internationale netwerk VN-stad). De toeristische markt is nog groeiend. De stroom vanuit Azi en Zuid-

Europa nam het afgelopen jaar wederom toe. Stedenbezoeken zijn een

groeimarkt

DEEL 2: DE MRDH IN STROMEN/HOE WORDT DE MRDH GEBRUIKT

Een voorbeeld: woonplaats werknemers TU-Delft

Regioverkenning TIC-Delft Haaglanden

Netwerken en relaties

Aan de Erasmus Universiteit Rotterdam zijn diverse (promotie-) onderzoeken op dit terrein verricht. Belangrijke bronnen in dit verband zijn:

- Burger M.J., Van der Knaap, G.A. and Wall R.S. (2013). Polycentricity and the multiplexity of urban networks. European Studies, forthcoming. DOI:10.1080/09654313.2013.771619.

- Burger M.J., Meijers, E.J. and Van Oort F.G. (2013). Multiple perspectives on functional coherence: heterogenity and multiplexity in the Randstad.

Voor verschillende markten zijn de relatiestromen onderzocht. Daarbij is gebruik gemaakt van de bronnen Mobiliteitsonderzoek NL, van een overzicht van hoofd- en nevenvestigingen op basis van KvK-data en een survey van Frank van Oort. Ten aanzien van de arbeidsmarkt en pendelrelaties (commuting) valt op dat de reisafstand toeneemt naarmate opleiding en inkomen hoger zijn.

Commuting-low

Commuting-highCommuting-medium

Burger, M.J. et al; EUR 2013

Leisure

Education Social


Shopping

Business

Intra-firm Inter-firm


Winkelrelaties spelen zich vooral af binnen de afzonderlijke stadsregios. Voor leisurerelaties wordt de MRDH gebruikt en zijn er enkele relaties tussen de vleugels van de Randstad. Bij onderwijs is sprake van relaties tussen de verschillende steden van de Randstad, waar de universiteiten gevestigd zijn. Voor sociale relaties wordt de gehele Randstad gebruikt. De zakelijke markt is vooral een Randstedelijke markt, waarbij relaties tussen nagenoeg alle steden met zakelijke dienstverleners en kantoren worden onderhouden.

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard

Krimpenaan denIJssel

Westland

Capelleaan denIJssel

Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

Thema: Werken

Thema: Werken

Bron: CBS

Bron: Bedrijvenregisters Zuid-Holland en Haaglanden

Bron: Monitor werkgelegenheid Haaglanden, 2010

Arbeidsplaatsen per gemeente0 - 10.000

10.000 - 20.000

20.000 - 40.000

40.000 - 80.000

80.000 - 500.000

Bruto werkgelegenheid, 2009

Thema: WerkenHerkomst werknemers, 2009Opleidingsniveau beroepsbevolking, 2011

Totaal werknemers

Eigen gemeenteAndere gemeente MRDHExtern

Totale beroepsbevolking

Opleiding laagOpleiding middenOpleiding hoog

De mate waarin huishoudens de MRDH ervaren en gebruiken als een regionale

arbeidsmarkt is af te lezen aan de pendel tussen de gemeenten: het dagelijkse

woon-werk verkeer uitgedrukt in het aantal forensen.

Bepalende factoren voor de omvang en de richting van de pendel zijn enerzijds

het aantal en soort arbeidsplaatsen in gemeenten en anderzijds de omvang en

het opleidingsniveau van de beroepsbevolking in die gemeenten.

Werken en forensenstromen

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Zoetermeer

Brielle

Helle-voetsluis

PijnackerNootdorp

Spijke-nisse

DenHaag

Wasse-naar

Ridder-kerk

Albrands-waard


Westland


Maas-sluis

Vlaar-dingen

Midden-Delfland

L'damVoorburg

Baren-drecht

Delft

Rotter-dam

Schie-dam

Rijswijk

Bernisse

Lansin-gerland

West-voorne

0 52,5 Km

Thema: Werken

Dagelijks aantal forensen" 1.000-2.500

" 2.500-10.000

" 10.000-20.000

Bron: Monitor werkgelegenheid Haaglanden, 2009

Dagelijks woon-werkverkeer tussen de MRDH-gemeenten, 2009

Winkelen en koopstromen

Het Randstad Koopstromenonderzoek Het Randstad Koopstromenonderzoek geeft inzicht in het koopgedrag van consumenten. De consument staat centraal in dit grootschalige onderzoek. Daarnaast biedt het een doorkijkje op het functioneren van winkelgebieden. Kooporintatiecijfers worden daartoe vermenigvuldigd met consumentenbestedingen. Zo worden koopstromen geldstromen. De richtingen van de koopstromen geven aan waar inwoners van de MRDH-gemeenten hun dagelijkse boodschappen doen. Daarnaast laten ze zien welke dorpen en steden men bezoekt voor het recreatieve winkelen (de niet-dagelijkse boodschappen). Omdat de koopstromen geldstromen vertegenwoordigen, krijgen we een beeld van de bestedingen van de bewoners van de MRDH. Geeft men het geld dicht bij huis uit of in winkels buiten de eigen gemeente? De koopstroomkaarten maken duidelijk waar zich aantrekkelijke aankooplocaties bevinden, maar ook waar de witte vlekken zijn op de winkelkaart van de MRDH.

Begrippen Koopkrachtbinding geeft aan welk deel van de bestedingen in de eigen woongemeente wordt uitgegeven en hoeveel er afvloeit naar aankoopplaatsen buiten de eigen gemeente (afvloeiing). Omgekeerd vloeien er ook bestedingen naar een gemeente toe, afkomstig van consumenten die

woonachtig zijn buiten de eigen gemeente (toevloeiing). Door de bestedingen van eigen inwoners en de toevloeiende bestedingen van bezoekers bij elkaar op te tellen, kan voor elke aankooplocatie of gemeente de gerealiseerde detailhandelsomzet worden vastgesteld. Belangrijk hierbij is dat het gaat om de totale som van consumentenbestedingen. De bestedingen van bedrijven en instellingen in de detailhandel zijn niet meegenomen. De bestedingen van buitenlandse toeristen zijn evenmin onderzocht.

Verklarende factoren Factoren die de omvang en de richting van de koopstromen bepalen, zijn onder meer het bestedingspotentieel van de eigen inwoners, het lokale winkelaanbod en de afstand tot en attractiviteit van alternatieve aankooplocaties. De digitalisering van het dagelijks leven doet zich ook op winkelgebied gelden. Een factor van toenemend belang zijn aankopen via internet. Veel geld lekt op deze manier weg, vooralsnog voornamelijk in de sector niet-dagelijkse artikelen. Deze stromen zijn hier nog niet in kaart gebracht.

Bron: Ontleend aan Randstad Koopstromenonderzoek, Hoofdrapport 2011.

Koopkrachtbinding naar soort artikel (2011) Als percentage van het bestedingspotentieel

Gemeente dagelijks niet-dagelijks Gemeente dagelijks niet-dagelijks

Barendrecht 85 53 Pijnacker-Nootdorp 78 31

Bernisse 59 15 Ridderkerk 90 59

Brielle 84 36 Rijswijk 78 47

Capelle ad Ijssel 82 40 Rotterdam 90 67

Delft 91 65 Schiedam 84 40

Den Haag 87 64 Spijkenisse 90 63

Hellevoetsluis 93 65 Vlaardingen 88 67

Krimpen ad Ijssel 92 46 Wassenaar 78 42

Lansingerland 85 43 Westland 89 68


84 49 Westvoorne 76 35

Maassluis 91 51 Zoetermeer 93 73

Midden Delfland 56 8 NB Voor Albrandswaard ontbreken gegevens

Bron: I&O Research, Koopstromenonderzoek 2011

Hellevoetsluis:Struytse Hoeck

Hoogvliet:RT Centrum

Ridderkerk:Centrum

Rotterdam:Zuidplein

Vlaardingen:Centrum

Rotterdam:Binnenstad

Rotterdam:Alexandrium

Naaldwijk:Centrum

Delft:Centrum

Rijswijk:In de Bogaard

Den Haag:Leyweg

Zoetermeer:Stadshart

Den Haag:Megastores

Den Haag:Binnenstad

Leidschendam:Leidsenhage

Spijkenisse:Centrum

70

72

53 59

143

68

435

284

72

109

148

57

18297

447

132

0 52,5 Km

Thema: Winkelen

Omzet niet-dagelijkse artikelen (mln euro's)1 - 25

26 - 50

51 - 100

101 - 200

201 - 500

Bron: Koopstromenonderzoek Randstad, 2011

Omzet van niet-dagelijkse artikelen in winkelgebieden MRDH, 2011

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Zoetermeer

Brielle

Helle-voetsluis

PijnackerNootdorp

Spijke-nisse

DenHaag

Wasse-naar

Ridder-kerk

Albrands-waard


Westland


Maas-sluis

Vlaar-dingen

Midden-Delfland

L'damVoorburg

Baren-drecht

Delft

Rotter-dam

Schie-dam

Rijswijk

Bernisse

Lansin-gerland

West-voorne

0 52,5 Km

Thema: Winkelen

Geldstromen (mln euro's)" 1-5

" 5-15

" 15-50

Bron: Koopstromenonderzoek Randstad 2011

Bestedingen aan dagelijkse artikelen in andere MRDH-gemeenten, 2011

""

"

"

"

""

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Zoetermeer

Brielle

Helle-voetsluis

PijnackerNootdorp

Spijke-nisse

DenHaag

Wasse-naar

Ridder-kerk

Albrands-waard


Westland


Maas-sluis

Vlaar-dingen

Midden-Delfland

L'damVoorburg

Baren-drecht

Delft

Rotter-dam

Schie-dam

Rijswijk

Bernisse

Lansin-gerland

West-voorne

0 52,5 Km

Thema: Winkelen

Geldstromen (mln euro's)" 5 - 20

" 20 - 35

" 35 - 65

Bron: Koopstromenonderzoek Randstad, 2011

Bestedingen aan niet-dagelijkse artikelen in andere MRDH-gemeenten, 2011

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

[

[

[

[[

[[

[

[

[[

[[[

[

[

[[

[

[

[[[[[

[Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

Rotterdam

Schiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

Leiden

Alphena/d Rijn

Dordrecht

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

Rotterdam

Schiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

LeidenUniversiteit

Campus Universiteit LeidenInternational LawClingendael ISS

WageningenUniversiteit

Glastuinbouw

TechnischeUniversiteit Delft

Unesco-IHE

ErasmusUniversiteitRotterdam

Thema: Kennis en Onderwijs

Thema: Kennis en Onderwijs

Bron: CBS

Locaties internationale scholen

Thema: Kennis en OnderwijsInstellingen voor hoger beroepsonderwijsen wetenschappelijk onderwijs

Studenten hoger onderwijs, ingeschreven als inwoner gemeenten MRDH, 2011

Aantal studenten

WOHBO

[ Internationale onderwijsinstellingen

WO

HBO

Kennis en Onderwijs

De MRDH telt een groot aantal instellingen op het gebied van kennis en onderwijs.

Clusters van hoger onderwijs zijn vooral te vinden langs de noord-zuid lijn die

loopt van Leiden tot Dordrecht en langs de ov-assen in de steden.

Wetenschappelijk onderwijs wordt door drie universiteiten aangeboden: Leiden

Universiteit / Campus Den Haag, Technische Universiteit Delft en Erasmus

Universiteit Rotterdam. Meerdere instellingen - waaronder Hogeschool Rotterdam,

de Haagse Hogeschool en Hogeschool InHolland - verzorgen het hoger beroeps-

onderwijs in de MRDH.

Het gros van de jongeren dat als student hoger en wetenschappelijk onderwijs staat

ingeschreven in de bevolkingsregisters van de metropoolgemeenten, woont in

Rotterdam, Den Haag en Delft. Het hoge aandeel WO in Delft is opvallend.

Het middelbaar beroepsonderwijs, belangrijk voor een sluitende onderwijsketen, is

ruim vertegenwoordigd in de MRDH. Nagenoeg alle gemeenten van de metropool-

regio (19) hebben een of meer vestigingen van een MBO-instelling binnen de

gemeentegrenzen.

De metropoolregio is rijk bedeeld met internationale scholen van diverse signatuur.

Deze zijn vooral geconcentreerd in Den Haag en daarnaast in Rotterdam.

Bron: HBO Raad en Min.OCW

Bron: Expatica

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard


Westland


Maassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

Thema: Wonen

Thema: Wonen

Thema: Wonen

Bron: CBS

Bron: CBS - Bewerking ABF

Bron: ABF Syswof 2011

Woningvoorraad: eigendomsverhoudingen, 2011 Woningvoorraad: n- of meergezinswoningen, 2011

Samenstelling huishoudens, 2012

Alleenstaand

SamenwonendSamenwonend met kinderen

Totaal aantal huishoudens

Aandeel eengezinswoningenAandeel meergezinswoningen

Totale woningvoorraad

EigendomSociale huurParticuliere huurOnbekend

Totale woningvoorraad

De mate waarin huishoudens de MRDH ervaren en gebruiken als een regionale

woningmarkt is af te lezen aan de migratie tussen gemeenten, uitgedrukt in het

aantal verhuisde personen in een jaar.

De omvang en richting van de verhuisbewegingen wordt sterk benvloed door

enerzijds het soort huishoudens in gemeenten en anderzijds het soort woning-

aanbod in die gemeenten.

Toevallige oplevering van grootschalige nieuwbouw in een korte periode kan de

verhuisbewegingen in een regio sterk sturen.

Wonen en verhuisstromen

..

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Zoetermeer

Brielle

Helle-voetsluis

PijnackerNootdorp

Spijke-nisse

DenHaag

Wasse-naar

Ridder-kerk

Albrands-waard


Westland


Maas-sluis

Vlaar-dingen

Midden-Delfland

L'damVoorburg

Baren-drecht

Delft

Rotter-dam

Schie-dam

Rijswijk

Bernisse

Lansin-gerland

West-voorne

0 52,5 Km

Thema: Wonen

Aantal verhuisde personen" 100 - 250

" 250 - 1.000

" 1.000 - 2.500

Bron: CBS - bewerking ABF

Verhuisbewegingen tussen de MRDH-gemeenten, 2001

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

" "

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

Zoetermeer

Brielle

Helle-voetsluis

PijnackerNootdorp

Spijke-nisse

DenHaag

Wasse-naar

Ridder-kerk

Albrands-waard


Westland


Maas-sluis

Vlaar-dingen

Midden-Delfland

L'damVoorburg

Baren-drecht

Delft

Rotter-dam

Schie-dam

Rijswijk

Bernisse

Lansin-gerland

West-voorne

0 52,5 Km

Thema: Wonen

Aantal verhuisde personen" 100 - 250

" 250 - 1.000

" 1.000 - 2.500

Bron: CBS - bewerking ABF

Verhuisbewegingen tussen de MRDH-gemeenten, 2011

Badstrand Rockanje

Brielse Meer

Meijendel

Scheveningen

Kijkduin

Oostvoornse Meer

Monster

Zoetermeerseplas

Zevenhuizerplas

Ter Heijde

Hoek van Holland

Hof van Delfland

Rottemeren

Haringvliet

Oude Maas

Delftse Hout

Dobbeplas

Abtwoudse Bos

Alblasserwaard/Hoeksewaard/Biesbosch

Bieslandse Bos

Broekpolder

Het LageBersche Bos

Het HogeBergsche Bos

Schollebos

Hitlandse Bos

Krabbeplas Krimpenerwaard

Oeverbos

RecreatiegebiedBernisse

RecreatiegebiedIJsselmonde

Voornes Duin

Totaa

l 2.03

5.000

348.0

00 133.000

76.000

398.000

582.000

654.000

151.000

183.000

Thema: Recreatie

Bron: Enqute MRDH 2011(enqute bewoners 16 gemeenten)

Representation: recreatie_gebied_repr

Strand

Binnenwater

Bos en natuur

Polder

Bezoek recreatiegebieden vanuit MRDH, 2011

De meest bezochte gebieden staan op bijgevoegde kaart afgebeeld. De kust en

de duinen trekken de meeste bezoekers met daarbinnen in volgorde van

betekenis Scheveningen (642.000), Kijkduin (511.000), Hoek van Holland

(392.000), Meijendel (271.000) en Monster/Ter Heijde (219.000).

De grootste bezoekersstromen vanuit Rotterdam zijn gericht op Scheveningen,

Rottemeren, Hoek van Holland en Kijkduin. De grootste bezoekersstromen

vanuit Den Haag zijn vooral gericht op het aangrenzende kust- en duinengebied.

Daarnaast is er sprake van een groeiende stroom naar de Delftse Hout door de

realisatie van de Vinex-woningbouw.

Begin 2012 hebben zestien van de vierentwintig gemeenten een gezamenlijke

enqute onder hun bewoners uitgevoerd. Een van de onderwerpen was het

bezoek aan de diverse recreatiegebieden van de bewoners uit de MRDH.

Aan deze enqute namen de volgende gemeenten deel: Bernisse, Brielle,

Capelle a/d IJssel, Delft, Den Haag, Hellevoetsluis, Krimpen a/d IJssel, Pijnacker-

Nootdorp, Ridderkerk, Rijswijk, Rotterdam, Schiedam, Spijkenisse, Vlaardingen,

Westvoorne en Zoetermeer.

Recreatie en bezoekersstromen

""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

" "

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

BadstrandRockanje

Brielse Meer

MeijendelScheveningen

Kijkduin

OostvoornseMeer

Monster

Zoetermeerseplas

Zevenhuizerplas

Ter Heijde

Hoek van Holland

Hof vanDelfland

Rottemeren

Haringvliet

Oude Maas

Delftse Hout

Dobbeplas

AbtwoudseBos

Alblasserwaard/Hoeksewaard/Biesbosch

Bieslandse Bos

Broekpolder

Het LageBersche Bos

Het HogeBergsche Bos

Schollebos

Hitlandse Bos

KrabbeplasKrimpener

waard

Oeverbos

RecreatiegebiedBernisse

RecreatiegebiedIJsselmonde

Voornes Duin

Zoetermeer

Brielle

Hellevoetsluis

Pijnacker-Nootdorp

Spijkenisse

Den Haag

Wassenaar

Ridderkerk

Albrandswaard

Krimpen aan den IJssel

Westland

Capelle aan den IJsselMaassluis

Vlaardingen

Midden-Delfland


Barendrecht

Delft

RotterdamSchiedam

Rijswijk

Bernisse

Lansingerland

Westvoorne

0 52,5 Km

Thema: Recreatie

Aantallen bezoekers vanuit MRDH" 25.000 - 50.000

" 50.000 - 100.000

" 100.000 - 300.000

!( Recreatiepunt

!( Gemeenten

Bron: Enqute MRDH 2012 (enqute bewoners 16 gemeenten)

Aantallen bezoekers recreatiegebieden, 2011

Zorgmarkt en ziekenhuizen Informatie over patintenstromen zijn niet beschikbaar. De uitgebreide jaarverslagen geven wel een beschrijving van de positie, omvang, verzorgingsgebieden en samenwerkingsrelaties van de ziekenhuizen. Positie en verzorgingsgebied De zes topklinische ziekenhuizen MCH, Haga, R. de Graaf, SFG, Erasmus MC en Maasstad functioneren op regionaal en afhankelijk van hun specialisme op bovenregionaal niveau. MCH, Haga, Erasmus MC en LUMC maken deel uit van de elf traumacentra in Nederland. Erasmus MC (en LUMC), Oogziekenhuis (oogspecialisatie) en Havenziekenhuis (tropen- /reisziekten) hebben een nationaal en zelfs internationaal bereik. Deze drie ziekenhuizen hebben een uitgebreid internationaal (onderzoeks- en uitwisselings)netwerk met ziekenhuizen binnen Europa en in Azi, Amerika, Afrika en de Arabische landen. Onderzoekers, kennis en specialisten worden onderling uitgewisseld. De aan deze UMCs gelieerde Graduate- en Desiderius School spelen daarin een belangrijke rol. Het Oogziekenhuis is lid van de European-, American- en Asian Association of Eye-Hospitals. De samenwerking tussen de universiteiten en UMCs in de Zuidvleugel in het kader van Medical Delta past in het streven van de ziekenhuizen om tot de top van de wereld te behoren. Het succesvolle BiosciencePark Leiden is hiervan een bewijs.

In het zuidelijk en zuidwestelijk deel van de MRDH (en de ZH-eilanden) bestaan overlappen tussen het Ruwaard van Putten, Maasstad, Ikazia en A. Schweitzer. Uit het oostelijk deel van de MRDH en met name uit Krimpen, Capelle, Ouderkerk en Nieuwerkerk trekken naast het IJsselland ook SFG, Groene Hart en Maasstad klanten. In het tussengebied kunnen bewoners steeds meer kiezen en overlappen de verzorgingsgebieden van het R. de Graaf, het SFG en het Lange Land (en deels IJsselland). Ten noordwesten van de Nw. Waterweg (Schiedam, Vlaardingen, Maassluis, HvH, het Westland en Den Haag ZuidWest) overlappen de verzorgingsgebieden van Vlietland, SFG, R. de Graaf en Haga. In het meest verstedelijkte deel van Den Haag en Rotterdam kunnen patinten kiezen tussen Haga, MCH, Bronovo of R. de Graaf en SFG, Havenziekenhuis, Erasmus MC of Maasstad. Samenwerkingsrelaties Sophia en Daniel den Hoed zijn reeds opgegaan in het Erasmus MC. Het Oogziekenhuis gaat fuseren met Erasmus MC. Het Havenziekenhuis is een dochter van het Erasmus MC. Ruwaard van Putten gaat gezien de actuele situatie meer samenwerken met Ikazia en Maasstad. Vlietland en SFG gaan fuseren. Haga en R. de Graaf hebben recent akkoord gekregen om te fuseren. Deze vier ziekenhuizen gaan samenwerken in de Coperatie. Het Lange Land is uit de samenwerkingsbesprekingen van de A12-combinatie met MCH, Bronovo en Groene Hart Ziekenhuis gestapt.

Kerncijfers 2011 Verzorgingsgebied en positie Bereikbaarheid met OV

Ziekenhuis Arbeidsplaatsen Specialisten Bedden Opnames Regionaal Bovenregionaal Nationaal Internationaal Tram R-

rail/Metro Trein

Erasmus MC 11069 728 1320 42000 x x x x x x

Leids Universitair Medisch Centrum 6325 432 882 21426 x x x x x

Albert Schweitzer ziekenhuis 3923 243 675 32419 x x

Haga Leyweg (inclusief Rode Kruisziekenhuis) 3870 258 660 38000 x x x x

MCH Westeinde (inclusief MCH Antoniushoeve) 2969 212 785 30128 x x x x

Reinier de Graaf Groep (inclusief Diaconessenhuis) 2900 40 881 29000 x x

St. Franciscus Gasthuis 2666 147 433 15645 x x

Maasstadziekenhuis 2631 255 620 35743 x x x x

Groene Hart ziekenhuis 2161 154 442 21617 x x

Vlietland Ziekenhuis 1744 125 365 20620 x x

IJsselland Ziekenhuis 1514 111 390 20981 x x

Bronovo 1473 117 420 17700 x x

Ikazia 1195 102 360 17430 x x x

Ruwaard van Putten ziekenhuis 1040 72 288 11400 x x

Havenziekenhuis 854 71 260 7500 x x x x

Het Lange Land Ziekenhuis 695 35 255 9851 x

Oogziekenhuis Rotterdam 495 34 16 13000 x x x x x x

""

"

#*

!(

)

) )

)

)

!(

!(

) !(

!(

#*

!()

!(

)

)

!(

)

Leids UniversitairMedisch Centrum

Bronovo

MCHWesteinde

HagaLeyweg

Diaconessenhuis

MCHAntonius-

hoeve

Reinier deGraaf Groep

Het Lange LandZiekenhuis

VlietlandZiekenhuis

St.FranciscusGasthuis IJsselland

ZiekenhuisHaven-ziekenhuis

Erasmus MC

IkaziaMaasstadziekenhuis

Ruwaardvan Puttenziekenhuis

OogziekenhuisRotterdam

Rode Kruis-ziekenhuis

Groene Hartziekenhuis

AlbertSchweitzerziekenhuis

"

"

"

!(

!(

!(


Bronovo

MCHWesteinde

HagaLeyweg

Diaconessenhuis

MCHAntonius-

hoeve



VlietlandZiekenhuis

St.FranciscusGasthuis IJssellandZiekenhuis

Haven-ziekenhuis

Erasmus MC







"

"

"

!(

!(

!(


Bronovo

MCHWesteinde

HagaLeyweg

Diaconessenhuis

MCHAntonius-

hoeve



VlietlandZiekenhuis


Ziekenhuis

Haven-ziekenhuis

Erasmus MC







""

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

"

!(G

!(G

!(G

!(G !(G

!(G

!(G

!(G

!(G

!(G !(G

!(G!(G

!(G!(G

!(G

!(G

!(G

!(G

!(G

Med

ical

Delta


Bronovo

MCHWesteinde

HagaLeyweg

Diaconessenhuis

MCHAntonius-

hoeve



VlietlandZiekenhuis


ZiekenhuisHaven-

ziekenhuis

Erasmus MC







?

Thema: Zorg Thema: Zorg

Thema: Zorg Thema: Zorg

Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011 Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011

Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011 Bron: Jaarverslagen ziekenhuizen, 2011

Type ziekenhuizen en bereikbaarheid OV Ziekenhuizen: Aantal bedden en opnames

Ziekenhuizen: Arbeidsplaatsen en specialisten Ziekenhuizen: fusies / samenwerking / relaties

Fusies en samenwerkingsverbandenErasmus MCCoperatieA12-CombinatieRotterdam Zuid / Eilanden

"

"

Relaties

Totaal arbeidsplaatsen

SpecialistenOverig

" Nevenvestiging

!( Opnames!( Bedden" Nevenvestiging

Verhouding opnames / bedden!(!(Type ziekenhuis!( Algemeen ziekenhuis) Topklinisch Trauma) Topklinisch ziekenhuis

#* UMCOV netwerk

TreinMetro / Randstadrail

Hellevoetsluis:Dutch Classic Yacht RegattaVestingdagenWallenpop

Westvoorne:Rockanje LiveBurchtfeestenDe Serenade

Brielle:Brielle BluesWatergeuzen veroveren BrielleBrielle achter de Voordeur

Spijkenisse:Spijkenisse FestivalVliegerfestivalSpark Marathon

Albrandswaard:GriendpopAscot RhoonHoboken FestivalBarendrecht:Greens ParadeAlong the traX

Ridderkerk:GoothStockFestivalBluezy Blues FestivalstEIJF

Krimpen a/d IJssel:PolderRockfestivalMusic Award

Capelle a/d IJssel:Blues Festival SchollevaarMidzomerfestival

Lansingerland:Right of Way FestivalMudrun Outdoor ValleyMega Hobby Festival

Maassluis Maassluise MuziekweekFilmfestival MaassluisFurieade

Vlaardingen:LoggerfestivalZomerterrasVlaardings Festival

Schiedam:BrandersfeestenInternationaal JeneverfestivalMaasboulevardfeestBluesroute Scyedam Rotterdam:Rotterdam MarathonABN/AMRO tennistoernooiInternationaal FilmFestival RotterdamWereldhavendagenNorth Sea JazzBavaria City RacingArt RotterdamZomercarnaval

Den Haag:Internationaal VuurwerkfestivalParkpopDen Haag SculptuurCity Pier CityHolland Dance FestivalFestival ClassiqueVlaggetjesdagKoninginnenach

Westland:Varend CorsoOmloop v/d Glazen StadDelft:Mooi Weer SpelenWesterpopDelft FringeNyama Wereldcultuurfestival

Pijnacker-Nootdorp:De VerbeeldiingOranjefeestWielerronde van Pijnacker

Zoetermeer:Sweet Lake CaribbeanRastaplas Reggae-festivalDutch Dragons Drakeboot FestivalCulinair ZoetermeerRijswijk:Rave the CityNeuzelbeurs

Leidschendam-Voorburg:VlietdagenHuygens MuziekfestivalRingvaart Regatta

Wassenaar:Feel at Home (international community) FairHurricane OutdoorPlein Musiquev. Lanschot Sr Open (Golf)

Bernisse:PaardenmarktWielerronde van AbbenbroekWijn- & Cultuurfestival

Midden-Delfland:Midden DelflandraceMidden DelflanddagVerlichte Boerderijroute

Voorne in Stelling

0 52,5 Km

Evenementen

Bron:

!(

!(!(!(!(

!!!

!(!(

!!!

!(

!(

!(

!!! !( !( !(!(!(!(!(!!!!!!

!(

!!!

!(!(!(!(

!(!!!

!(

!(

!(

!(

!(!(

!(

!(

!(

!(!!! !(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!!!!(!(!(!!!!!!

!!!

!(

!(

!(

!(

!(!(!(!(!(!(!(!(

!(!( !!!

!(

!(

!(

!(

!!!

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!( !(

!!!!!! !(

!!!

!(

!(

!(

!( !(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!( !(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!(

!!!

!(

!!!

NesselandeDe Tochten

Ambachtsland

Nieuw Verlaat

Hesseplaats

Graskruid

Romeynshof

Binnenhof

RotterdamAlexander

Oosterflank

Prinsenlaan

Schenkel

Capelsebrug

Slotlaan

Capelle Centrum

De Terp

Kralingse Zoom

Voorschoterlaan

Gerdesiaweg

Oostplein

Rotterdam Blaak

Beur

s

Stadhuis

Rotterdam Centraal

Eend

rach

tsplein

Dijkzig

t

Coolh

aven

Delfsh

avenM

arco

niplein

Schiedam Centrum

Leuvehaven

Slinge

WilhelminapleinRijnhaven

Maashaven

Zuidplein

Parkweg

Troelstralaan

Vijfsluizen

RhoonTussenwater

Poortugaal

Pernis

Hoogvliet

Zalmplaat

Spijkenisse Centrum

Heemraadlaan

De Akkers

Blijdorp

Melanchtonweg

Meijersplein

Rodenrijs

Westpolder

Pijnacker Zuid

Pijnacker Centrum

Nootdorp

Leids

chen

veen

Fore

park

Leids

chen

dam

-

Voor

burg

Voor

burg

't Loo

Den Haag

Laan van

NOI

Den Haag

Centraal

Den Haag Hollands Spoor

Den Haag Moerwijk

Rijswijk

Delft

Delft Zuid

Schiedam Nieuwland

Vlaardingen O

ost

Vlaardingen Centrum

Vlaardingen W

est

Maassluis

Maassluis

West

Hoek van

Holland Haven

Hoek van

Holland Strand

Den Haag

Ypenburg

Voorburg

Zoetermeer

Den Haag

Mariahoeve

SpuiGrote

Markt

Brouwersgracht

MCH W

esteinde

Van Speijkstraat

Monstersestraat

De La

Reyweg

Dierenselaan

Tienhovenselaan

Monnickendamplein

LeyenburgZuidwoldepad

Eland

straa

t

Conradkade

Valkenbosplein

Fahrenheitstraat

GoudenregenstraatAzaleaplein

Zonnebloemstraat

Zoetermeer

Oost

Delftsewallen

Meerzicht Dorp

Centr

um-We

st

Voorweg Stadh

uisSeghwaert

Palenstein

Leids

ewall

en

Buytenwegh

De

Leye

ns

Willem

Dree

slaan

Oosterheem

Javalaan

Rotterdam Zuid

Rotterdam Stadion

Rotterdam Lombardijen

Barendrecht

Rotterdam Noord

Capelle Schollevaar

Appelstraat

De Savornin

Lohmanplein

Hoefbladlaan

Muurbloem

weg

HeliotrooplaanM

ozartlaan

Pisuissestraat

Arnold

Spoe

lplein Dedem

svaartweg

De RadeBouwlustlaan

Berensteinlaan

De Uithof

Beatrixkwartier

Nieuwerkerk

aan den

IJssel

Voorschoten

De Vink

LeidenCentraal

Zwijndrecht

Dordrecht

B

A

4

C

D

E

A B

C D

3

34

E

Thema: Infrastructuur

Bron: Maarten Reiling

Regionaal OV-railnetwerk MRDH, 2012

Station/Halte!!! Overstap!( Standaard

LijnRandstadrail 3Randstadrail 4ABCDESpoor trein

Bijlage 1: De Top 32 Metropolitane regios in Europa

In januari 2011 heeft het Federal Institute for Research on Building, Urban

Affairs and Spatial Development (BBSR) uit Bonn een onderzoek uitgebracht

naar metropolitane gebieden in Europa (Metropolitan Areas in Europe, ISSN-

1868-0097). Doel van het onderzoek was om metropolitane functies te

benoemen, de ruimtelijke spreiding van die functies over Europa in beeld te

brengen en metropolitane gebieden te definiren en classificeren.

Metropolitane gebieden zijn gebieden waarin een grote verscheidenheid

aan metropolitane functies in hoge dichtheid worden aangetroffen. Een

functie is metropolitaan als voldaan wordt aan drie criteria:

1. De functie heeft geleid tot organisaties of structuren die te maken

hebben met competitie of concurrentie op wereldschaal of

Europese schaal.

2. De functie produceert evenementen met betekenis op wereldniveau

of Europees niveau.

3. De functie heeft een infrastructuur gecreerd die wereldwijde of ten

minste transnationale netwerken bevorderd.

Er worden vijf metropolitane functieclusters onderscheiden:

. Politics: cluster van overheid- en bestuursfuncties,

. Economy: cluster van functies op gebied van productie, financin,

handel en markt

. Science: cluster van wetenschappelijke en onderwijsfuncties,

. Transport: cluster van logistieke en informatie functies en

. Culture: cluster van culturele en sport functies.

Deze metropolitane functies zijn vertaald naar een index. Deze index is

gebaseerd op scores voor de mate waarin de functies in een gebied

voorkomen. Elke functiecluster telt voor 20% mee in de totale index score,

de onderliggende factoren voor een deel daarvan.

De vijf functieclusters zijn gebaseerd op de volgende gegevens:

1. Politics (20%)

a. Nationale regering (10%): zetel parlement, gewogen op basis

van aantal zetels in raad van Europa, aandeel van de

nationale bevolking en economische kracht

b. Supranationale en politiek georinteerde organisaties (10%):

aantal UN kantoren, politieke centra EU, EU instellingen,

Internationale organisaties, non-gouvernementele

organisaties

2. Economy (20%)

a. Ondernemingen (5%): aantal uit Top 500 omzet en aantal uit

Top 500 werknemers

b. APS kantoren (5%): Aanwezigheid van advanced poducer

services kantoren i.c. wereldwijd actieve consultancy

bureaus (op gebied van o.a. belastingen, management,

recht)

c. Banken (5%): balanstotaal bankinstellingen

d. Markten (5%): tentoonstellings /beurscapaciteit

3. Science (20%)

a. Onderwijs en onderzoek (6,6%): aantal universiteiten uit Top

500

b. Wetenschappelijke communicatie (6,6%): internationale

onderzoeks en technisch-wetenschappelijke instellingen,

wetenschappelijke periodieken, internationale congressen

c. Ondernemerschap en innovatie (6,6%): patenten

4. Transport (20%)

a. Personenvervoer luchtvaart (4%): volume passagiers, vaste

Europese luchtverbindingen, vaste intercontinentale

luchtverbindingen

b. Vrachtvervoer luchtvaart (4%): volume vracht, vaste

Europese luchtverbindingen, vaste intercontinentale

luchtverbindingen

c. Lange afstand railvervoer personen (4%): vaste lange afstand

treinverbindingen voor personen

d. Goederen zeetransport (4%): aantal containers overslag

e. Data verkeer (4%): internet uitwisselingspunten

5. Culture (20%)

a. Kunsten (10%): theaters, operas, muziek evenementen,

kunsten filmfestivals, openbare kunstinstellingen, galleries,

Wereld erfgoed plekken UNESCO, Michelin reis

bestemmingen

b. Sport (10%): sport stadions, Olympische Zomer Spelen,

andere belangrijke sportevenementen

Op basis van deze indexscore en een geografische analyse worden in Europa

in totaal 125 metropolitane gebieden onderscheiden. In de overall index

scoort Londen het maximum van 100 punten. Vlak daarna komt Parijs met

97,9 punten. Op enige afstand met 74,5 punten volgt op de derde plaats de

Randstad als metropolitaan gebied.

De in de atlas opgenomen kaarten zijn een weergave van de Top 32 van de

totale index, met boven aan Londen en op de 32e plek Istanbul (met 13,5

punten).

Ten behoeve van deze atlas is de Randstad gesplitst in de Metropoolregio

Amsterdam en de Metropoolregio Rotterdam Den Haag

Colofon

Deze Atlas is gemaakt in opdracht van de projectgroep Strategische Agenda door:

- Rob Groeneweg (Den Haag), trekker werkgroep Atlas

- Maarten Reiling (Den Haag)

- Rob Gieb (Den Haag)

- Jan Piet van der Mijl (Delft)

- Annemarie Roode (Rotterdam)

- Luc Boot (Rotterdam)

- Wim van Bogerijen (Den Haag)

Contact:

Programmabureau Strategie Den Haag

rob.groeneweg @denhaag.nl

Datum: maart 2013

Oplage 500

Gedrukt door Multimedia, Den Haag

01_metropool_kaftl02_LEGE_PAGINA03_voorwoord_def04_LEGE_PAGINA05_inhoudsopgave06_LEGE_PAGINA07_metropool_VOORAF_totaal08_metropool_VOORAF_109_metropolen_gebieden210_metropool_VOORAF_211_metropool_BNs12_LEGE_PAGINA13_metropool_by night14_Tekst Europese kaarten_115_metropolen_combi116_Tekst Europese kaarten_217_metropolen_combi218_scholen_WO_HBO19_metropolen_functies20_metropolen_combi521_presentatie Meijers_122_LEGE_PAGINA23_metropool_werknr_TU24_De netwerken en relaties van Martijn Burger c_125_Metropolen_commuting26_metropool_Shopping_leisure_education_social27_metropolen_business_inter_intra_relations28_A_werken-4luik29_B-werken_stromen30_metropoolregio_koopstromen_150313def31_C-winkelen_statisch32_D-winkelen_stoomdagelijks33_E-winkelen_stroomnietdagelijks34_F-onderwijs-4luik235_wonen_4luik36_H-wonen_verhuis200137_I-wonen_verhuis201138_J_recreatie-4luik39_K-recreatie_stroom40_ziekenhuis_141_L-ziekenhuis-4luik42_Metropool_evenementen43_metronet44_Bijlage 1 Toelichting samenstelling Top 32 metropolitane regios45_colofon

atlas metropoolregio rotterdam den haag

Documents