ATIK YÖNETİM PLANI

Atık İşleme Dairesi Başkanlığı Maden Atıkları Şube Müdürlüğü

Ersin BİLTEKİN Hidrojeoloji Mühendisi

1

• Yönetmeliğin 14. maddesine göre; atık yönetim planı, ÇED Yeterlik Belgesine veya Çevre Danışmanlık Belgesine sahip kurum ve kuruluşlar veya işletmeci tarafından Yönetmeliğin Ek-1’inde verilen formata göre hazırlanarak ÇED sürecinde ÇED raporu ve proje tanıtım dosyası içinde Bakanlığa veya İl Müdürlüklerine sunulur.

• Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği 15.07.2017 tarihinden önce ÇED süreci tamamlanmış olan maden atık bertaraf tesislerinin atık yönetim planları 15.01.2018 tarihine kadar Bakanlığa veya İl Müdürlüklerine sunulmak zorundadır.

2

Atık Yönetim Planı

• Atık Yönetim Planı Yönetmelikte maden atığı bertaraf tesisi olarak

tanımlanan; atık barajı, atık göletleri, atık yığını, pasa yığını, çöktürme havuzları, atık havuzu, pasa depolama alanları, macun dolgu ve yığın liçi alanları için hazırlanır.

• Üretim şekli nedeniyle ocak sahasında pasa veya zenginleştirme atığı

oluşmayan firmaların atık yönetim planı hazırlamaları gerekmemektedir.

Atık Yönetim Planı Hangi Tesisler İçin Hazırlanır

3

Ek-1

1. 1/25000 ölçekli topoğrafik plan ve koordinatlar 2. Vaziyet Planı 3. Cevherin bulunduğu formasyona ait bilgiler, 4. Maden atıklarının fiziksel ve kimyasal özellikleri, 5. Proseste kullanılacak kimyasal maddelerin isimleri ve özellikleri, 6. Maden atığının depolandığı alanın minerolojik, jeoteknik, jeokimyasal özellikleri, 7. Maden atığının karakterizasyonu ve tesis sınıflandırması, 8. Maden atıklarının geri kazanım, yeniden kullanım veya başka sektörde hammadde kullanımı

durumunda, atık kodu, miktarı, proses bilgileri, çevresel etkiler, 9. Maden atık yönetiminin çevresel etkileri, kapatma ve kapatma sonrası önlemler

1. Atık oluşmadan önceki su ve toprak özeliklerinin incelenmesi 2. Atıkların çevresel etkileri ve alınacak önlemler,

10. Dahili acil eylem planı, 11. Çevresel izleme planı,

4

Atık Yönetim Planı Formatı

1. Tesisin 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritadaki yeri, koordinatlar

• Tesis yeri, özellikle tesis sınıflandırması maddesi için önemli olduğundan, tesis

çevresinin özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir. Bu bölümde özellikle ruhsat sahası içindeki maden atığı bertaraf tesislerinin koordinatlarının ayrı ayrı belirtilmesine dikkat edilmelidir.

Tesisin 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritadaki yeri

2. Tesisin Vaziyet Planı (İdari ve teknik üniteler 1/5000-1/1000 ölçekli) • Ocak, zenginleştirme tesisi, cevher, atık, pasa ve bitkisel toprak depolama alanları,

idari ve teknik birimler, servis yolları gösterilmelidir. • Her maden işletme sahasında aynı işletme bölümlerinin olması beklenmemelidir.

AYP, işletme koşulları da dikkate alınarak değerlendirilmelidir.

Tesisin Vaziyet Planı

3. Cevherin bulunduğu formasyonun jeolojik ve litolojik yapısı, mineralojisi, cevherleşme yapısı (masif, damar tipi, saçınımlı vs.) jeokimyası, cevherin yataklanma şekli ve boyutu ve diğer jeolojik birimlerle olan kontak ilişkisi, alterasyon durumu

• Proje alanı jeolojisi olarak; temel kayaç birimleri (örn: volkanik, sedimanter

kayaçlar, alüvyonlar vb.), faylar, kırıklı, çatlaklı yapılar vb. belirtilmelidir. • Cevherin oluşum şekli, diğer birimlerle ilişkisi jeokimyasal özellikleri, asit-

maden drenajı gibi çevresel etkilerini ortaya koyan ipuçlarıdır.

Jeolojik Bilgiler

4. Madencilik faaliyetleri sonucu oluşan atıkların fiziksel ve kimyasal özellikleri • Madencilik faaliyetleri sırasında açığa çıkan zenginleştirme atığı ve pasaların

fiziksel özellikleri olarak; katı-sıvı durumu, yoğunluk, dış görünüş, renk, boyut, vb. belirtilmelidir.

• Kimyasal özellikleri ise yapısal olarak bir arada bulunduğu elementler ile

atığın ortam koşullarına bağlı değişiklikleri ele alınmalıdır.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

5. Proseste kullanılacak kimyasal maddelerin isimleri ve özellikleri (malzeme güvenlik bilgi formları), • Özellikle maden cevherinin zenginleştirilme işlemleri sırasında kullanılan

kimyasalların kimyasal adlarının yanısıra, “Kimyasalların Envanteri ve Kontrolü Hakkında Yönetmelik”te tariflenen EC numarası (Maddenin yapısal özelliğine göre Avrupa Komisyonunca verilen numara) ile CAS numarası (Kimyasal Kuramlar Servisi tarafından verilen numara) bilgilerinin bir tablo halinde gösterilmesi gerekmektedir.

• Bu bölümde ayrıca proseste kullanılan kimyasalların tehlikelilik özellikleri de tablo halinde belirtilmelidir . Örn:

Kostik Korozif

Sodyum Siyanür Yutulması, deri ile teması, solunması halinde öldürücüdür.)

Malzeme Güvenlik Bilgi Formaları

6. Maden atığının depolandığı alanın mineralojik, jeoteknik ve

jeokimyasal davranış özelliklerinin belirlenmesi

• 3. bölümde maden işletme sahasının genelini kapsayan jeolojik bilgiler, bu bölümde pasa veya zenginleştirme atıklarının depolandığı alanlar özelinde ele alınmalıdır.

• Zemin ile ilgili jeoteknik ve jeokimyasal bilgiler yer almalıdır.

Mineralojik, Jeoteknik ve Jeokimyasal Özellikler

7. Maden atığının karakterizasyonu ve tesis sınıflandırması,

Maden Atığı Ek-4 Listesinde Var mı? EVET HAYIR Analize Gerek Yok İnert Olarak Tanımlanmış Mı?

Hayır Evet

Bakır-Kurşun-Çinko Bakanlığa Başvuru

Evet Hayır

“01 03 04*-Sülfürlü cevherlerin işlenmesinden kaynaklanan asit üretici maden atıkları (A)” koduyla analiz gerekmeksizin doğrudan tehlikeli atık olarak sınıflandırılır. Bu madenlerden kaynaklanan pasalar da potansiyel asit üretici olarak tanımlanır

Gerekli Analizler Yapılmalıdır

Maden Atığının Karakterizasyonu ve Tesis Sınıflandırması

Gerekli Analizler • Sülfit-sülfür (ASTM E1915, EPA 600, CEN-EN 14582) miktarına bağlı olarak asit üretme potansiyeli

belirlenir. Atığın sülfitsülfür (S-2 ) miktarı % 0,1’in üzerinde ise statik test yapılır (pr en 15875, ABA, SOBEK, Modifiye SOBEK). Bu testin sonucuna göre NP/AP3 ise asit üretmeyen maden atığı olarak tanımlanır.

• Bu testin sonucuna göre 1<NP/AP<3 arasında ise kinetik test (pr CEN/TS 16363, nem hücresi, kolon testi) yapılır, bunun sonucunda asit üretme potansiyeli varsa asit üreten tehlikeli maden atığı olarak sınıflandırılır ve atık karakterizasyonu sonlandırılır.

• .Atığın sülfit-sülfür (S-2 ) miktarı % 0,1’in altında ise ya da statik ve/veya kinetik test sonucuna göre maden atığının asit üretmeyen atık olduğunun tespiti durumunda, Atık Yönetimi Yönetmeliği ek-3 analizi yapılır. Analiz sonucunun tehlikeli çıkması durumunda, atık tehlikeli maden atığı olarak tanımlanır ve karakterizasyon sonlandırılır.

• Atık Yönetimi Yönetmeliği ek-3 analizi sonucunda atığın tehlikesiz çıkması durumunda, atığa uygulanacak monolitik ve dinamik liç testine göre sızıntı suyundaki ağır metal ve iz element konsantrasyonları (pr CEN/TS 15863, pr CEN/TS 15864 vb.) Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelikte II. Sınıf tesisler için verilen sınır değerlere göre değerlendirilir. Sınır değerlerin altında ise tehlikesiz maden atığı, üzerinde ise tehlikeli maden atığı olarak bertaraf edilir.

Maden Atığının Karakterizasyonu ve Tesis Sınıflandırması

Maden Kazılarından Kaynaklanan Atıkların/Pasaların Karakterizasyonu İçin Yapılacak

Testler İçin Atık Miktarına Göre Minimum Numune Sayıları

Pasa Miktarı (metrik ton) Numune Sayısı

<10.000 3

<100.000 8

<1.000.000 26

<10.000.000 80

*Numuneler mevzuata uygun olarak İl Müdürlüğü tarafından veya gözetiminde alınır, tutanakla analize gönderilir.

Maden Atığının Karakterizasyonu ve Tesis Sınıflandırması

Tehlikeli atık düzeyi (katıda) çevre ve insan

için risk

Tehlikeli madde müstahzar düzeyi (katı

ve sıvıda) çevre ve insan için risk

Maden Atıkları Yönetmeliği Ek-5

Tesis stabilitesi (büyük endüstriyel kaza) kayma riski, ÇED Ek-5 duyarlı yöreler pot. etki alanı

KAYNAK TAŞIYICI

ALICI

Maden Atığının Karakterizasyonu ve Tesis Sınıflandırması

8. Maden atıklarının geri kazanım, yeniden kullanım ya da maden sahası dışında başka bir sektörde hammadde olarak kullanılması planlanıyor ise, atığın miktarı, kodu, proses bilgileri, çevresel etkilerine ilişkin bilgiler • Geri Kazanım; Genellikle IV (A) grubu (mermerler, ….) madenlerin atıklarının

geri kazanımı yapılabilmektedir. Ancak, açığa çıkan atıkların tamamının geri kazanımı genellikle mümkün olmamaktadır. Bu nedenle atık yönetim planlarında “maden atıklarının tamamı geri kazanılacaktır” şeklindeki ifadeler dikkatle incelenmelidir.

• Alternatif Hammadde; Atıktan Türetilmiş Yakıt, Ek Yakıt ve Alternatif Hammadde Tebliğine göre, sadece çimento, beton, kireç, tuğla, kiremit, seramik ve demir-çelik üretimi yapan tesisler Bakanlıkça uygun görülen atıkları alternatif hammadde olarak kullanabilir.

Maden Atıklarının Geri Kazanım, Yeniden Kullanım

9. Maden atık yönetiminin çevre ve insan sağlığı üzerindeki muhtemel etkileri, işletme, kapatma ve kapatma sonrasında alınacak önlemler;

1. Maden atığı oluşmadan önceki su ve toprak özelliklerinin

incelenmesi, • Atık bertaraf tesisi yakın çevresi için faaliyet öncesi faaliyet

sahibi veya ilgili kurumlar tarafından yapılan, hava, su ve toprak kalitesi incelemelerinin sonuçları hakkında bilgiler verilmelidir.

2. Maden atıklarının su kaynakları, hava, toprak ve canlı yaşamı

üzerine olabilecek etkileri ve alınacak önlemler.

İşletme Kapatma ve Kapatma Sonrasında Alınacak Önlemler

10. Dahili acil eylem planı

• Yönetmeliğe göre; acil eylem planı Ek-2’de verilen kriterlere göre ve yalnızca maden atık bertaraf tesisi (atık barajları, pasa yığınları, yığın liçi alanları) içinde acil durum oluşturabilecek riskleri kapsayacak şekilde hazırlanmalıdır. Bu riskler; atık barajlarında sedde yıkılması, çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilecek atık su sızıntıları, pasa yığınlarının yıkılması, kömür işletmelerinde görülen yangınlar ve çalışanların maruz kalabileceği kazalar gibi çok çeşitli olabilir. Acil durum planlarında bu tür riskler esas alınarak hazırlanmalıdır.

• İnert maden atıklarının depolandığı Kategori B tesisler için bu madde hükümleri uygulanmaz.

Dahili Acil Eylem Planı

11. Çevresel İzleme • İşletme, kapatma ve kapatma sonrası yapılacak izlemeler hakkında bilgi

verilmelidir.

• Atık bertaraf tesisinin türüne göre, su, toprak, hava, gürültü kirliliği açısından ÇED sürecinde belirlenen parametrelerin, yine aynı süreçte belirlenen izleme sıklıklarına göre izleme yapılıp yapılmadığı hakkında bilgi verilmelidir.

• Atık barajlarının gövde ve seddelerinin duraylılığına ilişkin ölçüm sıklıkları yer almalıdır. (Harici röper yerleri belirtilmelidir)

Çevresel İzleme

• ÇED sürecinde ÇED Raporunu onaylaması aynı zamanda Atık Yönetim Planını da onayladığı anlamını taşıyacaktır.

• ÇED süreci tamamlamış tesislerin atık yönetim planı onay yazılarında atığın kodu, tesis sınıfı yer almalı ayrıca zenginleştime ve/eya pasa atıklarının depolandığı tesisin koordinatları, kret kotu, gövde deformasyon sonuçları ekinde yer almalıdır.

19

Atık Yönetim Planı Onayı

MAYEP ENVANTER PROGRAMI

Atık İşleme Dairesi Başkanlığı Maden Atıkları Şube Müdürlüğü

20

Maden Atık Yönetim Planı İle ilgili bilgilerin girildiği •Firmanın Vergi Numarası,

• Tesisin Bulunduğu İlçe, Mevkii • Tesisin Bulunduğu Mevkii,

• Maden Grubu, • Maden Türü,

• Tesis Sınıfı, • Tesis Türü,

• Atık Türü, • Atık Miktarı, • Koordinatlar

21

MAYEP

• İl Müdürlükleri, inert maden atıklarının alan ıslahı, dolgu, restorasyon,

amaçlı kullanımı veya depolanmasına dair izin vermekle ve vermiş oldukları izinlere ilişkin olarak Yönetmeliğin Ek-4/D’deki formata göre bilgilerin,

Girildiği bir uygulamadır. 22

MAYEP

D-İnert Maden Atıklarının Depolanmasına İlişkin Format

Faaliyetin Sahibi

Atığın Kodu

Atığı Temin Edildiği Yerler

Faaliyet Alanının Konumu

Faaliyet Alanının Koordinatları

Faaliyet Alanının Yüz Ölçümü (m2)

Faaliyet Alanının Kapasitesi (ton ve m3)

https://mayep.csb.gov.tr

23

Uygulamaya Ulaşım adresi

24

Bilgisayarınızı/kurumsal mailinzi açmak için

kullandığınız ad ad.soyad

Bilgisayarınızı/kurumsal

mailinzi açmak için kullandığınız şifre

25

26

27

28

Vergi Numarasının Girilmesi ile

Otomatik Gelmektedir

29

Listeden İlçesini Seçiyoruz

Listeden Maden Grubunu Seçiyoruz

Mevkisini yazıyoruz

30

Listeden Maden Türünü Seçiyoruz (1 den fazla seçebiliriz)

Kaydet butonuna basıyoruz

31

1 Plan İşlemleri

Butonuna Basıyoruz

2 Açılan sekmeden satır

Ekle butonuna Basıyoruz

32

Listeden Tesisi Sınıfını Seçiyoruz

33

Listeden Tesisi Türünü Seçiyoruz

34

Listeden Atık Kodunu Seçiyoruz

35

Listeden Atık Türünü Seçiyoruz

36

Atık Miktarını Yazıyoruz

37

Konum Ekliyoruz (Wgs84)

38

Kaydet butonu ile girdiğimiz bilgileri

kaydetiyoruz.

39

Kaydettikten sonra plana geri dön butonuna basarak

pasa alanı için veya 2. bir atık barajı için bilgiler

girebiliyoruz

40

Güncelle butonuna basarak hatalı girdiğimiz bilgileri değiştirebiliyoruz

Satır Ekle Butonu ile aynı tesise ait pasa alanı ile ilgili veya 2. atık barajı bilgilerini

girebiliyoruz

Sil butonu ile hatalı girdiğimiz planın

tamamını silebiliyoruz

41

Satır Ekle Butonu ile tekrar bu ekran

gelecektir.

42

43

44

45

46

Emine ERCAN ÇUBUKÇU

Şube Md 5863046 emine.cubukcu@csb.gov.tr

Ersin BİLTEKİN Hidrojeoloji Müh.

5863090 ersin.biltekin@csb.gov.tr

Melike Eren AYDIN

Çevre Müh. 5863092 melike.aydin@csb.gov.tr

Mehmet AKA Maden Müh. 5863094 mehmet.aka@csb.gov.tr

Esin HAMARAT

Maden Müh. 5863093 esin.hamarat@csb.gov.tr

MADEN ATIKLARI ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ

TEŞEKKÜR EDERİZ

47