Atatürk Dönemi Dış Politika

I. Dönem Dış Politika 1923-1930

1. Nüfus Mübadelesi2. Musul Sorunu3. Şeyh Sait Ayaklanması4. Takrir-i Sükun Kanunu5. 1926 Ankara Antlaşması6. Yabancı Okullar Sorunu7. Kellog Paktına Üyelik8. 1928 Litvinov Protokolü

II. Dönem Dış Politika 1930-1938

1. 1932 Milletler Cemiyetine üyelik2. 1933 Vagon Li Olayı (Fransa)3. 1933 Razgrad Olayı (Bulgaristan)4. 1934 Balkan Antantı5. 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi6. 1937 Sadabad paktı7. 1938 Hatay’ın Bağımsızlığı8. 1939 Hatay’ın Anavatan’a katılması

1923-1930 Nüfus Mübadelesi Türkiye ile Yunanistan arasında sorun olmuştur.

Lozan Antlaşmasında İstanbul’daki Rumlar,Batı Trakya’da yaşayan Rumlar hariç Türk veRum nüfusun yer değiştirmesi esası kabuledilmişti.

Mübadele esnasında sorun çıktı.Sorun İstanbul’un sınırları konusunda çıktı.Yunanistan, İstanbul'da çok sayıda Rum

bulundurmak amacıyla Mondros AteşkesAntlaşması'nın imzalanmasından önceİstanbul'a gelen Rumların da değişimdışında tutulmasını istedi.

1926’da iki ülke azınlıkların mal varlıklarınael koymuştur.

Türk-Yunan yakınlaşması Venizelos’un baş-bakan olarak Ekim 1930’da Türkiye’yegelmesiyle gerçekleşmiştir.

“Doğum tarihi ve yeri neolursa olsun Rumlar ve Türkler etablideyiminin kapsamı içine alınmıştır.

Ayrıca iki ülkenin azınlıklarına ait mallarkonusunda düzenlemeler yapıldı. Böylecesüregelen anlaşmazlık sona ermiştir.

Nüfus Mübadelesinin çözümlenmesiyle Türk Yunan ilişkileri düzelmiştir.

Yunanistan 1932’de Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne girmesine destek vermiştir.

1934’te imzalanan Balkan Antantına mübadelenin çözülmesi zemin hazırlamıştır.

12 Ocak 1934’te Venizelos, “Barışa yaptığıkatkılar nedeniyle” Atatürk’ü Nobel BarışÖdülü’ne aday göstermiştir

1952’de NATO’ya Türkiye ile Yunanistan beraber girmiştir.

Türk Yunan ilişkilerinde 1954 Kıbrıs sorunu etkili olmuş ilişkiler tekrar bozulmuştur.

Bu görüşmeler 19 Mayıs 1924'de, İstanbul'da başlayan Haliç Konferansı ile gündeme getirildi. Ancak, görüşmelerde bir sonuca varılamadı. Türkiye'nin Musul ve Süleymaniye bölgelerinin kendi hudutları içinde kalmasında ısrar etmesi üzerine İngiltere, bu fikre yanaşmadığı gibi, Hakkari bölgesinin de Irak'a bırakılmasını istedi.

Musul Sorunu

1924-1926 Musul Sorunu

Musul Lozan Antlaşmasında Türk-İngiliz ilişkilerine bırakılmıştı. Konu 9ay içinde çözülmezse Milletlercemiyeti devreye girecekti.

Musul sorunu devam ederken 13Şubat 1925’te Şeyh Sait Ayaklanmasıçıktı.

4 Mart 1925’te Takrir-i SükunKanunu çıkarıldı.

Zor durumda kalan Türkiye 5Haziran 1926 Ankara AntlaşmasıylaMusul’u İngiltere mandasındaki Iraktopraklarına bıraktı.

5 Haziran 1926 Ankara Antlaşması

Hakkari sınırında düzenlemeleryapılacak.

Musul Irak sınırında bırakılmıştır.Musul petrollerinin % 10’ u 25

yıllığına Türkiye’ye bırakılmıştır.İngiltere 500.000 sterlin vererek

pay sorununu çözmüştür.Musul bunalımı, Türkiye ile Sovyet

Rusya'yı birbirine yaklaştırmış, 17Aralık 1925'de Paris'te "Türk-SovyetDostluk ve Saldırmazlık Paktı"nınimzalanmasına neden olmuştur.

Türkiye’nin Milletler Cemiyetinegirişi gecikmiştir.

1926 Yabancı Okullar Sorunu

Türkiye bu sorunu iç mesele olarak kabul etmiştir.

Türkiye’ye en fazla itiraz eden devletler Fransa ve

Vatikan’dır

Yabancı okullarda Türkçe Tarih ve Coğrafya dersleri

Türk öğretmenler tarafından verilmesi kararlaştırılmıştır.

1928 KELLOG PAKTI VE 1929 TÜRKİYENİN KELLOG PAKTINA ÜYE OLMASI

Türkiye; SSCB, Estonya, Letonya ve Litvanya’nın barışı koruma adına katıldığıLitvinov Protokolünü imzaladı.19281929’da saldırmazlık antlaşması olan veABD, SSCB,Belçika, Polonya, Çekoslovakya Almanya, İngiltere, Fransa gibidevletlerin oluşturduğu Kellog Paktına üye olmuş ve barışa katkı sağlamıştır.Özetle savaş lanetlenmiştir.

Türkiye 1932’de MilletlerCemiyetine üye oldu. Amaç dünyabarışına katkı sağlamaktır.

1933’te Almanya ve İtalya’nınsaldırgan politikaları üzerine Türkiye ikiittifak antlaşması imzalamıştır.

1933’te Vagon-li olayı meydanagelmiştir.

1933’te Bulgaristan’da yaşayanTürklerin mezarları yağmalanmıştır.İstanbul’da dev bir mitingdüzenlenmiştir.

1934 Balkan Antantı ve 1937Sadabat Paktı

Almanya ve İtalya’nın saldırgantutumu üzerine Boğazlar ve Hataysorunu çözülmüştür.

Türkiye Lozan’dan kalan sorunlarıhalledince aktif bir dış politikaizlemiştir.

II. Dönem Dış Politika 1930-1938

Almanya ve İtalya’nın saldırgan tutumu Türkiye’nin dış politikada ittifaklar kurmasına neden oldu.

17 Nisan 1933 Razgrad Olayları

Bulgaristan'ın Razgrad şehrindeki Türkmezarlığının bir grup Bulgar tarafındanyerle bir edilmesiyle başlayan ve devameden süreçtir.

İstanbul'da başta Milli Türk TalebeBirliği'nin tertip ettiği büyük bir protestogösterisi düzenledi.

Öğrencilerin İstanbul'daki Bulgarmezarlığına çelenk koyarak başlattığıgösteri daha sonra büyüdü.

Olaylar 2 gün sürdü, birçok öğrencigözaltına alındı. Basın öğrencilerinarkasında yer alan yazılar yazdıysa daMTTB kapatıldı.

22 Şubat 1933 Vagon Lİ Olayı

22 Şubat 1933'de şirketin telefondaTürkçe konuşan memuru Naci Bey'eBelçikalı müdür Jannoni, tarafındanşirkette resmi dilin Fransızca olduğunubelirterek, 25 kuruş para cezası ve 15gün işten uzaklaştırma cezalarınıvermesiyle patlak verdi.

Olay İstanbul’da protesto edildi.Şirketin içindeki Atatürk resmi alındı.

‘Vatandaş Türkçe Konuş’ kampanyasıbaşlatıldı.

Pera’da yabancı esnaf Türkçe isimlerkullanmaya başladı.

Balkan Antantı 9 Şubat 1934

Sebepleri

Almanya ve İtalya’nın siyasi olarakyayılmacı bir siyaset izlemesiBalkanların siyasi olarak iki devlettarafından tehdit edilmesiTürkiye’nin batı sınırını güvencealtına almak istemesiTürkiye’nin barışçı bir siyasetizlemesiYurtta sulh cihanda sulh ilkesininbenimsenmesiBulgaristan’ın saldırgan politikası

8 Temmuz 1937 Sadabad Paktı

Sebepleri

İtalya’nın Akdeniz’de saldırgan po-litika izlemesi

Musolinin Stratejik yerleri işgaledeceğini duyurması

Ortadoğu coğrafyasının tehditaltına girmesi

Türkiye'nin doğu sınırını güvencealtına almak istemesi

Suriye Ve

Pakistankatılmadı.

BulgaristanVe

Arnavutluk katılmadı.

TürkiyeYunanistanYugoslavyaRomanya

TürkiyeIrakİran

Afganistan

9 Şubat 1934 Balkan Antantı

Hatay (Sancak Sorunu)

Almanya’nın Hitler ile birlikte saldırgan politika izlemesi Fransa’yı ürküttü.Sınırlarının korunmasına önem veren Fransa sömürgelerden çekilme

politikası izlemeye başladı ve Suriye’den çekilirken Hatay’ı Suriye’ye bıraktı.Türkiye bu duruma itiraz edip Milletler cemiyetine başvurdu.Milletler Cemiyeti 2 Eylül 1938’de Hatay’ın bağımsız olmasına karar verdi.Avrupa’daki bu gerginlik Fransa’nın Türkiye’ye yaptırım yapmasını

engelliyordu.Türkiye Suriye’deki protestolara binaen sancak sınırına 40 bin asker yığmıştır.Hatay Meclisi, 29 Haziran 1939’da Türkiye ile birleşme kararı aldı.30 Haziran 1939’da Türkiye bu kararı kabul etti. Hatay ili Türkiye’ye bağlandıHatay sorununun çözümü, Atatürk’ün dış politikadaki başarısıdır