Pengenalan

Muzik menurut Wikipedia ialah bunyi yang diterima oleh individu dan berbeza

bergantung kepada sejarah, lokasi, budaya dan citarasa seseorang. Definisi sebenar

muzik juga berbeza. Ia boleh ditafsirkan sebagai bunyi yang dikira sedap oleh

pendengarnya atau apa apa bunyi yang dihasilkan secara sengaja oleh seseorang

atau kumpulan. Walaupun muzik adalah sejenis fenomena intuisi, untuk mencipta,

memperbaiki dan mempersembahkannya adalah suatu seni. Mendengar muzik pula

adalah sejenis hiburan manakala mempelajari dan memahaminya adalah sejenis

bidang atau disiplin. Muzik adalah sebuah fenomena yang sangat unik. Ia boleh

dibunyikan dengan beberapa gabungan .

Menurut Cambell 1995 pula, muzik adalah suatu kesenian yang tertumpu

pada aspek pendengaran atau aural. Oleh yang demikian, muzik boleh

diperkenalkan kepada bayi dan kanak-kanak pra sekolah dalam bentuk elemen

muzik. Muzik begitu sinonim dengan kanak-kanak dan perkembangannya. Banyak

pendapat tokoh-tokoh ahli falsafah muzik dunia mengaitkan proses perkembangan

intelek dan kognitif yang bermula pada waktu kanak-kanak saling berhubung kait

dengan muzik yang didengari atau dipelajarinya. Lowel Manson, seorang tokoh

pendidikan muzik yang pernah digelar “Bapa Pendidikan Muzik” di Amerika

berpendapat bahawa semua pelajar boleh menyanyi dan berhak mempelajari muzik.

Beliau juga telah berhujah bahawa muzik boleh membawa banyak kebaikan kepada

individu.

Dalam dunia global muzik ini, telah lahir ramai ahli falsafah muzik yang telah

mencetuskan pelbagai pendekatan muzik. Antaranya ialah Zoltan Kodaly, Carl Off

Dalcroze dan ramai lagi. Pendekatan yang diperkenalkan oleh tokoh-tokoh ini ada

sedikit persamaan dan perbezaannya. Secara umumnya, pendidikan muzik di

sekolah-sekolah di Malaysia banyak merujuk dan mengaplikasikan pendekatan-

pendekatan yang diperkenalkan oleh tokoh-tokoh ini.

1 | P a g e

2 | P a g e

3 | P a g e

1. Sejarah hidup dan latar belakang Zoltan Kodaly.

Zoltan Kodaly dilahirkan pada 16 Disember 1882. Beliau merupakan tokoh

terkemuka pada abad ke 20 dalam kebudayaan muzik Eropah. Beliau juga

merupakan seorang komposer Hungary dan juga merupakan seorang pengkaji

muzik etnik. Kodaly juga merupakan seorang pengajar, ahli linguistik dan ahli

falsafah. Beliau dilahirkan di Kecskemet, tetapi tinggal di Trnava dan Slovakia.

Minatnya pada muzik tercetus dari ayahnya sendiri yang merupakan seorang

pemuzik amatur. Kodaly memulakan minatnya dengan mempelajari violin dan pernah

menyertai koir gereja.

Pada 1900, Zoltan Kodaly memasuki Universiti Budapest dan mula

mempelajari muzik di Akademi Frantz Lizts di Budapest dan guru yang mengajarnya

gubahan muzik adalah Hans Koessler. Beliau merupakan antara orang pertama

yang berminat mempelajari dan mengkaji kisah-kisah rakyat (folktales) dan ini

mendorong beliau menjadi seorang pengkaji muzik etnik atau ethnomusicology.

Sebagai ethnomuzikologis, beliau merupakan perintis dalam menyelidik dan

mengklafisikasikan lagu rakyat secara saintifik. Beliau telah mengembara ke

kampung-kampung pedalaman untuk mengumpul muzik-muzik daripada kawasan

tersebut sepanjang perang dunia pertama. Ini kerana beliau mempunyai semangat

patriotik yang tinggi dan mahu mengekalkan kebudayaan dan juga identiti negara

melalui lagu rakyat beliau. Akibat dari semangat dan kesungguhan, beliau telah

berjaya mengumpul dan mengkaji lagu-lagu rakyat seluruh Hungary. Kemudian lagu-

lagu tersebut dicipta semula menggunakan kaedah yang asal.

Beliau juga mempunyai seorang kawan yang sama-sama mengkaji hasil seni

lagu-lagu rakyat iaitu Bela Bartok. Pada tahun 1905, sebuah sekolah rendah muzik

ditubuhkan di Kesckemet bersama-sama dengan Bela Bartok. Murid-murid di

sekolah tersebut telah mendapat pendidikan muzik dan kejayaan sekolah tersebut

menggalakkan penubuhan pelbagai institusi pengajian yang berasaskan kaedah

Kodaly. Setelah menyelidik di Hungary, Bela Bartok telah meneruskan tugasnya

menyelidik lagu-lagu rakyat di Rusia pula.

4 | P a g e

Kodaly telah memperkenalkan teknik yang paling penting dalam muzik iaitu

vokal. Teknik ini juga terus digunakan oleh Bela Bartok di Rusia. Zoltan Kodaly telah

hidup selama 85 tahun dan meninggal dunia pada 16 Mac 1967.

2. FALSAFAH DAN KONSEP ZOLTAN KODALY

Zoltan Kodaly telah memulakan satu usaha dalam penyelidikan prinsip dan bentuk

muzik rakyat Hungary. Beliau takut warisan budaya muzik Hungary akan lupus

ditelan zaman suatu hari nanti. Oleh sebab mempunyai semangat cintakan negara

yang kuat dan mahu muzik menjadi kehidupan harian di kalangan rakyat Hungary,

beliau telah menghasilkan falsafahnya. Falsafah dan konsepnya mengandungi

prinsip-prinsip yang merupakan aspek perkaedahan yang lain digelar sebagai

Kaedah Kodaly. Antara falsafah dan prinsip-prinsip Kodaly ialah :-

Muzik Kepunyaan Manusia

Nyanyian adalah Asas Kemahiran Muzik

Muzik Rakyat sebagai Bahan Pengajaran dan Pembelajaran

Nyanyian Koir

Alat Muzik tidak digunakan

Pengajaran Muzik Perlu Berlaku diawal Pra Sekolah

Muzik Perlu menjadi Tunjang dan Nadi Kurikulum Pendidikan di Sekolah

Muzik Kepunyaan Manusia

Menurut Kodaly, muzik perlu diajar dan dipelajari oleh semua lapisan masyarakat

untuk menghasilkan rakyat yang berilmu dalam bidang muzik. Pendidikan muzik

membolehkan bakat muzik seseorang kanak-kanak berkembang. Selain itu, aspek

pendengaran, intelek, emosi, fizikal dan kebudayaan turut berkembang.

Nyanyian Adalah Asas Kemahiran Muzik

Kodaly berpendapat, suara adalah alat semula jadi yang berkesan. Oleh itu, manusia

yang dikurniakan suara perlu mempunyai pengalaman muzik pertama bermula

dengan nyanyian. Antara ungkapan yang disebut-sebut beliau adalah “If I were to try

express the essence of this education in one word, that word would be singing”.

5 | P a g e

Muzik Rakyat sebagai Bahan Pengajaran dan Pembelajaran

Nyanyian merupakan asas kemahiran muzik. Bahan yang penting dan terbaik untuk

digunakan dalam PdP ialah muzik atau lagu rakyat. Setelah tumpuan diberi kepada

bahan sendiri, barulah bahan dari luar negara diperkenalkan. Kanak-kanak

digalakkan menyanyi lagu-lagu dari luar negara dalam bahasa asalnya supaya

mereka dapat mempelajari bahasa asing.

Alat Muzik Tidak Perlu Digunakan

Menurut Kodaly, sebarang alat muzik adalah tidak perlu digunakan. Sesebuah lagu

diperkenalkan dengan menyanyikan dahulu. Bagi kanak-kanak, mereka perlu belajar

secara peringkat demi peringkat. Mereka hanya perlu nyanyi dengan iringan muzik

sahaja.

Pengajaran Muzik Perlu Berlaku Awal Di Prasekolah

Kodaly berpendapat, kanak-kanak mudah menerima dan mudah terpengaruh.

Mereka perlu dibimbing dan belajar muzik awal di prasekolah supaya tidak terdedah

kepada muzik yang tidak bermutu. Menyanyi dan menggerakkan tubuh badan dapat

memperkembangkan mental dan fizikal kanak-kanak.

Muzik Perlu Menjadi Tunjang dan Nadi Kurikulum Pendidikan di sekolah

Muzik dapat memperkembangkan JERIS. Mengikut kajian yang dibuat oleh The San

Unified School District Project di AS, tahap pencapaian murid yang mempunyai

muzik sebagai mata pelajaran utama adalah lebih baik daripada sekolah yang

meluangkan masa sedikit untuk mata pelajaran muzik

6 | P a g e

3. Pendekatan Muzik Zoltan Kodaly

Kunci asas dalam kaedah Kodaly ialah penggunaan ekspresi tubuh dalam muzik.

Seterusnya, tambahan kepada nyanyian dan detik ialah dengan menggunakan hujung

kaki (step) untuk menandakan detik muzik. Mereka juga diajar bagaimana untuk

menepuk irama daripada sukukata, dan berfikir (membayangkan) sukukata semasa

menepuk irama.

Ada beberapa kaedah yang boleh digunakan untuk mengajar lagu. Kaedah-kaedah yang dimaksudkan adalah bagi pembelajaran secara hafalan (rote learning). Melalui kaedah ini, murid mempelajari sesebuah lagu secara mengajuk. Daya penguasaan lagu bergantung kepada daya ingatan aural (aural memory) murid. Kaedah yang lazim digunakan untuk mengajar lagu adalah: 

a) Kaedah keseluruhan lagu 

b) Kaedah baris demi baris 

c) Kaedah solfege 

Kaedah keseluruhan lagu Sesuai untuk mengajar lagu pendek. Langkah-langkah: 

a) Memperdengar lagu secara keseluruhan dengan muziknya. 

b) Guru menyanyikan lagu secara keseluruhan tanpa iringan muzik. 

c) Mengikut guru menyanyi keseluruhan lagu secara humming (atau sebutan vokal a,e,i,o,u) berulang-ulang. 

d) Mengikut guru menyanyi lirik lagu secara keseluruhannya. 

e) Murid menyanyi keseluruhan lagu dengan iringan muzik. 

Kaedah baris demi baris Kaedah ini sesuai untuk lagu yang  panjang dan melibatkan pengajaran lagu secara bahagian demi bahagian atau frasa, kemudiannya diikuti

7 | P a g e

dengan cantuman bahagian-bahagian tadi sehingga akhir, dan menyanyi keseluruhan lagu. Langkah-langkah: 

a) Memperdengar keseluruhan lagu. 

b) Mendengar dan mengikut guru menyanyi keseluruhan lagu secara humming. 

c) Mendengar dan mengikut guru menyanyi secara humming baris demi baris. 

d) Mengikut guru menyanyi lirik baris demi bar is. 

e) Mengikut guru menyanyi keseluruhan lagu tanpa iringan muzik. 

f) Murid menyanyi keseluruhan lagu dengan iringan muzik. 

Kaedah Solfege atau teknik solfa dengan isyarat tangan. Kaedah ini merupakan gabungan pengajaran secara hafalan rote dan bacaan notasi menggunakan syllable ( d r m f s l t d’) digunakan sebagai sebutan pic. Kaedah ini digunakan untuk sistem ‘do’ bergerak (movable ‘do’) yang mana pic ‘do’ bergantung kepada nada lagu. Misalnya dalam nada C major-minor, pic ‘do’ ialah not C. Manakala bagi nada D major-minor, pic ‘do’ ialah not D. Isyarat tangan dan gaya Kodaly boleh digunakan untuk membantu pengajaran secara solfege. Kedua-dua sebutan syllable dan isyarat tangan membantu perkembangan inner-hearing sambil melihat notasi muzik. Salah satu turutan dalam mempelajari solfa adalah seperti berikut: 

- so mi - 

- la so mi -

- la so mi re -

- la so mi re do -

- la so mi re do la - 

- la so mi re do la so -

- la so fa mi re do -

- ti la so fa mi re do -

- do` ti la so fa mi re do -

- do re mi fa so la ti do`

8 | P a g e

Isyarat tangan dalam pendekatan Muzik Kodaly

4. Aplikasi Pendekatan Kodaly Di dalam Bilik Darjah.

Seperti yang telah dinyatakan di dalam pendekatan Kodaly, kaedah ini meliputi lima

perkara iaitu:-

4.1Kaedah Kodaly secara berturutan

4.2Nyanyian

4.3Pendengaran dalaman

4.4Penghafazan

4.5Improvisasi

4.1 Kaedah Kodaly secara berturutan

Di dalam pengajaran dan pembelajaran yang mengandungi teknik Kodaly biasanya

disalurkan melalui kegiatan menyanyi secara berturutan daripada prinsip bunyi sebelum

simbol, mudah kepada kompleks dan konkrit kepada abstrak.

9 | P a g e

4.1.1 Konsep Irama

Salah satu unsur muzik yang ketara yang boleh dijadikan contoh disini ialah irama. Irama

yang asas di dalam kaedah ini ialah irama yang bersamaan dengan pergerakan harian

kanak-kanak seperti berjalan ( krocet=mempunyai nilai 1 kiraan ) dan berlari

( kuaver=mempunyai nilai1/2 kiraan ) serta lain-lain pergerakan yang sesuai. Kanak-kanak

tidak dapat memahami konsep semibreve dengan mudah memandangkan nilainya

mempunyai 4 kiraan di mana ia tidak terdapat dalam perlakuan mereka setiap hari.

Di dalam pemahaman konsep irama, meter atau tanda masa yang lazim duaan dan

empatan digunakan. Kebanyakan lagu kanak-kanak dan permainan mempunyai meter 2.

Jenis lagu ini sesuai di jadikan permulaan pemahaman konsep irama. Meter tigaan hanya

diperkenalkan setelah kanak-kanak dapat mengikuti dan merasai meter duaan dan empatan

dengan baik.

Unsur-unsur muzik yang lain seperti bentuk, harmoni, tempo, dinamik boleh diatur

dan disusun secara berturutan dalam kaedah ini.

4.1.2 Konsep Melodi

Di samping konsep irama, konsep melodi juga perlu diperkenalkan secara berturutan.

Mengikut perkembangan muzikal kanak-kanak, mereka hanya dapat menyanyikan 5 atau 6

ton dan tidak dapat menghasilkan semiton dalam pic yang tepat. Oleh yang demikian konsep

melodi perlu diperkenalkan dengan 2 pic terlebih dulu, so dan mi yang mempunyai jeda

minor ke 3. Mengikut kebiasaan corak jeda ini memang terdapat di dalam kehidupan harian

mereka. Contohnya, panggilan nama mereka di rumah.

Corak perkembangan muzikal kanak-kanak didapati serupa di seluruh dunia. Di

dalam kajian konsep melodi, jeda minor ke 3 dan major ke 2 merupakan jeda-jeda yang

sama dan lazim digunakan dari negara Jepun, Amerika Syarikat hinggalah ke Hungary. Jeda

minor ke 3 (so – mi), jeda major ke 2 ( so – la ) dan perfek ke 4 ( mi – la ) selalunya terdapat

dalam nyanyian solfa “sing song chants”.

Terdapat beberapa ciri perkembangan muzikal (konsep melodi) kanak-kanak yang

perlu diambil kira sebelum kaedah berturutan ini dijalankan. Renj untuk kanak-kanak

menyanyi dengan selesa dalam pic yang tepat adalah terhad kepada 5 atau 6 ton dalam

10 | P a g e

“whole tone”. Kanak-kanak menghadapi kesukaran untuk menyanyi dalam pic yang tepat jika

terdapat semiton di dalam melodi yang dinyanyikan. Ton yang menurun lebih mudah untuk

kanak-kanak mempelajari dan meniru daripada ton menaik. Ini menunjukkan permulaan

pembelajaran dalam corak tonal lebih baik didahulukan melalui lagu-lagu yang mengandungi

rangkaian pic menurun.

Selain daripada itu, kanak-kanak juga didapati lebih mudah menyayi pic yang

melompat daripada pic yang bergerak rapat. Contohnya, not G ke E lebih mudah

dinyanyikan daripada G ke F#. Lompatan pic yang oktaf adalah paling sukar bagi kanak-

kanak untuk menyanyikannya. Mengikut kajian yang dijalankan Renj kanak-kanak di dalam

pengajaran dan pembelajaran kaedah Kodaly, biasanya kanak-kanak akan memulakan

dengan nada pic atas dalam jeda minor ke 3 – F#. Ini bermakna lagu-lagu yang di dalam

nada D, Eb dan E adalah yang paling sesuai.

4.1.2 Nyanyian

Suara merupakan satu alat muzik semula jadi yang berkesan dan dimiliki oleh semua orang.

Kanak-kanak menggunakan suara sebagai alat melahirkan perasaan gembira, sayang,

sedih, mengharap, dan seronok. Cara yang baik bagi kanak-kanak menggunakannya

dengan berkesan.

4.1.3 Pendengaran Dalaman

Pendengaran dalaman atau inner hearing merupakan kemahiran yang agak kompleks dan

sukar dijelaskan. Ia melibatkan kemahiran mendengar atau selalu disebut sebagai

‘memikirkan’ sesuatu unsur muzik seperti melodi atau irama di dalam mental seseorang

tanpa membunyikannya. Walaupun ia bukan mudah untuk dicapai namun ia boleh di ajar

kepada kanak-kanak melalui teknik permainan yang mudan dan menyeronokkan.

Pendengaran dalam memainkan peranan yang penting dalam perkembangan

kemahiran muzik seperti nyanyian, permainan alat dan lain-lain bidang muzik justeru ia boleh

diketepikan. Berikut adalah beberapa aktiviti kemahiran pendengaran dalaman yang boleh

digunakan dalam pengajaran pembelajaran muzik:-

11 | P a g e

a) Permainan “Mesej Rahsia”

b) Meneka lagu

c) Memikir not ke 5

Tahap yang tertinggi bagi seseorang yang telah menguasai pendengaran dalaman ini ialah

apabila ia dapat menganalisis skor orkestra dan mendengar karya tersebut di dalam

kepalanya.

4.4 Penghafazan

Kanak-kanak biasanya merasa seronok apabila mempelajari sesuatu lagu itu dengan cara

menghafaz atau “learning by heart”. Namun ada cara yang lebih menarik dalam

memperkembangkan aspek ini. Ini boleh dilakukan melalui teknik permainan.

Contoh 1

Guru membuat isyarat tangan dan murid menghafaznya sambil berfikir melodi tersebut.

Murid membuat isyarat tangan serta menyanyikan melodi itu kepada solfa. Proses diulang

dengan motif-motif yang pendek. Murid akan diberi latihan dengan menggunakan motif yang

lebih panjang setelah latihan dengan motif yang pendek dijalankan berkali-kali.

Contoh 2

Guru menggunakan skel pentatonik sebagai bahan penghafazan. Murid diberi sehelai kertas

di mana di bahagian kiri telah diisi denga not-not pada baluk. Di bahagian kanan pula

dikosongkan. Murid mendengar guru memainkan 2 atau 3 not di kibod berulang-ulang. Murid

digalakkan berfikir dahulu sebelum menulis balik pada baluk di sebelah kanan. Setelah

selesai menulis, murid menyanyi not-not yang ditulis di baluk tadi. Aktiviti ini boleh

menggunakan simbol atau notasi lidi dengan nama solfa.

12 | P a g e

13 | P a g e

Sejarah hidup dan latar belakang Carl Off

Carl Orff adalah seorang komposer muzik dan juga seorang ahli pedagogi

yangberbangsa Jerman. Beliau dilahirkan pada tahun 10 Julai 1895 di Munich,

Jerman dan berasal dari keuarga Bavarian yang sangat aktif dalam bidang

ketenteraan. Beliau telah mendapat pendidikan awal di Munich Academy of Music

sehingga tahun 1914. Beliau juga pernah bertugas dengan tentera pada perang

dunia pertama. Off sangat dikenali sebagai seorang komposer German yang

memperkenalkan satu pendekatan yang unik dalam pendidikan muzik.

Penglibatan Carl Off dalam pendidikan muzik hanya bermula pada tahun

1920an apabila berkawan dengan seorang penari iaitu Dorothee Gunther. Minat Orff

yang mendalam dalam tarian telah mencetuskan idea untuk menggabungkan tarian

dan muzik untuk dijadikan sebagai asas kepada pendidikan muzik. Beliau kemudian

menjadi Penyelia Muzik di Gunther-Schule, sebuah sekolah untuk tarian dan muzik.

Pada asasnya, Orff terlibat secara langsung dengan pendidikan di

sekolah(Schulwerk) kerana beliau begitu meminati tarian. Dalam pendiriannya,

beliau sangat bertekad dan mempunyai visi terhadap muzik tari untuk persembahan

tarian muzikteater. Penglibatan beliau dalam pendidikan bermula apabila Mary

Wingman iaituseoran penari yang terkenal dan rakannya Dorothee Gunther yang

mulamenggunakan hasil karya beliau dalam melatih penari-penari dan ahli gimnastik

barudi sekolah mereka iaitu Guntherschule. Gabungan muzik dan pergerakan

seterusnyadiletakkan sebagai proses asas yang akan digunakan dalam kaedah Orff-

Schulwerk.

Sewaktu beliau masih hidup, beliau telah memperkenalkan kepada dunia

tentang imaginasi dan fantasi kanak-kanak terhadap dunia muzik. Carl Orff pada

asalnya tidak terfikir untuk mencipta sebuah program pendidikan muzik untuk kanak-

kanak. Namun pada zaman ini, pendekatan Orff sering digunakan dalam permainan

alat muzik di peringkat awal persekolahan kanak-kanak.

14 | P a g e

Falsafah Dan Prinsip Carl Orff

Orff pernah berkata, “Experience first, then intellectualize” yang bermaksud

kanak-kanak harus dibenarkan untuk mengalami dunia muzikal sebelum mereka di

ajar tentang elemen-elemen muzikal dalam bentuk notasi. Beliau percaya bahawa

kanak-kanak harus mengalami pergerakan dan irama muzik sebelum mereka

disuruh untuk memahaminya secara teori.

Falsafah asas Orff adlah kepercayaan bahawa kanak-kanak dapat

mempelajari sesuatu melalui pembelajaran yang aktif di mana imitasi dan eksplorasi

membawa kepada keupayaan kanak-kanak untuk mengimprovisasi dan akhirnya

mampu membaca dan menulis notasi yang dikenali sebagai literasi muzik. Ini kerana

beliau sangat percaya bahawa irama adalah elemen muzik yang paling penting.

Irama diajar dahulu sebelum elemen-elemen muzik yang lain. Apabila Orff merujuk

kepada elemental music, beliau merujuk kepada muzik yang dihasilkan oleh kanak-

kanak yang tidak memerlukan latihan yang khusus. Orff percaya bahawa transisi

daripada percakapan kepada aktiviti berirama dan kemudian kepada nyanyian

adalah transisi pembelajaran yang paling natural untuk kanak-kanak. Pendekatan

Orff yang mengikut transisi ini juga digunakan setelah seorang kanak-kanak telah

memperkemangkan kemahiran untuk bermain alat muzik.

Matlamat falsafah dan prinsip Carl Orff ini dapat dirumuskan antaranya adalah

untuk mengembangkan kemampuan anak dengan bakat muzik, kanak-kanak mampu

bermain instrumen, improvisasi dan mencipta muzik dengan menggunakan

instrumen yang sederhana. Salah satunya adalah menggunakan instrumen Gamelan

dari Indonesia. Orff sangat terkenal menggunakan instrumen perkusi dalam

pengajarannya seperti Xylophones, metallophones dan sebagainya.

15 | P a g e

Sesi Pembelajaran

MuzikPercakapan Pergerakan Bermain alat

Muzik

Pendekatan Muzik Carl Orff

Proses pembelajaran Orff merangkumi empat komponen utama iaitu:-

i) Eksplorasi (mencari sendiri)

ii) Imitasi (mangajuk balik)

iii) Improvisasi

iv) Literasi

Setiap proses ini mempunyai pendekatannya yang tersendiri.

i)Eksplorasi

Proses eksplorasi melibatkan pergerakan. Ia melibatkan tiga aspek iaitu eksplorasi

ruang, eksplorasi bunyi dan eksplorasi bentuk.

Ekplorasi Ruang

Dalam eksplorasi ruang, kanak-kanak digalakkan untuk menjelajahi kualiti

pergerakan dan jenis-jenis pergerakan seperti pergerakan yang besar, kecil, ringan,

licin dan sebagainya. Dalam kelas eksplorasi, kanak-kanak diberikan kebebasan

untuk bergerak dan guru hanya memainkan peranan sebagai pemerhati.

16 | P a g e

EKSPLORASI

eksplorasi bunyi

eksplorasi bentuk

eksplorasi ruang

Eksplorasi Bunyi

Ekplorasi bunyi bermula dengan penerokaan bunyi-bunyi disekeliling kanak-kanak.

Contohnya seperti bunyi kenderaan. Kemudian eksplorasi bunyi berkembang kepada

bunyi teratur seperti corak irama dalam drum, bunyi kayu yang diketuk, bunyi

ketukan pada ritma yang sama dan sebagainya. Dalam eksplorasi bunyi pada tahap

ini, kanak-kanak digalakkan untuk bermain dan menerokai jenis-jenis bunyi dan

kualiti setiap bunyi. Mereka diajar untuk mengenali bunyi yang kuat atau keras,bunyi

yang lembut, bunyi kayu, bunyi logam dan bunyi detar. Alat-alat yang digunakan

tidak semestinya menggunakan alat muzik yang khusus malah boleh

menggunakasenduk dan periuk, tin kosong dan sebagainya.

Eksplorasi Bentuk

Eksplorasi bentuk berlaku secara serentak dengan eksplorasi ruang dan bunyi.

Dalam eksplorasi bentuk, pergerakan diatur menjadi corak-corak pergerakan tertentu

dan corak-corak ini kemudian dijadikan tarian. Kanak-kanak diajar untuk menyusun

bunyi-bunyi ini untuk membentuk frasa-frasa. Bunyi dan pergerakan disatukan dalam

eksplorasi bentuk. Setiap bunyi mempunyai simbol yang direka oleh kanak-kanak

atau guru untuk melambangkannya. Ini adalah permulaan yang baik untuk mengajar

kanak-kanak notasi. Sebagai contoh simbol batu boleh digunakan untuk

melambangkan bunyi yang keras dan simbol bintang boleh digunakan untuk

melambangkan bunyi yang terang.

ii)IMITASI

Imitasi adalah proses dimana kanak-kanak belajar untuk mengimitasi apa yang

didengar atau dilihat. Menurut Orff, kanak-kanak pada usia yang muda mula belajar

sesuatu yang baru melalui imitasi. Maka proses ini adalah sangat penting dalam

pembangunan dan perkembangan muzikal seseorang kanak-kanak. Guru dalam

kelas Orff memainkan peranan penting sebagai “Role model” kepada murid-

muridnya. Guru harus memastikan bahawa aktiviti-aktiviti muzikal yang dubuatnya

haruslah betul kerana ia akan diikut oleh murid-muridnya. Sebagai contoh, guru

17 | P a g e

menepuk satu bar ritma dan kanak-kanak dikehendaki untuk menepuk balik ritma

yang sama.

iii)LITERASI

Literasi adalah tahap dimana kanak-kanak diajar untuk membaca skor muzik.

Menurur Orff, sebagaimana kanak-kanak hanya belajar untuk membaca selepas

mereka belajar untuk bercakap, mereka juga haruslah menghayati dan mempunyai

pengalaman bunyi-bunyi muzikal terlebih dahulu sebelum mereka diajar untuk

membaca skor dan not-not muzik. Proses membaca dan menulis notasi muzik dalam

pendekatan Orff tidak diajar secara sistematik. Setiap kelas notasi harus berlaku

mengikut kemampuan pelajar dan bukannya usia mereka. Menurut Orff,

pembelajaran notasi harus berlaku setelah kanak-kanak tersebut telah melalui

proses eksplorasi dan imitasi selama beberapa tahun. Ini akan memberikan pelajar

tersebut pengalaman yang asas tentang bunyi, bentuk, irama dan melodi muzik

tanpa mempelajarinya secara teori.

iv)IMPROVISASI

Improvisasi adalah matlamat utama dalam Pendekatan Orff, kerana ia memainkan

peranan yang amat penting ke arah mencipta pembangunan muzikal yang

menyeluruh dalam seseorang kanak-kanak. Menurut Orff, improvisasi adalah

kemahiran muzikal yang sangat penting kerana ia dapat memperkembangkan daya

muzikal dan kraetiviti dalam seseorang murid.

Improvisasi juga menunjukkan tahap pemahaman muzikal seseorang kanak-

kanak. Menurut Orff, proses improvisasi boleh berlaku dalam peringkat permulaan

seseorang kanak-kanak apabila ia diperkenalkan kepada alam muzikal seperti bunyi,

ritma dan sebagainya. Mereka harus diajar untuk membuat corak-corak improvisasi

yang mudah untuk memperkembangkan daya imaginasi mereka.

18 | P a g e

Aplikasi Pendekatan Orff dalam Bilik Darjah.

Terdapat beberapa cara yang boleh diaplikasikan oleh guru berdasarkan

Pendekatan Orff. Antaranya:

1) Sebutan Berirama

Sebutan berirama dalam pendekatan Orff adalah sebutan silibel yang direka oleh

kanak-kanak untuk membantu pemahaman mereka tentang corak irama dan nilai

setiap detik. Orff menggalakkan kanak-kanak untuk menggunakan silibel yang

tidak bermakna (nonsense syllable) seperti ka, ta, ti, tri, chi dan sebagainya untuk

mewakili nilai not dalam irama. Sukukata-sukukata ini adalah sebutan natural

dalam percakapan kanak-kanak dan ia adalah mudah bagi kanak-kanak untuk

menggunakan sukukata sebegini untuk mempelajari irama dan detik.

2) Alat Perkusi Badan

Menurut Orff, alat muzik yang paling utama adalah badan dan suara.

Keseluruhan bahagian badan boleh digunakan untuk menghasilkan bunyi dan

bunyi-bunyi ini boleh digabungkan untuk menghasilkan corak irama. Kanak-kanak

mula belajar untuk menerokai jenis-jenis bunyi dengan menepuk tangan, menjerit,

menyanyi, menghentak kaki dan sebagainya. Menurur Orff juga, badan juga

harus digunakan sebagai alat muzik asas dalam perkembangan muzikal kanak-

kanak pada tahap awal pembelajaran mereka.

3) Alat Perkusi Orff

Alat-alat perkusi seperti Glockenspiel, Xylophone dan Drum merupakan alat

muzik yang kedua paling utama dalam pendekatan Orff. Dalam pendekatan ini,

irama biasanya diajar melalui alat muzik perkusi dan pergerakan atau tarian.

Antara alat muzik yang sering digunakan ialah Metallophone, Glockenspiel dan

Xylophone. Alat-alat perkusi dalam pendekatan Orff mempunyai warna ton yang

berbeza. Setiap alat muzik ini mempunyai bar-bar yang boleh dikeluarkan.

Kebarangkalian untuk kanak-kanak bermain not yang salah adalah minima. Maka

untuk setiap lagu, guru boleh mengeluarkan not-not yang tidak terdapat dalam

skel lagu tersebut. Kaedah ini dapat mengelakkan kanak-kanak daripada

19 | P a g e

memainkan not yang salah. Secara tidak langsung ia dapat meningkatkan

motivasi kanak-kanak untuk bermain.

4) Memainkan Alat Perkusi Secara Ostinato Mengiringi Nyanyian

Ostinato adalah suatu motif, frasa melodi atau frasa irama yang dimainkan secara

berterusan. Tujuan utama Ostinato adalah untuk dimainkan bersama dengan

melodi yang lain untuk menghasilkan harmoni. Corak ostinato ini boleh digunakan

untuk mengiringi kebanyakan lagu mudah yang mempunyai meter 4/4.

5) Memainkan Alat Perkusi Secara Improvisaso

Kanak-kanak dalam kelas pendekatan Orff harus diajar untuk mengimprovisasi

dengan menggunakan alat-alat perkusi. Dalam kelas improvisasi, mereka harus

diberi kebebasan untuk mencuba corak-corak irama dan melodi yang berlainan.

Dalam kelas0kelas yang permulaan, guru tidak seharusnya menetapkan had atau

menghalang kanak-kanak dari mencuba corak-corak improvisasi yang mereka

suka. Setelah murid-murid mereka diberi peluang yang secukupnya untuk

mencuba corak-corak yang berbeza, guru kemudiannya boleh mengajar cara-

cara yang betul untuk bermain improvisasi.

20 | P a g e

1865 - 1950

21 | P a g e

1. Sejarah Hidup dan Latar Belakang Hidup

Dilahirkan Julai 6, Vienna 1865, Emile-Henri Jaques (1865-1950) adalah satu-

satunyaanak lelaki bagi Jules-Louis dan Julie Jaques, satu pasangan French-Swiss

di Vienna, di manabapanya mewakili Switzerland clockmakers. Semasa kanak-kanak

Emile dan kakaknya telahdibawa dan diperkenalkan ke konsert-konsert, teater,

opera, dan kelas-kelas piano. Selepaskeluarga itu berpindah ke Geneva Switzerland

di mana Emilie belajar di belajar diConservatoire de Musique (1877-1883) dan

meneruskan latihan profesionalnya di Paris danVienna (1884-1891) dengan Talbot,

Fauré, Lavignac, Marmontel, Lussy, Graedener,Prosnitz, Fuchs, dan Bruckner

.Dalcroze memulakan karier pertamanya sebagai pengurus muzik di Algiers.

Diabekerja sebagai seorang konduktor pada Théatre Des Nouveautés dalam Algiers,

di manamuzik Afrika Utara terangsang kepentingannya dalam hubungan-hubungan

pergerakanmanusia dan ritma. Kemudian beliau dilantik sebagai profesor solfege

dan harmoni. Disinilah beliau mula membentuk sistem Gymnastique Rhythmique

(pergerakan ritma sebagai pengenalan pendidikan muzik).

Dari tahun 1909 hingga 1912, beliau menghabiskankebanyakan masanya

dalam membentuk kaedah “eurhythmic “. Bersama-sama dengan pakarjiwa Perancis

Edouard Claparide, beliau telah membentuk satu termologi khas iaituPengajaran

Muzik Kaedah Dalcroze (Dalcroze Method of Music Instruction).Emile Jaques mula

berkarya dengan serius semasa di awal 20an dan berubah namanyakepada Jaques-

Dalcroze lebih tersendiri, mungkin bagi mengelakkan kekeliruan denganseorang

komposer Perancis terkenal. Kerja-kerja luasnya muzik terlibat untuk

orkestra,orkestra kebuk, dan piano; muzik drama-drama; opera; kerja-kerja berkoir;

beberapa 1,700buah lagu; dan banyak buku berkaitan .Dalam tahun 1892 Jaques-

Dalcroze telah dinamakanseorang profesor pada Conservatoire de Musique de

Genève, di mana dia kekal sehingga1910.Dalam tahun 1910, dengan bantuan Wolf

dan Harod, Dalcroze menubuhkan sebuahinstitut di Hellarau. Beliau mengajar di

sana dari tahun 1911 - 1914. Dalam masa tiga tahunsahaja beliau mempunyai

cawangan-cawangan di Perancis, Rusia, German, England danAmerika Syarikat.

Perang Dunia Pertama meletus pada tahun 1914 dan Dalcroze terpaksa balik

ke Geneva kerana institut ini terpaksa ditutup akibat peperangan. Pada tahun

1915,beliau mengasaskan institut baru di Geneva. Dalam tahun 1925, Dalcroze

22 | P a g e

memindahkan ibupejabatnya ke Paris. Beberapa tahun kemudian beliau kembali

semula ke Geneva di InstitutJaques Dalcroze. Beliau bertugas di situ hingga ke akhir

hayatnya. Beliau meninggal padatahun 1950 pada usia 85 tahun.

2. Falsafah dan Konsep Pendidikan Muzik Dalcroze

Falsafah Pendidikan Muzik mengikut Dalcroze adalah mengutamakan

perasaandanpergerakan fizikal sewaktu menikmati muzik. Beliau berpendapat

insanharus bertindak balassecara fizikal melalui pergerakan badan

apabilamenghayati melodi muzik. Justeru ituDalcroze memberi penekanan

terhadapmemperkembangkan potensi individu untukmengekspresikan perasaan dan

dirimelalui muzik. Kebolehan mendengar, memahami dan menikmati muzikmelalui

pergerakan secara tidak langsung dapat memberi kebebasan kepada individu untuk

memperkembangkan daya imaginasi dan idea.Emilie Jaques Dalcrozeberpegang

kepada beberapa prinsip bagi menguatkan teori pembelajaran yang

diperkenalkan.Antaranya adalah seperti berikut:

(i) Secara semula jadi, setiap kanak-kanak mempunyai emosi dan perasaan.

Oleh yang demikian, pembelajaran muzik awal kanak-kanak haruslah

tertumpu tentang strategi bagaimana hendak menzahirkan emosi muzik

kepada bentuk-bentuk pergerakan anggota badan yang bersesuaian

dengan muzik yang diperdengarkan.

(ii) Anggota badan adalah instrumen yang paling dekat bagi kanak-kanak

untukmenggambarkan atau meluahkan emosi mereka.

(iii) Kanak-kanak akan bergerak balas secara spontan dengan gaya

danpergerakantertentu bagi menyatakan perasaannya terhadap muzik

yang didengari.

(iv) Sebelum bermain alat muzik, kanak-kanak harus terlebih dahulu

berlatih.Apresiasimuzik di kalangan kanak-kanak tidak dapat diterapkan

denganhanya latihan-latihan aural atau penerangan lisan mengenai

tonaliti, picdan harmoni. Kefahaman tentang elemen-elemen utama dalam

muzikdapat diterapkan melalui aktiviti-aktiviti yang mengaitkan

pembelajaranmuzik dengan pergerakan manusia sepertiberlari, berjalan,

berdiri, duduk dan sebagainya. Sebagai contoh; konsep cepat(allegro)

23 | P a g e

atau sederhana(moderate) dapat dikaitkan dengan pergerakan berlari atau

berjalan yang berkait terus dengan pengalaman kehidupan seharian

mereka.

3. Ciri-ciri Pendekatan Dalcroze

a) Inner Hearing

Dalcroze berpendapat kebanyakan pelajar tidak berupaya untuk menyanyi

atau menuliskembalimelodi atau harmoni yang biasa didengari. Justeru itu

beliau berpendapat latihan khasperlu diberikan bagi membantu pelajar

membentuk inner hearing atau pendengaranmendalam. Kaedah yang

dicadangkan ialah melalui solfa. Notasi atau not muzik mestilahdiajar secara

sistematik melalui Pendekatan Solfa.

b) Perasaan Individu

Dalcroze telah mengenal pasti bahawa kebanyakan pelajarnya cuma

belajarcara memainkanalat muzik dan menyanyi dengan tepat, tetapi pada

masayang sama mengabaikan perasaanyang seharusnya dizahirkan

denganpergerakan fizikal sewaktu aktiviti permainan alat ataunyanyian

tersebut.

c) Muzik dan Gerakan

Dalcroze percaya bahawa pelajar dapat merasai dan menghayati pic, irama

dan melodi sesebuah lagu melalui pergerakan yang tertentu. Oleh yang

demikian, Dalcroze banyak menuliskan lagu-lagu gerakan (gesture song)yang

merupakan gabungan di antara muzik dan gerakan yang sesuai dijalankan di

peringkat kanak-kanak.

24 | P a g e

PENDEKATAN MUZIK DALCROZE

INNER HEARING PERASAAN INDIVIDU

MUZIK DAN GERAKAN

KAEDAH PENGAJARAN DALCROZE

Dalcroze memperkenalkan tiga aspek dalam proses pengajaran dan pembelajaran

muzik iaitu:

(a) Eurhythmic

(b) Improvisasi

(c) Solphege (solfa)

EURHYTHMIC

Dalcroze menyedari bahawa murid-murid peka kepada muzik melalui

pergerakan.Beliau menamakan kaedahnya sebagai eurhythmics iaitu dalam bahasa

Yunani bermaksudgood movement. Mengikut Dalcroze, konsep muzik dapat dibina

melalui pergerakan irama.Dalam pelajaran eurhythmics, murid-murid bergerak bebas

mengikut muzik yangdidengari.Dalcroze mengesan bahawa pelajarnya cuma belajar

cara-cara bermain alat muzikdan menyanyi secara tepat tetapi mengabaikan elemen

perasaan sewaktu melakukannya. Mereka berjalan, berlari, melompat dan membuat

pergerakan mengikut kreativiti diriyang menggambarkan perasaan kepada muzik

yang didengarinya.Tiap-tiap murid membuatpergerakan masing-masing mengikut

persepsi diri sendiri terhadap muzik, oleh itupergerakan yang terhasil adalah

tersendiri. Pembinaan pergerakan murid adalah bermulatindak balas fizikal yang

senang kepada kombinasi kompleks yang berpandukan kepada gerak tangan sambil

mengira rentak di mana dalam masa yang sama kaki bergerak mengikut tekanan

(syncopated patterns) dan kepala mengangguk pada rentak-rentak yang tertentu.

Eurhythmics memerlukan penglibatan individu secara menyeluruh dari aspek

minda,anggota badan serta emosi diri di mana perkara-perkara berikut dilakukan

secara aktif iaitumendengar, merasai (feel), berimaginasi kuat (strong imagination),

mengintepretasi bunyidan bertindak/respon/bergerak.Hasil dari penglibatan aktif dan

menyeluruh pelajar, Dalcroze mendapati bahawatahap pembelajaran berkaitan

dengan elemen atau unsur muzik, seperti irama, melodi,harmoni, bentuk dan lain-lain

di kalangan pelajar telah meningkat dan bertambah baikmelalui aktiviti pergerakan

dengan muzik. la secara tidak langsung telah menajamkan lagidaya pendengaran

25 | P a g e

(aural) individu terhadap muzik untuk menterjemahkannya kepada gerakanyang

sesuai dan kreatif, yang seterusnya membawa kepada celik akal dan literasi muzik

dikalangan pelajar.Di dalam pengajaran dan pembelajaran di dalam kelas, aktiviti

eurhythmicsdapat dilaksanakan dalam aktiviti muzik dan gerakan, dimana pada

waktu muzik dimainkanmurid akan membuat gerakan bebas mengikut muzik sama

ada mengikut lirik lagu atau tidakcontohnya seperti lagu KBSR Tahun Tiga “Sang

Kancil dan Buaya “ .

Contohnya apabila ingin dilakukan aktiviti ini murid boleh di bahagikan kepada

tiga kumpulan. Kumpulan pertama akan menyanyikan lagu manakala kumpulan ke

dua akan membuat gerakan seperti buaya dan kumpulan ini bebas bergerak dan

melakukan perlbagai gerakan. Bagi kumpulan ketiga mereka akan beraksi seperti

kancil dan mereka akan melakukan aktiviti melompat berlari berjalan dan

sebagainya. Apabila muzik lagu ini dipasang murid akan bebasmelakukan aktiviti

gerakan dalam kumpulan masing-masing mengikut muzik yang dimainkan oleh guru

atau membuat sebarang pergerakan lain secara bebas. Dengan melakukan

pergerakan ini murid dapat menunjukkan kreativiti mereka melalui pergerakan yang

dilakukan seperti pergerakan melompat, berjalan, berlari dan lain-lain pergerakan

lagi.

IMPROVISASI

Dalam pendekatan Dalcroze, improvisasi merupakan satu aktiviti yang boleh

meningkatkan imaginasi dan kreativiti pelajar. Improvisasi merupakan gabungan atau

lanjutan kepada aktiviti eurhythmics (pergerakan berirama). Sebelum melakukan

aktiviti improvisasi,pengalaman dan pengetahuan asas tentang elemen irama dan pic

diperlukan. Berdasarkan elemen asas tersebutmaka pelajar melakukan

pengubahsuaian, penambahan atau lanjutan.Pelbagaiaktiviti improvisasi boleh

dilakukan dengan penggunaan suara, tubuh badan dan alat perkusi.Piano

merupakan instrumen utama yang digunakan untuk memainkan melodi atauirama

asas sebelum pelajar membuat improvisasi terhadap apa yang didengari.

Tumpuan aktiviti improvisasi adalah sesuatu yang dilakukan secara

spontan,bukannya ditulis atau dirancang terlebih awal. Dalcroze mengatakan

26 | P a g e

bahawa semua orang tanpa mengira bakat boleh dilatih memainkan menghasilkan

sesuatu karya muzik secara spontan. Setiap murid didalam kelas beliau diajar

mencipta muzik sendiri secara berpandu. Pelajar tersebut diberi kebebasan dan

peluang untuk mengekspresi ciptaannya. Penekanan dalam improvisasi adalah

berkenaan dengan latihan irama. Konsep masa dan tenaga yang diterokai dalam

sesuatu ruang dalam kelas pergerakan berirama eurhythmics dipraktikkan kepada

bermain piano. Piano menjadi alat utama improvisasi kerana penggunaan anggota

badan dan muzik seperti pergerakan jari dan tangan.

Dalcroze menggunakan improvisasi untuk mengukuhkan konsep teori dan

harmoni. Beliau meminta pelajar membuat improvisasi dari sesuatu melodi ke arah

pembinaan melodi baru dengan menggunakan kefahaman pelajar tentang jeda-jeda.

Secara tidak langsung, bermula daripada dua pic yang dicipta akan melatih pelajar

cekap dalam harmoni. Dalam pengajaran dan pembelajaran yang dijalankan guru

akan memainkan irama dengan menggunakan piano dan murid menjawab irama

tersebut dengan bertepuk tangan contohnya :

A)Irama yang dimainkan guru dengan menggunakan piano

B)murid membalas irama guru dengan bertepuk tangan dan membuat

improvisasi padairama.Irama yang ditepuk oleh murid

Solfege

Telinga dihubungkaitkan dengan bunyi, manakala keseluruhan saraf

dikaitkandengan irama. Solfege pula adalah pengetahuan tentang melodi dan

harmoni. Seperti tubuh badan digunakan sebagai alat berirama semula jadi, suara

pula adalah alat tonal yang natural. Justeru itu, suara bertindak sebagai

bahanekspresi dalam Latihan Solfege Dalcroze. Solfege bertindak sebagai ton,

hubungkait antara ton dan ton kualiti (timbre).

Tujuan solfege diperkenalkan adalah supaya pendidik muzik dapat merancang

latihan dan aktiviti bagi tujuan memperkembangkan pendengaran secara aktif dan

merangsang saraf pendengaran supaya peka terhadap ketepatan pic. Solfege dalam

pendekatan Dalcroze, adalah satu latihan pendengaran. Pendengaran boleh

27 | P a g e

mempertingkatkan kesedaran tentang pic, perbezaan ton dan perbezaan kualiti ton.

Pendengaran dalaman (inner hearing) juga dapat meningkatkan daya ingatan.

Pendengaran dalaman adalah sebutan atau sebahagian daripada lirik nyanyian yang

dinyanyikan dalam hati.Pendengaran dalaman dapat ditingkatkan melalui nyanyian,

melodi, harmoni, pic atau perbezaan kualiti ton atau timbre. la juga dapat

mempertingkatkan kemahiran membaca skor serta improvisasi secara vokal yang

boleh membawa kepada kemahiran muzik yang lebih tinggi seperti ciptaan dan

gubahan.

Dalam pengajaran dan pembelajaran solfage murid dapat membezakan

kedudukan not melalui isyarat tangan Curwen contohnya bagi not C rendah tangan

di genggam di bahagian perut dan C tinggi tangan di genggam diaras kepala. Murid

hendaklah peka dengan kedudukan pic setiap not.

4. Aplikasi Pendekatan Dalcroze Dalam Bilik Darjah

Berdasarkan penelitian yang mndalam terhadap pendekatan yang diperkenalkan

oleh Emilie Jaques Dalcroze, didapati bahawa gabungan antara eurhythmics atau

pergerakan berirama dengan solfege menghasilkan improvisasi. Melalui improvisasi,

sentuhan dan citarasa individu dapat dihasilkan dalam ciptaan sendiri yang kreatif

berdasarkan kepada kegiatan–kegiatan eurhythmics dan solfege.

Secara amnya, aplikasi pendekatan Dalcroze di dalam bilik darjah memfokuskan

kepada aktiviti berikut:

Penumpuan (pay attention)

Konsentrasi dan mengingati

Menghasilkan semula (reproduce)

Menukar (change), dan

Automatis (involuntary action).

Kesemua aktiviti ini dilakukan melalui pergerakan fizikal yang melibatkan aural

(pendengaran), kinestatik (tangan/suara), visual (penglihatan) dan kreativiti.

Gabungan penekanan terhadap eurhythmics, solfege dan improvisasi seperti yang

diperkenalkan oleh Dalcroze telah memberi impak yang besar terhadap paradigma dan

28 | P a g e

persepsi pendidik muzik tentang pendidikan muzik kanak-kanak. Antara fokus dan unsur-

unsur yang diberi perhatian dalam pengajaran dan pembelajaran muzik ialah:

(i) Eurhythmies Dalcroze meningkatkan keupayaan memerhati,

memahami,memberitumpuan pendidik muzik terhadap kepaduan

penggunaan ruang,masa, tenaga dan keseimbangan bagi menghasilkan

pergerakan yang baik mengikut irama tertentu.

(ii) Kanak-kanak secara semula jadi memang suka bergerak dan mereka

seronok melakukan apa sahaja. Dengan demikian, pendekatan Dalcroze

menggalakkan mereka meneroka penggunaan ruang, masa, tenaga dan

tempo atau kelajuan yang pelbagai sewaktu melakukan

pergerakan.Contoh:

(a) Bergerak dengan cepat(berlari), lambat (berjalan) atau berjalan

secara berjingkit-jingkit sebagai aktiviti penerokaan dan penggunaan ruang

(b) Melompat, meniarap, berguling,mencangkung dan sebagainya

untuk meneroka dan mencari pengalaman baru menggunakan semua

anggota tubuh badan untuk bergerak.

iii) Anggota badan merupakan alat utama yang mampu mempamerkan

interpretasi murid atau individu yang melibatkan imaginasi, emosi, serta

pergerakan badan yang bertindak berpandukan bahan rangsangan atau

stimuli dalam bentuk bunyi,gerak isyarat (signal), lisan seperti

perkataan,ayat, puisi atau sajak, vokal sepertinyanyian dan juga muzik

bunyi bunyian.

(v) Pergerakan badan adalah pengalaman yang paling efektif dalam aspek

merasa dan menzahirkan emosi terhadap sesuatu yang

didengar.Mendengar pula adalah kunci kepada pengalaman ini. Dengan

mendengar,murid dapat memberi respon pergerakan yang tepat dengan

penggunaan masa, ruang dan tenaga. Sesuatu perasaan kanak-kanak

kadang kala tidak dapat diucapkan dengan kata-kata tapi dapat

diinterpretasikan dengan pergerakan badan. Antara perkara-perkara yang

boleh diinterpretasikan ialah lagu yang berasaskan lirik serta konsep muzik

29 | P a g e

sepertiirama, tekanan,detik, sinkopasi, perbezaan pic, kontur melodi,

dinamik, tempo,bentuk yang terkandung dalam muzik sedia ada.

(vi) Kreativiti diberi penekanan dalam program eurhythmics di mana

keupayaan dan kebolehan melakukan sesuatu yang berbeza di kalangan

murid-murid dipertingkatkan. Selain pelajar belajar untuk mengimprovisasi

dalam bentuk pergerakan, ekspresi kreatif juga boleh disalurkan melalui

media yang berbeza seperti penggunaan suara, alatperkusi, piano, alat

tiup kayu, brass dan alat bertali.

(vii) Murid-murid digalakkan untuk meneroka, menguji, mencuba dan mencari

jalan baru dalam menggunakan tubuh badan mereka untuk belajar.

Penggunaan bahan bantu mengajar seperti bola, riben, keratan muzik

yang pelbagai bentuk, genre, rentak dan irama digalakkan jika ia menjadi

satu ransangan untuk melakukan pergerakan yang lebih dinamik.

(viii) Seorang pendidik muzik seharusnya berpengetahuan dan berkemahiran

tentang bidangya. Ia juga harus bijak merancang isi pelajaran yang telah

dirancang menggunakan pelbagai teknik dan pendekatan yang kreatif dan

segar bagi mencapai objektif pengajaran dan pembelajaran di dalam bilik

darjah.

(ix) Sebelum memulakan suatu pengajaran dan pembelajaran, pendidik muzik

haruslah memikirkan langkah-langkah dan aktiviti-aktiviti yang bersesuaian

dengan peringkat kematangan murid, kesediaan murid dari segi fizikal dan

mental, bilangan semua murid dalam kelas, dan pengalaman sedia ada

murid. Pemilihan bahan bantu mengajar yang akan digunakan dalam

pergerakan haruslah berfungsi, menarik, mencukupi, berkesan dan boleh

juga menggunakan sesuatu yang telah diimprovisasikan.

(x) Pendidik muzik yang berkebolehan dalam melakukan pergerakan irama

sama ada dalam bentuk demonstrasi atau melakukan pergerakan

bersama-sama murid adalah satu kelebihan. Ia akan menjadi satu motivasi

dan ransangan kepada murid.

30 | P a g e

31 | P a g e

RUMUSAN

RUMUSAN KESELURUHAN

Kebanyakan jenis pendidikan dan perkembangan muzik berdasarkan falsafah tiga

orang ahli dan pendidik muzik. Mereka ialah Zoltan Kodaly dari Hunggary, Carl Orff

dari Jerman dan Emili Dalcroze dari Switzealand. Secara umumnya ketiga-tiga tokoh

muzik ini mempunyai sedikit persamaan dan perbezaan dari segi pelaksanaannya

serta kaedah yang digunakan Berdasarkan idea-idea muzik yang ditemui di negara

mereka masing-masing , ianya telah digunakan secara meluas di serata dunia.

Disebabkan idea-idea yang mereka peroleh mempunyai kaitan dengan budaya dan

konteks negara mereka sendiri, maka ia telah menyebabkan pendekatan dan isi

kandungan teori-teori mereka berbeza.

Konsep Kodaly diperkenalkan sebagai kaedah dalam pendidikan muzik. Asas

dalam kaedah ini ialah nyanyian, pembelajaran bahan muzik instrinsik iaitu muzik yang

berkait rapat dengan budaya sesuatu masyarakat dan penggunaan solmization yang

relatif. Solmization ialah sistem kod nada yang menggunakan suku kata do-re-mi-fa-so-

la-ti-do untuk skala atau skor muzik. Perbezaan utama antara kaedah ini dengan

kaedah-kaedah pendidikan muzik yang lain ialah penekanan kepada pembelajaran dan

pembacaan skor muzik secara formal. Beliau juga menerapkan muzik rakyat dalam

pendidikan.

Manakala Orff pula memperkenalkan pendekatan pendidikan muzik yang

menggunakan pergerakan sebagai asas penguasaan perkembangan muzik kanak-

kanak. Pendekatan ini dikenali sebagai Orff Shulwerk. Pada mulanya, Orff Shulwerk

dicipta untuk mengajar orang dewasa tetapi lama kelamaan iubahsuai khusus untuk

mengajar kanak-kanak. Suara, pergerakan dan peralatan muzik adalah tiga elemen

perantara yang digunakan dalam Shulwerk. Lagu dan rima pentatonik digunakan untuk

mengajar kanak-kanak menyanyi. Pentatonik ialah skala lima nota. Pelbagai pergerakan

direka dan disesuaikan dengan rima. Meneroka dan mencuba pergerakan badan

menggunakan ruang yang sedia ada serta mengikut rentak muzik yang berlainan adalah

penting dalam kaedah ini.

Dalcroze telah memperkenalkan satu kaedah untuk mempelajari dan

mengekspresikan muzik melalui pergerakan yang dipanggil eurhythmics. Semasa

mengajar Dalcroze mendapati bahawa ramai daripada pelajar-pelajarnya cekap dari segi

teknikal tetapi mempunyai kelemahan dari segi pemahaman muzik. Kesedaran ini telah

mendorong Dalcroze mencipta satu kaedah yang menggabungkan pergerakan, rentak

32 | P a g e

dan improvisasi. Menurut Dalcroze, pembelajaran dan latihan muzik yang lengkap dan

kreatif seharusnya menggabung ketiga-tiga aspek ini.

Dari segi pendekatan yang diterapkan oleh ketiga-tiga tokoh ini, Kodaly

menyatakan bahawa suara merupakan aspek utama dalam permulaan pembelajaran

muzik bagi kanak-kanak. Orff pula menggunakan kaedah pergerakan sebagai alat muzik

yang asas dan utama dalam pembelajaran muzik kanak-kanak. Seterusnya, Dalcroze

pula menyatakan bahawa sebelum memulakan pembelajaran muzik, kanak-kanak perlu

mempunyai pengetahuan dan pengalaman bagi menghasilkan hasil pembelajaran yang

berkesan.

33 | P a g e

34 | P a g e

Ranca

ngan

Pengaj

aran

Harian

Dunia

Muzik

KSSR

Tahun

Rancangan Pengajaran Harian Dunia Muzik KSSR Tahun 3

Mata pelajaran : Dunia Muzik Tahun 3

Tahun : 3 Melur

Hari : Selasa

Tarikh : 9 September 2014

Masa : 8.15 – 8.45 pagi

Fokus : Nyanyian solfa

Standard Kandungan : 1.1 Menyanyi pelbagai repertoire secara solo atau

Berkumpulan

Standard Pembelajaran : 1.1.3 Menyanyi solfa do re mi fa so la ti do

Menyanyikan nyanyian solfa dalam pelbagai corak

Irama

Objektif : Pada akhir pembelajaran, murid dapat:

1. Menyanyikan nyanyian solfa do re mi fa so la ti

do dalam bentuk irama yang berbeza secara

solo dan berkumpulan

2. Membuat gerak isyarat tangan Curwen sambil

menyanyikan nyanyian solfa

Pengalaman Sedia Ada : Murid boleh menyanyikan irama yang berbeza-beza

BBM : Carta Isyarat Tangan Curwen

Audio nyanyian solfa

Lirik Irama Nyanyian solfa

Penyerapan Nilai : yakin dan mengikut arahan

Kemahiran Berfikir : Membezakan nyanyian solfa mengikut irama

35 | P a g e

Ranca

ngan

Pengaj

aran

Harian

Dunia

Muzik

KSSR

Tahun

EMK : Kreativiti

LANGKAH/

MASA

ISI PELAJARAN AKTIVITI PENGAJARAN

DAN PEMBELAJARAN

STRATEGI

PDP/BBM/NILAI

Set Induksi

(5 minit)

Pengenalan Nyanyian Solfa

( do, re, mi, fa, so, la, ti, do)

1.Guru memperdengarkan

audio nyanyian Solfa.

2.Murid menyebut irama

solfa berulang kali.

3.

Membunyikan

nyanyian Solfa

do, re, mi, fa, so,

la, ti, do

Kemahiran

menyebut

nyanyian solfa

Video nyanyian

solfa

Langkah 1

(10 minit)

Nyanyian Solfa do, re, mi, fa,

so, la, ti, do

Gerakan isyarat Curwen do,

re, mi, fa, so, la, ti, do

1.Guru menunjukkkan

carta gerakan isyarat

tangan Curwen kepada

murid.

2.Murid diminta

menyebut nyanyian solfa

sambil membuat isyarat

tangan Curwen dengan

bimbingan guru.

Membunyikan

nyanyian solfa

sambil membuat

isyarat tangan

Curwen

Kemahiran

membeza

Carta Isyarat

Tangan Curwen

Langkah 2

(10 minit)

Nyanyian solfa mengikut irama

Twinkle Twinkle Little Star

sambil membuat isyarat

tangan Curwen

1.Guru

memperdengarkan video

irama nyanyian solfa.

Menyanyikan

Nyanyian Solfa

sambil membuat

isyarat tangan

36 | P a g e

2.Murid mengikut irama

nyanyian solfa sambil

membuat isyarat tangan

Curwen.

3.Guru membimbing

murid.

Curwen

Kemahiran

menyanyi

mengikut irama

Video irama

nyanyian solfa

Lirik irama

nyanyian solfa

Penutup

(5 minit)

Rumusan PdP

Pengukuhan

1.Guru merumuskan PdP

hari ini.

2.Murid diminta

mengingat kembali

perkara yang telah

dipelajari.

Imbas kembali

Kemahiran

Mengingat.

37 | P a g e

38 | P a g e

REFLEKSI

REFLEKSI TUGASAN

Alhamdullillah, syukur saya ke hadrat Yang Maha Esa kerana dengan limpah

kurniaNYa saya dapat menyiapkan tugasan kerja kursus ini walaupun dibatasi masa

yang terhad dan kekurangan ilmu lantaran kesibukan tugas seharian.

Tugasan kerja kursus ini adalah secara individu memandangkan hampir

kesemua kami tinggal agak berjauhan. Ia memberi kebebasan kepada saya untuk

melaksanakan tugasan ini dengan cara yang tersendiri namun masih lagi saling

hubung-menghubungi apabila berlaku kesulitan. Tugasan MZU3111 ini merangkumi

tiga aspek utama iaitu menyediakan folio berkaitan tokoh-tokoh pendidikan muzik,

menyediakan rancangan pengajaran harian muzik KSSR dan melaksanakan sesi

pengajaran di sekolah sendiri.

Secara jujurnya, tugasan pertama dan kedua tidak begitu membebankan. Ini

kerana banyak bahan dan tempat rujukan yang boleh digunakan untuk mencari

maklumat dan bahan. Namun begitu, tugasan amali amat berat untuk dilaksanakan

kerana saya tidak pernah mengajar Matapelajaran muzik di sekolah sebelum ini.

Saya Cuma bersandarkan kepada kemahiran asas yang sempat dipelajari semasa

tutorial dan rujukan guru muzik disekolah.

Dalam melaksanakan penyediaaan folio tentang tokoh-tokoh pendidikan

muzik, keseluruhannya saya banyak memperolehi bahan daripada internet dan

modul yang disediakan. Walaupun banyak bahan yang boleh dimuatturun, namun

untuk memahami konsep dan kaedah yang digunapakai oleh tokoh seperti Zoltan

Kodaly, Carl orff dan Dalcroze bukanlah suatu yang mudah. Saya terpaksa membuat

banding beza antara tokoh ini supaya ia lebih mudah difahami. Pada pendapat saya,

majoriti guru muzik di sekolah rendah banyak menggunakan kaedah Dalroze dalam

teknik pengajaran mereka. Ini mungkin disebabkan ianya lebih mudah untuk

dipalajari oleh kanak-kanak. Walaupun begitu, asas pendidikan muzik banyak

dipengaruhi oleh Kodaly. Sebagai seorang guru, kita perlu lebih kreatif untuk

mengintegrasikan kaedah-kaedah dan teknik-teknik yang telah diperkenalkan oleh

tokoh-tokoh ini.

39 | P a g e

Secara tidak langsung, dengan melaksanakan tugasan meyediakan folio ini

memberi saya peluang untuk megetahui tentang sejarah dan perkembangan muzik

secara umum. Walaupun tidak begitu mendalam namun ia sedikit sebanyak

membantu saya dalam menambah ilmu sebagai guru yang serba boleh pada masa

akan datang.

Dalam tugasan kedua iaitu menyediakan rancangan pengajaran harian muzik

KSSR, saya banyak dibantu oleh rakan guru di sekolah yang sangat berpengalaman

dalam bidang muzik. Beliau bayak membantu dalam memberi idea untuk aktiviti yang

akan dijalankan. Saya memilih untuk mengajar muzik bedasarkan teknik dan kaedah

Kodaly. Di samping tunjuk ajar dari rakan, saya juga menonton beberapa rakaman

pengajaran muzik melalui Youtube. Secara umumnya, saya mendapat gambaran

yang lagi jelas untuk mengajar muzik . Saya telah memilih kelas tahun 3 untuk

tugasan ini. Faktor kematangan dan pengalaman adalah di antara faktor mengapa

saya memilih kelas ini. Pada pandangan saya, murid tahun 3 ini mempunyai lebih

pengalaman dalam mempelajari muzik dan ini sudah pasti akan memberi kelancaran

kepada tugasan saya yang seterusnya.

Tugasan ketiga iaitu amali pengajaran muzik amat mencabar bagi saya. Ini

adalah pengalaman pertama saya mengajar muzik di sekolah rendah. Walaupun

saya pernah menyelitkan unsur-unsur muzik dalam pengajaran Bahasa Inggeris

saya sewaktu kelas biasa, namun kali ini ia amat berbeza. Saya perlu

mengaplikasikan kaedah Kodaly yang dipelajari dalam pengajaran saya. Saya

memilih untuk mengajar lagu Twinkle Twinkle Litle Star dengan menggunakan

kaedah Nyanyian Solfa dan isyarat tangan. Pada awal pengajaran, saya meminta

murid menyanyikan semula lagu ini dalam nyanyaian biasa. Kemudian saya

memperkenalkan Isyarat Tangan yang digunakan oleh Kodaly. Di waktu ini, saya

menggunakan gambar isyarat tangan dan sebutan supaya murid lebih memahami.

Ada di antara isyarat tersebut sudah dipelajari oleh mereka dalam sesi

pembelajaran yang lalu. Ini memberi bonus kepada saya kerana hampir kesemua

murid sudah mengenali Isyarat Tangan Curwen dan sebutannya. Oleh yang

demikian, untuk langkah pertama ini ia berjalan dengan lancar. Cuma kadang kala

ada juga yang tersalah isyarat dan saya sama-sama memperbaiki kelemahan dan

kesalahan tersebut dengan melakukan latihan ulangan.

40 | P a g e

Sewaktu melaksanakan langkah kedua iaitu memaparkan tayangan slaid lagu

Twinkle Twinkle Little Star secara Nyanyian solfa, murid-murid kelihatan begitu teruja

dan bersemangat. Ada juga yang merasakan ini adalah perkara yang baru bagi

mereka kerana menyanyikan lagu yang pernah didengari dengan menggunakn

Nyanyian Solfa. Dengan melakukan beberapa kali latihan, mereka berjaya

melakukan aktiviti tersebut. Namun begitu, ada segelintir dari murid-murid yang tidak

dapat menguasai kemahiran ini dengan jayanya. Ia tidak mematahkan semangat

saya bahkan saya rasa sangat berpuas hati dengan sesi amali kali ini. Saya

sebenarnya memperolehi pengalaman berganda sewaktu melaksanakan tugasan ini

di mana dalam masa yang sama saya memberi ilmu dan menerima ilmu dengan

sama-sama belajar dari pengalaman.

Walau bagaimanapun, gambar rakaman tidaklah begitu berkualiti

memandangkan saya hanya menggunakan kamera digital dan khidmat mereka yang

kurang berpengalaman. Tetapi saya sangat bersyukur kerana semuanya telah

berjaya dilaksanakan dengan berkat kerjasama dari rakan guru dan pensyarah

sendiri.

41 | P a g e

42 | P a g e

BIBLIOGRAFI

1. http://www.wikipedia.org/

2. http://home.earthlink.net/-bluesman l/Kodaly.htm

3. http://www.britishkodalyac.demon.co.uk/

4. www.orff.de/en.html

5. http://mzu3111.blogspot.com/.../carl-orff-falsafah-dan-sejarah

6. http://ipgmalaysia.blogspot.com/2010/01/pendekatan-pembelajaran-muzik-

umum.html

7. http://atiqahaiza.blogspot.com/2014/02/l-proses-pengajaran-dan-pembelajaran

43 | P a g e

44 | P a g e

Lampiran

LIRIK IRAMA NYANYIAN SOLFA

do do so so la la so

fa fa mi mi re re do

so so fa fa mi mi re

so so fa fa mi mi re

do do so so la la so

fa fa mi mi re re do

45 | P a g e