İçindekiler

Önsöz - 13Aslanlı Yol - 15

I. Ah, Gençlik - 17

Ceddim, Atam - 18Dedemin Çırağı - 22Bu Çocuk Arıza - 24Robert Yılları - 27Bir Dil Bir İnsan - 31Aristoteles’ten Karl Marx’a - 35Paris’ten İstanbul’a Devriâlem - 39Kafkacı Asteğmen, Polis Müdürü, Ermeni Nalbur - 43Soli’yle Uçak Kaçırmaca - 45Ömer Laçiner - 47Tunceli’de Bir Turist - 50Corinna-Barbara - 53Düğünüm - 58Sekiz Kocalı Zenci Mama - 63Don Pancho’nun Şifası - 66Peder Augustín ve Amerikalı Maymunbilimciler - 68Osman Amazonlarda Kayboluyor - 71Kolombiya, Columbia - 74Komplo Teorisi - 77

Doktora Tezim - 79Polonyalı Ortağım ve Emekli Ajan - 83Kontrbas Çalan Zenci - 85Plajda Uyku Tulumuyla Yatan Kız - 87Körolası Emperyalistler, Aşkımı Süpürmüşler - 89

II. Vatana Dönüş - 95

Commodore’un Kaptanı - 96Hiram Abas - 101Yusuf Paşa - 104Ali Nesin - 107Savaş Güney - 112Oral Otel, Vajinal Muayene - 115Thomas Goltz - 117Bruckner’le Uçmak - 120Aydınlık Köylüsünü Aydınlatmamız - 122Domuz Semra - 124Hem Gez Hem Para Kazan - 127Oxford Var da Gitmedik mi? - 131Mafyacı Torkom, Yezidi Adam, Müstakbel Kayınvalidem - 135Gence Kaplanı Rasim Beğ - 137Genç İsviçre - 139Sosyalizmin Yıkıntıları Arasında - 142Eşek Arılarının Fazileti - 148Kuleler Ülkesinde - 150Abhazya’nın Fethi - 155Yuri Usta ve Karısı - 158

Sessizler Manastırı - 160

III. Şirince - 163

Müjde - 165Öbür Taraftan Görünen - 172Hadi Gel Köyümüze Gidelim - 178Punta Bar - 186Benjamin Constant - 189Müslüman Rafik ve Budist Rahip - 194Albayraklı Astsubay - 198Hancı Oluşumuz - 200Şirince Şaraplarının Öyküsü - 206Feministlerle Mardin Gezmesi - 208Çırpınırdı Karadeniz - 212Apartmandan Bozma Köşk - 215Berduş Mehmet - 218Selahattin Haçlılara Karşı - 220Tavit Bey - 224Çatlı Gibisin Maşallah! - 226Taksici Turan - 230Gâvur Hoca - 232Hapishaneden Mektup - 234Nasıl Sözlükçü Oldum - 239Vatan Kurtaran Kaymakam - 247Brother Philip - 251Sion Dağının Bekçisi - 253Yezidi Bıno - 256Nemrut Dağının Sahibi - 258

Çukurca Kaymakamı - 260Fay Hattında - 262Matematik Köyü Nasıl Kuruldu - 265

IV. Son Zamanlar - 275

Patrik Hazretleri ve İsa - 277Hrant Dink - 279Dikiş Dikemeyen Timsah Halime - 284Kaliforniya Yüksek Mahkeme Reisi - 287Kaya Mezarının Öyküsü - 291Etiyopya’nın Dünü, Yarını - 299Allahın İpi - 302Ermenistan İzlenimleri - 304Yüzbaşı Pepo - 311Şam’ın Şekeri - 314Seks, Entrika, Cinayet - 316Mayın Tarlasında - 319Feminizmin Zararları - 322Şirince Meydan Muharebeleri - 327Kibir ve Ceza - 332Azerbaycan’da “Ne Mutlu Türküm Diyene” Deyişim - 339

AslAnlı Yol 13

Önsöz

Dindar ve mazbut bir kalem arkadaşım bir gün gene bana İslamî hayat tarzının faziletlerinden söz eden bir not yazmıştı. Dayanamayıp uzun bir cevap döşen-

dim. New Jersey’de sıradan bir Amerikalı iken yollara düşüp Filistin’de bir manastıra kapanan Philip’i, Sri Lanka’da bir ha-pishanede bütün gün gülümseyerek oturan Budist rahibi, Ama-zon ormanlarında çıplak Kızılderililere hayatını adayan peder Augustín’i, Kolombiya’da sekiz kocadan olma dokuz çocuğuyla pansiyon işleten zenci kadını, beni kırk yıl hapse mahkûm et-tirmeye çalışırken pişman olup dostluk kurmaya çalışan Yusuf Paşayı anlattım. Dünyada bu kadar yol, bu kadar çeşit insan se-rüveni varken bunlardan herhangi birini dışlayan bir hayat öne-risi doğru olabilir mi diye sordum.

“Bunları niye anlattın bilmiyorum ama niyetin beni çatlat-maksa muvaffak oldun,” diye cevap yazdı.

Tam o sırada Etyen Mahçupyan Agos’a yazmam için ısrar ediyordu. Siyasi konulara girmeyi canım istemedi, bu hikâye-leri bir yazı dizisine çevirmeye karar verdim, maksat çatlatmaya devam etmek. Görünürde gezi hikâyeleri anlattım. Oysa gezi kisvesi altında anlattığım şey insan serüvenleri idi – kendi yolu-nu ararken bir an karşılaşıp sonra gözden kaybettiğin bin çeşit hayat, bin çeşit varoluş ihtimali.

O karşılaşmaların –ve gözden kaybedişlerin– hüznü yazdıkla-rımın çoğuna sinmiştir sanırım, üslubun hafifliğine kanmayın siz.

Sevan nişanyan14

Hem iki yönlü hüzün. Bir, şahsi: bunca ihtimal varken tek hayata mahkûm olmak ne acı! İki, felsefi: tek bir hayat tarzını, hangisi olursa olsun, yücelten ahlak öğretileri ne kadar zavallı!

*Yazılarda tutturduğum lakonik üslup genel olarak beğenildi.

Yazıları kitaplaştırmamı önerenler oldu. Lakin çeşitli nedenler-le arkasını getiremedim, öylece kaldı.

Aradan uzun süre geçtikten sonra dindar ve mazbut arka-daşım tekrar devreye girdi. Emir kipini andıran bir kararlılıkla o yazıları derlememi ihtar etti. Tembel öğrenci gibi birkaç gün kıvırttıktan sonra boyun eğdim. Agos makalelerini kronolo-jik sıraya dizdim. Aynı stilde kırk tane yazı daha çıkarabildim. Araya birkaç otobiyografik not ekleyince, bir de baktım, hayat hikâyesi gibi bir şey şekillenmiş.

Hayat hikâyesi mi, yoksa olamadığım hayatların hikâyesi mi, ondan da emin değilim doğrusu.

*Kitabımın bir müsebbibi Mazbute Hanım ise biri de henüz

bunları okuyacak yaşta olmayan kızım Anahit’tir. Büyük çocuk-larım babalarını iyisiyle kötüsüyle tanıyorlar. Anahit tanımı-yor ve muhtemelen birinci elden tanıma fırsatı bulamayacak. Onunla belki uzun yıllar sonra gerçekleşecek bir buluşmanın heyecanı, kendimden bunca söz etmenin sıkıcılığını hafifleten bir unsur oldu.

İkisine de teşekkür borçluyum.

Şirince, Mayıs 2012

AslAnlı Yol 15

Aslanlı Yol

Adada vapur iskelesinden eve giden bir kilomet-relik yola lise yıllarımda Aslanlı Yol adını takmıştık. Yol boyu aslanlar sıralıydı ve onlara hesap vermeden

eve ulaşmak imkânsızdı. Aaa Sevan neden yüzün asık? Yüzün gülüyor Sevan, neden? Paçan yırtık, kavga mı ettin? Temiz gi-yinmişin hayrola? Geçen gün konuştuğun o kız kimdi? Ama dün onunla konuşmadın, neden? Aferin akıllı oğlum, sen bü-yük adam olacaksın! Bi de akıllı derler, senden beklemezdik! Filozof mu olacaksın, oo ben de çok severim filozofluk! Her birine ayrı hikâye anlatıp kendimi saklama sanatını Aslanlı Yol-da geliştirdim. Fırsatı bulunca da 17 yaşımda, dünyanın ta öbür ucuna kadar kaçtım.

Kaçış o kaçış, hâlâ kaçtığımı söyleyenler var.

1960, babamla.

1958

I.Ah, Gençlik

Sevan nişanyan18

Ceddim, Atam

İstanbul’da doğmuşum. Babam, babası ve onun babası da İstanbul’da doğmuşlar. Annemin babası olan Onnig De-dem galiba Kayseriliymiş, tam hatırlayan yok. İlkgençliğin-

de İstanbul’a gelmiş. Bir süre sonra memlekette evinin yağma-landığı, ailesinin yok edildiği haberini almış. Aylar veya yıllar sonra iki kız kardeşini bir yerlerde sefil halde bulmayı başarmış. Hayat boyu o kızlar dedemi sömürdü diye anlatılırdı.

Anneannemlerin ailesi 1878 harbinde Bulgaristan’dan İs-tanbul’a muhacir gelmiş. Babaannesi Bulgarmış, Ermenice pek bilmezmiş, geldikten az sonra çok genç yaşta ölmüş. Annem-lerin sarışınlığı ondan gelir derler. Babaannemlerin ise İzmit Bahçecikli olduğu söylenirdi, ama akraba taallukat arasında en “İstanbullu” olan da onlardı sanırım.

Babamın babası olan Bedros Dedem, hayatını kitapların içinde geçiren hoşsohbet, münzevi bir insanmış; ben doğma-dan vefat etmiş. Tanıyanlar beni ona benzetirler. Gençliğinde Fransızcadan Ermeniceye kitaplar tercüme etmiş, Nişanyan ve bilmemneyan adlı yayınevi kurmuş, tam ayrıntısını bilme-diğim bir şekilde İnkılap Yayınevinin kuruluşunda rol oyna-mış. 1922’den sonra kendi yayınevi kapanınca sahaflık yapmış. Beyazıt Meydanı’ndaki dükkânı İstanbul entelijensiyasının mühim adreslerindendi diye anlatırlar. Hüseyin Rahmi, Hey-beliada’dan komşusu ve can dostuymuş; Ebüzziya kardeşler, Adıvarlar, Ürgüplü Hayri Efendi, Köprülüzade Fuad arkadaş-larıymış. Geçenlerde bir sahafta Edebiyat Fakültesi hocaların-

Önde halam Selma ve babam. Ortada babamın dedesi ve anneannesi,adlarını yazık ki hatırlayamıyorum. Arkada babaannem ve kardeşleri, Nevrig,

Surpig, Harutyun, babaannem Bercuhi Nişanyan, İris. Tahminen 1924.

Ceddim, Atam

İstanbul’da doğmuşum. Babam, babası ve onun babası da İstanbul’da doğmuşlar. Annemin babası olan Onnig De-dem galiba Kayseriliymiş, tam hatırlayan yok. İlkgençliğin-

de İstanbul’a gelmiş. Bir süre sonra memlekette evinin yağma-landığı, ailesinin yok edildiği haberini almış. Aylar veya yıllar sonra iki kız kardeşini bir yerlerde sefil halde bulmayı başarmış. Hayat boyu o kızlar dedemi sömürdü diye anlatılırdı.

Anneannemlerin ailesi 1878 harbinde Bulgaristan’dan İs-tanbul’a muhacir gelmiş. Babaannesi Bulgarmış, Ermenice pek bilmezmiş, geldikten az sonra çok genç yaşta ölmüş. Annem-lerin sarışınlığı ondan gelir derler. Babaannemlerin ise İzmit Bahçecikli olduğu söylenirdi, ama akraba taallukat arasında en “İstanbullu” olan da onlardı sanırım.

Babamın babası olan Bedros Dedem, hayatını kitapların içinde geçiren hoşsohbet, münzevi bir insanmış; ben doğma-dan vefat etmiş. Tanıyanlar beni ona benzetirler. Gençliğinde Fransızcadan Ermeniceye kitaplar tercüme etmiş, Nişanyan ve bilmemneyan adlı yayınevi kurmuş, tam ayrıntısını bilme-diğim bir şekilde İnkılap Yayınevinin kuruluşunda rol oyna-mış. 1922’den sonra kendi yayınevi kapanınca sahaflık yapmış. Beyazıt Meydanı’ndaki dükkânı İstanbul entelijensiyasının mühim adreslerindendi diye anlatırlar. Hüseyin Rahmi, Hey-beliada’dan komşusu ve can dostuymuş; Ebüzziya kardeşler, Adıvarlar, Ürgüplü Hayri Efendi, Köprülüzade Fuad arkadaş-larıymış. Geçenlerde bir sahafta Edebiyat Fakültesi hocaların-

Önde halam Selma ve babam. Ortada babamın dedesi ve anneannesi,adlarını yazık ki hatırlayamıyorum. Arkada babaannem ve kardeşleri, Nevrig,

Surpig, Harutyun, babaannem Bercuhi Nişanyan, İris. Tahminen 1924.

Sevan nişanyan20

dan Cavit Baysun’un dedemin ölümü üze-rine kaleme aldığı ma-kalenin eski yazı elyaz-masını buldum. Reşat Ekrem’in de Bedros Nişanyan’dan söz ettiği birkaç makalesi vardır. Tercüman’da çıkan bir yazıda dedemin Erme-nice harfli Türkçe eşi bulunmaz koleksiyo-nundan söz eder, şimdi o kitaplara ne oldu diye sorar.* Cevabını bilmi-yorum, heyhat.

Babam Vağarşag Nişanyan inşaat mü-hendisi ve mimardı.

Açık fikirli, entelektüel, esprili bir insandı. Babasının eski usul tozlu konulara merakına bir tür tepki olmalı, sadece matemati-ğe ve bilime inanırdı. Sanatlardan çağdaş sanata, ressamlardan Mondrian’a, mimari üsluplardan Bauhaus’a meyyaldi. Duygu-lara güvenmez, araya her zaman mesafe koyardı. Bende de var-dır biraz o tutukluk sanırım; babamdan kalmış olmalı.

İTÜ’den Süleyman Demirel’le aynı yıl mezun olmuş. Po-latlı’da üç yıl askerlik yaptıktan sonra Paris’e gitmiş. Le Cor-busier’nin atölyesinde çalışmış. Savaş sonrası Fransa’nın ima-rına katkılarından ötürü Fransız hükümetinden teşekkürname

* “Bu Kitap Koleksiyonu Kimin Elinde?”, Tercüman, 26 Kasım 1974.

Bedros Nişanyan, sahaf ve yayıncı, 1940 dolayı.

AslAnlı Yol 21

almış, hâlâ evde durur. Dedem ölünce dükkânın tasfiyesi için İstanbul’a gelmiş. Ha bugün ha yarın derken kalıvermiş. Hayat boyu o kararın –daha doğrusu kararsızlığın– isabetinden şüp-he etti. 27 Mayıs askeri darbesinden sonra Demokrat Partiye iş yapanlar faslından tutuklanıp altı ay Kasımpaşa Askeri Ce-zaevinde yatınca şüphesi arttı. 1970’lerin sonuna doğru “bu memlekette yaşanmaz” duygusu yeniden nüksetti. Annemle teyzemleri ikna etti, 1983’te topluca Kanada’ya göçtüler. Kız kardeşim o sırada Montreal’de master yapıyordu. Ben sekiz-do-kuz yıldan beri Amerika’daydım. Memlekete döneceğimize ihtimal vermediler. Dönüşüm onlara sürpriz oldu; babamı hayli sarstı da sanırım.

Annem Sona Nişanyan sağdır. Toronto’da yaşar. Hayat boyu deli oğlunu akıl ve izan yoluna getirmeye çalışmıştır. Hâlâ da ilk günkü kararlılıkla o beyhude çabayı sürdürür.

Dedemin Çırağı

1984’e dek her yıl Kınalıada’ya yazlığa giderdik. Çocukluğumdan aklımda kalan hemen her şey ada ile ilgilidir. Onnig Dedem yaşamının son yıllarını adadaki

bahçe ve bostanına adamıştı. Sekiz-dokuz yaşlarımda onun has çırağı oldum. Ayağımı biraz olsun toprağa basmayı ondan öğrendim. Dolapta her zaman çekiç, çivi, pense, kerpeten, in-gilizanahtarı, gönye, mala, şakul, kazma, kürek, çapa, budama makası, göztaşı, zaçyağı, fırça, terebentin vs. bulundurmayı –ve gerektiğinde kullanmayı– öğreten de dedemdir.

Onnig Dedem ve kardeşim Rehan’la, Kınalıada 1961.

AslAnlı Yol 23

Pazar günleri dedemlerle hep beraber yemek yemek âdet-tendi. Sofrada on-on beş kişiden eksik olunmazdı. Adı duyul-madık uzak akrabalar, Samatya’dan kırk yıl önceki komşular, yalnızlığı çenesine vurmuş kokona teyzeler gelip annean-nemlerde bir hafta, on gün yatıya kalırlardı. Hayat boyu bana eşlik eden büyük aile tutkumu muhtemelen o sofralarda edin-dim. Çekirdek aileye oranla büyük ailenin bireysel özgürlüğe daha fazla pay bıraktığını orada idrak ettim. Kaçış imkânları daha fazladır, saatlerce ortadan kaybolsan kimse fark etmez.

“Ataerkil” görünen ailelerin aslında kadınlar saltanatı oldu-ğu gerçeğiyle de ilk o ortamlarda tanışmış olmalıyım. Hakiki ağayı sahtesinden ayıran şey o bilgidir. Patron ben görüneyim, arasıra homur somur edeyim yeter. Son tahlilde kadınlar tay-fasına itaat etmekten başka çare olmadığını bilirim.

Bu Çocuk Arıza

Okulda parlak bir öğrenciydim. Aynı zamanda haytanın başıydım. Dersteki başarıma mı güvenerek haytalık ettim, yoksa o başarının ağırlığına dayanama-

dığım için mi haytalığa sığındım? Bilmiyorum.

İlkokuldayken cuma günleri öğretmen, Ermenice imla sınavı yapardı.* Millet üç alır, beş alır, Sevan her hafta on kelimede on. Ermenice imla kolay değildir bu arada, her kelimeyi ayrı ezberle-mek gerekir, hafıza şart. Önce bu çocuk kopya çekiyor herhalde deyip ayrı sıraya oturttular. On serisi devam edince ilgi arttı. Bü-tün okul nefesini tuttu, Sevan ne zaman tökezleyecek diye bek-lemeye başladı. On hafta, on beş hafta… Nihayet yirminci hafta

* Asıl adı Mıkhitaryan Okulu olan Pangaltı Lisesi Harbiye’de, eski İnci Sineması’nın arkasın-da, Süleyman Nazif Sokaktadır. Babam da aynı okulun mezunuydu.

Anasınıfında Oryort Gırcigyan’la, Pangaltı Lisesi 1963.

Şişli 1967.

AslAnlı Yol 25

filan olmalı, bekledikle-ri oldu, iki soruda takı-lıp sekiz aldım. Evreni sevinç kapladı: Tanrı değilmiş, bizden biriy-miş, hahayt! Sonradan herkes o sekizi hatırladı. Ta Kınalıada’ya kadar duyuldu, aylar boyu As-lanlı Yolda yolumu ke-sip sekizi sordular. Hay-rola Sevan, formdan mı düştün? Hani nerede senin kusursuzluğun?

1968’de Milliyet gazetesinin açtığı İl-kokullararası Bilgi ve Kültür Yarışması’nda Türkiye birincisi oldum. Mühim bir olaydı, o devirde henüz ÖSS, SBS gibi ulusal sınavlar yok, Milliyet’inki ülke çapındaki en büyük organizasyon; her ilkokuldan en başarılı tek aday ka-tılıyor. Gazeteye manşet yaptılar.* Cemaatin başı bulutlara erdi. Türkçeci omzuma sarılıp ağladı. Herkesten aferin işitmekten aferin maymunu oldum. Ben ne yaptım? Üst sınıftan sevme-diğimiz bir oğlana karşı ne zamandır tasarladığımız bir terör eylemi vardı, iki suç ortağımla beraber onu yürürlüğe soktum. Hayat boyu unutulmayacak bir iş oldu. Çocuğun annesi hün-gür hüngür ağlayarak okula geldi, büyük kepazelik çıkardı. Ya-rışmadaki başarım olmasa herhalde okuldan kovulurdum; ama

* Milliyet, 3 Mayıs 1968.

Bu Çocuk Arıza

Okulda parlak bir öğrenciydim. Aynı zamanda haytanın başıydım. Dersteki başarıma mı güvenerek haytalık ettim, yoksa o başarının ağırlığına dayanama-

dığım için mi haytalığa sığındım? Bilmiyorum.

İlkokuldayken cuma günleri öğretmen, Ermenice imla sınavı yapardı.* Millet üç alır, beş alır, Sevan her hafta on kelimede on. Ermenice imla kolay değildir bu arada, her kelimeyi ayrı ezberle-mek gerekir, hafıza şart. Önce bu çocuk kopya çekiyor herhalde deyip ayrı sıraya oturttular. On serisi devam edince ilgi arttı. Bü-tün okul nefesini tuttu, Sevan ne zaman tökezleyecek diye bek-lemeye başladı. On hafta, on beş hafta… Nihayet yirminci hafta

* Asıl adı Mıkhitaryan Okulu olan Pangaltı Lisesi Harbiye’de, eski İnci Sineması’nın arkasın-da, Süleyman Nazif Sokaktadır. Babam da aynı okulun mezunuydu.

Anasınıfında Oryort Gırcigyan’la, Pangaltı Lisesi 1963.

Şişli 1967.

Sevan nişanyan26

gözleri yemedi, azarlamakla yetindiler. Mezuniyet töreninde müdür yarım saat atıp tuttu, dahi olman bizim için kıymetli de-ğil, önemli olan vatana millete saygı, büyüklerine itaat, kanun nizam intizam, falan filan.

Adamı öyle konuşturmak bana daha büyük zafer gibi gel-mişti. Otoritenin çaresizliğini seyretmek ayrı bir zevk.

Yarışmanın ödülü olarak ortaokulu Işık Lisesinde burslu okudum. Orada “çağdaş” kıyafetli Türk faşizmiyle yakından ta-nışma fırsatı buldum. Bayraktan, marştan, vatanmillet edebiya-tından, kan dökme antlarından, Türk varlığına armağan edilen varlıklardan, bütün bunların ardında yatan kitlesel isteriden, yalnız ve zayıf olanı ezme şehvetinden, hepsinin simgesi ve şahikası olan Yüce Manitu figüründen nefret etmeyi öğrendim. Ortaokuldayken kusardım. Bugün dahi belli bir dozdan fazlası, fiziksel bir his olarak, o eski mide bulantısını geri getirir.

1971’de Fen Liseleri giriş sınavında Türkiye birincisi oldum. Çok güzel bir burs teklif ettikleri halde, o zihniyette bir okulu üç sene daha taşıyamayacağım için reddettim. Robert Koleje girdim. Orada da az serserilik etmedim. Ama alt alta koyup top-ladığımda, hayatım boyunca içinde bulunup da sevdiğim ilk –ve muhtemelen son– “kurum” orası oldu sanırım.

AslAnlı Yol 27

Robert Yılları

Liseye girdiğim yıl Robert Kolejle Amerikan Kız Li-sesi birleşmiş, erkekler kısmı Bebek’ten Arnavutköy’e ta-şınmıştı. Sınıfımızdaki kızlar, iki yılı hazırlık olmak üzere

beş yıldan beri kampüsün yerlisi idiler. Pembe flamingo sü-rüleri gibi toplu gezer, mühim ve aşkî konularda mutlaka İn-gilizce konuşur, Amerikalı hocalarla senlibenli şakalaşırlardı. Erkeklerin çoğu Bebek’te bir yıl lise hazırlıktan gelmişti. Ben ise evde bir-iki ay İngilizce çalışıp hazırlık sınıfı sınavını geçmiş, direktman lise bire girmiştim. Yani ortama yabancılığım bir yana, bütün kızlardan iki yaş küçüktüm. Travmayı düşünebili-yor musunuz? Kızlardan korkmayı o günlerde öğrendim. Son-radan ne kadar gayret etsem edeyim o ürkekliği üstümden tam atamadım sanırım. “Hişt ufaklık, sen anlamazsın,” deyip güle-cekler diye hâlâ ödüm kopar.

Kızlara kendimi beğendirmenin yolunun entellikten geçti-ğine karar verdim. Lise 1’deyken Jean-Paul Sartre ve şürekâsının Türkiye şubesi gibi çalışmaya başladım. Üstadın hemen hemen her eserini –tek kelime anlamadan okuduğum o 1930’lardaki post-Husserliyen felsefi makaleleri dahil– hatmettim. Bir süre küçük Roquentin gibi dolaştım. Kişilik denilen şeyin başka-larının gözünde varolan bir maske olduğu, ardında ise koca bir boşluk –daha doğrusu, bir dizi kaçış– bulunduğu fikrini sev-dim. İkiye geçtiğim yaz L’être et le néant’ı Fransızcadan Türk-çeye çevirmek gibi sapık bir işe giriştim. Haftalarca sabahlara kadar çalıştım. Yapamadım tabii, ama

Sevan nişanyan28

yazı Türkçesinin yapısal ve tarihsel sorunlarıyla ilk kez ciddi şe-kilde yüz yüze gelişim bu vesileyledir.

Lise 2’de ilk yılın tutukluğunu üstümden attım, okul birin-cisi oldum. Son sene daha iddialı bir işe giriştim. Birinci olmak marifet değil, sonuçta her yıl birisi birinci olur; marifet birinci olabilecekken sonuncu olmaktır dedim: gerçek irade ve ger-çek özgürlük odur. Tom Davis’in Dünya Edebiyatı sınıfı ile Mike Hamilton’ın manyak derecede zor fizik dersi haricinde bütün dersleri serdim.

O yıl vaktimin büyük kısmı Osman Kavala ve avenesiyle be-raber Akıntıburnu’nda Ali’nin kahvesinde briç oynayarak geçti. (Arnavutköy Camiinin altındaki dehliz gibi mağazalardan bi-riydi; şimdiki Bahar Pastanesidir.) Bir ara eve kapanıp Latince

Robert College, 1974. Solda Eleni İstavridis, şimdi Hong Kong’da tekstil sektöründe. Sağda Süleyman Gökoğlu, NASA’da.

öğrendim. Davis için yeryüzünde kötülüğün felsefi nedenle-ri ve şeytanın anlamı üzerine 40 sayfalık bir risale yazdım, “he hath shewn”li filan King James İngilizcesine özenerek. Sonra orta çağ skolastiğine merak sardım. Thomas’ın 4500 sayfalık Summa’sının büyük bir kısmını okudum; spekülatif zekânın şahikasıyla tanışmış oldum. Onun heyecanıyla James Joyce’un estetik anlayışı hakkında, skolastiklerin soru-cevap-itiraz-iti-raza cevap formatında, 110 sayfalık bir tez döktürdüm, kenar boşluksuz ve satır aralıksız daktiloyla. Davis’e dönem ödevi ola-rak verdim. “Okumadım tabii kerata” dedi, ama A+ verdi. Okul sonuncusu olma hayalimi bozdu.

O zamanlar lise bitirme sınavları vardı. Türkçe kompozis-yon sınavında “başarıya ulaşmak için inanç şarttır” gibi moron bir konu yazmamızı istediler. İnançla aklın asla bağdaşamayaca-ğını, aklın bittiği yerde inancın başladığını savunan bir yazı yaz-

Lisenin bittiği yaz Osman Kavala ile.

yazı Türkçesinin yapısal ve tarihsel sorunlarıyla ilk kez ciddi şe-kilde yüz yüze gelişim bu vesileyledir.

Lise 2’de ilk yılın tutukluğunu üstümden attım, okul birin-cisi oldum. Son sene daha iddialı bir işe giriştim. Birinci olmak marifet değil, sonuçta her yıl birisi birinci olur; marifet birinci olabilecekken sonuncu olmaktır dedim: gerçek irade ve ger-çek özgürlük odur. Tom Davis’in Dünya Edebiyatı sınıfı ile Mike Hamilton’ın manyak derecede zor fizik dersi haricinde bütün dersleri serdim.

O yıl vaktimin büyük kısmı Osman Kavala ve avenesiyle be-raber Akıntıburnu’nda Ali’nin kahvesinde briç oynayarak geçti. (Arnavutköy Camiinin altındaki dehliz gibi mağazalardan bi-riydi; şimdiki Bahar Pastanesidir.) Bir ara eve kapanıp Latince

Robert College, 1974. Solda Eleni İstavridis, şimdi Hong Kong’da tekstil sektöründe. Sağda Süleyman Gökoğlu, NASA’da.

Sevan nişanyan30

dım, 3. yüzyıl ilahiyatçılarından Tertullianus’tan Latince alıntı-larla besleyerek. Böyle aptal sorular soranların, tabii, bu konuları anlamasına imkân olmadığını da özenle vurguladım. Sıfır verdiler. Tarih, Türkçe ve sosyolojiden de çaktım. Yıllarca lise diplomamı alamadım. Çok sonraları babamın ısrarıyla dışa-rıdan sınava girip mezun olabildim.

Arada tabii Yale’e kabul edilmiştim. Gittiğimde diploma filan sormadılar. Aylar sonra bir gün öğrenci işleri müdürü bir kenara çekti. Diplomasız olduğumu bildiklerini, ama göz yummaya ka-rar verdiklerini anlattı, bu kıyağımızı unutma gibilerinden.