ARNAS-APARATUA

ARNAS-APARATUAREN ANATOMIA

SARRERAFUNTZIOA : Zelulek beraien prozesuetarako behar duten O2 eta prozesu hauetatik sortutako CO2 –aren garraioa.

ATALAK : - Sudurra - Faringea - Laringea - Trakea - Bronkio nagusiak - Bronkio lobarrak - Bronkioloak - Albeoloen hodiak - Albeoloak - Birikak

ARNASKETA• Arnasketa sudurretik hobeto ahotik baino. Sudurrean airea berotu eta

hezetu. Hauts-partikulak eta gorputz arrotzak bertan geratu (ileei esker).

EGITURA• Kanpoaldea = osteokartilaginosoa• Barrualdea = - 2 zati sudur-trenkadaren bidez zatituta. - Hezurrak ( irudian lauki zurietan ). - Epitelioz osatuta.

SUDURRA

Sudur-trenkada

Albo-kartilagoa

Sudur-hegaletakokartilago handia

Sudur-hegaletakokartilago txikia

Sudur-hezurra

SUDURRAREN KANPOALDEA

Sudur trenkada

ETMOIDEA

BOMERHEZURRA

PALATINO HEZURRA

ESFENOIDEA

• KORNETEAK = Sudur barrunbean dauden hezurrak (3) ( hegal itxurako tolesdurak ).

• MEATUAK = Korneteek mugatzen dituzten hutsuneak (3).• SINU PARANASALAK = Sudurreko hezurrek barruan dituzten hutsuneak.

• Sudur-zuloen goialdean nerbio-bukaerak daude. Airearekin sartzen diren gai-kimikoek usain-mukosa estimulatu (usaina).

• KOANAK (2) = Sudur-hasieratik faringerako bideak.

KOANA

• 12cm-ko hodia.• Muskulu eskeletikoz eta mukosaz osatua.• Aurrealdea laringearekin komunikatuta• Atzealdea hestegorriarekin.

FARINGEA

ATALAK

• NASOFARINGEA = Sudur-barrunbearen atzean kokatu. Atzealdean ehun linfoideak ( amigdalak / tonsilla faringeak). Alboko aldean Eustakioren tronpak (belarriarekin komunikatuta).

• OROFARINGEA = Ahoaren atzealdean. Amigdalak / tonsilla palatinoak ere bai.

• LARINGOFARINGEA = Beheko atala. Aurrealdean laringea.

edotonsilla palatinoak

LARINGEA• Faringea eta trakea lotzen dituen hodia.• Hezur hioideen azpian kokatu.• Kartilaginosoa da.• Aire irteera kontrolatzen du soinua eta ahotsa ekoizteko.

KARTILAGO MOTAK (3)

• TIROIDE-KARTILAGOA : Handiena. Gorgoila eratu ( gizonezkoetan handiagoa).

• KRIKOIDE-KARTILAGOA : Tiroidearen azpian. Eraztun forma.

• EPIGLOTISA : Hosto itxura. Bertikalki jarrita dago mihiaren oinarrian eta laringearen gainean. Funtzioa : Irenstean laringea aurrerantz mugitu eta epligotisak bidea itxi.• ARITENOIDE-KARTILAGOA : Krikoidearen gainean

Krikoidearen itxura

Aritenoidekartilagoak

LARINGE TOLESDURAKLaringeak bi tolesdura ditu albo bakoitzean.

• AHOTS-KORDA IZUNAK : Goialdekoak. Ez dute parte hartzen soinua sortzean.

• BENETAKO AHOTS KORDAK : Behealdekoak. Glotis izeneko irekigune bat uzten dute.

• 13cm-ko hodia eta 2cm-tako diametroa.• Laringea bronkioekin lotu.• Hestegorriaren aurrealdean kokatu.• Luzapen amaieran bi zatitan banatu : bronkio nagusiak ( eskuma eta

ezkerrekoa ). Banaketa lekuari karina trakeala deritzo.

TRAKEA

Bronkio nagusiak

• Trakea eraztun kartilaginosoz osatua.• Atzealdean muskulu leuna.• Ehun epitelial ziliatua eta guruin jariatzaileak (zelula kaliziformeek mukia

jariatu) ditu barnean.

BRONKIOAK

● Bi adar: ezkerrekoa eta eskuinekoa (bronkio nagusiak). Erdiko geruzan C formako eraztun kartilaginosoak.

● Barne-geruza muki-epitelioz osatuta.● Kanpo-geruza ehun konektiboz.

BIRIKAK

● Elastikotasun eta sendotasun handia.● PLEURA mintz serosoaz inguratuta● MEDIASTINO deituriko espazioaz

banaturik.● Azpialdean DIAFRAGMA

Diafragmaren jokaera:

● Eskuineko birikak (hiru lobulu): goialdekoa, erdialdekoa eta behealdekoa.

● Ezkerreko birikak (bi lobulu): goialdekoa eta behealdekoa.

● Birikek bi aurpegi dituzte: MEDIASTINIKOA (hilioa kokatzen da) eta SAIHETSEZURREZKOA.

● Goialdeko atalari: BIRIKA-ERPIN● Behealdeko atala edo OINARRIA diafragmaren goiko

aurpegiarekin kontaktuan.

● Bronkio nagusiak birikan sartzean banatu, BRONKIO LOBARRAK osatuz. Eskuineko birikak hiru LOBULU ditu, beraz hiru bronkio lobarretan banatuko da; ezkerrekoak berriz bi ditu beraz, bi bronkio lobarretan banatzen da.

● Bronkio lobarrak BRONKIO SEGMENTARIOetan banatzen dira eta lobuluak SEGMENTUetan.

● Gero eta adar txikiagotan (BRONKIOLOAK) banatzen da zuhaitz tronkala.

● Segmentu bakoitza LOBULUTXOtan banatzen da.● Bronkio segmentarioa lobulutxo batean sartzen denean, banatu,

BRONKIO TERMINALAK sortuz.● Bronkio terminal bakoitza adar askotan banatu: ARNAS-

BRONKIOLOAK. Bakoitzak aireztatzen duen birika atalari AZINIA deritzo.

● Azinia bakoitza HODI ALBEOLAR-etan banatu eta ondoren ALBEOLOetan.

● Arnas-bronkioloetatik aurrerako geruza: ARNAS-GERUZA.

ALBEOLOAK

● 14 milioi hodi albeolar eta 700 milioi albeolo >>> Arnas-geruzaren azalera handia (50-100m2)

● PNEUMOZITOek albeolo geruza eratu.● Peumozito motak: - I pneumozitoak: kopuru handia

eta gasen trukean. - II pneumozitoak: gutxiago eta surfaktantea jariatu.● SURFAKTANTEA: fosfolipidoz osatutako gai

tentsoaktiboa.● MAKROGAFO ALBEOLARRAK: gorputz arrotzak

fagozitatu.● Mintz albeolo-kapilarra

BIRIKA-ZIRKULAZIOA

Birikara eskuineko bentrikulutik irteten den odol-emaria heldu.

Birika-arteria: bihotzeko eskuineko bentrikulutik irten eta bi adarretan banatu>>ezkerrekoa eta eskuinekoa. Albeoloetara odol ez-oxigenatua eraman.

Kapilarrak batu>> birika-bena: kapilarretatik bihotzera odol oxigenatua garraiatu.

FUNTZIO GARRANTZITSUENA: bihotzetik irteten den odol ez-oxigenatu guztia, biriketako albeoloetan dagoen gas oxigenatuarekin kontaktuan jartzea.

BIDEOAK: (birika-zirkulazioa)

https://www.youtube.com/watch?v=mkVLAkHExLU

PLEURAMintz serosoa bi geruza:

1. Parietala: Toraxeko hormatara eta diafragmaren goiko aurpegira itsatsita

2. Biszerala: Estuki lotuta biriketara, hauek guztiz estaltzen, hilioa izan ezik.

Bi geruza hauen artean sortzen den barrunbe txikiaBarrunbe pleurala

ARNAS-MUSKULUAK

Inspirazio normal batean: diafragma eta saihetsarteko muskuluak.

BARRUKO SAIHETSARTEKO MUSKULUAK

KANPOKO SAIHETSARTEKO MUSKULUAK DIAFRAGMA

● Diafragma:

○ Toraxeko beheko atalei lotuta○ Aurrealdean esternoia, atzealdean bizkarrezurra eta alboetan saihetsezurrak○ Muskuluz eta ehun fibrosoz osatuta.○ Egitura batzuk toraxetik abdomenera igaro daitezen, zulo batzuk.○ Inspirazioan, uzkurtu eta beherantz doa, toraxaren barrunbea luzatzeko.

Kaba bena Hestegorria

Aorta arteria

● Saihetsarteko muskuluak:

○ Kanpokoak:

■ Saihetsezurren artean

■ Inspirazioan hauek hurbildu

Barrukoak:

Muskulu abdominalekin batera espirazioan parte hartu

ARNAS-APARATUAREN FISIOLOGIA

ARNAS-MUGIMENDUA

Zer da aireztapena? Albeoloetako etengabeko aireberritzea.

Inspirazioa edo arnasa hartzea Espirazioa edo arnasa botatzea

Birikak ez dira berez mugitzen, arnas mugimenduak egiteko:● Birikek eta kaxa torazikoak dituzten ezaugarriak ezinbestekoak● Arnas-muskuluak

Inspirazioan biriken bolumena Espirazioan gutxitzen handitzen

Beharrezko indarra sortzen

Diafragma= aire sartzearen %70-ren arduraduna

1. Diafragma uzkurtzean, beherantz, kaxa torazikoa luzatuz eta airea sartuz2. Kanpoko saihetsarteko muskuluak saihetsak gorantz eta aurrerantz eramaten,

aurreko diametroa eta laterala handituz.

Arnasketa normal batean, espirazioa=prozesu pasiboa:● Ez du inolako muskulurik uzkurtzen.● Diafragma lasaitu, eta gorantz doa, kaxa torazikoaren

luzera gutxituz, airea biriketatik irteten.● Kanpoko muskuluak lasaitzean toraxa behera eta

diametroa txikitu

Espirazioan hurrengo hauek parte hartzen:● Muskulu abdominalek● Barruko saihetsarteko muskuluak

1. Muskulu abdominalak: hauek uzkurtzean, presioa handitzen, honek diafragma toraxerantz bultzatzen 2. Barruko saihetsartekoak: hauek uzkurtzean, saihetsezurrak beherantz eta barrurantz, toraxaren bolumena murriztuz.

AIRE FLUXUA ETA PRESIOA

● Birikak elastikotasunagatik, uzkurtu● Torax kontrako jarrera

● Biriken barruko presioa presio atmosferikoaren berdina● Barrunbe pleurala presio atmosferikoa baino txikiagoa

Birikak toraxaren hormetara itsatsita hormaren mugimendua jarraitu

Birikak=Toraxaren mugimendua

Inspirazioan

● Horma torazikoa handitu● Biriken bolumena handituz ● Arnasa hartzera bultzatuz

Espirazioan

● Ez du inolako funtziorik betetzen● Hala ere, birikak uzkurtu

AZALEKO TENTSIOA

ur-molekulak batu gasa aldaratu

II Pneumatozitoak: surfaktantea jariatu.

Interfasean(gas/likido artean)

AZALEKOTENTSIOA

Albeoloen kolapsoa

Agente tentsoaktiboa

Azaleko tentsioa gutxitu eta albeoloak puztuta mantentzen

dira.

FISIOLOGIA

- Albeoloak likidoz inguratuta- Molekulak beraien artean batu- Albeolo pareta barrurantz

KOLAPSATU

- Albeoloko zelulek molekula surfaktantea jariatu

- Gainerako molekulen kohesioa gutxitu

ALBEOLOAK PUZTUTA, AIREA PASATU

HEDAKUNTZA

Gasak albeolotik odolera pasatzeko mintzak zeharkatu

Gasak kontzentrazio handitik txikira

O2 albeoloetatik odolera

CO2 odoletik albeoloetara

Gasek hainbat geruza zeharkatu behar

Pneumozitoa

Interstizioa

Endotelioa

Plasma

Eritrozitoak/zelula gorriak

odoletik albeolora HEDAPENA

FISIOLOGIA

PERFUSIOA

Odolaren sarrera astiroa organoetara

Biriketako odol-hodiek erresistentzia txikia dute presio txikia

Guztia berez erregulatzeko gaitasuna du gorputzak

ADIBIDEA: Kirola egitean

Ponpaketa batean, odola gorputzeko zelula guztietara

Odol ekarpen handiagoa behar denean, bihotzaren lana handitu

FISIOLOGIA

BI GARRAIO:

A)O2-aren garraioa: - O2 solugarritasuna odolean baxua OXIHEMOGLOBINA

- OXIHEMOGLOBINA Hemoglobina + oxigenoa- Odoleko 100ml-tik 20ml oxigeno garraiatu- Odolak oxihemoglobina ehunetako zeluletara garraiatu

eran garraiatu

Oxigenoaren presioa odolaren oxigenoarena baino baxuagoa

Odoletik oxigenoa hartu

B) CO2-aren garraioa HIRU ERA

● Bikarbonato-eran:CO2 urarekin erreakzionatu, bikarbonato ioiak emanez. Bikarbonato-kopurua altuagoa eritrozitoetan odol-plasman baino, eritrozitoek entzima bat dutelako erreakzioa katalizatzeko. %75 era honetan garraiatu.

● Hemoglobinaren amino-taldeekin konbinatuz:

Karboxihemoglobina eratzen du. %20a era honetan garraiatu

● Disolbatua:%10a odol-plasman disolbatua garraiatu.

https://www.youtube.com/watch?v=qDrV33rZlyA

ARNASKETA ZELULARRA

Zelulek arnasketaren bidez energia lortu

ERREGAIAK: Glukosa, gantz-azidoak eta aminoazidoak.

Neuronek oxigenoa beharrezkoa duteMuskulu-zelulek arnasketa aerobikoa edo anaerobikoa

C6H12O6 + 6 O2 6 CO2 + 6 H2O + ENERGIA

GLUKOSA-MOLEKULAREN ARNASKETAREN EKUAZIO OROKORRA

A) Arnasketa aerobioaOxigenoaren presentzia ezinbestekoa

GLUKOSA

AZIDO PIRUBIKOA AZIDO PIRUBIKOA

AZIDO AZETIKOA AZIDO AZETIKOA

2ATPZITOPLA

SMAN

MITOKONDRIO

AN

KREBS-en ZIKLOACO2 kanporatu

H+

e-

ATP

H+

e- + O2 H2O

B) Arnasketa anaerobioa: hartzidurak

Oxigeno gabe

Zitoplasman gertatzen da

Erreakzioak entzimen bidez katalizatuakGLUKOSA

AZIDO PIRUBIKOA AZIDO PIRUBIKOA

AZIDO LAKTIKOA AZIDO LAKTIKOA

ATP

https://www.youtube.com/watch?v=00jbG_cfGuQ

ARNAS-APARATUAREN PATOLOGIA

1.GAIXOTASUN OBSTRUKTIBOAK

Arnas-bideen obstrukzioa.

Normalean kronikoak.

Eztul kronikoak.

Kirola egiteko zailtasun handiak.

Gasen trukaketan arazoak.

Gaixotasun aipagarrienak:

1)Biriketako gaixotasun buxatzaile kronikoa:

a) Bronkitis kronikoa.

b) Enfisema.

2)Asma

1)Biriketako gaixotasun buxatzaile kronikoa (BGBK)

Bronkitis kronikoa: muki jariaketaren ugaritze patologikoa agertzen da, airearen igarobidea oztopatuz.

Enfisema: birika- albeoloak handitu egiten dira, mintz albeolo-kapilarra apurtuz, honela gasen trukaketa oztopatzen da.

BGBK gehienbat tabakoa erretzen duten pertsonengan agertzen da.

Erretzen duten pertsonen artean %15-ek BGBK bat garatzen dute.

Prebenitzeko bide garrantzitsuena, erretzeari uztea edo ez erretzea da.

Tabakoaren eraginak:

1. Neutrofiloak batu jarduera elastikoa bultzatu

albeoloen zuntz elastikoa apurtu.

2. Oxidazioa.

3. Muki- guruinen hipertrofia, bronkokonstrikzioa eta zilioen mugimenduen eragozpena aireari erresistentzia.

Bronkokonstrikzioa

2) Asma

Zenbait estimuluren ondoren muskulu leunaren gehiegizko uzkurdura gertatzen da, airearen sarrera eta irteera oztopatuz.

Asma estimulu desberdinek eragiten dute, bronkokonstrikzioa garatuz.

Asma gaixotasun alergikoa da.

Estimuluak infekzio biralak dira ( etxeko hautsa, polena, kirola, aire hotza, zenbait janari…).

2. BIRIKAKO MINBIZIA

Hilkortasun tumoralaren lehen kausa emakumeetan zein gizonetan.

Gehienbat gizonengan agertzen da.

Gaixoen artean % 90a erretzaileak dira eta ez- erretzaileetatik %25a pasiboak dira.

Prebentzioa erretzeari uztea arriskua %50a murriztu

arriskua ez- erretzaileena bestekoa.

Beste arrisku- faktoreak: erradona, asbestoa, artsenikoa...

Normalean, sintomak agertzen direnerako, birikak hondatuta daude.

10-15 urte buruan

1 urte buruan

https://youtu.be/fiCvXauAjmY

3.GAIXOTASUN INFEKZIOSOAKa) Tuberkulosia b) Pneumonia

a)Tuberkulosia

Microbacterium tuberculosis izeneko bakterioak sortzen duen gaixotasun granulomatosoa da.

Biriketan eta beste organo batzuetan.

Tuberkulosia duten %70a gizonak dira, gazteak.

Gero eta gehiago ikusten da, HIESA-aren eraginez.

Airearen bidez transmititzen da.

Osasun zentroetan prebentzio teknikak erabiltzen dira airea tratatzeko: filtrazioa, izpi ultramoreak, aireztapena...

Zainketa epidemiologikoak beharrezkoak dira; tuberkulosia duen pertsona batekin kontaktuan egotean, tuberkulinaren proba egiten da.

Gaixotasuna garatu daiteke, edo ez.

Kimioprofilaxiarekin tratatzen da, gaixotasuna garatu ez dadin.

Bestalde, tuberkulosia izatean, tuberkulosiaren tratamendua ezarri behar da.

EAEko jaio berriei tuberkulosiaren kontrako txertoa jartzen zaie.

b) Pneumonia

Bakterio askok sor dezakete gaixotasun hau, arruntena

Biriken inflamazioa.

Airearen bidez trasmititzen da prebentzioak tuberkulosiaren berberak.

Streptococcus pneumonie