archivo-68
TRANSCRIPT
Lehe
n H
ezku
ntza
INGURUAREN EZAGUERA
04i.blai
FOTOKOPIAGARRIAK
Ibaizabal
Lehen Hezkuntza
Aurkibidea
Elkarrekin berriro! ............................................................. 2
Gure gorputza ...................................................................... 5AA: Arreta ..................................................................................... 8
Zentzumenak ........................................................................ 9AA: Memoria ................................................................................ 1 2
Osasuna ..................................................................................... 1 3AA: Espazio orientazioa ............................................................. 1 6
Ekosistemak .......................................................................... 1 7AA: Ahozko arrazoinamendua ................................................. 2 0
Lehenengo diagnostikorako ebaluazioa .......... 2 1
Natur paisaiak .................................................................... 2 7AA: Zenbakizko arrazoinamendua .......................................... 3 0
Pertsonek eraldatutako paisaiak .......................... 3 1AA: Sormenezko pentsamendua ............................................... 3 4
Energia ........................................................................................ 3 5AA: Arreta ..................................................................................... 3 8
Energia eta ingurumena ............................................... 3 9AA: Memoria ................................................................................ 4 2
2. diagnostikorako ebaluazioa ................................ 4 3
Lurraldearen antolamendua ..................................... 4 9AA: Denbora orientazioa ............................................................ 5 2
Udalerriaren antolamendua ..................................... 5 3AA: Ahozko arrazoinamendua ................................................. 5 6
Gure iragana ......................................................................... 5 7AA: Zenbakizko arrazoinamendua .......................................... 6 0
Azken mendeko aldaketak ........................................ 6 1AA: Sormenezko pentsamendua .............................................. 6 4
3. diagnostikorako ebaluazioa ................................ 6 5
Euskal Herriko mapa politikoa ............................... 7 1
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
1
AA: Adimenaren aktibazioa
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
2
0 unitatea > Elkarrekin berriro!
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Deskribatu kideei laguntzen diezuneko bi egoera.4
Azaldu zer egin dezakezun garbitzaileen lana errespetatzeko.2
Lotu eskolako erkidegoan parte hartzen duten pertsonak dagozkienjarduerekin.
1
Gurasoek
Atezainak
Ikasleek
Irakasleek
irakatsi eta hezi egiten dute
irakasleek irakatsitakoa ikasten dute
eraikina zaintzen du
ikastetxean laguntzen dute.
Honako irudi hauen artean, koloreztatu bizikidetza arauak errespetatzen dituztenak.3
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
3
0 unitatea > Elkarrekin berriro!
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Azaldu zertan datzan bozketa bat, eta zergatik onartu behar denbertan erabakitakoa.
Ikastetxeetan irakasleek, atezainek, garbitzaileek, eta abarrek lanegiteaz gain, begiraleak ere badaude. Horien ardura eskolazkanpoko jarduerak, hau da, klase ostean egiten diren jarduerakzuzentzea da; adibidez, pianoa jotzea edo xakean aritzea.
Gela bakoitzetik haur bat aukeratu ohi da ikastetxe osoaren aurreankideen ordezkaria izan dadin. Gelako kide guztien artean aukeratzenda, bozketaren bidez. Aukeratutako haurrari gelako ordezkariadeitzen zaio.
Seinalatu eskolaz kanpoko jarduerak, eta azaldu bakoitza zertan datzan.1
Nor uste duzu izango dela gela honetako ordezkaria ? Arrazoitu zure erantzuna.2
3
Kepa, 7 boto Iraia, 10 boto Mikel, 5 boto
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
4
0 unitatea > Elkarrekin berriro!
Ikaslea: Maila: Data:
E
Idatzi zer pertsonak hartzen duten parte eskolako erkidegoan.1
Idatzi honako egoera hauetarako arau bana.
• Gelan denok nahi dugu hitz egin: _____________________________________________
.
• Liburutegian ikasten ari gara: ______________________________________________
.
• Kalea zeharkatu behar dugu:_______________________________________________
.
3
Azaldu zergatik den garrantzitsua arauak errespetatzea.4
Marraztu zure burua kide bati laguntzen.Azaldu zergatik den garrantzitsua elkarrilaguntzea.
2
Osatu elkarrizketari buruzko honako esaldi hauek.
Elkarrizketa ____________ modurik garrantzitsuenetarikoa da. Horren bitartez, besteeknola ____________ eta nola _____________ jakin dezakegu.
5
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
5
1. unitatea > Gure gorputza
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Azaldu zer eginkizun duten giltzurrunek.1
Margotu digestio aparatuaren parte diren organoak, etaidatzi haien izenak.
2
Nerbio___________ honako hauek osatzen dute: entzefaloak, bizkar _________, eta
____________. Entzefaloa ___________ babesten du. ______________ _____________
barruan dago, eta __________ eta nerbioak lotzen ditu. Nerbioek informazioa
_____________ entzefalora daramate, eta handik gorputzeko edozein tokitara.
Osatu esaldiak honako hitz hauekin.3
nerbioak muinak sistema entzefaloa zentzumenetatik Bizkar muina burezurrakbizkarrezurraren
Lotu bizitzako aldi bakoitza dagokion ezaugarriarekin.4
Haurtzaroan
Pubertaroan
Heldutasunean
Zahartzaroan
gorputza astiro-astiro aldatzen da.
ilea irteten da gorputzeko hainbat tokitan.
ilea urdintzen da, eta azala zimurtzen da.
hazkundea oso azkarra da.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
6
1. unitatea > Gure gorputza
Ikaslea: Maila: Data:
A
Ikertu eta erantzun. Pertsona baten gorputzakedozein emaileren odola onartzen al du?
3
Azalaren bidez izerdia kanporatzen dugu, eta horrek, pixak bezala, guregorputza garbitzen du. Izerditzean, gorputzaren tenperatura ere erregulatzenda, beroa galtzen baita. Gure gorputza egunero garbitu behar dugu, izerdiandauden eta usain txarra eta infekzioak sortzen dituzten bakteriak kentzeko.
Batzuetan, istripuen edo ebakuntza kirurgikoen ondorioz, pertsonabatek odol asko gal dezake. Odol hori berreskuratzeko, transfusioaegiten da, hau da, beste pertsona batek aurretik emandako odolasartzen da behar duen pertsonaren gorputzean.
Honako hauetako zein jardueratan izerditzen da gehien? Markatu eta azaldu zergatik.1
2 Erantzun honako galdera hauei.
• Zergatik da beharrezkoa galdutako odola berreskuratzea?
• Zergatik da garrantzitsua odola ematea?
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
7
1. unitatea > Gure gorputza
Ikaslea: Maila: Data:
E
Seinalatu zer eginkizun duen zirkulazio aparatuak.
Biriketan oxigenoa jasotzea.
Hesteetan elikagaien mantenugaiak jasotzea.
Mantenugaiak eta oxigenoa gorputz osoan banatzea.
1
Idatzi besoko hezurren izenak.
1. ____________________________________
2. ____________________________________
3. ____________________________________
3
Lotu honako organo hauek bakoitzari dagokion aparatuarekin.Ondoren, marraz itzazu siluetan.
2
birikak urdaila bihotza puxika
digestioaparatua
arnasaaparatua
iraitzaparatua
zirkulazioaparatua
Idatzi honako izen hauek bakoitzari dagokion tokian.4
obulutegiak
zakila
testikuluak
umetokia
bagina —————
_____________
—————
________ ____________
12
3
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
8
1. unitatea > Arreta
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Ordenatu beheko zatiak, honako marrazki hau osatzeko.1
1
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
9
2. unitatea > Zentzumenak
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Erreparatu marrazkiei. Azaldu bietako zeinetan ikusten diren gauzakhobeto, eta azaldu zergatik.
1
Zerrendatu mingainak hartzen dituen zaporeak.3
Markatu ukimenaren bidez hartzen diren sentsazioak.
Kolorea
Zaporea
Gogortasuna
Soinua
Mina
Usaina
Tenperatura
Laztasuna
4
Idatzi sendagile bakoitzak zein zentzumen organo zaintzen duen.
• Dermatologoak:___________________________________.
• Oftalmologoak: ____________________________________.
• Otorrinolaringologoak: _____________________________.
5
kanpo belarria erdiko belarria barne belarria
belarria barakuilua estribua entzumen nerbioa tinpanoa kanpoko entzunbidea
Sailkatu taulan belarriaren honako atal hauek.2
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
10
2. unitatea > ZentzumenakIkaslea: Maila: Data:
Z
Koloreztatu honako pitxar hauek gure ikusmenak ikusten dituen kolore berarekin.1
Kolore horia islatzen du. Kolore laranja islatzen du. Ez du kolorerik islatzen.
Deszifratu honako mezu hau kodearen bidez. 2
Alfabeto daktilologikoa
Pertsona gorrak keinu hizkuntzaren bitartez eta alfabeto daktilologikoarenbidez komunikatzen dira. Alfabeto horren letra bakoitza eskuko hatzenposizio batekin irudikatzen da. Euskaldunok ez daukagu berezko keinuhizkuntzarik. Gaztelaniazko bera da, baina aldaera batzuekin.
Eguzkiaren argia ortzadarreko zazpi koloreez osatuta dago. Argiak gorputzekintopo egitean, horiek kolore batzuk xurgatu eta beste batzuk islatzen dituzte.Gorputz batek gorria ezik kolore guztiak xurgatzen baditu, gauza hori gorriaikusiko dugu. Gorputz batek kolore berdea bakarrik islatzen badu, berdeaikusiko dugu. Kolore guztiak islatzen baditu, zuria ikusiko dugu.
A B C D E F G H I J K L M
N O P Q R S T U V W X Y Z
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
11
2. unitatea > Zentzumenak
Ikaslea: Maila: Data:
E
Osatu honako esaldi hauek.1
• Ikusmenaren organoa _________ da, eta ikusteaz arduratzen diren atalak begi ninia,
___________, kristalinoa, __________ eta bistearen __________ dira.
• Bekainak, __________ eta betazalak gure begiak hautsetik edo haizetik babesteko
daude, eta malko ___________ beti heze eta garbi mantentzen dituzte.
• Ikusteko _________ behar dugu. Horregatik, ilunetan ezin dugu _________rik ez
gauzarik desberdindu.
Markatu zentzumenen organo bakoitza zaintzeko modu bat.
• Begiak: ______________________________________________________________.
• Belarriak: ____________________________________________________________.
• Mingaina: ____________________________________________________________.
• Sudurra: _____________________________________________________________.
• Azala: _______________________________________________________________.
4
Markatu zein zentzumen erabiltzen dugun elikagaien zaporea hautemateko.
Ikusmena Entzumena Dastamena Usaimena Ukimena
3
Lotu, gezien bidez, jaki bakoitza eta horren zaporea hautematen duenmingainaren atala: gozoa, gazia, garratza eta mikatza.
2
limoia
azukrea
pomeloa
gatza
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
12
2. unitatea > Memoria
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Saiatu, minutu batean, honako animalia hauen izenak buruz ikasten.1
Zaila da, ezta? Zerbait buruz ikastea errazagoa da informazioaordenatzen badugu, Honako animalia hauek lau taldetan banaditzakegu. Idatzi bakoitzaren izena dagokion tokian.
Behin animaliak ordenatuta, horien izenak gogoratzea errazagoa delaikusiko duzu. Saiatu izen guztiak orri zuri batean idazten.
behia
oreina
pantera ezpata arraina tigrea marrazoa
txerria
lehoia izurdea
balea jirafa mozoloa
untxiaurtxintxa
basurdea ahatea
________________
________________
• Basoko animaliak________________
________________
__________________
__________________
• Abereak__________________
__________________
_________________
_________________
• Basapiztiak_________________
_________________
__________________
__________________
• Uretako animaliak__________________
__________________
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
13
3. unitatea > Osasuna
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Inguratu, kodearen arabera, honako mantenugai hauek dituzten jakiak.1
Seinalatu elikadura osasungarria izateko kide bati emangozenizkiokeen gomendioak.
Egunean hiru otordu bakarrik egin.
Jakiak garbitu gabe jan.
Barazkiak eta fruta egunean bost aldiz jan.
Eskuak bazkalostean bakarrik garbitu.
Erreparatu jakien iraungitze datari jan aurretik.
Iruntzi aurretik mastekatu ondo jakiak.
3
Azaldu zer onura dakartzan kirola egiteak. Erabili honako hitz hauek:«onartu», «galdu» eta «saiatu».
4
Osatu honako esaldi hauek.
• Elikatu egiten gara, ___________ hartzean.
• _____________egiten gara, gure gorputzak jaten ditugun jakien ____________
aprobetxatu eta ez duguna behar _____________ dugunean.
2
• Gorriz: proteinak• Laranjaz: gluzidoak• Urdinez: lipidoak• Berdez: gatz mineralak eta bitaminak.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
14
3. unitatea > Osasuna
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Zer egin behar dugu sutea egonez gero? Egin gurutze bat «BAI» jartzen duen tokian,ekintza zuzena bada; eta «EZ» jartzen duen tokian, ekintza okerra bada.
3
Iraganean, marinel asko gaixotzen ziren eguneko beharrezko bitaminadosia ez hartzeagatik. Itsasoko bidaiek luze irauten zutelako eta frutaeta barazkiak gordetzeko hozkailurik ez zutelako gertatzen zen hori.Bitamina faltari abitaminosi edo bitaminagabezia deitzen zaio.
Eskolan beharrezkoa da arriskuen prebentzioa egitea. Horregatik,urtero simulazioak egiten dira. Simulazioak larrialdi kasuetanjarduten ikasteko entseguak dira; adibidez, sute, uholde, urakankasuetan, eta abarrean.
Azaldu zer egin behar den abitaminosirik ez izateko.
Ikertu, eta bilatu zer gaixotasun izaten zuten marinelek iraganean.
1
2
BAI EZ
Urduri jarri eta besteak beldurtu behar ditugu.
Eskolatik ahalik eta azkarren irten behar dugu.
Sutea sortzean, suhiltzaileei deitu behar zaie.
Gure gauzak batzen entretenitu behar gara.
Irakasleak dioen guztia egin behar dugu.
Sua guk geuk itzaltzen saiatu behar dugu.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
15
3. unitatea> Osasuna
Ikaslea: Maila: Data:
E
Azaldu zer den osasuna.1
Honako esaldi hauek akatsak dituzte. Aurkitu, eta zuzendu esaldiak.
• Kirolen bat egiten badugu, gehiago kostatuko zaigu loak hartzea.• Kanpoan jolasteak gure osasuna kaltetzen du.• Besteekin harremana izatea ez da garrantzitsua.
4
Egin gurutze bat ohitura osasungarrietan.3
Erreparatu marrazkiari, eta osatu fitxa.2
•Marrazkiak ___________ irudikatzen du.
•Bertan, dieta ____________ izateko jan behar ditugun
jaki guztiak agertzen dira.
•__________ aldean dauden jakiak ___________
daudenak baino gutxiagotan jan behar ditugu.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
16
3. unitatea > Espazio orientazioa
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Moztu tangrameko zatiak, eta sortu horiekin honako irudi hauek.1
untxia
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
17
4. unitatea > Ekosistemak
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Koloreztatu honako ekosistema honetako osagai bizidunak. Esanhorietako zein ez den inguru horretakoa, eta azaldu zergatik.
1
____________ ez da ekosistema horretakoa arrazoi honengatik:
_______________________________________________________________.
Lotu irudi bakoitza taldeko kideen artean sortzen den harremanarekin.2
Lehia erlazioa. Laguntza erlazioa.
Sailkatu honako elementu hauek dagozkien ekosistemekin.3
Lehorreko ekosistema Uretako ekosistemalorea alga erlea
olagarroa sagua pinua
balea
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
18
4. unitatea > Ekosistemak
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Gure hesteetan 400 izaki bizidun mikroskopiko mota baino gehiago bizidira, eta heste flora osatzen dute. Mikroorganismo horiek zenbait elikagaidigeritzen laguntzen digute, eta osasunerako kaltegarriak diren bestemikroorganismo batzuetatik babesten gaituzte.
Ekosistemak ez diraute beti berdin. Izan ere, klimaren aldaketekineta denbora pasa ahala, eraldatu egiten dira. Esaterako, Saharakobasamortua, Afrikan, duela milaka urte itsaso baten hondoa zen.Eraldaketa horiek direla eta, bertan bizi diren animaliakdesagerrarazten dira, edo egoera berrietara moldatzera derrigortzendituzte.
Azaldu zergatik diren guretzat onuragarriak heste florakomikroorganismoak.
Zer gertatuko litzateke heste flora suntsituko balitz?
1
2
Azaldu zergatik den garrantzitsua inguruneari moldatzen jakitea.3
Eraldatu irudiko ekosistema.4
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
19
4. unitatea > Ekosistemak
Ikaslea: Maila: Data:
E
Idatzi elikadura kate bat sortzen duten hiruizaki bizidunen izenak, eta marraz itzazu.
1
Azaldu zer gertatuko litzatekeen ekosistema batean ekoizleakdesagertuko balira.
2
Zerrendatu uretako ekosistema motak, eta azaldu horien arteko aldeak.5
Ipini honako animalia hauen erlazio moten adibide bana.3
• Guztientzat onuragarria: _______________________________________________________
• Kide batentzat soilik onuragarria: _______________________________________________
• Guztientzat kaltegarria: ________________________________________________________
• Batentzat onuragarria eta bestearentzat berdintsu: _________________________________
Idatzi lehorreko hiru ekosistemen izenak, eta horietako bakoitzaridagozkien animalia eta landare banarenak.
4
Ekosistema: _____________
Ekosistema: _____________
Ekosistema: _____________
Animalia: _______________
Animalia: _______________
Animalia: _______________
Landarea: _______________
Landarea: _______________
Landarea: _______________
Agirre arkitektoaren etxeak
Etxebarria arkitektoaren etxeak
Alberdi arkitektoaren etxeak
Larrinaga arkitektoaren etxeak
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
20
4. unitatea > Ahozko arrazoinamendua
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Lau arkitektok launa etxe eraiki dituzte. Arkitektoen etxeek ezaugarrikomunak dituzte. Behatu irudiei, eta osatu taula arkitekto bakoitzarenetxeetako ezaugarriekin. Ondoren, idatzi etxe bakoitzaren azpian zerarkitektok eraiki duen.
1
Tximinienkopurua
Balkoien kopurua
Teilatuarenforma
_________________
Etxebarria
_________________
_________________
_________________
_________________
Alberdi
_________________
Agirre
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
_________________
Larrinaga
Solairuenkopurua
Literatura testu bat ulertzea eta horrekin zerikusia dutengalderei behar bezala erantzutea.
Hizkuntza komunikaziorakogaitasuna
Elikadurarako aparatuak. Nerbio sistema. Lokomozio aparatua. Emakumeen eta gizonen ugalketa aparatuak.Zentzumenak: organoak eta funtzioak. Zentzumenen sendagileak.Elikagaien mantenugaiak. Dieta orekatua.Ohitura osasuntsuak.Ekosistemen osagaiak. Elikadura kateak.Izaki bizidunen arteko erlazioak.
Informazioa tratatzeko eta tekno -logia digitala erabiltzeko gaitasuna
Gizarterako eta hiritartasunerakogaitasuna
Giza eta arte kulturarakogaitasuna
Ikasten ikasteko gaitasuna
Norberaren autonomiarako etaekimenerako gaitasuna
Matematikarako gaitasuna Elikadura funtzioaren aparatuetako organoak eta ekosistemabateko osagai bizidunak eta bizigabeak tauletan sailkatzea.
Digestio, arnasa, iraitz eta zirkulazio aparatuen organoaketa horien funtzioak ezagutzea.
Zentzumenen organoak ezagutzea eta horien zaintzazarduratzen diren sendagileekin erlazionatzea.
Gizonen eta emakumeen ugalketa aparatuak desberdintzea.
Elikagaien mantenugai nagusiak ezagutzea eta dietaorekatua zer den jakitea.
Izaki bizidunen artean ezartzen diren erlazioak ulertzea.
Ekosistema baten osagaiak identifikatzea.
Grafikoki aurkeztutako informazioa aztertzea, ondorioakateratzeko.
Elkarlana familiaren oinarria dela ulertzea.
Ikasitako kontzeptuak irudietan ematea, norberaren sormenartistikoen bitartez.
Eskolako lanak antolatzeko agenda erabiltzea garrantzitsuadela ulertzea.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
21
Lehenengo diagnostikorako ebaluazioaDE
Edukiak
Gaitasuna Gaitasunaren elementua
Zientzia, teknologia eta osasunkulturarako gaitasuna
Erabakiak era autonomoan hartzea eta ekintzakerabakitzeko norberaren irizpideak aplikatzea.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
22
IrakurketaIkaslea: Maila: Data:
DE
Patrizia eta gustatzen zaizkion gauzakPatriziari bizikletan ibiltzea gustatzen zaio,eta haizea ziztu bizian aurpegitik pasatzensentitzea; hain azkar, ezen ikusteko, begiakerdi itxita izan behar ditu, eta aldebakoitzetik malko bana irteten zaio.
Patriziari freskagarriaren lastotxotik putzegitea gustatzen zaio, eta burbuilak egitea,freskagarririk ez dagoen edalontziaren zatiaere burbuilez bete arte.
Patriziari almendra gaziak gustatzen zaizkio,baina osorik daudenak bakarrik; erditikdaudenak platerean uzten ditu.
Patriziari, gaua denean, aitaren autoko atzeko eserlekuan etzanda joateagustatzen zaio eta leihotik izarrak pasatzen ikustea, loak hartu arte.
Patriziari marrazkiaren inguruan kolore biziko marra lodia egiteagustatzen zaio, eta barnealdea, kolore berarekin, suabeago margotzea.
Patriziari bainila hutsezko izozkia jatea gustatzen zaio, gainean intxaurzatirik edo txokolate zatirik bota gabe, eta koilaratxo txiki batekin,gehiago iraun dezan.
Patriziari Bittor gustatzen zaio, baina Bittorrek ez du Patrizia gustuko.Bittorrek Patrizia guk testu hau irakurri ostean ezagutzen dugun bezalaezagutuko balu, ziurrenik berari ere gustatuko litzaioke. Berarentzat kalte.
Rafael CALATAYUD CANOEn el mar de la imaginación
Edelvives
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
23
Irakurritakoa ulertuzIkaslea: Maila: Data:
DE
Azaldu nola gustatzen zaion margotzea Patriziari.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4
Koloreztatu zer gustatzen zaion Patriziari, eta ezabatu gustatzen ez zaiona.1
Erantzun testuarekin lotutako honako galdera hauei.
• Zergatik irteten zaizkio malkoak Patriziari bizikletaz doanean? ______________________
__________________________________________________________________________.
• Zer almendra mota gustatzen zaio? ____________________________________________.
• Zerezko izozkiak gustatzen zaizkio? ____________________________________________.
• Noren autoan bidaiatzen du? _________________________________________________.
• Zergatik Bittorri ez zaio Patrizia gustatzen? ______________________________________
__________________________________________________________________________.
2
Osatu honako esaldi hau.
Patriziari freskagarriaren __________ putz egitea gustatzen zaio, eta _________ egitea,
freskagarririk ez dagoen edalontziaren zatia ere __________ bete arte
3
Víctor
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
24
Irakurketa dakidanarekin lotuzIkaslea: Maila: Data:
DE
Erantzun malkoei buruzko honako galdera hauei.
• Zentzumenen zein organorekin daude lotuta? __________________________________.
• Zein da horien eginkizuna? __________________________________________________.
2
Idatzi Patriziak jateko eta edateko erabiltzen duen elikaduraaparatuaren izena.
____________________________________________________________________________
1
Azaldu zergatik den garrantzitsua egunero ordu berean lotara joatea,eta gutxienez, zortzi ordu lo egitea.
____________________________________________________________________________
6
Osatu honako esaldi hau.
Ukimenaren organoa ___________ da. Horrekin sentsazioak nabaritzen ditugu; esaterako,
____________, hotza edo gauza bat leuna edo ___________ den.
4
Irakurgaian, Patriziaren aita aipatzen da. Markatu familia bateanezartzen den erlazio mota, eta azaldu zertan datzan.
7
Koloreztatu kodearen arabera, honakozapore hauek hautematen direnmingainaren zatiak.
Berdez: gozoa Gorriz: garratza Laranjaz: mikatza Urdinez: gazia
3
Lehia Laguntza
5 Koloreztatu izozki batek funtsean ematen dizkigun mantenugaiak.
proteinak gatz mineralak gluzidoak bitaminak
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
25
Dakidana gogoratuzIkaslea: Maila: Data:
DE
Sailkatu honako taula honetan irudian agertzen diren izenak.1
Nerbio sistema __________, __________ muinak eta ___________ osatzen dute.
Azaldu zergatik den garrantzitsua eskolako agenda erabiltzea.
____________________________________________________________________________
5
2 Osatu honako esaldi hau.
Digestio aparatua Arnasa aparatua
Iraitz aparatua Zirkulazio aparatua
4 Lotu honako etiketa hauek behar bezala.
Obuluak
Espermatozoideak
gizonek sortzen dituzte
emakumeek sortzen dituzte
testikuluetan.
obulutegietan.
3 Idatzi adierazitakomuskuluen izenak.
________________
________________
________________
________________
bronkioak birikak
bihotza
urdailagiltzurruna
hesteakpuxika
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
26
Dakidana gogoratuzIkaslea: Maila: Data:
DE
6 Lotu espezialistak bakoitzak zaintzen dituen zentzumenen organoekin.
oftalmologoa otorrinolaringologoa dentista dermatologoa
txuleta makatza kakahuetea
olioa azenarioa gurina
Esan dieta orekatua zertan datzan.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
7
Koloreztatu elikagaiak kodearen arabera.
• Laranjaz: proteinak ematen ditu.• Berdez: lipidoak ematen ditu.• Urdinez: bitaminak ematen ditu.
8
Sailkatu taulan honako ekosistema honetako osagaiak.9
Osagai bizidunak Osagai bizigabeak
Marraztu elikadurakate bat honako izakibizidunekin: untxia,azeria eta letxuga.
10
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
27
5. unitatea > Natur paisaiak
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Idatzi kostaldeko paisaiaren honako erliebe forma hauen izena.1
Osatu esaldiak honako hitz hauekin.
• ___________ haizeak itsasoaren azalean sortzen dituen uhinak dira.
• ___________ Eguzkiaren eta Ilargiaren erakarpen indarraren eraginez sortzen dira.
• ___________ itsasoen eta ozeanoen barnean doazen ibaien antzekoak dira.
• Itsasoa maila gorenera iristen da ____________, eta behera egiten du _____________.
3
itsasbeheran korronteak mareak olatuak itsasgoran
Koloreztatu, berdez, landarediari dagozkion izaki bizidunak; eta, gorriz,faunari dagozkionak.
4
garia sugegorria belatza patata sastraka tximeleta
Lotu barnealdeko paisaiaren erliebe forma bakoitza dagokion definizioarekin.2
Mendilerroa
Harana
Mendikatea
Ordokia
mendiz inguratutako sakonuneak dira.
nahiko lur eremu lauak dira.
elkarri lotuta dauden mendien multzoak dira.
hainbat mendilerrok osatutako multzoak dira.
________________ ________________ ________________ _________________
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
28
5. unitatea > Natur paisaiak
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Koloreztatu uharraren bidea, eta erantzun galderei.
• Zer alde dago uhar baten eta ibai baten artean?
• Posible al da ordoki batean uhar bat sortzea?
• Zergatik desagertzen dira uhar asko udan?
1
Egin hausnarketa, eta azaldu zergatik dutendesagertzeko arrisku handiagoa animalia eta landareendemikoek.
2
Ikertu, eta idatzi Espainian endemikoa den beste izaki bizidun batenizena (animalia zein landarea).
3
Uharrak euri asko egiten duenean sortzen diren ibilguak dira. Tokimenditsuetan sortzen dira, horien urek indar handia dute eta,orokorrean, ibai batean isurtzen dira. Udan, horietako asko lehortuegiten dira.
Badaude zenbait izaki bizidun, planetaren eremu zehatz batzuetan bainoez direnak bizi. Horiek toki horietako endemikoak direla esaten dugu, etahorregatik, desagertzeko arrisku handiagoa dute. Esate baterako,katamotz iberiarra Iberiar penintsulako animalia endemikoa da.
Katamotz iberiarra
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
29
5. unitatea > Natur paisaiak
Ikaslea: Maila: Data:
E
Erlazionatu Espainiako eremuak dagozkien landarediarekin.3
Idatzi marrazkian ibaiaren atalen izenak: iturburua, goi ibilgua, erdikoibilgua, behe ibilgua eta ibai ahoa.
2
Koloreztatu, bikote bakoitzaren artetik, adierazten dizuten elementua.1
eremua
artelatza
iratzeak
zelai berdeak
dragoak
olibondoak
penintsula badia
muinoa mendikatea
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
30
5. unitatea > Zenbakizko arrazoinamendua
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Osatu zenbakien honako segida hauek.1
Egin ilarako besteekin zerikusia duen marrazki bat.2
___ ___ ___ 9 2 18 9 ___ 27 9 4 ___ 9 5 45 9 ___ 54 9 7 63
100 10 90 10 80 ___ ___ ___ ___ ___ ___
3 2 6 2 12 2 24 2 ___ ___ ___ ___ ___ ___
___ ___ ___ ___ ___ ___ 500 20 80 600 10 90 700
6 11 9 14 12 17 ___ 20 18 23 ___ 26 24 ___ 27 ___
50 10 60 20 80 ___ ___ ___ ___ ___ ___
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
31
6. unitatea > Pertsonek eraldatutako paisaiak
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Idatzi paisaia eraldatzeko pertsonok ditugun arrazoiak.
1. _______________________________. 2. _______________________________.
3. _______________________________. 4. _______________________________.
1
Inguratu pertsonek sortutako paisaiako elementuak.2
Koloreztatu, urdinez, paisaiari onura egiten dioten ekintzak; eta, gorriz,kalte egiten diotenak.
3
Babestutako guneak sortzea. Ibaien bideak aldatzea. Basoa soiltzea.
Zaborra landan botatzea. Kostaldetik oso gertu eraikitzea. Basoak berritzea.
Egin gurutze bat dagokion zutabean.4
Horien aldirietan kokatzen dira industrialdeak.
Horietan landa turismoa egiten da.
Landa paisaia sortzen dute.
Kutsadura arazoak dituzte.
Hiri paisaia sortzen dute.
Bertako biztanleek lehen sektorean egiten dute lan.
Hiriak Herriak
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
32
6. unitatea > Pertsonek eraldatutako paisaiak
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Soildutako eremuek landarez betetako eremuek baino lurzoruaren higadurahandiagoa dute. Izan ere, landareen eta zuhaitzen sustraiek luremankorrari ondo heltzen laguntzen dute. Higadura dela eta, lursailemankor bat, basamortu bilaka daiteke.
Azaldu zer den lursail emankorra.1
Bilatu hiztegian zer esan nahi duen «higadura» hitzak, eta idatziazpian.
2
Higadura: ___________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Koloreztatu lurra higatzen duten elementuak.3
hostoak euria harriak adarrak haizea
Zer esan nahi du etxeak paisaian txertatzen direla?4
Zergatik da onuragarriagoa etxeak eraikitzeko birziklatu ezindaitezkeen materialak edo material artifizialak erabili ordez, materialnaturalak edo birziklatutakoak erabiltzea?
5
Pentsatu, eta idatzi zertarako erabil litekeen berriro dutxako ura.6
Pertsonek ingurunearen gaineko ardura handiagoa dutenez, gero eta etxe ekologikogehiago eraikitzen dira. Etxe ekologikoak paisaian txertatzen dira, material naturalekinedo birziklatutakoekin eraikitzen dira, energia iturri gisa eguzki energia erabiltzen dute,eta erabilitako ura berriz erabiltzea ahalbidetzen dute.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
33
6. unitatea > Pertsonek eraldatutako paisaiak
Ikaslea: Maila: Data:
E
Paisaia ____________ da, arrazoihonengatik: __________________________
____________________________________
____________________________________.
Paisaia ____________ da, arrazoihonengatik: __________________________
____________________________________
____________________________________.
Idatzi marrazki bakoitzaren azpian paisaia naturala edo eraldatua den,eta azaldu zergatik.
1
Osatu testua honako hitz hauekin.2
Lotu hiriko gune bakoitza dagokion izenarekin.3
Aldiriak Zabalgunea Hirigune historikoa
harrobiak ibaiak baso soiltzea urtegiek faunari
Gizakien ekintzek paisaian kalte handiak sor ditzakete: landarediari nahiz bertan bizi den
____________. Nekazaritzak eta abeltzaintzak lursailak _____________ eragiten dute.
Zenbait industriaren jarduerek _________ eta lurrak kutsatzen dituzte. Batzuetan,
__________ ibaien ibilguak aldatzen dituzte, eta meategiak eta ____________
eraikitzeko, mendiak eraitsi behar dira.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
34
6. unitatea > Sormenezko pentsamendua
Ikaslea: Maila: Data:
AI
Egin, honako forma hauetan oinarrituta, bururatzen zaizkizun marrazki guztiak.1
Gure inguruan aldaketa guztiakeragiten ditu. energiak sortzen diren
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
35
7. unitatea > Energia
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Gardenak Zeharrargiak Opakuak
Ordenatu etiketak, eta idatzi energiari buruzko esaldi bat.1
Sailkatu taulan honako gorputz hauek.3
Idatzi nondik lortzen duten energia honako izaki bizidun hauek.2
• Landareak: ___________________________________________________________________.
• Animaliak: ________________________________________________________________.
• Pertsonak: ___________________________________________________________________.
Idatzi zeri deitzen zaion argi zuria edo naturala.4
Azaldu zergatik sortzen den itzala.5
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
36
7. unitatea > Energia
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Argiaren indarraren arabera, laser batek hainbat eginkizun izan ditzake.Esate baterako, CDetako edo DVDetako edukia irakurtzeko, indar txikiaduen laserra erabiltzen da; aldiz, ebakuntza kirurgikoak egiteko, indarhandiagoa duten laserrak erabiltzen dira.
Azaldu zer antzekotasun dagoen ebakuntzarako laserraren eta bisturiaren artean.1
Eguzkiaren argiak zazpi kolore ditu. Asmatu zenbat kolore dituenlaserraren argiak.
2
Igarri lente mota bakoitzaren izena eta forma. Erlazionatu etiketak.4
lente konbergentea Horren atzean ikusten denaren tamaina handitzen du.
lente dibergentea Horren atzean ikusten denaren tamaina txikitzen du.
CDa edo DVDa irakurgailutik ateratzen duzunean, diskoa bero dago.Azaldu zergatik.
3
Lenteak kristal gardenak dira, hau da, argiari pasatzen uzten diote, etaongi ikus daiteke zer dagoen horien atzean, objektuak eraldatuta agertuarren.
Lente batzuek horien atzean dagoenahandiago ikustea eragiten dute.
Beste lente batzuek horien atzean dagoenatxikiago ikustea eragiten dute.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
37
7. unitatea > Energia
Ikaslea: Maila: Data:
E
Idatzi energia emateko lau modu, eta ipini bakoitzetik adibide bana.1
Koloreztatu funtzionatzeko energia behar duten makinak eta tresnak.2
Azaldu zeri esker ikusten ditugun inguruko gauzak.4
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
• _____________________________ gisara. Adibidez: _____________________________.
Osatu honako gauza hauen definizioak, eta ipini bakoitzaren adibide bana.3
• Gauza bat opakua da _______________________________________________________
___________________________________________. Adibidez: ________________________.
• Gauza bat zaharregia da ____________________________________________________
___________________________________________. Adibidez: ________________________.
• Gauza bat gardena da ______________________________________________________
___________________________________________. Adibidez: ________________________.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
38
7. unitatea > Arreta
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Koloreztatu mapari dagozkion autonomia erkidegoak.1
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
39
8. unitatea > Energia eta ingurumena
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Idatzi energia aurrezteko eskolan egin daitezkeen hiru gauza.
1. __________________________________________________________________________.
2. __________________________________________________________________________.
3. __________________________________________________________________________.
4
Osatu honako esaldi hau.1
Lotu esaldiak behar bezala.2
Energiaren erabilera _____________. Energiaren erabilera _____________.
Idatzi marrazki bakoitzaren azpian «pribatua» edo «publikoa», etaazaldu zer alde dagoen energia erabiltzeko bi moduen artean.
3
Energia iturriak, energia ateratzeko erabiltzen ditugun _____________ dira: adibidez,
ikatza edo petrolioa; edota ____________: adibidez, haizea edo olatuak.
Petrolioa
Gas naturala
Harrikatza
naturatik eratorritako gai solidoa da.
naturatik eratorritako gai likidoa da.
naturatik eratorritako gaia da, eta gas egoeran dago.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
40
8. unitatea > Energia eta ingurumena
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Tresna askok sare elektrikora konektatu gabe funtziona dezakete pilei edobateriei esker. Hala ere, horien erabilera saihestea gomendatzen da, biekere gai oso kutsakorrak dituztelako.
Idatzi pilekin edo bateriekin funtzionatzen duten hiru tresnaren izena.1
Ikertu, eta azaldu kargatzeko pilak zer diren, eta nola kargatzen diren.Zein pilek kutsatzen dute gehiago, kargatzekoek edo kargatzen ezdirenek?
2
Azaldu zergatik egiten dion kalte gutxiago naturarieguzki panelen bidez funtzionatzen duen berogailuakgasolioarekin funtzionatzen duenak baino.
3
Ikertu, eta deskribatu nolakoak diren eguzki panelak.4
Etxe ekologiak energiari probetxua ateratzeko materialekin eraikitzen dira,eta berogailuaren kontsumoa murrizten dute. Gainera, eguzki panelakizaten dituzte eguzkiaren energia jaso eta ura berotzeko edo energiaelektrikoa sortzeko.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
41
8. unitatea > Energia eta ingurumena
Ikaslea: Maila: Data:
1
E
1 Lotu energia iturri bakoitza dagokion ezaugarriarekin.
Eguzkia
ikatza
gas naturala
energia berriztagarria
energia berriztaezina
haizea
ura
petrolioa
2 Honako esaldi hauek okerrak dira. Idatz itzazu zuzen.
• Energia iturri berriztagarriak mugatuak dira, baino ez dute ingurumena kutsatzen.
• Energia iturri berriztaezinak ez dira agortzen, baina ingurumena kutsatzen dute.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
3 Ipini energiaren erabilera pribatuaren eta publikoaren adibidea bana.
• Erabilera pribatua: __________________________________________________________
• Erabilera publikoa: __________________________________________________________
4 Erreparatu marrazkiari, eta idatzi zer eginzezaketen haurrek energia aurrezteko.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
42
8. unitatea > Memoria
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Marraztu irudi bakoitzari falta zaion xehetasuna.1
Norberaren autonomiarako etaekimenerako gaitasuna
Erabakiak era autonomoan hartzea eta ekintzakerabakitzeko norberaren irizpideak aplikatzea.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
43
2. diagnostikorako ebaluazioaDE
Zientzia, teknologia eta osasunkulturarako gaitasuna
Informazioa tratatzeko eta tek no -lo gia digitala erabiltzeko gaitasuna
Gizarterako eta hiritartasunerakogaitasuna
Giza eta arte kulturarakogaitasuna
Ikasten ikasteko gaitasuna
Matematikarako gaitasuna Landa paisaia baten eta hiri paisaia baten ezaugarriak taulan sailkatzea.
Elikadura aparatuen funtzioa identifikatzea.Zentzumenen organoen funtzioa ezagutzea.Elikagaien mantenugaiak ezagutzea.Animaliak eta dagozkien ekosistemak erlazionatzea.Ibai baten zatiak ezagutzea.Landaredia mota klimarekin lotzea.Paisaia naturala eta eraldatua, landa paisaia eta hiri paisaia desberdintzea.Energia iturriak identifikatzea.Argiaren propietateak ezagutzea.
Grafikoki aurkeztutako informazioa aztertzea, ondorioakateratzeko.
Energia modu arduratsuan erabili beharraz kontzientziatzea.
Ikasitako kontzeptuak irudietan ematea, norberaren sormenartistikoen bitartez.
Dedukzioa ikasteko tresna gisa erabiltzea.
Edukiak
Arnasa aparatua. Zentzumenen organoak.Elikagaien mantenugaiak.Lehorreko ekosistemak.Ibaien bideak.Klima eremuak. Landaredia eta fauna.Natur paisaiak eta eraldatuak (landa paisaia eta hiri paisaia).Energia iturriak. Argiaren propietateak.
Hizkuntza komunikaziorakogaitasuna
Literatura testu bat ulertzea eta horrekin zerikusia duten galderei behar bezala erantzutea.
Gaitasuna Gaitasunaren elementua
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
44
IrakurketaIkaslea: Maila: Data:
DE
Paulen landareaKepa nekazaria zur eta lur geratu zen ile berdeko haurra jaio zitzaionean.Kepak ikusia zuen ile beltzeko jendea, ile gorrikoa eta ile horikoa ere bai;entzun ere egin zuen inoiz turkesa koloreko ilea zuen maitagarriren batenberri, baina sekula santan ez zuen ikusi ile berderik. Haurra ikustera joaten zen jendeak halaxe esaten zuen.
—Buruan entsalada daramala dirudi.
Eta jendeak Paulen Entsalada deitzen zion.
Aitak hainbat medikurengana eraman zuen haren ilea ikuszezaten. Denek esan zuten ez zela ezer eta errezeta batidatzi zuten, baina Paulen ileak lehen bezain berde jarraitzen zuen. Haurrak bi urte bete zituenean, aitonarekinjoan zen larrera antxumea bazkatzera. Eta orduan antxumea hurbildu zitzaion, eta aitonaren aurrean, aitarenbatean jan zuen Paulen ile guztia, eta soro segatu berriabezain leun utzi zuen haren burua.
Horrela jakin zuten Paulen ile berdea ez zela ilea, belarrabaizik, bizkor hazten zen belar fresko eta xamurra.
—Ahuntza elikatuko ahal izango zenuke itsaso zabalean ere! —egin zion barre aitak.
Udaberrian, buruaren erdi-erdian, berdearen artean bitxilore hori bat hazizitzaion. Jendea oso urrutitik etortzen zen buruan bitxiloreak haztenzituen haurra ikustera.
Koskortu zenean, Paulek okerkeria bat egin zuen: bat-batean, belar goxoaren ordez, arantzaz beteriko sastraka hazi zitzaion buruan. Pauli lotsa ematen zion belar txar haiek begien aurrean zituela kalean zehar ibiltzeak: beraz, handik aurrera, okerkeria gehiago ez egiten ahalegindu zen.
Gianni RODARIJuegos de fantasía
Edelvives
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
45
Irakurritakoa ulertuzIkaslea: Maila: Data:
DE
Egin antxumearen marrazki bat Pauli ilea jaten, eta koloreztatu.2
Erantzun testuari buruzko honako galdera hauei.
• Zer izen zuen Paulen aitak? __________________________________________________.
• Nola deitzen zion jendeak Pauli? ______________________________________________.
• Norekin joan zen Paul larreetara? _____________________________________________.
• Zer gertatu zitzaion larreetan? ________________________________________________.
• Udaberrian, zer hasi zitzaion buruaren erdian? __________________________________.
• Zergatik hasi zitzaion sastraka belarraren ordez? _______________________________
___________________________________________________________________________.
1
Atera ezazu ondorio bat zure ezagutzetatik abiatuta, eta argitu honako galdera hauek.
• Zergatik eraman zuen Paulen aitak hainbat medikurengana? _______________________
___________________________________________________________________________.
• Zergatik elika zezakeen Paulek ahuntz bat baita itsaso zabalean ere? ________________
___________________________________________________________________________.
• Non bizi dira Paul eta bere familia, herri batean ala hirian? _______________________.
• Nola jakin duzu? ___________________________________________________________
___________________________________________________________________________.
3
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
46
Irakurketa dakidanarekin lotuzIkaslea: Maila: Data:
DE
Irakurgaian ortzadarreko zazpi koloreetatikhiru aipatzen dira. Aurkitu, eta, ondoren,marraztu ortzadarra bere kolore guztiekineta dagokien ordenan.
_____________________________________
_____________________________________
_____________________________________
4
Irakurgaian, izaki bizidun ugari aipatzen dira. Izendatu landarediaridagokion bat, eta faunari dagokion beste bat.
• Landaredia: _______________________ • Fauna: _____________________________
2
1 Seinalatu zein den klima egokiena larre berdeak sortzeko, eta Paulenburu gainekoa bezalako belar freskoa eta belaxka hazteko.
Neurrizko tenperaturak eta euri asko.
Tenperatu altuak eta euri gutxi.
3 Aldatu honako natur paisaia hau, Paul eta bere familia bizi direnabezalakoa izan dadin. Marraztu beharrezkotzat jotzen duzun guztia.
gorila
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
47
Dakidana gogoratuzIkaslea: Maila: Data:
DE
1 Markatu zein eginkizun duen arnasa aparatuak.
Gorputzeko hondakinak kanporatzen ditu.
Odolaren bidez, mantenugaiak eta oxigenoa gorputz osora garraiatzen du.
Airetik oxigenoa hartzen du eta gorputzak sortutako karbono dioxidoa kanporatzen du.
• Dastamen papilak: __________________________________________________________.
• Pituitario horia: _____________________________________________________________.
• Entzumen nerbioa: __________________________________________________________.
3 Izendatu elikagaiek dituzten mantenugaiak.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2 Idatzi honako zentzumen bakoitzaren organoen eginkizuna.
• Landaredia leku zehatz batean bizi diren basa ____________ multzoa da.
• Fauna leku zehatz batean bizi diren _____________ basatien multzoa da.
6 Osatu honako esaldi hauek.
5
4 Erlazionatu animalia bakoitza dagokion ekosistemarekin.
eskorpioia basurdea
basamortua basoa oihana
Koloreztatu ibaiaren bidea kodearen arabera.
• Berdez: goi ibilgua.• Urdinez: erdiko ibilgua.• Horiz: behe ibilgua.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
48
Dakidana gogoratuzIkaslea: Maila: Data:
DE
Aurkitu honako esaldi hauek dituzten akatsak, eta idatzi zuzen.9
7 Idatzi landa paisaiaren eta hiri paisaiaren berezko bina ezaugarri.
Landa paisaia Hiri paisaia
Koloreztatu, gorriz, energia berriztaezinak; eta, berdez, berriztagarriak.10
haizea ikatza petrolioa Eguzki argia ura gas naturala
11 Idatzi energia berriztaezinen gehiegizko erabileraren ondorioak.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
• Izarrek argi artifiziala ematen dute.• Eguzkitik datorren argiari argi horia deitzen diogu.• Eguzkiaren argia bi kolorez osatzen da.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
Inguratu honako makina hauek, kodeari jarraituz, funtzionatzekobehar duten energia iturriaren arabera.
• Laranjaz: pertsona baten indarra.• Urdinez: gasolina.• Berdez: energia elektrikoa.
8
kaleak mugak ibaiak itsasoak parkeak
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
49
9. unitatea > Lurraldearen antolamendua
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Koloreztatu kodearen arabera.
• Urdinez: planoetan irudikatzen diren elementuak.• Laranjaz: mapa fisikoetan irudikatzen diren elementuak.• Gorriz: mapa politikoetan irudikatzen diren elementuak.
1
trenbideak mendiak errepideak monumentuak
Osatu bizi zaren tokiari buruzko honako fitxa hau.
• Herria: ___________________________________________
• Udalerria: _________________________________________
• Probintzia: ________________________________________
• Erkidego autonomoa: _______________________________
2
Azaldu zer alde dagoen probintzia bakarreko eta probintzia askotakoautonomia erkidegoen artean.
3
Osatu honako esaldi hauek.4
• Euskal Herriko lurraldea ____ probintziek osatzen dute: Euskal ________ ___________,
Nafarroako ________ _________ eta iparraldeko ____ probintziek.
• ____________ eta ____________ gure herriaren kultura ezaugarriak dira.
• Gure hizkuntza ____________ da.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
50
9. unitatea > Lurraldearen antolamendua
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Ikertu, eta erantzun honako galdera hauei.
• Zein dira Euskal Herriarekin muga duten lurraldeak?
• Iparraldeko probintziak nola banatuta daude?
1
Seinalatu mapan Euskal Herria non dagoen.2
Europar Batasunaren himnoa konpositore handi baten lana da.Asmatu konpositorearen eta lanaren izena.
4
Koloreztatu behar bezala Europar Batasuneko bandera.3
Euskal Herria Iberiar penintsularen iparraldean dago. Euskal Herria zazpiprobintziek osatzen dute: Bizkaia, Gipuzkoa eta Araba, Euskal AutonomiaErkidegoan; Nafarroako Foru Erkidegoa; eta Lapurdi, Nafarroa Beherea etaZuberoa, Frantziako Pirinio Atlantikoetan. 20 617 kilometro koadroko hedaduradu, eta batez besteko altitudea 450 metrokoa da.
Europar Batasuna 27 herrialdek osatzen dute. Europar Batasunakgobernu organoak ditu, eta ikur propioak; esaterako, himnoa edobandera. Kide diren herrialdeek elkarrekin egiten dute lan helburukomunak aurrera ateratzeko; esaterako, ekonomia hobetzea, bakeadefendatzea eta ingurunea babestea.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
51
9. unitatea > Lurraldearen antolamendua
Ikaslea: Maila: Data:
E
Idatzi «E», esaldia egia bada; eta «G», esaldia gezurra bada. Idatzizuzen gezurra direnak.
Herri bat udalerri batez edo gehiagoz osatzen da.
Udalerri bakoitza udal batek gobernatzen du.
Iparraldeko hiru probintziak Iberiar penintsulan daude.
2
Ikertu zein den zure autonomia erkidegoko armarria, etamarraztu laukitxoan.
3
Idatzi mapan esaten dizkizuten mugak. Ondoren, sailkatu taulan.1
Espainiako muga naturalak Espainiako muga artifizialak
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
________________
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
52
9. unitatea > Denbora orientazioa
Ikaslea: Maila: Data:
AA
Marraztu istorio bakoitzaren bukaera.1
4
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
53
10. unitatea > Udalerriaren antolamendua
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Idatzi honako gurutzegrama hau osatzeko falta diren letrak.
1. Udalerriko agintari nagusia.
2. Udalerria alkatearekin batera gobernatzenduten pertsonak.
3. Udaletxeko langileak.
4. Agintariek erabakiak hartzeko tokia.
1
Osatu osoko bilkurei buruzko honako fitxa hau.
• Nork zuzenduta: __________________________________.
• Non: ____________________________________________.
• Zeri buruz eztabaidatzen da: ________________________.
• Nor joan daiteke: _________________________________.
2
Azaldu zer diren auzo elkarteak, eta zerrendatu horiek egiten dituztenzenbait ekintza.
4
Koloreztatu gune publikoak ageri dituzten irudiak, eta osatu honako esaldi hau.
3
Gune publikoak ______________________________________________________________
________________________________________________________________________________ dira.
21
3 F O
A
TT
N
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
54
10. unitatea > Udalerriaren antolamendua
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Ikertu, eta erantzun honako galdera hauei.
• Zer da biztanleen errolda? ____________________________________________________
• Zenbat biztanle daude erroldatuta zure udalerrian? ________________________________
• Estatuak udalari ematen dion dirua ez da nahikoa zerbitzu publikoak emateko. Nola
lortzen dute falta zaien dirua? ________________________________________________
1
Hausnartu, eta azaldu zer alde on izan dezakeen udalerri batentzatmetropoli area baten parte izateak.
Ikertu zein den Euskal Herriko metropoli area handiena.
2
3
Estatuak udalerriko biztanle bakoitzeko dirua ematen dio udalari.Diru horrekin udalak udaleko zerbitzuak eskaintzen dizkie herritarrei.Udalerri bateko biztanleen kopurua jakiteko biztanleen erroldakegiten dira.
Metropoli area deitzen diogu hiri handi bat eta inguruko herritxikiagoak elkartzen direnean. Elkarketa hori egiten da hainbatzerbitzu elkarrekin emateko: esaterako, garraio publikoa, urhornikuntza, saneamendua edo zabor bilketa.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
55
10. unitatea > Udalerriaren antolamendua
Ikaslea: Maila: Data:
E
Ordenatu kronologikoki hauteskundeen prozesua.
Herritarrek ordezkatuko dituzten zinegotziak aukeratzen dituzte.
Boto gehien jaso dituzten zinegotziek euretako bat aukeratzen dute alkatea izan dadin.
Alkateak zinegotzigo bakoitzeko arduradunak izendatzen ditu.
Hauteskunde mahaiak botoak zenbatzen ditu.
4
Deskribatu kontsumitzaileen informaziorako udal bulegoaren (KIUB)eginkizunak.
1
Idatzi zinegotzigo bakoitzak egiten duen betebehar bana.2
• Kirol zinegotzigoa: __________________________________________________________
• Hezkuntza batzordea: ________________________________________________________
• Gizarte zerbitzuen zinegotzigoa: ________________________________________________
• Hirigintza zinegotzigoa: _______________________________________________________
• Ingurumen zinegotzigoa: _______________________________________________________
Azaldu zer zerbitzu eskaintzen duen udaleko funtzionario bakoitzak.3
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
56
10. unitatea > Ahozko arrazoinamenduaIkaslea: Maila: Data:
AA
Irakurri testua arretaz, ezabatu bertan agertu behar ez liratekeenhitzak, eta idatzi behean ordenatuta. Irakurgaiarekin zerikusia duenmezua aurkituko duzu.
Duela hamarkada Lurra batzuetatik hona, pixkanaka-pixkanaka, zaintzea gizartea Lurraren zaintzazarduratu da. Luzaroan, —luzaroegi esangenezake— ez gara konturatu zeinen guztiongarrantzitsua den naturari kalterik ez egitea. Izanere, azken finean, gizakia bera da kaltetuena.Beranduegi baino lehenago konturatu gara, bainaoraindik ibilbide luzea dugu egiteko, eta hobetubeharreko gauza asko daude.Ibaiak eta kontua itsasoak zaintzea, zabortegiak kontrolatzeaeta berriz erabili daitekeen gauza oro birziklatzea, gobernuarenardura bilakatu da dira, horiek “politika garbiak” deritzonakhobetzen baitituzte.Baina hori Gogoan ez da nahikoa. Ibilgailuak airea kutsatu gabeizan ibiltzeko erregaiak erabiltzea planteatu beharko genuke guztiek.Jadanik badago gasolinaren ordezko bat, eta etxeko ezin duguitxaron berori erabiltzen hasteko. Hirietako airea arnasteko hobeaizango litzateke, eta zaborra biztanleen osasuna hobetuko litzateke,bai eta Lurrarena ere.Gure parke birziklatzea eolikoen eta Eguzki plaken erabilera handitubeharko genuke, Eguzkiaz baliatzea merkea izateaz gain, ez delakoagortzen eta ez duelako kutsatzen. Eskerrik energia lortzeko besteaukera batzuk ikertzen jarraitu behar dugu; esaterako, itsas mareak.Hainbeste gauza daude hobetzeko! Natura zainduz bakarrik, askohurrengo belaunaldien etorkizuna ziurtatuko dugu, bai eta Lurreanbizi garen izaki bizidun guztiona ere.
Mezua: _____________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________.
1
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
57
11. unitatea > Gure iraganaIkaslea: Maila: Data:
Er
Honako marrazki bakoitzak akats bana du. Aurkitu eta inguratu.1
Idatzi gazteluen garaiko zein gizarte talderi dagokion esaldi bakoitza.
• Jende multzo ugariena eta pobreena zen. Lurra lantzen zuten: ______________________.
• Lurren jabeak ziren eta gazteluetan bizi ziren: ___________________________________.
• Ikasi egiten zuten eta liburuak eskuz kopiatzen zituzten: ___________________________.
• Beren jaunen lurraldeak defendatzen zituzten. ___________________________________.
3
Izendatu XX. mendean honako arlo hauetan egon diren zenbaitaurrerapen.
• Medikuntzan: ________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
• Komunikabideetan: ___________________________________________________________
__________________________________________________________________________
4
Herri nomada Herri sedentarioa
Zer ezartzen zuten erromatarrek konkistatzen zituzten lurraldeetan?2
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
58
11. unitatea > Gure iragana
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Erromatar inperioaz gain, Antzinaroan beste zibilizazio garrantzitsubatzuk ere izan ziren; adibidez, egiptoarra edo greziarra. Egiptoarrekpiramideak eraiki zituzten, hots, beren agintarien hilobiak. Greziarrekfilosofo eta matematikari ezagunak izan zituzten.
Kolonaurreko herriek, hau da, Kristobal Kolon Amerikara iritsiaurretik bertan zeuden herriek, ez zuten gurpilaren berri, eta ezzekiten zer zen zaldia. Izan ere, ez zegoen horrelako animaliarikkontinente hartan.
Ikertu, eta osatu zibilizazio handi haietan jatorria duten herrialdeen fitxak.
1
Deskribatu nolakoa zen gurpilik edo zaldirik ezagutzen ez zutenpertsonen bizitza.
2
Egipto
• ___________ kontinentean dago.
• Hiriburua ________________ da.
• ______________ hitz egiten dute.
• ___________ da haien txanpona.
• Antzinako Egiptoko faraoi garrantzitsu
bat izan zen:______________
Grezia
• ___________ kontinentean dago.
• Hiriburua ________________ da.
• ______________ hitz egiten dute.
• ___________ da haien txanpona.
• Antzinako Greziako filosofo garrantzitsu
bat izan zen: ______________.
Ikertu kolonaurreko herriei buruz, eta idatzi horietako biren izena.3
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
59
11. unitatea > Gure iragana
Ikaslea: Maila: Data:
E
Azaldu zein zen gazteluen eginkizuna.2
Azaldu zertarako diren honako asmakizun hauek.3
• Inprenta: ____________________________________________________________________.
• Mikroskopioa: ______________________________________________________________.
• Teleskopioa: __________________________________________________________________.
Erantzun asmakizunen garaiari buruzko honako galdera hauei.4
• Zein gizarte talde berri sortu zen? _______________________________________________.
• Gehiengoa nongoa zen? _______________________________________________________.
• Non egiten zuten lan? _________________________________________________________.
Koloreztatu, berdez, herri nomaden ezaugarriak; eta, horiz, herrisedentarioenak.
1
Lurra lantzen zuten. Sua aurkitu zuten. Animaliak hezten zituzten.
Animalien larruekin janzten ziren. Kobazuloetan bizi ziren. Gurpila asmatu zuten.
Harrizko tresnak erabiltzenzituzten.
Buztinezko ontziak egitenzituzten.
Herrixkak eraikitzen zituzten.
Koloreztatu asmakizunen garaiko asmakizunak.5
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
60
11. unitatea > Zenbakizko arrazoinamenduaIkaslea: Maila: Data:
AA
Kalkulatu honako gauza hauen batuketa, eta igarri horien balioa.1
20 23
25 =
=
=
=
=
=
=
=
=
=
15 13 5
=
15=
17=
=
=
=
13 =
=
18 =
=
= = = = =
= = = = =
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
61
12. unitatea > Azken mendeko aldaketak
Ikaslea: Maila: Data:
Er
Osatu honako esaldi hauek.1
Inguratu garraiobideak kodearen arabera.
• Berdez: XX. mende hasierako garraiobideak.• Laranjaz: gaur egungo garraiobideak.
3
Ba al dago gizonek egin dezaketen baina emakumeek egin ezin dutenlanik? Arrazoitu zure erantzuna.
2
Aipatu gustukoen duzun XX. mendeko aurrerapena. Esan zergatik dengustukoena.
4
XX. mendean, jende askok emigratu zuen __________ eta ___________ herrialdeetara
____________ bilatzeko asmoz. Gaur egun, etorkin asko datoz Euskal Herrira, batez ere,
___________, _____________, Europa ____________ eta ___________ herrialdeetatik,
bizi baldintza hobeak izateko asmoz. Horiei guztiei esker, gizarte __________ dugu gurea.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
62
12. unitatea > Azken mendeko aldaketak
Ikaslea: Maila: Data:
Z
Txertoa gaixotasun baten birusaren dosi txikia duen sendagaia da.Ematen digutenean, gure organismoak antigorputzak deitutakodefentsak sortuz egiten dio aurre. Horiek, birusa eliminatu eta harenaurrean immuneak egiten gaitu.
Urtero izaki bizidunen milaka espezie berri aurkitzen dira. Orokorrean,landare edo animalia ornogabeak izaten dira, horietako asko itsasokoak,baina batzuetan, lehorreko animalia ornodunak ere aurkitu izan dira;adibidez, Borneoko nebulosa pantera edo Montsenyko tritoia.
Azaldu zer esan nahi duen gaixotasun baten aurrean immunea izatea.1
Aurkitu zein mendetan aurkitu ziren txerto gehienak.3
Ikertu, eta idatzi ornodunen zein animalia mota den tritoia.5
Aipatu eman dizuten zenbait txerto, eta deskribatu zer gaixotasuniegiten dioten aurre.
2
Hausnartu, eta azaldu zergatik den zientziarentzat garrantzitsua izakibizidunen espezie berriak aurkitzea.
4
Borneoko nebulosa pantera
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
63
12. unitatea > Azken mendeko aldaketak
Ikaslea: Maila: Data:
E
Idatzi zer aldaketa izan diren hirietan XX. mende erdialdetik hona.1
Idatzi zer aurrerapen egon diren gizartean XX. mende hasieratik hona.2
• Lehen: gaixoen arreta ez zen doakoa.
Orain: ___________________________________________________________________________.
• Lehen: haur askok ezin zuten eskolara joan.
Orain: ___________________________________________________________________________.
• Lehen: lan egiterik ez zeukatenak, soldatarik gabe gelditzen ziren.
Orain: ___________________________________________________________________________.
• Lehen: emakumeen ezin zuten bozkatu, eta oso gutxik ikasten zuten.
Orain: ___________________________________________________________________________.
Aipatu XX. mendean zehar aurrerapen handia izan zuten hedabideak,eta marraztu gustukoen duzuna.
3
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
64
12. unitatea > Sormenezko pentsamenduaIkaslea: Maila: Data:
AA
Idatzi honako elementu bi hauen arteko antzekotasunak.1
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
65
2. diagnostikorako ebaluazioaDE
Zientzia, teknologia eta osasunkulturarako gaitasuna
Informazioa tratatzeko eta tekno -logia digitala erabiltzeko gaitasuna
Giza eta arte kulturarakogaitasuna
Ikasten ikasteko gaitasuna
Norberaren autonomiarako etaekimenerako gaitasuna
Gizarterako etahiritartasunerako gaitasuna
Matematirako gaitasuna Datuak taulan sailkatzea eta informazioa kronologikokiordenatzea.
Hankako hezurrak identifikatzea.Zentzumenen organoak zaintzen ikastea.Elikagaiek piramidean duten posizioa ezagutzea.Paisaia motak desberdintzea.Makinek funtzionatzeko behar dituzten energia iturriak identifikatzea.Euskal Herriko lurralde antolamendua jakitea.Udal zerbitzuak ezagutzea.Udal hauteskundeen prozesua ulertzea.XX. mendean lortutako aurrerapenak ezagutzea.
Grafikoki aurkeztutako informazioa aztertzea, ondorioakateratzeko.
Migrazioaren arrazoiak ulertzea.
Ikasitako kontzeptuak irudietan ematea, norberaren sormenartistikoen bitartez.
Idazkiak behar bezala aurkeztea.
Erabakiak era autonomoan hartzea eta ekintzakerabakitzeko norberaren irizpideak aplikatzea.
Edukiak
Hizkuntza komunikaziorakogaitasuna
Literatura testu bat ulertzea eta horrekin zerikusia duten galderei behar bezala erantzutea.
Gaitasuna Gaitasunaren elementua
Zentzumenen organoen zaintza.Elikagaien piramidea.Kostaldeko eta barnealdeko paisaiak.Energia iturriak.Lurraldearen antolamendua. Mapa politikoak.Udal zerbitzuak. Udal hauteskundeak.Historiako garaiak. XX. mendeko aurrerapenak.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
66
IrakurketaIkaslea: Maila: Data:
DE
Bi lagun—Nolakoa da Madril? —galdetu zuen Letik eskuineko hatz potoloaren atzazalarikosk egiten zion bitartean.—Handia, baina ez Mexiko beste —erantzun zuenDanielek gogorik gabe—. Zergatik dituzu eskuak beti zikin?
Letik eskua azkar atera zuen ahotik.—Andele mutiko! A zer galdera! Eguna kristalak garbitzenematen dut...—Bai, egia da —esan zuen Danielek, pentsakor.—Eta, zure erruagatik, dirua irabazteari utziko diot —jarraitu zuen Letik. —Banoa.
Baina ez zen eserita zegoen bankutik altxatu. Chapultepeclakuaren parean zeuden.
Astebete lehenago ezagutu zuten elkar. Duela zazpi egun bakarrik? Bai. Hala ere,Danieli betiko lagunak zirela iruditzen zitzaion. Bitxia. Ahal zuen guztietan,arratsaldetan hotelean gelditzen zen, berarekin topo egiteko. Gehiengoetan,Alegriak ere berarekin gelditu behar izaten zuen, eta jakina, harekin bere haurkotxetxoa. Baina gaur ez. Gaurkoan Dani, Marina eta Ale erosketak egitera joanakziren. Danielen ustez, munduan ez zegoen dendak ikustera joatea bezalako gauzahiguingarririk. Beraz, gurasoei esan zienean logelan liburu bat irakurtzen etatelebista ikusten gustura egongo zela, utzi egin zioten. Azken finean, irakurtzeagustatzen zitzaion.
Leti ahal zen luzaroen bertan egonarazi nahi zuen. Arratsalde osoa zuten. —Banoa —esan zuen neskatoak berriro, baina mugitu gabe jarraitu zuen.—Goizean Zócalora joan gara...—Lehen, ni ere joaten nintzen —moztu zion Letik—. Erdigunea dibertigarria zen,turista ugari zegoen. Baina ez nuen diru asko irabazten. Hobe da kristalakgarbitzea, eta Reforma pasealekuan, hotelaren parean, ezin hobea da. Zorte handiaizan nuen. Ez pentsa, jende askok nahi duen tokia da, ez diote edozeini ematen.Bertan auto asko gelditzen dira, pasealekuan dagoen semaforo bakanetakoa da.
Marinella TERZI¿De vacaciones en México?
Edelvives
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
67
Irakurritakoa ulertuzIkaslea: Maila: Data:
DE
Daniel eta Leti Chapultepecekobasoko banku batean eserita daude,lakuaren parean. Marraztu eszena.
2
Erantzun testuari buruzko honako galdera hauei.
• Zure ustez, nongoa da Daniel? ____________________________.
• Zein hiritan dago orain? ___________________________________________.
• Zergatik uste duzu bizi direla hotelean Daniel eta bere familia?
___________________________________________________________________________.
• Nor dira Dani, Marina eta Ale? ___________________________________________.
• Danieli zer gustatzen zaio egitea aisialdian? ______________________________.
• Zer harreman dute Danielek eta Letik? ______________________________.
1
5 Markatu zergatik gelditzen den auto asko hotelaren parean.
Turistekin hitz egiteko. Hotelari begiratzeko.
Egunkaria erosteko. Semaforoa dagoelako.
4 Azaldu zer egiten duen Letik dirua irabazteko.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3 Bilatu irakurgaian Leti mexikarra dela adierazten duen esapideren bat.
____________________________________________________________________________
Hiri handi batean Mendiko herrixka batean
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
68
Irakurritakoa dakidanarekin lotuzIkaslea: Maila: Data:
DE
1 Kokatu non gertatzen den istorioa.
Kostaldeko herri batean
2 Azaldu pertsonak beste herrialde batzuetara joatearen bi arrazoi.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
3 Mexiko Amerikan dago. Zein mapa mota behar dugu Amerikako zeinlekutan dagoen jakiteko?
5 Amerikara itsasoz joateko, honako garraiobide hauek erabili dirahistorian zehar. Ipini zenbakiak zaharrenetik berrienera.
____________________________________________________________________________
4 Sailkatu honako lanbide hauek taulan.
Udal zerbitzuak ematen dituzte Ez dute udal zerbitzurik ematen
aza
gazta
sardina
sagarra
izozkia
pasta
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
69
Dakidana gogoratuzIkaslea: Maila: Data:
DE
• Ikusmena: __________________________________________________________________.
• Ukimena: _____________________________________________________________________.
5 Azaldu zer alde dagoen baso soiltzearen eta baso berritzearen artean.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
2 Idatzi honako zentzumen hauen organoak osasuntsu izateko gomendio bana.
3 Erlazionatu elikagai bakoitza piramidean dagokion lekuarekin.
arrautzak
tarta
tomatea
ogia
1 Koloreztatu hankako hezur hauek.
tibia femurra erradio hezurra bularrezurra peronea
4 Koloreztatu barnealdeko paisaia bati dagozkion erliebeak.
© IB
AIZ
ABA
L/BA
IMEN
DU
TAKO
MAT
ERIA
L FO
TOKO
PIA
GA
RRIA
70
Dakidana gogoratuzIkaslea: Maila: Data:
DE
11 Aipatu XX. mendean gizartean egon den eta umeekin zerikusia duenaldaketa bat, eta emakumeekin zerikusia duen beste bat.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
7 Azaldu zer arauri jarraitu behar zaion idazki bat aurkezterako orduan.
8 Osatu testua.
Euskal Herria bost ____________ osatzen dute. ____________, Gipuzkoak eta ___________
Euskal Autonomia Erkidegoa osatzen dute. ___________, berak bakarrik, Nafarroako Foru
Erkidegoa osatzen du. Eta ___________, ___________ eta ____________ Frantziako Pirinio
Atlantikoen departamentuan daude.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Ordenatu kronologikoki Historiako honako garai hauek.
Asmakizunen garaia Erromatarren garaia
Gazteluen garaia Aurkikuntzen garaia
10
9 Zer aukeratzen da udal hauteskundeetan? Markatu erantzun zuzena.
Alkatea Zinegotziak Alkatea eta zinegotziak
6 Idatzi zer energia mota behar duen makina bakoitzak funtzionatzeko.
________________ ________________ ________________ ________________