appendice documentaria - consiglio.basilicata.it filei tra i due documenti pubblicati da nardone nel...

I

Tra i due documenti pubblicati daNardone nel 1934, i1 primo è del 16novembre 1309, e il secondo del 1608.Essi descrivono lo stato in cui si trovava ilcastello di Gravina di Puglia, e vi si facenno ad una “barca fracta”, verosimil-mente una vasca, e anche ad una foresta,entrambe scomparse.

1In nomine Dei eterni anno ab incarna-

tione eiusdem millesimo trecentesimonono. Regnante... Roberto...die sextadeci-ma mensis novembris, octave indictionis,apud Gravinam. Nos Nicolaus iudicisFrancisci, Gravine iudicis, Guilielmuspuplicus eiusdem terre notarius et sub-scripti testes licterati de eadem terra... pre-sentis scripti puplici serie declaramus sin-gulis fore notum quod nobilis vir magisterSymon Budecta, de Santo Giorgio, cogna-tus et consanguineus viri nobilis dominiregis, veniens apud dictam terram Gravineostendit nobis et puplice legi fecit qua-sdam licteras commissionis sibi facte a pre-

fato domino vicario... continentie infra-scripte: Thomasius de Procida... magistroSimoni Budette... De personis, terris etbonis omnibus predictorum... domino-rum, de mandato... domini Roberti, Deigratia Jerusalem et Sicilie regis, curamhabere sollicitam nos oportet et tam deipsorum comodo et augmento, quam destatu prospero subiectorum provida consi-deratione pensantes, illis providimus com-mictere vices nostras, per quos iura curiedominorum ipsorum serventur illesa necper temerariis et presumptuosos fraudemet dispendium commicti possit in eis, sedde bono in melius suscipiant incremen-tum.

Cum igitur cause rationabiles nos indu-cant, tum, scilicet, propter terrarum mul-titudinem tam propter locorum ipsorumdistantiam et tum etiam individuitate per-sone nostri corporis prohibente quod insingulis terre iurisditionis nostri officiisimul et semel non possumus dictumnostrum officium exercere, cum delibera-tione providimus viris ydoneis et sufficien-tibus commictere vices nostras. De con-sanguinitate igitur vestra, pura fiducia etlegalitate, de qua ab experto plenam fidu-ciam obtinemus plenarie confidentes,custodiam castri et foreste terre Gravine,ad prefatum dominum Johannem spectan-tium, amoto a castellania et custodia ipso-

— 251 —

APPENDICE DOCUMENTARIA

rum castri et foreste Francisco Theodinode Capua, dudum per... dominam regi-nam Jerusalem, Sicilie et Ungarie, in ipso-rurn custodia ordinato... vobis duximususque ad mandatum et beneplacitumnostrum sive regium... commictendam,dicretionis vestre mandantes quatinus, sta-tim receptis presentibus, ad dictam terramGravine vos personaliter conferentes,castrum huismodi cum armis, victualibuset munitionibus omnibus aliis ac captivis,si qui in eo sunt, a predicto. Francisco...seu quocumque alio ipsorum castri et fore-ste curam gerente, recipiatis, ipsumcastrum et forestam predictam studeatisdiligenter et sollicite custodire. Insuperofficium vicariatus tam in dicta terra Gra-vine, quam Oppido, Ripacandida, SanctoFelice cum valle vitis albe et Muro ac per-tinentiis earum, pro ut fines et·ipse perti-nentie protenduntur, quod etiam per vospro parte curie dominorum ipsorum locoet vice nostri providimus in nostri absentiade predictis partibus exercendum, cumomnibus que ad dictum vicarintus offi-cium pertinere noscuntur, curetis ad ono-rem et fidelitatem regiam ae predictommdominorum incrementum et comodumcum omni studio exercere, quod possitisper effectum operis merito commendari,pro ut in nostri presentia prestitistis adSancta Dei Evangelia iuramentum, cumvobis proinde pro parte dicte curie decetero incumbamus: recipientes ad manusvestras excadencia et moticia que infratempus vestri officii in terris ipsis et earumpertinentiis ad curism dictorum domino-rum rationabiliter devolventur et ipsa stu-deatis modo debito procurare vel aliis virissufficientibus et fide dignis commicterepro parte dicte curie procuranda ae ma-nutenere et defendere demania, possessio-nes et iura singula alia ac forestas alis qua-scumque dictorum dominorum, ut deipsis aliquid nequat occupari. Nos etenimFrancisco, castellano castri dicte terre seucamerario ipsius...ut, ab officio ipso ces-sante, dictum castrum cum armis, victuali-bus et aliis predistinctis ac forestam prefa-

tam vobis debeat... assignare damus novi-ter per nostras licteras in mandatis: dequorum receptione sive assignatione fierifaciatis duo puplica inventaria consimilia,continentia que receperitis, particulariteret distincte, quorum uno vobis retento,reliquum nobis procuretis ad curiam desti-nare. Proventus autem omnes, quos ratio-ne dictorum officiorum vestrorum admanus vestras infra tempus vestri officiiperveniri contigerit, in quaterno uno redi-gatis in scriptis, cum nominibus et cogno-minibus illorum a quibus ipsos receperitiset pro qua causa de die in diem particula-riter et distincte, tui ratiocinii temporeproducendo. Pecuniam autem totam nobisdebitam per cabellotos et alios predicta-rum terrarum cabellas ei iura tam ad exta-lium quam ad credenciam procurantes,recipiatis et recolligatis per terminos debi-tos et statutos... Quod si forte in ipsiussolutione pecunie aliquos ex eis inveneritisnegligentes, compellatis eosdem per res etpersonas ac omnem alium cohercionismodum... ita quod pecunia ipsa ab eisabsque more dispendio habeatur: cautiquod tam de ipsa pecunia cabellarum,quam alia qualiscumque vel rebus aliis admanus vestras provenientibus... neminiquicquam solvatis sine speciali mandatonostro... Servaturi capitula seu statutaregia edita super custodiam forestarum.Subiungendo mandamus ut penas etbanna que duxeris imponenda... ab hiisqui in eas inciderint... pro dicta curia inre-missibiliter exigatis et... conservetis usquead mandatum nostrum, fisci comodiapplicanda. Data Venusii die sabati octavonovembris octave inditionis. Ad quarumlicterarum exqutionem dictus magisterSymon volens procedere diligenter, pre-sente ibidem Francisco Theodino... requi-sivit eumdem... assignare sibi castrumipsum... et forestam prefatam. Qui qui-dem Franciscus... requisivit nos... ut unacum eo ad predictum castrum et forestamnos contulere deberemus, visuri resignatio-nem dicti castri et foreste faciendam pereum magistro Symoni supradicto et facturi

— 252 —

Archeologia e Storia dei castelli di Basilicata e Puglia

exinde ad certitudibem curie et eorumcautelam puplica consimilia scripta. Nosautem eius requisitionibus annuentes...idem Franciscus in nostri presentia eidemmagistro Symoni... resignavit... predictumcastrum cum hostiis porte magne cum ser-raturis tribus ferreis, item in eodem castrobarcam unam fractam nullius valoris, itemsalam unam terraneam cum cimineda,item cameram unam terraneam cumhostiis privatis duabus sine hostiis,itemstallam unam prope portam magnam cumhostiis, item domum unam, que diciturcoquina, terraneam dirutam cum hostiouno, item domum unam cum furno sinehostiis, item salam unam terraneam supercellariis cum hostiis et introitu manus sini-stre ipsius sale est camera una cum hostiis,privata e cimineda, item cameram unamcum hostiis et cum camera privata sinehostiis, item cellarium unum cum hostiisad retam, item salam unam terraneamsubtus falconeriam cum hostiis, itemsalam aliam cum fenestra una dupla,hostiis in ipsa fenestra et cum sedilibus tri-bus de ligno, item salam unam cum fene-stris duplis duabus et cum duobos hostiisin fenestris ipsis et cum sedilibus duobusde ligno, item cameram unam privatamcum hostiis, item salam unam, que diciturfalconeria, et in tecto ipsius falconerie suntsale quator dischoperte, item turrim unamsuper portam magnam, cum ecclesia quevocatur Sancta Ecatarina, cum hostiis duo-bus et fenestra dupla cum hostiis, itemportam unam que ascendit ad predictamturrim cum hostio uno, item domumunam que dicitur stalla extra calustrumcastri predicti ex parte septentrionis, itemdomum aliam dischopertam, item stallamunam prope ipsam domum, item domumunam dischopertam prope vineam desr-tam curie in parte meridiei, item stallamunam, medietate choopertam et aliamdischopertam, Subsequente vero ipso diead fprestam predictam, que non multumdistat a terra, cum eisdem Francisco etcastellano nos contulimus et perambulan-do per ipsam... intus et exstra vidimus

ipsamin diversis eiusdem partibus viridi-bus lignis et siccis fore incisam, quam qui-dem forestam, prout est, idem Franciscusprefato magistro Symoni... resignavit...Que scripti ego idem Guilielmus puplicusGravine notarius.

Nicolaus Gravine Iudex quisupra textatur.

Judex VITUS de MILETOtestatur.

Judex GREGORIUS CAVILIAtestatur.

Judex STEPHANUS iudicisJohannis Gravine baiulus testatur,

Que vidit certe GARGANUSfirmet aperte.

2Dentro di detta città non vi è castello,

ben vero è che da fuora di essa a distanzadi uno miglio dalla parte di tramontana etfuora della porta di suso, vi è una stradalarga per la quale si va et si ritrova unocastello sopra una collinetta circunata divigne et territorii seminatorij di dettoDuca, quale castello parte di esso da den-tro è vecchio et diruto et è rinforzato etdicono che sia stato fatto da Barbarossoper sua comodità nella caccia, dove è unabona abitazione consistente in uno corti-glio grande coverto et scoverto et al entra-re di ditto cortiglio a man destra vi è unacappella con la icona de sancta Caterina etappresso vi è una stanza grande fatta per lotinello con la cocina appresso con doicamerini: in dicta cocina per mezzi è lacisterna, fuora la porta di dicta cocina etappresso sono doi cellaj grandi et alloincontro della intrata di dicta casa vi è unalogia coverta con archi voltati con pelastridi pietre gentile et con due camare matto-nate, una destra et un altra a sinistra deuno correturo dentro dette loggie per loquale correturo si entra in una stalla, etpiù dentro sono tre sltre stanze una adestra et due a sinistra di detta stalla conun altra camera fuora a sinistra di dettalogia con uno camerino sotto la grada.

— 253 —

Appendice documentaria

Quale stantie sono tutte a lamie ben fattee forte et a mano sinistra di ditto castigliosono multe altre stantie dirute et vi è lagrada per la quale si sale alla habitatione disopra, dove si ritrovano una sala grandeallo incontro lo di detto castiello, qualesala è scoverta, ben vero vi sono le muraalzate circum circa parte non è et parte èvecchia ma... coprirse et in testa di dettasala sono tutte lle stantie sopra la stalle etsopra ll’altre stantie impiano allo cortile,quale stantie sono scoverte colle muraalzate atti a coprirse et più dentro sono seicamare coverte a lamia mattonati et doiecamerine et l’altra camera have la finestrasopra la cappella per comodità delle messe,quale sei camare hanno le porte et fenestreatte ad habitare, massime la estate per esse-re loco più alto della citta et di migliorearia et più fresca, nel quale se possonoreponere vittuvaglie et vini et per sottod’esso castiello passano la strada che vieneper Puglia da Napoli, di Spinnazola, dellamarina et altri luochi convicini per li qualisi va in carrozza.

II

Tra i documenti pubblicati da Sthamer,vengono attestate alcune tecniche costrut-tive che sono in parte riscontabili nelleattuali strutture murarie dei castelli diLagopesole e Melfi. In attesa della pubbli-cazione dei restanti documenti ritrovatiquasi un anno fa nell’Istituto StoricoGermanico, si dà un resoconto di quelliautentici.*

* Notizia gentilememte fornitami dal Prof. Errico Cuozzodell’Università di Napoli Federico II” che vivamemte ringra-zio.

LAGOPESOLE

1033. Foggia, 16 Aprile 1269I. Scriptum est eidem iusticiario

(Basilicate), ut Goffrido connestabuloMelfie unc. aur. 60...pro reparandis domi-bus castri Lacupensilis... debeat assigna-re...et vult et mandat dominus rex, uteidem conestabulo magistros et manipulosnecessarios pro eodem opere ad requisitio-nem suam de terris eidem castro viciniori-bus exhibere debeat sub competenti mer-cede ipsis per eundem conestabulum exhi-benda iuxta mandatum nostrum etc. Dat.Fogie XVI. aprelis XII: ind.

II. Scriptum est eidem Goffrido cone-stabulo Melfie, ut tecta domorum castrihuiusmodi faceret reparari; adhibitissecum iudice ac notario uno de Potentia etaliis magistris fabricatoribus et aliis probisviris expertis in talibus per eum requiren-dis, presente etiam Nicholao castellanoeiusdem castri, una cum eis ad castrumipsum se personaliter conferat et facta pereos diligenti et legali extimatione de omni-bus et singulis, que in eisdem terris repa-randa fuerint, et de quantitate pecunie,que pro reparatione huiusmodi videbituroportuna, tecta ipsa cooperiri et repararifaciat diligenter. et mandat propter hocdominus rex iusticiario Basilicate, sibi 60unc. assignare, et quod omnibus expensiset aliis huiusmodi Nicholaus castellanuseiusdem castri presentialiter intersit etetiam solutioni ipsarum, et quod factissuper hoc quaternis duobus consimilibus,uno videlicet per eum et alio per castella-num etc., in forma etc. et concedit etiamsibi dominus rex pro se et scuterio uno etequis duobus iuxta assisiam curie de pre-dicta pecunia debeat [...]. Dat. Fogie XVI.

1034. Lucera, 29 Maggio 1269Iudici Goffrido de Melfia...mandamus,

quatinus de pecunia curie nostre tibi exhi-bita de mandato nostro per iusticiariumBasilicate pre reparandis tectis domorumcastri nostri Lacupensilis domos marestalle

— 254 —


nostre terre Lacupensilis reparatione, quaindigent, facias reparari...Dat. in obsidio-ne Lucerie XXVIIII.

1035. Taranto, 30 Dicembre 1270I. Eodem (penultimo) eiusdem (decem-

bris) ibidem (Tarenti). Iusticiario et erarioBasilicate. Exponente nobis castellano regiicastri Lacupensilis nuper accepimus, quoddomus castri eiusdem reparatione pluriumindigent quoad tecta. cum igitur de fide etlegalitate iudicis Francisci de Grusa deMelfia plenarie confidentes, sibi...iniunga-mus, ut...at idem castrum se personaliterconferens..., architectis ad hoc ydoneis etfidegnis adhibitis, ...ea faciat reparari:vobis etc., quatinus...pecuniam necessa-riam pro reparatione predictorum tecto-rum...exhibere curetis...

II. Eodem ibidem. Iudicii Francisco deGruso de Melfia. Exponente nobis etc.usque in finem verbis competenter muta-tis.

1036. Andria, 9 Febbraio 1271Eodem ibidem (VIIII. Februarii An-

drie). Scriptum est iusticiario Basilicatesub pena 50 unc. aur., quod totam quanti-tatem pecunie, quam pro reparatione regiipalacii Lacupensilis iudici Francisco deMelfia per alias nostras litteras exhiberimandavimus, sine difficultate qualibetexhibere procures iuxta predictarum conti-nentiam litterarum. nos enim dampnum,quod ex defectu exhibitionis huiusmodicirca hoc regia curia sustinebit, tibi volu-mus imputari.

1037. Napoli, 16 Dicembre 1275Thomasio de Tancredo. Receptis...capi-

talis tuis...taliter respondemus:...[1] itemper aliud capitulum intimasti, quod admandatum nostrum...compleri fecistimurum palacii castri nostri Lacupensilisinceptum dudum ex parte cappelle ipsiuscastri necnon cohoperiri tectum eiusdem

palacii et alias domos dicti castri ac repara-ri in partibus ipsis fontem dictum deimperatore cum palmento tam de unc.aur. 40 assignatis propterea...perSymonem de Bonis provisorem castrorumnostrurum Aprucii quam de...pecuniasubtractorum, que erat per manus tuas,pro eo, quod pro omnibus expensis ope-rum ipsorum predicte 40 unc. sufficientesnon fuerant...: ad quod respondemus,quod si...expense extimacionem operisfideliter factam non excedunt, ...expen-sas...acceptari volumus...[2] continebantinsuper dicta capitula, quod olim adrequisicionem Guilielmi de Sectays iusti-ciarii Capitanate exhibuisti...Bisancio deTrano et Thomasio de Baro tunc prepositiset expensoribus operis fortellicie predicticastri Lucerie pro annona animalium car-rochiarum tunc deputatarum in ipso opereolim in anno II. ind. nueper elapse ordeisalmas 90...: cuius ordei exhibicio-nem...similiter acceptamus...Dat. ut supra[ibidem (Neapoli) XVI. novembris].

1038. Torre S. Erasmo, 12 marzo 1277Iusticiario Basilicate etc. Quia intellixi-

mus, quod tecta domorum castri nostriLacupensilis recohoperiri indigent, etbeneplaciti nostri est, quod aqua, que olimduci et derivari consuevit in pede eiusdemcastri, ibidem duci et derivari debeat, ut exderivacione huiusmodi in loco ipso solito,in quo coadunari consuevit, pro usuhospicii nostri et sollempni extimacioneper magistros et alios viros fidelis et ydo-neos expertos in talibus in testimoniopublico sciente et presente castellano eiu-sdem castri, pro quanta quantitate pecunietecta ipsa recohoperiri et aqua predicta adpredictum locum in pede videlicet ipsiuscastri duci et derivari poterunt, factisquede extimacione ipsa tribus scriptis publicisconsimilibus, continentibus formam pre-sentium, nomina et cognomina extimato-rum et quantitatem pecunie, pro qua tectaipsa recohoperiri poterunt, et quantitatemetiam pecunie, pro qua aqua ipsa ad pre-

— 255 —


dictum locum duci et derivari poterit;quorum uno tibi retentio alio eidemcastellano dimisso tertium magistri ratio-nalibus magne curie nostre sine mora tran-smittas, tecta ipsa in hiis, in quibus repara-ri indigent, presente et sciente castellanopredicto decenter et bene recohoperirifacias sine mora, nichilominus aquam pre-dictam, sicut extitit hactenus consuetum,per aqueductus, per quos derivabatur hac-tenus, duci et derivari facias usque adpedem dicti castri, ad locum videlicet, inquod coadunari consuevit, ut superius estexpressum, ut pro usu hospitii nostri etequitaturarum curie nostre ibi aqua suffi-ciens habeatur, de quacumque fiscali pecu-nia et in defectu alterius pecunie curie depecunia presentis generalis subventionis intua iurisdictione imposita, que est etc.;non obstante etc.; ita tamen, quod omnesexpense, que fient pro recohoperiendistectis predictis et derivanda et ducendaaqua ipsa ad locum predictum, fiant pre-sente et sciente castellano predicto etnichil inde conscientiam suam lateat, et deexpensis ipsis omnibus, sicut fient de diein diem, fiant duo quaterni consimiles,continentes quantitatem pecunie, quesoluta fuerit quibuscumque, nomina reci-pientium et pro quibus rebus et servitiis etdiem et locum solutionis particulariter etdistincte; unus videlicet per te vel statuen-dum loco tui, de quo tanquam de te ipsoconfidas, cum non sibi set tibi exinde ini-tamur, sigillandus sigillo dicti castellani etalius per eundem castellanum sigillandustuo, ut tue rationis tempore de utroquequaterno debita collatio fieri possit. nichi-lominus de omnibus, que pro predictissolveris, recipias ad tui cautelam ydoneasapodixas per te in tuo raciocinio produ-cendas; cautus existens, quod tam in exti-matione predicta quam in expensis, quefient pro predictis tectis recohoperiendis etducenda et derivanda aqua predicta,curiam nostram circumveniri vel decipi inaliquo non contingat. et si forte aonhabeantur tot conducti plumbei, per quosaqua ipsa duci valeat usque ad pedem

ipsius castri, ducatur et derivetur usque adlocum illum, ubi huiusmodi conductiplumbei deficiunt, et etiam inantea, quan-tumcumque plus, per planitiem usque adsummitatem ipsius castri, et ibi coadune-tur, ut ad opus hospitii nostri et equorumcurie nostre, ut dictum est, aqua sufficienshabeatur. Dat. apud turrim s. Herasmiprope Capuam die XII. marcii V. ind.

1039. Venosa, 17 Maggio 1277Eidem (iusticiario Basilicate). ...pre-

cipimus, quatinus statim..., facta...sol-lempni extimatione de hi is , que indomibus maresta l le equitaturarumnostrarum et i l lustris regine Sici l iecarissime consortis nostre siti apudLacumpensilem tam in muris et prese-piis quam in tecto necessaria reparatio-ne reparanda sunt, et pro quanta quan-t i tate pecunie reparar i poterunt etdomus ipse cohoperiri, opus huiusmodiconcedendum fore per te ad extaleumpro parte nostre curie facias subastari inMelfia, Venusio et aliis locis famosisvicinis et, si apparuerint aliqui, quidomus easdem necessaria reapratione etcohopertura ad extalem velint repararifacere et cohoperir i , . . .opus ipsumeis.. .concedas... ; et instes ac instarifacias apud predictos extallerios, quodopus ipsum decenter et bene infra ter-minum ad hoc prefigendum...fieri facia-ni et compleri... si vero non apparuerintaliqui, qui opus velint ipsum ad exta-leum fieri facere,...domus ipsas...repara-re et copriri facias sine mora, ita quodomnes expense...fliant presente et scien-te Stephano de Aurelianis vallecto mare-stalle nostre, quem ad hoc proptereadestinamus...et utrum opus ipsum adextaleum concedatur vel quod fiat per tevel statuendum loco tui cum expensiscurie nostre, super reparatione et coper-tura ipsarum domorum procedas et pro-cedi facias iuxta provisionem et designa-tionem dicti Stephani...Dat. VenusiiXVII. madii V. ind.

— 256 —


1040. Venosa, 27 Maggio 1277Eidem (iusticiario Basilicate) etc...preci-

pimus, quatinus statim..., facta prius dili-genti extimatione,... pro quanta quantitatepecunie fieri poterit furnus unus habilis adcoquendum panem pro ore nostro etdomus una habilis pro faciendo pane ipso,iuxta provisionem Petri et Colini de Furnopanecteriorum et familiarium nostrorumvel alterius ipsorum, quem ad te proptereadestinamus, ... domum ipsam cum furnoad extaleum, si fuerint aliqui, qui domumet fornum ipsos velint ad extaleum fierifacere pro illa quantitate pecunie, pro quaextimabuntur fieri posse, vel pro minori,uod solum in Melfia et in Venusio faciassubastare, quod si ad extaleum concedinon potuerit, cum expensis curie nostre dequacumque pecunia officii tui...extracastrum nostrum Lacuspensilis in loco,quem panecterii ipsi vel alter ipsorumaptum et ydoneum ad hoc providerint,construi fieri et compleri facias sine mora...Dat. Venusii XXVII. madii V ind.

1041. S. Gervasio, 28 Giugno 1277Eidem (iusticiario Basilicate) etc. Sciat

fidelitas tua, quod lator presentiun nun-cius tuus assignavit pro parte tua magistrisracionalibus etc. die Veneris XXV. presen-tis mensis iunii apud s. Gervasium scriptaduo publica, particulariter continentiaunum videlicet extimetionem factam admandatum nostrum de hiis, que in domi-bus marestalle equitaturarurn nostrarumet illustris regine Sicilie carissime consortisnostre sitis apud Lacumpensilem tam inmuris et presepiis quam in tecto neccessa-ria reparatione reparanda erant, et proquanta quantitate pecunie poterunt repa-rari et compleri, et subastationem ipsiusoperis ad extaleum concedendi factam ineadem terra Lacuspensilis te presente ibi-dem et presentibus etiam in extimationeipsa una tecum mag. Stephano deAurelianis ipsius marestalle nostre vallectoad hoc per nos ordinato et quibusdammagistris carpentariis et fabricatoribus

Melfie Venusii et Potentie ad terram ipsampropterea evocatis, ut extimationi predictepersonaliter interessant, ac etiam extima-cionem eiusdem operis factam in Potentiaper eudem mag. Stephanum, sicut ipsiusscripti series declarabat, que extimatiototius pecunie neccessarie pro expensisdicti operis est in summa secundum teno-rem dicti scripti particularibus expensisproinde neccessariis in unum collectis:unc. aur. 37 tar. 15 et gr. 10; alterum veroscriptum continens extimacionem factamde quantitate pecunie, pro qua fieri poteritfurnus unus habilis ad coquendum panempro ore nostro et domus una habilis profaciendo pane ipso iuxta provisionem Petriet Colini de Furno panetteriorum et fami-liarum nostrorum vel alterius ipsorum,quos ad te propterea misimus, ut in eademextimatione ipsi ambo vel alter eorum pre-secialiter interessent, in eadem terraLacupensilis per certos magistros murato-res et carpentarios predictarum terrarumexpertos in talibus ad terram ipsam prop-terea evocatos per iudicem Franciscum deVenusio commissarium tuum ad hoc sta-tutum iuxta provisionem et extimacionemdicti Colini de Furno, iudice commissariotuo propterea presente ibidem, que qui-dem extimacio predictarum domus etfurni ascendit ad summam unc. aur. 17,sicut in scriptio ipso particulariter contine-tur. assignavit etiam idem nuncius tuus lit-teras tuas continenets, quod, cum factispredictis extimacionibus nulli extalleriicomparuerint, qui vellent ad extaleumpredictas domos marestalle reparare inhiis, que reparatione neccessaria indige-bant, pro predictus unc. aur. 37 tar. 15 etgr. 10, nec predictam domum cum furnoad extaleum concedendam, tu, ne perfec-tio ipsorum operum in dapnum nostrecurie retardaretur, in reparandis domibuspredictis marestalle tam in muris et prese-piis quam in tecto cohopertura et superreparatione et cohopertura ipsarum domo-rum cum expensis curie nostre procedifacias iuxta provisionem et designacionemsupradicti Stephani de Aurelianis marestal-

— 257 —


le nostre vallecti propterea destinati, etpredictam domum et furnum, secundumquod predicta extimatio continet, extrapredictum castrum nostrum Lacuspensilisin loco, quem predictus Colinus ad hocprovidit ydoneurn, cum expensis curienostre faciendis de pecunia presentis gene-ralis subvenconis terris tue iurisdictionisimposite fieri iuxta tenorem mandatorumnostrorum tibi proinde directorum indefectu extalleriorum non conparentium,qui opus ipsum vellent facere ad extaleum,ut est dictum. de quorum scriptorum etlitterarum recepcione presentes tibi mitti-mus nostre maiestatis litteras responsales,... mandantes, quod, si predicta extimatiodiligenter fideliter et provide facta est, itaquod in ea quoquomodo curia nostra lesanon sit, nec apparuerunt, ut supra dictumest, extallerii aliqui volentes facere ad exta-leum opera supradicta, tu in defectu exta-leriorum ipsorum predicta omnia iuxtatenorem rnandatorum nostrorum tibiproinde directorum, fieri facias cumexpensis curie nostre iustis moderatisnecessariis et utilibus in ipsis operibusfaciendis de predicta pecunia vel alia quali-bet, que undecumque est et erit per manustuas, diligenter fideliter et sollicite, ut inhiis curiam nostram sub aliquo involucrofraudari vel decipi non contingat, cum tibiexinde totaliter incumbamus; propterquod sic caveas et attendas, quod predictaextimatio diligenter et fideliter facta sit, etexpense predicte sic fideliter et diligenterfiant, ut in nullo curia nostra super hiisfraudari et circumveniri possit et nulla tibiredargutionis vel negligencie aut circum-ventionis nota exinde possit impingi. Dat.apud s. Gervasium XXVIII. iunii V ind.

1042. Melfi, 26 Settembre 1278Eidem (iusticiario Basilicate). Cum in

massaria nostra Caride existente propeLacupensilem preter furnum, qui est in ea,furnum alium de novo provideamusfaciendum, ut, nobis apud Lacupensilemfeliciter existentibus, panis in eo ad opus

nostri hospicii dequoquatur, ...precimus,quatinus...furnum unum in domibusipsius massarie fieri facias in ea altitudinemagnitudine et capacitate, quod per fur-num ipsum die quolibet dequoqui possintinter duas vices in pane facto frumentisalme 6, videlicet qualibet vice salme 3...etsi furnus ipse in domibus ipsius massariefieri non potest, fieri facias...ibidem ali-quam domum competentem, in quo fur-nus predictus comode fieri posset. Dat.Melfie XXVI. septembris.

1043. Torre S. Erasmo, 19 aprile 1279Eidem iusticiario (Basilicate) etc. Quia

intelleximus nuper, quod domus palaciinostri Lacuspensulis indigent reparari, etbeneplaciti nostri est, quod reparacionenecessaria reparentur instanter, ...preci-mus, quatinus statim...ad palacium ipsumte conferas et domos ipsius te conferas etdomos ipsius in hiis, in quibus indigent,bene et decenter reparari et aqueductusetiam, per quos aqua derivatur ad fontemexistentem penes ipsum palacium, parariet aptari de lapidibus vivis incisis, itaquod destrui vel devastari non possint,facias sine mora...super cuius negociiexpedicione celeri et instanti eam diligen-ciam adhibeas et adhiberi facias et statuas,quod predicte domus reparate, aqueduc-tus parati et aptati sint bene et studiose adtardius per totum mensem madii proximovenientem, ita quod in adventu nostroilluc, qui erit in proximo duce Deo, hecomnia inveniamus parata aptata et repara-ta decenter et in domibus ipsis possimuscomode et habiliter hospitari tuque indenostre celsitudini comendandus occurras.molendinum etiam et furnum, que ibi-dem dudum per te fieri iussimus, si non-dum facta et completa sunt, quod bonomodo non credimus, fieri et complerifacias celetiter et instanter de pecuniasupradicta iuxta nostrarum continenciamlittilitterarum tibi exinde directarum, itaquod in predicto termino infallibiliter sintcompleta; cautus existens, quod predicta

— 258 —


extimacio legalis sit et fidelis, quia, si lega-lis non fuerit, eam non acceptabimus ettotum id, in quo ipsa (sic.) puram etmeram veritatem excesserit, de tuo et illo-rum proprio, qui ipsam fecerint, exigifaciemus iuxta statutum in hiis percuriam nostram factum. Dat. apud turrims. Herasmi XVIIII. aprelis.

1044. Napoli, 30 aprile 1279Eidem (iusticiario Basilicate). Benigne

recepimus litteras tuas... et..., quia signifi-casti per eas, quod inter alia, que contine-bantur in quodam mandato nostro tibidirecto de reparandis domibus palaciinostri Lacuspensilis, mandabatur tibi, utmolendinum et furnum, que ibidem per tefieri iniunximus, si nondum facta fuissentet completa, fieri et compleri facias celeli-ter et instanter..., ita quod in certo termi-no... infallibiliter essent completa, et tu,asserens recepisse per nostras litteras inmandatis de faciendo fieri uno furno tan-tum in massaria Carite et non de faciendoseu construendo al quo molendino, peti-sti, rescribi tibi per nos, utrum ad alicuiusmolendinorum reparationem, que inLacupensili et pertinentiis eius sunt,utrum ad constructionem alicuius molen-dini de novo faciendi procederes: tibiduximus taliter respondendum, quod pla-cet nobis et volumus, quod, si in molendi-nis, que sunt in Lacupensili et pertinenciiseius, machinari poterant die quolibet fru-menti salme 6 et aliqua reparacione indi-gent, ipsa incontinenti... facias...reparari;si vero ... non sufficerent ad molendumpredictam quantitatem 6 salmarum fru-menti, fieri facias de novo... in predictamasarria Carite unum vel duo molendi-na..., ita quod... predicte salme frumenti 6possint... machinari;... taliter super con-structione furni et reparandis molendiniset de novo faciendis...procedas, quod inadventu nostro, qui erit in proximo..., ipsainveniamus reparata et totaliter percom-pleta. Dat. Neapoli die ultimo aprelis etc.

1045. Bevedere, 13 maggio 1279Eidem (Fulconi de Roccafolia iusticia-

rio Terre Bari) etc. Sciat fidelitas tua,quod nuncius tuus lator presencium assi-gnavit excellencie nostre pro parte tua dieVII. presentis mensis rnadii huius VII.ind. aput turrim s. Herasmi propeCapuam quaternum sub sigillo tuo per-missum continentem extimacionem repa-racionis domorum palacii nostriLacuspensilis necnon et reparacionemaqueductuum, per quos aqua derivatur adfontem existentem secus palacium ipsum,faciendam de lapidibus vivis incisis fac-tam per te, ut scripsisti, ad mandatumnostrum proinde tibi missum: super quotibi taliter respondemus, quod domosipsas omnibus et singulis, in quibus nec-cessario et utiliter indigent, instanterfacias reparari cum iustis neccessariis etmoderatis expensis faciendis de quacum-que pecunia curie nostre et in ipsiusdefectu de pecunia presentis generalissubvencionis iurisdictioni tue imposite,que est vel erit per manus tuas, iuxtatenorem mandati nostri proinde tibimissi, ut possimus in eis, cum ad pala-cium ipsum feliciter Deo duce venimus,habilitet hospitari. ipsum vero aqueduc-tum non de lapidibus vivis incisis seufabricis murorum, pro eo quod omnesexpense in hiis faciende ad superfluamquantitatem iuxta estimacionem repara-cionis ipsius per te missam ascendunt,reparari volumus et aptari, set aqueduc-tum ipsum expurgari et mundari faciassablone et aliis immundiciis et sordibusin eo existentibus, ut aqua libere ad fon-tem ipsam decurrat, prout melius et cummonoribus expensis id fieri poterit, ut inhoc expensis ipsis superfluis non grave-mur. Dat. aput Bellumvidere die XIII.madii.

1046. Melfi, 10 luglio 1279Iusticiario Basilicate. Quia intellexi-

mus, quod domus rnarestalle nostre et

— 259 —


marestalle regine...in Lacupensili indigentreparari,...precimus, quatinus...domosipsas...facias...reparari, ita quod in adven-tu nostro illuc, qui erit in brevi..., illasinveniamus totaliter reparatas... et si ali-qua lignamina vel alia de domibus ipsisextracta fuerint, de quibus diligenterinquiras, et omnia, perquoscumque deti-neantur, nisi forte in aliis fuerint operi-bus nostris immissa, ad domos ipsasreportari facias et in eis converti, sicutfuerit oportunum. Dat. Melfie die X.iulii.

1047. Lagopesole, 24 agosto 1279Eidem iusticiario (Basilicate)...manda-

mus, quatinus vegetes omnes curienostre, que sunt in castro nostroLacuspenilis reparacioneindigentes...facias...reparari...Dat. aputLacumpensilem die XXIIII. augusti.

MELFI

1049. S. Lorenzo in Carminiano, 4 marzo1269.

Iusticiario Basilicate...mandamus, qua-tinus Iohanni de Tullo carpenterio nostroquantitatem pecunie oportunam proopere, quod in castro nostro Melfie adpresens per eum fieri mandamus, ...exhi-beas... Dat. in domibus pantani iuxtaFogiam III. marci XII. ind.

1050. Foggia, 17 marzo 1269.Eidem iusticiario (Basilicate). Scrip-

simus tibi nuper, ut mag. Iohanni car-penterio...pecuniam necessariam proopere castri Melfie exhiberes; set, sicutmirantes accepimus, tu non nisi 10. unc.ei exhibere curasti. quare...mandamus,quatinus...alias 30 unc. aur. eidem magi-stro...studeas exhibere... Dat. Fogie XVII.marcii XII. ind.

1051. Lucera, 29 aprile 1269.Eidem iusticiario (Basilicate). Volu-

mus..., quatinus...ad requisicionem mag.Iohannis carpenterii nostri 20 unc.aur...pro perficiendis domibus castri nostriMelfie...exhibere procures...Dat. in osidio-ne Lucerie XXVIIII. aprilis XII. ind.

1052. Melfi, 29 settembre 1269Iusticiariis Capitanate et Basilicate.

Cum velimus nostrum castrum Melfie.quod in multis reparatione indigent, repa-rari, fidelitati vestre etc., quatinus quilibetvestrum eligat duas personas de iurisdic-tione vestra ydoneas et fideles ac duos ma-gistros peritos in talibus, qos ad castrumipsum mittatis extimaturos fideliter et dili-genter, pro quanto valeat reparari. et habi-ta extimatione ipsorum illam quantitatempecunie, que secundum extimationemhuiusmodi ad reparationem dicti castrisufficiat, faciatis per homines iurisdictio-num vestrarum, qui hec consueverunt ettenentur facere, exhiberi et persolvi predic-tis personis et magistris per vos electis, quide consilio castellani predicti huiusmodireparationi intendant et prosequanturopus, quousque fuerit consummantum.Dat. Melfie XXVIIII. septembris XIII.ind.

1053. Melfi, 13 settembre 1271Iusticiario Basilicate. Quia intellexit

excellencia nostra, quod castrum nostrumMelfie… nomina vero terrarum, que adreparacionem dicti castri tenentur, sunthec: videlicet Melfia, Monticulum, casales. Andree et Venusium. Dat. Melfie XIII.septembris XV ind.

1054. Trani, 14 aprile 1272Iudici Francisco de Melfia preposito

super reparatione castri Melfie. Pro partehominum Rapolle...fuit nobis conqueren-do monstratum, quod, cum ipsi nonteneantur ad reparationem castri Melfie,

— 260 —


tu... ad reparationem eandem... compelliseosdem... cumque visis quaternis curie permagistros rationales magne regie curie noninveniatur, quod homines... Rapolle adreparationem castri predicti in aliquoteneantur, set ad reparationem domorumcurie in Cisterna, devotioni tue... manda-mus, quatinus predictos homines Rapolleoccasione reparationis castri Melfie aliqua-tenus non compellas... Dat. Trani XIIII.aprilis XV. ind.

1057. Lagopesole, 18 luglio 1277Eidem (iusticiario Basilicate): In forma

de reparacione castrorum. Nomina...:Melfia, Monticulum, casale s. Andree etVenusium. Dat. apud Lacumpensilem dieXVIII. iulii.

1058. Lagopesole, 4 agosto 1277Eidem iusticiario (Basilicate) etc. Placet

excellencie nostre, ut super extimacionereparacionis castri Melfie per te una cumprovisore castrorum Apulie et mag.Iohanne de Tullio magistro carpenterio acaliis personis iuxta tenorem aliarumnostrarum litterarum tibi propterea direc-tatum fideliter facienda mag. Petrus deAngicurt loco predicti mag. Iohannis deTullo, qui extimacioni huiusmodi qua-dam, ut dicitur, infirmate gravatus interes-se non potest, una tecum et aliis personisin eodem priori mandato nostro contentisintersit. quapropter... mandamus, quati-nus ad faciendam fieri extimacionem pre-dictam predicto mag. Petro de Angicurtevocato in loco supradicti mag. Iohannisadmisso iuxta predictarum priorumnostrarum continenciam litterarum effica-cer fideliter et diligenter intendas. Dat.apud Lacumpenulem IIII. augusti V. ind.

1059. Troia, 3 novembre 1277I. Eidem (iusticiario Basilicate) etc.

Quia iudex Franciscus de Melfia fidelisnoster convenit cum curia nostra fieri et

compleri facere ad extaleum in castronostro Melfie palacium, quod, ac turres etmuros, quas et quos in eodem castro fieride novo providimus, secundum ordinatio-nem nostrarum, et secundum quod mag.Raccardus de Fogia, quem loco prothoma-gistri in eodem opere volumus continueinteresse, qui super hoc est voluntatisnostre per nostram excellentiam informa-tus, duxerit providendum, ad certamracionem et formam inter eum et curiamnostram conventam et habitam, et proopere ipso magistri scappatores muratoresmanipuli et somerii cum ductoribuseorum pro ducendis lapidibus calce arenaaqua et aliis neccessariis pro eodem operenecessarii reputentur... precipimus, quati-nus eidem iudici Francisco de terris iuri-sdictionis tue scappatores lapidum 8,magistros muratores 30, ac manipulos innumero, quem idem mag. Riccardus pro-viderit, sub mercede, quam alii magistriscappatores muratores ac manipuli innostris operibus laborantes recipiunt,quam idern iudex Franciscus eis solverit,sine defectu quolibet largiaris; ex hibituruseidem tam de Melfia quam de terris vici-nioribus secundum qualitatem locorumipsorum somerios 50 cum bandis funibuset hominibus neccessariis ad ducendumeosdem pro deferendis lapidibus calcearena aqua et aliis pro eodem opere opor-tunis sub loerio competenti, solvendo illis,qui erunt de terris vicinis Melfie, et illis deMelfia ad rationem de gr. aur. 10... intersomerium et ductorem ipsius per diem,solvendis eis per iudicem Franciscum pre-dictum. Dat. Troye die III. novembris.

II. Eidem (iusticiario Aprucii)...precipi-mus, quatinus statim... magistros scappa-tores 4 de terris iurisdictionis tue ad iudi-cem Franciscum de Melfia... pro scappan-dis lapidibus pro operibus, que in castronostro Melfie de novo fieri providimus, adpredictam terram Melfie... studeas destina-re. ipse enim iudex Franciscus solvet eismercedem competentem, quousque in ser-vicio ipso erunt. Dat. Troye die III.novembris VI. ind.

— 261 —


1061. Torre S. Erasmo, 24 febbraio 1278I. Eidem (iusticiario Principatus). ...

precipimus, quatinus... precipias ex partenostra Leoni Acconcaioco de Ravello...,ut... mittat ad castrum nostrum Melfietrabes et alia lignamina pro opere, quod denovo fit de mandato nostro in eodemcastro, illius longitudinis amplitudinisgrossitudinis et mensure, quibus lignami-na ipsa esse providit mag. Iohannes deTullio ingenierius... et quia volumus eiprefigere terminum peremptorium, infraquem lignamina ipsa assignet in castroipso Melfie, volumus, ut mandes ei..., utlignamina ipsa usqne per totum mensemmarcii... faciat deportari, assignanda iudiciFrancisco de Melfie extallerio et mag.Riccardo de Fogia preposito operis dicticastri, ponenda et construenda in dictopalacio iuxta provisionem et designatio-nem mag. Iohannis de Tullo predicti. Dat.apud turrim s. Herasmi prope Capuamdie XXIIII. februarii VI. ind.

II. Mag. Iohanni de Tullo ingeneriofamiliari et fideli suo. (...). Dat. apud tur-rim s. Herasmi XXIIII. februarii VI. ind.

1063.Torre S. Erasmo, 26 febbraio 1278Leoni Acconcaioco. (cfr. n. 1061, I).

Dat. ut supra (apud turrim s. HerasmiXXVI. februari).

1064. Torre S. Erasmo, 26 febbraio 1278Iudici Francisco de Melfia extallerio

operis, quod fit de novo in castro Melfieetc. Volentes, quod fabrice murorum, quefiunt per te in opere castri Melfie, quod fitde novo de mandato nostro, bone sint etfortes et in eis nullus defectus existas,...precimus, quatinus in fabricis ipsismurorum tertiam partem calcis non extin-te et duas partes arene poni facias, cum, siponerentum tertia pars calcis extinte etdue partes arene, sicut ponebantur hacte-nus, muri ipsi non fortes et boni, immominus boni et debiles viderentur. et fene-stras, que fient in palacio, fieri facias de

opere plano cum columpnellis... precipi-mus, ut cuiliibet magistrorum muratorumseu scappatorum gr. aur. 5, cuilibet mani-pulo gr. aur. 6, et pro quolibet someriocum ductore ipsius gr. aur. 10 per diem...pro tempore, quo in servicio ipsius castrifuerint, scientibus videntibus et presenti-bus castellano eiusdem castri et mag.Riccardo de Fogia prothomagistro ipsiusoperis, pro mercede eorum sine defectu etdifficultate qualibet debeas exhibere. Dat.ibidem (apud turrim s. Herasmi propeCapuam) ut supra (XXVI. februarii).

1065. Torre S. Erasmo, 27 febbraio 1278I. Eidem (iusticiario Basilicate) etc.

Mandavimus olim tibi, quod iudiciFrancisco de Melfia extallerio operis pala-cii et turrium, quod et quas de novo incastro nostro Melfi fieri mandavimus,magistros scappatores 8 muratores 30 etmanipulos in numero, quem mag.Riccardus de Fogia prothomagister eiu-sdem operis providerit, ac somerios 50cum ductoribus eorum de terris iurisdic-tionis tue sub mercede solvenda eis pereundem iudicem Franciscum sine defectuquolibet exhiberes. verum quia eodemiudice Francisco referente intelleximus,quod huiusmodi magistros manipulos, etsomerios cum eorum ductoribus usque adpredictum numerum habere non potutit,propter quod in opere efficaciter non pro-ceditur iuxta nostre beneplacitum volunta-tis, mirantes inde non modicum,...precipi-mus, quatinus magistros manipulus etsomerio ipsos cum ductoribus eorum,sicut superius dictum est, de terris iuri-sdictionis tue iuxta prioris mandati nostritenorem sine difficultate qualibet eidemextallerio debeas exhibere; quibus omnibusde mercede eorum pro tempore, quo inservicio ipso fuerint, per eundem iudicemFranciscum, ad racionem videlicet de gr.15 pro quolibet magistro muratore seuscappatore et gr. 6 pro quolibet manipuloet de gr. 10 pro quolibet somerio cumductore suo per diem..., presentibus in

— 262 —


solucione ipsorum castellano castri nostriMelfie et mag. Riccardo predicto, quodinde fraudari non possint, mandamus etvolumus integre satisfieri. Dat. apud tur-rim s. Herasmi prope Capuam die XXVII.februarii.

II. Bernardo de Lucinago militi castel-lano castri Melfie et mag. Riccardo deFogia prothomagistro operis,quod de novofit in eodem castro. (...) Dat. apud turrims. Herasmi prope Capuam XXVII februa-rii.

1066. Torre S. Erasmo, 27 febbraio 1278Eidem (iusticiario Capitinate). Cum

mag. Riccardum de Fogia prothomagi-strum operis, quod de novo in castronostro Melfie... (fit), ... duxerimus sta-tuendum, ... mandamus, quatinus eun-dem mag. Riccardum, donec in servicioipso... fuerit, inmunem a generalibus sub-ventionibus et exactionibus aliis in Fogiaserves... Dat. apud turrim s. Herasmiprope Capuam die XXVII, februarii VI.ind.

1067. Torre S. Erasmo, 1 marzo 1278Poncio de Blancoforte militi iusticiario

Basilicate etc. Quia exposuit nobis iudexFranciscus de Melfia extallerius operismurorum palacii turrium et cortine, quodfit de novo de mandato nostro Melfie...,quod unc. aur. 80, quas sibi pro opere ipsoper Guilielmum de Setais olim iusticia-rium Capitinate... fecimus exhiberi, ineodem opere sunt expense, et supplicavit,quod pro expensis eiusdem operis, ut ineodem opere continue et efficaciter proce-datur, mandaremus sibi pecuniam exhibe-ri, nolentes, quod occasione pecunie inopere ipso aliquis deffectus existat: ...man-damus, quatinus eidem iudici Franciscopecuniam neccessariam pro expensis ipsiusoperis de quacunque fiscali pecunia, queest vel erit per manus tuas, et in deffectualterius peccunie curie de peccunia presen-tis generalis subventionis in tua iurisdicio-

ne imposita in tanta videlicet quantitatesimul, de quanta tibi vice qualibet suffi-cientes et idoneos fideiussores dare poterit,quod peccuniam ipsam totam, quam rece-perit, integre in opere ipso convertat etnichil inde sibi retineat nec pro propriisnegociis suis expendat, computandam sibiin summa peccunie, que eidem pro extal-leo ipso debebitur secundum convencio-nes et pacta de extaleo ipso inter curiamnostram et eum habita, debeas exhibere;recepturus de hiis, que dederis, idoneamapodixam; facto nichilominus de fideius-sione huiusmodi, quam ab eo predictomodo vice qualibet receperis, scriptopublico continente formam presentium,nomina et cognomina fideiussorum, quosab eo receperis, quantitatem peccunie,quam eidem dederis, ac tenorem et for-mam fideiussionis ipsius per te in tuoraciocinio producendo. ipse enim debethabere pro qualibet canna murorum, quosfieri et compleri fecerit, altitudinis et lon-giiudinis tar. aur 28, propter quod diligen-ter consideres, quod summa peccunie,quam sibi dederis, computatis predictisunc. aur. 80, quas recepit a predictoGuilielmo de Setais, non excedat quantita-tem peccunie contingentem eum promuris omnibs, quos in opere ipso fierifecerit ad predictam racionem de tar. aur.28 pro qualibet canna murorum ipsorumin longitudine et altitudine, ut superiusdictum est. Dat. apud turrim s. Herasmiprope Capuam anno Domini 1278, die I.marcii VI. ind.

1068. Torre S. Erasmo, 1 marzo 1278Eidem (iusticiario Basilicate) ... Cum

mag. Riccardum de Fogia prothomagi-strum operis, quod de novo fit in castroMelfie de mandato nostro, ab illo videlicettempore, quo cepit in eodem opere labora-ri. usque ad nostrum beneplacitum celsi-tudo nostra statuerit,... mandamus, quati-nus eidem magistro expepensas ipsas sibiper curiam nostram statutas, ad racionemvidelicet de tar. aur. 1... per diem, pro die-

— 263 —


bus, quibus constiterit tibi eum in predictoopere hactenus eteciam decetero extitisse,sine defectu quolibet debeas exibere. volu-mus insuper et tibi precipimus, quod prodiebus laboratoriis tam preteriti temporisquam futuri, quibus in predicto opere hac-tenus potuit et decetero potuerit laborari etob defectum iudicis Francisci de Melfiaextallerii eiusdem operis hactenus labora-tum non extitit et decetero non laboratur,eidem mag. Riccardo expensas ad racio-nern predictam per eumdem iudicemFranciscum de suo proprio facias exiberi,ipsum ad hoc cohercione qua expedit com-pulsurus, ut eumdem mag. Riccardum obdefectum et negligentiam dicti iudicisFrancisci pro huiusmodi diebus laborato-riis, quibus in predicto opore laboratumnon fuit nec fuerit, non contingat expensispropriis laborare. predictas vero expensasexibendas sibi per te pro parte curie nostremodo predicto de pecunia residuorum tibiad recolligendum commissorum et de qua-cumque alia fiscali pecunia, que est etc.,preter quam de pecunia presentis generalissubvencionis tue iurisdicioni imposite teeidem volumus exibere et exinde ad tuicautelam recipere apodixam. Dat. ut supra(apud turrim s. Herasmi prope Capuam I.marcii VI. ind.).

1070. Torre S. Erasmo, 10 marzo 1278Eidem (iusticiario Basilicate). Cum in

opere carpentarie seu lignaminum, quodlit de mandato nostro in castro Melfie etcastro Bari, iuxta provisionem et ordina-cionem mag. Riccardi de Barbaria procedivelimus, ...mandamus, quatinus superexpensis faciendis in eodem opere carpen-terie in castro Melfie aliquem virum suffi-cientem ydoneum et fidelem... debeasordinare, cui pro expensis eiusdem operis,...oportunam et neccessariam tantumpecuniam debeas exhibere... et quia nolu-mus in eodem opere carpenterie, quod fitin dicto castro Melfie, aliquem interveniredefectum, ...mandamus, ut magistros 6carpenterios, qui in eodem opere...

debeant laborare, quibus expensas adrationem de gr, aur. 15 per diem..., nec-non et predicto mag. Riccardo expensassibi per curiam nostram statutas, ad ratio-nem videlicet de tar. 1... per diem, pro illotempore, quo in eundo morando etredeundo pro predictis operibus moramtrahet, certificatus per litteras iusticiariiTerre Bari de tempore, quo dietus mag.Riccardus in opere carpenterie, quod fit incastro Bari, morabitur, per predictumordinatum tuum... facias exhiberi... Dat.ibidem (apud turrim s. Herasmi) X. marciiVI. ind.

1072. (...) 15 marzo 1278Magnificis viris magistris racionalibus

magne regie curie etc. Herbertus deAureliano miles regius iusticiarius Prin-cipatus et Terre Beneventane etc. A maie-state regia sacras recepi litteras in hacforma (...) quod mandatum cupiens cumdebita devotione complere, die XV. mensismartii presentis ind. iniungi feci ex parteregia predicto Leoni Acconcaioco..., ut,incontinenti mittat ad predictum castrumregium Melfie trabes et alia lignaminaoportuna, supplicans, ut de receptionepublicum ad mei cautelam dignetur domi-natio vestra fieri et remitti michi litterasresponsales.

1073. Torre S. Erasmo, 6 aprile 1278Eidem iusticiario (Principatus), Noverit

fidelitas vestra, quod lator presenciumnuncius tuus assignavit magistris racionali-bus... litteras tuas continentie ifrascripte...de quarum litterarum assignatione etsignificato per eas predictis magistris racio-nalibus presentes tibi maiestatis nostreremittuntur littere responsales. Dat. apudturrim die VI. aprilis.

1078. Torre S. Erasmo, 8 aprile 1278I. Mag. Riccardo de Fogia etc. Quia

loco tui, qui eras prothomagister in opere

— 264 —


castri Melfie, pro eo, quod opus taluti fos-sati fortellicie castri nostri Lucerie nuperad extalium e nostra curia recepisti, mag.Bancolinum de Elegio... in predicto operecastri Melfie usque ad nostrum beneplaci-tum duximus deputandum, dato ei pernostras litteras in mandatis, ut una cumiudice Francisco de Melfia extallerio ipsiusoperis in opere ipso tam in faciendis turri-bus muris salis fenestris privatis ciminedisquam aliis neccessariis in dicto castro pro-cedat et procedi faciat iuxta provisionemet designationem tuam et mag. Petri deAngicurt,... precipimus, quatinus statim...tam tu quam predictus mag. Petrus eun-dem Bancolinum de predictis omnibus etaliis ad opus dicti castri Melfie spectanti-bus ad plenum instruere et informarecuretis et incontinenti, ut secundum infor-mationem vestram per eum in eodemopere procedatur, occasione tarde informa-tionis vestre opus ipsum nullum defectumrecipiat nec in aliquo retardetur. et factainformatione huiusmodi, tr ad predictumopus predicti: taluti sine mora qualibetreveartis. et ut idem mag. Bancolinus pos-sit per te et predictum mag. Petrum adoculum de predictis omnibus informari,volumus, quod tu et predictus mag. Petruspersonaliter accedatis ad predictumcastrum Melfie et provideatis et designetis,qualiter in singulis operibus ipsius castrifuerit procedendum. et tu cum eodemmag. Petro significetis nobis incontinenti,ad quid et quantum in opere ipsius castriusque modo processum est, et qualiter adpresens proceditur in eodem secundumdesignationem et ordinationem nostram.Dat. apud turrim VIII. aprilis.

II. Magistro Bançolino de Legio etc....mandamus, quatinus statim... ad predic-tum castrum Melfie te personaliter confe-ras et cum iudiceFrancisco de Melfia extal-lerio ipsius operis in opere ipsius castriprocedas et procedi facias tam in faciendisturribus muris salis fenestris privatis cimi-nedis quam aliis neccessariis in dictocastro secundum provisionem et designa-tionem mag. Petri de Angicurt et predicti

mag. Riccardi de Fogia, qui sunt exinde deopere ipso per nostram excellenciam infor-mati, (...) scribimus enim iusticiarioBasilicate, ut pro tempore, quo in dictoopere castri Melfie fueris, tibi expensas adracionem de tar. aur. 1 per diem debeatexhibere. Dat. apud turrim VIII. aprilis.

1075. Torre S. Erasmo, 9 aprile 1278I. Mag. Petro de Angicuria etc. preci-

mus, quatinus... tam tu quam predictusmag. Riccardus apud Melfiam personaliteraccedatis et eundem mag. Bancolinum depredictis omnibus et aliis opus dicti castriMelfie spectantibus ad plenum informetiset instruatis ad oculum, ita quod omniasint sibi clara et lucida. et ipso de predictisomnibus sic plenarie informato, conferaste ad predictum castrum Lucerie ad viden-durn opus taluti, quod fit ibi de celsitudi-nis nostre mandato, et videas, si talutumipsum bene laboratur et fit secundummandatum et ordinationem nostram, etdiscurras per alia opera, que fiunt in parti-bus Apulie de mandato nostro, sicut tibiper alias nostras litteras est commissum. etsignifices sepe sepius celsitudini nostre,qualiter proceditur in operibus supradictis.Dat. apud turrim IX. aprilis.

II. Iudici Francisco de Melfia extalleriooperis castri Melfie fideli etc. Quia... ineodem opere castri Melfie mag. Ban-zolinum, qui olim fuit in opere Bello-videre, usque ad nostrum beneplacitumduximus deputandum, ...mandamus, qua-tinus una cum eodem mag. Bançolino inopere ipsius castri Melfie procedatis etprocedi etiam faciatis iuxta provisionem etdesignationem Petri de Angicurt et predic-ti mag. Riccardi de Fogia..., super quoquidem opere ipsius castri Melfie studioseet bene ac celeriter faciendo et complendouna cum eodem mag. Banzolino sic stu-diosi et solliciti existatis, quod proindepossitis in conspectu nostro probabilitercommendari. et omnia facias cum todemmag. Banzolino et noticia et presentiaipsius, sicut facere debeas cum mag.

— 265 —


Riccardo predicto. Dat. apud turrim dieIX. aprilis.

1076. Torre S. Erasmo, 27 aprile 1278Secreto Apulie etc. Iudex Franciscus de

Melfia... extallerius operis, quod fit denovo in castro Melfie, nostro culminisupplicavit, ut ferrum necessarium profaciendis virgis apponendis in fenestrispalacii nostri, quod fit in Melfia, exhiberisibi per nostras litteras mandaremus:quare... maudamus, quatinus iuxta provi-sionem et ordinacionem mag. Petri deAndecurch, qui providere debet de quan-titate ferri necessaria pro faciendis virgispredictis in palacio supradicto, postquamper eundem mag. Petrum fueris informa-tus de quantitate ferri necessaria proopere supradicto, tu ad requisicionempredicti iudicis Francisci de Melfia sibi velnuncio suo pro eo quantitatem ipsiusferri exhibeas vel facias exhiberi de ferrocurie nostre, si quod est per manus tuas,et in defectu de ferro empticio, quod perte emi volumus de pecunia secretie predc-te; recepturus de hiis, que dederis vel darifeceris, ad tui cautelam ydoneam apo-dixam. et si forte predictus mag. Petrusaliquam tarditatem commiserit ad infor-mandum et certificandum te de necessa-ria quantitate ferri predicti, ut opusipsum celeriter compleatur, presenciumautoritate requiras eundem, ut quantita-tem ferri neccessariam pro ipsis virgis infenestris ipsius palacii faciendis tibi noti-ficet et declaret; et ferrum ipsurn eidemiudidici Francisco iuxta declaracionm etinformacionem eiusdem mag. Petri assi-gnes vel facias assignari iudici Franciscopredicto vel suo nuncio pro eodem. Dat.aput turrim s. Herasmi propre Capuammense aprelis, XXII. eiusdem, VI. ind.

1077. Torre S. Erasmo, 27 aprile 1278Eidem (iusticiario Aprucii). Quia

iudex Franciscus de Melfia... extalleriusoperis, quod fit de novo in castro Melfie,

...nostro culmini declaravit, quod tu,cui... fuit iniunctum de mittendis scappa-toribus sufficientibus ad castrum Melfiead scindendum lapides oportunos proopere dicti castri..., nondum scappatoreseosdem ad eum apud Melfiam mittereprocurasti et propter scappatorum ipso-rum inopiam opus ipsum differtur etpenitus retardatur: ...iterato mandamus...,quatinus scappatores predictos...mitterestudeas... Dat. apud turrim die XXII.aprilis.

1078. Torre S. Erasmo, 22 aprile 1278Eidem (iusticiario Basilicate). Iudex

Franciscus de Melfia...nostro culminisupplicavit, ut tibi...mandaremus, utquantitatem manipulorum, sumeriorumet magistrorum, quam sibi pro operepalacii turrium et cortine predicti castriMelfie...tribuisti, non deberes in aliquomolestare..., trahendo eos ad alia que-cumque servicia, set. . . iniungereseisdem..., ut in predictis operibus debeantcontinue... laborare. quare... mandamus,quatinus omnes magistros et manipuloset totam etiam quantitatem somerio-rum...ad alia.. . servicia trahere nondebeas... exhibeas etiam predicto iudiciFrancisco ad requisitionem ipsius auxi-lium consilium et favorem, ut in eodemopere continue procedatur. Dat. apudturrim die XXII. aprilis.

1079. Torre S. Erasmo, 24 aprile 1278Eidem (iusticiario Terre Bari)...precipi-

mus, quatinus . . . precipias.. . iudiciBisancio de Vigiliis magistro salis inApulia.. . , ut.. . , emat.. . et mittat adcastrum nostrum Melfie trabes et alialignamina oportuna pro opere, quod denovo fit de mandato nostro in eodemcastro, illius longitudinis amplitudinisgrossitudinis et mensure, quibus lignami-na ipsa esse providerit mag. Iohannes deTullo ingenierius (...) Dat. apud turrimdie XXIIII. aprilis.

— 266 —


1081. Torre S. Erasmo, 25 aprile 1278Iudici Francisco da Malfia extallerio

operis, quod fit de novo in castro Melfieetc. Quia litteras tuas et capitula culmininostro missa humiliter supplicasti, ut pernostras litteras mandaremus, ferrum tibipro faciendis virgis apponendis in fenestrispalacii nostri, quod fit in Melfia, exhiberi:ecce quod per litteras nostras iniungimussecreto Apulie..., ut iuxta provisionem etordinacionem mag. Petri de Angicurte etad requisicionem tuam ferrum tibi velnuncio tuo necessarium ad hoc exhibeatvel faciat exhiberi. tu igitur presenciumauctoritate requiras predictum mag.Petrum, ut provideat et ordinet de quanti-tate ferri necessaria pro faciendis virgispredictis et de crossitudine et longitudineearundem et te super hoc instruat et infor-met. et deinde idem mag. Petrus significeteidem secreto quantitatem necessariam adhoc, ut inem secretus instructus per eun-dem mag. Petrum de quantitate necessariaferri predicti ad requisicionem tuam fer-rum predictum exhibeat vel faciat exhibe-re. cuius ferri quantitatem iuxta provisio-nem et ordinacionem predicti mag. Petri,quam habueris ab eodem, requiras instan-ter a secreto predicto, ut ferrum ipsum tibivel nuncio tuo assignet. et postquam fer-rum ipsum habueris, facias exinde fieri vir-gas predictas et de illa crossitudine et lon-gitudine, sicut te predictus mag. Petrus deAngicurte informabit. super alio capitulo,quo similiter supplicasti, ut de aliquo pro-tomagistro moraturo tecum in operenostro tui extallii dignaretur nostra sereni-tas providere, ne propter indigenciamprothomagistri aliquis in eodem opereposset intervenire defectus: scire te volu-mus, quod iam mag. Balzolinum ultra-montanum prothomagistrum ad te aputMelfiam recolimus destinasse. quemBalzolinum mandavimus informari deeodem opere Melfie per mag. Riccardumde Fogia. et deinde procedet et procederedebebit iuxta informacionem et otdinacio-nem predicti mag. Riccardi et sicut pereundem mag. Riccardum fuerit exinde

informatus. tu igitur eundem mag. Bal-zolinum iuxta informacionem, quam abeodem mag. Riccardo habuerit, procederein opere predicto permittas. mandamusetiam ad supplicacionem tuam officialibusforesteriis seu custodibus forestarum pre-dicte terre Melfie vicinarum, ut incisoreset delatores lignorum necessariorum proquoquenda calce operis tibi ad extalliumdeputati, qui frequenter ipsos, sicut asseris,impediunt et molestant, nullo modomolestare debeant nec molestari permit-tant; quos foresterios super hoc presen-cium auctoritate requiras; iniunturuseisdem sub certa pena, ut contra incisoreset delatores predictos in aliquo non proce-dant nec eos debeant molestare. iusticiarioquoque Basilicate precipimus ad supplica-cionem tuam, ut quantitatem magistro-rum manipulorum et someriorum tibiexhibitarn per eundem pro opere predictipalacii turrium et cortine, necnon inciso-res et delatores lignorum necessariorumpro coquenda calce predicta, nec ipseiusticiarius molestet nec a provisore castro-rum ipsorum partium nec a forosteriiscustodientibus forestas eidem terre vicinasnec a quibuslibet aliis molestari permittatet faciat et iniungat eisdem, ut in predictisoperibus debeant continue laborare; etquod exhibeat tibi ad requisicionem tuamomne auxilium consilium et favorem circaexpedicionem operis supradicti. quemiusticiarium de predictis omnibus et dealiis, que ad officium tuum spectant, utopus ipsum celeriter compleatur, presen-cium auctoritate requiras, ut ipse assistattibi, sicut ei mandamus, omni ope consilioet auxilio oportunis in eodem opere per-complendo. ad ultimum capitulum per temissum, quod iusticiarius Aprucii, cui proparte nostra fuit iniunctum de mittendisscappatoribus sufficientibus ad scinden-dum lapides pro eisdem operibus oportu-nos, nondum scappatores eosdem ad temittere procuravit: presencium tibi tenorerescribimus, quod predicto iusticiarioAprucii iterato mandamus sub certa pena,ut scappatores eosdem sufficientes apud

— 267 —


Melfiam ad te debeat destinare. quemiusticiarium Aprucii requirere proptereanon omittas. requiras etiam auctoritatepresentium iusticiarium Capitinate, ut 3scappatores existentes, sicut asseris, inCorneto, quos supplicasti tibi apudMelfiam pro predicto opere destinari, sta-tim ot sine mora transmittat. et quia deomnibus capitulis est responsum tibi, utomnis excusationis materia precludatur etdecetero nullam poteris iustam excusatio-nem habere, volumus et mandamus, utsuper omnibus predictis operibus extaliitui studiosus existas et penitus curiosus, utsufficienter bene et celeriter compleantur.Dat. apud turrim die XXV. aprilis.

1082. Torre S. Erasmo, 26 aprile 1278I. Iudici Bisancio de Vigiliis magistro

salis curie in Apulia etc. Quia mandavi-mus tibi pridem per litteras nostras, utemeres et mitteres ad castrum nostrumMelfie de pecunia curie dicti officii tui tra-bes et alia lignamina oportuna pro opere,quod de novo fit in eodem castro, illiuslongitudinis amplitudinis grossitudinis etmensure, quibus lignamina ipsa esse provi-derit mag, Iohannes de Tullio ingenieriusfamiliaris et fidelis noster, assignanda iudi-ci Francisco extallerio et mag. Bansolinopreposito operis dicti castri, et in curianostra presens exposuisti, quod huiusmoditrabes et lignamina ad presens in partibusApulie venalia inveniri non possunt,nolentes, quod huiusmodi occasione com-plementum operis dicti castri Melfie con-tra nostrum beneplacitum differa-tur:...mandamus, quatinus informatus perpredictum mag. Iohannem de Tullio delongitudine amplitudine grossitudine etmensura trabium et lignaminum, queoportuna sunt pro dicto castro Melfie,huiusmodi trabes et lignamina requiras etrecipias mutuo a Leone Acconzaioco tuoin officio precessore de lignaminibus, queemit seu emi fecit pro parte curie nostrepro opere castri Bari, que eundem Leonemad predictum castrum intelleximus desti-

nasse. et si omnia ipsa lignamina castriBari pro predicto opere castri Melfie fue-rint oportuna, ea omnia a predicto Leonemutuo recipias. et etiam, si forte ipsalignamina castri Bari sufficientia non fue-rint, illa, que defecerint, incontinentiemas, ubicumque per partes Apulie pote-runt inveniri, de pecunia curie nostre dictiofficii tui. et omnia ipsa lignamina, tamque receperis a dicto Leone in Baro, quamque emeris, si aliqua empta fuerint, queomnia sint illius longitudinis amplitudinisgrossitudinis et mensure, quibus essedebuerint secundum informacionem etprovisionem dicti mag. Iohannis de Tullio,ad predictum castrum Melfie assignandapredictis iudici Francisco et mag. Ban-solino cum iustis expensis curie sine moraet difficultate qualibet studeas destinare.de quorum lignaminum assignacione abeis iudice Francisco et mag. Bansolino, etde hiis, que pro delatura ipsorum solveris,ab hiis, quibus soluta fuerint, recipias adtui cautelam ydoneam apodixam. lignami-na vero omnia dicti castri Bari, que abeodem Leone mutuo receperis, de predictapecunia emere studeas et ea omnia dictoLeoni in predicto castro Bari sub penadupli tocius valoris ipsorum lignaminumad tardius usque per totum mensem iuniiproximo venturi infallibiliter pro opereipsius castri Bari restituere et assignareprocures. que omnia, si usque ad termi-num ipsum eidem Leoni non restitueris etassignaveris, penam predictam statim a tein penam temeritatis tue mandabimusextorqueri. volumus tamen, quad de pre-dictis lignaminibus, que eisdem iudiciFrancisco et mag. Bansolino assignaveris,idem iudex Franciscus computum ponerenostre curie teneatur; facturus de receptio-ne ipsorum lignaminum eidem Leoniscriptum competens continens longitudi-nem amplitudinem grossitudinem mensu-ras et qualitates ipsorum lignaminum, queab eo mutuo receperis, duraturum, quou-sque sibi predicta lignamina predictomodo duxeris restituenda et assignanda.Dat. aput tutrim s. Herasmi prope

— 268 —


Capuam die XXVI. aprelis VI. ind.II. Castellano castri Bari...mandamus,

quatinus lignamina ipsa, que sunt ineodem castro Bari, ... per eundem iudicemBisantium... a castro ipso Bari extrahi...mittenda ad predictum castrumMelife...paciaris... Dat. apud turrim dieXXVI. aprilis.

1085. Roma, 7 giugno 1278Iudici Francisco de Melfia exrallerio et

mag. Bazolino superastanti operis castriMelfie etc. Litteras et capitula vestra celsi-tudini nostre missa benigne recepimus etipsorum continentia intellecta superprimo capitulo continente, quod palaciumnostrum, quod de ordinacione et mandatonostro in predicto castro Melfie fieri faci-tis, per totum presentem mensem iuniierit Domino concedente completum:rescribimus, quod excellencie nostre placetet volumus et mandamus, ut sic superaccelerando complemento et perfectioneipsius palacii et aliorum operum nostro-rum, que per vos fieri debent ibi, vos dili-gentes obsequiosos et sedulos prebeatis,quod palacium ipsum iuxta provisionemet ordinacionem nostram bene laudabiliteret celeriter compleatur et in accessu nostroad partes ipsas, qui erit in proximo duceDeo, possimus ibi condecenter et habiliterhospitari, ac in aliis operibus sic efficaciteret studiose inveniamus esse processum,quod satisfiat exinde votis nostris et pereffectum laudabilem operis occurratisexinde nostra conspectui merito commen-dandi. aliud vero capitulum continebat,quod mag. Petrus de Angicurt providit inpalacio ipso fieri 2 privatas extra murumcortine eiusdem palacii, distantes abeodem muro per longitudinem cannarum4 et amplitudinem cannarum 2 in quoli-bet latere, et 2 ciminedas et arcus 3 prodividendis cameris eiusdem palacii ultraprovisionem et ordinacionem nostram etconvencionem inter curiam nostram et teextallerium de operibus ipsis habitam,sicut dicis: ad quod taliter respondemus,

quod in privatis ciminedis et arcubus ipsis,si in provisione ordinacione et convencio-ne predicta non steterunt, supersedeaturusque ad adventum nostrum predictum,in quo visa et diligenter attenta forma pre-dicte provisionis ordinacionis et conven-cionis ac negocii qualitate providebimus etmandabimus de hiis fieri, quod videbiturfaciendum. ceterum sequentis capitulitenor habehat, quod de predicta provisio-ne et ordinacione nostra processit et intercuriam nostram et te extallerium stetit, utin predicto muro cortine 5 tantum turressimplices extra murum ipsum fieri debe-rent, et predictus mag. Petrus de novo pro-vidit ibidem fieri turres 6, quarum 3 sintsimplices et 3 duplices, contra provisio-nem ordinacionem et convencionem pre-dictam, ut scribis: super quo rescribentesiniungimus, ut visa et diligenter attentaforma provisionis et ordinacionis nostrefacte per nos in Melfia, que penes te extal-lerium est, de predictis operibus et con-vencionis inter curiam nostram et te extal-lerium de hiis habite, iuxta provisionemordinacionem et convencionem predictamnichil in eis adito vel diminuto opera ipsadiligenter et fideliter faciatis. et ecce quodad maiorem cautelam et informacionemvestram Ioczolino de Marra magne curienostre magistro racionali etc. per litterasnostras iniungimus, ut transcriptum tociuspredicte provisionis ordinacionis et con-vencionis celsitudini nostre et consimilevobis sub suo sigillo transmittat. ad aliudinsuper capitulum continens, quod prop-ter quandam terram mobilem inventam infossato dicte cortine aliquid tu extalleriusexpendisti ultra convencionem eandem:tibi taliter respondemus, quod in predictoadventu nostro visis et diligenter attentisprovisione ordinacione et convencionepredictis, si quid forte, ultra quam tenearisex pacto, expendisse inveneris, tibi, proutiustum et expediens fuerit, restitui celsitu-do nostra mandabit. caveas tamen bene,quod, si private ciminede turres et arcus inpredicta convencione intervenerint et deprovisione et ordinacione nostra processe-

— 269 —


rint, et tu in delusionem curie nostrediminucionem ipsius convencionis etdetrimentum dicti operis a convencioneipsa conaris ea maliciose subtrahere etexpensis tibi incumbentibus aliquid sub-ducere et curie nostre superaddere, tenea-ris inde ad penam debitam tibi iuxtanostrum arbitrium inferendam. Dat.Rome VII. iunii.

1086. Vicalvo, 24 giugno 1278Iudici Francisco de Melfia extallerio

operis castri Melfie. Cum die lune IIII.mensis iulii... disponamus esse inMelfia...et tu...nostre pridem significaverismaiestati, palacium castri nostri Melfie,quod per te ad extalium mandavimus fieri,per totum mensem iunii fore comple-tum...: precipimus, quatinus sic omnimo-dam perfectionem ipsius palacii et proces-sum aliorum operum, que per te ibi fiunt,ferventer acceleres, quod possimus ipsa diein dicto palacio commode...hospitari...Dat. apud Vicalvum die XXIIII. iunii.

1087. Melfi, 9 luglio 1278I. Eidem iusticiario (Principatus) etc.

precipimus, quatinus...mittas incontinentiad castrum nostrum Melfie ad iudicemFranciscum de Melfia extallerium operismurorum, quod fit de novo in eodemcastro de mandato nostro, et ad mag.Baczolinum prothomagistrum operisipsius 4 bonos scappatores lapidum cumferramentis eorum de Cava seu de qua-cumque alia terra iurisdictionis tue propredicto opere oportunos, ita quod ad tar-dius per totum XX. diem presentis mensisiulii se in eodem opere cum litteris tuiscontinentibus nomina et cognomina ipso-rum predictis iudici Francisco et mag.Balzolino infallibiliter presentent, de quoconstet per litteras responsales ipsorumiudicis Francisci et mag. Balzolini. quibusde mercede eorum dictus iudexFranciscus, sicut fit aliis in opere ipsolaborantibus, providebit. et si forte magi-

stri illi, quos ad hoc elegeris, contumaceset difficiles se ostendant. ipsos in conti-nenti capias de personis et captos ad opusipsum transmittas, ut in compedibuspropter contumaciam eorum in opere ipsolaborentis; sciturus pro certo, quod, sisuper hiis aliquam negligentiam vel defec-tum commiseris, penam predictam a temandabimus extorqueri. Dat. MelfieVIIII. iulii.

II. Similes facte sunt iusticiario TerreBari de mittendis predictis extalleriis scap-patores lapidum bonos 4. Dat. ut supra.

III. Eidem iusticiario (Aprucii).Exposuerunt nobis iudex Franciscus deMelfia extallerius operis palacii et turrium,que fiunt de mandato nostro Melfie, etmag. Balzolinus protomagister eiusdemoperis, quod, cum dudum tibi... dederi-mus... in mandatis, quod mitteres ad eosincontinenti...4 magistros scappatoreslapidum, tu eos...mittere non curasti...:iterato... precipimus, quatinus incontinen-ti...mittas... scappatores lapidum 4..., qui-bus dictus iudex Franciscus de mercedeeorum providebit, sicut fit aliis, qui inopere ipso laborant... Dat. Melfie VIIII.iulii.

1088. Melfie, 10 luglio 1278Iusticiario Basilicate etc. Cum pro

opere palacii, quod fieri facimus in castronostro Melfie, 10000 mattuncellorum,quos in Melfia, et si ibi fieri poterunt, inVenusio, necnon et quedam quantitasgipsi, quod similiter in Melfia instanterfieri volumus, neccessaria sint ad presens,assignanda in eodem castro mag. Ade deMerri Gallico statuto ibidem per curiamnostram super faciendis mezanellis proclausuris camerarum, que fiunt in eodempalacio, ad requisicionem ipsius:... precipi-mus, quatinus statim receptis presentibuspredicta 10000 matuncellorum in Melfia,si ibi fieri poterunt, et si ibi fieri non pote-runt, in Venusio, et quantitatem gipsi nec-cessariam pro opere supradicto, quam a tedictus mag. Adam duxerit requirendam, in

— 270 —


Melfia de quacumque peccunia curienostre et in deffectu alterius peccuniecurie de peccunia presentis generalis sub-vencionis in tua iurisdicione imposita, queest vel erit per manus tuas, fieri faciasdecenter et bene; ita quod predicti mat-tuncelli sint bene cocti; et quilibet ipso-rum sit longitudinis 1 pedis manualisamplitudinis medii pedis manualis et gros-situdinis digitorum 3; et predictumgipsum sit sic congrue factum, sicut fueritpro huiusmodi apere oportunum. et sta-tim, quod predicti mattuncelli et predic-tum gipsum facti fuerint modo predicto,eos ad expensas curie nostre faciendas perte de predicta petunia ad predictum opusad requisicionem dicti mag. Ade faciasdeportari sibi pro eodem opere assignan-dos; recepturus de quantitate peccunie,quam pro fieri faciendis eisdem mattun-cellis et gipso ac defferendis eis a locis, inquibus fient, ad predictum opus te solverecontingerit, ab hiis, quibus soluta fuerit, ettle assignacione ipsorum a predicto mag.Adam ad tui cautelam idoneas apodixas; etsignificaturus magistris racionalibus etc.,in qua ex predictis terris mattuncellosipsos fieri feceris, et ad quam racionempro quolibet miliari, et quantitatem pec-cunie, quam proinde et pro predicto gipsotam pro factura quam pro delatura ipso-rum omnium duxeriss exolvedam. sciretamen te volumus, quod quodlibet miliaremattuncellorum, quos fieri mandavimuspro operibus nostris fortellicie Luccerie,qui fuerunt eiusdem mensure, constite-runt curie nostre pro factura ipsius tar.aur. 6... Dat. Melfie mense iulii, X. eiu-sdem, VI. ind.

1090. Melfi, 12 luglio 1278Eidem iusticiario (Principatus) etc.

Intelleximus per iudicem Francischum deMelfia estallerium operis palacii turrium etcortine murorum, que fiunt de mandatonostro de novo in castro nostro Melfie,quod mag. Thomasius de Cartenono habi-tator Gisualdi recepit ab eodem iudice

Francischo unam ex turribus, que fieridebent in castro ipso, ad extaleum facien-dam et recepta ab eodem iudiceFrancischo pro extaleo huiusmodi certapeccunie quantitate cum peccunia ipsa apredicto opere furtive recessit predictoextalleo non completo:...precipimus, qua-tinus, si est ita, receptis presentibus eun-dem mag. Thomasium capias de personaet captum ad predictum iudicemFranciscum ad predictum opus sub dili-genti custodia mittere stedeas, ut in com-pedibus predictum opus dicte turris, quamad extalium recepit secundum conventio-nem habitam cum eodem iudiceFrancischo, fieri faciat et compieri. nichi-lominus capias bona sua retinenda tamdiu, donec per eum dictum extalium com-pleatur. et quantitatem et qualitatembonorum ipsorum, que acceperis, nobis etmagistris racionalibus magne curie nostreceleriter per litteras tuas scribas... Dat.Melfie XII. iulii.

1091. Lagopesole, 19 luglio 1278Iudici Bisancio de Vigiliis magitro salis

Apulie fideli suo etc. Mandavimus tibisatis expresse, ut lignamina necessaria proopere castri Melfie illius longitudinisamplitudinis et mensure, quibus provide-ret ea esse mag. Iohannes de Tullio inge-niarius et fidelis noster, que recipiensmutuo a Leone Acconzaioco precessoretuo de lignaminibus, que deferri fecerat adcastrum Bari, restituendis sibi per te ibi-dem ad tardius usque per totum mensemiunii proximo preteritum, mitteres cumiustis expensis curie ad predictum castrumMelfie sine qualibet tarditate, assignandaibidem iudici Francisco de Melfia extalie-rio et mag. Bansilino prothomagistro ope-ris murorum eiusdem castri. verum quiavolumus, suod opus dicti castri sine moraqualibet compleatur, et quod occasioneipsorum lignaminum totalis et integra per-fectio ipsius operis nullatenus differatur:...precipimus, quatinus statim... iuxta teno-rem prioris mandati nostri tibi inde directi

— 271 —


predicta lignamina omnia, que mitteredebuisti, si nondum missa sunt, vel illampartem, que ex eis mittenda est, necnonalias trabes 15, quarum 4 sint longitudiniscannarurn 4 videlicet earumdem et relique11 quelibet ipsarum videlicet sint illiuslongitudinis et mensure, quarum fueruntet esse debuerunt alie trabes, quas misistiet mittere habuisti, quas emas incontinenticum iustis expensis curie faciendis depecunia curie nostre ofiicii tui assignandaseidem iudici Francisco et mag. Bansilino,ad predictum castrum Melfie sine moratransmittas; recepturus de hiis, que dederiset assignaveris, ad tui cautelam ydoneamapodixam... Dat. aput Lacumpensilem dieXIX. iulii VI. ind.

1092. Lagopesole, 21 luglio 1278Iusticiario Basilicate etc. Quia pridem

tibi per litteras nostras mandavimus..., utad requisicionem mag. Ade de MerliGallici statuti in Melfia pro faciendismatuncellis pro opere palacii terre Melfiein Melfia vel Venusio, si in Melfia fierinon possent, 10000 matuncellorum coc-torum, quorum quilibet esset longitudinis1 pedis manualis amplitudinis medii pediset grossitudis digitorum 5 fieri faceres assi-gnanda eidem mag. Ade pro clausuriscamerarum, que fiunt in eodem palacio, etmag. Martinus, mag. Lacius et mag.Matheus de Melfia in curia nostra presen-tes convenerunt cum curia nostra, facerein Melfia 12000 matuncellorum, qui sintbene cocti et studiose facti, quorum quili-bet sit longitudinis 1 pedis manualisamplitudinis medii pedis manualis et gros-situdinis 3 digitorum, secundum formamet modum, quam et quem designatos etfactos de lignis assignavimus tibi in curianostra presenti, ad illam racionem videli-cet, ad quam facti fuerunt dudum matun-celli pro opere fortellicie Lucerie secun-dum convencionem dudum inde habitaminter curiam nostram et magistros illos,qui fecerunt matuncellos predictos, quamper Iohannem de Tilio iuniorem capita-

neum eiusdem fortellicie inquiri et scirimandamus, per mag. Petrum de Angicurt,mag. Riccardum de Fogia et mag.Bernardum, quos credimus interfuisse inconvencione predicta et eam plene scire,vel alteros ipsorum, qui ad presens sunt inopere dicte fortellicie, et te exinde pereundem capitaneum per suas litteras infor-mari:... precipimus, quatinus predicta12000 matuncellorum, qui sint bene etstudiose facti et cocti, fieri facias sine moratam per predictos magistros quam aliosmagistros matuncellorum, qui sunt inMelfia, quos ipsi magistri tibi duxerintnominandos, quos ad tuam presenciamaccersiri facias, adhibendis eisdem magi-stris in faciendis matuncellis ipsis, ut cele-rius fieri possint, quorum matuncellorumquilibet sit longitudinis amplitudinis etgrossitudinis secundum predictam for-mam et modum tibi in nostra curia assi-gnatum, assignanda predicto mag. Adepro opere dicti palacii, ut superius estexpressutn; quibus magistris solvas eeexhibeas precium matuncellorum ipsorumad illam racionem, ad quarn facti fueruntdudum matuncelli pro predicto opere for-tellicie Lucerie, qui fuerunt de predictismensuris, per illos, qui fecerunt ipsos,secundum quod predictus capitaneus teexinde certificaverit et informaverit, ut estdictum, de quacumque fiscali pecunia etetiam de pecunia presentis generalis sub-vencionis, que est vel erit per manus tuas;recepturus ab eisdem magistris de hiis, quepro precio ipsorum matuncellorurn eispredicto modo solveris, et a predicto mag.Adam de assignacione predictorummatuncellorum ydoneam apodixam. et sicinstes aput eosdem magistros oportune et,si expedit, inportune, quod matuncelli ipsibene et studiose et bene cocti fiant secun-durn mensuras predictas et celeriter com-pleantur; rescripturus in continenti nobiset magistris racionalibus etc. distincte perlitteras tuas, ad quam racionem dudumfacti fuerunt pro operibus dicte fortellicieLucerie similis longitudinis amplitudiniset grossitudinis, secundum quod te inde

— 272 —


dictus capitaneus fortellicie Lucerie certifi-caverit per litteras suas, ut superius estexpressum, et totum processum, quemhabendum duxeris in premissis. nominavero predictorum aliorum magistrorum,quos per te eisdem extallerii adhiberi man-damus, sunt hec: videlicet GiuliusCiminus, Nicolaus filius Nicolai Pignatariiet Petrucius filuis Iohanni Pignatarii, quoseis adhibeas, ut est dictum, si non sunt adalia nostra opera deputati. Dat. aput.Lacumpensilem die XXI. iulii VI. ind

1093. Lagopesole, 21 luglio 1278Iudici Bisancio de Vigiliis magistro

salis curie in Apulia etc. Quia nuper intel-leximus, quod quedam vassella oneratalignaminibus applicuerunt in portu Baroli,... precipimus, quatinus statim..., si ligna-mina, que ad castrum Melfie pro opereipsius de mandato nostro mittere habuisti,nondum misisti et aliquam partem de ipsislignaminibus mittere habes, quam fortenon habeas, lignamina omnia defficienciapro opere ipsius castri Melfie, que sintillius longitudinis qualitatis altitudinis etmensure, quibus esse debent, de lignami-nibus ipsis delatis ad presens ad dictumportum Baroli statim..., de quacunquepeccunia curie, que est vel erit per manustuas, emas et ad predictum castrum tran-smittas iuxta priorum nostrarum conti-nenciani litterarum tibi exinde directarum,ut omnia lignamina necessaria pro operedicti castri in opere ipso sine mora et def-fectu quolibet habeantur et occasionelignaminum talium perfectio et comple-mentum dicti operis contra beneplacitumnostrum nullatenus differatur; sciturus procerto, quod, si de habendis lignaminibusipsis omnibus pro eodem opere oportunisaliquis deffectus affuerit, deffectum ipsumtotum statim de tuo proprio per te supple-ri integre faciemus; significaturus nobis etmagistris racionalibus magne curie nostreper litteras tuas lignamina omnia, que pre-dicto modo emeris et miseris, cum longi-tudine altitudine qualitate et mensuris

ipsorum, pro quanta quantitate emptafuerint, ad quam racionern et a quibus, ettotum processum tuum, quem in hiishabueris, particulariter et distincte, et silignamina ipsa non miseris et misisti adcastrum ipsum lignamina, que mitterehabuisti, statim nobis et dictis magistrisracionalibus debeas intimare. Dat. apudLacumpensilem XXI. iulii VI. ind.

1094. Lagopesole, 22 luglio 1278Iohanni de Tilio iuniori capitaneo for-

talicie Lucerie etc. Quia mag. Martinus,mag. Lacius et mag. Matheus de Melfiamagistri mantuncellorum in curia nostrapresentes convenerunt cum curia nostrafacere in Melfia magistri mantuncellorumcoctorum. Dat. aput LacumpensulemXXII. iulii.

1095. Lagopesole, 30 luglio 1278Iusticiario Terre Laboris... precipimus,

quatinus... mittas de terra Neapolis Capueet Averse 4 magistros, qui sciant facere ter-raciam seu astraeos,... ad castrum nostrumMelfie presentandos ibi iudici Francisco deMelfia extallerio operis castri Melfie profacienda terracia palacii ipsius castri; etcuilibet ipsorum magistrorum exhibeaspro expensis eorum io via tar. aur. 5... Dat.aput Lacumpensilem die penultimo iulii.

1096.Lagopesole, 8 agosto 1278Eidem (iusticiario Basilicate) etc. Quia,

sicut iudex Franciscus de Melfia extalleriusoperis murorum palacii turrium et cortine,quod fit in castro nostro Melfie, ...per suasnobis litteras intimavit, nuper nostra sere-nitas intellexit, quod subscripti magistrimuratores de Potencia laborantes ineodem opere inlicentiati ab ipsa opererecesserunt, ... precipimus, quatinus sta-tim... predictos magistros de personiscapiens apud Melfiam ad predictum iudi-cem Franciscum ad laborandum in predic-to opere sub fida et diligenti custodia

— 273 —


debeas destinare. nomina vero ipsorummagistrorurn sunt hec: videlicet mag.Thomasius de Emanuel et mag.Pandolfus. quos magistros sub bonis com-pedibus ferreis in eodem opere facias labo-rare. Dat. ibidem (apud Lacumpensulem)VIII. augusti.

1097. Lagopesole, 8 agosto 1278Eidem (iusticiario Terre Bari). Quia

iudex Franciscus de melfia...culmininostro intimativ, quod, cum ad presensin eodem opere magna sit neccessariaquantitas scappatorum pro scindendislapidibus pro eodem opere oportuniset, nisi providere super hoc nostra sere-nitas dignaretur, opus predictum nonposset compleri iuxta nostrum benepla-citum...: precipimus, quatinus... cuili-bet subscriptorum scappatorum de sub-scriptis terris iurisdictionis tue... preci-p ia s , quod ter t io post mandatumnostrum apud Melfiam, presentaturi sicoram predic to iudice Franc i sco ,debeant se conferre...; quibus per eun-dem iudicem Franciscum de mercedelaboris eorum de pecunia curie... provi-deri volumus, prout aliis scappatori-bus... nomina vero... sunt hec: videlicetde Caurato Maroldus scappator,Bernaba, Matheus filius eius et Marcusf ra te r e ius ; de Ter l i c io Fi l ig r i s ius ,Laurent ius e t Bar tholomeus deArricarro; de Vigiliis Angelus de magi-s t ro Luciano, Lucianus f i l ius e ius ,Fassanus et Citus Loo de magistroPasca et mag. Iohannes de Andria habi-tator Minambani preterea, quia, sicutper litteras dicti iudicis Francisci nupernost ra se reni ta s inte l l ex i t , quodMarchi s ius de s i re Pasca e t mag.Iohannes de Vigiliis muratores, labo-rantes in predicto opere, inlicenciati adeodem opere recesserunt...: precipimus,quatinus eosdem captos... ad laboran-dum in predicto opere... debeas desti-nare... Dat. apud Lacumpensilem dieVIII. augusti.

1098. Lagopesole, 15 agosto 1278Eidem (iusticiario Basilicate) etc. Quia

in operibus, que fieri debent in palaciocastri nostri Melfie, videlicet de operibusgipsi mattuncellorum ciminedatum et aliisoperibus eiusdem palacii, que non fiuntper manus iudicis Francisci de Melfiaextallerii eiusdem operis, procedi volumusiuxta provisionem et requisicionem mag.Petri de Angicuria familiaris et fidelisnostri, ... mandamus, quatinus opera ipsagipsi mattuncellorum ciminedarum et aliaopera, que in eodem palacio fieri debent,illa videlicet, que fieri non debent necfiunt per dictum extallerium, fieri faciasiuxta provisionem et designacionem pre-dicti magistri per illos magistros, quos ipsein operibus ipsis providerit deputandos.quibus magistris ad requisicionem ipsiusmag. Petri mercedem eorum pro illis die-bus, quibus continuo laboraverint, de qua-cumque pecunia nostra curie nostre, queest etc., solvere debeas. et pro operibusipsis iuxta provisionem ipsius mag. Petritotaliter faciendis et complendis exhibeasde predicta pecunia pecuniam oportunam,ita quod in operibus ipsis occasione pecu-nie defectus aliquis non existat. immo siccomplementum operum ipsorum accele-res, quod in adveniu nostro illuc, qui eritin proximo dante Deo, inveniamus pala-cium ipsum cum cameris ciminedis et aliisneccessariis operibus totaliter percomple-tum et in eo possimus comode et habiliterhospitari. cautum tamen te reddimus etattentum, quod curia nostra circa preciumrerum et mercedem magishorum nonfraudetur. Dat. aput Lacumpensilem XV.augusti.

1099. Lagopesole, 19 agosto 1278Iudici Bisancio de Vigiliis magistro salis

curie in Apulia etc. Cum pro cohoperi-mento terracie palacii castri nostri Melfiesubscripta lignamina et clovii necessariareputentur, videlicet trabos de abiete 50,quelibet longitudinis cannarum 3_, lattonide abiete 50 pro faciendis chabronibus,

— 274 —


tabule de symia 40 pro faciendis profili-bus, et clavorum de ferro 10000:... preci-pimus, quatinus.., lignamina ipsa emas etclovos ipsos fieri facias iuxta provisionemet designacionem mag. Petri de Angicurt...meliori foro, quo pro curia nostra emipoterunt...; et ipsa lignamina et clavos adpredictum castrum Melfie... facias depor-tari, assignanda ibidem predicto mag.Petro vel ordinato suo pro cohoperimentoterracie supradicte; ita tamen quod dictusmag. Petrus exinde computurn ponerenostre curie teneatur;... et quantitatemtotam pecunie, quam proinde solveris,nobis et magistris racionalibus magnenostre curie per litteras tuas scribas. Dat.aput Lacumpensilern die XIX. augusti.

1101. Lagopesole, 19 agosto 1278Iudici Francisco de Melfia etc. Quia

intelleximus, quod in opere turrim castriMelfie, que per te ad extalium pra partecurie nostre fiunt, tepide et remisse proce-ditur et quod in eo pauci immo quasi nullimagistri laborant contra beneplaciti nostrivotum, mirantes inde non modicum etcontra te moti quam plurimum nec indi-gne: ... mandamus quatinus sic ordines etfacias, quod exnunc inantea et usque adfestum Omnium Sanctorum primo ventu-re VII. ind, quolibet die laboratorio depu-tentur et sint in opere 4 turrium ipsarummagistri fabricatores 24, incisores lapidumin numero sufficienti attento numeroipsorum magistrorum fabricatorum etmanipuli 120, ita quod in qualibet ipsa-rum 4 turrim sint magistri fabricatores 6,manipuli 30 et incisores lapidum innumero oportuno; quod si forte omnesipsi magistri fabricatores manipuli et inci-sores in ipsis 4 turribus comode laborarenon possent, quod superlfui essent et exsuperfluitate ipsoruom unus impediatalium in laborando, omnes ipsi laborent in6 turribus, ita quod sint in qualibet ipsa-rum o turrium magistri fabricatores 4 etmanipuli et incisores in numero oportuno.in reliquis vero turribus fieri facias funda-

menta bona et de bonis lapidibus iuxtapacta et convenciones habita inde intercuriam nostram et te, ita quod in opereipsarum turrium iuxta votum nostrumbene et efficaciter procedatur et ex diligen-ti processu in opere ipso deinceps habendoculpam et negligenciam redimas hucusquecommissam et ex celeri perfectione ipsiusnostris inde beneplacitis satisfiat... Dat.apud Lacumpensulem XIX. augusti.

1102. Lagopesole, 19 agosto 1278Mag. Petro de Angicuria preposito

operum suorum etc. Licet iusticiariusBasilicate, per quem pecuniam pro nostrisoperibus mandavimus ministrari, asserens,se pecuniam nostre curie non habere,pecuniam ipsam pro ipsis operibus exhi-bere non possit, volumus tamen et distric-te precipimus, quatinus statim...operaipsa tractes ac intendi et procedi continuein eisdem facias, prout tibi per nostramexcellenciam est iniunctum. nos enim sta-tim pecuniam sufficicentem pro huiu-smodi operibus faciemus ministrari periusticiarium supradictum, qui pecuniamin magna quantitate est protinus habitu-rus. Dat. apud Lacumpensulem XVIIII.augusti.

1103. Lagopesole 24 agosto 1278Eidem (iusticiario Basilicate) etc. Licet

mandaverimus tibi pridem per aliasnostras litteras), ut opera gipsi mattuncel-lorum ciminedarum et alia opera, quefiuntin castro Melfie, illa videlicet, quefieri non debent nec fiunt per iudicemFranciscum de Melfia extallerium operis,quod de mandato nostro fit in castroMelfie, fieri faceres iuxta provisionem etdesignationem mag. Petri de Angicuriafamiliaris et fidelis nostri de pecunia curienostre, que esset vel futura esset per manustuas, volumus tamen, ut statuas aliquemloco tui, de quo tanquam de te ipso confi-das, qui pecuniam necessariam pro predic-tis operibus mattuncellorum ciminedarum

— 275 —


et ailis operibus et illis videlicet, que fierinon debent nec fiunt per predictum iudi-cem Franciscum, exhibendam sibi per teexpendat cum plena notitia et conscientiacastellani Melfie et mag. Bancolini prepo-siti operis supradicti, quod nichil expendatvel solvat sine plena noticia et conscientiapredictorum castellani et Bancolini, quiatotum id, quod predictus statuendusexpenderet sine plena noticia et conscien-tia predictorum, in tuo volumus raciocinionon admitti, forma nichilominus predic-torum mandatorum nostrorum in omni-bus observata. Dat. apud LacumpensilemXXIIII. augusti.

1104. Lagopesole 24 agosto 1278Eidem iusticiario (Basilicate) etc. Pridem

tibi litteras maiestatis nostre direximus inhac forma: verum quia, sicut idem mag.petrus, qui apud Melfiam pro predictisserviciis coommorat nostre nuper celsitu-dini per suas litteras intimavit, tu nullampro predictis operibus gipsi matuncello-rum cimenedarum et aliis operibus eiu-sdem palacii necnon magistri in ipsis ope-ribus deputanis per ipsum mag. Petrumpro mercede eorurn exhibere pecuniamcuravisti in operum ipsorum dilacionem etnostrum preiudicium et iacturam, quocir-ca...precipimus, quatinusincontinenti...pro celeri complementoipsorum operum, quod multum residetcordi nostro, pecuniam oportunam iuxtaprovisionem ipsius mag. Petri necnonmercedem magistris deputandis per ipsumin operibus ipsis ad requisicionem ipsiusde quacumque pecunia curie nostre eteciam de pecunia presentis generalis sub-vencionis iuxta tenorem prescripti manda-ti nostri exhibere et ministrare procures, utipsa opera in adventu nostro, qui erit inbrevi apud Melfiam Deo duce, inveniamusdecenter et comode percompleta; quod, sinunc, cum tempus ad laborandum estaptum, opera ipsa non fierent, non pos-sent in hyeme, que iam instat, per tuinegligentiam percompleri. volumus eciam

et mandamus tibi..., ut pecuniam, quamautoritate aliorum mandatorum nostro-rum exhibere teneris iudici Francisco deMelfia pro extaleo operum, que in castroMelfie pro parte nostre curie fieri facit,eidem iudici Francisco exhibeas sine mora,ut in presenti estate opera ipsa fiant etoccasione defectus pecunie nullatenusretardentur. Dat. apud LacumpensulemXXIIIII. augusti.

1105.Lagopesole 27 agosto 1278I. Eidem iusticiario (Basilicate). Cum,

sicut aceepimus ex relacione iudicisFrancisci de Melfia extallerii operis castrinostri Melfie..., mag, Boamundus scappa-tor, filius eius Laurentius et Robbertusgener notarii Iohannis de s. Felice,Pandulfus et Thomas de Potentia,Philippus de Achierontia fabricatores, licetgagia eorum eis integraliter solverentur, abipso opere latenter recesserint, licentia nonpetita:... mandamus, quatinus... predictosmagistros capere et sub bonis compedibusad predictum castrum studeasdestinare...si vero super hoc se racionabili-ter excusare voluerint, postquam in ipsocastro fuerint, eos audiri faciemus libenteret mandabimus ibi exinde sciri clariusveritatem. Dat. apud LacumpensulemXXVII. augusti.

I. Similes facte sunt iusticiario TerreBari de capiendis mag. Madio et iacobo deTrano et Sivestro Petrarolo et Marckisio deVigiliis incisoribus lapidum...Dat. utsupra.

1106. lAgopesole, 27 agosto 1278Iusticiario Basilicate erc. Quia iudex

Franciscus de Melfia extallerius operiscastri Melfie super faciendo et complendoopere ipso secundum convenciones etpacta inter curiam nostram inter curiamnostram et eum habita et iuxta nostrebeneplacitum voluntatis diligenter et solli-cite, sicut debuit, non processit, immopocius in opere ipso faciendo et compien-

— 276 —


do negligenciam et defectum commisit,quem ob ipsius culpam et dolum in curianostra mandavimus arrestari:... precipi-mus, quatinus statim... capias pro partecurie omnia bona sua mobilia et immobi-lia seseque rnovencia; capias nichlominusfideiussores suos et bona singula eorum-dem, nostre nichilominus curie reservataexacione pene, in qam exacione pene, inquam ex fraude et dolo per eum in hiiscommissis incidisse manifeste videtur, ettoto defectu et dampno, quod ob culpamet negligenciam suam in opere ipso existit,quod super dorso eorum et de propriaipsorum substancia volumus nostre curieinremissibiliter resarciri tu tamen, ne inopere ipso aliquis defectus emargat, dequacumque pecunia curie nostre, queundunque est vel erit per manus tuas,opus ipsum totaliter facias percompleri; inquo sic cum omni instancia et diligencialaborari facias et intendi et eam curam sol-licitudinem et studium adhibeas et faciasadhiberi, quod celeriter et in brevi opusipsum bene et efficatiter compleatur iuxtabeneplaciti nostri votum. Dat. aputLacumpensilem die XXVII. augusti.

1107. Lagopesole, 28 agosto 1278Iusticiario Basilicate... Cum opera

omnia castri nostri Melfie, que iudexFranciscus de terra ipsa ad extalium fierifacere debuit, velimus instanter cum omnistudio et sollicitudine absque alicuiusmore dispendio seu negligentia vel defectufieri et compleri iuxta provisionem et desi-gnacionem Iohannis Barbe vallecti familia-ris et fidelis nostri, qui est inde ad plenumper nostram excellantiam informatus,quem prepositum ipsorum operum duxi-mus statuendum:... precipimus, quatinusin continenti... statuas aliquem sufficien-tem fidelem et ydoneum expensorem ipso-rum operum loco tui, de quo tamquam dete ipso plene confidas, cum tibi et non eide ipsius insufficiencia incumbamus, cniad reguisicionem suam et dicti IohannisBarbe exihibeas de quacumque pecunia

curie nostre, que est vel erit per manustuas, sive dev pecunia presentis generalissubvencionis sive de quibuscumque resi-duis vel undecumque, mense quolibetusque ad complementum et perfeccionemdictorum operum pro expensis ipsorumoperum unc. aur. 50...,quas sufficientespro expensis huiusmodi arbitramur, etultra, si plus et quantum sibi fuerit opar-tunum; ita quod occasione peccunie inceleri complemento et perfeccione dicto-rum operum non interveniat tarditas ali-qua vel defectus; ad quorum similiterrequisicionem exhibeas et deputes conti-nue in operibus ipsis de terris iurisdictio-nis tue die quolibet rnagistros fabricatores24 manipulos 120 scappatores lapidum 16et incisores lapidam 12 sufficientes et ydo-neos necnon et animalia cum ductoribuseorum sufficiencia pro deferendis calcearena lapidibus terra et aliis oportunis; quiomnes magistri et alii cum ipsis animali-bus ab ipsis operibus non discedant, setdiligenter et sollicite sine intermissioneintedant iuxta provisionem et designacio-nem predicti Iohannis ad requisicionemsuam et dicti expensoris in ipsis operibuspercomplendis. quibus statuas et faciasexhiberi per expensorem eundem de pre-dicta pecunia mercedem eorum ad racio-nem subscriptam, ad quam solvuntur aliimagistri manipuli et homines cum anima-libus in aliis nostris aperibus laborantes;videlicet cuilibet magistro fabricatori inci-sori lapidum et scappatori gr. aur. 15, cui-libet manipulo gr. aur. 7, cuilibet hominihabenti 2 asinos gr. 15, et cuilibet hominihabenti 1 asinum tantum gr. aur. 11...perdiem, pro illis videlicet diebus tantum,quibus continue in operibus ipsis erunt.expensas vero omnes faciendas per expen-sorem predictum, quas sub periculo tuoper eum fieri volumus, ita quod de hiistenearis plenarn et debitam ponere nostrecurie racionem et de omni defectu, si quisin hiis affuerit, satisfacere et plenarierespondere, dictus expensor facere debetad requisicionem et iuxta provisionem etcum plena noticia et consciencia predicti

— 277 —


Iohannis; ita quod nichil de omnibus etsingulis expensis ipsis et aliis negociumipsum contingentibus conscienciam suamlateat, set plene sciat et videat ai oculum etintellectum omnia et singula, que expen-dentur pro operibus supradictis. et fiantdp hiis omnibus duo quaterni consimilescontinentes seriatim particulariter etdistincte, quicquid pro ipsis operibusexpendetur de die in diem. pro quad re velservicio et quibus solvetur, et ad quamrationem; unus videlicet per eundemexpensorem, qui sigilletur sigillo ipsiusIohannis tue racionis tempore producen-dus et alius per eundem Iohannem, quisigilletur sigillo expensoris ipsius produ-cendus per eundem Iohannem eodemtempore racionis, ut debita collacio fierivaleat de utroque, cum, si dictus expensorpreter plenam noticiam et conscienciamdicti Iohannis aliquid expenderet pro ope-ribus ipsis, nolumus exnunc in tuo racioci-nio computari, et nichilominus de omni-bus et singulis expensis huiusmodi reci-piantur per expensorem eundem pro partetua ydonee apodixe et cautele alie oportu-ne in forma puplica, in quibus apponatursigillum dicti Iohannis, simul cum quater-nis in tuo raciocinio assignande. et ecce,quod predicto Iohanni per litteras nostrasiniungimus, ut circa celere complemen-tum dictorum operum cum omni festi-nancia sollicitudine et diligencia qualibetinsistendo predicta omnia simul cum pre-dicto expensore modo predicto diligenteret fideliter exequatur. tu vero, sicutunquam celsitudini nostre placere deside-ras et incurrere dubitas... iracundie nostremotus, sic celeriter efficaciter et prudenteracceleres complementum operum ipso-rum, quod, ultra quam possimus scribere,residet cordi nostro, ut votis nostris exindetuo studio laudabiliter satisfiat et tu exindemerito gratis effctibus operum commen-dandus occurras...mandamus tibi prete-rea... quod ad requisicionem et iuxta pro-visionem dicti prothomagistri operumlignaminum palacii nostri ipsius castriscandolas sulficientes pro cohopertura

logie, que fieri debet ibi, fieri facias dearboribus castanearum silvestrium tantumnon fructiferarum existentium in perti-nenciis dicte terre Melfie et Rapolle et adpredictum castrum deferri, ponendas incohopertura ipsa per aliquos bonos fideleset exportos magistros, per quos celeriter etdiligenter negocium ipsum fiat, nulla inhiis fraude et negligencia committenda;faciens de predicta pecunia curie nostretam pro incidendis dictis arboribus secan-dis et parandis ipsi scandalis quam defe-rendis calvandis et ponendis ipsis in dictacohopertura expensas quaslibet oportunas;apodixas ydoneas de hiis, que dederis,recepturus et significaturus nobis et magi-stris racionalibus etc. per litteras tuasnomen et cognomen dicti expensoris perte statuendi et quantitatem pecunie, quamsibi assignaveris mense quolibel, necnon etsepe sepius, quam bene et sollicite in dictisoperibus procedetur. volumus preterea etmandamus, ut cuilibet homini habenti 2asinos exhiberi facias per diem gr. aur. 15et, si hominem habentem 2 asinos nonpoteris invenire, homini habenti asinum 1tantum gr. aur. 8 per diem facias exhiberi;multum enim dapnificaretur curia nostra,si homini habenti asinum 1 tantum gr.aur. 11 exhiberentur per diem. pretereamandamus tibi, ut pro opere fossati seufundamenti eiusdem castri Melfie mani-pulos 40 facias invenire, quibus pro mer-cede eorum ad predictam racionem de gr.aur. 7 per diem de predicta pecunia simili-ter facias exhibere; quos manipulos 40 inpredicto opere fossati seu fundamentifacias laborare. Dat. apud Lacumpensilemdie XXVIII. augusti.

1108. Lagopesole, 28 agosto 1278Iohanni Barbe vallecto. Cum celkere

complementum operis castri nostri Melfie,quod fiebat ad extaleum per iudicemFranciscum de terra ipsa, ultra quam pos-simus scribere, resideat cordi nostro, te...prepositum ipsorum operum duximusstatuendum...mandantes, quatinus incon-

— 278 —


tenti ad castrum ipsum te personaliterconferas in arta persecutione omnimod(o)ipsorum operum cum omni studio... fer-venter intendas et intendi facias, prout esinde per nostram excellentiam informatus;plene videns et sciens ad oculum et intel-lectum omnia et singula, que expendenturpro operibus ipsis per expensores ipsorumoperum statuendos instanter per... iusticia-rium Basilicate, cui exinde nostras litterdestinamus, ita quod nichil penitus deexpensis ipsis et aliis omnibus et singulisnegocium ipsum tangentibus conscien-ciam tuam lateat... expensori autem pre-dicto... per dictum iusticiarium exhiberimandamus mense quolibet pro expensisipsorum operum unc. aur. 50... et ultra, siplus et quantum fuerit oportunum; etquod exhibeat etiam die quolibet pro ope-ribus ipsis magistros fabricatores 24 etmanipulos 120, scappatores lapidum 16 etincisores lapidum 12, necnon et animaliacum eorum ductoribus necessaria prodeferendis calce lapidibus arena terra etaliis oportunis, quibus mercedem eorumper eundem expensorem exhiberi manda-mus ad racionem subscriptam. Dat. apudLacumpemsulem XXVIII. augusti.

1109. Lagopesole, 2 settembre 1278I. Iusticiario Basilicate. ...precipimus,

quatinus... tot manipulas.. . ad castrumnostrum Melfie mittere debeas, ...quot...necessarii pro eodem opere fuerint... quimanipuli coram Iohanne Barba valleto etfamiliare nostro preposito ipsius operis...se presentent... mandamus etiam tibi...,quod... fieri facias... pro predicto operequinque calcarias bonas de calce, ubi easiudex Franciscus de Melfia fieri facereincepit; et si calcarie ipse non sufficerent,facias fieri...calcarias alias sufficientes, exquibus habeatur de calce in sufficienti etneccessaria quantitate ad laborandum con-tinue in predicto opere cum magistrisfabricatorisbus 24 et manipulis oportu-nis...predictis enim manipulis...de merce-de eorum per expensorem dicti operis,

sicut aliis manipulis in opere ipso laboran-tibus, satisfiet. Dat. aput Lacumpensilemmense setembris, II. eiusdem, VII. ind.

II. Iusticiario Principatus...precipimus,quatinus... magistros muratores...14 adcastrum nostrum Melfie mittere debeas,presentandos ibidem Iohanni Barbe...adtardius usque ad proximo futurum festumnativitatis beate Marie presentis mensisseptembris... predictis enim magistris... demercede eorum per expensorem dicti ope-ris sicut aliis magistris...satisfiet... Dat.aput Lacumpensilem 1278, die II. II. sep-tembris, VII. ind.

1110. Lagopesole, 6 settembre 1278Iusticiario Basilicate. [1] Per litteras

tuas... accepimus, te incepisse iam facerefieri calcarias calcis, quas per te pro operecastri nostri Melfie fieri mandavimus,quod cito erunt complete et cum tibimandaverimus, ut totam calcem huiusmo-di Iohanni Barbe preposito ipsius operisvalleto familiariet fideli nostro faceres assi-gnari, ipse Iohannes dicit, ut scripsisti, senolle calcemm ipsam recipere nec tibi indenec commissariis tuis facere aliquam apo-dixam: super quo tibi duximus taliterrespondendum, quod ecce eidemIohanni... iniungimus, ut tam ipse quamexpensor per te in eodem opere statuenduscalcem ipsam ...recipere debeant, in opereipso, sicut expediens fuerit, converten-dam... mandantes, quatinus calcem huiu-smodi eis pro opere ipso assignes..., tuvero super facienda fieri calce ipsa sicinstes..., quod de calce huiusmodi in opereipso ad sufficienciam habeatur et in opereipso, circa cuius celere complementumardenter et summopere intendas...-prouthabes tam per litteras quam oretenus anostra celsitudine expressius in mandatis,et prout illud scis nostro satis desiderioresidere-, occasione calcis aut quorumquealiorum neccessariorum defectus aliquisnon existat. [2] super eo autem, quod scri-psisti..., quod magistri fabricatoribus scap-patoribus et incisoribus lapidum manipu-

— 279 —


lis et someriis cum ductoribus eorum pre-dicti operis satisfaciendum est de mercedeeorum a die lune XXIX. mensis augustiproximo preteriti, quo die iudexFranciscus olim extallerius ipsius operis,extitit, usque ad diem Veneris II... presen-tis... septembris, quo die lohannes Barbapredictus incepit in eodem opere nostronomine facere laborare, et idem Iohannesmercedem ipsorum non vult in quaternisexpensarum eiusdem operis facere annota-re pro quatuor diebus, quibus in opereipso non fuit: ecce quod mag. Bansolinoprothomagistro ipsius operis... iniungi-mus, quod nomina et cognomina ipsorummagistrorum... manipulorum et numerumsomeriorum cum eorum ductoribus, et sisatisfaciendum est eis pro eisdem diebus,an non, et ad quam racionem satisfacien-dum est cuilibet eorundem pro mercedeipsorum, nobis... scribat; quibus litterissuis habitis, iniungemus, quod fueritiniungendum. Dat. apud Lacumpensilemdie VI. septembris VII. ind.

1111. Lagopesole, 19 settembre 1278Iudici Bisancio de Vigiliis magistro salis

curie in Apulia etc. [1]... precipimus, qua-tinus emas in continenti pro opere castriMelfie trabes de abiete 150 pro faciendischabronibus in opere logie predicti castri,quamlibet videlicet ipsarum longitudiniscannarum 3 et crossitudinis medii pedis,meliori loro, quo pro, curia nostra emipoterunt et haberi, de pecunia curie nostreofficii tui, que est vel erit per manustuas,et trabes ipsas ad predictum castrumMelfie cum iustis et neccessariis expensiscurie de predicta pecunia faciendis faciasdeportari, assignandas ibidem mag.Riccardo de Verberia pro logia supradicta;recepturus de hiis, que pro precio et dela-tura ipsarum trabium solveris, ab hiis, qui-bus soluta fuerint, et de ipsorum assigna-cione ab eodem mag. Riccardo ydoneasapodixas. et quantitatem totam pecunie,quam proinde solveris, nobis et magistrisracionalibus magne curie nostre per tuas

litteras significare procures. [2] preterea,quia mandavimus tibi per alias litterasnostras, ut fieri faceres clovorum de ferro10000 pro clavandis lignaminibus terraciecastri nostri Melfie et mitteres ad predic-tum castrum assignanda mag, Petro deAngicurt vel ordinato suo in castro predic-to, ... precipimus, quatinus predictos clo-vos iuxta predicti mandati nostri tenoremad predictum castrum mittere non postpo-nas, assignandos ibidem mag. Petro pre-dicto, si clovos ipsos non misisti. Dat. ibi-dem (apud Lacumpensilem) die XIX. sep-tembris.

1112. Lagopesole, 20 settembre 1278I. Iohanni Berbe et expensori operis

castri Melfie. Scire vos volumus,quod...iusticiario Capitinate...precipimus,ut incontinenti inveniat aput Luceriam etmittat aput Melfiam presentandos vobisad tardius usque per totum... XXV. pre-sentis mensis, quo die ibi esse proponi-mus..., manipulos Saracenos 100..., asinos100...cum apparetibus eorum et personis50...non gargionibus neque senibus: quo-circa ... precipimus, quatinus in opereipsius castri...sollicite intendatis... et huiu-smodi manipulis mercedem eorum et loe-rium sumeriorum ipsorum ductoribuseorum... ad eandem racionem, ad quamexhibentur per iudicem Angelum deVincencio de Fogia et socium expensoresoperum fortellicie castri nostriLucerie,...debeatis exhibere... Dat. aputLacumpensilem die XX, septembris.

II. Eidem (iusticiario Capitinate). Dat.apud Lacumpensilem die XX, septembris.

1113. Lagopesole, 22 settembre 1278Iohanni Barbe et expensori operis castri

Melfie, [1] Quia intelleximus per litterastuas, Iohanne Barbe, quod non habetiscalcem, unde possitis in opere dicti castriplenarie laborare, mirantes inde et moticontra vos non modicum,... mandamus,quatinus aput coscumque et ubicumque

— 280 —


calcem invenire poteritis in terra Melfie,quod diligenter inquiratis, pro parte curienostre capiatis et captam in opere predictoconvertatis. nos enim precium pro calce,quam capi facietis, per iusticiarium[Basilicate] solvi integre faciemus. et signi-ficetis nobis et predicta iusticiario, quamquantitatem propterea ceperitis, particula-riter et distincte. [2] et quia significastisetiam, quod calcarie facte in Melfia proopere castri predicti non bene sufficiuntpro continuo labore ipsius castri, volumuset mandamus vobis, quod ultra ipsas, quasfieri facitis ad presens, tantas alias calcariasfieri faciatis, quod possitis in opere ipsocontinue facere laborari, ita quod occasio-ne calcis in labore ipso defectus aliquisnon emergat. et si precium eisdem solvinon feceris, faciemus eis restitui calcempro calce. Dat. aput ibidem(Lacumpensilem) XXII. (septembris).

1114. Melfi, 26 settembre 1278Iudici Bisancio de Vigiiiis magistro salis

curie in Apulia. ...precipimus, quatinus...emas... trabes 136, quarum quelibet sitlongitudinis cannarum 3 et grossitudinisdimidii pedis manualis, cuius mensurefuerunt alie trabes, quas... emisti et adcastrum nostrum Melfie destinasti, et tra-bes ipsas mittas ad predictum castrumMelfie assignandas mag. Riccardo preposi-to aperum lignaminum eiusdem castri adopus operum predictorum..., ita tamen,quod longitudo cuiuslibet ipsarum tra-bium cannas 3 aliquatinus non excedat.Dat. Melfie die XXVI. septembris.

1115. Melfi, 30 settembre 1278Iusticiario Terre Laboris. Sciat fidelitas

tua, quod Leonardus Biscontus, Iacobusde Constancia et Nicolaus Romanus magi-stri muratores de Aversa ... presentaveruntse in opere castri nostri Melfie XXII...augusti VI. ind...et ab ipso die in opereipso et laborant. propter quod...precipi-mus, quatinus bina eorum, que...arrestari

fecisse diceris occasione, quod tibi nonconstabat de representatione ipsorum,...restituas...Dat. Melfie die ultimo sep-tembris.

1116. Melfi, 1 ottobre 1278I.Eidem iusticiario (Terre Labo-

ris)...precipimus, quatinus... subscriptismagistris de iurisdictione tua, videlicetIohanni de Amodeo, Martutio socio eiuset sex aliis magistris muratoribus deAversa, Sergio Felici et tribus sociis eius deNeapoli...mandantes... quod ad opus castrinostri Melfie ad laborandum ibidem seconferant...,ita quod per totum diemX...octubris in opere ipso... sint presen-tes..., ipsos...transmittas instanter... Dat.Melfie I. octubris VII. ind.

II. Iusticiario Principatus..., precipi-mus, quatinus...subscriptis magistris deiurisdictione tua, videlicet mag. Ricardo,mag. Bruno, mag. Iacobo de Carsilla,mag. Andree, mag. Thomasio de Iusualdode Aquaputida, mag. Nicolao, mag.Synibaldo, mag. Benevenuto et mag.Rogerio de Bosso de Frequento... etc. utsupra, ita quod per totum VIII...octubrisetc...ut supra. Dat. ut supra (Melfie I.octubris VII. ind.)

1117. Melfi, 1 ottobre 1278Iudici Bisancio magistro salis curie in

Apulia. ...precipimus, quatinus... emastabulas de simia 500 et fieri facias et emasclovorum de terna, quorum quiilibet sitlongitudinis digitorum 3.4000...et tabulaset clovos ipsos mittas ad opus castri nostriMelfie..., assignandos mag. Riccardo pre-posito marraminum ipsius operis... et siclovas ipsos factos inveneris, ipsos sic fac-tos emas et mittas, ut brevius habeantur.Dat. Melfie die I. octubris.

1119. Melfi, 7 ottobre 1278Riccardo militi et Leoni Muto de Lu-

ceria Saracenorum etc...precipimus, quati-

— 281 —


nus... eligatis in Luceria manipulos 50...necnon asinos 50... cum conductoribuseorum 50... et ipsos...mittatis apudMelfiam, presentandos coram IohanneBarba vallecto nostro et sociis expensori-bus operum castri Melfie, per ipsos... inpredictis operibus deputandos, ita quodper totum diem dominicum VIIII...octu-bris coram predictis expensoribus... se pre-sentent. et si aliqui de conductoribus ipsisvellent ducere duos asinos..., placentnobis, dummodo sint asini 50, ut superiusest expressum. Dat. Melfie VII. ind.

1120. Melfi, 7 ottobre 1278Iudici Bisancio de Vigiliis magistro salis

curie in Apulia...precimus, quatinus...emas...de ferro de Mallbacta decenas 60 et fer-rum ipsum...mittas ad castrum nostrumMelfie assignandum mag. Riccardo prepo-sito marraminum operis ipsius castri, pereum, sicut expediens fuerit, in dicto opereconvertendum... Dat. Melfie die VII.octubris.

1121. Melfi, 15 ottobre 1278Iohanni Barbe svallecto et familiari,

mag. Riccardo de Berber(ia) prothomagi-stro operis lignaminum castri Melfie, etexpensori operum eiusdem castri... CumAntelmum de Montiliis militem... castella-num castri Melfie...duxerimus statuendumet velimus, ut de tota pecunia, que expen-detur pro expensis singulis omnium ope-rum, que fiunt in castri ipso..., plenamnoticiam et conscienciam habeat, et sicutet quando pecunia ipsa solvetur singulismagistris muratoribus, scappatoribus etincisoribus lapidum, manipulis, ductori-bus animalium, magistris lignaminum etsicut et quando pecunia ipsa solvetur sin-gulis magistris muratoribus, scappatoribused incisoribus et incisoribus lapidum,manipulis, ductoribus animalium, magi-stris lignaminum et quiscumque aliis per-sonis, pro quibuscumque rebus et serviciisnecessariis pro operibus ipsis ad oculum et

intellectum sciat et vedeat, et videat etiamet plene sciat, quot et qui magistri murato-res, scappatores, incisores lapidum, mani-puli, carpenterii, homines habeant anima-lia et queque ale persone die quolibetlaboraveint et deputate fuerint in operedicti castri, et res singuals, que ementurpro operibus ipsis, a quibus, ad quamracionem, pro quanta pecunie quantitate,ita guod de hiis omnibus nichil conscien-ciam suam lateat: ...mandamus, quatinusomnia, que necessaria et oportuna fuerintpro operibus ipsis, ipso castellano presentevidente et sciente facere debeatis..., nichi-lominus volumus, quod dictus castellanusredigi faciat in quaterno suo totam quanti-tatem pecunie, quam iusticiarius Basilicatevobis exhibuit pro expensis faciendis inopere dicti castri... Dat. Melfie XV. octu-bris.

1122. Manfredonia, 24 ottobre 1278Iusticiario Basilicate etc. Cum subscrip-

tos vallectos familiares et fideles nostros inopere castri nostri Melfie ad subscripta ser-vicia nostra deputaverit celsitudo, videlicetIohannem Barbam prepostum et supervidendis et sciendis omnibus et singulisexpensis ipsius operis, sicut te alias nostresuper opere ipsius castri tibi transmisse lit-tere; docuerunt, et Guilielmum deLimogia, Guilielmum de Leone orIohannem de Bulione, MartinumBulicannum, Guilielmum de Cocigres etIohannem de Aprucio super sollicitandiset stimulandis magistris manipulis et per-sonis singulis in eodem opere laboranti-bus, quod non vacent set continue bene etdiligenter in opere ipso laborent, ...man-damus, quatinus eisdem vallectis a XVI.presentis mensis octubris huius VII. ind,usque nunc et inantea, donec continue inserviciis ipsis erunt, mense quolibet dequacumque fiscali pecunia, que est vel eritper manus tuas, et in defectu alteriuspecunie curie de pecunia presentis genera-lis subvencionis in tua iurisdictione impo-site gagia eis per curiam nostram statuta

— 282 —


ad racionem subscriptam debeas exhibere:videlicet predicto Iohanni Barbe pro segarcione uno et equis duobus, si ipsumgarcionem et equos duos habeat, ad racio-nem de tar. 2 per diem, predictisGuilielmo de Leone et GuilielmodeLimogia pro personis eorum duobus gar-cionibus et tribus equis, si ipsos garcioneset tres equos habeant, ad racionem de tar.1 pro quolibet eorum, Iohanni Buliano,qui cum Iacobo Lonbardo vallecto nostronon existente in opere ipso debet haberegarciones duos et equos tres, si idemIohannes Bulbonus habeat garcionemunum, quia dictus Iacobus morans in ser-viciis debeat habere equos duos et aliumgaecionem unum, necnon predictisMartino Bulicanno, Guilielmo Gocigres etIohanni de Aprucio, si quilibet ipsorumhabeat garcionem unum et equm unum,ad racionem de tar, 1 pro quolibet ipso-rum Iohannis Bulioni, Martini Bulicani,Guilielmi de Gocigros et Iohannis deAprucio per diem ponderis generalis;recepturus de hiis, que dederis, ad tui cau-telam ydoneas apodixas. et si forte vallectiipsi vel aliquis eorum in opere ipso conti-nue non fuerit, quod caute et diligenterinquiras et scias, in solucione, quam eisfeceris, deducas illis, qui in eo non conti-nue fuerint, eorum gagia ad racionem pre-dictam pro illis diebus, qui continue nonfuerint in opere supradicto, et id pro curianostra retineas; et huiusmodi defectumeorum, et quid et quantum quilibet ipso-rum deduxeris et pro curia nostra retinue-ris, pro quot et quibus diebus et quantita-tem pecunie, quam cuilibet ipsorum prohuiusmodi gagiis ipsorum solveris, et proquo tempore celsitudini nostre et magistrisracionalibus etc. per litteras tuas vice qua-libet studeas intimare. Dat. aputManfridoniam die XXIIII. octubris.

1123. Barletta 28 ottobre 1278Expensoribusopen castri Melfi. Cum

mag. Banzolinus prepositus operis castrinostri Melfie sit de processu ipsius operis

per nostram excellenciam plenius informa-tus,... precipimus, quatinus iuxta ordina-tionem nostram, quam sibi in scriptis darifecimus et prout est eciam per nostramexcellenciam plene instructus. in ipsoopere procedatis...Dat Baroli XXVIII.octubris VII. ind.

1124. Trani, 20 novembre 1278I. Iohanni Barbe preposito et supera-

stanti et expensoribus operis castri Melfie.Ecce quod ad vos ad opus castri nostriMelfie mitti mandamus per iusticiariumTerre Bari de Trano Vigiliis et Botontomagistros scappatores lapidum 12, quosretineatis in opere castri Melfie et faciatiseos in eodem opere continue laborare;exhibentes eis mercedem..., usque pertotum mensem februarii nuper venturumad racionem de gr. aur. 12, eo quod dieslaboris parvi sunt, et extunc inantea adracionem de gr, aur, 15...per diem proquolibet eorundem... Dat. Trani die XX.novembris.

II. Eidem iusticiario (Terre Bari). Dat.Trani XX. (novembris) VII. ind.

1125. Trani, 15 dicembre 1278Eidem iusticiario (Balilicate). Cum sub-

scriptos quatuor vallectos Provinciales incomitiva Antelmi de Montiliis militiscastellani castri nostri Melfie duxerimusdeputandos, quos secum in castro ipsoretineat,...eos superastantes ordinet in ope-ribus nostris, que in eodem castro Melfieconstruuntur; quibus eorum gagia ad sub-scriptam racionem et pro subscriptonumero equorum providimus exhibenda:videlicet quod singuli eorum duo habeantequos tres, inter quos sit unus somerius, etgarziones duos, et recipiant pro gagiiseorum mense quolibet unc, aur, 3...nomi-na vero vallectorum ipsorum sunt hec:videlicet Frisolus de Corda, GuilielmusSeniketus et Guilielmus Alfantus etGuilielmus Curtus. Dat. Lucerie XV.decembris.

— 283 —


1126. Lucera, 17 dicembre 1278Expensoribus operis castri Melfie. Cum

mandemus... iusticiarioBasilicate..., quodad requisicionem Antelmi de Montellismilitis castellani castri Melfie, IohannisBarbe vallecti credencerii et mag. Ban-zolini prothomagistri operis castri predicti,inveniat et assignet eis in opere ipso... profaciendo atractu pro eodem opere scappa-tores lapidum 20, incisores lapidum 20 etasinos...30 cum ductoribus eorum...: pre-cipimus, quatinus predicti scappatoribuset incisoribus lapidum...mercedem eorumad racionem de gr. aur, 12 per diem proquolibet ipsorum usque per totam pri-mam medietatem mensis februarii proxi-mo futuri, qui dies laboris parvi sunt, etextunc inantea, qui incipient crescere dies,ad racionem de gr. aur. 15..., necnon loe-rium predictorum someriorum et ducto-rum eorum... exhibere curetis... invenirietiam et assignari mandamus in eodemopere per eundem iusticiarium manipulos8, quibus mercedem eorum ad racionemde gr. aur. 5 pro quolibet ipsorum perdiem usque per totam primam medieta-tem predicti februarii et deinde inantea adracionem de gr. aur. 7... exolvere debeatis.Dat. Lucerie die XVII. decembris.

1128. Trani, 17 dicembre 1278Eidem (iusticiario Basilicate) etc. Litteras

et capitula tua maiestati nostre traanmis-sa benigne recepimus et ea intelleximusdiligenter. [1] quod autem significastinobis, cantones et lapides pro opere castrinostri Melfie diversis locis incisos sume-riis ad deferendos ipsos specialiter depu-tatis propter magnitudinem suam et aspe-ritatem viarum ad predictum castrumdeferre nullo modo valentibus, neccessa-rio providisti, ut quatuor currus fieridebeant et parari cum bubus neccessariisad trahendos eosdem pro ipsis lapidibuset cantonibus ad predictum castrum con-tinue deferendis:...mandamus, quatinuscurrus ipsos fieri et parari facias, sicutdecet, cum quibus lapides et cantones

predicti per vias, unde habiliter currustransire valeant, ad predictum castrumMelfie cum commoditate portentur; pervias autem, unde transire currus ipsi nonpossunt, cum sumeriis ad hoc deputatislapides et cantones huiusmodi facias sinernora deferri, [2] ad aliud capitulum con-tinens, quod pro operibus dicti castri estnon modica calcis quantitas oportuna,pro qua facienda et coquenda in calcariismaximam quantitatem lignorum haberioportet, in qua, si deferetur a nemore,maximas expensas curia nostra subiret,cum vix ad deferendum ligna ipsa abeodem nemore semel tantum dicta viasufficeret, propter quod nostrum bene-placitum postulasti, quod de forestaLavelli et aliis forestis prope sistentibusgenestras et frascas pro coquenda calce incalcariis ipsis permittamus incidi: scire tevolumus, quod beneplaciti nostri est,quod pro predictis calcariis coquendisgenestras et frascas sufficientis incidifacias in predicis nemore Lavelli et fore-stis prope sistentibus, abinde per hominesad hoc deputatos et inantea deputandoscum bubus et sumeriis eorum ad predic-tum castrum nostrum pro eisdem calca-riis continue deferendas, et ecce custodi-bus dicti nemoris Lavelli seu foreste etaliarum forestarum prope sistenciumnastris damus litteris in mandatis, quodad requisitionem tuam frascas et gene-stras predictas sufficientes pro calcariisipsis coquendis de forestis ipsis, quociesopus erit, sine diffcultate qualibet incidipermittant, tu quoque circa predictaopera ipsius castri sic sollicitus pervigil etstudiosus existas, quod in eodem operecontinue procedatur et apud excellenciamnostram possis merito commendari;cavens, ne pretextu incisionis genestra-rum ei frascarum huiusmodi alia lignaseu lignamina de farestis ipsis in dam-pnum ipsarum aliquatenus incidantur velmaior seu alia genestrarum et frascarumquantitas incidatur, quam que sit prohuiusmodi negotio oportuna. Dat. aputturrim die XIX. februarii.

— 284 —


1132. Torre S. Erasmo, 24 febbraio 1279Iusticiario Basilicate. Cum confisi de

fide et legalitate Goffridi de Avenerii...ipsum superastantem et credenceriumoperis castri nostri Melfie... duxerimus sta-tuendum et beneplaciti nostri sit, quodexpensas omnes pro dicto opere faciendasipso presente fiant...: precipimus, quati-nus, ipsum in opere ipso admittens,expensoribus ipsius operis mandire debeas,quod expensas omnes...faciant eo presenteet ...presente etiam... castellano eiusdemcastri,... et quia eundem Goffridum in ser-vicio ipso expensis proprii nolimus labora-re, ...volumus, quod ei expensas suas...adracionem de tar. aur. I per diem...largia-ris...Dat. aput turrim s. Herasmi dieXXIIII. februarii.

1170. Melfi, 24 settembre 1280Eidem (iusticiario Basilicate) etc. Quia

nuper in opere castri nostri Melfie feliciterexistentes, dum inveniremus in eo minusprocessum esse contra beneplaciti nostrivotum, defectus in opere ipso habitos etcommisos et per quos indagare curavimusdiligenter, Antelmus de Montiliis castella-nus eiusdem castri credenzerius et IacobusTaraldus, iudex Clementus et socii expen-sores operis supradicti coram nostri pre-sencia constituti exposuerunt nobis, defec-tus huiusmodi accidisse per culpam etcontumaciam univrsitatum subscriptarumterrarum, quarum cuilibet de mittendo adopus ipsum certo manipulorum et some-riorum numero cum eorum ductoribusmandatum tuum pro parte curie nostrefeceras et in missione ipsorum diversimo-de contumaciter defecerunt. ideoque nosdiligenter compensari et extimari fecimustotum dampnum, quod de opere ipsocuria nostra subiit defectu someriorum etmanipulorum ipsorum ad opus ipsuminfra menses marcii aprilis madii iunii iuliiet augusti nuper elapse VIII. ind., sicutmandaveras, non missorum, et inventunest curiam nosiram dampnificatum essetali modo de opere ipso in unc.aur. 405 et

gr. 10..., quod dampnum non in eandemcuriam nostram set pocius universitatespredictas, ob quarum eulpam id accidit,retorqueri volentes et merito preter penameis per te pro parte curie nostre imposita-met contemptus etiam mandati tui predic-ti pro parte curie nostre facti, quam ratio-nabiliter incurrerunt, et relapxamus adpresens contra ipsas universitates tamennostro beneplacito reservatam, ... precipi-mus, quatinus statim...predictas unc. aur,405 tar. 6 et gr. 10 a predictis universitati-bus a qualibet ridelicet earum quantitatempecunie infrascriptam, prout de singulisinfra distinguitur, setundum quod quamli-bet ipsarum pro defectu per eam commis-so de dampno ipso contingit, pro partecurie nostre exigas, imponendas et recolli-gendas inter homines terrarum ipsarumiuxta ratam presentis generalis subencioniseis per curiam nostrsm inposite, et exactasassignare camere nostre Salvatoris ad marede Neapoli nostris thesaurariis procures;cautus existens, quod in exkctione dictepecunie defectum aliquem non commit-tas, quia totam illam quantitatem pecunie,in cuius exactione defeceris, de tua propriocurie nostre solves. et nichilominus dein-ceps de magistris manipulis someriis etaliis necessariis pro opere ipso tali modoprovideas, quod similis defectus in eo noneveniat quo quo modo, quando illum, cuisuper hoc innumerabiles litteras nostrasdirexisse recolimus, et qui iam bene sciredebes, quantum opus ipsum cordi nostroresideat quantumque impedimentumipsius nobis displiceat, proculdubio retires.nomina vero dictarum terrarum, a quibusdicta pecunia exigi debet, et quantitasetiam a qualibet exigenda hec sunt: videli-cet Venusium unc. 33 et tar. 9, MonsMorconus tar. 17 et gr. 14, Rapolla unc.11 tar. 22 gr. 10, Ripa candida unc. 5 tar.29 et gr. 8, Rivus niger unc. 3 tar. 2 et gr.8, Armateria unc, 2 tar. 29 et gr. 14, s.Felix unc. 15 tar. 12, Lavellum unc. 7 tar.5 gr. 8, Gaudianum unc. 12 tar. 13 et gr.2, Spinazola unc. 10 tar. 3 et gr. 12,Cervaricium unc. 4 tar. 12 et gr. 6, Bancia

— 285 —


unc. 2 tar. 28 et gr. 4, Gencianum tar. 19et gr. 16, casale s. Martini de pauperibusunc. 1 tar. 21 et gr. 6, Acheroncia unc. 1tar. 12 et gr. 18, Florencia unc. 8 tar. 3 etgr. 6, Ancia unc. 5 tar. 25 gr. 10, Rotumtar. 25 gr. 16, Baraianum unc. 1 tar. 4 etgr. 4, Laurenzanum unc. 10 tar. 6 et gr. 2,Trifogium unc. 8 tar. 4 et gr. 4, Perticariaunc. 10 tar. 7 et gr. 10, Carnitum unc. 3tar. 6 et gr. 16, Avenella unc. 5 tar. 17 etgr. 8, Cracum unc. 5 tar. 1 gr. 16, MonsAlbanus unc, 10 tar. 15 gr. 12, Scansanaunc. 5 tar. 7 et gr. 16, Andrachium unc. 5tar. 26 gr. 14, Rotunda maris unc. 4 tar. 9gr. 12, Nucaria cum casalibus unc. 8 tar.14 gr. 8, Senisium unc. 12 tar. 27 gr. 6,Clarus mons unc. 12 tar. 26, s. Clericus deValle Sinni unc. 4 tar. 3 gr. 14,Latronicum unc. 5 tar. 17 gr. 8, Acermons unc. 3 tar. 29 gr. 8, Episcopia unc. 2tar. 23 gr. 8, Faracum unc. 4 tar. 4 gr. 12,Casale Rubeum unc. 4 tar. 11 gr.8,Rotunda Vallis Layni unc. 3 tar. 18 gr. 6,Pappasiderum unc. 2 tar. 18 gr. 12,Lavena unc. 2 tar. 18 gr. 12, CastrumSarracenum unc. 2 tar. 18 gr. 12,Garagusium unc. 5 tar. 1 gr. 16, Olivetumunc. 5 tar. 10 gr. 8, Bellus mons unc. 7tar. 2 gr. 14, Casale Asprum unc. 1 tar, 24,Gloriosa unc. 2 tar. 1 gr. 4, CastrumBellocti unc. 2 tar. 7 gr. 4, Accepturumunc. 1 tar. 22 gr. 16, Campus maior unc.2 tar. 28 gr. 16, Corilianum unc. 2 tar. 17gr. 14, Salandra unc. 8 tar. I5 gr. 12, MonsPilosus unc. 17 tar. 21 gr. 12, Cornetumde Perticaria tar. 21 gr. 18, Camarda unc.1 tar. 22 gr. 16, Tursium unc. 6 tar. 22 gr.16, Trisagia unc. 1 tar. 7 gr. 16, Fabale tar.29 gr. 8, Noha unc. 7 tar. 20 gr. 8, Tiganaunc. 6 tar. 12, Calabra tar. 16 gr. 16,Bactibaranum tar. 16 gr.I6 [Criptole] tar.26 gr. 8, Loriosellum unc. 1 tar. 4 gr. 16,Castrum Medianum tar. 18, Tricaricumcum Canciano unc. 11 tar. 25 gr. 4,Pomaricum unc. 8 tar. 16 gr. 16, Roccaimperialis unc. 7 tar. 1 gr. 4, Anglonumunc. 2 tar. 2 gr. 8, Petraperciata unc. 4 tar.3 gr. 12, Alanum unc. 2 tar. 28 gr. 16,Castrum novum unc. 1 tar. 13 gr. 4,

Marsicum vetus unc. 1 tar. 4 gr. 16,Tofaria tar. 18, Yrsium unc. 1 tar. 14 gr. 8,Mons Caveosus unc. 2 tar. 28 gr. 16,Ogianum unc. 2 tar. 28 gr. 16,Priscinachum unc. 1 tar. 4 gr. 16. DatMelfie die XXIIII. septembris VIIII. ind.

1171. Melfi, 29 settembre 1280Eidem iusticiario (Basilicate) etc. Quia

ex defectu commisso per universitates sub-scriptarum terrarum in mittendis manipu-lis et someriis cum eorum ductoribus adopus castri nostri Melfie pro toto presentimense septembris huius VIIII. ind., qui-bus exinde mandatum tuum pro partecurie nostre feceras, quod contumacitercontepserunt, curia nostra condepnata estde opere ipso secundum diligentem exsti-macionem exinde de mandato culminisnostri factam in unc. aur. 72 tar. 12...,sicut de singulis inferius est distinctum,quod dapnum non in eamdem curiamnostram set pocius in universitates predic-tas, ob quarum culpam id accidit. retor-queri volentes,... precipimus, quatinus….nomina vero terrarum ipsarum et quanti-tas pecunie a qualibet exigenda hec sunt:videlicet Armatera tar. aur. 18; s. Felixunc. 2 tar. 20 et gr. 8, Venusium unc. 5tar. 24, Lavellum unc. I tar. 6, Gaudianumunc. I tar. 2 gr. 8, Spinaciola unc. 2 tar.12, casale. Martini de pauperibus tar. 8 gr.8, Acheroncia unc. I tar. 4 gr. 16, Ansiaunc. 1 tar. 14 gr. 8, Gloriosa unc. 1 tar. 4gr. 11, Laurenciana unc. 2 tar. 7 gr. 4,Caragusium tar. 25 gr. 8, Salandra unc. 1tar. 22 gr. 16, Mons Pilosus unc. 3 tar. 25gr. 4, Castrum Bellocti tar. 14 et gr. 8,Perticaria unc. 14 et gr. 8, Petraperciataunc. 2 tar. 15 et gr. 12, Tricaricum unc, 2tar. 25 et gr. 4, Yrsium une. 2 tar. 7 et gr.41, Pomaricum unc. 2 tar. 25 et gr. 1,Mons Caveosus unc. 2 tar. 15 gr. 4,Camarda tar. 25 gr. 8, Avenella tar. 25 etgr. 8, Cracum unc. 1 tar. 6, Ogianum unc.2 tar. 25 gr. 4, Mons Albanus unc. 1 tar. 2gr. 16, Rocca imperialis unc. 1 tar. 22 gr.16, Trisabia tar. 1I6 gr. 16, Prisinachium

— 286 —


unc. 1 tar. 4 gr. 16, Fabale tar. 16 gr. 16,Senesium unc. 2 tar. 7 gr. 4, Clarus monsunc. 2 tar. 7 et gr. 25, Latronicum tar. 15gr. 8, Calabra tar. 16 gr. 16, Battibaranumtar. 16 gr. 16, Acer mons tar. 16 gr. 16,Episcopia tar. 16 gr. 16, Tiganum unc. 1tar. 22 gr. 16, Faracum unc. 1 tar. 3 gr. 12,Avena tar. 25 gr. 8, Criptole unc. 1 tar. 22et gr. 16, Scansana tar. 25 et gr. 8, CasaleRubeum tar. 25 gr. 8, sicut defectus huiu-smodi Antelmus de Montiliis castellanuset credencerius operis ipsius castri in scrip-tis nostre curie assignavit. Dat. MelfieXXVIIII. septembris VIIII. ind.

1172. manfredonia, 4 febbraio 1281I. Goffrido de Parisius custodi defense

Lacuspensulis. ...precipimus, quatinus adrequisitionem Guilielmi Malamarendi deMelfia expensoris operis lignaminumcastri Melfie... pro anditu circuitus muro-rum ipsius castri lignamina necessaria indefensa [Lacuspensilis]...incidi...paciaris...Dat. Manfridonie IIII. februarii.

II. Eidem iusticiario (Basilicate). ...pre-cipimus, quatinus Guilielmo Malama-rend(e) expensori operis lignaminumcastri Melfie et aliis expensoribus muro-rum et aliorum operum curie nostre, quefiunt in castro ipso, ...pecuniam necessa-riam pro expensis ipsorum operum...debeas exhibere... Dat. Manfridonie IIII.februarii.

1173. Manfredonia, 7 febbraio 1281Iusticiario Basilicate, Exposuit excellen-

cie nostre Antelmus de Montiliis milescastri nastri Melfie..., quod dudum tempo-re commisse sibi castellanie predicte conces-simus ei, quod subscriptos quattuor vallec-tos Provinciales in comitiva sua retineredeberet, videlicet Frosolum, de Corda,Guilielmum Siniherium, GuilielmumAlfantum et Guilielmum Curtum, quoseciam statueret superastantes in opere dicticastri; et cum ipsi omnes usque ad ultimumdiem...,. iulii VIII. ind. in serviciis ipsis...

fuerint..., satisfacto eis usque ad ipsum tem-pus de statutis eorum gagiis per...tuum...precessorum, tres ex ipsis...videlicet Frisolusde Gorda, Guilielmus Alfantus etGuilielmus Curtus, exteterunt, reliquoremaente, videlicet Guilielmo Siniaberio,qui in serviciis ipsis continue fuit etc. etgagia sua usque per totum XXVI. mensisianuari... IX. ind. ab eodem precessore tuorecepit. et licet dictus castellanus loca dicto-rum trium mortuorum subscriptos aliostres vallcetos a I. augusti... VIII. ind. usquenunc substituerit..., videlicet Petrum deLaufecta, Albertinum et Petrum Alardum,tamen idem precessor tuus vallectis ipsissubstiluiis gagia eorum solvere noluit, tumquia dicebat, se inde mandatum... nonhabere, tum etiam quia defectum fiscalispecunie pretendebat: ... precipimus, quati-nus... predictis tribus vallectis substitutis aI. ...augusti usque per totum predictumXXVI. ianuarii, et deinde inantea tam ipsisquam predicto Guilielmo Siniaberio singu-lis tribus mensibus...(gagia)... solvere debeasDat. Manfridonie VII. februarii IX. ind.

1174. Napoli, 5 marzo 1281Iacobo Tarallo et sociis expensoribus

operis castri Melfie. Ad capitula vestra, perque a nostra curia petiistis habere in opereipso magistros 8 scientes facere tonicamcisterne et magistros alios battitores ipsiustonice 20, quos in opere ipso dicitis opor-tunos, et miliaria ferri duo, que pro diver-sis serviciis dicti operis necessaria reputan-tur: ecce... iusticiario Principatus de inve-niendis in ducatu Amalfie Cava et Vicomagistris ipsis et ad opus ipsum mitten-dis..., et...iusticiario Terre Bari de emendadicta quantitate ferri et vobis facienda ineodem opere assignari, nostras...litterasdestinamus... Dat. Neapoli V. martii.

1176. Napoli, 8 marzo 1281Eidem (iusticiario Basilicate). [1]

Exposuerunt excellencie nostre mag.Banzolinus protomagister, Gofridus

— 287 —


Avenarius, Guilielmus de Leona atRaynaldus de Trinorchio supratastantesoperis castri Melfie, quod per... tuum,..precessorem de statutis eorum gagiis usqueper totum mensem decembris...IX. ind.ipsis exitit satisfactum et extunc inanteagagia ipsa minime receperunt...: pretipi-mus, quatinus gagia eorum solvas...[2]volumus etiam et mandamus, quodLaurentio Vaccario, iudici Clemento etIacobo de Landol) de Melfia expensoribusoperis supradicti necnon et uni notariodeputato cum eis pro scribendis racionibuseorum exnunc inantea..., expensaseorum... exhibeas, ad racionem de gr. aur.6 pro quolibet eorum per diem... Dat.Neapoli VIII. martii VIIII. ind.

1179. Orvieto, 25 luglio 1281Castellano castri Melfie. Cum per nun-

cium mag, Petri de Angicuria operumnostrorum prepositi vallecti familiaris etfidelis nostri... nostra serenitas intellexit,quod tu in opere castri nostri Melfie ordi-ne prepostero procedi faciens minus caute,que ad presens necessaria essent fieri, inposterum facienda reservas, dimittensopus muri nove porte eiusdem castri, dequo posset de facili pteiudicium evenire, etintendens ad laborem aliorum operum,quorum prosecucio sic continuationemcelerem non requirunt, quod grave feren-tes non modicum, eo precipue quod erasde operibus ipsis a nostra conscienciainformatus et scire deberes, que magisnecessario fieri expedirent: quare... preci-pimus, quatinus... in dicto muro eiusdemnove porte ipsius castri cum instancia pro-cedi facias..., sic...quoderas de operibusipsis a nostra conscencia informatus etscire deberes, que magis necessario fieriexpedirent: quare...precimus, quatinus...indicto muro eiusdem nove porte ipsiuscastri cuminsatncia procedi facias...,sic...quod in adventu nostro, qui ad partesipsas erit in brevi, ipsium totaliter invenia-mus completum...nichilominus...manda-mus, quod tam in operibus dicte porte

quam in aliis operibus, que fiunt intus etextra castrum predictum, sollicite etinstanter procedi et laborari facias, ut ipsaopera in brevi facta sint totaliter et com-pleta... Dat. apud Urbemveterem XXV.iulii.

1180. Orvieto, 16 settembre 1281I. Eidem (Iohanni de Anchis iusticiario

Terre Bari)... Quia, sicut per litterasAntelmi de Montiliis castellani castrinostri Melfie et Guilielmi Malamerendeexpensoris operis eiusdem castri fideliumnostrorum nostra nuper serenitas intel-lexit, certa tabularum serraticiarum quan-titas pro opere ipso necessaria reputatur,...precipimus, quaitinus statim... quantita-tem totam tabularum serraticiarum velaliarum, quam pro anditu faciendo in iar-deno, solario turrium dicti castri cumianuis et portis mergulorum ipsarum tur-rium et domorum guarderobbe tam nostrequam regine karissime consortis nostredic-tus castellanus etexpensor a te duxerintrequirendam, secundum illam longitudi-nem grossitudinem amplitudinem et men-suram, quam tibi per eorum litteras desi-gnabunt, in terris iurisdicionis tue, in qui-bus celerius melius et viliori foro haberipoterunt et cum minoribus expensis abin-de ad dictum opus deferri, invenias etemas, precio quo poteris pro nostra curiameliori, et emptam cum iustis necessariiset moderatis expensis ad opus ipsum tran-smittas, dictis castellano et expensori proparte nostre curie assignandam; quarumtabularum precium iustum ac delaturamcompetentem solvas de guacumque pecu-nia curie nostre, que sive de presenti gene-rali subvencione vel undecumque est velerit per manus tuas; et de hiis, que propte-rea solveris, recipias ab illis, quibus solutafuerint, ac de assignacione tabularum ipsa-rum a predictis castellano et expensorerecipi facias pro tui cautela ydoneas apo-dixas, significaturus nobis et magistrisracionalibus etc. quantitatem et qualita-tem dictarum tabularum, quam a te requi-

— 288 —


sierint et ad opus ipsum transmiseris, etquando, et quicquid pro earum precio etdelatura solveris, quibus, ad quam racio-nem, et de qua pecunia, particulariter etdistincte. Dat. apud Urbemveterem XVI.septembris X. ind.

II. Antelmo de Montiliis castellanocastri Melfie et Guilielmo Malamerend(e)expensori operis eiusdem castri.Entsprecheudes Schreiben. Dat. apudUr[bemveterem...].

1181. Napoli, 7 febbraio 1282Iohanni de Alzurra. ...te iusticiarium in

Basilicata...duximuss statuendum,...man-dantes, quatinus... volumus preterea etmandamus, ut... precessore tuo mandataomnia nostra... super operibus nostris sibicommissis...recipias et..., exequaris., etinformeris etiam per eundem de predictisoperibus... Dat. Neapoli VII. februarii.

1182. Napoli, 2 marzo 1282Eidem (iusticiario Basilicate). Non

absque turbacione quadam nostra serenitasintellexit, quod, licet tibi expresse...dederi-mus in mandatis, ut in omnibus nostrisnegociis decrete tibi provincie et specialiterin opere castri Melfie et construcione qua-rellorum, exhibere te curiosum sollicitumet attentum, referentibus tamen expensori-bus dicti aperis et prepositis quarellorum,qui...in iurisdictione tua fiunt, didicimus,quod tu per ipsos exponsores et preposi-tos...pluries requisitus, pecuniam necessa-riam pro ipsis operibus et quarrellis eis tra-dere denegasti, utilitatem nostram minimeadvertendo, set dampnum pocius even-dentissime procurando; asserebas siqui-dem, te pecuniam non habere, quam detuo proprio vel alias recipiendam mutuo,si nostris vacares profectibus, pro ipsisoperibus et quarrellis tradere debuisti.quocirca ...mandamus, quatinus statim...pecuniam necessariam... dictis expensori-bus et prepositis tribuas...ut predicti quar-relli facti in termino tibi inde posito et

dicta opera iuxta nostrum bneplacitumcompleta habeantur. Dat. Neapoli II, mar-cii.

1183. Melfi, 17 giugno 1282Laurencio Vaccario, Iacobo Tarallo et

sociis expensoribus operum castri Melfie.Exposuit excellencie nostre notariusCorradus de Melfia statutus pro scribendisquaternis et rationibus expensarum operisdicti castri ..., quod, cum per Poncium deBlancoforte militem olim iusticiariumBasilicate...de expensis suis..., ad racionemvidelicet de gr, aur. 6_... per diem, eoquod in domo sua est..., per totum men-sem ianuarii... VIII, ind..., et subsequenterper Iohannem de Bosco militem, ipsiusPoncii... successorem,... per totum men-sem decembris...IX. ind. sibi fuerit... sati-sfactum, sicut per quaternum... per eun-dem Iohannem de Bosco Petro de Braidasuccessori suo... assignatum constare dici-tur manifeste, idem tamen Petrus... nichilde predictis expensis sibi solirere procura-vit; et sic a I. ianuarii dicte IX. ind. etinantea usque per totam primam medieta-tem ... mensis februarii...X. ind... deexpensis predictis a nostra curia est salven-dus...: (mandamus), quatinus... expensaspredictas... eidem ... tribuatis... Dat.Melfie, mense iunii, XVII, eiusdem, X.ind.

1184. Nocera, 25 aprile 1283Eidem (iusticiario Basilicate). Goffridus

Avenarius credencerius operis castriMelfie, qui de pecunia recepta pro eodemopere ac expensis in illo plenam habet ethabere debet noticiam, nuper in nostrapresencia constitutus exposuit, quodLaurencius Vaccarius et Iacobus Tarallusipsius operis expensores, licet de pecuniaeis per curiam hactenus assignata residuashabeant penes eos unc. 148 et amplius, eastamen in preiudicium curie retinent et ineodem opere non convertunt:... manda-mus..., quatinus statim... expensoribus

— 289 —


ipsis... precipias, quod pecuniam totamresiduam penes eos in necessariis et utili-bus operis ipsius serviciis absque retentio-ne convertant, exhibituri ex ea predictocredencerio sua gagia consueta a tempore,quo solvendus est, usque nunc et inantea...Dat. Nucerie XXV. aprelis XI. ind.

1185. Nicotera, 12 settembre 1283Eidem (iusticiario Basilicate). Quia

mag. Bansalinus prothomagister operiscastri Melfie in nostri presentia constitutusexposuit, quod penes LaurentiumVaccarium, Iacobum Tarallum et socios deMelfia expensores eiusdem operis quedamest residua pecunie quantitas de summapecunie curie dudum eis pro expensisipsius operis assignata,... precipimus, qua-tinus... predictis expensoribus... mande-tis..., quod totam huiusmodi residuampecunie quantitatem convertant in expen-sis operis supradicti, facientes in eo conti-nue laborari, ibi videlicet, ubi magis utilefuerit iuxta provisionem prothomagistripredicti; cui etiam prothomagistro...gagia... solvere debeant de pecunia supra-dicta. Dat. Nicotere... die XII. septembrisXII, ind.

1186. Nicotera, 13 settembre 1283Eidem (iusticiario Basilicate). Cum in

opere castri Melfie laborari et procedi veli-mus de pecunia residua penes expensoreseiusdem..., et Raynaldus vallectus, qui sedicit superastantem per dominum patremnostrum in eodem opere ordinatum, asse-rat, se... gagia sua minime recepisse...:mandamus, quatinus eidem... gagia... perexpensores predictos,... faciatis... persolvi...Dat. Nicotere... die XIII. septembris XII.ind.

1187. Napoli, 18 novembre 1283Eidem (iusticiario Basilicate). Noverit

devocio vestra, quodm LaurenciusVaccarius, Iacobus Tarallus et Franciscus

filius quondam iudicis Clementi de Melfiaexpensores operis castri Melfie, quibus...mandastis, ut in certo termino eis datocoram...Lodoyco de Montibus capitaneo aporta Roseti usque ad confinia terrarumsancte Romane ecclesie comparere debe-rent ad ponendum... coram auditoribusrationum Neapoli commorantibus... ratio-nem, ...camparuerunt..·. Dat. Neapoli...die XVIII. novembris XII. ind.

1188. Napoli, 11 dicembre 1283Baiulis Melfie. Supplicavit nobis mag.

Balzolinus de Linasio Gallicus olim proto-magister operir regii castri Melfie..., quod,cum ipse anno uno perfecto continue ser-vierit in opere supradicto nec adhuc sibifuerit in aliquo satisfactum, exhiberi sibigagia sua... mandaremus: ... mandamus,quatinus... mag. Balzolino gagia consue-ta... exhibere curetis... Data Neapoli... XIdecembris XII. ind.

1189. Melfi, 8 marzo 1284Magistro iurato Melfie. ...mandamus,

quatinus... de calce curie... ad requisicio-nem Balczonini machionarii in ea quanti-tate, quam a vobis duxerit requirendam,pro construendis et faciendis chiminedisin castro Melfie... exhibere curetis... Dat.Melfie die VIII. martii XII. ind.

1190. Melfi 18 marzo 1284Baiulis Melfie... mandamus, quatinus

ad requisitionem mag. Bansilini de Lignascalcem lapides et alia neccessaria profaciendis ciminedis, quas fieri mandavi-mus in castro Melfie per eundem,...eidem..., exhibere curetis... Dat. Melfie dieXVIII. marcii XII. ind.

1191. Napoli, 20 aprile 1284Eidem (iusticiario Basilicate). Noverit

vestra devocio, quod Iacobus Musca etThomasius Lanfridi de Melfia expensores

— 290 —


olim quorundam operum castri Melfiecitati se... presentarunt... Dat, Neapoli...die XX, aprelis XII. ind.

1192. Napoli, 24 aprile 1284Iusticiario Basilicate. Noverit devocio

vestra, quod mag. Balzolinus de Lenig(ia)civis Melfie statutus olim super operecastri Melfie... citatus... comparuit... Dat.Neapoli ...die XXIIII. aprelis XII. ind.


devocio vestra, quod Petrus filius et heresquondam Guilielmi Malemerende deMelfia citatus de officio expensorie car-penterie operis castri Melfie, quod dictusGuilielmus pater eius olim exercuit...racionem... positurus... comparuit... Dat.Neapoli... die XXVIII, aprilis XII, ind.


devocio vestra, quod Goffridus AvenariusGallicus habitator Melfie citatus...adponendum de officio credenzerie operiscastri Melfie... presentavit... Dat.Neapoli... die XXVIII. aprelis XII. ind.


devotio, vestra, quod iudex Franciscus deGrusa de Melifa statutus olim super operecastri Melfie... citatus comparuit... Dat.Neapoli... die ultimo aprelis XII. ind.

— 291 —


AA. VV., Il Castello di Matera, Matera 1992. AA. VV., Archeologia del paesaggio, Firenze1991.AA. VV., Conoscere la città. Bari. I1 castello ele mura medievali, Bari 1988.AA. VV., Il bosco nel Medioevo, Bologna1988.AA. VV., Restauri in Puglia, II, Fasano 1986.AA. VV., Santa Maria della Scala (Siena).Archeologia e edilizia sulla piazza delloSpedale, Firenze 1991.ABATINO A., Il castello di Manfredonia, inNapoli Nobilissima, XI, 1902, pp. 44-45.ABBATANTUONO A., I Saraceni in Puglia,in Japigia, II, 1931, pp. 328-339.AFFOLTER E.-BOUNVARD A.-VOISIN J. C.,Aspects d’une recherche sur les bourgscastraux de la Haute-Saône: vocabulaire,topographie et urbanisme, in Les Peuplementcastraux dans les Pays de l’Entre-Deux,Nancy 1993, pp. 15-38.AGNELLI L., Cronaca di Sant’Agata diPuglia, Sciacca 1869.AGNOLETTI M.-TOGNOTTI E.-ZANZISULLI A., Appunti per una storia del tra-sporto di legname in Val di Fiemme, inQuaderni Storici, 62, 1986, pp. 131-138.ALESSIO A., Lexicon etymologicum. Sup-plemento ai dizionari etimologici latini eromanzi, Napoli 1976.ALEXANDER TELESINUS, De Rebus Gestis

Rogerii Siciliae Regis, in Cronisti e scrittorisincroni napoletani, I, Dominazione nor-manna, ed. G. DEL RE, Napoli 1845.ALGRANATI G., Basilicata e Calabria,Torino 1929.AMAROTTA A. R., San Benedetto, S. Pietroa Corte e il recupero del centro storico, inRassegna Storica Salernitana, 10,1988, pp.241-248.AMATO DI MONTECASSINO, Storia de’Normanni volgarizzata in antico francese,ed. V. DE BARTOLOMAEIS, Roma 1935.AMBROSI A.-DEGANO E., Les marques destailleurs de pierre au Moyen-Age les Pouilles,in Acta del Coloquio Intenacional de glypto-grafia de Potevedra (Julio 1986), 1988, pp.497-507.ANDREWS D., L’archeologia della città bas-somedievale, in Archeologia Medievale, X,1983, pp.125-141.ANGELICCHIO N.-BISCOTTI N.-FIOREN-TINO F., Paesaggio del Gargano, Fasano1993. ANSELMI S.-BIONDI E.-PACI R., Foreste eboschi nella bassa Vallesina del ’400: fonticartografiche e resti sub-fossili, in QuaderniStorici, 62, 1986, pp. 157-214.ARDOINI P. B., Descrizione dello stato diMelfi, a cura di E. NAVAZIO, 1980 s. l.ARENA G., Territorio e termini geograficidialettali della Basilicata, Roma 1979.ARTHUR P.-CAGGIA M. P.-CIONGOLI G.

— 293 —

BIBLIOGRAFIA GENERALE

P.-MELISSANO V.-PATTERSON H.-ROBERTSP., Fornaci medievali ad Otranto. Nota pre-liminare, in Archeologia medievale, XIX,1988, pp. 231-245.AVAGNINA M. E., Lagopesole: un problemadi architettura federiciana, in M. A. ROMA-NINI (ed.), Federico II e l’arte del Duecentoitaliano, Galatina 1980, pp. 149-160.AZZARONE M., L’intervento di Francesco diGiorgio Martini nel castello di MonteSant’Angelo, in Garganostudi, VII, 1984,pp. 60-69.AZZARONE M., Il castello di Monte S. An-gelo: il quaderno delle spese dei lavori neglianni 1490-91, in Garganostudi, X, 1987,pp. 29-50.BACILE DI CASTIGLIONE G., Castelli pu-gliesi, Roma 1927.BALLARDINI G., La maiolica italiana dalleorigini al Cinquento, Firenze 1938.BERLOCO T., Storie inedite di Altamura,Altamura 1985. BERNARDUS MONACHUS FRANCUS, Iti-nerarium in loca sancta anno 870 factum,in T. TOBLER-A. MOLINIER (eds.), ItineraHierosolymitana latina, I, Torino 1879.BERTAUX E., I monumenti medievali dellaregione del Vulture, suppl. a Napoli No-bilissima, a. VI, 1897, pp. I-XX.BERTAUX E., L’art dans l’Italie meridionale,Parigi 1903.BESSAC J. C., L’outillage traditionnel dutailler de pierre de l’Antiquitè à nos jours, inReveu Archelogique de Narbonnaise, suple-ment 14, 1987, pp. 76-85.BEVERE R., Ancora sulla causa della distru-zione della colonia saracena di Lucera, inArchivio Storico per le Province Napoletane,60, 1935, pp. 222-228.BIANCHIMANI A. M., Primi saggi di scavonel cortile minore di Castel Lagopesole (PZ),in Archeologia Medievale, XIII, 1986, pp.469-482.

BLAKE H., Archelogia e storia, in QuaderniMedievali, 12, 1981, pp. 136-151.BONORA F., Nota su un’archeologia dell’edi-lizia, in Archeologia Medievale, VI, 1979,pp. 171-182.BROGIOLO G. P., Archeoloqia dell’ediliziastorica, Como 1988; BRUSCHI A.-MIARELLI MARIANI G., Ar-chitettura sveva nell’Italia meridionale.Repertorio dei castelli federiciani, Prato1975. CALÒ MARIANI M. S., Archeologia, storia estoria dell’arte medievale in Capitanata, inA. HASELOFF, Architettura Sveva nell’Italiameridionale, Bari 1991, pp. I-XCIX.CALÒ MARIANI M. S., in F. TATEO (ed.),Storia di Bari. 2. Dalla conquista norman-na al ducato sforzesco, Roma-Bari 1990.CAMMAROSANO P., Problemi di convergen-za interdisciplinare nello studio dei castelli,in R. COMBA-A. A. SETTIA (eds.), Castelli.Storia e archeologia, Torino 1984, pp. 11-25.CANAL E.-LAZZARINI L., Ritrovarnenti diceramica bizantina in laguna e la nascitadel graffito veneziano, in Faenza, 69, 1983,pp. 19-58.CARABELLESE F., I1 restauro angioino deicastelli di Puglia, in l’Arte, XI, 1908, pp.367-372.CARANDINI A., Archeologia e cultura mate-riale, Bari 1979.CARLONE C., Documenti cavensi per la sto-ria di Rocchetta S. Antonio, Altavilla Si-lentina 1987.CASCELLA B., I “magistri forestarii” e lagestione delle foreste, in R. LICINIO, Castelli,foreste e masserie. Potere centrale e funziona-ri periferici nella Puglia del XIII secolo, Bari1991, pp. 47-94.CAZZATO V.-FAGIOLO M., Lecce, Roma-Bari 1984.CELIBERTI V. U., Il “Castellum montis

— 294 —


joviae” dalle origini alla fine del sec.XII, inArchivio Storico Pugliese, XXI, 1968,pp.142-172.CHIAROMONTE F., Cenno storico sullaChiesa Vescovile di Rapolla, Melfi 1888.CHIAROMONTE F., in Enciclopedia dell’Ec-clesiastico, IV,1889, p. 916.CLAPS T., Il castello di Lagopesole e una sin-golare leggenda su Federico Barbarossa, inArchivio Storico per la Calabria e la Luca-nia, III, 1933, pp. 3-33. Codice Diplomatico Barese, Bari 1900sgg. Codice Diplomatico dei Saraceni diLucera (1285-1343), ed. P. EGIDI, Napoli1917.COLASANTO B., Storia dell’antica Lucera,Lucera 1894.COMBA R.-SETTIA A. A. (eds.) Castelli.Storia e Archeologia, Torino 1984.COPPOLA G., L’èchafaudage au Moyen Age,in Archèologia, 274, dècembre 1991, pp.34-41.COPPOLA G., Carpenteria, in Enciclopediadell’arte Medievale, vol. IV, 1994, pp. 320-325.COPPOLA G., Notazioni su alcuni materialie procedimenti cotruttivi, in I Normannipopolo d’Europa. MXXX-MCC, Catologodella mostra a c. di M. D’Onofrio, Ve-nezia 1994, pp. 53-56.COPPOLA G., Ponti medievali in legno,Roma-Bari 1996.COPPOLA G.-MARIN J. Y., Les signes lapi-daires sur les monuments de Caen (XIe-XIIe), in Revue Archèologique de l’Ouest, 7,1990, pp. 101-109.COPPOLA G.-MUOLLO G., Castelli Medie-vali dell’Irpinia, Milano 1994.CORENA E., Il contributo della dendrocro-nologia alla storia del paesaggio silvo-pasto-rale cisalpino (XVI-XIX secolo), in Quaderni

Storici, 49, 1982, pp. 71-83.CORRAO P., Boschi e legno, in Uomo eambiente nel Mezzogiorno normanno-svevo,Atti delle ottave giornate normanno-sveve,Bari 1989, pp. 135-164. CORSI P., La spedizione italiana di CostanteII, Bologna 1977.CORSI P., Note per la storia di Monte S.Angelo in età normanna, in, G. OTRANTOG.-C. CARLETTI C. (eds.), Culto e insedia-menti micaelici nell’Italia meridionale fratarda antichità e medioevo, Bari 1994,pp.405-425.COSI G., La famiglia di Gian Giacomodell’Acaya, in AA.VV., Il castello di Lecce,Galatina 1983, pp. 81-92.CUOZZO E., Il “Breve Chronicon North-mannicum”, in Bullettino dell’Istituto Sto-rico Italiano per il Medio Evo, 83, 1971,pp. 131-232.CUOZZO E., Catalogus Baronum. Commen-tario, Roma 1984.CUOZZO E., La contea normanna di Mon-tescaglioso nei secoli XI-XII, in ArchivioStorico per le Province napoletane, 103,1985, pp. 7-37.CUOZZO E., L’unificazione normanna e ilRegno normanno-svevo, in Storia delMezzogiorno, II, 2, Napoli 1989, pp. 593-825.CUTERI F., Recenti indagini a Suvereto(Livorno): un contributo toscano all’archeo-logia dei centri storici (minori), in Rassegnadi Archeologia, 9, 1990, pp. 431-464. D’ANGELO F., Ceramica e vetro, in Uomo eambiente nel Mezzogiorno normanno-svevo,Atti delle ottave giornate normanno-sveve,Bari 1989, pp. 273-291.D’AMATO L., Note storiche su Rapollamedievale, in Radici, 1, 1989, pp. 88-101. D’ANDRIA F.-WHITEHOUSE D. (eds.),Excavations at Otranto, II, The Finds,Galatina 1992.

— 295 —

Bibliografia generale

D’AQUINO DI CARAMANICO A. R., Alcunicastelli di Casa d’Aquino, in Atti del IVCongresso internazionale. Castelli e vita diCastello. Testimonianze storiche e progettiambientali, Roma 1994, pp. 251-261.DAWKINS R. M.-DROOP G. P., Byzantinepottery from Sparta, in Annua1 of theAmerican School at Athens, 17, 1910-1911,pp. 23-28.DE SAINT-NON J. R. C., Voyage pittoresqueou Description des royaumes de Naples et deSicile, III, Paris 1782.DE TOMMASI G. B., I restauri tra leggendee realtà, in AA. VV., Castel del Monte, Bari1981, pp. 99-145.DE TOMMASI G. B., Mola di Bari (BA),Castello, in AA.VV., Restauri in Puglia, Fa-sano 1986, pp. 178-182.DE TOMMASI G. B., Il castello di Lago-pesole, in Il restauro dei castelli nell’Italiameridionale, a cura di R. CARAFA, Caserta1991, pp. 32-36.DE VITA R., Castelli, torri ed opere fortifica-te di Puglia, Bari 1984 (2a edizione), Bari1984.DEGANO E., Caratteristiche tipologiche ecostruttive di Torre di Castiglione, in V.L’ABBATE (ed.) Società, cultura, economianella Puglia medievale, Bari 1985, pp. 337-354.DEL POZZO V., Il castello lucerino, Napoli1858.DEL TREPPO M., La vita economica e so-ciale in una grande abbazia del Mez-zogiorno: San Vincenzo al Volturno nell’AltoMedioevo, in Archivio Storico per le Pro-vince Napoletane, LXXXIV, 1956, pp. 31-110.DEL TREPPO M., Frazionamento dell’unitàcurtense incastellamento e formazioni signo-rili sui beni dell’Abbazia di San Vincenzo alVolturno tra X e XI secolo, in G. ROSSETTI(ed.) Forme di potere e struttura sociale,Bologna 1977, pp. 206-302.

DELOGU P., I Normanni in città. Schemipolitici ed urbanistici, in Società, potere epopolo nell’età di Ruggero II, Atti delle terzegiornate normanno-sveve, Bari 1979, pp.173-205.DI LERNIA S., L’indicatore ceramico nell’ar-cheologia mineraria: il caso-studio dellaDefensola-Vieste (FG), in Rassegna di Ar-cheologia, 11, 1993, pp. 45-65.DI MARTINO P., “Pascoli boscosi delMolise”. Pratiche silvo-pastorali nella forestadi Montedimezzo (XVII-XIX secolo), inQuaderni Storici, 62 1986, pp. 462-490.DONATONE G., Maiolica antica di Puglia,Cava dei Tirreni 1982. DONATONE G.,Ceramica medievale di Canosa di Puglia, inLa ceramica medievale di San LorenzoMaggiore in Napoli, 2, Napoli 1984, pp.387-391. DONOFRIO DEL VECCHIO D., Da Agdos diPessinunte a Sant’Agata di Puglia. Alle radi-ci della nostra storia, Bari 1982.DONVITO A., Il restauro del castello diGioia del Colle, in Archivio Storico Pugliese,XXVIII, 1975, pp. 472-497.DONVITO A., Il castello di Gioia del Collenella storia, nella leggenda e nell’arte,Fasano 1979. DU CANGE G., Glossarium mediae et infi-mae latinitatis, rist. Bologna 1984.EGIDI P., La colonia saracena di Lucera e lasua distruzione, in Archivio Storico per leProvince Napoletane, 1911, pp. 597-697.FALCO BENEVENTANUS, Chronica (1102-1140).FELLER L., Casaux et castra dans les Abruz-zes: San Salvatore a Maiella et San Cle-mente a Casauria (XIe-XIIIe siècle), in Mè-langes de l’Ecole Française de Rome-MoyenAge-Temps Modernes, 97,1985, pp. 185-192.FELLER L., L’“incastellamento” inachevè desAbruzzes, in Archeologia Medievale, XVI,1989, pp. 121-136.

— 296 —


FERRANDO CABONA I., Tecniche d’indagineper un’archeologia dell’edilizia vera. L’analisidendrocronologica, in Archeologia Medie-vale, VIII, 1981, pp. 605-620.FERRANDO CABONA I.-MANNONI T.-PAGELLA R., Cronotipologia, in ArcheologiaMedievale, XVI, 1989, pp. 647-662.FILIPPI G., Un canale per la fluitazione nel-l’appennino bolognese. Primi rilievi, inQuaderni Storici, 49, 1982, pp. 137-156.FIORILLO G.-NOVEMBRE A., Il castello e ilcentro antico di Copertino, Copertino 1989.FOLLIERO S., Il castello di Lucera, in Bol-lettino dell’Istituto Militare dell’Arma e.delGenio, 17, 1951, pp.39-51.FONSECA C. D. (ed.), La Puglia tra Bi-sanzio e l’Occidente, Milano 1980.FORLEO R., Oria e il suo castello medievale,in Rassegna Tecnica Pugliese, 6, 1907, pp.82-92.FORNARO A., Sannicandro. Castello, in AA.VV., Restauri in Puglia, II, Fasano 1986,pp. 218-225.FORNARO A.-DI CAPUA M. G., Castello, inAA. VV., Archeologia di una città.Bari dalleorigini al X secolo, Bari 1988, pp. 574-580.FORTUNATO G., in La Lucania-Studi stori-co-archelogici, II, a cura di A. BOZZA, Rio-nero in Vulture 1889.FORTUNATO G., I feudi e i casali di Vitalbane’ secoli XII e XIII,Trani 1898.FORTUNATO G., Santa Maria di Vitalba,Trani 1898.FORTUNATO G., Rionero medievale, Trani1899.FORTUNATO G., Il castello di Lagopesole,Trani 1902.FORTUNATO G., La Badia di Monticchio,Trani 1904.FORTUNATO G., in La Chiesa Vescovile diLavello, a cura di G. SOLIMENE, Melfi1925.

FOSSATI S., Possibilità di datare complessi dimattoni, in Archeologia Medievale, XI,1984, p. 395.FOSSATI S., La datazione dei mattoni: unaproposta di metodo, in Archeologia Medie-vale, XII, 1985, pp. 731-736.FRANCOVICH R. (ed.), Archeologia e storiadel Medioevo italiano, Urbino 1987.FRANCOVICH R.-PARENTI R. (eds.),Archeologia e restauro dei monumenti, ICiclo di lezioni sulla Ricerca applicata inarcheologia, Firenze 1988.FRANCOVICH R.-GELICHI S. (eds.) ,Archeologia e storia di un monumento medi-ceo. Gli scavi nel “cassero” senese dellaFortezza di Grosseto, Bari 1980. FRANTZ M. A., Middle Byzantine potteryin Athens, in Hesperia, 7, 1938, pp. 429-467.FUZIO G., Castelli: tipologia e strutture, inAA. VV., La Puglia tra Medioevo ed EtàModerna.Città e Campagna, Milano 1980,pp. 118-192.GABRIELI F., La colonia saracena di Lucera ela sua fine, in Archivio Storico Pugliese, 30,1977, pp. 169-175.GALLONI P., Il cervo e il lupo. Caccia e cul-tura nobiliare nel Medio evo, Roma-Bari1993.GATTINI G., Severiana sive Caveosana,Napoli 1886.GATTINI G., Delle armi de’ Comuni dellaProvincia di Basilicata, Matera 1910.GAUFRIDUS MALATERRA, De rebus gestisRogerii Calabriae et Siciliae comitis etRoberti Guiscardi ducis fratris ius, in R.I.S.,ed. E. PONTIERI, 2, Bologna 1927-28.GELICHI S., La ceramica ingubbiata medie-vale nel Mediterraneo occidentale, in Laceramica medievale ne1 Mediterraneo occi-dentale, Firenze 1986, pp. 353-407.GENIOLA A., Saggi di scavo nel settore nord-occidentale di Salapia, in Archivio Storico

— 297 —


Pugliese, XXVI, 1973, pp. 188-219.GENTILE G., Cronistoria di Rocchetta S.Antonio, Melfi 1888.GERVASIO M., Il castello di Bari, Bari1927.GHISLANZONI F.-PITTALUGA D., Un meto-do di datazione del patrimonio edilizio: lacurva mensiocronologica dei mattoni inLiguria, XVI, 1989, pp. 675-682.GIFUNI G., La fortezza di Lucera, in Le vied’Italia, XXXIX, 1933, pp. 925-932.GRISOTTI M., Barletta (BA). Castello, inAA. VV. Restauri in Puglia, vol. II, Fasano1986, pp. 98-99.GRISOTTI M., Barletta, Il castello, Barletta1988.GRISOTTI M., Il castello di Barletta, Bari 1996.GROIA A., Castello, in M. R. SALVATORE(ed.) Venosa: un parco archeologico e unmuseo. Come e perchè, Taranto 1984, pp.55-57. GUILLAUME DE POUILLE, Le Geste deRobert Guiscard, ed. V. MATHIEU, Palermo1961.GUILLOU A., La seconda colonizzazionebizantina nell’Italia meridionale in Laciviltà rupestre medievale nel Mezzogiurnod’Italia: ricerche e problemi, Atti del IConvegno Internazionale di studi sullaCiviltà Rupestre medievale nel Mezzo-giorno d’Italia, Genova 1975, pp. 27-44.GUILLOU A., Aspetti della civiltà bizantinain Italia. Società e Cultura, Bari 1977.GUILLOU A., Città e campagna nell’Italiameridionale bizantina: (VI-XI secolo). Dallecollettività rurali alla collettivita urbana, inHabitat-Strutture-Territorio, Atti del IIIConvegno Internazionale di Studi sullaCiviltà Rupestre medievale nel Mezzo-giorno, Galatina 1978, pp. 27-40.GUILLOU A., La Puglia e Bisanzio in LaPuglia tra Bisanzio e l’Occidente, a cura diC. D. FONSECA, Milano 1980, pp. 5-36.

HASELOFF A., Architettura sveva nell’Italiameridionale, a cura di M. S. CALÒ MARIA-NI, I, Bari, 1992.HOUBEN H., Medioevo monastico meridio-nale, Napoli 1987.HOUBEN H., Urkundenfälschungen in Süd-italien: das beispiel Venosa, in Fälschungenim Mittelalter. Internationaler Kongress dermonumenta Germaniae Historica, Hanno-ver 1988, pp. 35-65.HOUBEN H., Melfi, Venosa, in Itinerari ecentri urbani nel Mezzogiorno normanno-svevo, (Atti delle decime giornate norman-no-sveve), Bari 1993, pp. 317-326.HUGHES. J. D., Storici e storia ambientale.L’“American Society for EnviromentalHistory”, in Quaderni Storici, 62, 1986,pp. 505-510.IACOBONE N., Canusium. Un’antica egrande città dell’Apulia, Lecce 1925.IANNONE M., Le torri di Molfetta, Molfet-ta 1986.IORIO R., Canne e il suo territorio nell’alto-medioevo, in Quaderni Medievali, 10,1980, pp. 7-110. JAMISON E. (ed.), Catalogus Baronum(1154-1169), Roma 1972.JONES G. D. B., Apulia.Neolithic Set-tlements in the Tavoliere, I, London 1987.KILIANN H., Una innovazione selvicoltura-le: l’introduzione della sega nell’Europa cen-tro-settentrionale (XV-XIX secolo), inQuaderni Storici, 49, 1982, pp. 59-70.LACAVA M., Topografia e storia di Meta-ponto, Napoli 1891. LAUREANO P., Giardini di pietra. I Sassi diMatera e la Civiltà mediterranea, Torino1993.LENZI G., Il castello di Melfi e la sua costru-zione, Amatrice 1935.LICINIO R., L’organizzazione del territoriofra XIII e XIV secolo, in La Puglia tra

— 298 —


Medioevo ed Età moderna. Città e Cam-pagna, a cura di C. D. FONSECA, Milano1981, pp. 202-272.LICINIO R., Bari e il suo castello: scelte inse-diative problemi politici, funzioni istituzio-nali. Parte I. Dall’età prenormanna agliultimi svevi, in Annali della Facoltà ai Let-tere e Filosofia dell’Università degli Studi diBari, XXX, 1988, pp. 205-247.LICINIO R., Castelli Medievali. Puglia eBasilicata: dai Normanni a Federico II eCarlo I d’Angiò, Bari 1994.LINNARD W., Testimonianze etnografiche estoria forestale: il caso del Galles, inQuaderni Storici, 62, 1986, pp. 513-532.LOFFREDO S., Storia della città di Barletta,Trani 1893. LOVERIO A., Manifestazioni di autonomianei rapporti internazionali di alcune cittàdel barese, in Atti delle Quinte GiornateFedericiane (Oria, 10-12 ottobre 1980),Bari 1983, pp. 65-72.Lucera dal Tardoantico all’Altomedioevo,Atti del Diciottesimo Convegno dellaStoria del cristianesimo in Puglia, Lucera1987.LUNARDI J.-HOUBEN H.-SPINELLI G.(eds.), Monasticon Italiae. III. Puglia eBasilicata, Cesena 1986.MAETZKE G., Problemi relativi allo studiodella ceramica nell’Italia meridionale neisecoli XI-XIII, in Ruggero il Gran Conte el’inizio dello Stato normanno, Atti delleseconde giornate normanno-sveve, Bari1991, pp. 79-104.MALTESE C., Francesco di Giorgio Martini.Trattati di Architettura Ingegneria e ArteMilitare, I, Milano 1967. MANNONI T., Metodi di datazione dell’edi-lizia storica, in Archeologia Medievale, XI,1984, pp. 396-404.MANNONI T., Archeologia della. produzio-ne, in Archeologia Medievale XIV, 1987,pp. 559-564.

MANNONI T., Archeologia dell’Urbanistica(Territorio, insediamenti, strade), Genova1994.MANNONI T., Archeologia delle Tecnicheproduttive, Genova 1994.MANNONI T., Caratteri costruttivi dell’Edi-lizia storica (Archeologia dell’Architettura),Genova 1994; MANSELLI R., Arduino, in DizionarioBiografico degli Italiani, vol.4, Roma 1962,pp. 60-61.MARIN M. D., Un angolo della Dauniaanteriore al periodo federiciano: TeanumApulum, Luceria, Arpi, in Federico II eFiorentino, in Atti del Primo Convegno diStudi Medievali della Capitanata, a cura diM. S. Calò Mariani, Galatina 1985, pp.55-77.MARTIN J. M.-NOYÈ G., La Capitanatanella storia del Mezzogiorno mediedievale,Bari 1991.MARTIN J. M., Modalitès de l’“incastella-mento” et typologie castrale en Italie m è r i -dionale (Xe-XIIe siècles), in R. COMBA-A.A. SETTIA (eds.), Castelli, Storia e Archeo-logia, Torino 1984, pp. 89-104.MARTIN J. M., L’impronta normanna sulterritorio, in I Normanni popolo d’Europa.MXXX-MCC, a cura di M. D’ONOFRIO,Venezia 1994, pp. 212-218.MARTIN J. M.-NOYÈ G., Vaccarizza(Monte Castellaccio, comune di Troia, prov.di Foggia), in Melanges de l’Ecole Françaisede Rome, Moyen-Age, 98, 1986, pp. 1225-1231.MASINI N., Il Castello di Brindisi diMontagna in età medievale, in BasilicataRegione. Notizie, 3, 1994, pp. 65-72.MASINI N., Note storico-topografiche efotointerpretazione aerea per la ricostruzionedella “forma urbis” del sito medievale diMonteserico, in Tarsia, 16-17, 1995, pp.45-64.MÈNAGER L. R., Recueil des actes des Ducs

— 299 —


Normands d’Italie (1046-1127). I. Les pre-miers Ducs (1046-1087), Bari 1980.MENICALLI U., I materiali dell’edilizia sto-rica, Roma 1992.MERTENS J., Deux monuments d’èpoquemèdièvale à Ordona (Apulie), in Bullettinde 1’Institut Historique Belge de Rome, 44,1974, pp. 405-421.MOLINIER A.-TOBLER T. (eds.), ItineraHierosolymitana latina, I, Torino 1879.MONTANARI M., Campagne medievali,Torino 1984.MORENO D., Storia e archeologia forestale,in Quaderni Storici, 49, 1982, pp. 7-15.MORENO D., Querce come olivi. Sulla rove-ricoltura in Liguria tra XVIII e XIV secolo,in Quaderni Storici, 49, 1982, pp. 108-136.MORENO D., Boschi, storia e archeologia.Riprese, continuità, attese, in QuaderniStorici, 62, 1986, pp. 435-443.MORENO D., Dal documento al terreno.Storia e archeologia dei sistemi agro-silvo-pastorali, Bologna 1990.MORGAN II C. H., Corinth XI. The Byzan-tine pottery, Princeton 1942. MUSCA G., L’emirato di Bari (847-871),Bari 1964.NARDONE D., II castello svevo di Gravinadi Puglia, in Japigia, V, 1934, pp. 19-28.NATELLA P.-PEDUTO P., Il problema dell’in-sediamento e il sistema castrense altomedie-vale, in Atti del IV Congresso Interna-zionale. Castelli e vita di Castello. Testi-monianze storiche e progetti ambientali,(Napoli-Salerno, ottobre 1985), Castella45, Roma 1994, pp. 401-412.NOËL P., Technologie de la Pierre de Taille,in Dictionaire des termes courammentemployès dans l’extraction, l ‘emploi et laconservation de la piere de taille, Paris1968, pp. 61-67.

NOYÈ G., Recherches sur le site de Vaccariz-za, in Profili della Daunia Antica, II,Foggia 1986, pp. 91-115. OTRANTO G.-C. CARLETTI C. (eds.),Culto e insediamenti micaelici nell’Italiameridionale fra tarda antichità e medioevo,Bari 1994, pp. 405-425.PACICHELLI G. B., Il Regno di Napoli inprospettiva diviso in dodici provincie,Napoli 1703.PANDOLFINO V., Copertino (LE). Castello,in AA. VV, Restauri in Puglia, vol. II,Fasano 1986, pp. 411-416.PANE R., Architettura del Rinascimento aNapoli, Napoli 1947.PAOLINO M. I.-RESCIO P., Itinerario retro-spettivo tra le memorie medievali delVulture, in Radici, 13, 1993, pp. 105-113.PARENTI R., Le tecniche di documentazioneper una lettura grafica dell’elevato, in R.FRANCOVICH-R. PARENTI (eds.), Archeolo-gia e restauro dei monumenti, Firenze 1988,pp. 249-279.PASQUALE M., Trani (BA). Castello. Notiziestoriche, in AA.VV., Restauri in Puglia, vol.II, Fasano 1986, pp. 226-227. PASQUALE M., Il castello di Trani. Vita evolti di un castello di Puglia, in AA. VV., Ilcastello svevo di Trani, Napoli 1997, pp.15-149.PATITUCCI UGGERI S., La ceramica medie-vale pugliese alla luce degli scavi di Mesagne,Mesagne 1977.PATITUCCI UGGERI S., La ceramica aBrindisi in epoca federiciana, in Federico II.Immagine e potere, a cura di M. S. CALÒMARIANI-R. CASSANO, pp. 221-225.PEDIO T., Napoli e Spagna nella prima me-tà del Cinquecento, Bari 1971.PEDIO T., Centri scomparsi della Basilicata,in Atti del II Convegno Distretti rurali eCentri minori, Bari 1976, pp. 169-203.PEDIO T., Il castello di Melfi ricostruito sul-

— 300 —


l’antico fortilizio normanno-svevo , inRadici, 1, 1989, pp. 5-22.PEDIO T., La Basilicata dalla caduta del-l’impero romano agli Angioini, IV, Bari1989.PELLETTIERI A.-MASINI N. (eds.), CittàCattedrali e Castelli in età normanno-sveva:storia territorio e tecnica di rilevamento,Miscellanea di studi in onore di CosimoDamiano Fonseca, in Tarsia, 19, 1996.PEPPER S.-HUGHES Q., Fortification inlate 15th century Italy: the treatise ofFrancesco di Giorgio Martini, BAR, Sup-plementary Series, II, 41, 1994, pp. 541-559.PETRONI G., Della storia di Bari dagliantichi tempi sino all’anno 1856, I-II,Napoli 1857-58.PIETRAFESA F., Agromonte ritrovato, inRadici, 8, 1991, pp. 105-108.PIPPONIER F.-BECK P., Il sito: edifici e topo-grafia, in AA. VV., Fiorentino. Prospezionisul territorio. Scavi (1982), Galatina 1984,pp. 23-26.PITTALUGA D.-GHISLANZONI F., Mensio-cronologia dei mattoni: la statistica applicataall’analisi, in Archeologia Medievale, XVIII,1991, pp. 683-686.PIUZZI P., Utilizzazione del bosco e trasfor-mazione del paesaggio. Il caso di Monte-falcone (XVII-XIX secolo), in Quaderni Sto-rici, 49, 1982, pp. 84-107.PIUZZI P.-STIAVELLI S., Dal documento alterreno. Archeologia del bosco delle Pianora(colline delle Cerbaie, Pisa), in QuaderniStorici, 62, 1986, pp. 445-461.POSOCCO F., Cinte urbiche e città muratenella Regione Veneto, in Atti dell’Istitutoveneto di Scienze, lettere ed arti-Classe discienze murali, lettere ed arti, CLI, 2, 1993,pp. 371-389.PROLOGO A., Le carte che si conservanonello Archivio del Capitolo della città diTrani (dal IX secolo all ’anno 1266) ,

Barletta 1877.RACIOPPI G., Origini storiche investigatenei nomi geografici della Basilicata, inArchivio Storico per le Province Napoletane,I, 1876, pp. 471-476.RACIOPPI G., Storia dei popoli dellaLucania e della Basilicata, Roma 1899. RACKHAM O., Boschi e storia dei sistemisilvo pastorali in Inghilterra, in QuaderniStorici, 49, 1982, pp. 16-48.REDI F., Nota in margine al problema delladatazione delle buche da palo e una precisa-zione del termine “romanico”, in ArcheologiaMedievale, XVI, 1989, pp. 263-265.Regii Neapolitani Archivi Monumenta,V, 1857.Registri della Cancelleria Angioina rico-struiti da Riccardo Filangieri con la colla-borazione degli Archivisti napoletani,Napoli 1951 sgg.RESCIO P., La cristianizzazione delle cam-pagne nella Diocesi di Bari nel tardoantico ealtomedioevo, in Nicolaus, 1-2, 1991, pp.353-386.RESCIO P., Città altomedievali: prima valu-tazione di depositi archeologici, elaboratoper la Cattedra di Metodologia e tecnicadello scavo, Scuola di Specializzazione inArcheologia, Università della Basilicata,a.a. 1993/94. Relatore Prof. Paul Arthur.RESCIO P., Il “castello” e le mura di Balsi-gnano, in Fogli di Periferia, 1, a.V, 1993,pp. 47-52.RESCIO P., L’apporto dell’archeologia nelrestauro dei monumenti: processi deposizio-nali ·e postdeposizionali per lo studio dellecamere sepolcrali tra XV e XVIII secolo, inCultura e Società in Puglia e a Bitonto nelXVIII secolo, vol. II, Bitonto 1994, pp.629-640.RESCIO P., Archeologia dei sepolcri, in .BERTOLDI LENOCI L. (ed.), Confraternite.Chiesa e Società, Fasano 1994, pp. 67-87.

— 301 —


RESCIO P., Storia, archeologia e survey sulmonte Vulture (I): nuove ricerche su Rapollamedievale, in Radici, 14, 1994, pp. 96-101.RESCIO P., Trani (Bari). Castello, in Taras,XIV, 1, 1994, pp. 164-166.RESCIO P., Il contributo dell’archeologia allostudio dei castelli e dei centri storici minori:alcuni esempi, in Archivio Storico Pugliese,XLVIII, 1995, pp. 179-206.RESCIO P., Trani (Bari). Castello, in Taras,XV, 1, 1995, pp. 119-120.RESCIO P., Reperti ceramici da Salapiamedievale, in la Capitanata, XXXIV, 1997,pp. 315-348.RESCIO P., Struttura stratigrafica e cronolo-gia del castello di Trani. Indagini archeologi-che e problemi di interpretazione, in AA.VV., Il castello svevo di Trani, Napoli 1997,pp. 221-240. RESCIO P., Materiali postclassici da Salapia,in 16° Convegno Internazionale di Prei-storia, Protostoria e Storia della Daunia,San Severo 1994 (ma 1998), pp. 105-129.RESCIO P., Campomaggiore: Archeologiadell’Edilizia Storica, Campomaggiore1997.RICCARDUS DE SANCTO GERMANO ,Chronica, in R. I. S., ed. L. A. MURATORI,Milano 1723.RICCI R., Composizione e datazione dellemalte e degli intonaci in Liguria. Nota 1, inArcheologia Medievale, XVI, 1989, pp.663-674.ROCKWELL P., Lavorare la pietra, Roma1989.ROMUALDUS SALERNITANUS, Chronicon, ac. di C. A. GARUFI, R.I.S., VII, parte I,Città di castello 1909-1935.ROSSETTI G., Forme di potere e strutturasociale in Italia nel Medioevo, Bologna1977.SALVATORE M. R., Ceramica medievale da

alcuni restauri e recuperi in Puglia eBasilicata, in Faenza, LXVI, 1980, pp.251-260.SALVATORE M. R. (ed.), Venosa: un parcoarcheologico e un museo. Come e perchè,Taranto 1984.SANTORO L., Castelli angioini e aragonesinel regno di Napoli, Milano 1982.SARRE F., L’arte mussulmana nel suddell’Italia e in Sicilia, in Archivio Storicoper la Calabria e la Lucania, III, 1933, pp.441-447.SCALERA G., Notizie storiche sulla terra diSan Nicandro di Bari, Palo del Colle (Ba)1900.SCERRATO U., Arte islamica in Italia, inGABRIELI F.-U. SCERRATO U. (eds.), GliArabi in Italia, Milano 1979, pp. 361-482.SCHETTINI F., Per la storia del castello diBari, in Archivio Storico Pugliese, I, 1948,pp. 121-133.SCHETTINI F., Due monumenti paleocristia-ni del Vulture e loro riflessi sull’architetturamedievale, in Archivio StoricoPugliese, XIX,1966, pp. 95-220. SETTIA A. A., Castelli medievali, un proble-ma storiografico, in Quaderni medievali, 5,1978, pp. 117-119.SETTIA A. A., Castelli e villaggi nell’Italiapadana. Popolamento, potere e sicurezza fraIX e XIII secolo, Napoli 1984. SIGAUT F., Gli alberi da foraggio in Europa:significato tecnico ed economico, in Quader-ni Storici, 49, 1982, pp. 49-58.STHAMER E., Dokumente zur Geschichteder Kastellbauten. Kaiser Friedrichs II. undKarls I. von Anjou (Egänzungsband II, inDie Bauten der Hohenstaufen in Unteri-talien), band II, Apulien und Basilicata,Leipzig 1926.TANSI S., Historia chronologica MonasteriiS. Michaelis Arcangeli Montis Caveosi,

— 302 —


Napoli 1746.TOUBERT P., Les structures du Latiummèdièval. Le Latium mèridional et laSabine du IXe siècle à la fin du XIIe siècle,Rome 1973.TOUBERT P., Paysages ruraux et techniquesdes production en Italie Mèridionale dans laseconde moitiè du XII siècle, in PotereSocietà e Popolo nell’età dei due Guglielmi,Atti delle quarte giornate normanno-sveve,Bari 1981, pp. 201-229.TRIFONE R., Diritti d’uso delle foreste,Napoli 1913.UGHELLI F., Italia sacra, t. VII, Venezia1721.VACCA N., Per la storia della fabbrica di S.Croce in Lecce, in Rinascenza Salentina, XI,1943, pp. 193-204.VENDOLA D., Rationes decimarum Italiaenei secoli XIII-XIV: Apulia, Lucania,Calabria, Città del Vaticano 1939.VERRICELLI E., Cronica della Città diMatera nel Regno di Napoli (1595 e 1596),Matera 1987, a cura di D. M. Moliterni,C. Motta e M. Padula.VINCENTII JOHANNES MONACHUS S.,Chronicon Vulturnense, ed. V. FEDERICI, F.S. I., I, Roma 1925, p. 231. VINSON L. P., Il percorso della via Appia traVenosa e Palazzo San Gervasio, in LucaniaArcheologica, 2, 1976, pp. 9-11.VON FALKENHAUSEN V., Taranto in epocabizantina, in Studi Medievali, IX, 1968,pp. 137-161.VON FALKENHAUSEN V., La dominazionebizantina nell’Italia meridionale dal IXall’XI secolo, Bari 1978. WEISSMULLER A. A., Notes on the castle ofLagopesole in Basilicata, in Castellum, 20,1980, pp. 566-578.WHITEHOUSE D., Ceramiche e vetri me-dioevali provenienti dal Castello di Lucera,in Bollettino d’Arte, 1966 pp. 176-181.

WHITEHOUSE D., Apulia, in La ceramicamedievale nel Mediterraneo occidentale,Firenze 1986, pp. 573-579.WICKHAM C., Il problema dell’incastella-mento nell’Italia centrale. L’esempio di SanVincenzo al Volturno, [Studi sulla societàdegli Appennini nell’alto medioevo. II],Firenze 1985.WICKHAM C., Castelli e incastellamentonell’Italia centrale: la problematica storica,in FRANCOVICH R. (ed.), Archeologia e sto-ria del Medioevo italiano, Urbino 1987 pp.91-98. WILLEMSEN C. A., Die bauten der Ho-henstaufen in Süditalien. Neue Granbungs-und Forschungsebnisse, Köln-Opladen1968.WILLEMSEN C. A., I castelli di Federico IInell’Italia meridionale, Napoli 1979.WILLEMSEN C. A., Die bauten der Ho-henstaufen in Süditalien. Neue Granbungs-und Forschungsebnisse, Köln-Opladen1968.ZOTTA S., in AA. VV., Storia della Puglia,Bari 1970.ZUG TUCCI H., La caccia da bene comunea privilegio, in Storia d’Italia. Annali. 6,Torino 1983, pp. 399-445.

— 303 —


AAccettura, 71Acciaioli, 165Acerenza, 64, 71, 230, 240Adelfia, 20, 23, 66Agromonte, 84Albano di Lucania, 90Aliano, 244Altamura, 127, 189Anglona, 241, 244Aquebelle, 52Arbor, 104 n.14Ardie, 104 n. 14Arduino, 78Armaterra, 84, 87, 247Arnolino, 76Arthur, Paul, 35 n. 39Atella, 71, 82, 242Auricarro, 127, 196 ss. (L’) Avvantaggio, 173Autari, 72 n. 4

BBallardini, Gaetano, 42Balsignano, 127, 189 ss., 198Balvano, 246Bandusia, fonte, 64Bari, 1, 4, 8, 24, 27, 107, 127, 183, 190,199, 206, 228, 234, 240, 243Barile, 82Barletta, 38, 107, 117, 119, 169 ss., 224Bella, 87Benevento, 223Bernalda, 98

Bessac, Jean-Claude, 13Bitonto, 19, 31, 107, 119, 127, 183, 199Bitritto, 190bocciarda, 13, 14, 114, 129Boemondo, 2Boreanum, 104 n. 14Brienza, 56, 66, 71, 95, 97, 101, 230,241, 244, 245 ss.Brindisi, 6, 29, 127, 172, 186 Brindisi di Montagna, 68, 101, 250broad line, ceramica, 7, 23, 27, 38, 128

CCalciano, 88, 244Caldaria, 104 n. 14Calò Mariani, Maria Stella, 8Calvello, 88Campomaggiore, 68, 71, 90, 101, 102Cancellara, 71, 88Canne, 126, 185cannelures, ceramica, 110Canosa, 19, 31, 37, 81, 107, 127, 166,172, 185 Canosa, Maria G., 100Caragula, 104 n. 14Carlo I d’Angiò, 23, 27, 31, 92, 137,146,211Carlo II d’Angiò, 66Carovigno, 224Casalrotto, 127Cascella, Benedetta, 31Castel Bellotto, 67, 68, 71, 250Castel del Monte, 31, 42, 44, 239, 247castella, castellum, 1

— 305 —

INDICE DEI NOMI E DEI LUOGHI*

* I nomi ed i luoghi indicati in questo elenco sono quelli maggiormente reperibili nel testo.

— 306 —


Castelmezzano, 68, 71,Castelnuovo, 98Castiglione della Contessa, 104 n. 14Ceglie del Campo, 24Cerreto, 104 n. 14Cersosimo, 228Cigliano, 104 n. 14Cirvinea, 104 n. 14Cisterna, 104 n. 14Cognato, 68, 71Comba, Rinaldo, IVcontrassegni lapicidi, 14, 35 n. 33Conversano, 23, 24, 52, 62, 66Coppola, Giovanni, IVCorneto, 104 n. 14Cosenza, 2, 54Costante II, 1Craco, 32, 88 ss., 239Cuozzo, Errico, 54, 56

DD’Aquino, Ladislao, 224Difesa S. Biagio, 32Di Giorgio Martino, Francesco, 223 ss.Dragonetti, 84

EEgnazia, 12, 126, 195, 186Episcopia, 88Erculea, via, 137Eugenio III, papa, 84Evangelista Menga, 180

FFalce del Viaggio, 117, 180Faviano, 104 n. 14Federico II, 8, 29, 31, 92, 144, 227, 244,246, 248Fesca, 19Festole, 104 n. 14field archaeology, 75Fiorentino, 8, 127, 204Fiorenzuola, 137Firmiano, 104 n. 14Foggia, 4, 10, 154, 211Foggiano, 104 n. 14Forenza, 203foresta, di Lavello, 76 n. 2Fortunato, Giustino, 84, 101, 207, 241

Francavilla, 104 n. 14Francovich, Riccardo, 20Fuccio, 42

GGaraguso, 71, 90Gargano, 31Gaudiano, 4, 78, 81, 190, 244Gelichi, Sauro, 20Gentile, Giovanni, 212Genzano, 248Gioia del Colle, 38Giovinazzo, 66, 113, 114, 119Gravina di Puglia,31, 38Grosseto, 20Grumentum, 244Gualtiero, da Melfi, 72Guardiola, 104 n. 14

HHaseloff, Arhtur, 8, 14historical ecology, 30

Iincastellamento, 1, 37, 211Irpinia, IVIrsina, 65, 66, 248

LLamadoro, 14Lagonegro, 227, 228Lagopesole, 29, 31, 66, 84, 92, 137 ss.,247, 248Lampo di Fasanella, 105 n. 21Lao, 228Latiniano, 227Laurenzana, 71, 239Lauria, 228Lauricselli, 71Lavanghello, 82Lavello, 4, 76, 78, 81, 82, 190, 244Leonessa, 104 n. 14Lecce, 50, 202Licinio, Raffaele, 4Lucera, 8, 13, 31, 126, 127, 154

MMarsico Nuovo, 246Marsico Vetere, 67, 95

Martin, Jean-Marie, 37Maschito, 82Masini, Nicola, 68Massafra, 127Matera, 54, 68, 98, 100, 101, 230, 234,241measles ware, ceramica, 127Melfi, 31, 76, 78, 81, 82, 92, 127, 152 ss.,190, 230, 241, 246Mercure, 228Metaponto, IVMiglionico, 71, 95, 101, 243Modugno, 190Mola di Bari, 23, 190Molfetta, 113, 183Moliterno, 67, 71, 95, 101, 244Montecatrone, 104 n. 14Monte d’Irsi, 126Montemarcone, 104 n. 14Montemilone, 76, 82Montesalvolo, 104 n. 14Monte Sant’Angelo, 223Montescaglioso, 24, 32, 50, 56, 58, 60,62, 66, 82, 184, 227Monteserico, 68, 248Monticchio, 68, 101, 114, 127, 154, 227,234, 239, 241, 243, 248Morbano, 104 n. 14Moreno, Diego, 30 ss.Morganello, 104 n. 14Morgetta, 104 n. 14Mufarràg, 1Muollo, Giuseppe, IVMurate, 104 n. 14Muro Lucano, 98, 230Musando, 104 n. 14

NNapoli, 6, 98, 127, 223narrow line, ceramica, 38, 128Noicattaro, 58

OOfanto, 185Ordona, 8, 20, 31, 127, 128Oria, 29Oriolo, 228Otranto, 52, 126, 166, 228

PPaese, 104 n. 14Palazzo San Gervasio, 31, 64, 248Palomba, 234Parasacco, 104 n. 14Pedio, Tommaso, 82Pezza Santoro, 19Pietracupa, vallone, 87Pietrafesa, 232Pietragalla, 31, 88Pietrapertosa, 66, 68, 228Pino, 104 n. 14Policoro, 248Polignano, 127, 183Posta Scioscia, 81Potenza, 56, 137, 250Profico, 19Puro, 19, 173

QQuattro Strade, 19

RRapolla, 82, 190, 205, 206 ss., 240, 241,244Rapone, 84, 87Redi, Fabio, IVRiccardo da Foggia, 10Rionero in Vulture, 19, 82 ,101, 137Ripacandida, IV, 19, 82, 101, 203 ss., 241Rivello, 228Roberto d’Angiò, 71Roca, IVRocca Bagnani, 104 n. 14Roccanova, 228Rocchetta S. Antonio, 211 ss.Ruggero Borsa, 2Rutigliano, 20, 23, 190Ruvo del Monte, 82, 87, 100, 101Ruvo di Puglia, 14, 19

SSalapia, 27, 126, 128, 166Sannicandro di Bari, 24, 47, 239San Fele, 84, 87, 230, 244, 247S. Agata di Puglia, 64, 205, 241Santoro, Lucio, 100S. Chirico, 228S. Felice, chiesa, 191

— 307 —

Indice dei nomi e dei luoghi

— 308 —


S. Francesco, cava, 6, 19S. Ippolito, 114, 248S. Lucia, 207, 241S. Lucia, cava, 19S. Marco Argentano, 4S. Maria della Foresta, 103 n. 2S. Maria di Costantinopoli, 194S. Maria di Pierno, 87S. Maria di Scala, 104 n. 14S. Mauro Forte, 100, 101, 241S. Nicola, 104 n. 14S. Nicola di Bari, Basilica, 184, 190, 228S. Pancrazio, 104 n. 14S. Stefano di Giuncarico, 104 n. 14S. Thome de Ruvo, 87Sardegna, V n. 1Satriano, 244Satriano di Lucania, 97Savoia, 246Scalera, 84Scribla, 4Selva della Città, 19sparse glaze, ceramica, 126Spinazzola, 31, 42, 64, 76spiral style graffito, ceramica, 126

TTaranto, 1, 2, 24Tavoliere, 8, 76, 127Terlizzi, 19, 113, 244Torre di Mare, 230Torre di Babele, IV, 241Torre Rufolo, 66Tramontano, Giancarlo, 100Trani, 6, 10, 19, 20, 27, 29, 32, 47, 50,64, 107 ss., 152, 165, 173, 180, 184, 190,206, 233, 239Tremiti, 2Tricarico, 90, 101, 241, 250Triepi, 82Trifoggio, 67, 88Trivigno, 71Troia, 4, 31

UUggiano, 64 ss., 127, 241, 243, 248Ursone, 206

VVaglia, 234Vaglio, 90Vaccarizza, 4Venosa, 19, 52, 54, 64, 76, 82, 97, 154,240, 248Vietri, 246Vitalba, 31, 82, 84, 234Vonghia, 87

WWillemsen, Carl A., 108, 137, 146

appendice documentaria - consiglio.basilicata.it filei tra i due documenti pubblicati da nardone nel...

Documents