ap4 tg complete

4Araling Panlipunan

Patnubay ng Guro

Ang aklat sa pagtuturong ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected].

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas

ii

Araling Panlipunan – Ikaapat na BaitangPatnubay ng GuroUnang Edisyon 2015ISBN: ___________

Paunawa hinggil sa karapatang-sipi. Isinasaad ng Seksiyon 176 ng Batas Pambansa Bilang 8293: Hindi maaaring magkaroon ng karapatang-sipi sa ano mang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayon pa man, kailangan muna ang pahintulot ng pamahalaan o tanggapan kung saan ginawa ang isang akda upang magamit sa pagkakakitaan ang nasabing akda. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang patawan ng bayad na royalty bilang kondisyon.

Ang mga akda /materyales (mga kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay sa isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kumakatawan sa paghiling ng pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Hindi inaangkin ni kinakatawan ng tagapaglathala (publisher) at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSCPangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, PhDDirektor IV: Marilyn D. Dimaano, EdDDirektor III: Marilette R. Almayda, Phd

Mga Bumuo ng Patnubay ng Guro

Konsultant: Florisa B. Simeon

Tagasuri at Editor: Aurea Jean A. Abad

Mga Manunulat: Ma. Corazon V. Adriano, Marian A. Caampued, Charity A. Capunitan, Walter F. Galarosa, Noel P. Miranda, Emily R. Quintos

Belen P. Dado, Ruth A. Gozun, Rodante S. Magsino, Maria Lucia L. Manalo, Jose B. Nabaza, Evelyn P. Naval

Illustrator: Peter D. Peraren

>ĂǇŽƵƚ��ƌƟƐƚͬ�ĞƐŝŐŶĞƌ͗ Florian F. Cauntay, Belinda A. Baluca

Punong Tagapangasiwa: Anna Lourdes Abad-Falcon

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)Office Address: 5th Floor, Mabini Bldg., DepEd Complex, Meralco Avenue Pasig City, Philippines 1600 Telefax: (02) 634-1054 or 634-1072E-mail Address: [email protected]

iii

Paunang Salita

Ang Patnubay ng Guro 4 ay inihanda upang maging gabay ng guro sa pagtuturo ng Araling Panlipunan sa ikaapat na baitang. Tulad ng aklat para sa mga mag-aaral, nahahati ang Patnubay sa apat na yunit. Nakapaloob sa bawat aralin ng yunit ang layunin, paksang aralin, pamamaraan ng pagtuturo, at pagtataya. Bawat yunit ay nagtatapos sa lagumang pagsusulit.

Ang nilalaman ng patnubay ay naaayon sa pangangailangan na nakasaad sa kompetensi. Mahalagang ihanda ng guro nang mas maaga ang mga kagamitang kailangan sa pagtuturo na nakasaad sa bawat aralin.

Datapwat masasabing buo ang pagtalakay sa mga aralin, ang mga guro ay may layang magdagdag o magbago ng mga kagamitan, halimbawa, o paraan ng talakayan, ayon sa pangangailangan ng aralin.

Inaasahang ang Patnubay na ito ay makatutulong sa pagiging lalong malikhain ng mga guro, at magsilbing gabay nila sa lubusang pagkatuto ng mga mag-aaral.

Ang mga May-akda

v

Mga Nilalaman

YUNIT I ANG AKING BANSA ................................. 1

ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa ...................................... 1

2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas .................................... 4

3 Ang Teritoryo ng Pilipinas ........................................... 9

4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal ............................. 12

5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa ..... 16

6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri

ng Pananim at Hayop sa Pilipinas .............................. 18

7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular .............. 22

8 Mga Pangunahing Anyong Lupa

at Anyong Tubig sa Bansa .......................................... 24

9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa ........... 28

10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan

bilang Yamang Likas ng Bansa ................................... 31

11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon

ng Bansa ........................................................................ 35

12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa ............. 38

13 Ang Pilipinas bilang Bahagi

ng Pacific Ring of Fire .................................................. 41

14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal

sa Pag-unlad ng Bansa ................................................. 44

Lagumang Pagsusulit ............................................................................. 48

vi

YUNIT II LIPUNAN, KULTURA, AT EKoNomIYA NG AKING BANSA ..................................... 51

ARALIN 1 Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng Hanapbuhay .. 52

2 Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon

ng Bansa ....................................................................... 55

3 Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko

ng mga Likas na Yaman ............................................. 57

4 Mga Isyung Pangkapaligiran ng Bansa ...................... 59

5 Matalino at Di-Matalinong Paraan

ng Pangangasiwa ng mga Likas na Yaman

ng Bansa ........................................................................ 62

6 Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa

ng mga Likas na Yaman sa Pag-unlad ng Bansa ....... 65

7 Pananagutan sa Pangangasiwa

at Pangangalaga ng Pinagkukunang-Yaman

ng Bansa ........................................................................ 66

8 Mga Mungkahing Paraan ng Wastong Pangangasiwa

ng Likas na Yaman ng Bansa ..................................... 71

9 Pagtangkilik sa Sariling Produkto

para sa Pag-unlad at Pagsulong ng Bansa.................. 75

10 Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing

Pangkabuhayan ng Bansa ........................................... 79

11 Likas Kayang Pag-unlad .............................................. 82

12 Kulturang Pilipino ........................................................ 86

13 Mga Pamanang Pook .................................................... 89

14 Pagsulong at Pag-unlad ng Kultura ............................ 90

15 Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang

Pilipino .......................................................................... 93

16 Ugnayan ng Heograpiya, Kultura

at Kabuhayan sa Pagkakakilanlang Pilipino ............ 96

17 Pambansang Awit at Watawat

bilang mga Sagisag ng Bansa ..................................... 98

18 Pagpapahalaga at Pagmamalaki

sa Kulturang Pilipino ................................................... 101

Lagumang Pagsusulit……………………………………… ....................... 103

vii

YUNIT III ANG PAmAmAhALA SA AKING BANSA ..................................... 109

ARALIN 1 Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan

ng Sangay Nito ............................................................. 109

2 Mga Antas ng Pamahalaan .......................................... 111

3 Ang mga Namumuno sa Bansa.................................... 113

4 Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan

ng mga Namumuno ng Bansa ...................................... 115

5 Paghihiwalay ng Kapangyarihan

at Check and Balance sa mga Sangay

ng Pamahalaan ............................................................. 118

6 Epekto ng Mabuting Pamumuno

sa Pagtugon sa mga Pangangailangan ng Bansa ....... 120

7 Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag

ng Kapangyarihan ng Pamahalaan ............................. 122

8 Mga Programang Pangkalusugan ............................... 125

9 Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad

ng Edukasyon sa Bansa ............................................... 126

10 Mga Programang Pangkapayapaan ............................ 128

11 Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansa ..... 130

12 Mga Programang Pang-impraestruktura

ng Pamahalaan ............................................................. 132

13 Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod

ng Karapatan ng Bawat Mamamayan ........................ 135

14 Iba pang Gawain ng Pamahalaan

para sa Kabutihan ng Lahat ........................................ 136

15 Pagtutulungan ng Pamahalaang Lokal

at Iba pang Tagapaglingkod ng Pamayanan .............. 138

Lagumang Pagsusulit……………………………………… ....................... 141

viii

YUNIT IV AKo SA PAG-UNLAd NG AKING BANSA .................................... 145

ARALIN 1 Ang Pagkamamamayang Pilipino ............................... 145

2 Mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino ................. 149

3 Mga Tungkulin ng Mamamayang Pilipino ................. 153

4 Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan

ng Mamamayang Pilipino ............................................ 158

5 Kahulugan at Kahalagahan

ng Gawaing Pansibiko .................................................. 162

6 Mga Gawain at Epekto ng Gawaing Pansibiko .......... 164

7 Pagpapahalaga ng Mamamayan

sa Pagtataguyod ng Pambansang Kaunlaran ............. 166

8 Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng Bayan ..... 169

9 Mga Katangian ng Produktibong Mamamayan ......... 173

10 Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon

ng mga Pilipino sa Daigdig .......................................... 175

11 Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto

na Nagtataguyod ng mga Karapatan .......................... 177

Lagumang Pagsusulit ............................................................................. 181

Talahuluganan ....................................................................................... 186

ix

K to 12 Gabay Pangkurikulum

ARALING PANLIPUNAN

Baitang 4

Marso 25, 2014

xi

mGA KAKAYAhAN 1. Pagsisiyasat 2. Pagsusuri at Interpretasyon ng Datos 3. Pagsusuri at Interpretasyon ng Impormasyon 4. Pagsasaliksik 5. Komunikasyon 6. Pagtupad sa Pamantayang Pang-etika

PANGUNAhING PAmANTAYAN NG YUGTo (4–6)Naipamamalas ang mga kakayahan bilang batang produktibo, mapanagutan at makabansang mamamayang Pilipino gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman at pakikipag-talastasan at pag-unawa sa mga batayang konsepto ng heograpiya, kasaysayan, ekonomiya, pamamahala, sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.

PAmANTAYAN SA PAGKATUToNaipagmamalaki ang pagka-Pilipino at ang bansang Pilipinas nang may pagpa-pahalaga sapagkakaiba-iba ng mga kulturang Pilipino batay sa paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.

SAKLAW

ANG BANSANG PILIPINASPagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng bawat rehiyon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.

xii

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

38

ng 1

20�

BA

ITA

NG

4

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

: N

aipa

gmam

alak

i ang

pag

ka-P

ilipi

no a

t an

g ba

nsan

g Pi

lipin

as n

a m

ay p

agpa

paha

laga

sa

pagk

akai

ba-ib

a ng

mga

kul

tura

ng P

ilipi

no b

atay

sa

pagg

amit

ng m

ga k

asan

ayan

sa

heog

rapi

ya, p

ag-u

naw

a sa

kul

tura

at

kabu

haya

n, p

akik

ilaho

k sa

pam

amah

ala

at p

agpa

paha

laga

sa

mga

m

ithiin

ng

bans

ang

Pilip

inas

.

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

UN

AN

G M

AR

KA

HA

N -

Ang

Aki

ng B

ansa

A.

Pa

gkila

la s

a Ba

nsa

Ang

mag

-aar

al a

y…

na

ipam

amal

as a

ng p

ag-

unaw

a sa

kon

sept

o ng

ba

nsa.

Ang

mag

-aar

al a

y…

naip

apal

iwan

ag n

a an

g Pi

lipin

as a

y is

ang

bans

a

1.

Nat

atal

akay

ang

kon

sept

o ng

ba

nsa

1.1

Nak

apag

bibi

gay

ng h

alim

baw

a ng

ban

sa

1.2

Nai

isa-

isa

ang

mga

kat

angi

an

ng b

ansa

AP

4AA

B-I

a-1

2.

Nak

apag

bubu

o ng

kah

ulug

an n

g ba

nsa

AP

4AA

B-I

b-2

3.

Nai

papa

liwan

ag n

a an

g Pi

lipin

as a

y is

ang

bans

a A

P4A

AB

-Ib-

3

B.

Ang

Kina

lala

gyan

ng

Akin

g Ba

nsa

Ba

taya

ng h

eogr

apiy

a 1.

di

reks

yon

2.

rela

tibon

g lo

kasy

on

3.

dist

ansy

a U

ri ng

map

a 1.

m

apa

ng P

ilipi

nas

sa

mun

do

2.

map

a ng

mga

lala

wig

an

at r

ehiy

on

3.

map

a ng

pop

ulas

yon

Nai

pam

amal

as a

ng p

ang-

unaw

a sa

pa

gkak

akila

nlan

ng

bans

a ay

on s

a m

ga k

atan

gian

g he

ogra

pika

l gam

it an

g m

apa.

Nai

pam

amal

as a

ng

kasa

naya

n sa

pag

gam

it ng

map

a sa

pag

tuko

y ng

ib

a’t

iban

g la

law

igan

at

rehi

yon

ng b

ansa

4.

Nat

utuk

oy a

ng r

elat

ibon

g lo

kasy

on

(rel

ativ

e lo

catio

n) n

g Pi

lipin

as

bata

y sa

mga

nak

apal

igid

dito

ga

mit

ang

pang

unah

in a

t pa

ngal

awan

g di

reks

yon

AP

4AA

B-I

c-4

MIS

OSA

Les

son

#1

(Gra

de I

V)

5.

Nat

utuk

oy s

a m

apa

ang

kina

lala

gyan

ng

bans

a sa

reh

iyon

g As

ya a

t m

undo

AP

4AA

B-I

c-5

6.

Nak

apag

sasa

gaw

a ng

in

terp

reta

syon

tun

gkol

sa

kina

lala

gyan

ng

bans

a ga

mit

ang

mga

bat

ayan

g he

ogra

piya

tul

ad n

g is

kala

, dis

tans

ya a

t di

reks

yon

AP

4AA

B-I

d-6

MIS

OSA

Les

son

#1

(Gra

de I

V)

7.

Nat

atal

unto

n an

g m

ga h

angg

anan

at

law

ak n

g te

ritor

yo n

g Pi

lipin

as

gam

it an

g m

apa

AP

4AA

B-I

d-7

8.

N

aiuu

gnay

ang

klim

a at

pan

ahon

sa

loka

syon

ng

bans

a sa

mun

do.

8.1

Nak

ikila

la n

a an

g Pi

lipin

as a

y is

ang

bans

ang

trop

ikal

AP

4AA

B-I

e-f-

8

MIS

OSA

Les

son

#9

(GRA

DE

IV)

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

39

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

8.2

Nat

utuk

oy a

ng ib

a pa

ng s

alik

(t

empe

ratu

ra, d

ami n

g ul

an)

na m

ay k

inal

aman

sa

klim

a ng

ban

sa

8.3

Nai

lala

raw

an a

ng k

lima

sa ib

a’t

iban

g ba

hagi

ng

bans

a sa

tu

long

ng

map

ang

pang

klim

a 8.

4 N

aipa

paliw

anag

na

ang

klim

a ay

may

kin

alam

an s

a ur

i ng

mga

pan

anim

at

hayo

p sa

Pi

lipin

as

9.

Nai

palil

iwan

ag a

ng k

atan

gian

ng

Pilip

inas

bila

ng b

ansa

ng m

ariti

me

o in

sula

r A

P4A

AB

-Ig-

9

MIS

OSA

Les

son

#13

(G

rade

VI)

C.

Ang

Kata

ngia

ng P

isik

al n

g Ak

ing

Bans

a

Uri

ng M

apa

1. M

apan

g pi

sika

l 2.

Map

ang

pang

klim

a 3.

Map

ang

topo

grap

iya

3.1

loka

syon

3.

2 kl

ima/

pan

ahon

3.

3 an

yong

tub

ig/

anyo

ng lu

pa

10.

Nai

lala

raw

an a

ng b

ansa

ayo

n sa

m

ga k

atan

gian

g pi

sika

l at

pagk

akak

ilanl

ang

heog

rapi

kal n

ito

10.1

N

apag

haha

mbi

ng a

ng ib

a’t

iban

g pa

ngun

ahin

g an

yong

lu

pa a

t an

yong

tub

ig n

g ba

nsa

10.2

N

atut

ukoy

ang

mga

pa

ngun

ahin

g lik

as n

a ya

man

ng

ban

sa

10.3

N

aiis

a-is

a an

g m

ga

mag

agan

dang

tan

awin

at

luga

r pa

syal

an b

ilang

ya

man

g lik

as n

g ba

nsa

10.4

N

aiha

ham

bing

ang

to

pogr

apiy

a ng

iba’

t ib

ang

rehi

yon

ng b

ansa

gam

it an

g m

apan

g t

opog

rapr

apiy

a 10

.5

Nai

haha

mbi

ng a

ng ib

a’t

iban

g re

hiyo

n ng

ban

sa a

yon

sa p

opul

asyo

n ga

mit

ang

map

a ng

pop

ulas

yon

AP

4AA

B-I

g-h-

10

MIS

OSA

Les

sons

15

-22

(Gra

de V

I)

xiii

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

40

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

11.

Nai

lala

raw

an a

ng k

alag

ayan

ng

Pilip

inas

na

nasa

“Pa

cific

Rin

g of

Fi

re”

at a

ng im

plik

asyo

n ni

to.

AP

4AA

B-I

i-11

12.

Nak

agag

awa

ng m

ga m

ungk

ahi

upan

g m

abaw

asan

ang

mas

aman

g ep

ekto

dul

ot n

g ka

lam

idad

12

.1

Nat

utuk

oy a

ng m

ga lu

gar

sa

Pilip

inas

na

sens

itibo

sa

pang

anib

gam

it an

g ha

zard

m

ap

12.2

N

akag

agaw

a ng

nan

g m

aaga

p at

was

tong

pa

gtug

on s

a m

ga p

anga

nib

AP

4AA

B-I

i-j-

12

13.

Nak

apag

bibi

gay

ng k

onlu

syon

tu

ngko

l sa

kaha

laga

han

ng m

ga

kata

ngia

ng p

isik

al s

a pa

g-un

lad

ng

bans

a

AP

4AA

B-I

j-13

IKA

LAW

AN

G M

AR

KA

HA

N -

Lip

unan

, Kul

tura

at

Ekon

omiy

a ng

Aki

ng B

ansa

A.

G

awai

ng P

angk

abuh

ayan

ng

Ban

sa

1. L

ikas

yam

an

2. K

ahal

agah

an a

t pa

ngan

gala

ga

3. K

abuh

ayan

at

pina

gkuk

unan

g ya

man

U

ri ng

Map

a 1.

map

ang

pisi

kal

2. m

apan

g pa

ngkl

ima

3. m

apa

ng m

ga p

rodu

kto

Ang

mag

-aar

al a

y…

nasu

suri

ang

mga

iba’

t ib

ang

mga

gaw

aing

pa

ngka

buha

yan

bata

y sa

he

ogra

piya

at

mga

op

ortu

nida

d at

ham

ong

kaak

ibat

nito

tun

go s

a lik

as k

ayan

g pa

g-un

lad.

Ang

mag

-aar

al a

y…

naka

pagp

apak

ita n

g pa

gpap

ahal

aga

sa ib

a’t

iban

g ha

napb

uhay

at

gaw

aing

pan

gkab

uhay

an

na n

akat

utul

ong

sa

pagk

akak

ilanl

ang

Pilip

ino

at li

kas

kaya

ng p

ag-u

nlad

ng

ban

sa.

1. N

aila

lara

wan

ang

mga

gaw

aing

pa

ngka

buha

yan

sa ib

a’t

iban

g lo

kasy

on n

g ba

nsa

1.

1 N

aiuu

gnay

ang

kap

alig

iran

sa u

ri ng

han

ap b

uhay

1.

2 N

aiha

ham

bing

ang

mga

pr

oduk

to a

t ka

laka

l na

mat

atag

puan

sa

iba’

t ib

ang

loka

syon

ng

bans

a (H

al:

pang

ingi

sda,

pag

haha

bi,

pagd

adai

ng, p

agsa

saka

, atb

p.)

1.3

Nab

ibig

yang

-kat

wira

n an

g pa

ng-

aang

kop

na g

inaw

a ng

mga

tao

sa

kap

alig

iran

upan

g m

atug

unan

an

g ka

nila

ng p

anga

ngai

lang

an

AP

4LK

E-II

a-1

2.

N

aipa

liliw

anag

ang

iba’

t ib

ang

paki

naba

ng p

ang

ekon

omik

o ng

m

ga li

kas

yam

an n

g ba

nsa

AP

4LK

E-II

b-2

xiv

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

41

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

3.

Nas

usur

i ang

kah

alag

ahan

ng

mat

alin

ong

pagp

apas

ya s

a pa

ngan

gasi

wa

ng m

ga li

kas

na

yam

an n

g ba

nsa

3.

1 N

atat

alak

ay a

ng il

ang

mga

is

yung

pan

gkap

alig

iran

ng b

ansa

3.

2 N

aipa

liliw

anag

ang

mat

alin

o at

di

-mat

alin

ong

mga

par

aann

g pa

ngan

gasi

wa

ng m

ga li

kas

naya

man

ng

bans

a 3.

3 N

aiuu

gnay

ang

mat

alin

ong

pang

anga

siw

a ng

lika

s na

yam

an

sa p

ag-u

nlad

ng

bans

a 3.

4 N

atat

alak

ay a

ng m

ga

pana

nagu

tan

ng b

awat

kas

api s

a pa

ngan

gasi

wa

at p

anga

gala

ga

ng p

inag

kuku

nang

yam

an n

g ba

nsa

3.5

Nak

apag

bibi

gay

ng m

ungk

ahin

g pa

raan

ng

was

tong

pa

ngan

gasi

wa

ng li

kas

yam

an

ng b

ansa

AP

4LK

E-II

b-d-

3

4.

Nai

uugn

ay a

ng k

ahal

agah

an n

g pa

gtan

gkili

k sa

sa

rilin

g pr

oduk

to s

a pa

g-un

lad

at

pags

ulon

g ng

ban

sa

AP

4LK

E-II

d-4

5.

Nat

atal

akay

ang

mga

ham

on a

t op

ortu

nida

d sa

mga

gaw

aing

pa

ngka

buha

yan

ng b

ansa

. A

P4L

KE-

IId-

5

6.

Nak

alal

ahok

sa

mga

gaw

aing

lu

mili

nang

sa

pang

anga

laga

, at

nags

usul

ong

ng li

kas

kaya

ng p

ag-

unla

d (s

usta

inab

le d

evel

opm

ent)

ng

mga

lika

s ya

man

ng

bans

a

AP

4LK

E-II

e-6

B.

Pagk

akila

nlan

g Ku

ltura

l

Uri

ng m

apan

g ka

kaila

ngan

in

Ang

mag

-aar

al a

y…

naip

amam

alas

an

g pa

g-

Ang

mag

-aar

al a

y…

naip

agm

amal

aki a

ng

7.

Nai

lala

raw

an a

ng m

ga

pagk

akak

ilanl

ang

kultu

ral n

g Pi

lipin

as

AP

4LK

E-II

e-f-

7

xv

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

42

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

1.

relih

iyon

2.

pa

naha

nan

3.

Katu

tubo

ng P

amay

anan

(in

dige

nous

peo

ples

/ In

dige

nous

Cul

tura

l Co

mm

unity

) 4.

pa

ngka

t et

no-

lingg

wis

tiko

5.

Ka

ugal

ian,

tra

disy

on,

pani

niw

ala

6.

Pam

anan

g Po

ok

unaw

a sa

pag

kaki

lanl

ang

Pilip

ino

bata

y sa

pa

gpap

ahal

aga

sa

pagk

akai

ba-ib

a ng

mga

pa

may

anan

g pa

ng-

kultu

ral.

pagk

akak

ilanl

ang

kultu

ral

ng P

ilipi

no b

atay

sa

pag-

unaw

a, p

agpa

paha

laga

at

pags

usul

ong

ng p

angk

at

kultu

ral,

pang

kat

etno

-lin

ggw

istik

o at

iba

pang

pa

ngka

t pa

nlip

unan

na

bung

a ng

mig

rasy

on a

t “i

nter

-mar

riage

”.

7.1

Nat

utuk

oy a

ng il

ang

halim

baw

a ng

kul

tura

ng

Pilip

ino

sa ib

a’t

iban

g re

hiyo

n ng

Pili

pina

s (t

radi

syon

, re

lihiy

on, ka

ugal

ian,

pa

nini

wal

a, k

agam

itan,

atb

p.)

7.2

Nat

atal

akay

ang

kon

trib

usyo

n ng

mga

iba’

t ib

ang

pan

gkat

(p

angk

at e

tnik

o, p

angk

at e

tno-

lingu

istik

o at

iba

pang

pan

gkat

pa

nlip

unan

na

bung

a ng

m

igra

syon

at

“int

er-m

arria

ge”)

sa

kul

tura

ng P

ilipi

no

7.3

Nat

utuk

oy a

ng m

ga p

aman

ang

pook

bila

ng b

ahag

i ng

pagk

akak

ilanl

ang

kultu

rang

Pi

lipin

o 7.

4 N

akag

agaw

a ng

mun

gkah

i sa

pags

usul

ong

at p

agpa

paun

lad

kultu

rang

Pili

pino

8.

N

asus

uri a

ng p

apel

na

gina

gam

pana

n ng

kul

tura

sa

pagb

uo n

g pa

gkak

akila

nlan

g Pi

lipin

o

AP

4LK

E-II

g-8

9.

Nai

papa

kita

ang

kau

gnay

an n

g he

ogra

piya

, ku

ltura

at

pang

kabu

haya

ng g

awai

n sa

pa

gbuo

ng

pagk

akila

nlan

g P

ilipi

no

AP

4LK

E-II

g-9

10.

Nat

atal

akay

ang

kah

ulug

an n

g pa

mba

nsan

g aw

it at

wat

awat

bi

lang

mga

sag

isag

ng

bans

a

AP

4LK

E-II

h-10

11.

Nak

abub

uo n

g pl

ano

na

mag

papa

kila

la a

t m

agpa

paki

ta n

g pa

gmam

alak

i sa

kultu

ra n

g m

ga

rehi

yon

sa m

alik

hain

g pa

raan

.

AP

4LK

E-II

i-11

xvi

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

43

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

12.

Nak

asus

ulat

ng

sana

ysay

na

tum

atal

akay

sa

pagp

apah

alag

a at

pa

gmam

alak

i ng

kultu

rang

Pili

pino

AP

4LK

E-II

j-12

IKA

TLO

NG

MA

RK

AH

AN

– A

ng P

amam

ahal

a Sa

Aki

ng B

ansa

A.

An

g Pa

mba

nsan

g Pa

mah

alaa

n 1.

Ba

lang

kas

2.

M

ga K

apan

gyar

ihan

ng

mga

San

gay

3.

Sa

gisa

g ng

ban

sa

Ang

mag

-aar

al a

y…

naip

amam

alas

ang

pan

g-un

awa

sa b

ahag

ing

gina

gam

pana

n ng

pa

mah

alaa

n sa

lipu

nan,

m

ga p

inun

o at

iba

pang

na

glili

ngko

d sa

pa

gkak

aisa

, kaa

yusa

n at

ka

unla

ran

ng b

ansa

Ang

mag

-aar

al a

y…

naka

pagp

apak

ita n

g ak

tibon

g pa

kiki

laho

k at

pa

kiki

isa

sa m

ga p

roye

kto

at g

awai

n ng

pam

ahal

aan

at m

ga p

inun

o ni

to t

ungo

sa

kab

utih

an n

g la

hat

(com

mon

goo

d)

1.

Nat

atal

akay

ang

kah

ulug

an a

t ka

hala

gaha

n ng

pam

bans

ang

pam

ahal

aan

AP

4PA

B-I

IIa-

1

MIS

OSA

Les

son

#26

(G

RAD

E VI

)

2.

Nas

usur

i ang

bal

angk

as o

is

truk

tura

ng

pam

ahal

aan

ng

Pilip

inas

2.

1 N

atat

alak

ay a

ng

kapa

ngya

rihan

ng

tatlo

ng

sang

ay n

g pa

mah

alaa

n (e

heku

tibo,

lehi

slat

ura

at

hudi

katu

ra)

2.2

Nat

atal

akay

ang

ant

as n

g pa

mah

alaa

n (p

amba

nsa

at

loka

l) 2.

3 N

atut

ukoy

ang

mga

na

mum

uno

ng b

ansa

2.

4 N

atat

alak

ay a

ng p

araa

n ng

pa

gpili

at

ang

kaak

ibat

na

kapa

ngya

rihan

ng

mga

na

mum

uno

ng b

ansa

AP

4PA

B-I

IIa-

b-2

MIS

OSA

Les

son

#28

(G

rade

VI)

3.

Nas

usur

i ang

mga

ugn

ayan

g ka

pang

yarih

an n

g ta

tlong

san

gay

ng p

amah

alaa

n 3.

1 N

aipa

liliw

anag

ang

“s

epar

atio

n of

pow

ers”

ng

tatlo

ng s

anga

y ng

pa

mah

alaa

n 3.

2 N

aipa

liliw

anag

ang

“ch

eck

and

bala

nce”

ng

kapa

ngya

rihan

sa

baw

at

isan

g sa

nga

AP

4PA

B-I

IIc-

3

xvii

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

44

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

B.

Ang

Pam

ahal

aan

at

Serb

isyo

ng P

anlip

unan

Nai

papa

liwan

ag a

ng

tung

kulin

ng

pam

ahal

aan

na it

aguy

od a

ng

kara

pata

n ng

mga

m

amam

ayan

4.

Nat

atal

akay

ang

epe

kto

ng

mab

utin

g pa

mum

uno

sa p

agtu

gon

ng p

anga

ngai

lang

an n

g ba

nsa

AP

4PLR

-III

d-4

5.

Nat

atal

akay

ang

kah

ulug

an n

g ila

ng s

imbo

lo a

t sa

gisa

g ng

ka

pang

yarih

an n

g pa

mah

alaa

n (e

i. ex

ecut

ive,

legi

slat

ive,

ju

dici

ary)

AP

4PA

B-I

IId-

5

6.

Nas

usur

i ang

mga

pag

lilin

gkod

ng

pam

ahal

aan

upan

g m

atug

unan

an

g pa

ngan

gaila

ngan

ng

baw

at

mam

amay

an

6.1

Nai

isa

isa

ang

mga

pr

ogra

man

g pa

ngka

lusu

gan

6.2

Nas

asab

i ang

mga

pa

mam

araa

n sa

pa

gpap

aunl

ad n

g ed

ukas

yon

sa b

ansa

6.

3 N

akak

apag

biga

y ha

limba

wa

ng m

ga p

rogr

ama

pang

kapa

yapa

an

6.4

Nas

asab

i ang

mga

par

aan

ng

pagt

atag

uyod

ng

ekon

omiy

a ng

ban

sa

6.5

Nak

akap

ag b

igay

hal

imba

wa

ng m

ga p

rogr

aman

g pa

ng-

inpr

astr

aktu

ra

atbp

ng

pam

ahal

aan

AP

4PA

B-I

IIf-

g-6

MIS

OSA

Les

son

#29

(G

rade

VI)

7.

Nas

usur

i ang

tun

gkul

in n

g pa

mah

alaa

n na

itag

uyod

ang

ka

rapa

tan

ng b

awat

m

amam

ayan

AP

4PA

B-I

IIh-

7

xvii

i

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

45

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

8.

N

asus

uri a

ng m

ga p

roye

kto

at

iba

pang

gaw

ain

ng p

amah

alaa

n sa

kab

utih

an n

g la

hat

o na

kara

ram

i

AP

4PA

B-I

IIi-

8

9.

Nas

usur

i ang

iba’

t ib

ang

para

an

ng p

agtu

tulu

ngan

ng

pam

ahal

aang

pam

baya

n,

pam

ahal

aang

pan

lala

wig

an a

t ib

a pa

ng t

agap

aglin

gkod

ng

pam

ayan

an

AP

4PA

B-I

IIj-

9

IKA

AP

AT

NA

MA

RK

AH

AN

- K

abah

agi A

ko s

a P

ag-u

nlad

ng

Aki

ng B

ansa

M

ga K

arap

atan

at

Tung

kulin

ng

Mam

amay

ang

Pilip

ino

1.

Ka

galin

gang

pan

sibi

ko

2.

Kara

pata

ng P

anlip

unan

3.

Ka

rapa

tang

Pan

tao

4.

Kara

pata

ng p

amba

nsa

Ang

mag

-aar

al a

y n

aipa

mam

alas

ng

mag

-aa

ral

ang

pang

-una

wa

at

pagp

apah

alag

a sa

ka

nyan

g m

ga k

arap

atan

at

tun

gkul

in b

ilang

m

amam

ayan

g Pi

lipin

o

Ang

mag

-aar

al a

y

naki

kila

hok

sa m

ga

gaw

aing

pan

sibi

ko n

a na

gpap

akita

ng

pagg

anap

sa

kan

yang

tun

gkul

in

bila

ng m

amam

ayan

ng

bans

a at

pag

sasa

buha

y ng

kan

yang

kar

apat

an.

1.

Nat

atal

akay

ang

kon

sept

o ng

pa

gkam

amam

ayan

1.

1. N

atut

ukoy

ang

bat

ayan

ng

pagk

a m

amam

ayan

g Pi

lipin

o 1.

2. N

asas

abi k

ung

sino

ang

mga

m

amam

ayan

ng

bans

a

AP

4KP

B-I

Va-

b-1

2.

Nat

atal

akay

ang

kon

sept

o ng

ka

rapa

tan

at t

ungk

ulin

2.

1 N

atat

alak

ay a

ng m

ga

kara

pata

n ng

mam

amay

ang

Pilip

ino

2.2

Nat

atal

akay

ang

tun

gkul

in n

g m

amam

ayan

g Pi

lipin

o

AP

4KP

B-I

Vc-

2

3.

Nat

atal

akay

ang

mga

tun

gkul

ing

kaak

ibat

ng

baw

at k

arap

atan

g tin

atam

asa.

AP

4KP

B-I

Vc-

3

4.

Nat

atal

akay

ang

kah

alag

ahan

ng

mga

gaw

aing

pan

sibi

ko n

g ba

wat

is

a bi

lang

kab

ahag

i ng

bans

a 4.

1 N

aibi

biga

y an

g ka

hulu

gan

ng

kaga

linga

ng p

ansi

biko

(ci

vic

effic

acy)

4.

2 N

atat

alak

ay a

ng m

ga g

awai

ng

nagp

apak

ita n

g ka

galin

gan

pans

ibik

o ng

isan

g ka

baha

gi n

g ba

nsa

(hal

. Pag

tang

kilik

ng

AP

4KP

B-I

Vd-

e-4

MIS

OSA

Les

sons

44

-48

(Gra

de V

I)

xix

K t

o 12

BA

SIC

ED

UC

ATI

ON

CU

RR

ICU

LUM

K to

12

Aral

ing

Panl

ipun

an G

abay

Pan

gkur

ikul

um D

isye

mbr

e 20

13

Pa

hina

46

ng 1

20�

NIL

ALA

MA

N

(Con

tent

)

PA

MA

NTA

YA

NG

P

AN

GN

ILA

LAM

AN

(C

onte

nt S

tand

ard)

PA

MA

NTA

YA

N

SA P

AG

GA

NA

P

(Per

form

ance

Sta

ndar

d)

PA

MA

NTA

YA

N S

A P

AG

KA

TUTO

(

Lear

ning

Com

pete

ncie

s)

CO

DE

LEA

RN

ING

M

ATE

RIA

LS

prod

ukto

ng P

ilipi

no, p

agsu

nod

sa m

ga b

atas

ng

bans

a,

tum

ulon

g sa

pag

lilin

is n

g ka

palig

iran)

. 4.

3 N

ahih

inuh

a an

g ep

ekto

ng

kaga

linga

ng p

ansi

biko

sa

pag-

unla

d ng

ban

sa.

5.

Nab

ibig

yang

hal

aga

ang

baha

ging

gi

naga

mpa

nan

ng m

ga

mam

amay

an s

apag

tata

guyo

d ng

ka

unla

ran

ng b

ansa

5.

1 N

aipa

liliw

anag

kun

g pa

ano

itina

tagu

yod

ng

mga

mam

amay

an a

ng

kaun

lara

n ng

ban

sa

5.2

Nai

palil

iwan

ag k

ung

paan

o m

akat

utul

ong

sa p

agun

lad

at

pags

ulon

g ng

ban

sa a

ng

pagp

apau

nlad

sa

saril

ing

kaka

yaha

n at

kas

anay

an

5.3

Nai

bibi

gay

ang

kahu

luga

n at

ka

tang

ian

ng p

agig

ing

prod

uktib

ong

mam

amay

an

AP

4KP

B-I

Vf-

g-5

6.

Nap

ahah

alag

ahan

ang

mga

pa

ngya

yari

at k

ontr

ibus

yon

ng m

ga

Pilip

ino

sa ib

a’t-

iban

g pa

nig

ng

daig

dig

tung

o sa

kau

nlar

an n

g ba

nsa

(hal

. OFW

)

AP

4KP

B-I

Vh-

6

7.

Nai

paki

kita

ang

pak

ikila

hok

sa m

ga

prog

ram

a at

pro

yekt

o ng

pa

mah

alaa

n na

nag

tata

guyo

d ng

m

ga k

arap

atan

ng

mam

amay

an

AP

4KP

B-I

Vi-

7

8.

Nak

apag

susu

lat

ng s

anay

say

tung

kol s

a pa

gka-

Pilip

ino

at

sa

Pilip

inas

bila

ng b

ansa

AP

4KP

B-I

Vj-

8

xx

1

Yunit IAng Aking Bansa

Pananaw

Sa simulang aralin ng yunit ay tatalakayin ang pagkilala sa bansa. Nakapaloob dito ang pagtalakay sa konsepto ng bansa, pagbuo ng kahulugan nito, at pagpapaliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa. Kasunod nito ay ang pagtatampok sa relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid dito gamit ang mga pangunahin at pangalawang direksiyon. Tutukuyin din sa mapa ang kinalalagyan ng Pilipinas sa rehiyong Asya at sa mundo. Sa bandang huli ay ipaliliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular, at tatalakayin ang katangiang pisikal ng bansa. Ilalarawan ang bansa ayon sa mga katangiang pisikal at pagkakakilanlang heograpikal nito. Isusunod ang paglalarawan sa kalagayan ng Pilipinas na nasa Pacific Ring of Fire at ang mga implikasyon nito. Itatampok din ang mga mungkahi upang mabawasan ang masamang epektong dulot ng kalamidad. Sa dakong huli ay ilalahad ang konklusyon tungkol sa kahalagahan ng mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa.

ARALIN 1 Ang Pilipinas ay Isang Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Natatalakay ang konsepto ng bansa 2. Nakabubuo ng kahulugan ng bansa 3. Naipaliliwanag na ang Pilipinas ay isang bansa

Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas ay Isang BansaKagamitan : mapa ng Asya at mundo, panulatSanggunian : Learner’s Material, p. 2–7 K to 12 – AP4AAB-Ia-1; AP4AAB-Ib-2; AP4AAB-Ib3

Pamamaraan A. Panimula

1. Ipalaro ang “Sakay, Lakbay, Salakay!” (likhang laro ni Ynnos Azaban) a. Sabihin sa mga mag-aaral na kumuha ng ikaapat na bahagi ng

papel. Pasulatan ito ng pangalan ng bansa na alam nila maliban sa Pilipinas. Tanggapin kung may magkapare-parehong bansa.

b. Sabihan silang bumuo ng malaking bilog na ang bawat isa ay nakaharap sa loob nito. Ipalapag sa sahig sa tapat nila ang mga papel na may nakasulat na pangalan ng bansa.

2

c. Pupuwesto ang guro sa loob ng bilog. Sabihan sila na kapag sinabi ng guro na “Sakay!” kailangan nilang tumalikod at kapag sinabing “Lakbay!” kailangang lumakad paikot sa kanan ang mga mag-aaral (habang ginagawa ito ng mga mag-aaral, magbabawas ng isang papel ang guro). Kapag sinabi ng guro ang “Salakay!” kailangang huminto ang mga mag-aaral at tatapat sa mga papel na may nakasulat na bansa. Ang mag-aaral na walang matatapatang papel ay hindi na kasali sa laro at uupo na.

d. Maaaring gawin ang laro sa loob ng 3–4 na minuto. e. Bigyan ng mas mataas na puntos sa pakikilahok at palakpak ang

mga mag-aaral na matitira sa laro. 2. Itanong:

a. Ano-ano ang mayroon sa laro na inyong ginawa? b. Kung wala ang mga bagay na bumubuo sa laro, magagawa kaya

ang laro? c. Sa mga natanggal sa laro, ano ang naramdaman ninyo? d. Sa mga nanatili sa laro, ano ang naramdaman ninyo? e. Bakit mahalagang makapuwesto ka sa tapat ng papel na may

nakasulat na bansa? 3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Mga maaaring sagot…

a. Tao o manlalaro, papel na may nakasulat na salitang bansa, sahig kung saan nakapuwesto ang papel.

b. Maaaring hindi, dahil kailangan ng manlalaro at ng papel na nakalagay sa sahig.

c. Nalungkot dahil hindi na ako kasali sa laro. d. Masaya dahil may puwesto ako lagi. Masaya dahil may bansa ako

na napuwestuhan. e. Kasi hindi ako natatanggal sa laro. Kasi may puwesto ako lagi.

4. Iugnay ang mga sagot sa aralin. Tulad ng ating nilaro, may mahahalagang bagay na kailangan upang

matawag na bansa ang isang lugar. Iyan ang pag-aaralan natin ngayon.

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pagpapasagot sa mga tanong sa Alamin Mo, LM,

pahina 2. 2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng

sagot nila. 3. Ipabasa ang tekstong nagpapaliwanag sa kahulugan at mga elementong

bumubuo sa isang bansa. 4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 4. 5. Ipagawa ang mga sumusunod:

� � *DZDLQ�$v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,

pahina 5.v� Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.

�

� � *DZDLQ�%v� Magpabuo ng pangkat na may tatlong kasapi lamang (triad).v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM, p. 5. v� Ipakopya sa papel ang saranggola at ipasulat ang sagot dito.

� � *DZDLQ�&v� Gamitin ang kaparehong pangkat sa Gawain B.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,

pahina 5. v� Ipabasa ang tula tungkol sa bansa.v� Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa gawain.v� Sabihin sa mga kasapi ng pangkat na triad na ibahagi sa isa’t

isa ang ginawang pagbilog sa mga salitang nagpapatunay na ang Pilipinas ay isang bansa.

v� Pag-usapan kung ang kanilang sagot ay ayos na bago ipawasto sa guro.

6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 6 at talakayin ang sagot.

PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 6.

Takdang GawainMagdala ng mapa ng Asya at ng mundo na nagpapakita ng kinalalagyan ng

Pilipinas.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$2, 3, 4, 5

*DZDLQ�%1–4. Tao, Teritoryo, Pamahalaan, at Soberanya. Maaaring hindi sunod-sunod.

*DZDLQ�&Ang mga may bilog ay ang mga salita/pariralang tao, malaya, mayroong

namamahala, at may teritoryo.

Natutuhan Ko I. Ang mga may tsek ay ang bilang 1, 3, 4, at 5. II. 1. - 2. / 3. / 4. - 5. J III. Ang sagot ay maaaring: Sa itaas na bahagi ng bandila: Ang bansa ay binubuo ng tao, teritoryo, may

pamahalaan, at may kalayaaan. Sa ibabang bahagi ng bandila: Ang Pilipinas ay isang bansa dahil may mga

taong nakatira dito, may sariling teritoryo, may pamahalaan, at malaya.

Maaaring may ibang sagot ang mga mag-aaral. Tanggapin kung malapit sa sagot na ibinigay sa itaas.

4

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQBumuo ng pangkat na may tatlong kasapi. Magpagawa ng islogan tungkol sa

pagiging isang bansa ng Pilipinas. Sikaping maipakita ang katangian ng pagiging bansa nito. Gawing gabay ang rubric sa ibaba.

8–10 5–7 3–4 1–2Nilalaman 10 puntos

Ang mensahe ay mabisang naipakita.

Di gaanong naipakita ang mensahe.

Medyo magulo ang mensahe.

Walang mensaheng naipakita.

Pagkamalikhain8 puntos

Napakaganda at napakalinaw ng pagkakasulat ng mga titik.

Maganda at malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.

Maganda ngunit di gaanong malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.

Di maganda at malabo ang pagkakasulat ng mga titik.

6–7 4–5 2–3 1Kaugnayan sa Paksa7 puntos

May malaking kaugnayan sa paksa ang islogan.

Di gaanong naipakita ang kaugnayan sa paksa ang islogan.

Kaunti lamang ang kaugnayan ng islogan sa paksa.

Walang kaugnayan sa paksa ang islogan.

4–5 3 2 1Kalinisan5 puntos

Malinis na malinis ang pagkakabuo.

Malinis ang pagkakabuo.

Di gaanong malinis ang pagkakabuo.

Marumi ang pagkakabuo.

Kabuang Puntos = 30

Itanghal ang mga nagawang islogan sa likuran ng silid-aralan. Hikayatin ang mga mag-aaral na tingnan at basahin ang mga nakapaskil na islogan.

ARALIN 2 Ang Kinalalagyan ng Pilipinas7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Natutukoy ang relatibong lokasyon ng Pilipinas batay sa mga nakapaligid

dito gamit ang pangunahin at pangalawang direksiyon 2. Natutukoy sa mapa ang kinalalagyan ng bansa sa rehiyong Asya at sa mundo

Paksang AralinPaksa : Ang Kinalalagyan ng PilipinasKagamitan : globo at mga mapa ng Asya at mundo, panulatSanggunian : Learner’s Material, pp. 8–14 K to 12 – AP4AAB-Ic-4; AP4AAB-Ic5

5


1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. Pasagutan ang worksheet na naglalaman ng sumusunod:

2. Itanong: a. Mula sa gitna ng silid-aralan, ano ang makikita sa gawing hilaga?

Silangan? Timog? Kanluran? b. Ano ang masasabi ninyo sa puwesto ninyo na isinasaad sa

worksheet? c. Bakit mahalagang malaman ang mga nakikita sa inyong paligid?

3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Maaaring sagot:

a. Kisame, dekorasyon, sahig, silya, at bintana. b. Maaaring makatulong ang mga nasa paligid upang malaman kung

nasaan ang isang lugar. 4. Ipagawa ito sa kaparehong pangkat. Hanapin sa globo ang kinalalagyan ng Pilipinas. Sagutin ang mga

tanong: a. Saang bahagi ng mundo matatagpuan ang Pilipinas? b. Ano-ano ang nakapaligid sa Pilipinas? c. Ano ang masasabi mo sa kinalalagyan ng Pilipinas?

5. Iugnay ang mga sagot sa aralin.


pahina 10. 2. Pakinggan ang mga sagot ng mag-aaral. Tanggapin ang lahat ng

kanilang sagot. 3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa lokasyon ng Pilipinas

at sa mga nakapaligid dito. 4. Ipasagot ang mga tanong tungkol sa binasang teksto sa LM, p. 10. 5. Ipagawa ang mga gawain.


pahina 11.v� Ipakopya sa notbuk ang mga grapikong pantulong sa LM,

p. 12 at ipasulat dito ang sagot ng mga mag-aaral.

Teacher’s tableColumn

1Row

1

2

3

4

2

3

4

5

6

� � *DZDLQ�%v� Magpabuo ng pangkat na may 10 kasapi.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,

pahina 12. v� Ipagawa ang gawain.

6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 13.

PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 13–14 ng LM.

Takdang GawainMagdala ng ruler na may panukat na sentimetro at mapa ng Asya at mundo.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$

Mga Pangunahing Direksiyon

Taiwan

Dagat Celebes

Dagat Kanlurang Pilipinas Karagatang Pasipiko

Mga Pangalawang Direksiyon

Dagat PilipinasParacel Islands

Malaysia Palau

7

*DZDLQ�%Gawing gabay ang rubrik na ito para sa pagbibigay ng puntos para sa MAPA-

TAO.Rubrik para sa MAPA-TAO

20 15 10 5Katumpakan ng ginawa20

Tamang-tama ang pagkaka-puwesto ng mga mag-aaral sa pagpapakita ng mga nakapaligid sa bansa.

Tama ang pagkaka-puwesto ng mga mag-aaral bagamat may ilang hindi eksakto.

May ilang mali ang pagkaka-puwesto ng mga mag-aaral sa pagpapakita ng mga nakapaligid sa bansa.

Marami ang nagkamali sa pagpuwesto sa pagpapakita ng tamang direksiyon.

15 10 5 3Kaayusan15

Naging napakaayos ng mga mag-aaral habang nagtatanghal.

Maayos ang mga mag-aaral habang nagtatanghal.

Maayos ang pagtatanghal ngunit may mga mag-aaral na nag-iingay.

Hindi naging maayos ang pagtatanghal at maingay ang mga mag-aaral.

15 10 5 3Kooperasyon15

Buong pusong nakikilahok sa gawain.

Nakikilahok ngunit nagdadalawang-isip.

Hindi kusang nakikilahok.

Hindi nakikilahok at walang pakialam.

*DZDLQ�&Sabihin sa kaibigan mo sa Estados Unidos:v� Kumuha ka ng mapa ng mundo.v� Tingnan mo kung nasaan ang bansang Estados Unidos.v� Mula sa Estados Unidos, tumingin ka sa malayong kanan sa gawing silangan.v� Madadaanan ng iyong tingin ang kontinente ng Asya.v� Sa kontinente ng Asya, hanapin mo ang bansang nasa silangan ng China,

kanluran ng Pacific Ocean, hilaga ng Indonesia, at timog ng Taiwan.v� Kapag nasunod mo ang itinuturo ng mga direksiyong nabanggit, at nakita

ang parang babaeng nakaupo sa mapa, iyon na ang Pilipinas.

Natutuhan Ko I. 1. T 4. H 7. T 2. K 5. T 8. H 3. T 6. S

II. 1. HS – Philippine Sea 3. HK – Paracel Island 2. TS – Palau Islands 4. TK – Borneo

III. Ang Pilipinas ay nasa Timog-silangang Asya sa kontinente ng Asya.

8

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQIsagawa ang larong 6FDYHQJHU¶V�+XQW.

Panuto: 1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat. 2. Sabihing may kailangan silang gamit o bagay na dapat makuha. 3. Makukuha nila ang mga gamit o bagay kung matutukoy nila ang direksiyon

ng bagay na ipinahahanap. 4. Sa silid, ikalat ang mga salitang Taiwan, Karagatang Pasipiko, Indonesia,

Vietnam, Dagat Pilipinas, Palau Islands, Paracel Islands, at Borneo ayon sa mga direksiyong kinalalagyan nito kung ang batayan ay Pilipinas.

5. Ibigay ang task card sa bawat pangkat:Pangkat 1 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog, timog-

silangan, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa lugar na tinukoy.)

Pangkat 2 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa silangan, timog-kanluran, at hilaga ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na tinukoy.)

Pangkat 3 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa hilagang-silangan, hilagang-kanluran, at kanluran ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na tinukoy.)

Pangkat 4 – Ang mga bagay na hahanapin ninyo ay nasa timog-hilaga, at timog-silangan ng Pilipinas. (Hanapin ang mga bagay sa mga lugar na tinukoy.)

6. Sa ilalim ng mga salita ay makikita ang mga bagay na dapat kunin ng bawat pangkat ayon sa direksiyong ibinigay sa kanila.

Lugar Lokasyon Bagay na HahanapinTaiwan hilaga lapisKaragatang Pasipiko silangan bolpenIndonesia timog papelVietnam kanluran tsokDagat Pilipinas hilagang-silangan krayolaPalau Islands timog-silangan pantasaParacel Islands hilagang kanluran pamburaBorneo timog-kanluran panyo

Mungkahi Gawing dalawang piraso lagi ang bilang ng mga bagay. Maaari ding isulat na

lamang sa mga strip ng kartolina ang mga pangalan ng bagay o kaya’y iguhit ang mga larawan nito.

7. Ito ang inaasahang makukuhang mga bagay ng bawat pangkat:Pangkat 1 – papel, pantasa, at tsokPangkat 2 – bolpen, pambura, at lapisPangkat 3 – pantasa, pambura, at tsokPangkat 4 – papel, lapis, at pantasa

9

8. Bigyan ng 10 puntos ang mga pangkat na makakukuha ng tatlong tamang bagay, 5 puntos sa makakakuha ng dalawang tamang bagay, at 3 puntos sa makakukuha ng isang tamang bagay lamang.

ARALIN 3 Ang Teritoryo ng Pilipinas7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Nakagagawa ng interpretasyon tungkol sa kinalalagyan ng bansa gamit ang

mga batayang heograpiya tulad ng iskala, distansiya, at direksiyon 2. Natatalunton ang mga hangganan at lawak ng teritoryo ng Pilipinas gamit

ang mapa

Paksang AralinPaksa : Ang Teritoryo ng PilipinasKagamitan : lapis, ruler, at mga mapa ng Asya at mundoSanggunian : Learner’s Material, pp. 15–20 K to 12 – AP4AAB-Id-6; AP4AAB-Id-7


1. Ipakita ang ilustrasyon sa mga bata. Sabihing ipagpalagay nila na may bata sa gitna ng Pilipinas at kaniyang mga kamag-anak o kaibigan sa palibot nito. Sabihin na karamihan sa mga Pilipino ay may kamag-anak o kaibigang nakatira sa ibang bansa. Sa pamamagitan ng mapa at mga batayang heograpiya, matutulungan mo silang malaman o matalunton ang kinalalagyan ng Pilipinas at maging ang hangganan at lawak nito.

a. Pabuuin ang mga mag-aaral ng pangkat na may limang kasapi. b. Ipalabas ang kanilang mga ruler at lapis. c. Gamit ang mapa at ruler, ipasulat ang distansiya mula sa Pilipinas

patungo sa mga bansang nakapaligid dito. 2. Itanong:

a. Batay sa inyong ginawa, ano ang napansin ninyo sa distansiya o layo ng mga kamag-anak at kaibigan ng bata?

b. Taga-saang lugar ang pinakamalapit sa bata?

10

c. Taga-saang lugar naman ang pinakamalayo? d. Ano ang ginawa ninyo para masukat ang layo o distansiya ng bata

mula sa mga kamag-anak o kaibigan niya sa ibang bansa? 3. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Maaaring sagot:

a. Magkakaiba ang layo ng mga kaibigan o kamag-anak ng bata. b. Malaysia c. USA d. Gumamit ng ruler at lapis sa pagsukat ng linya.

4. Iugnay ang mga sagot sa aralin. Alam ba ninyo na maaaring sukatin ang layo ng Pilipinas sa ibang

lugar sa mapa na parang ito talaga ang totoong distansiya o layo nila sa isa’t isa? Iyan ang aalamin natin sa araling ito.


pahina 15. 2. Pakinggan ang mga sagot ng mga mag-aaral. Tanggapin ang mga sagot

nila. 3. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa teritoryong sakop ng

Pilipinas at ang distansiya ng mga nakapaligid dito. 4. Ipagawa ang mga gawain.

� � *DZDLQ�$v� Sabihan ang mga mag-aaral na kumuha ng kapareha.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,

pahina 17.v� Ipasulat ang mga sagot ng mga mag-aaral sa kanilang notbuk.

� � *DZDLQ�%v� Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 17.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B.

� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C sa LM,

pahina 18. v� Gamit ang dating magkakapareha ipagawa ang isinasaad ng

panuto sa Gawain C.v� Ipasulat ang kanilang mga sagot sa notbuk.

5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 18.

PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, p. 19.

Takdang GawainMagdala ng mapang pangklima ng Asya o ng mundo.

11

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin.Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang

iskalang 1 cm = 5 000 km.

*DZDLQ�%Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin at sa bansa o lugar na mapipili

ng mag-aaral. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang

iskalang 1 cm = 5 000 km.

*DZDLQ�&Maaaring sagot: Napakaganda ng lokasyon at teritoryo ng Pilipinas dahil

napapalibutan ito ng iba’t ibang anyong lupa. (Maaaring may iba’t ibang sagot ang mga mag-aaral.)

Natutuhan Ko I. 1. D 2. C 3. D 4. C 5. B

II. Ang sagot ay depende sa mapang gagamitin ng mag-aaral o ipagagamit ng guro. Gumamit ng ruler sa pagwawasto ng sagot ng mga mag-aaral gamit ang iskalang 1 cm = 5 000 km.

III. Ang may tsek (3) ay ang sumusunod: 1. tubig 2. napakalayo sa Pilipinas 3. medyo malayo 4. mas maliit 5. mainam sa kalakalan at mayaman sa yamang likas

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQ 1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima. 2. Bigyan sila ng task card na naglalaman ng sumusunod: Gamit ang mapa ng Asya at ruler na nakabatay sa iskalang 1 cm = 5 000 km,

ibigay ang mga lugar na tinutukoy sa sukat na distansiya sa iskala. a. Anong lugar ang nasa 50,000 kilometrong layo sa kanluran ng Pilipinas? b. Anong lugar ang nasa 20,000 kilometrong layo sa hilaga ng Pilipinas? c. Anong lugar ang nasa 60,000 kilometrong layo sa silangan ng Pilipinas? d. Anong lugar ang nasa 10,000 kilometrong layo sa timog ng Pilipinas?

3. Isulat ang sagot sa ika-apat na bahagi ng papel at kapag nasagot na lahat ng apat na tanong, pumunta ang lahat ng kasapi ng pangkat sa harapan ng klase. Sabihin ang mga lugar na isinagot.

12

4. Bigyan ng puntos ang mga pangkat batay sa bilang ng kanilang tamang sagot.

4 na tamang sagot = 20 puntos 3 tamang sagot = 15 puntos 2 tamang sagot = 10 puntos 1 tamang sagot = 5 puntos

ARALIN 4 Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Naiuugnay ang klima at panahon sa lokasyon ng bansa sa mundo 2. Nakikilala na ang Pilipinas ay isang bansang tropikal

Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas ay Isang Bansang TropikalKagamitan : mapang pangklima ng mundo, tsart ng Loop-A-Word sa manila

paper, at panulatSanggunian : Learner’s Material, pp. 21–26 K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8


1. Ipaskil ang tsart ng Loop-A-Word sa pisara. 2. Pabilugan sa mga mag-aaral ang salitang inilalarawan sa bawat bilang

sa LM, p. 21. 3. Itanong:

a. Ano-anong klima at panahon ang natukoy sa pagbilog sa mga salita?

b. Alin sa mga natukoy ang panahong nararanasan sa Pilipinas? c. Ano kaya ang klimang nararanasan sa Pilipinas?

4. Isulat sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. 5. Iugnay ang mga sagot sa aralin.

B. Paglinang 1. Ipabasa ang tekstong naglalahad ng pagtalakay sa pagiging bansang

tropikal ng Pilipinas sa p. 22 ng LM. 2. Ipagawa ang mga gawain.

� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa lima.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,

pahina 24.

��

� � *DZDLQ�%v� Ipagawa sa magkaparehang mag-aaral ang Gawain B sa LM, p. 24.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng gawain. v� Ipabahagi sa kapareha ang nagawa.

� � *DZDLQ�&v� Bumuo ng pangkat na may 3-5 kasapi.v� Ipagawa ang isinasaad ng panuto sa Gawain C sa LM, p. 24.v� Ipasulat sa papel ang nalikhang awit.v� Ipaawit ito sa klase.


PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 25–26 ng LM.

Takdang GawainMagdala ng mapang pangklima.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Mga maaaring sagot: Pilipinas, India, Yemen, Omman, Malaysia, at Indonesia

*DZDLQ�%Ang sagot ay depende sa pag-unawa ng mga mag-aaral.

*DZDLQ�&

Rubric sa Paglikha ng Awit

3 2 1

Kaangkupan sa Paksa – 3

Napalutang o naipakita nang ganap ang paksa o tema sa awit.

Napalutang o naipakita ang paksa o tema sa awit.

Hindi lumutang o naipakita ang paksa o tema sa awit.

Pagkamalikhain – 3

Naipakita ang pagiging malikhain sa paglikha ng awit.

Nakapagpakita ng kaunting pagkamalikhain sa awit.

Hindi masyadong malikhain ang pag-kakagawa ng awit.

Kooperasyon – 3 Bawat isa ay nakibahagi sa paglikha at pagtatanghal ng awit.

Karamihan ay nakibahagi sa paglikha at pagtatanghal ng awit.

May mga hindi naki-bahagi sa paglikha at pagtatanghal ng awit.

Nilalaman – 3 Ang awit ay kawili-wili at makahulugan.

Ang awit ay makahulugan ngunit di gaanong kawili-wili.

Ang awit ay kawili-wili ngunit hindi makahulugan.

Paglalapat ng musika – 3

Napakaganda ng himig ng awit.

Maganda ang himig ng awit.

May maayos na himig ang awit.

14

Natutuhan Ko I. Ang mga dapat may tsek:

v� Ang bansa ay bahagi ng Asya.v� Kadalasang mainit ang panahon sa bansa.v� Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,v� Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.v� Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.v� Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.

II.

III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral. Maaaring sagot:

Maganda Hindi Maganda

Masarap maligo sa dagat o beach. Maaaring magkasakit sa sobrang init.

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQ 1. Pangkatin ang klase sa lima. 2. Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt. 3. Ibigay ang panuto:

a. Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan sa pagiging tropikal ng isang bansa.

b. Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag. c. Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task. d. Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo

at tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.

1, 4, 5, 8, 9

15

Natutuhan Ko I. Ang mga dapat may tsek:

v� Ang bansa ay bahagi ng Asya.v� Kadalasang mainit ang panahon sa bansa.v� Malapit na malapit sa ekwador ang bansa,v� Nabibilang ang bansa sa mga lugar sa mababang latitud.v� Nakararanas ng matinding init ng panahon ang bansa.v� Direktang nakatatanggap ng sikat ng araw ang bansa.

II.

III. May kani-kaniyang sagot ang mga mag-aaral. Maaaring sagot:

Maganda Hindi Maganda

Masarap maligo sa dagat o beach. Maaaring magkasakit sa sobrang init.

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQ 1. Pangkatin ang klase sa lima. 2. Ibigay sa bawat pangkat ang papel na may word hunt. 3. Ibigay ang panuto:

a. Hanapin ang mga salita o pahayag sa loob ng kahon na may kaugnayan sa pagiging tropikal ng isang bansa.

b. Pabilugan ang makikitang mga salita o pahayag. c. Bibigyan lamang kayo ng limang minuto para gawin ang task. d. Ang pinakamaraming mabilugang tamang salita o pahayag ang panalo

at tatanggap ng 20 puntos at masigabong palakpakan.

1, 4, 5, 8, 9

e. Ang ibang pangkat naman ay maaaring bigyan ng 5 hanggang 15 puntos ng guro depende sa dami ng kanilang nabilugang tamang salita o pahayag.

WORD HUNT BOX

a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e y I a aj a c k e t u y o d e t e p a y o n g e q u y o a s k n n P�D�Q�L�Q�L�S�L�V�Q�D�G�D�P�L�W k l z a g h a d t k l z a c b n k o p q a t r s n S�D�O�L�O�L�J�R�V�D�G�D�J�D�W a q k t w x b z m s n o w h a s a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e y I a a d e p a m a y p a y q y e l o a q e r w q y U�D�L�Q�F�R�D�W w l h a l o h a l o m a c z v b a h r t y u a z v n m a b c d e f g h i j k m V�D�J�R�D�W�J�X�O�D�P�D�Q a z x c v w i n t e s x a W�D�J�ă�X�O�D�Q a q a a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a a z d g a e q l j s t a g- i n i t a z x v b n a q k b a g y o f u r c o a t a q w a z v h j a s g q a a s d a f g a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t e y I a a b a h a y k u b o q e a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e y I a a h a q s d p o l a r b e a r d a z b j k l q p o q r y a d g j a m a i n i t n a p a n a h o n a w e t q j s k l q b k l q h e r y a n k a r g s h k a l m q e u I a a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e b d a k l a n q m j N�D�O�D�E�D�Z k a l q a r a n m q f j k l o o p a e u o q t l d f g a q t e a d f g q w e a z v b n m j k a l q a r a n m a h a l u m i g m i g d q a g e t a q r a e t u i k l o o p a e u o q t l k l o o p a e u o q t l k l o o p a e u o q t l

16

ARALIN 5 Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ��DUDZ

Layunin 1. Natutukoy ang iba pang salik (temperatura, dami ng ulan) na may kinalaman

sa klima ng bansa 2. Nailalarawan ang klima sa iba’t ibang bahagi ng bansa sa tulong ng mapang

pangklima

Paksang AralinPaksa : Mga Salik na may Kinalaman sa Klima ng BansaKagamitan : globo, thermometer, malaking mapang pangklima ng Pilipinas

(ilagay sa manila paper), at larawan ng takbo ng hangin kapag may bagyo

Sanggunian : Learner’s Material, pp. 27–37 K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:

+HRJUDSL\D�DW�.DVD\VD\DQ��6HU\H�QJ�3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).

MISOSA Lesson #9 (Grade IV) www.gov.ph/crisis-response/the-philippine-public-storm-

warning-signals/


1. Pagbalik-aralan ang nakaraang aralin tungkol sa “Ang Pilipinas ay Bansang Tropikal.”

a. Gamit ang globo, ipaturo sa mga bata ang kinalalagyan ng Pilipinas. b. Ipasabi sa mga bata ang eksaktong kinalalagyan ng Pilipinas sa

mundo. c. Sabihin sa mga bata na magbigay ng patunay na ang Pilipinas ay

isang bansang tropikal. 2. Maghanda ng apat na thermometer na ipagagamit sa bawat pangkat.

Pangkatin sa apat ang klase at ipakuha ang temperatura sa silid-aralan, sa isang silid na may aircon, sa labas ng silid-aralan, at sa bagong kulong tubig. Ipaliwanag sa mga bata ang wastong paggamit ng thermometer at ang pagsulat ng temperatura nito. Ipalahad sa klase ang ginawa ng bawat pangkat.

Itanong: a. Ano ang temperatura ng silid-aralan? ng silid na may aircon? sa

labas ng silid-aralan? sa bagong kulong tubig? b. Mataas ba ito o mababa? c. Ano ang nadarama kapag mataas ang temperatura? d. Ano ang nadarama kapag mababa ang temperatura?

3. Magpabalita sa harapan ng klase tungkol sa klima ng bansa. Iugnay ang mga kasagutan ng bata sa aralin.

17

B. Paglinang 1. Itanong sa mga bata kung ano sa palagay nila ang iba pang salik na

may kinalaman sa klima ng bansa. Tanggapin ang lahat ng sagot. Isulat sa pisara. Gamitin ang tanong sa simula ng bahaging Alamin Mo sa LM sa p. 27.

2. Talakayin at pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng bansa:

a. Temperatura b. Dami ng ulan

3. Ipakita sa mga bata ang malaking mapang pangklima ng Pilipinas. Talakayin ang mga panandang ginamit sa mapa.

4. Talakayin din ang mga babala ng bagyo sa p. 33 ng LM. 5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging

*DZLQ�0R�ng LM, pp. 34–35. 6. Bigyang diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga

bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 35 upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman.

PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 36–37

ng LM.

Takdang Gawain 1. Gumawa ng isang linggong talaan ng temperatura sa inyong lugar sa tuwing

12:00 ng tanghali. Itala sa tsart gamit ang tsart tulad ng nasa ibaba.

Lunes Martes Miyerkoles Huwebes Biyernes Sabado Linggo

2. Kapanayamin ang ilang opisyal ng inyong barangay tungkol sa ginagawa nilang kahandaan tuwing may paparating na bagyo.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. I 3. G 5. E 7. A 9. B 2. H 4. F 6. J 8. C 10. D

*DZDLQ�%(Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya. Gamitin ang inihandang malaking

mapang pangklima. Ipalit ang kulay sa mga panandang ginamit—pula para sa unang uri, dilaw para sa ikalawang uri, asul para sa ikatlong uri, at berde para sa ikaapat na uri.)

*DZDLQ�& 1. Ang climate change o pagbabago sa klima ay pinaniniwalaang sanhi ng mga

gawain ng tao na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera. Nakaaapekto ito sa lalo pang pagtaas ng temperatura kung panahon ng tag-araw na hindi pangkaraniwang pangyayari sa ating kalikasan.

18

2. May mga pagkakataon kasi na ang kakaibang pag-ihip ng malakas na hangin ay nagpapatuloy hanggang sa ito ay maging isang bagyo.

3. May mga lalawigang nakararanas ng maulang klima sa buong taon dahil sa kalapitan ng mga ito sa baybayin at kawalan ng mga bundok na hahadlang sa ulang dala ng hanging amihan at habagat.

4. Hihikayatin ko ang aking mga magulang at kasambahay na lumikas na at pumunta sa ligtas na lugar o evacuation center upang makasiguro sa aming kaligtasan. (Hinahayaan sa guro ang pagpapasiya dahil maaaring magkakaiba ang kasagutan ng mga bata.)

Natutuhan Ko I. 1. D 3. B 5. C 7. A 9. A 2. A 4. B 6. C 8. D 10. C

II. 1. Hanging amihan 2. Hanging habagat 3. Unang Uri – kalahating taon ng tag-araw at tag-ulan 4. Ikalawang Uri – umuulan sa buong taon 5. Ikatlong Uri – maulan at may maikling panahon ng tag-araw 6. Ikaapat na Uri – pantay-pantay ang dami at pagkakabahagi ng ulan sa

buong taon 7. Babala Bilang 1 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 30 hanggang 60

kilometro bawat oras sa loob ng 36 na oras 8. Babala Bilang 2 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 60 hanggang 100

kilometro bawat oras sa loob ng 24 na oras 9. Babala Bilang 3 – kapag ang bilis ng hangin ay nasa 100 hanggang 185

kilometro bawat oras sa loob ng 18 oras 10. Babala Bilang 4 – kapag ang bilis ng hangin ay hindi bababa sa 185

kilometro bawat oras sa loob ng 12 oras

ARALIN 6 Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa Pilipinas

7DNGDQJ�3DQDKRQ��QD�DUDZ

LayuninNapapaliwanag na ang klima ay may kinalaman sa uri ng mga pananim at

hayop sa Pilipinas

Paksang AralinPaksa : Ang Kinalaman ng Klima sa mga Uri ng Pananim at Hayop sa

PilipinasKagamitan : mapa ng Pilipinas, malaking larawan ng kagubatan, mga ginupit

na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa, scotch tape o masking tape

19

Sanggunian : Learner’s Material, pp. 38–47 K to 12 – AP4AAB-Ie-f-8 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:

+HRJUDSL\D�DW�.DVD\VD\DQ��6HU\H�QJ�3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).

MISOSA Lesson #9 (Grade IV) Doblada, E.A. (1998) 3LOLSLQDV� 3HUODV� QJ� 6LODQJDQDQ� � J.C.

Palabay Enterprises, Inc.


1. Bilang pagbabalik-aral muling pag-usapan ang mga salik na may kinalaman sa klima ng bansa. Magdaos din ng maikling drill sa pagbibigay-kahulugan sa sumusunod na mga kaisipan at terminolohiya—temperatura, climate change, mga hanging monsoon (hanging amihan, hanging habagat), apat na uri ng klima, bagyo, at mga babala ng bagyo.

2. Magdaos ng ilang minutong pagbabalitaan hinggil sa mga huling kaganapan sa bansa.

3. Maghanda ng malaking larawan ng isang kagubatan. Ipaskil ito sa pisara. Mamigay sa mga bata ng mga ginupit na larawan ng mga piling pananim at hayop na nakikita at di-nakikita sa bansa. Ibigay ang larawan ng mga pananim sa mga babae at sa mga lalaki naman ang mga larawan ng mga hayop. Ipasuri sa mga bata ang larawan. Ipadikit sa malaking larawan ang mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang makikita. Iugnay ang pambungad na gawaing ito sa tatalakaying aralin.

B. Paglinang 1. Pukawin ang kawilihan ng mga bata. Itanong: Ano ang kinalaman ng

klima sa uri ng pananim at hayop na mayroon sa bansa? 2. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo

sa mga pp. 38–44 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang kinalaman ng klima sa pagkakaroon ng mga pananim at hayop na sa Pilipinas lamang makikita. Patunghayan din sa LM ang mga nakalarawang halimbawa ng tinutukoy na mga pananim at hayop sa bansa upang madali nilang makilala ang mga ito.

3. Bilang pagpapahalaga sa mga pananim at hayop sa Pilipinas, kunin ang kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga pananim at hayop na mayroon sa ating bansa. Himukin din silang magbigay ng mungkahi tungkol sa pagkasira at pagkawala ng likas na kapaligirang matitirahan ng mga hayop na nanganganib nang maubos.

4. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging *DZLQ�0R�ng LM, pp. 45–46.

5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Tandaan Mo sa LM, p. 46 upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman at isabuhay.

20

PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 47 ng LM.

Takdang Gawain 1. Gumawa ng talaan ng mga pananim at hayop na makikita sa inyong lugar.

(Ipasulat sa tsart gaya ng nasa ibaba.)

Mga Pananim Mga Hayop

2. Sumulat ng isang talata na may kinalaman sa mga paraan kung paano masasagip ang mga hayop na unti-unti nang nawawala o nauubos.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$

P X K A L A W TA I M A M A G AL Y L B R N P LA Z R A U V T IY Q M C N Z U SW A S A T D B AT N I Y O G O YB A K A W A N K

1. palay 6. talisay 2. niyog 7. tamaraw 3. tubo 8. mamag 4. abaca 9. pilandok 5. bakawan 10. kalaw

21

*DZDLQ�% 1. Kinakailangan ang temperaturang hindi bababa sa 21°C at hindi naman

tataas sa 32°C. 2. Katamtamang patubig lamang at kailangang mataba ang lupang pagta-

taniman ng abaka. Kailangan ding nakakubli ito sa hangin dahil may kababawan lamang ang ugat nito.

3. Kinakailangan ang katamtamang dami ng ulan sa pagpapalaki ng tubo. Hindi dapat bababa sa 30 ang temperatura upang matiyak ang paglaki nito.

4. Mamasa-masa at makapal na lupa ang kinakailangan upang mabuhay ang mga punongkahoy. Kinakailangan nito ang maulan at diretsong sikat ng araw upang lalong yumabong.

*DZDLQ�& 1. Mas maiksi ang sungay ng tamaraw kaysa sa kalabaw. Bahagyang matambok

ang gawing itaas ng mukha nito at may kalakihan ang tainga. 2. Ang mukha nito ay inihahambing sa daga kaysa sa itsura ng usa.

Maihahalintulad ang mga paa nito sa baboy at katulad ng sa baboy-ramo ang mga pangil nito.

3. Inihahambing sa daga ang itsura at laki nito. Ang pagkakaiba nga lamang ay malaki at bilugan ang mga mata nito. Idagdag pa rito ang kahabaan ng mga daliri nito sa kamay at paa.

4. Ito ay may malaking tuka, pinagsamang kulay abo at tsokolate ang katawan nito at kulay asul ang kaniyang mga mata. Mamuti-muti ang leeg at tiyan nito. Umaabot sa tatlong talampakan hanggang isang metro ang laki nito.

Natutuhan Ko I. 1. Tama 6. Mali – niyog 2. Tama 7. Tama 3. Tama 8. Tama 4. Tama 9. Tama 5. Mali – tubo 10. Tama

II. 1. Sapagkat ang palay ay tumutubo sa lahat ng dako ng bansa lalo na sa mga lupang di-gaanong malagkit kung magputik.

2. Ang maulan at mainit na klima sa bansa ay nakatutulong sa mabilis na paglaki ng palay.

3. Unti-unting nauubos ang ilang hayop sa bansa dahil sa pagkasira ng kanilang likas na kapaligiran gaya ng kagubatan na nagsisilbing tirahan nila.

22

ARALIN 7 Ang Pilipinas bilang Isang Bansang Insular7DNGDQJ�3DQDKRQ��DUDZ

LayuninNapapaliwanag ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime

o insular

Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas bilang Isang Bansang InsularKagamitan : mapa ng Pilipinas, larawan ng mga daungan ng mga sasakyang

pandagat, larawan ng mga turista sa baybay-dagatSanggunian : Learner’s Material, pp. 48–52 K to 12 – AP4AAB-Ig-9 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:

+HRJUDSL\D� .DVD\VD\DQ� �� 6HU\H� QJ� 3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).

MISOSA Lesson #13 (Grade VI)


1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang kinalaman ng klima sa mga uri ng mga pananim at hayop sa bansa.


3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, pasagutan sa mga bata ang sumusunod na mga tanong:

a. Ano ang pagkakaunawa ninyo sa salitang maritime o insular? b. Ano ang dahilan ng pagiging bansang maritime o insular ng

Pilipinas?Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata at ipasulat ito sa pisara. Sabihing babalikan ito pagkatapos ng pagtatalakay sa aralin upang mapagtibay ang kawastuhan ng kanilang mga sagot.

B. Paglinang 1. Itanong sa mga bata kung bakit tinawag na kapuluan ang bansa.

Ipalarawan ang bansa bilang isang kapuluan. 2. Ipaskil ang mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipasuri sa mga bata ang mga

katubigang nakapaligid sa bansa bilang isang kapuluan. 3. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo sa

p. 48 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang katangian ng Pilipinas bilang isang bansang maritime o insular. Pag-usapan din ang kapakinabangan ng pagiging maritime o insular ng bansa.

��

4. Bilang pagpapahalaga sa katubigan ng bansa, kunin ang kanilang mga mungkahi sa pagpapanatili at pangangalaga sa mga katubigan ng bansa.

5. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging *DZLQ�0R�ng LM, p. 50.

6. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Tandaan Mo upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman.

PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa p. 51 ng LM.

Takdang GawainMagsaliksik pa ng mga karagdagang kapakinabangan ng pagiging bansang

maritime o insular ng Pilipinas.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. Ang maritime o insular ay tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa

isang bansa. Dahil sa pagiging kapuluan ng bansang Pilipinas, asahan itong napapalibutan ng mga dagat at karagatan.

2. — Akmang-akma ang mga baybaying-dagat sa pagpapatayo ng Tanggulang Pambansa.

— Ang kainaman ng mga daungan sa bansa ay nagsisilbi ang mga itong daanan ng mga sasakyang pandagat.

— Nagsisilbi rin itong daanan ng mga kalakal mula sa ibang bansa. — Sa mga dagat na nakapaligid sa bansa nakakukuha ng mga yamang dagat

na nakatutulong sa kabuhayan ng bansa. — Nagsisilbing pang-akit sa mga turista ang kagandahan ng mga dagat at

baybayin nito.

*DZDLQ�%Hinahayaan sa guro ang pagwawasto. Tiyaking nasa iginuhit na mapa ang

tamang kinalalagyan ng Karagatang Pasipiko (gawing silangan), Bashi Channel (hilaga), West Philippine Sea o Kanlurang Dagat Pilipinas (gawing hilaga at kanluran), at Dagat Celebes (timog).

Natutuhan Ko I. 1. F 2. D 3. E 4. B 5. C II. 1. B 2. A 3. D 4. B 5. A

24

ARALIN 8 Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa Bansa

7DNGDQJ�3DQDKRQ��QD�DUDZ

LayuninNapaghahambing ang iba’t ibang pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng bansa

Paksang AralinPaksa : Mga Pangunahing Anyong Lupa at Anyong Tubig sa BansaKagamitan : mapang pisikal ng Pilipinas, malaking mapa ng Pilipinas na

blangko, larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa, flashcards na may mga pananda ng mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa, scotch tape/masking tape

Sanggunian : Learner’s Material, pp. 53–66 K to 12 – AP4AAB-Ig-h10 Kagawaran ng Edukasyon, Kultura at Isports (1994). Pilipinas:

+HRJUDSL\D��DW�.DVD\VD\DQ��6HU\H�QJ�3URGHG�. Quezon City: Instructional Materials Development Center (IMDC).

Miranda, N.P. (2013). Ang Pamayanang Pilipino. Valenzuela City: Jo-Es Publishing House, Inc.

MISOSA Lesson #16 & #17 (Grade VI)


1. Bilang pagbabalik-aral, muling pag-usapan ang pagiging bansang maritime o insular ng Pilipinas. Ipaisa-isa ang mga dagat at karagatang nakapaligid sa bansa.


3. Bilang pangganyak sa pagsisimula ng aralin, magpakita ng mga larawan ng mga anyong lupa at anyong tubig sa mga bata. Ipatukoy sa kanila ang mga larawang ipakikita.

B. Paglinang 1. Talakayin at pag-usapan ang nilalaman ng bahaging Alamin Mo

sa p. 53 ng LM. Bigyang-diin sa pagtatalakay ng aralin ang paghahambing sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.

2. Ipakilala sa mga bata ang mapang pisikal ng bansa upang lubusan nilang malaman ang kinalalagyan ng mga pangunahing anyong lupa at anyong tubig ng bansa.

3. Ipaskil ang blangkong mapa ng Pilipinas sa pisara. Ipamahagi sa mga bata ang mga flashcard ng mga pananda para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa. Magbigay ng halimbawang pangalan ng mga anyong lupa at anyong tubig. Itanong kung saan ito matatagpuan.

25

Tumawag ng isang bata na magdidikit nito. Ipagpatuloy ang gawain hanggang sa makabuo ng mapang pisikal.

4. Ipaliwanag sa mga bata ang panuto sa bawat gawain sa bahaging *DZLQ�0R�ng LM, pp. 63–64.

5. Bigyang-diin ang mga kaisipang natutuhan sa aralin. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Tandaan Mo sa p. 65 upang mapagtibay ang mga kaisipang dapat nilang malaman.

PagtatayaPasagutan sa mga bata ang bahaging Natutuhan Ko sa pp. 65–66

ng LM.

Takdang GawainGumawa ng mapang pisikal ng Pilipinas gamit ang mga panandang natutuhan

para sa mga anyong lupa at anyong tubig ng bansa.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$

Z A M B A L E S S P I U

C H O C O L A T E H I L L S E I R U L N R E G A R A Y A T B A M E Y M A Y O N S E D

N R A G A Y E

1

92 10

3

5

4

6 7 8

26

*DZDLQ�% 1. Kapatagan at talampas Pagkakatulad : Parehong may malawak na patag na lupa Pagkakaiba : Ang kapatagan ay patag na lupa samantalang ang talam-

pas ay mataas na anyong lupa na patag ang ibabaw. 2. Bundok at burol Pagkakatulad : Parehong mataas na anyong lupa Pagkakaiba : Mas mataas na anyong lupa ang bundok kaysa sa burol.

3. Kipot at tsanel Pagkakatulad : Parehong nagdurugtong sa dalawang malaking anyong

tubig Pagkakaiba : Ang kipot ay isang makipot na anyong tubig samantalang

ang tsanel ay malalim na anyong tubig na bahagi ng isang kanal o ilog.

4. Look at golpo Pagkakatulad : Parehong bahaging tubig na naliligid ng lupa. Pagkakaiba : Ang look ay bahagi ng dagat samantalang ang golpo ay

bahagi ng karagatan.

*DZDLQ�&Punan ang tsart sa ibaba.

Mga Pangunahing Anyong Lupa sa Bansa

Anyong Lupa Paglalarawan Halimbawa1. Kapatagan Patag at malawak na lupain Gitnang Kapatagan ng Luzon2. Bundok Pinakamataas na anyong lupa Bundok Apo, Bundok ng Sierra

Madre, Bundok Arayat, Bundok Caraballo, Bundok Cordillera, Bundok Samat, Bundok Mariveles, Bundok Natib, Bundok Pulog, Bundok Silay, Bundok Madalangan, at Bundok Diwata

3. Burol Mataas na lupa ngunit mas mababa sa bundok at pabilog ang hugis ng itaas nito

Chocolate Hills, mga burol sa lalawigan ng Rizal, Batangas, Samar, Leyte, at Gitnang Luzon

4. Talampas Mataas na bahaging lupa ngunit patag ang ibabaw

Lungsod ng Baguio, Talampas ng Lanao, at Bukidnon

27

Mga Pangunahing Anyong Tubig sa Bansa

Anyong Tubig Paglalarawan Halimbawa

1. Karagatan Pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng mga anyong lupa

Karagatang Pasipiko

2. Dagat Bahagi ng karagatan, ang tubig dito ay mas mainit kaysa sa karagatan

West Philippine Sea, Dagat Celebes, Dagat Pilipinas, Dagat Visayas, Dagat Mindanao, at Dagat Sulu

3. Tsanel Nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig; malalim na anyong tubig na bahagi ng isang kanal o ilog

Bashi Channel

4. Kipot Makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malalaking anyong tubig

Kipot ng San Bernardino, Kipot ng Iloilo, Kipot ng Biliran, Kipot ng Basilan, at Kipot ng Sarangani

5. Golpo Tulad ng look na halos naliligid ng lupa at ito ay bahagi rin ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.

Golpo ng Lingayen, Golpo ng Ragay, Golpo ng Albay, Gulpo ng Leyte, at Golpo ng Sibuneg

6. Look Isang bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito

Look ng Maynila

Natutuhan Ko I. 1. Wasto 2. Wasto 3. Hindi wasto – Ang bulkan ay tulad din ng bundok, ang pagkakaiba nga lamang ay ang bunganga ng tuktok nito. 4. Wasto 5. Wasto 6. Hindi wasto – Ang tsanel ay bahagi ng isang kanal o ilog. 7. Wasto 8. Wasto 9. Wasto 10. Wasto II. 1. I 3. J 5. G 7. D 9. E 2. C 4. H 6. B 8. A 10. F

28

ARALIN 9 Mga Pangunahing Likas na Yaman ng Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Naiisa-isa ang tatlong pangunahing likas na yaman ng bansa 2. Nailalarawan ang yamang lupa, yamang tubig, at yamang mineral 3. Nalalaman ang kahalagahan ng likas na yaman 4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng likas na yaman

Paksang AralinPaksa : Mga Pangunahing Likas na Yaman ng BansaKagamitan : mga larawan ng anyong lupa at anyong tubig, manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 67–72 K to 12 competencies


1. Magpakita ng magagandang larawan ng yamang-tubig tulad ng ilog na may malinis na dumadaloy na tubig, malinis na baybay-dagat, bundok na marami pang punong nakatanim at pamayanan na maayos at ang mga nakatira doon ay masasayang nag-uusap. Maaari ding ipakita sa mga mag-aaral ang larawan sa ibaba. Pagkatapos, ipalarawan sa kanila ang tungkol sa nilalaman ng larawan.

� � ŚƩƉ͗ͬͬǁǁǁ͘ƚŚŝŶŬƐƚŽĐŬƉŚŽƚŽƐ͘ŝŶͬŝŵĂŐĞͬƐƚŽĐŬͲŝůůƵƐƚƌĂƟŽŶͲƐƵŵŵĞƌͲĚĂǇͬϰϴϰϲϲϵϮϮϭ

2. Itanong:v� Ano-ano ang nakita ninyo sa mga larawan?v� Paano nakatutulong sa atin ang mga binanggit ninyo tulad ng mga

ilog, karagatan, at bundok? 3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga mag-aaral. 4. Iugnay ang mga ito sa aralin.

29

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo sa LM,

pahina 67. 2. Magkaroon ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat

ng sagot ng mga mag-aaral. 3. Talakayin isa-isa ang mga likas na yaman ng bansa sa bahaging ito.

a. Yamang lupa b. Yamang mineral c. Yamang tubig

4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin. a. Ano ang kahulugan ng likas na yaman? b. Anong mga likas na yaman ang matatagpuan sa inyong lugar? c. Paano nakatutulong sa inyo ang mga likas na yamang ito? d. Ano ang maaaring mangyari kung pababayaan ang mga likas na

yaman sa inyong lugar? e. Bakit kailangan ang pangangalaga sa mga likas na yaman ng

bansa? 5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa LM,

pahina 69.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa

nang maayos ang gawain.v� Pasagutan ang mga tanong 1–3.v� Ipaulat sa mga mag-aaral ang natapos na gawa ng kanilang

pangkat.

� � *DZDLQ�%v� Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.v� Ipaliwanag na sasagutin ang Gawain B, p. 70 ng LM.v� Ipaliwanag sa mga mag-aaral na magbibigay pa sila ng mga

halimbawa ng likas na yaman na makukuha sa: 1. lupa 2. minahan 3. tubig

v� Sabihin sa bawat pangkat kung saan nila maaaring ipaskil ang kanilang natapos na mga gawain.

v� Magsagawa ng Gallery Walk kung saan ang bawat pangkat ay maglilibot at titingnan ang ginawa ng ibang pangkat. Isusulat nila ang kanilang mga puna sa ibaba ng nakapaskil kung mayroon.

��

� � *DZDLQ�&v� Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C.v� Ipahanda ang mga kagamitan.v� Magbigay ng paalaala sa mga mag-aaral sa pagiging maayos at

malinis sa paggawa ng gawain.v� Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 70.v� Ipadikit sa bulletin board ang natapos na gawain ng mga pangkat.


PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 71–72 ng LM.

Takdang GawainMagdala ng mga larawan ng magagandang tanawin na madalas nilang

puntahan. Gagamitin ito sa susunod na aralin.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.

*DZDLQ�%

Yamang lupa Yamang mineral Yamang tubig

abakagomakapokwaling-walingtuboenerhiyang geothermal

bakalcarbonchromitesulphurtansoenerhiyang geothermal

koralessinarapanperlaspandaka pygmaea

*DZDLQ�&Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.

Natutuhan Ko I. Tama o Mali

1. Tama 6. Mali 2. Tama 7. Tama 3. Mali 8. Tama 4. Mali 9. Tama 5. Mali 10. Tama

II. Maaaring iba-iba ang sagot ng mga mag-aaral.

��

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQPangkatin ang mga mag-aaral sa tatlo. Magpagawa ng mga poster na

nagpapakita ng mga paraan sa wastong pangangalaga ng mga likas na yaman ng bansa.

Pangkat 1 — Yamang lupaPangkat 2 — Yamang mineralPangkat 3 — Yamang tubig

Ipaskil sa bulletin board ng paaralan ang ginawang poster upang makita ng mga kapuwa mag-aaral. Hikayatin ang mga magulang nila na tingnan ang mga ginawang poster ng kanilang mga anak.

ARALIN 10 Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas ng Bansa

7DNGDQJ�3DQDKRQ��DUDZ

Layunin 1. Naiisa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa bansa 2. Nailalarawan ang katangian ng magagandang tanawin at pook-pasyalan sa

bansa 3. Natutukoy ang kahalagahan ng magagandang tanawin at pook-pasyalan

bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas 4. Nakabubuo ng paraan sa wastong pangangalaga ng magagandang tanawin

at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansang Pilipinas

Paksang AralinPaksa : Magagandang Tanawin at Pook-Pasyalan bilang Yamang Likas

ng BansaKagamitan : mapa ng Pilipinas at mga larawan ng magagandang tanawin sa

bansaSanggunian : Learner’s Material, pp. 73–79 K to 12


1. Tanungin ang mga mag-aaral kung ano-anong magagandang tanawin at pook-pasyalan ang makikita sa kanilang pamayanan. Ipalarawan ito at itanong kung bakit pinupuntahan nila ito at maging ng mga taga-ibang pamayanan.

2. Ipakita isa-isa ang magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa. Tanungin ang mga mag-aaral kung sino sa kanila ang nakapunta na sa mga lugar na ito. Ipalarawan at ipasabi kung ano ang mga naramdaman nila nang makita nila ang magagandang tanawin at pook-pasyalang ito.

��

3. Ipaliwanag sa kanila na ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ay bahagi ng likas na yaman ng bansa.

4. Sabihin din sa kanila na karamihan sa magagandang tanawin at pook-pasyalang ito ay nakikilala na sa buong mundo kaya maraming Pilipino at dayuhang turista na ang nagpupunta sa mga lugar na ito.

5. Iugnay ang mga ito sa aralin.

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang maiksing artikulo sa Alamin Mo sa LM,

pahina 74. 2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. 3. Talakayin ang mga ibinigay na magagandang tanawin at pook-pasyalan

sa ating bansa. 4. Bigyang-diin ang sagot ng mga mag-aaral na angkop sa aralin. 5. Itanong:

a. Ano ang islogan ng Kagawaran ng Turismo tungkol sa magagandang tanawin at pook-pasyalan sa ating bansa?

b. Paano inilarawan ang mga tanawin at pook-pasyalan? 6. Ipakita ang mga larawan. Tumawag ng mag-aaral sa bawat tanawin

at magpasabi ng nalalaman nila tungkol sa magagandang tanawin at pook-pasyalan.

a. Puerto Prinsesa Subterranean River b. Talon ng Maria Cristina c. Vinta sa Zamboanga d. Bundok Apo e. Philippine Eagle National Center f. Rizal Shrine g. Boracay Beach h. Chocolate Hills i. Tulay ng San Juanico j. Hagdan-hagdang Palayan k. Bangui Windmills l. Hundred Islands m. Bulkang Mayon n. Bulkang Taal

7. Tanungin ang mga mag-aaral ng mga dahilan kung bakit kahanga-hanga ang mga tanawing ito. Ipasulat ang mga dahilan sa pisara.

8. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng tatlong pangkat. Ipaliwanag ang pamamaraan sa

paggawa ng Gawain A sa p. 77 ng LM.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa

nang maayos ang gawain.v� Pasagutan ang mga inihandang tanong.v� Ipaulat sa klase ang nabuong sagot.

��

v� Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral.v� Ipasulat sa pisara ang mga puna ng mga bata. Talakayin ang

mga ito.

� � *DZDLQ�%v� Gamitin ang kaparehong pangkat sa naunang gawain.v� Hatiin ang magagandang tanawin at pook-pasyalan ayon sa

pangkat.v� Ipagawa ang isinasaad sa talahanayan. v� Magpagupit sa bond paper ng mga pangalan ng magagandang

tanawin at pook-pasyalan.v� Ipadikit ang mga ito sa mapa kung saan matatagpuan ang

magagandang tanawin at pook-pasyalan.v� Ipaulat sa klase ang kanilang output.v� Hayaang magbigay ng puna ang mga mag-aaral. Ipasulat sa pisara

ang kanilang mga puna.


PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa p. 79 ng LM.

Takdang GawainMagdala ng mapa ng Pilipinas na nagpapakita ng mga rehiyon sa Luzon,

Visayas, at Mindanao.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot.

*DZDLQ�%

Magagangdang Tanawin at Lugar

Pasyalan sa Bansa

Lugar kung Saan ito Matatagpuan Natatanging Katangian nito

Vinta Sa karagatan ng Zamboanga, Mindanao

Isang tradisyunal na bangka na may makukulay na banderitas.

Bulkang Taal Sa Lawa ng Taal sa lalawigan ng Batangas sa Luzon

Magandang bulkan na nasa gitna ng isang lawa

Bulkang Mayon Sa lalawigan ng Albay sa rehiyong Bicol sa Luzon

May hugis perpektong kono ang bunganga ng bulkang ito.

Rizal Shrine Sa lungsod ng Dapitan, Zamboanga del Norte sa Mindanao

Tirahan ng bayani na si Jose Rizal

��

Chocolate Hills Sa lalawigan ng Bohol sa Kabisayaan

Tumpok-tumpok na mga burol, kapag tag-araw, kulay tsokolate ang mga halaman sa mga burol.

Tarsier Sa lalawigan ng Bohol sa Kabisayaan

Pinakamaliit na unggoy

Hundred Islands Sa Golpo ng Lingayen, Pangasinan sa Luzon

Tumpok-tumpok na mga pulo na nagkalat sa Golpo ng Lingayen

Boracay Beach Sa lalawigan ng Aklan sa Kabisayaan

Pinong-pino ang maputing buhangin nito.

Bundok ng Apo Sa pagitan ng mga lalawigan ng Davao at Hilagang Cotabato sa Mindanao

Pinakamataas na bundok sa bansa at tahanan ng mga haribon, ang pambansang ibon ng Pilipinas

Bangui Windmills Sa Bangui, Ilocos Norte sa Luzon

Malalaking elise na pinagkukunan ng lakas-enerhiya mula sa hangin

Tulay ng San Juanico Mga lalawigan ng Samar at Leyte sa Kabisayaan

Pinakamahabang tulay sa bansa na pinabibilis ang paglalakbay ng mga tao at pagdadala ng mga produkto sa maraming lugar

Talon ng Maria Cristina Sa Lanao del Norte, Mindanao Isa sa pinakamataas na talon, ang lakas nito ay nagtutustos sa malaking bahagi ng Mindanao

Hagdan-hagdang Palayan

Sa Banaue, Ifugao sa Luzon Hinubog ang palayang ito ng ating mga ninuno na isang patunay ng sipag at tiyaga ng mga Pilipino. Napasama ito sa listahan ng UNESCO World Heritage Sites.

Philippine Eagle National Center

Sa Malagos, lalawigan ng Davao Sentro kung saan kinukupkop at pinararami ang nanganganib na maubos na mga agila sa ating bansa

Krus ni Magellan sa Lungsod ng Cebu Isang pananda ng kasaysaysan ng Pilipinas

Sto. Niño Shrine sa Lungsod ng Cebu Dinarayo ng mga relihiyoso tuwing kapistahan nito ng Enero

Puerto Prinsesa Subterranean River

Sa Puerto Prinsesa sa Palawan Mahabang ilog sa ilalim ng yungib na may mga batong stalactites at stalagmites. Napasama ito sa listahan ng UNESCO World Heritage Sites.

��

Natutuhan Ko I. 1. J (Puerto Prinsesa Subterranean River) 2. I (Talon ng Maria Cristina) 3. H (Tulay ng San Juanico) 4. D (Bundok Apo) 5. E (Chocolate Hills) 6. F (Hagdan-hagdang Palayan) 7. B (Bulkang Mayon) 8. C (Bulkang Taal) 9. A (Boracay Beach) 10. G (Vinta)

II. Maaaring iba-iba ang sagot.

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQv� Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.v� Magpagawa ng isang pangako sa wastong pangangalaga sa magagandang

tanawin at pook-pasyalan bilang bahagi ng likas na yaman ng bansa.v� Ipaskil ito sa bulletin board ng paaralan na nakikita ng kapuwa mag-aaral,

mga magulang, at bisita.

ARALIN 11 Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng Bansa

7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Nasasabi ang kahulugan ng topograpiya 2. Nailalarawan ang topograpiya ng sariling pamayanan at mga karatig-

pamayanan sa sariling rehiyon 3. Naihahambing ang topograpiya ng iba’t ibang rehiyon gamit ang mapa ng

topograpiya

Paksang AralinPaksa : Ang Topograpiya ng Iba’t Ibang Rehiyon ng BansaKagamitan : mapa ng PilipinasSanggunian : Learner’s Material, pp. 80–88 K to 12


1. Tumawag ng mga mag-aaral at itanong ang uri ng kapaligiran sa kanilang pamayanan.

2. Tanggapin lahat ng sagot ng mga mag-aaral. Isulat ang mga ito sa pisara.

��

3. Ipangkat ang mga sagot ayon sa sumusunod: a. malapit sa mga ilog, tabing-dagat o iba pang anyo ng tubig b. malapit sa mga bundok o iba pang anyong lupa c. pamayanang urban o mga lungsod

4. Sabihin sa mga mag-aaral na ang mga ibinigay nilang sagot ay bahagi ng topograpiya at matutuhan nila sa araling ito ang kahulugan at kahalagahan ng topograpiya ng isang lugar.

B. Paglinang 1. Sa pamamagitan ng mapa ng topograpiya ng Pilipinas, ipagawa ang

isinasaad sa Alamin Mo sa LM, p. 81. 2. Maaaring ipaguhit ang hugis ng mapa ng Pilipinas sa kanilang

kuwaderno. 3. Ipalista ang mga anyong tubig at anyong lupa na makikita sa bawat

rehiyon ng bansa. 4. Ipagawa ang sumusunod:

� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain A sa p. 86

ng LM.v� Pasagutan ang mga tanong 1–3.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa

nang maayos ang gawain.v� Ipaulat ang ginawang output. v� Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna. v� Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.v� Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.

� � *DZDLQ�%v� Gamitin ang kaparehang pangkat sa naunang gawain. Bigyan ng

kani-kaniyang rehiyon ang bawat pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa p. 86

ng LM. v� Ipasagot at ipasulat sa manila paper ang sagot sa talahanayan sa

*DZDLQ�% gamit ang mapa ng topograpiya ng bawat rehiyon.v� Ipasulat din ang mga tanyag na anyong lupa at anyong tubig na

matatagpuan sa bawat rehiyon.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa

nang maayos ang gawain.v� Ipaulat ang ginawang output. v� Hayaan ang mga mag-aaral na magbigay ng puna. v� Ipasulat ang mga puna nila sa pisara.v� Talakayin ang mga puna. Iwasto kung kinakailangan.

��

� � *DZDLQ�&v� Gamitin ang parehong pangkat sa mga naunang gawain.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain C. v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang magawa

nang maayos ang gawain.v� Paghambingin ang mga ginawang mapa ng topograpiya ng bawat

lugar sa inyong rehiyon.v� Ipasulat sa pisara ang mga puna sa ginawang paghahambing ng

topograpiya ng kani-kaniyang rehiyon.v� Ipaskil sa nakalaang lugar sa silid-aralan.


PagtatayaPasagutan ang bahaging Natutuhan Ko sa LM, pp. 87–88.

Takdang GawainItanong sa mga miyembro ng iyong pamilya:“Kung kayo ay papipiliin, saang rehiyon ninyo nais manirahan? Bakit?”

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang mga sagot.

*DZDLQ�%Maaaring iba-iba ang mga sagot.

*DZDLQ�&Maaaring iba-iba ang mga sagot.

Natutuhan Ko I. 1. Bulkang Taal Rehiyon IV–A 2. Talon ng Pagsanjan Rehiyon IV–A 3. Bundok Banahaw Rehiyon IV–A 4. Golpo ng Lingayen Rehiyon I 5. Lawa ng Laguna Rehiyon IV–A 6. Hundred Islands Rehiyon I 7. Ilog Cagayan Rehiyon II 8. Lawa ng Taal Rehiyon IV–A 9. Bulkang Mayon Rehiyon V 10. Look ng Maynila Rehiyon (NCR)

II. 1. Pangasinan 2. Lambak ng Cagayan 3. Rehiyon III 4. Bundok Banahaw 5. Tangway

��

6. Lambak 7. Bundok Apo 8. Rehiyon II 9. Rehiyon XII 10. National Capital Region

ARALIN 12 Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Natutukoy ang mga rehiyon at bilang ng populasyon nito gamit ang

demographic map 2. Naihahambing ang iba’t ibang rehiyon ng bansa ayon sa dami ng populasyon

nito 3. Nasasaliksik kung bakit may mga rehiyon na napakarami at napakaliit na

bilang ng populasyon

Paksang AralinPaksa : Ang Populasyon ng Bawat Rehiyon sa BansaKagamitan : demographic map, mga istrip ng kartolinaSanggunian : Learner’s Material, pp. 89–94 K to 12 AP4AAB-Ig-h-10

Pamamaraan

A. Panimula 1. Magpalaro ng Blockbuster. Hatiin ang klase sa apat na pangkat.

Magpaunahan sa paghula sa mga salitang nagsisimula sa mga letrang LAPOSYOPUN na itatanong ng guro. Gumupit ng tig-1/4 na bond paper (Maaari ding kartolina) at isulat ang bawat letra, kapag nasagot ang tanong, ididikit sa pisara ang letra. Pagkatapos, ipabuo ang jumbled letters. (POPULASYON)

Mga tanong:Anong L ang tawag sa anumang biyaya ng kalikasan? (Likas yaman)Anong A ang kontinenteng kinabibilangan ng Pilipinas? (Asya)Anong P ang lalawigang katatagpuan ng Underground River? (Palawan)Anong O ang bagyong nanalanta sa Kamaynilaan at nagpalubog sa malaking

bahagi nito? (Ondoy)Anong S ang rehiyong katatagpuan ng Samar, Leyte at Biliran? (Silangang

Visayas)

��

Anong Y ang pinakahilagang isla ng Pilipinas? (Y’ami)Anong O ang lungsod na matatagpuan sa Zambales? (Olonggapo City)Anong P ang prutas na may isang korona at maraming mata? (Pinya)Anong U ang isang bayan sa Pangasinan? (Urdaneta)Anong N ang tinatawag na tree of life? (Niyog)Itanong kung ano ang nabuong salita? (Populasyon)

B. Paglinang 1. Itanong: Ano ang populasyon? 2. Talakayin ang nilalaman ng Alamin Mo sa LM, p. 89 gamit ang tsart

at demographic map. Mas makabubuti na makapaghanda ng malaking mapa ng populasyon.

3. Cooperative Learning Technique (CLT). Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 91 at ipaulat sa buong klase. Bigyang-pansin ang mga ginawang paghahambing ng bawat pangkat, Pagkatapos ng pag-uulat, muli itong balikan.

4. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 92 (individual). Ipasulat ang sagot sa notbuk. Pagkatapos, talakayin ito sa klase. Bigyang-pansin ang sagot ng mga mag-aaral at ipasuri kung bakit ang mga ito ang may pinakamarami at pinakakaunting bilang ng populasyon. Isulat sa pisara ang mga sagot.

5. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 92. Magsaliksik tungkol sa mga dahilan kung bakit ang mga rehiyon sa Gawain B ang may mga pinakamalalaki at pinakamaliliit na bilang ng mga naninirahan. Isulat o i-print ang sagot sa maikling bond paper. Magtakda ng mag-aaral na mag-uulat sa buong klase. Ipaisa-isang muli ang mga pangunahing rehiyon na may pinakamalaki at pinakamaliit na populasyon. Habang nag-uulat, papunuan ang tsart.

Mga rehiyong may pinakamalaking

populasyon

Mga dahilan o sanhi ng pagiging

malaking populasyon

Mga rehiyong may pinakamaliit na

populasyon

Mga dahilan o sanhi ng

pagiging maliit na populasyon

6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa p. 92 ng LM.

PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 93–94 ng LM.

40

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$

CALABARZON

12.61 M

NCR

11.86 M

CAR

1.52 M

CARAGA

2.42 M

LUZON LUZON

*DZDLQ�%

Unang Limang Rehiyon na May Pinakamalaking

Populasyon

Pangkat ng Pulo na Kabilang Ito

Unang Limang Rehiyon na May Pinakamaliit na

Populasyon

Pangkat ng Pulo na Kabilang Ito

1. CALABARZON 2. NCR 3. Gitnang Luzon 4. Kanlurang

Visayas 5. Gitnang Visayas

1. Luzon 2. Luzon 3. Luzon 4. Visayas 5. Visayas

1. CAR 2. CARAGA 3. MIMAROPA 4. Lambak ng

Cagayan 5. Tangway ng

Zamboanga

1. Luzon 2. Mindanao 3. Luzon 4. Luzon 5. Mindanao

Natutuhan Ko I. 1. CALABARZON 2. CAR 3. Luzon 4. 11.80 milyon 5. Dahil dito matatagpuan ang maraming pagkakakitaan II. 2 – Silangang Visayas 3 – Rehiyon ng Ilocos 1 – Tangway ng Zamboanga 4 – Rehiyon ng Bicol 5 – Gitnang Visayas

41

III. Maaaring magkaroon ng iba-ibang sagot. Gawing gabay ang rubrik sa pagmamarka.

Pamantayan 3 2 1 Iskor

Nilalaman/Makatotohanan (2 puntos)

Punung-puno ng mga ideya at makatotohanan (6)

Maganda ang ideya ngunit hindi makatotohanan (4)

Nagbanggit ng isang ideya ngunit hindi makatotohanan (2)

Organisasyon(1 punto)

Napakaayos ng pagkakalahad(3)

Maayos ang pagkakalahad (2)

Magulo ang pagkakalahad (1)

Kabuuang Puntos = 9

ARALIN 13 Ang Pilipinas bilang Bahagi PI�2CEKſE�4KPI�QH�(KTG


Layunin 1. Nailalarawan ang lokasyon o kalagayan ng Pilipinas sa mapa ng mundo 2. Natutukoy ang implikasyon ng pagiging bahagi ng bansa sa Pacific Ring of

Fire 3. Natutukoy ang mga lugar sa bansa na sensitibo sa panganib 4. Nagagawa ang maagap at wastong pagtugon sa mga panganib

Paksang AralinPaksa : Ang Pilipinas bilang Bahagi ng Pacific Ring of FireKagamitan : mapa ng mundo, iba’t ibang uri ng hazard mapSanggunian : Learner’s Material, pp. 95–107 K to 12 AP4AAB-Ii-11 http://funny.picsource.biz/63155-world-map-political-map-of-the-

world http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/ringfire.htm www.pagasa.dost.gov.ph www.ncsb.gov.ph http://www.maps.nfo.ph/philippines-tsunami-prone-areas www.phivolcs.dost.gov.ph 2014. Disaster Risk Reduction Management. Mandaluyong City.

HYDN Publishing Agno, L.N. 1998. Edukasyong Araling Panlipunan. Quezon City. JMC Press, Inc.

42


1. Magpakita ng mapa ng mundo. 2. Ipahanap sa mapa ng mundo ang lokasyon ng Pilipinas. Ipaturo ito sa

pamamagitan ng arrow strip. 3. Talakayin ang lokasyon ng Pilipinas gamit ang drill board. Ang klase

ay hahatiin sa 4–5 pangkat, bawat miyembro ay bibigyan A – bilang 1, B – bilang 2... hanggang mabigyan ang lahat ng takdang bilang. Ang bawat tanong ng guro ay sasagutin sa drill board ng tatawaging numero. Ang makakuha ng tamang sagot ang siyang magkakapuntos. Bigyang-pansin ang pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire.

B. Paglinang 1. Itanong: Ano ang Pacific Ring of Fire? Ano ang iba pang tawag dito?

Pabigyang-pansin ang mapa ng Pacific Ring of Fire. Maghanda at ipakita ang malaking mapa ng Pacific Ring of Fire.

2. Talakayin ang mga impormasyon tungkol sa Pacific Ring of Fire. Bigyang-pansin ang implikasyon nito sa mga tao, likas na yaman, at teritoryo.

3. Ibigay bilang Takdang Aralin. Pag-usapan ang sagot sa ginawang pananaliksik at ilahad sa klase.

� � *DZDLQ Cooperative Learning Technique. Hatiin ang klase sa 4-5 pangkat.

Magsaliksik sa maaaring maging implikasyon sa tao/mamamayan, likas na yaman, at teritoryo ng pagiging bahagi ng Pilipinas sa Pacific Ring of Fire. Pagkatapos magbigay ng sariling opinyon hinggil dito.

Implikasyon Pananaliksik Opinyon

Sa Tao/Mamamayan

Sa Likas na Yaman

Sa Teritoryo

4. Ipagawa ang Gawain A sa p. 104 ng LM. 5. Ipagawa ang Gawain B sa p. 104 ng LM mula sa ibinigay na Takdang

Aralin. Ilahad sa klase at magkaroon ng malayang talakayan. 6. Talakayin ang epekto ng kalagayan ng Pilipinas sa Pasipiko at iba

pang mga panganib na lugar dahil sa kalamidad. 7. Ipakita ang hazard map ng lindol, landslide, tsunami, bagyo, storm

surge, at baha. Ipasuri at ipatukoy ang mga lugar na panganib sa mga kalamidad na ito. Talakayin ang nilalaman ng bawat hazard map at

��

ang mga paghahanda na dapat gawin gayundin ang mga ahensiya ng pamahalaan na namamahala o responsable sa mga ganitong pagkakataon.

8. Ipagawa ang Gawain C sa p. 105 ng LM.

Tandaan ang mga hakbang sa pagsasagawa ng sociodrama: a. Paglalahad ng suliranin b. Paghahanda ng pangkat c. Pagpili sa mga magsisiganap d. Paglalahad ng mga gawain ng aktor e. Pagtulong sa mga mag-aaral sa magaling na pakikinig at pagsusuri f. Pagsasadula ng sitwasyon g. Pagsusuri at talakayan tungkol sa sitwasyon

10. Ipagawa ang Gawain 4. Pagkatapos, kumuha ng kapareha. Ibahagi ang sagot (dyad). Tumawag ng 3–4 na mag-aaral na magbabahagi ng kanilang sagot sa klase.


Susi sa Pagwawasto I. 1. Pacific Ring of Fire 2. Phivolcs 3. Signal no. 4 4. coastal 5. Philippine Atmospheric, Geophysical, and Astronomical Services

Administration II.

Sitwasyon Nararapat Gawin

Babala ng Bagyo Bilang 3 Ang mga nasa mabababang lugar ay kailangang lumikas sa matataas na lugar.Lumayo sa tabing-dagat at mga lugar na malapit sa ilog.

Tsunami Alert Level 1 Ang mga komunidad malapit sa tabing dagat ay kailangang maging alerto sa posibilidad ng paglikas.

Lumilindol sa Paaralan Duck, cover, at holdManatili rito hanggang matapos ang pagyanig.Pagkatapos, lumabas at pumunta sa ligtas na lugar. Maging kalmado, huwag mag-panic.

Masyadong Malakas ang Ulan na Maaaring magdulot ng Pagbaha

Lumikas patungo sa mataas na lugar. Maghanda ng pangunahing pangangailangan tulad ng pagkain, tubig, damit, at gamot.

44

III. Maaaring magkakaiba-iba ang sagot. Tunghayan ang rubrik sa pagmamarka. Siguraduhing naibigay ang rubrik sa pagmamarka.

Kraytirya Natatangi (4) Natutupad (3) Nalilinang (2) Nagsisimula (1)

Paksa Malinaw ang pahayag at magkakaugnay.

Magkakaugnay ang mga pahayag.

May kaugnayan ang ilang pahayag sa paksa.

Walang kaugnayan ang mga pahayag sa paksa.

Nilalaman Maganda at maayos, may kahulugan at kaugnayan ang simula at katapusan ng hakbang/ proyektong ginawa.

Maayos ngunit may ilang pahayag ang walang kaugnayan sa hakbang o proyektong ginawa.

Hindi maliwanag ang simula at katapusan ng nabuong proyekto.

Hindi makahulugan ang mga detalye sa proyekto.

Pagkamaka- totohanan

Lubhang makatotohanan ang mga hakbang na binuo.

Makatotohanan ang mga hakbang na binuo.

Hindi gaanong makatotohanan ang mga hakbang na binuo.

Walang katotohanan ang mga hakbang na binuo.

ARALIN 14 Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng Bansa


Layunin 1. Naiisa-isa ang katangiang pisikal ng bansa 2. Naiuugnay ang kahalagahan ng katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa

Paksang AralinPaksa : Ang Kahalagahan ng Katangiang Pisikal sa Pag-unlad ng BansaKagamitan : larawan ng mga tanawin/katangiang pisikal, mapa ng Pilipinas,

mga istrip (kartolina kung saan nakasulat ang mga katangiang pisikal)

Sanggunian : Learner’s Material, pp. 108–114 K to 12, AAAP4AAB-Ii-j-12; AP4AAB-Ij-13 http://www.tourism.gov.ph/Pages/IndustryPerformance.aspx http://www.8thingstodo.com/banaue-rice-terraces-philippines

45

https://www.google.com.ph/search?q=pagsanjan+falls http://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_the_Philippines https://www.google.com.ph/search?q=underground+river+in+ palawan&client http://www.trekearth.com/gallery/Asia/Philippines/Central_

Visayas/Bohol/Loboc/photo336245.htm http://achividaryan.wordpress.com/mayon-volcano-2/ http://traveldelights.wordpress.com/2012/01/18/the-philippines-

7-107-islands-7-107-adventures/ http://www.fabulousphilippines.com/banaue.html http://www.boracayrates.net/fridays_boracay.htm http://reviews.visitpinas.com/203/pagsanjan-falls/ http://www.philippinebeaches.net/2010/05/mount-pinatubo-and-

its-beauty-after-the-eruption/ http://lucbanhistoricalsociety.blogspot.com/2013/08/history-of-

banahaw-volcano-eruption.html http://www.philippinen-reisen.com/amainen/index.php/places/

luzon-northern/benguet/baguio-city/ http://worldcometomyhome.blogspot.com/2013/08/0786-

philippines-visayas-chocolate.html http://rbs.gtatravel.com/hk/promo/A4A/images/man/Tagaytay.jpg http://billyjawboiles.wordpress.com/2014/01/20/ https://c2.staticflickr.com/8/7009/6785000709_f5b2122f34_z.jpg http://www.hotelcaritabanten.com/foto_berita/27banana1.jpg http://1.bp.blogspot.com/-fbqNtEFEEng/UkwNDW9ROxI/

AAAAAAAAAB4/zxxCg9BaM24/s1600/brp.jpg


1. Paint Me A Picture. Hatiin ang klase sa 4–5 pangkat. Bilang balik-aral, magpa-Paint Me A Picture tungkol sa kalagayan ng Pilipinas bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire at ibang panganib na lugar sa bansa. Magbigay ng mga katanungan, halimbawa: Bilang bahagi ng Pacific Ring of Fire, paano mo ilalarawan ang mga mamamayan sa mga apektadong lugar?

Magbigay ng isang minutong paghahanda. Pagkatapos ng isang minuto, kinakailangang lahat ng pangkat ay naka-freeze saka iisa-isahin ng guro ang pagkakalarawan ng bawat pangkat. Ang may pinaka-angkop na paglalarawan ang siyang makakukuha ng puntos. Bigyang-pansin din ang mga paghahandang dapat gawin ng mga tao kapag may paparating na kalamidad.

46

Paglinang 1. Itanong: Paano mo ilalarawan ang Pilipinas? Pabigyang-kahulugan ang

salitang arkipelago. 2. Talakayin ang mga katangiang pisikal na binanggit sa panimula

bilang 2. Bigyang-pansin ang mga kilalang anyong lupa at tubig na nagpapasigla sa turismo ng bansa. Isa-isahin at ipatukoy ang mga larawan habang ipinakikita o idinidikit sa pisara ang mga ito. Itanong din ang lugar kung saan ito matatagpuan. Itanong kung gaano kahalaga ang turismo sa bansa. Pabigyang-pansin ang datos mula sa Kagawaran ng Turismo. Talakaying mabuti ang mga ito at iugnay sa pag-unlad ng bansa. Gayundin ang iba pang kapakinabangan na maaaring makuha sa lupa at tubig. Bigyang-pansin ang mga larawan.

3. Itanong: Maliban sa pagkakakitaan o kabuhayan na napapakinabangan ng ating bansa dahil sa katangiang pisikal nito, ano naman kayang katangian ng mga Pilipino ang napaunlad nito? Magpa-role play tungkol sa mga katangian ng mga Pilipino na napaunlad dahil sa iba’t ibang katangiang pisikal nito. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang ugali/katangiang napaunlad. Halimbawa: Pagiging matatag – dahil sa iba’t ibang uri ng kalamidad na dumarating sa bansa.

4. Ipagawa ang Gawain A. Gumamit ng rubric para dito. 5. Pangkatin ang klase sa apat na grupo. Ipagawa ang isinasaad sa Gawain

B. Patnubayan ang mga bata sa pag-a-upload ng patalastas sa social media. Gumamit ng rubrik para sa gawain.

6. Ipaisa-isa ang nilalaman ng Tandaan Mo sa LM, p. 111.


Susi sa Pagwawasto I. 1. Underground River 2. Banawe Rice Terraces 3. Pagsanjan Falls 4. Mayon Volcano 5. Windmill

Rubric para sa Islogan

8–10 5–7 3–4 1–2Nilalaman 10 puntos

Ang mensahe ay mabisang naipakita.

Di gaanong naipakita ang mensahe.

Medyo magulo ang mensahe.

Walang mensaheng naipakita.

Pagkamalikhain8 puntos

Napakaganda at napakalinaw ng pagkakasulat ng mga titik.

Maganda at malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.

Maganda ngunit di gaanong malinaw ang pagkakasulat ng mga titik.

Di maganda at malabo ang pagkakasulat ng mga titik.

47

6–7 4–5 2–3 1Kaugnayan sa Paksa7 puntos

May malaking kaugnayan sa paksa ang islogan.

Di gaanong naipakita ang kaugnayan sa paksa ang islogan.

Kaunti lamang ang kaugnayan ng islogan sa paksa.

Walang kaugnayan sa paksa ang islogan.

4–5 3 2 1Kalinisan5 puntos

Malinis na malinis ang pagkakabuo.

Malinis ang pagkakabuo.

Di gaanong malinis ang pagkakabuo.

Marumi ang pagkakabuo.

Kabuang Puntos = 30

Rubric para sa Patalastas

Pamantayan 3 2 1 IskorNilalaman/Makatotohanan (2 puntos)

Punung-puno ng mga ideya at makatotohanan (6)

Maganda ang ideya ngunit hindi makatotohanan (4)

Nagbanggit ng isang ideya ngunit hindi makatotohanan (2)

Organisasyon(1 punto)

Napakaayos ng pagkakalahad(3)

Maayos ang pagkakalahad (2)

Magulo ang pagkakalahad (1)

Kabuuang Puntos = 9

II. Ibigay ang kahalagahan ng sumusunod na mga katangiang pisikal sa pag-unlad ng bansa. Isulat ang sagot sa nakalaang espasyo.

Katangiang Pisikal Kahalagahan(mga posibleng sagot)

Bulubundukin Nagsisilbing pananggalang sa mga parating na bagyo, pagsasaka at pagmimina, maaari ding sa turismo

Dalampasigan Turismo, pangingisdaBulkan Turismo, pagsasakaTalon Turismo, hydropowerKapatagan Pagsasaka, Pagawaan, at Komersiyo

48

Lagumang PagsusulitUNANG YUNIT

Sagutin ang mga tanong ayon sa hinihingi. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

I. KAALAMAN (15%) Tukuyin ang inilalarawan sa bawat bilang. Isulat ang titik ng sagot.

1. Ang ikalawang pinakamalaking kapuluang matatagpuan sa rehiyong Timog-silangang Asya ay ang ____________.

a. Indonesia c. Pilipinas b. Malaysia d. Thailand

2. Ang samahang politikal na itinataguyod ng tao at may layuning tugunan ang kanilang mga pangangailangan ay tinatawag na ____________.

a. bansa c. soberanya b. teritoryo d. pamahalaan

3. Ang pangkalahatang kalagayan ng panahon sa isang lugar na may kinalaman sa atmospera, temperatura, at iba pang nakaaapekto sa pamumuhay ng mga nilalang dito ay ____________.

a. amihan c. klima b. bagyo d. monsoon

4. Ang pagsasalarawan ng hugis pang-ibabaw ng isang lugar o rehiyon sa mapa ay tinatawag na ____________.

a. tropikal c. populasyon b. arkipelago d. topograpiya

5. Ang mapa ng populasyon ay tinatawag ding ____________. a. climate map c. economic map b. physical map d. demographic map

6. Batay sa sensus ng 2010, ang rehiyon na may pinakamalaking sukat at ang may pinakamalaki ring bilang ng naninirahan ay ang ____________.

a. CAR c. ARMM b. NCR d. CALABARZON

II. PROSESO/KASANAYAN (25%) A. Gawin ang sumusunod:

7. Tingnan ang mapa ng mundo sa pahina 10 ng inyong LM. Ano ang masasabi mo sa lawak nito kung ihahambing sa China?

8. Ano ang kaibahan ng tsunami sa storm surge? 9. Suriing muli ang hazard map ng Pilipinas sa inyong LM. Aling mga

lalawigan sa bansa ang may higit na panganib sa lindol? 10. Ano ang mga kailangang gawin kung may darating na bagyo sa

inyong lugar?

49

11. Ang Pilipinas ay isang arkipelago o kapuluan. 12. Nasa timog ng Indonesia ang Pilipinas. 13. Napakalapit ng bansang India sa Pilipinas kung ihahambing sa

Taiwan. 14. Napapaligiran ng mga anyong tubig ang Pilipinas. 15. Ang Pilipinas ay nasa kanluran ng Karagatang Pasipiko.

�,,,��3$*�81$:$�� A. Basahin ang mga pangungusap. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng dapat

na gawin ng isang batang Pilipino batay sa iyong mga natutuhan. 16. Paano nakatutulong sa pag-unlad ng pamumuhay ng mamamayan

ang mga likas na yaman ng bansa? 17. Ano ang ipinahihiwatig ng kinaroroonan ng Pilipinas sa Pacific

Ring of Fire? 18. Ipaliwanag ang kahalagahan ng tao, teritoryo, pamahalaan, at

kalayaan sa pagbubuo ng isang bansa. 19. Ilarawan ang katangiang pisikal ng inyong lalawigan. 20. Ipaliwanag kung paano maging handa sa pagdating ng bagyo.

B. Tingnan ang sumusunod na mapa. Lagyan ng tsek (3) ang bilang ng pangungusap na nagsasabi ng totoo tungkol sa bansang Pilipinas batay sa heograpiya nito.

50

�,9�� 352'8.72�3(5)250$16�� 29–40. Paggawa ng Leaflet o Brochure

Magkakaroon ng kumbensiyon tungkol sa turismo at kagandahan ng Asya upang palakasin pa ang turismo sa mga bansa rito. Dadalo sa kumbensiyong ito ang mga may-ari ng travel agency sa iba’t ibang bansa sa Asya at mga kinatawan ng Kagawaran ng Turismo. Bilang isang advertiser ng sikat na travel agency sa bansa, layunin mong ipagmalaki ang bansang Pilipinas kaya hihikayatin mo ang iba pang may-ari ng travel agency na isama ang Pilipinas sa Asia Tour Package na pinapatalastas nila. Gagawa ka ng leaflet o brochure na magpapakita ng lokasyon, topograpiya, at iba pang maipagmamalaki ng Pilipinas kasama ang klima at mga nararapat gawin o paghandaan sa pagtungo sa bansa.

Sa pagsasagawa mo ng leaflet o brochure, isaalang-alang ang nilalaman at konsepto, presentasyon at kalinisan, at pagkamalikhain at organisasyon ng iyong gawa.

51

Yunit IILipunan, Kultura, at Ekonomiya

ng Aking Bansa

Tatalakayin ang paglalarawan ng mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa bilang pambungad na aralin ng yunit. Ipababatid sa mga bata ang kaugnayan ng kapaligiran sa uri ng hanapbuhay, ipahahambing ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa, at pabibigyang-katuwiran ang pag-aangkop na ginagawa ng mga tao sa kapaligiran upang matugunan ang kanilang pangangailangan. Tatalakayin din ang iba’t ibang kapakinabangang pang-ekonomiko ng mga likas na yaman ng bansa. Ipasusuri din ang kahalagahan ng matalinong pagpapasiya sa pangangasiwa ng mga likas na yaman. Kaakibat nito ang pagtatalakay ng ilang mga isyung pangkapaligiran; pagpapaliwanag sa matalino at di-matalinong mga paraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman; at pagtatalakay sa matalinong pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad ng bansa. Idagdag pa rito ang pagtalakay sa mga pananagutan ng bawat kasapi sa pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad ng bansa. Sa dakong huli ay pagbibigayin ang mga bata ng mungkahing paraan sa wastong pangangasiwa ng likas na yaman. Ipauunawa rin sa mga bata ang kaugnayan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa. Ang mga hamon at oportunidad sa mga gawaing pangkabuhayan sa bansa ay tatalakayin din. Sa dakong huli ay hihimukin ang mga bata na makilahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga, at magsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa.

Ang ikalawang bahagi ng Yunit II ay tatalakay sa pagkakakilanlang kultural ng bansa. Sisimulan ito sa paglalarawan ng pagkakakilanlang kultural ng Pilipinas. Mailalarawan itong mabuti sa pamamagitan ng pagtukoy ng mga ilang halimbawa ng kulturang Pilipino sa iba’t ibang rehiyon ng bansa; pagtalakay sa kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa kulturang Pilipino; at pagtukoy sa iba’t ibang pamanang pook bilang bahagi ng pagkakakilanlang kulturang Pilipino. Magkakaroon din ng pagsusuri sa papel na ginagampanan ng kultura sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino. Ipakikita rin ang kaugnayan ng heograpiya, kultura, at pangkabuhayang gawain sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino. Tatalakayin din ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang mga sagisag ng bansa. Sa pagtatapos ng yunit ay hihimukin ang mga bata na makabuo ng plano na magpapakilala at magpapakita ng pagmamalaki sa kultura ng mga rehiyon sa malikhaing paraan. Pagsusulatin din ang mga bata ng sanaysay na tatalakay sa pagpapahalaga at pagmamalaki ng kulturang Pilipino.

Sa pangkabuuan, mithiin ng yunit na ito na masuri ng mga mag-aaral ang iba’t ibang gawaing pangkabuhayan batay sa heograpiya at mga oportunidad at hamong kaakibat nito tungo sa likas kayang pag-unlad.

52

Inaasahan din na maipamamalas ng mga mag-aaral ang pag-unawa sa pagkakakilanlang Pilipino batay sa pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga pamayanang kultural. Kaakibat ng mga mithiing ito ang mga kasanayang inaasahan sa bawat mag-aaral. Inaasahang maipakikita ng mga bata ang pagpapahalaga sa iba’t ibang hanapbuhay at gawaing pangkabuhayan na nakatutulong sa pagkakakilanlang Pilipino at likas kayang pag-unlad ng bansa. Gayundin ang pagmamalaki sa pagkakakilanlang kultural ng Pilipino batay sa pag-unawa, pagpapahalaga. at pagsusulong ng pangkat kultural, pangkat etnolingguwistiko, at iba pang pangkat panlipunan na bunga ng migrasyon at inter-marriage.

ARALIN 1 Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng HanapbuhayTakdang Panahon: 1 araw

LayuninNailalarawan ang mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang lokasyon ng bansa 1. Natutukoy ang mga uri ng hanapbuhay sa kapaligiran 2. Naiuugnay ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay rito

Paksang AralinPaksa : Pag-uugnay ng Kapaligiran at Uri ng HanapbuhayKagamitan : graphic organizer, mga babasahin, mga larawan ng iba’t ibang

uri ng hanapbuhaySanggunian: Learner’s Material, pp. 116–119 CG AP4LKE – IIa-1 Palu-ay, Alvenia P. (2006). Makabayan: Kasaysayang Pilipino,

Batayang Aklat sa Ikalimang Baitang, LG & LM, p. 43 Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedyaIntegrasyon: Pagpapahalaga sa kapaligiran at kaugnayan nito sa uri ng

hanapbuhay


1. Ganyakin ang mga mag-aaral sa isang paglalakbay gamit ang kanilang imahinasyon o imaginary field trip. Sabihin ito habang nagpapatugtog ng musikang instrumental. (Gumawa ang guro ng sariling script kung paano gagawin ang imaginary field trip.)

2. Maghanda ng larawan ng mga uri ng hanapbuhay upang maipakita pagkatapos ng gawain.

3. Itanong: a. Ano ang napansin ninyo sa larawan? b. Ano-anong uri ng hanapbuhay ang nakikita ninyo sa larawan? c. May kaugnayan kaya ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng

isang rehiyon? Paano mo ito nasabi?

53

4. Isulat ang mga sagot ng mga bata sa pisara. 5. Iugnay ang mga ito sa araling tatalakayin.


pahina 116. 2. Magkaroon ng brainstorming ayon sa mga tanong na ukol sa paksa.

v� Saan kayo nakatira?v� Anong hanapbuhay mayroon sa inyong lugar?v� May kinalaman ba ang hanapbuhay sa inyong lugar sa kinaroroonan

o lokasyon nito? 3. Tanggapin ang lahat ng mga kasagutan ng mga bata. 4. Ipabasa ang nilalaman ng babasahin sa LM, p. 117. 5. Talakayin ang aralin at bigyang-diin ang angkop na sagot ng mga bata.

a. Ano ang kapaligiran? b. Bakit mahalaga ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng mga tao? c. May pagkakaugnay ba ang kapaligiran sa uri ng hanapbuhay ng

isang tao? Ipaliwanag. 6. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain. 7. Ipagawa ang sumusunod:

Gawain Av� Bumuo ng apat na pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain A sa LM, p. 118.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang maisagawa

nang maayos ang mga gawain.v� Ipakita sa klase ang natapos na gawain.

Gawain Bv� Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 118.v� Ipaliwanag sa mga bata na ang sagot nila rito ay batay sa ginawa

nila sa Gawain A.v� Ipasulat ang kasagutan sa sagutang papel.

Gawain Cv� Ipaliwanag ang panuto sa Gawain C sa LM, p. 118.v� Ipagawa ito sa mga bata.v� Bigyan sila ng sapat na oras sa pagsasagawa ng gawain.v� Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.

8. Talakayin isa-isa ang bawat gawain. 9. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 119.

PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, p. 119.

54

Takdang Gawainv� Magsaliksik ng iba’t ibang uri ng hanapbuhay na naaangkop sa iba’t ibang

lokasyon ng bansa. v� Isulat ito sa notbuk sa Araling Panlipunan.

Susi sa Pagwawasto

Gawain APagsusuri sa poster: Iba-iba ang sagot.

Pamantayan Batayang Puntos

A. Nilalaman1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng pangkat sa kanilang

gawain/output.5

2. May mga ilang detalye na hindi maayos na naipaliwanag o nailahad ng pangkat.

3

3. Halos walang naipaliwanag o nagawang output ang pangkat. 1

B. Kagamitang Biswal1. Angkop ang mga kagamitang biswal na ginamit ayon sa hini-

hingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.

5

2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi kumpletong naglalarawan o naglalahad ng tumpak na katu-gunan o kaalaman na dapat makita ng klase.

3

3. Walang handang biswal 1C. Pakikiisa ng bawat Miyembro sa Gawain

1. Lahat ay nakiisa sa pangkatang gawain at naglahad ng kanilang kaalaman at kasanayan na kakailanganin sa gawaing iniatang.

5

2. May dalawa o higit pang miyembro ang hindi nakiisa sa gawain.

3

3. Walang pakikiisa ang bawat miyembro ng pangkat. 1Kabuuang Puntos 15

Gawain BIba-iba ang sagot.

Gawain C 1. pagsasaka 2. pangingisda 3. pagtatanim 4. pagtatanim 5. pangingisda

55

Natutuhan Ko 1. pagtatanim 2. pagdadaing 3. pagsasaka 4. pag-aalaga ng hayop 5. pangingisda

ARALIN 2 Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon ng Bansa


Layunin 1. Natutukoy ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang

lokasyon ng bansa 2. Naihahambing ang mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t

ibang lokasyon ng bansa tulad ng pangingisda, paghahabi, pagdadaing, at pagsasaka

3. Nabibigyang-katuwiran ang pag-aangkop na ginagawa ng mga tao sa kapaligiran upang matugunan ang kanilang pangangailangan

Paksang AralinPaksa : Mga Produkto at Kalakal sa Iba’t Ibang Lokasyon ng BansaKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang uri ng hanapbuhay, mga larawan ng

iba’t ibang produkto at kalakalSanggunian : Learner’s Material, pp. 120–126 CG AP4LKE – IIa-1 Agbon, Zenaida C. (2002). Pilipino, sa Isip, sa Salita, sa Gawa 3. Diwa Scholastic Press Inc. pp. 56-66.Integrasyon : Pagmamalaki sa mga produkto at kalakal ng bansa at mga gawaing sining


1. Ganyakin ang mga bata sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga larawan ng mga produkto at kalakal.

2. Iproseso ang gawain sa pamamagitan ng pagtanong ng mga sumusunod: a. Ano-anong produkto at kalakal ang nakikita ninyo sa larawan? b. Saang lugar matatagpuan o makikita ang mga produkto at kalakal

na inyong binanggit? c. May pagkakaiba ba ang mga produkto at kalakal na makikita sa

bawat lugar? Paano ninyo nasabi? Ipaliwanag.

56

B. Paglinang 1. Pangkatin ang mga mag-aaral sa lima at bigyan ng flashcard na may

nakasulat na uri ng hanapbuhay.v� Pangkat I – Pangingisdav� Pangkat 2 – Pagmiminav� Pangkat 3 – Pagsasakav� Pangkat 4 – Pag-aalaga ng hayopv� Pangkat 5 – Paghahabi

2. Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper at panulat. Ipasulat sa bawat pangkat ang alam nilang mga produkto at kalakal na naaayon sa hanapbuhay na nakatakda para sa kanila.

3. Ipaulat ang mga gawa ng bawat pangkat. Sabihin sa mga mag-aaral na unawaing mabuti kung ang kanilang mga sagot ay tumutugma sa aralin na kanilang gagawin.

4. Ilahad ang aralin gamit ang susing tanong sa Alamin Mo sa LM, pahina 120.

5. Ipabasa at talakayin sa mga mag-aaral ang babasahin sa Alamin Mo sa LM, pp 121–124 at ipasagot ang sumusunod na mga tanong.

a. Ano-anong produkto at kalakal ang makukuha sa pangingisda? pagsasaka? pagmimina? paghahabi? pag-aalaga ng hayop?

b. Ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng mga produkto at kalakal na matatagpuan sa iba’t ibang lokasyon sa bansa?

c. Paano iniaangkop ng mga tao ang kanilang gawain sa lugar na kanilang kinalalagyan?

d. Bakit mahalaga ang lokasyon ng bansa sa mga pangunahing produkto at kalakal nito?

6. Ipagawa ang Gawain A sa LM p. 125 sa notbuk. Ipaliwanag nang mabuti ang panuto upang maunawaan ng mga bata. Bigyan ng sapat naa oras sa pagsasagawa ng gawain.

7. Hatiin ang mag-aaral sa limang pangkat para sa Gawain B sa LM, p. 125. Bigyan ng manila paper at pentel pen ang bawat pangkat. Ibigay ang sumusunod na panuto sa bawat gawaing isasagawa ng mga mag-aaral.

a. Gamit ang Venn diagram, pumili ng dalawang lokasyon ng bansa. b. Itala ang mga produkto at kalakal na makukuha rito. c. Ihambing ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga produkto at

kalakal. 8. Iuulat ng bawat pangkat ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga

produkto at kalakal na matatagpuan sa dalawang lokasyon. 9. Ipagawa ang Gawain C sa p. 125 ng LM gamit ang dating mga pangkat

at ang Venn Diagram sa Gawain B. Ipaliwanag nang mabuti ang panuto. Gabayan ang mga bata sa pagsasagawa ng gawain.

10. Talakayin isa-isa ang mga gawaing isinagawa ng mga mag-aaral. Bigyang-pansin ang mahahalagang impormasyong dapat matutunan ng mga bata.

11. Bigyang diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 125 ng LM.

57

PagtatayaIpasagot ang gawain sa Natutuhan Ko sa LM, p. 126.

Susi sa Pagwawasto

Natutuhan Ko I. 1. C 2. F 3. A 4. B 5. E II. Iba-iba ang maaaring sagot.

Lokasyon Produkto at KalakalMisamis Oriental Pinya, langis ng niyog, niyog, palay, abakaBukidnon Palay, mais, tubo, kape, rubber, pinya, mga gulayCebu Mina ng copper; produkto mula sa kahoy; mga

pagkain gaya ng litson, danggit, otap, at sitsaron; mga gawang kamay; gitara

Camarines Norte Mina ng ginto, niyog, prosesong pagkain, mga gulay

ARALIN 3 Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko ng mga Likas na Yaman

Takdang Panahon: 3 araw

LayuninNaipaliliwanag ang iba’t ibang pakinabang na pang-ekonomiko ng mga likas na yaman ng bansa

Paksang AralinPaksa : Mga Pakinabang na Pang-ekonomiko ng mga Likas na Yaman Kagamitan : crossword puzzle, graphic organizer, at tsartSanggunian : Learner’s Material, pp. 127–131 CG AP4LKE – IIb – 2


1. Pasagutan ang crossword puzzle na nasa LM, p. 128. 2. Maaaring palakihin ang puzzle at ipaskil sa pisara. 3. Itala ang mga kasagutan ng mga bata at iugnay sa aralin.

58

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pamamagitan ng mga susing tanong sa Alamin

Mo sa LM p. 127. 2. Tumawag ng mga bata at ipasagot ng mga tanong. 3. Itala sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata upang gawing batayan

sa paglinang ng aralin. 4. Ipabasa ang babasahin sa LM, pp. 128–129. 5. Pasagutan at talakayin sa mga mag-aaral ang mga katanungan sa LM

pp. 129–130. 6. Bigyang-diin sa talakayan ang pagpapaliwanag sa mga pakinabang na

pang-ekonomiko ng mga pinagkukunang-yaman. 7. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM p. 130.

Gawain A (Indibiduwal na Gawain)v� Ipaliwanag ang gagawin sa Gawain A.v� Sabihin sa mga mag-aaal na maaari silang sumangguni sa LM,

pp. 128–129.

Gawain B (Pangkatang Gawain)v� Hatiin ang klase sa dalawang pangkat para sa pagdedebate.v� Ilahad ang paksang pagtatalunan at ang paraan ng pagbibigay ng

opinyon at panig tungkol sa paksa.v� Bigyan ng sapat na panahon upang makapaghanda at makapagbuo

ng pangangatuwiran ang bawat panig.v� Wakasan ang pagtatalo sa pamamagitan ng pagwawasto sa ilang

ideya na salungat sa paksa.

Gawain C (Indibiduwal na Gawain)v� Ipaliwanag sa mga bata kung ano ang poster.v� Bigyang-diin kung ano ang dapat na maipahayag at maipakita sa

poster na gagawin.v� Bigyan sila ng sapat na panahon upang matapos ang gawain.v� Ipakita sa klase ang nagawang poster para sa kanilang pagpa-

paliwanag tungkol sa nilalaman ng kanilang ginawa.

8. Bigyang-diin at pansin ang mahalagang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 131.

PagtatayaBasahin at pasagutan sa papel ang Natutuhan Ko sa LM, p. 131.

59

Takdang Aralin 1. Magsagawa ng pananaliksik sa inyong lugar tungkol sa likas na yaman na

nagdudulot ng kapakinabangan at di-kapakinabangan sa ekonomiya ng bansa.

2. Magtanong sa mga taong nakakatatanda at may kaalaman tungkol dito. 3. Isulat sa 1/2 manila paper. 4. Iulat sa buong klase ang nasaliksik.

Susi sa Pagwawasto

Alamin Mo

Pababa 1. palay 3. marmol 4. durian 5. langis

Pahalang 2. marmol 6. niyog 7. isda 8. troso

ARALIN 4 Mga Isyung Pangkapaligiran ng BansaTakdang Panahon: 2 araw

Layunin 1. Natatalakay ang ilang isyung pangkapaligiran sa bansa 2. Napahahalagahan ang pagpapanatili ng malinis na kapaligiran sa bansa

Paksang AralinPaksa : Mga Isyung Pangkapaligiran sa BansaKagamitan : larawan o video ng mga isyung pangkapaligiran ng bansaSanggunian : Learner’s Material, pp. 132–135 CG AP4LKE – IIb-d-3 http://tl.answers.com/Q/Ano_ang_mabuti_at_masamang_

epekto_ng_industriyalisasyon_sa_kalikasan http://tl.answers.com/Q/Ano_ang_dahilan_ng_pagkaubos_ng_

puno_sa_kagubatanIntegrasyon : Sining, pagpapahalaga sa pagpapanatili ng malinis na

kapaligiran

60


1. Pagbalik-aralan ang tungkol sa mga likas na yaman ng bansa. 2. Ipagawa ang panimulang gawain ukol sa mga isyung pangkapaligiran

ng bansa.

Panuto: Pagtapatin ang mga larawan sa hanay A at isyung tinutukoy nito sa hanay B.

A B

1. a. Pagkakaingin

2. b. Industriyalisasyon

3. c. Reforestation

4. d. Illegal logging

3. Iwasto ang sinagutang gawain ng mga bata.

61

B. Paglinang 1. Ipakita ang mga larawan o video na nagpapakita ng mga isyung

pangkapaligiran sa kasalukuyan at itanong ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM, pp. 132–133.

2. Isulat/Itala sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata. 3. Iwasto at ulitin sa mga bata ang kahalagahan ng pagpapanatili ng

malinis na kapaligiran. 4. Ipagawa ang Gawain A. Tingnan sa LM, p. 134. 5. Iwasto ang mga kasagutang ibinigay ng mga bata. 6. Pangkatin sa apat ang mga bata. 7. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 135. Patnubayan ang mga bata habang

ginagawa ang takdang gawain. 8. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 135. Bigyan sila ng sapat na oras sa

pagsasagawa ng gawain. 9. Gumamit ng rubric sa pagsasadula na nauukol sa mga isyung pangka-

paligiran na gagawin ng bawat pangkat. 10. Bigyang pansin at diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM,

pahina 135.


Takdang AralinGumupit ng mga larawan o newsclips mula sa pahayagan tungkol sa mga

isyung pangkapaligiran sa kasalukuyan na maaaring nangyayari din sa inyong lugar. Ipaskil ito sa bulletin board.

Susi sa Pagwawasto

Panimula 1. C 2. E 3. A 4. B

Gawain A 1. Pagtatapon ng dumi at langis sa mga katubigan 2. Kaingin 3. Walang habas na pagpuputol ng mga puno 4. Labis na pagbuga ng usok ng mga sasakyan at industriya 5. Kawalan ng mga punong sisipsip sa tubig-ulan

Gawain BTingnan ang sagot ng mga pangkat. Itama kung kinakailangan.

62

Gawain C

Pamantayan sa Pagbibigay ng Puntos sa Pangkatang Gawain C

Pamantayan Pinakamahusay4-5

Mahusay-husay2-3

Mahusay0-1

Pagbibigay ng Diyalogo

Malinaw, angkop ang lakas o hina ng boses.

Hindi gaanong malinaw at angkop ang boses.

Malabo at hindi maintindihan ang pagbibigay ng dayalogo.

Malikhain at Epektibong Galaw o Pagkilos

Malinaw at may paglalapat ang kilos-galaw, ekspresyon ng mukha, diyalogo, atbp.

Hindi gaanong malinaw at lapat ang pagkilos-galaw.

Walang pagkilos.

Kawastuhan ng Diwang nais Ipahayag o Pinapagawa

Malinaw ang mensaheng nais iparating.

Hindi gaanong malinaw ang mensahe.

Malabo ang mensahe.

Malikhaing Pagbubuo at Paggamit ng mga Materyales

Epektibo ang mga materyales, nakadagdag sa ikahuhusay ng pagtatanghal.

Hindi gaanong epektibo.

Walang bisa ang materyales.

Nilalaman Malawak ang kaalamang ibinahagi.

Hindi gaanong malawak ang kaalamang ibinahagi.

Walang bagong kaalamang ibinahagi.

ARALIN 5 Matalino at Di-Matalinong Paraan ng Pangangasiwa ng mga Likas na Yaman


Layunin 1. Naipapaliwanag ang matalino at di-matalinong mga paraan ng pangangasiwa

ng mga likas na yaman ng bansa 2. Napakikita ang wastong saloobin sa wastong paraan ng pangangasiwa ng

mga likas na yaman ng bansa

Paksang-AralinPaksa : Matalino at Di-Matalinong Paraan ng Pangangasiwa ng mga

Likas na YamanKagamitan : speech balloons, diyorama, tape recorder, awiting Ilog Pasig

63

Sanggunian : Learner’s Material, pp. 136–139 CG AP4LKE – IIb-d-3Integrasyon : Sining, Pagpapahalaga sa pangangalaga sa mga likas na yaman


1. Pagbalik-aralan ang tungkol sa mga isyung pangkapaligiran ng bansa. 2. Iparinig at ipaawit ang isang awitin na nauukol sa matalino at di-

matalinong pamamaraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa. (Iparinig at ipaawit ang awiting Ilog Pasig.)

3. Itanong ang nilalaman at mensahe ng awitin. Iugnay ito sa aralin.

B. Panimula 1. Sagutin ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM, p. 136. 2. Isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata. 3. Iwasto at ulitin sa mga bata ang kahalagahan ng matalino at di-

matalinong pamamaraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa.

4. Ipagawa ang Gawain A. Tingnan sa LM, p. 138. 5. Iwasto ang mga kasagutan dito. 6. Pangkatin sa apat (4) na grupo ang mga bata. 7. Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 138. Bigyan ng sapat na oras ang

bawat pangkat sa paggawa. 8. Gumamit ng rubric para sa pangkatang gawain. 9. Ipagawa ang Gawain C sa LM, p. 139. Gabayan ang bawat grupo sa

pagsasagawa ng gawain. Bigyan sila ng sapat na panahon para sa gawain.

10. Gumamit ng rubric sa pagbuo at pagtasa ng dayoramang ginawa ng mga bata.

11. Bigyang-pansin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 139.


Takdang AralinGumawa ng isang bagay na maaaring i-recycle mula sa mga lumang

kagamitan sa tahanan. Gawing malikhain ang gagawing proyekto.

Susi sa Pagwawasto

Gawain A 1. 3

2. 7

3. 3

4. 3

5. 3

64

Pamantayan sa Paggawa ng Diyorama

Batayan5

Mahusay na Mahusay

4 Mahusay

3Medyo

Mahusay

2Di-gaanong

Mahusay

1Hindi

MahusayPagka-malikhain

50%

Sariling gawa na may kakaibang estilo at angkop sa paksang tinalakay

(2.5)

Sariling gawa na may kakaibang estilo ngunit di-gaanong angkop sa paksang tinalakay(2.0)

Sariling gawa na may kaun-ting kakaibang estilo ngunit di-gaanong angkop sa paksang tinalakay(1.5)

Sariling gawa ngunit walang masyadong kakaibang estilo at di angkop sa paksang tinalakay(1.0)

Sariling gawa ngunit walang kakaibang estilo at di-angkop sa paksang tinalakay(0.5)

Kaayusan

30%

Maayos ang pagkakaguhit at pagkakalagay ng mga min-yaturang likas na yaman (miniature)(1.5)

Malinis ang pagkakaguhit ngunit di-maayos ang pagkakalagay ng minyatura ng likas na yaman(1.2)

Maayos ang pagkakaguhit ngunit di-malinis ang pagkakalagay ng minyatura ng likas na yaman(0.9)

Nakagawa ng proyekto ngunit di kakikitaan ng pinag-planuhang gawain

(0.6)

Walang kaayusan ang ginawa makasulit lamang/ walang ginawa

(0.3)Kaugnayan sa Leksyon

10%

Nakikita sa ginawang diyorama, ang 9-10 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan(0.5)

Nakikita sa ginawang diyorama ang 7-8 miniyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan

(0.4)

Nakikita sa ginawang diyorama ang 5-6 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan

(0.3)

Nakikita sa ginawang diyorama ang 3-4 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan

(0.2)

Nakikita sa ginawang diyorama ang 1-2 minyatura o larawan na may kaugnayan sa araling natutunan (0.1)

Kabuuang ganda ng diyorama

10%

Nakikita ang kahusayan sa paggawa ng diyorama, makulay at may disenyong angkop sa album(0.5)

Nakikita ang kahusayan sa paggawa ng diyorama, makulay ngunit di-gaa-nong angkop ang disenyong ginamit(0.4)

Nakikita ang kahusayan sa paggawa ng diyorama, di-gaanong makulay at angkop ang disenyong ginamit(0.3)

Nakikita ang kasimplehan ng paggawa ng diyorama, di-gaanong makulay at kulang ang disenyo

(0.2)

Hindi pinag-planuhan ang pagka-kagawang diyorama, di-gaanong makulay at walang disenyo(0.1)

TOTAL/Kabuuang Puntos: _______

65

ARALIN 6 Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa ng mga Likas na Yaman sa Pag-unlad ng Bansa


Layunin 1. Naiuugnay ang matalinong pangangasiwa ng likas na yaman sa pag-unlad

ng bansa 2. Naipapaliwanag ang kahalagahan ng matalinong pangangasiwa ng mga

likas na yaman

Paksang AralinPaksa : Kaugnayan ng Matalinong Pangangasiwa ng mga Likas na

Yaman sa Pag-unlad ng BansaKagamitan : larawan na nagpapakita ng matalinong pangangasiwa ng likas

na yaman, tsart, at graphic organizerSanggunian : Learner’s Material, pp. 140–144 CG AP4LKE – IIb-d-3


1. Magpakita ng larawan na nagpapakita ng matalinong pangangasiwa ng likas na yaman ng bansa.

2. Itanong: a. Ano ang ipinahihiwatig ng larawan? b. Ano ang kaugnayan ng pangangasiwa sa likas na yaman sa pag-

unlad ng bansa? 3. Itala o isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata upang maging

batayan sa paglulunsad ng bagong aralin.

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa pamamagitan ng susing tanong sa Alamin Mo sa

LM, p. 140. Itanong: Paano nakatutulong ang matalinong pangangasiwa ng likas

na yaman sa pag-unlad ng bansa? 2. Magpalitan ng opinyon o ideya tungkol sa paksa. 3. Itala ang mga kasagutan ng mga bata upang gawing batayan sa

paglinang ng aralin. 4. Ituon ang pansin sa mga larawan na nasa LM, p. 141. 5. Pasagutan at talakayin sa mga mag-aaral ang mga katanungang

nakahanda sa LM, p. 141. 6. Ipabasa nang tahimik ang talata o babasahin at pasagutan at talakayin

ang mga katanungan sa huli. 7. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, p. 142.

66

Gawain A (Pangkatang Gawain)v� Hatiin sa apat na pangkat ang klase.v� Ipaliwanag sa mga bata ang gagawin ng bawat pangkat.v� Ipakita sa klase ang nagawa nilang output.

Gawain Bv� Sa parehong mga pangkat, ipaliwanag sa mga mag-aaral ang ibig

sabihin ng islogan.v� Ipagawa ang islogan sa isang sangkapat (1/4) na illustration board. v� Paalalahanan na maaari nilang lagyan ng disenyo ang islogan

subalit mas bibigyang diin ay ang islogang ginawa.

Gawain C (Indibiduwal na Gawain)v� Pasagutan ang gawain sa isang sagutang papel.v� Sumangguni sa LM, p. 143 para sa gagawin.

8. Pag-usapan at bigyang-diin ang mahalagang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 144.

PagtatayaPasagutan sa sagutang papel ang nasa Natutuhan Ko sa LM, p. 144.

Susi sa Pagwawasto

Natutunan Ko 1. 3

2. 7

3. 3

4. 3

5. 3

6. 7

7. 3

8. 3

9. 3

10. 3

ARALIN 7 Pananagutan sa Pangangasiwa at Pangangalaga ng Pinagkukunang-Yaman ng Bansa


Layunin 1. Natutukoy ang kahulugan ng pananagutan 2. Naisa-isa ang mga pananagutan ng bawat kasapi sa pangangasiwa at

pangangalaga ng mga pinagkukunang-yaman ng bansa 3. Nahihinuha na ang bawat kasapi ay may mahalagang bahaging ginagam-

panan para sa higit na ikauunlad ng bansa

67

Paksang AralinPaksa : Pananagutan sa Pangangasiwa at Pangangalaga ng Pinagku-

kunang-Yaman ng BansaKagamitan : kartolina, panulat, at pangkulaySanggunian : Yunit 2, Aralin 7, LM pp. 145–152 K to 12 – AP4LKE-IIb-d-3

Aklat Cruz, Maritz B., Julia T. Gorobat, Norma C. Avelino (2007).

Yaman ng Pilipinas. Makati City: EdCrisch International, Inc. pahina 54, 62-74.

Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana ng Lahing Malaya. Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 172, 177 -181.

Macapagal, Ray Ann G, et. al. (2013). Araling Panlipunan HEKASI, Pilipinas: Ugat ng Lahing Pilipino sa Dulo ng Panahon 4. Tarlac City: Wizard Publishing House, Inc. pahina 312-313

Internet Mga Batas Ukol sa Pangangalaga ng Kalikasan (2010, July 10)

Retrieved July 16, 2014 from http://fil.wikipilipinas.org/index.php?title=Mga_Batas_Ukol_sa_

Pangangalaga_ng_Kalikasan Mga proyekto ng pamahalaan na nangangalaga ng mga likas

na yaman (n.d.). Retrieved July 16, 2014 from http://www.maybenow.com/mga-proyekto-ng-pamahalaan-na-nangangalaga-ng-mga-likas-na-yaman-q23978128

Modyul 4: Mga Layunin at Tungkulin ng Isang Nagdadalaga at Nagbibinata (2012, July 24). Retrieved July 16, 2014 from http://www.zeke7766.blogspot.com/2012/07/modyul-4-mga-layunin-at-tungkulin-ng.html

Porta, Julie Anne (2013, October 8). Aralin Panlipunan I: Mga Pinagkukunang-yaman ng Pilipinas. Retrieved July 16, 2014 from http://www.slideshare.net/jarl143/araling-panlipunana-i-mga-pinagkukunang-yaman-ng-pilipinas

Santiago, Mary Ann (2013, September 2). Likha ng Panginoon, Dapat Pahalagahan. Online Balita. http://www.balita.net.ph/2013/09/02/likha-ng-panginoon-dapat-pahalagahan/


1. Maglaro ng isang sikat na laro sa telebisyon, ang “Pinoy Henyo.” 2. Ang guro ay tatawag ng dalawang mag-aaral na uupo sa harapan. 3. Lalagyan ng guro ng papel na may nakasulat na salita, ang noo ng isa

sa dalawang bata. 4. Ang batang may papel sa noo ang nakatalagang manghuhula ng salita

na nakalagay sa kaniyang noo.

68

5. Ang isa pang bata ang tutulong sa isa pa na mahulaan ang salita gamit ang pagsagot sa mga tanong nito.

6. Tanging ang mga salitang oo, hindi, at puwede lamang ang maaaring isagot sa mga tanong ng batang manghuhula.

7. Bibigyan ng guro ng dalawang minuto ang mga batang naglalaro para mahulaan ang salita. Subalit kapag nahulaan na ang tumpak na salita kahit wala pang dalawang minuto, idedeklara na ng guro na sila ay panalo at isusulat sa pisara ang eksaktong minuto at segundo ng kanilang pangkakahula.

8. Mga salitang gagamitin ng guro para sa palaro: pamahalaan, paaralan, simbahan, pribadong samahan, pamilya, at mamamayan.

9. Itanong sa klase: v� Ano ang pamahalaan? paaralan? simbahan? pribadong samahan?

pamilya? mamamayan? 10. Isulat sa pisara ang mga sagot ng bata sa mga katanungan ng guro. 11. Sabihin sa mga bata: Sa araw na ito ay ating pag-aaralan ang paksang ito:

Ang Pananagutan ng Bawat Kasapi sa Pangangasiwa at Pangangalaga ng Pinagkukunang-yaman ng Bansa.

12. Himukin ang buong klase na bumuo ng suliranin mula sa paksa. Suliraning mabubuo: Ano-ano ang pananagutan ng bawat kasapi sa

pangangasiwa at pangangalaga ng pinagkukunang-yaman ng bansa?

B. Paglinang 1. Ipabasa ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 145. 2. Tumawag ng mga mag-aaral upang sagutin ang mga tanong. Tanungin

ang mga mag-aaral hinggil sa kanilang binasa. 3. Pagtuunang-pansin ang mga sagot ng mga bata upang magamit sa

pagtalakay ng aralin. 4. Gawin ang bahaging Gawin Mo.

Gawain Av� Ang Gawain A LM, p. 149 ay isang gawaing paupo.v� Gamit ang bubble map, ibigay ang mga kasingkahulugan ng

salitang pananagutan.v� Gamit ang caterpillar map, sasagutin ng mga bata ang mga tanong

sa LM, p. 150.

Gawain Bv� Pangklaseng Gawain, LM, p. 150. v� Ang lahat ng bata ay patatayuin sa gitna o harap ng silid-aralan.v� Laruin ang Lost at Sea scenario.v� Magtalaga ng batang gaganap na pamahalaan, paaralan, simbahan,

pribadong samahan, pamilya, at mamamayan.v� Ikuwento ang Lost in the Sea sa mga bata.v� Hayaan ang mga batang pumili ng bangkang sasamahan.

69

v� Kapag nakapili na sila ng bangka, tanungin ang mga bata na sumama sa iba’t ibang bangka.

Gawain Cv� Hatiin ang klase sa anim na pangkat.v� Ipagawa ang Gawain C LM p. 151. v� Ipabuo ang imahe ng isang pyramid sa mga bata gamit ang

iba’t ibang kasapi na may pananagutan sa pangangasiwa at pangangalaga ng pinagkukunang-yaman ng bansa.

v� Tiyakin na ang bawat pangkat ay may kulang na isang tatsulok.v� Itanong: Bakit hindi mabuo ang pyramid?



Susi sa Pagwawasto

Gawain A 1. kasingkahulugan: tungkulin, obligasyon, responsibilidad kahulugan: dapat gawin ng isang tao para sa sarili, kapuwa, lipunan, o bansa 2. Maraming posibleng sagot

Gawain Bv� Sariling opinyon ng mga bata.v� Hayaang magkaroon ng debate sa loob ng klase. Alamin ang opinyon ng mga

bata kung anong kasapi ang may pinakamalaking pananagutan.

Gawain Cv� Hindi nabuo ang pyramid, kulang ito.v� May nawawalang pyramid sa aming grupo.

1. Lahat ay dapat gumawa ng kaniyang tungkulin. 2. Para sa ikauunlad ng bansa

v� Bigyang-diin ang kaisipan na ang lahat ay may pananagutan na dapat gampanan para sa ating mga pinagkukunang-yaman. Mahalaga na magampanan ng lahat ang kanilang pananagutan. Ang pangangasiwa at pangangalaga sa ating yaman ay higit na maisasakatuparan kung ang lahat ay makikiisa at gagampanan ang kaniyang pananagutan.

Natutuhan Ko I. 1. puso 2. araw 3. mukhang nakangiti 4. kidlat 5. bituin

70

II. Maraming posibleng sagot. (Isulat ito sa manila paper.)

Likha ng Panginoon, dapat PahalagahanPosted by Online Balita on Setyembre 2, 2013 ni Mary Ann Santiago

Umapela si Manila Archbishop Luis Antonio Cardinal Tagle sa mga Pinoy na gampanan ang kanilang tungkulin bilang tagapangasiwa ng kalikasan.

Ayon kay Tagle, maiiwasan lamang natin ang matinding hagupit ng kalamidad kung ang lahat ay magiging mabuting tagapamahala ng kalikasan.

Kasabay nito, hinimok ni Tagle ang mamamayan na maging bahagi ng katekesis at pagkilos sa iba’t ibang parokya, mga paaralan, mga non-governmental organization at iba’t ibang grupo para sa pangangasiwa sa kalikasan na nilikha ng Panginoon.

Umapela rin ang Cardinal sa lahat na magbigay-puri sa Diyos na lumikha ng lahat.

“Nananawagan po tayo sa ating mga Kapanalig, lalo na dito sa Archdiocese of Manila, inilunsad po natin sa araw na ito ang panahon ng paglikha o season of creation. Sana po sa mga programa ng Katekesis at pagkilos para po sa pangangasiwa ng kalikasan at likha ng Panginoon sa ating mga parokya, paaralan at iba’t ibang grupo ay makiisa po tayo at ito po rin ay panawagan para sa lahat ng Kapanalig saan mang bahagi ng Pilipinas ng ating bansa tayo po ay magbigay puri sa Diyos na lumikha ng lahat at gampanan ang ating papel bilang tagapangasiwa na mapagkatiwalaan niya,” sinabi ni Tagle sa panayam ng Radio Veritas.

Nauna rito, pinangunahan ni Tagle ang isang misa sa San Fernando de Dilao Parish Church sa Paco, Manila kasabay ng paglulunsad ng Archdiocese of Manila ng “season of creation.”

Sa kanyang homiliya, hinikayat ng Cardinal ang bawat parokya at komunidad sa Archdiocese of Manila na makiisa at makibahagi sa layuning mapangalagaan ang kapaligiran at kalikasan.

Umaapela rin ang Cardinal sa mga magulang na ituro sa kanilang mga anak ang kahalagahan ng pagiging malinis ng paligid at pagpapahalaga sa kalikasan.

Sanggunian: http://www.balita.net.ph/2013/09/02/

likha-ng-panginoon-dapat-pahalagahan/

Pangwakas na GawainPangkatin ang mga bata sa apat na pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng

¼ na kartolina, panulat, at pangkulay. Pagawain ang bawat pangkat ng poster gamit ang temang:

“Ang Kalikasan ay ating kayamananPangangalaga nito ay ating pananagutan.”

Ipaskil ang gawa ng mga pangkat sa isang bahagi ng silid-aralan.

71

Rubric sa Paggawa ng Poster

Pamantayan Mahusay(3)

Katamtamang Husay(2)

Nangangailangan pa ng Dagdag na Pagsasanay sa

Paggawa ng Poster(1)

Kawastuhan ng mensahe(x2)

Wasto ang detalye ng mensahe ng nagawang poster.

May mga mali sa mga detalye ng mensahe ng nagawang poster

Mali ang mensahe ng nagawang poster

Kabuuan ng mensahe(x2)

Kompleto ang detalye ng mensahe ng nagawang poster.

May ilang kulang sa detalye ng nagawang poster

Maraming kulang sa detalye ng nagawang poster

Kasiningan ng Pagkakagawa(x2)

Masining na masining ang pagkakagawa ng poster.

Ordinaryo ang pagkakagawa

Magulo at hindi masining ang pagkakagawa

Kalinisan ng pagkakagawa (1)

Malinis na malinis ang pagkakagawa ng poster.

Medyo malinis ang pagkakagawa ng poster.

Marumi ang pagkakagawa ng poster.

Kabuuang Puntos

ARALIN 8 Mga Mungkahing Paraan ng Wastong Pangangasiwa ng Likas na Yaman ng Bansa


Layunin 1. Nakapagbibigay ng mga mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng

mga likas yaman ng bansa 2. Natutukoy ang mga posibleng bunga ng wasto at hindi wastong pangangasiwa

ng likas na yaman ng bansa 3. Naipakikita ang pagmamalaki at pagpapahalaga sa mga wastong panga-

ngasiwa ng mga likas na yaman sa pamamagitan ng pagsulat ng pangako sa sarili

Paksang AralinPaksa : Mga Mungkahing Paraan ng Wastong Pangangasiwa ng Likas na

Yaman ng BansaKagamitan : awit at manila paperSanggunian : Yunit 2, Aralin 8, LM, pp. 153–158 K to 12 – AP4LKE-IIb-d-3 Aklat : Hiyas ng Lahi 2 (2013). Sampaloc, Manila: St. Augustine

Publication, Inc.

72

Internet : Mga Likas na Yaman sa Pilipinas (n.d.) Retrieved July 16, 2014 from http: // homeworks-edsci.blogspot.com/2011/10/likas-na-yaman-sa pilipinas-mga-uri.html


1. Ipaawit ang awitin: “Ang mga Likas Yaman ay Gawa ng Diyos.”

Awit: Ang mga bundok na matataas Ay yamang lupa‘ Wag nating patagin

Ulitin

‘Wag ka nang malungkot O, Wow Philippines.

Palitan ang mga salitang bundok na matataas, yamang lupa at patagin ng mga sumusunod:v� ilog na umaagos/yamang tubig/dumihanv� puno na mayayabong/yamang gubat/putulinv� haribon na lumilipad/yamang hayop-gubat/panainv� magsasaka na masisipag/yamang tao/maliitinv� likas na yaman/gawa ng Diyos/sirain

2. Itanong: a. Anong mga likas na yaman ang nabanggit sa awit? b. Ano-anong uri ito ng mga likas na yaman? c. Ano-ano ang hindi natin dapat gawin sa mga likas na yaman na

nabanggit sa awit? d. Ano-ano ang maaaring mangyari kapag hindi natin sinunod ang

mga sinasabi sa awit? 3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng bata gamit ang talahanayan.

Mga Likas YamanHalimbawa: bundok

Uri ng Likas na Yaman

yamang lupaHindi Dapat Gawin

huwag patagin

Maaaring Mangyari

magkakaroon ng matinding pagbaha dahil wala nang bundok na sasangga sa mga bagyo

4. Sabihin sa mga bata na pag-aaralan nila ngayon ang tungkol sa mga paraan ng wastong pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa.

5. Hikayatin ang mga mag-aaral na bumuo ng suliranin mula sa paksa. Suliraning mabubuo: Ano-ano ang mungkahing paraan ng wastong

pangangasiwa ng likas na yaman ng bansa?

73

B. Paglinang 1. Ipabasa ang bahaging Alamin Mo LM sa p. 153. 2. Tumawag ng ilang mag-aaral upang sagutin ang mga tanong sa ibaba

ng pahina. Tanggapin lahat ng sagot ng mga bata. 3. Bigyang-pansin ang mga sagot ng mga bata sa mga tanong upang

magamit sa pagtalakay sa aralin. 4. Ipagawa ang mga gawain.

Gawain Av� Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Magtalaga ng bata na

magiging lider ng pangkat.v� Magbigay ng pamantayan sa paggawa ng pangkatang gawain

upang higit na maging maganda ang produktong malilikha ng grupo.

v� Ipakita ang video ng “Awit para sa Kalikasan.”v� Talakayin ang mensahe ng awit gamit ang Tsart na A-N-NA.

Alam Na Nais Malaman Nalaman

v� Ipasagot sa klase ang kahon ng Alam Na at Nais Malaman. Isusulat ng mga bata sa manila paper ang sagot sa Gawain A LM sa p. 156.

v� Ipasagot sa bawat pangkat ang bahaging Nalaman. Ipasulat ang kanilang sagot sa manila paper.

v� Itanong: Mula sa video ng “Awit para sa Kalikasan,” ano ang inyong nalaman na mga kasalukuyang pangyayari sa ating kalikasan o mga likas na yaman?

v� Bigyan ang mga bata ng sapat na oras upang magawa ang kanilang output. Sabihan ang kanilang lider na maghanda para sa gagawing pag-uulat ng kanilang output.

v� Tawagin ang lider ng bawat pangkat at ipaulat ang likha ng pangkat.

v� Itanong sa klase: Ano-ano ang inyong mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng mga likas na yaman ng bansa? (Maraming posibleng sagot.) Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara.

Gawain Bv� Gamit ang parehong pangkat, gawin ang Gawain B sa LM,

pahina 156. v� Ipaliwanag sa mga bata ang kanilang pangkatang gawain gamit

ang Fish Bone map.v� Ipapaskil ang gawa ng bawat pangkat sa isang bahagi ng silid-

aralan.v� Bawat pangkat ay bibigyan ng guro ng sapat na oras para tingnan

at basahin ang mga output ng ibang pangkat.

74

v� Sa ibaba ng likhang output ng ibang pangkat, susulat ang pangkat na tumitingin dito kung sila ay sumasang-ayon o hindi sumasang-ayon sa gawang Fish Bone map ng pangkat.

Gawain Cv� Gamit ang parehong pangkat, ipagawa sa mga bata ang

Gawain C sa LM, p. 157. v� Ipakopya ang graphic organizer at ipasulat sa mga bata ang

kanilang gawang pangako sa sarili.v� Tumawag ng tig-tatlong bata sa bawat pangkat at ipabasa sa harap

ng klase ang kanilang gawang pangako.

5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 157 ng LM.

PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM, pp. 157–158.

Susi sa Pagwawasto

Gawain A, B, at CMaaaring iba-iba ang sagot. (Tingnan kung akma ang mga sagot sa aralin.)

Natutuhan Ko I. 1. Wasto 2. Wasto 3. Hindi wasto 4. Wasto 5. Hindi wasto

II. Maraming posibleng sagot

Pangwakas na GawainPangkatin ang mga bata sa apat na pangkat. Gamit ang role playing, ipakita

ang sumusunod:v� Pangkat 1: Mga mungkahing paraan ng wastong pangangasiwa ng mga likas

na yaman ng bansav� Pangkat 2: Mga posibleng bunga ng wastong pangangasiwa ng mga likas na

yaman ng bansav� Pangkat 3: Mga di wastong paraan ng pangangasiwa ng mga likas na yaman

ng bansav� Pangkat 4: Mga posibleng bunga ng hindi wastong pangangasiwa ng mga

likas na yaman ng bansa

75

Rubric sa Role Playing

Pamantayan Magaling(3)

Katamtamang Galing(2)

Nangangailangan ng Ibayong pagsasanay

(1)Pagbigkas ng diyalogo(x2)

Malinaw at angkop ang mga diyalogong ipinakita

Hindi gaanong malinaw at angkop ang mga diyalogong ipinakita

Hindi malinaw at hindi rin angkop ang mga diyalogong ipinakita

Kilos ng katawan at ekspresyon(x2)

Angkop at mahusay ang mga kilos ng katawan at ekspresyon ng mukha sa eksenang ipinakikita

Hindi gaanong angkop at mahusay ang mga kilos ng katawan at ekspresyon ng mukha sa eksenang ipinakikita

Hindi angkop at hindi mahusay ang mga kilos ng katawan at ekspresyon ng mukha sa eksenang ipinakikita

Pagpapahayag ng mensahe at impormasyon(x3)

Maayos na naipahayag ang mensahe at tumpak ang impormasyong pinakita sa mga tagapanood

Hindi gaanong maayos na naipahayag ang mensahe at tumpak ang impormasyong pinakita sa mga tagapanood

Hindi maayos na naipahayag ang mensahe at tumpak ang impormasyong pinakita sa mga tagapanood

Nagpapakita ng angkop na katauhan ng papel na ginagampanan(x3)

Lubos na naipakita ang angkop na katauhan ng papel na ginagampanan

Hindi gaanong naipakita ang angkop na katauhan ng papel na ginagampanan

Hindi naipakita ang angkop na katauhan ng papel na ginagampanan

Kabuuang Puntos

ARALIN 9 Pagtangkilik sa Sariling Produkto para sa Pag-unlad at Pagsulong ng Bansa


Layunin 1. Natutukoy ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto 2. Naiuugnay ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-

unlad at pagsulong ng bansa 3. Naipakikita ang pagiging makabayan sa pamamagitan ng pagpili ng

produktong gawang Pinoy

Paksang AralinPaksa : Pagtangkilik sa Sariling Produkto para sa Pag-unlad at Pagsulong

ng BansaKagamitan : awit, basket o bayong, bilao, alampay, mga larawan ng iba’t ibang

produkto, manila paper, at panulat

76

Sanggunian : Yunit 2, Aralin 9, LM, pp. 159–163 K to 12 – AP4LKE-IIb-d-4 Internet Ako ay Pinoy. Retrieved July 16, 2014 from http://akoaymakabayan.

weebly.com/ (2014) Pagtangkilik sa Sariling Produkto. Answers Corporation

Retrieved July 16, 2014 from http://tl.answers.com/Q/Pagtang-kilik_sa_sariling_produkto

Irawa, Ruth (2012, February 9). Nasyonalismo Pagtangkilik ng Produktong Pilipino. Retrieved July 16, 2014 from http://group1nasyonalismo.blogspot.com/2012/02/pagtangkilik-ng-produktong-pilipino.html


Iparinig ang awit ni Regine Velasquez-Alcasid na “Tara na, Biyahe Tayo.” 1. Itanong sa mga bata ang sumusunod:

v� Ano-anong lalawigan sa Pilipinas ang nabanggit sa awitin?v� Ano-ano ang matatagpuan sa mga lugar na binanggit?v� Sumasang-ayon ka ba sa mensahe ng awitin na kayganda ng

Pilipinas? Bakit?v� Nahikayat ka ba ng awitin na bumiyahe at libutin ang Pilipinas?v� Kung ikaw ay bibigyan ng pagkakataon na makabiyahe, saang

lalawigan sa Pilipinas ang iyong unang pupuntahan? v� Bakit iyon ang naisip mong unang puntahan?

2. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. Isulat sa pisara ang kanilang tugon sa panlimang katanungan.

3. Sabihin na ang paksang tatalakayin ngayon ay tungkol sa kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa.

4. Hikayatin ang mga mag-aaral na bumuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:

v� Ano ang kahalagahan ng pagtangkilik sa sariling produkto sa pag-unlad at pagsulong ng bansa?

v� Paano nakatutulong sa pag-unlad at pagsulong ng bansa ang pagtangkilik sa sariling produkto?

B. Paglinang 1. Pabuksan ang aklat sa bahaging Alamin Mo sa LM, p. 159. 2. Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga tanong sa bahaging Alamin Mo.

Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga bata. 3. Talakayin ang aralin gamit ang mga sagot ng mga bata sa mga tanong. 4. Ipagawa ang mga gawain sa bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 160–162.

Gawain Av� Hatiin ang klase sa tatlong pangkat. v� Patnubayan ang mga bata sa pagbubuo ng mga pamantayan na

dapat sundin sa paggawa ng pangkatang gawain.

77

v� Laruin ang Mother Goes to Market, isang uri ng relay game. v� Ang bawat pangkat ay pipila nang maayos at bibigyan ng guro ng

tig-isang basket o bayong, bilao at alampay.v� Ang miyembro ng bawat pangkat na nasa unahan ay magsusuot

ng alampay at bibitbitin ang basket o bayong papunta sa harapan kung saan nakadikit sa pisara ang iba’t ibang produkto, maaaring imported o gawang Pinoy.

v� Kukuha ang mga mag-aaral na may hawak ng basket ng isang produktong ibig nilang bilhin at babalik na sa kanilang mga kagrupo upang ilagay sa kanilang bilao ang produktong binili at ipapasa ang basket at alampay sa kasunod sa pila.

v� Gagawin din ng kasunod na kasapi ang ginawa ng naunang kamiyembro hanggang ang lahat ng kasapi ng pangkat ay makapamili na ng kanilang produkto.

v� Ihihiwalay ng bawat pangkat ang kanilang napamili sa dalawa: Produktong Imported at Produktong Pinoy.

v� Ang grupong may pinakamaraming napamili na produktong Pinoy ang panalo.

Gawain Bv� Gamit ang parehong pangkat, ipagawa ang Gawain B sa LM,

pahina 161. v� Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper na may guhit na

Butterfly Map at panulat.v� Ipasulat sa Butterfly Map ang mga sagot ng mga bata sa gawain.v� Talakayin ang kanilang gagawin gamit ang halimbawa. v� Pangkat 1: mga lalawigan sa Luzon at mga produkto nitov� Pangkat 2: mga lalawigan sa Visayas at mga produkto nitov� Pangkat 3: mga lalawigan sa Mindanao at mga produkto nitov� Bigyan ang mga bata ng sapat na panahon para sagutin ang

katanungan.v� Ipaulat at ipapaskil ang kanilang mga gawa.

Gawain Cv� Gamiting muli ang parehong pangkat. Ipaliwanag ang Gawain C

sa LM, p. 161. v� Ipakita sa klase ang kanilang gagawin at ipagawa ang Gawain C.v� Tiyakin ang mga sumusunod: Batid ng mga bata ang mga

pamantayan sa paggawa nang maayos at may sapat silang oras upang gawin ang kanilang gawain.

v� Ipadikit sa pisara ang kanilang output.v� Hanapin ang magkakatulad na mga sagot at gamitin ito sa

talakayan.


78


Susi sa Pagwawasto

Gawain A, B, at CIba-iba ang maaaring sagot.

Natutuhan Ko I. Laguna – mga palamuti, tsinelas, barong Bicol – pili, kagamitang yari sa abaka gaya ng bag, tsinelas, basket Marikina – bag, sapatos Bukidnon – pinya, saging Pangasinan – bangus, bagoong Sulu – perlas, palamuting yari sa shells

II. 1. N 2. N 3. N 4. NK 5. NK

Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat ng manila

paper at panulat. Bawat pangkat ay lilikha ng kanilang jingle song tungkol sa pagtangkilik ng sariling produkto at kahalagahan nito sa ating pag-unlad.

Rubric sa Jingle

Pamantayan Napakahusay Mahusay-husay Hindi Gaanong Mahusay

Pagkakaawit Magandang-maganda ang pagkakaawit

Maganda ang pagkakaawit

Hindi gaanong maganda ang pagkakaawit

Dating sa Tagapakinig Malakas ang dating at panghikayat sa mga tagapakinig

Medyo malakas ang dating at panghikayat sa mga tagapakinig

Mahina ang dating at hindi nakahihikayat sa mga tagapakinig

Kaangkupan Angkop ang ginamit na mga salita sa jingle

Hindi gaanong angkop ang ginamit na mga salita sa jingle

Hindi angkop ang ginamit na mga salita sa jingle

Kawastuhan Wasto ang mensaheng nais ipahatid ng jingle

Hindi gaanong wasto ang mensaheng nais ipahatid

Hindi wasto ang mensaheng nais ipahatid

Kabuuang puntos

79

ARALIN 10 Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing Pangkabuhayan ng Bansa


Layunin 1. Natutukoy ang mga hamon ng mga gawaing pangkabuhayan 2. Natutukoy ang mga oportunidad kaugnay ng mga gawaing pangkabuhayan 3. Nakagagawa ng isang mungkahing planong pangkabuhayan

Paksang AralinPaksa : Hamon at Oportunidad sa mga Gawaing Pangkabuhayan ng

BansaKagamitan : malaking larawan ng bundok, manila paper, at panulatSanggunian : Yunit 2, Aralin 10, LM, pp. 164–170 K to 12 – AP4LKE-IIa-1 Aklat Cruz, Maritez B. et. al (2007) Yaman ng Pilipinas 6. Makati City:

EdCrisch International, Inc. p. 7. Internet Calvan, Dennis and Ephraim Batungbacal (n.d.). Roadmap to

Recovery of Philippine Oceans. Retrieved July 16, 2014, from www. greenpeace.org/seasin/ph/PageFiles/616503/Roadmap_to_Recovery_July_2013.pdf

Apelacio, Catherine T. (2014, February 19). Tagalog news: Fishing Industry sa lungsod, palalaguin ng LGU GenSan. Retrieved July 16, 2014, from http://news.pia.gov.ph/index.php?article=1671392783662

Pascual, Anton (2014, February 6). Magsasaka, Tuloy-tuloy ang Pakikibaka. Retrieved July 16, 2014, from veritas846.ph/magsasaka-tuloy-tuloy-ang-pakikibaka.

Plantilla, Lyndon (2013, July 23) . Tagalog news: Pamahalaan, mamumuhunan sa pangingisda. Retrieved July 16, 2014, from http://news.pia.gov.ph/index.php?=article=52137550690#sthash.59NGOLdN.dpuf

Roncesvalles, Carina I. (2012, March 15). Mamuhuan sa agrikultura ng bansa. Retrieved July 16, 2014 from http://hongkongnews.com.hk/mamuhunan-sa-agrikultura-ng-bansa/


1. Awitin ang “Magtanim ay Di Biro.” 2. Itanong sa buong klase:

a. Bakit hindi biro ang magtanim? b. Sino sa ating mga manggagawang Pinoy ang masipag magtanim?

80

c. Ibig mo rin bang maging magsasaka? d. Kung ang tatay mo ay isang magsasaka, ikararangal mo ba ang

kaniyang hanapbuhay? 3. Tanggapin ng guro ang lahat ng mga sagot ng mga bata. 4. Magpakita ng larawan ng iba’t ibang manggagawang Pinoy. 5. Itanong: Saang gawaing pangkabuhayan sila nabibilang? 6. Pabuuin ang klase ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:

v� Ano-ano ang hamon sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa? v� Ano-ano ang oportunidad sa mga gawaing pangkabuhayan ng

bansa?

B. Paglinang 1. Ipabasa ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 164. 2. Ipasagot ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan. 3. Bigyang-diin ang araling tinatalakay gamit ang mga sagot ng mga bata

sa mga tanong. 4. Ipagawa ang bahaging Gawin Mo sa LM, p. 167–169.

Gawain Av� Ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 167.v� Hatiin ang klase sa apat na pangkat.v� Ibigay ang mga pamantayan na dapat sundin sa paggawa ng

pangkatang gawain.v� Bigyan ng manila paper at panulat ang bawat pangkat.v� Ipaliwanag sa bawat pangkat ang kanilang gagawin.v� Ipaisa-isa ang mga hamon at oportunidad sa iba’t ibang gawaing

pangkabuhayan sa bansa. Pangkat 1 at 3 – Pagsasaka Pangkat 2 at 4 – Pangingisda

v� Ipagamit ang Venn Diagram sa pagsagot nila sa gawain.v� Bigyan ang mga bata ng sapat na panahon na matapos ang kanilang

pangkatang gawain.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.

Gawain Bv� Gamit ang parehong pangkat, ipalaro ang Search the Area. Ipagawa

sa klase ang Gawain B sa LM, p. 168.v� Itatago ng guro ang inihandang mga istrip ng papel na sinulatan

ng iba’t ibang mga hamon at oportunidad ng mga gawaing pang-kabuhayan sa iba’t ibang lugar sa silid- aralan.

v� Mag-uunahan ang bawat pangkat na mahanap ang mga istrip ng papel na ito.

v� Ilalagay nila sa basket ang lahat ng oportunidad at sa basurahan ang lahat ng mahahanap nilang hamon.

81

v� Ang pangkat na may pinakamaraming nakuhang tamang istrip ng papel na nailagay sa tamang lalagyan ang panalo.

v� Talakayin sa klase ang kaibahan ng hamon sa oportunidad.

Gawain Cv� Hatiin ang klase sa dalawang pangkat, mga lalaki laban sa mga

babae.v� Ipakita ang malaking larawan ng bundok.v� Ilagay ito sa harap ng silid.v� Sabihin sa mga bata na ang bawat pangkat ay mag-uunahan sa

pag-akyat sa tuktok ng bundok sa pamamagitan ng pagsagot sa mga tanong na nakadikit sa larawan ng bundok.

v� Kapag ang tanong ay mga halimbawa ng oportunidad, sasagutin nila kung ito ay oportunidad sa pagsasaka o pangingisda.

v� Kapag ang tanong ay halimbawa ng hamon, sasabihin ng pangkat na sumasagot ang pass o lalagpasan.

5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa LM, p. 169.


Susi sa Pagwawasto

Gawain AMaaaring iba-iba ang sagot.

Gawain BMga oportunidad: pagkakaroon ng mga modernong kagamitan tulad ng

underwater sonars at radars, pagpapatayo ng mga bagong pantalan, makabagong teknolohiya sa pagsasaka, bagong pag-aaaral upang magkaroon ng magandang ani, programang Blue Revolution at Biyayang Dagat

Mga hamon: mga sakuna sa dagat, problema sa irigasyon, El Niño phenomenon, pagdami ng mga imported agricultural products, at climate change

Gawain CMaaaring iba-iba ang sagot.

Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay gagawa ng isang

plano ng kabuhayan o mapagkakakitaan. Ipasunod ang pormat sa ibaba.

Planong PangkabuhayanPamagat ng Planong Pangkabuhayan:Pokus ng Gawaing Pagkabuhayan:Mga Hamon:Mga Oportunidad:Pamamaraan:Maaaring maging resulta:

82

Rubric sa Paggawa ng Planong Pangkabuhayan

Pamantayan Katangi-tangi(3)

Katamtaman(2)

Kailangan ng Dagdag na Pagsasanay

(1)

Kalidad at kabuluhan ng mga impormasyon

Wasto, may kalidad at kabuluhan ang mga impormasyon na nilagay sa ginawang plano

Wasto, may kalidad at kabuluhan ang ilan sa mga impormasyon na nilagay sa ginawang plano

Halos lahat ng impormasyon ay mali at walang gaanong kalidad at kabuluhan.

Pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon

Malinaw na naipakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon

Hindi gaanong malinaw na naipakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon

Hindi malinaw na naipakita ang pagkakaugnay-ugnay ng mga impormasyon

Pagkakalahad ng impormasyon

Lubhang maayos at malinaw na nalahad ang mga impormasyon ukol sa plano

Hindi gaanong maayos at malinaw na nailahad ang mga impormasyon ukol sa plano

Hindi maayos at malabo ang pagkakalahad ng mga impormasyon ukol sa plano

Kompleto Kompleto ang mga impormasyon na inilagay sa plano

May ilang kulang sa mga impormasyon na inilagay sa plano.

Maraming kulang samga impormasyon na inilagay sa plano

Kabuuang Puntos

ARALIN 11 Likas Kayang Pag-unlad7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Nasasabi ang kahulugan at kahalagahan ng likas kayang pag-unlad o

sustainable development 2. Nakalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at nagsusulong ng

likas kayang pag-unlad ng mga likas yaman ng bansa 3. Naipadarama ang pagmamahal sa kalikasan sa pamamagitan ng paglahok

sa mga gawaing may kinalaman sa likas kayang pag-unlad

Paksang AralinPaksa : Likas Kayang Pag-unladKagamitan : awit, larawan ng umiiyak na puno, tansan, lumang tela, bote ng

1.5 L na soft drink, straw, binhi o punla, at pambungkal ng lupa

83

Sanggunian : Yunit 2, Aralin 12, LM, pp. 171–176 K to 12 – AP4LKE-IIe-6 Aklat: Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya.

Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 173, 182 Internet: Philippine Strategy for Sustainable Development

(n.d) Retrieved July 16, 2014 from http://www.psdn.org.ph/agenda21/pssd.htm

Cajes A.S. (2013, April 30) Understanding Sustainable Develop-ment Retrieved July 13, 2014 from http://kalamboan.blogspot.com/2013/04/understanding-sustainable-development.html

Ang Ekonomiya, Ang Kalikasan at Ang Likas Kayang Kaunlaran by National Statistics Coordination Board. Retrieved July 16, 2014 from http://www.nscb.gov.ph/peenra/Publications/Pamphlets/Pamphlet%20Filipino%20Version.PDF

Pamamaraan

A. Panimula 1. Pakinggan ang awiting “Kapaligiran” ng Asin. 2. Itanong sa mga bata:

a. Ano ang ibig iparating sa atin ng awitin? b. Sa pagmamasid mo sa ating paligid, masasabi mo bang maka-

totohanan ang mensahe ng awitin? c. Ibigay ang iyong opinyon sa mga linya sa awitin na “hindi masama

ang pag-unlad kung hindi nakakasira ng kalikasan. 3. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. 4. Magpakita ng larawan ng isang punong umiiyak. 5. Itanong ang mga sumusunod:

a. Bakit kaya umiiyak ang puno? b. Sa palagay mo, bakit siya nasasaktan? c. Sino ang dapat sisihin sa ganitong mga pangyayari? d. Ano ba ang ginagawa ng tao sa mga puno? e. Ano-ano ang maling ginagawa ng mga tao sa ating mga likas na

yaman? 6. Sabihin na ang paksang tatalakayin ngayon ay tungkol sa likas kayang

pag-unlad. 7. Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:

v� Ano ang likas kayang pag-unlad at ang kahalagahan ng pagsulong nito para sa mga likas na yaman ng bansa?

v� Paano ka makalalahok sa mga gawaing lumilinang sa pangangalaga at nagsusulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa?

84

B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 171. 2. Ipasagot ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng kasagutan ng mga

bata. 3. Talakayin ang aralin sa p. 172. 4. Bigyang-linaw ang aralin gamit ang mga sagot ng mga bata sa mga

tanong. 5. Ipagawa ang bahaging Gawin Mo sa LM, pp. 173–174.

Gawain Av� Gawin ang Gawain A sa LM, p. 173.

Gawain Bv� Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM, p. 174. v� Bigyan ang bawat mag-aaral ng bond paper at ipagaya ang guhit

na puno na nasa Gawain B.v� Sa loob ng puno ay ipasulat ang kanilang Kontrata ng Katapatan

sa Kalikasan o KKK.v� Tumawag ng piling mag-aaral at ipabasa ang kanilang likhang

kontrata.v� Idikit ang mga punong kinalalagyan ng kanilang kontrata sa isang

bahagi ng silid-aralan na may guhit na malaking bundok.v� Itanong:

Ano-anong gawain ang iyong lalahukan na lumilinang sa pangangalaga at pagsulong ng likas kayang pag-unlad ng mga likas na yaman ng bansa?

Gawain Cv� Hatiin ang klase sa apat na pangkat. v� Ibigay ang mga pamantayan na dapat sundin sa paggawa ng

pangkatang gawain.v� Ipaliwanag ang Gawain C sa LM, p. 174. v� Ipakita sa bawat pangkat ang halimbawa ng kanilang magiging

output at ipagawa ang Gawain C.v� Tiyaking may sapat na oras ang mga bata para matapos ang

kanilang gawain.v� I-display ang kanilang gawa sa labas ng klase at ipagbili sa abot-

kayang presyo. Ang kikitain ng bawat pangkat ay hahati-hatiin ng bawat kasapi sa kanilang mga sarili.

v� Itanong sa mga bata ang sumusunod: 1. Talaga bang may pera sa basura? 2. Paano nagiging pera ang basura? 3. Dahil iyong napatunayan na may pera sa basura, ano ang

iyong gagawin sa mga basurang maaari pang mapaki-nabangan?


85

Rubric sa Nagawang Recycled na Kagamitan

Pamantayan 3 2 1

Kagandahan, kalinisan at katibayan

Magandang maganda, matibay na matibay at malinis na malinis ang nagawang recycled na kagamitan

Maganda at malinis ang nagawang recycled na kagamitan ngunit hindi matibay

Maganda ngunit hindi gaanong malinis at matibay ang nagawang recycled na kagamitan

Orihinalidad Orihinal ang disenyo Nilagyan ng kaunting pagbabago mula sa ginayang disenyo

May pinaggayahang disenyo

Kapakina-bangan

Magagamit sa pang-araw araw na pamumuhay

Magagamit paminsan-minsan

Hindi magagamit kailanman

Rubric sa Malikhaing Gawain

Pamantayan Mahusay(3)

Katamtaman(2)

Kailangan ng Ibayong Pagsasanay

(1)Pagkamasining Napakamasining ng

pagkakagawaHindi gaanong masining ang pagkakagawa

Hindi masining ang pagkakagawa

Orihinalidad Orihinal ang disenyo at pagkakagawa

Hindi gaanong orihinal ang disenyo at pagkakagawa

Hindi orihinal ang disenyo at pagkakagawa

Pagkakagawa Napakalinis at makabuluhan ang pagkakagawa

Hindi gaanong malinis at makabuluhan ang pagkakagawa

Hindi malinis at makabuluhan ang pagkakagawa

Materyales at Estilo

Angkop na angkop ang materyales at magandang maganda ang estilong ginamit

Hindi gaanong angkop ang materyales at hindi rin gaanong maganda ang estilong ginamit

Hindi angkop ang materyales at hindi rin maganda ang estilong ginamit

Kabuuang Puntos


Susi sa Pagwawasto

Gawain A, B, at CMaraming posibleng sagot

86

Natutuhan Ko I. Maraming posibleng sagot II. 1. puso 2. puso 3. puso 4. puso 5. puso

Pangwakas na GawainPagtatanim ng punla sa hardin o gulayan ng paaralan. Ang buong klase

ay pupunta sa hardin o gulayan ng paaralan upang magtanim ng mga punla o binhing dala ng mga mag-aaral.

ARALIN 12 Kulturang PilipinoTakdang Panahon: 5 araw

Layunin 1. Natutukoy ang ilang halimbawa ng kulturang Pilipino sa iba’t ibang rehiyon

ng Pilipinas 2. Natatalakay ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa kulturang Pilipino

Paksang AralinPaksa : Kulturang PilipinoKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko, mapa ng Pilipinas,

manila paper, at panulatSanggunian : Yunit 2, Aralin 12, LM, pp. 177–191 K to 12 – AP4LKE-IIf-7 _____. Hiyas ng Lahi 2 (2013). Sampaloc, Manila: St. Augustine

Publication, Inc. Capiña, Estelita at Alvenia P. Palu-ay (2000). Pilipinas: Bansang

Papaunlad. Quezon City: SD Publishing, Inc. pahina 24-35. Divina, Richelda O. et. al. (2009). Pamana Lahing Malaya 6.

Pilipinas: Hope Publishing House. pahina 40-61. Santiago, Rosario M. et. al. (1995). Pilipinas: Perlas ng Silangan

Bayan ng Magiting. Manila: Innovative Educational Material, Inc. pahina 106-123.

Internet: http://philmuseum.ueuo.com/nm_museum/nmtreasure/antro_final4.html

Mga Pangkat etniko sa Pilipinas (2014, July 8) Retrieved July 16, 2014 from http://tl.wikipedia.org/wiki/Mga_pangkat_etniko_sa_Pilipinas

87

Pamamaraan

A. Panimula 1. Magkaroon ng Walk to a Museum sa loob ng silid-aralan. 2. Ipakikita rito ang mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko sa bansa. 3. Itanong sa mga bata:

a. Ano-anong pangkat etniko ang inyong nakita sa Walk to a Museum? b. Ano ang napansin ninyo sa kanilang mga katangiang pisikal at

mga kasuotan? 4. Tanggapin lahat ng mga sagot ng mga bata. Sabihin na tatalakayin sa

araling ito ang tungkol sa kulturang Pilipino. 5. Ang klase ay bubuo ng suliranin mula sa paksa. Mga suliraning maaaring mabuo:

v� Ano ang kulturang Pilipino? v� Ano-ano ang bumubuo sa kulturang Pilipino?

B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga bata ang bahaging Alamin Mo sa LM, p. 177. 2. Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga tanong. Tanggapin ang lahat ng

kasagutan ng mga bata. 3. Talakayin ang nilalaman ng aralin, pp. 177–187. 4. Ipagawa sa mga bata ang mga gawain sa bahaging Gawin Mo sa LM,

pp. 188–189.

Gawain A v� Gawin ang Gawain A sa LM, p. 188.v� Gamit ang mapa ng Pilipinas, ipatukoy sa mga bata kung saang

lalawigan matatagpuan ang iba’t ibang pangkat etniko ng bansa.

Gawain Bv� Ipagawa sa klase ang Gawain B sa LM p. 188. Hatiin ang klase sa

tatlong pangkat.v� Bigyan ang bawat pangkat ng manila paper at panulat.v� Isa-isahin ang mga pamantayan sa paggawa ng pangkatang

gawain.v� Bawat pangkat ay pipili ng tatlong pangkat etniko mula sa tatlong

malalaking pulo sa bansav� Gamit ang Organizational Chart, tukuyin ang mga kulturang

Pilipino sa mga napiling pangkat etniko.v� Ipakita at ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output.

Gawain Cv� Gamit ang parehong pangkat, ipagawa aat ipaliwanag ang

Gawain C sa LM, p. 189. v� Muling pag-usapan ang mga pamantayan sa paggawa nang tahimik

at maayos.

88

v� Tiyakin na ang mga bata ay may sapat na oras para matapos ang gawain.

v� Gamit ang Catch the Falling Stars, tutukuyin ng bawat pangkat ang iba’t ibang kontribusyon sa kulturang Pilipino.

v� Ipaulat at ipa-display ang kanilang gawa sa isang bahagi ng silid-aralan.

v� Itanong sa mga bata: 1. Ano-ano ang kontribusyon ng iba’t ibang pangkat sa ating

kultura? 2. Anong pangkat ang may pinakamaraming kontribusyon? 3. Mahalaga ba ang kanilang mga naging kontribusyon sa

kulturang Pilipino? 5. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa


Susi sa Pagwawasto

Gawain A, B, at CMaaaring iba-iba ang sagot.

Natutuhan Ko I. A. 1. Ifugao 6. Ilonggo 2. Manobo 7. Maranao 3. Bikolano 8. Kapampangan 4. Ilokano 9. Yakan 5. Cebuano 10. Ivatan

II. 1. Arabe 4. Espanyol 2. Amerikano 5. Hindu 3. Intsik

III. 1. A 6. B 2. A 7. A 3. C 8. C 4. B 9. A 5. C 10. A

Pangwakas na GawainCharade

Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Bawat pangkat ay bibigyan ng guro ng tatlong listahan ng mga pangkat na nakaimpluwensiya sa ating kultura. Ang klase ay maglalaro ng charade. Hulaan kung sa aling pangkat kabilang ang mga ipakikitang halimbawa. Ang pangkat na may pinakamaraming mahulaang tamang sagot ang siyang tatanghaling panalo sa larong charade.

89

ARALIN 13 Mga Pamanang Pook%LODQJ�QJ�$UDZ��ă��DUDZ

LayuninNatutukoy ang mga pamanang pook bilang bahagi ng pagkakakilanlan ng

kulturang Pilipino

Paksang AralinPaksa : Mga Pamanang PookKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : Modyul, Aralin 13, LM, pp. 192–196 K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7


1. Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano-anong kultura ng pangkat-etniko ang iyong hinaha-

ngaan at bakit? 3. Pagpapakita ng video ng Tubbataha Reef. http://www.youtube.com/watch?v=2apv2zAL1JA Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo nang mapanood mo ang isa

sa pinagmamalaking pamanang pook ng ating bansa?

B. Paglinang 1. Pagpapakita ng mga larawan ng mga pamanang pook. 2. Pagkakaroon ng malayang talakayan ukol dito. Iugnay sa aralin. 3. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 195–196.

Gawain Av� Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A sa

pahina 195.v� Ipasagot sa mga mag-aaral ang Data Retrieval Chart.

Gawain Bv� Hatiin ang klase sa apat.v� Pipili ang mga mag-aaral ng kani-kanilang pinuno at hahayaang

pumili ng kanilang gagawin.v� Pagtatanghal ng bawat pangkatv� Pagbibigay ng puntos sa bawat pangkat gamit ang rubric.

Gawain Cv� Ipakuha sa mga mag-aaral ang kanilang reflection journal at

ipasasagot ang tanong na: Sa inyong naging paglalakbay sa mga pamanang pook sa Pilipinas, alin sa mga ito ang lubusang nagpahanga sa inyo at bakit?


90

PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 196 ng LM.

Takdang GawainGumupit ng limang larawan ng mga Pilipino na naging tanyag sa kanilang

kakayahan. Ilarawan ang kanilang talambuhay.

Rubric para sa Paggawa ng Likhang-Sining sa Gawain B

Batayan Mahusay na Mahusay (5 puntos)

Mahusay (4-3 puntos)

Hindi Mahusay (2-1 puntos)

Pagkamalikhain 50%

Nakagawa ng isang likhang-sining sa pinakamalikhaing paraan

Nakagawa ng isang likhang-sining sa malikhaing paraan

Hindi naipakita ang pagkamalikhain sa paggawa ng likhang-sining

Kalinisan at kaayusan 30%

Malinis at maayos ang ginawang likhang-sining

Malinis ngunit hindi gaanong maayos ang pagkagawa ng likhang-sining

Hindi malinis at walang kaayusan ang ginawang likhang-sining

Interpretasyon 20%

Naipaliwanag sa pinakamalinaw at pinakamaayos na paraan ang ginawang likhang- sining

Naipaliwanag sa maayos na paraan ang ginawang likhang- sining

Hindi naipaliwanag nang malinaw at maayos ang ginawang likhang-sining

Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng travel brochure para ipakita

ang iba’t ibang pamanang pook sa ating bansa.

ARALIN 14 Pagsulong at Pag-unlad ng Kultura%LODQJ�QJ�$UDZ��ă��DUDZ

LayuninNakagagawa ng mga mungkahi sa pagsusulong at pagpapaunlad ng kulturang Pilipino

Paksang AralinPaksa : Pagsulong at Pag-unlad ng KulturaKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : LM, Aralin 14, pp. 197–203 K to 12 – AP4LKE-IIe-f-7

91

Pamamaraan

A. Panimula 1. Magkaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano ka makatutulong para mapangalaagaan ang iba’t

ibang pamanang pook ng ating bansa? 3. Pagpapaawit sa mga mag-aaral ng awiting Journey ni Lea Salonga. Gabay na tanong: Ano ang naramdaman mo habang inaawit ang kanta

ni Lea Salonga? Nais mo bang maging katulad niya? Bakit?

B. Paglinang 1. Pagtalakay sa aralin, LM, pp. 197–203 at pagpapakita ng mga larawan

ng mga Pilipinong naging sikat sa iba’t ibang larangan gaya ng mga sumusunod:

a. Panitikan b. Pagpinta c. Paglilok o eskultura d. Arkitektura e. Musika f. Sayaw g. Tanghalan at pelikula h. Pagandahan at palakasan i. Agham at teknolohiya

Talakayin ang aralin habang ipakikita ang mga larawan.

2. Ipagawa ang mga gawain sa Gawin Mo sa LM, pp. 202–203.

Gawain Av� Ipakuha sa mga mag-aaral ang LM at pasagutan ang Gawain A,

pahina 202.

Gawain Bv� Pagsulat ng mga mag-aaral ng sanaysay gamit ang gabay na

tanong: Paano mo matutularan ang mga natatanging Pilipino na nagpaunlad ng ating kultura?

v� Gamitin ang rubrics sa pagbibigay ng puntos sa gawain.v� Susing sagot: magkakaiba ang posibleng sagot

Gawain Cv� Ipatapos sa mga mag-aaral ang pangungusapv� Hayaan ang mga mag-aaral na magkaroon ng sapat na panahon

makapag-isip.v� Ipasagot ang di natapos na pangungusap sa metacards na

ipapamahagi ng guro.


92


Takdang GawainKapanayamin ang mga lolo at lola. Itanong ang mga katangiang taglay ng

isang Pilipino. Isa-isahin at bigyan ng paliwanag.

Susi sa PagwawastoMagkakaiba ang sagot batay sa pananaliksik ng mga mag-aaral.

Rubric para sa Takdang Gawain

Pamantayan Napakahusay 4

Mahusay 3

Katamtaman 2

Nangangailangan pa ng Kasanayan

1

Nilalaman Napakahusay ng pagkabuo ng talata. Malawak at marami ang impormasyon at elaborasyon.

Mahusay ang pagkabuo sa talata. Malinaw at tiyak ang impormasyon at paliwanag.

May kahusayan ang pagkaka-buo ng talata. Tiyak ang mga impormasyon at paliwanag.

Maligoy ang talata. Nakalilito at hindi tiyak ang mga impormasyon.

Pagtalakay Masusi ang pagkatalakay ng mga paksa.

May ilang tiyak na pagtalakay sa paksa

May pagtatang-kang talakayin ang paksa

Hindi natalakay ang paksa

Organisasyon May mahusay na organisasyon at pokus sa paksa.

May organisasyon

Hindi gaanong malinaw ang organisasyon.

Malabo ang organisasyon kung mayroon man.

Paglalahad Angkop ang mga salita at pangungusap sa paksa at mambabasa.

Karamihan sa mga salita at pangungusap ay angkop sa paksa at mambabasa.

Hindi gaanong angkop ang mga salita at pangungusap sa paksa at mambabasa.

Hindi gumagamit ng tiyak na salitang angkop sa mga pangu-ngusap, paksa at mambabasa.

Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat. Gumawa ng isang brochure na

naglalarawan ng ng iba’t ibang pamanang pook sa bansa. Lakipan ito ng mga larawan ng mga nasabing pook.

93

ARALIN 15 Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang Pilipino

%LODQJ�QJ�$UDZ��ă��DUDZ

LayuninNasusuri ang bahaging ginagampanan ng kultura sa pagbuo ng pagkaka-

kilanlang Pilipino

Paksang AralinPaksa : Ang Kultura at Pagbubuo ng Pagkakakilanlang Pilipino Iba’t Ibang Katangian ng mga Pilipino TradisyonKagamitan : larawan, laptop, manila paper, speakers, at metacardsSanggunian : LM, Aralin 15, LM, pp. 204–211 K to 12 – AP4LKE


1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano nagsumikap ang mga Pilipino upang mapaunlad at

maisulong ang ating kultura? 3. Pagpapakita ng mga larawan ng mga katangian at tradisyon ng mga

Pilipino. Anong tradisyon ng Pilipino ang ipinapakita sa larawan? Ano ang nais ipahiwatig ng mga larawan? 4. Ipatukoy sa mga mag-aaral ang mga katangian at mga tradisyon ng

mga Pilipino.

B. Paglinang 1. Pagpapangkat sa mga mag-aaral sa tatlo. 2. Ipahanap at pabilugan ang mga katangian na makikita sa HANAP-

SALITA sa p. 205 ng LM. 3. Tunghayan ang LM sa p. 205. 4. Pagtalakay sa aralin.

Talakayin sa mga mag-aaral ang iba’t ibang pagdiriwang sa ating bansa.

94

Pagdiriwang Petsa Lugar ng Pista Paglalarawan

Pista ng Sinulog Ikatlong Linggo ng Enero

Lungsod ng Cebu

Panlalawigang patimpalak tungkol sa kahulugan ng pagdating ng mga mananakop na Kastila para mapalaganap ang Kristiyanismo.

Araw ng Cabanatuan

Pebrero 3 Cabanatuan Binibigyang diin ng parada ang paglago ng Nueva Ecija at pag-unlad ng Cabanatuan mula noong bago dumating ang mga Espanyol hanggang sa pananakop ng mga Hapon at hanggang sa kasalukuyan.

Semana Santa(Mahal na Araw)

Marso 24–30 Buong bansa Pagpapakita ng paghihirap at pagkamatay ni Kristo

Pista ng Kalilang Abril 10–15 Marawi CityLanao del Sur

Pista na nagpapaalaala ng anibersaryo ng charter ng Lungsod ng Marawi; pagpapakita ng mga tradisyonal na awit at sayaw ng Muslim, eksibit ng kulturang Maranao, mga gamit, pagkain at mga gawaing ukol sa relihiyong Muslim.

Santa Cruz de Mayo o Santa Cruzan

Huling araw ng Mayo

Lahat ng bahagi ng bansa

Pista na nagtatampok ng magagandang dalaga ng bansa na nakasuot ng magagarang tunika.

Pista ng Maskara Oktubre 19 Bacolod CityNegros Occidental

Pinakamalaking taunang pagdiriwang na nagpapakita ng pagmamahal at kasayahan ng mga katutubong taga-Bacolod. Kasabay sa pagdiriwang ng charter ng lungsod ang mga paligsahan sa isports, palatuntunang kultural, at pagsasayaw sa kalye ng mga nakasuot ng damit at maskara tulad ng sa Mardi-Gras.

Pista ng Gran Cordillera

Nobyembre 17–25

Lungsod ng Baguio

Pagdiriwang sa rehiyon na ginaganap sa Benguet taon-taon na nagtatampok ng pagtitipon-tipon ng mga tribu na nagpapakita ng mga sayaw ng tribo at pagtatanghal ng mga ritwal ng pasasalamat.

95

Pista ng Higanteng parol ng San Fernando

Disyembre Paskuhan VillageSan Fernando, Pampanga

Pista ng malahiganteng mga parol na may iba’t ibang kulay. Sumusukat ng mula 10 hanggang 15 piye ang diyametro ng mga parol na ito.

Sayaw sa Ubando

Mayo 17–19 Obando, Bulacan Tatlong araw na pagdiriwang ng pista ni San Pascual Baylon, Sta. Clara at Nuestra Señora de Salambao. Ang mga mag-asawang walang anak, nagpapasalamat na mga magulang, nagpapasalamat na mga magsasaka at mangingisda ay nagsasayaw sa kalye kasama ng mga babaeng may kasuotang makukulay para ipagdasal ang mga bata at magandang ani.

Pista ng mga Pintado

Hunyo 29 Tubod, Lanao del Norte

Isang kasiyahan sa kalye at paligsahan na nakasentro sa matatandang kaugalian ng pagta-tattoo na nagpapahiwatig ng tapang at istatus sa isang pamayanan

Pista ng Sagayan Hulyo 3–5 Basco, Batanes Kakaibang pistang kultural na nagpapakita ng sayaw ng pakikidigma ng mga lalaking katutubo at ang “Kasiduratan” ng mga babaeng Muslim na suot ang kanilang makukulay at kakaibang kasuotan. Sumasali sa pistang ito ang lahat ng mga bayan ng lalawigan.

Pista ng Palupalo Agosto 4–5 Malaybalay, Bukidnon

Pagtatanghal kultural ng iba’t ibang bayan ng Batanes na nagpapakita ng mga kakayahan ng mga Ivatan.

Pista ng Kaamulan

Setyembre 5–7 Bukidnon Kakaibang pista ng mga awit, sayaw at sosyo-kultural na gawain na nagsasama at pinag-iisa ang mga tribo ng pamayanan at ang iba pang mga sektor ng lalawigan ng Bukidnon

5. Pagsagot sa mga Gawain A at B. 6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM, p. 210.

96

Gawain Cv� Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Ipasuri ang iba’t ibang

katangian at tradisyon ng mga Pilipino. Isa-isahin ang epekto at bunga sa pagbuo ng pagkakakilanlan ng Pilipino.


Takdang GawainGumawa ng isang liham na nagpapamalas sa paghanga sa mga katangian at

tradisyon ng mga Pilipino.

Susi sa PagwawastoGawain A Gawain B 1. T 1. J 2. M 2. I 3. T 3. H 4. M 4. D 5. T 5. C 6. T 6. B 7. M 7. F 8. M 8. E 9. T 9. G 10. T 10. A

Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa apat na pangkat.Pagtatanghal ng mga mag-aaral ng isang dula-dulaan na nagpapakita ng

mga katangian at tradisyon na dapat panatilihin ng mga Pilipino.

ARALIN 16 Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkakakilanlang Pilipino


LayuninMaipakikita ang kaugnayan ng heograpiya, kultura at pangkabuhayang

gawain sa pagbuo ng pagkakakilanlang Pilipino

Paksang AralinPaksa : Ugnayan ng Heograpiya, Kultura at Kabuhayan sa Pagkaka-

kilanlang PilipinoKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 17, pp. 211–214 K to 12 – AP4LKE

97


1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano-ano ang mga katangian ng mga Pilipino na naglalarawan

at nagpapaiba sa kaniya sa ibang tao sa mundo? 3. Paglalaro ng Pinoy Henyo. Papahulaan sa mga mag-aaral ang mga sumusunod:

� v� SDJVDVDND� v� SDEULND

� �� OXSD� �� SDJOLJR

� v� LVGD 4. Ipabasa sa mga mag-aaral ang mga salita at ipapangkat ito ayon sa

konsepto.

B. Paglinang 1. Pagpapangkat ng mga mag-aaral sa tatlo. 2. Ipasagot: Ano-anong salita ang may kaugnayan sa heograpiya? kultura?

kabuhayan? 3. Hayaan ang mga pangkat na isulat ang kanilang mga sagot sa mga

bilog a cluster map.

Heograpiya

Kultura Kabuhayan

Gabay na tanong: a. Sa paanong paraan nagkakaugnay ang heograpiya sa kultura? ang

heograpiya sa kabuhayan? b. Naging salik ba ang uri ng kabuhayan sa uri ng pamumuhay ng

mga Pilipino? Bakit?

98

4. Pagpapagawa sa bahaging Gawin Mo sa LM, p. 213.

Gawain Av� Pagkakaroon ng pangkatang gawain.v� Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa kaugnayan ng heograpiya,

kabuhayan at kultura sa kanilang barangay.v� Pag-uulat ng napag-usapan sa klase.

Gawain Bv� Pagkakaroon ng pangkatang gawain.v� Pagsasagawa ng talakayan hinggil sa napiling pangkat etniko.v� Pagtatalakayan.v� Pag-uulat ng napag-usapan sa klase.


PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 214.

Takdang Aralin 1. Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang mga sagisag ng

bansa? 2. Sa paanong paraan higit na maipakikita ang pagmamahal at paggalang sa

ating watawat at sa pambansang awit?

Pangwakas na Gawain� v� +DWLLQ�DQJ�NODVH�VD�WDWORQJ�SDQJNDW�� v� 0DJWDQJKDO� QJ� LVDQJ� SDODEDV� QD� QDJSDSDNLWD� QJ� QDWDWDQJLQJ� DZLWLQ��

tradisyon, paniniwala sa inyong lugar.

ARALIN 17 Pambansang Awit at Watawat bilang mga Sagisag ng Bansa


LayuninNatatalakay ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang sagisag

ng bansa

Paksang AralinPaksa : Pambansang Awit at Watawat bilang mga Sagisag ng BansaKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 18, pp. 215–221 K to 12 – AP4LKE

99


1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Paano nagkaugnay ang heograpiya, kultura, at kabuhayan

sa pagkakakilanlang Pilipino? 3. Video analysis. Pagpapakita ng video ng Lupang Hinirang https://www.

youtube.com/watch?v=ourtXdYLsjg Gabay na tanong:

v� Ano ang iyong nararamdaman tuwing inaawit ang pambansang awit?

v� May pagmamalaki ba sa iyong puso habang iniaawit ito?

B. Paglinang 1. Pagtalakay sa aralin. Pagpapaliwanag sa kahalagahan ng watawat at

pambansang awit bilang mga sagisag ng bansa. 2. Pagsagawa ng bahaging Gawin Mo sa LM, p. 219.

Gawain Av� Pagsasagawa ng mga mag-aaral ng Singing Bee.v� Iaayos ng bawat mag-aaral ang pagkakasunod-sunod ng liriko ng

Lupang Hinirang.

Gawain Bv� Pagsagot sa Gawain B, LM, p. 220.

Gawain Cv� Pagkakaroon ng dula-dulaan.v� Gamitin ang rubric para sa dula-dulaan.

Katangi-tangi4

Mahusay3

Katamtaman2

Kailangan pa ng dagdag na pagsasanay

1Napakahusay ng pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses

Mahusay ang pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses

Hindi gaanong mahusay ang pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses

Mahina ang pagbigkas ng dayalog nang may angkop na lakas ng boses

Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay lubos na nakatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog

Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay nakatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog

Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay hindi gaanong makatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog

Ang kilos ng katawan at ekspresyon sa mukha ay hindi nakatulong sa pagpapahayag ng damdamin ng dayalog

100

Gumamit ng maraming materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan

Gumamit ng sapat na materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan

Gumamit ng kaunting materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan

Hindi gumamit ng materyales para sa ikagaganda ng dula-dulaan.

Lubhang malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan

Malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan

Hindi gaanong malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan

Hindi malinaw na naipahayag ang mensahe ng dula-dulaan

Lubos na wasto ang mga datos at impormasyong ipinarating ng dula

May ilang mali sa datos at impormasyong ipinarating ng dula

Maraming mali ang mga datos at impormasyong ipinarating ng dula

Maling lahat ang mga datos at impormasyong ipinarating ng dula.

3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 221.


Takdang Aralin 1. Ano-ano ang kultura ng bawat rehiyon sa Pilipinas? 2. Magbigay ng mga katangian ng mga kultura na ipinagmamalaki sa bawat

rehiyon.

Susi sa Pagwawasto

Gawain A 1. Bayang magiliw Perlas ng silangan Alab ng puso Sa dibdib mo’y buhay 2. Lupang hinirang Duyan ka ng magiting Sa manlulupig Di ka pasisiil 3. Ang kislap ng watawat moy Tagumpay na nagniningning May dilag ang tula At awit sa paglayang minamahal 4. Ang bituin at araw niya Kailan pa ma’y di magdidilim Lupa ng araw ng luwalhatit pagsinta Buhay ay langit sa piling mo

101

5. Sa manlulupig Di ka pasisiil Sa dagat at bundok Sa simoy at sa langit mong bughaw

Gawain BAnalohiya 1. kagitingan 2. lusong 3. Luzon, Visayas at Mindanao 4. Emilio Aguinaldo 5. 3 6. watawat 7. balkonahe ni Hen. Emilio Aguinaldo 8. Julian Felipe 9. masaya 10. kaliwanagan ng isipan

Pangwakas na GawainHatiin ang klase sa tatlong pangkat.Gumawa ng video ng mga pamamaraan sa pagpapakita ng pagmamalaki at

paggalang sa watawat at sa pambansang awit.

ARALIN 18 Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang Pilipino

%LODQJ�QJ�$UDZ��ă��DUDZ�

Layunin 1. Nakabubuo ng plano na nagpapakilala at nagpapakita ng pagmamalaki sa

kultura ng mga rehiyon sa malikhaing paraan 2. Nakasusulat ng sanaysay na tumatalakay sa pagpapahalaga at pagmamalaki

sa kulturang Pilipino

Paksang AralinPaksa : Pagpapahalaga at Pagmamalaki sa Kulturang PilipinoKagamitan : larawan, laptop, projector, at metacardsSanggunian : Learner’s Material, Aralin 19, pp. 222–226 K to 12 – AP4LKE


1. Pagkakaroon ng balitaan na may kaugnayan sa paksang tatalakayin. 2. Balik-aral: Ano ang kahulugan ng pambansang awit at watawat bilang

sagisag ng ating bansa?

102

3. Ipakita ang mga larawan ng iba’t ibang kultura ng bawat rehiyon at ipatukoy sa mga mag-aaral kung saang rehiyon ito kabilang.

B. Paglinang 1. Talakayin ang aralin, pp. 222–226. 2. Ipasagot ang mga Gawain A at B.

Gawain Av� Ipasagot sa mga mag-aaral ang inihandang Data Retrieval Chart.v� Pagtukoy ng mga mag-aaral sa kultura ng bawat rehiyon.

Gawain Bv� Hatiin ang klase sa apat na pangkat at ibibigay ang kanilang task

card.

Gawain Cv� Indibiduwal na Gawain.v� Pagsulat ng sanaysay tungkol sa pagpapakita ng pagmamalaki at

pagpapahalaga sa ating kultura.v� Gamitin ang rubric.

3. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo sa LM p. 225.


Takdang AralinGumawa ng scrap book ng mga larawan ng natatanging kultura na iyong

kinabibilangan.

Pangwakas na GawainPagsasagawa ng mga mag-aaral ng poster tungkol sa paraan ng pagpapakita

ng pagmamalaki sa kultura ng rehiyong iyong kinabibilangan.

103

Lagumang PagsusulitIKALAWANG YUNIT

I. KAALAMAN (15%) Basahin at unawaing mabuti ang mga katanungan. Piliin ang titik ng wastong

sagot. Isulat ito sa sagutang papel. 1. Ang magkakaibigang Ramcis, Ronell, Susan, Wilma, at Walter ay

nakatira malapit sa malawak na taniman ng palay. Anong uri ng hanapbuhay ang naaangkop sa kanilang lugar?

A. Pangingisda C. Pagmimina B. Pagsasaka D. Pangangaso

2. Ito ay mga lugar na kilala at angkop sa pagtatanim ng mga gulay, prutas, at mga bulaklak.

A. Tagaytay at Baguio C. Paracale at Davao B. Batangas at Mindoro D. Quezon at Batanes

3. Ang mga taga-Marikina ay kilala sa pagiging mahusay sa mga gawaing pangnegosyo. Anong uri ng mga produkto ang kanilang nililikha o ginagawa?

A. Damit at pantalon C. Alak at de lata B. Alahas at palamuti D. Bag at sapatos

4. Anong produkto o kalakal ang matatagpuan o makukuha sa mga lugar na malapit sa baybaying-dagat?

A. palay, abaka, at mais B. hipon, mani at saging C. perlas, isda, at alimasag D. manok, baboy, at kalabaw

5. Ang hagdan-hagdang palayan ay isang pamanang pook. Ito ay matatagpuan sa Hilagang Luzon. Mahigit 200 taon itong ginawa ng mga Ifugao. Sa paanong paraan nila ito inukit?

A. Kamay C. Siko B. Paa D. Kahoy

6. Tinagurian siyang National Artist sa larangan ng Arkitektura. Ang mga kahanga-hangang nagawa niya na lubos na nagpamalas ng kaniyang galing at talino ay ang Cultural Center of the Philippines, Philippine Plaza, Catholic Chapel sa Unibersidad ng Pilipinas, at ang palasyo ng Sultan ng Brunei Darussalam.

A. Leandro Locsin C. Rene Corcuera B. Pedro Paterno D. Gregorio Santiago

104

II. PROSESO/KASANAYAN (25%) Sagutin at gawin ang mga sumusunod: (10 puntos)

7–8. Ipabuo sa mga mag-aaral ang graphic organizer upang maipakita ang matalino at di-matalinong paraan ng pangangasiwa ng likas na yaman.

Pangangalaga sa Likas na Yaman

Matalinong Paraan ng Pangangasiwa

Di-Matalinong Paraan ng Pangangasiwa

1.2.3.4.5.

1.2.3.4.5.

9–10. Ano ang pagkakaiba ng dalawang larawan? Sa aling mga materyal kaya nagmula ang mga produkto sa ikalawang larawan?

105

11–12. Magpapakita ng limang larawan. Kulayan ang larawan kung nagpapakita ito ng tama o wastong pangangasiwa ng likas na yaman na nakatutulong sa pag-unlad ng bansa.

13–14. Magpagawa ng isang time line. Mag-isip ng tatlong mahahalagang pangyayari na iyong naranasan mula pagkabata hanggang sa kasalukuyan na may kinalaman sa pag-unlad ng bansa. Iguhit ito nang sunod-sunod ayon sa pangyayari sa loob ng mga kahon.

15–16. Sa pamamagitan ng cluster map, iguhit sa loob ng mga bilog ang mga gawain o hanapbuhay ng iyong pamilya na naaangkop sa uri ng kapaligiran na mayroon dito na ipinagpapatuloy o ginagawa pa hanggang sa ngayon.

III. PAG-UNAWA (30%) 17. Ang iyong kapatid ay mahilig magtapon ng mga bagay na alam mong

maaari pang gamiting muli. Ano ang gagawin mo para maiwasto ang ginagawa ng kapatid mo?

A. Isusumbong ko siya sa aming mga magulang. B. Sasabihin ko sa guro niya na turuan ang kapatid ko tungkol sa

3Rs.

106

C. Kukunin ko ang mga itinatapon niya na puwede ko pang mapa-kinabangan.

D. Tuturuan ko siya kung paano muling mapakinabangan ang mga bagay na akala niya ay basura na.

18. Bakit dapat nating tangkilikin ang sariling produkto? A. Dahil sa ganitong paraan ay makatutulong ka sa pag-unlad ng

sarili mong bansa B. Dahil mas matibay ang gawang Pinoy kumpara sa gawang imported C. Dahil mas mura ang mga produkto rito sa Pilipinas D. Lahat ng nabanggit

19. Nais ng aking ina na bumili ng perlas para sa aming magkakapatid. Kanino sa mga sumusunod kong tiyahin kami lalapit para magpabili ng perlas?

A. Sa aking Tiya Maria na taga-Bicol B. Sa aking Tiya Lucia na taga-Davao C. Sa aking Tiya Arsenia na taga-Sulu D. Sa aking Tiya Soledad na taga-Cagayan

20. Kabilang sa mga hamon sa mga gawaing pangkabuhayan sa Pilipinas tulad ng pangingisda at pagsasaka ang pagbabago ng klima at iba pang likas na mga pangyayari tulad ng kalamidad at El Niño phenomenon. Ano ang ibig ipakahulugan nito?

A. Malaki ang epekto ng kalikasan sa mga gawaing pangkabuhayan ng bansa.

B. Maraming hamon at oportunidad na hinahaharap ang iba’t ibang mga gawaing pangkabuhayan sa bansa.

C. Sa kabila ng mga hamon, dapat puro oportunidad lamang ang isipin ng mga magsasaka at mangingisda.

D. Dapat manatiling matatag ang mga magsasaka at mangingisda dahil marami pang ibang hamon na darating sa kanila.

21. Bilang isang guro, paano ka makatutulong sa pagpapatupad ng likas kayang pag-unlad o sustainable development?

A. Pagbabawas sa pagpalaki ng mga rural na lugar B. Pagpapaigting ng edukasyong pangkalikasan C. Pagkakaroon ng Property Rights Reform D. Pag-aayos ng mga nasirang ecosystem

22. Si VM ay nagmamadali sa kanyang pagpasok sapagkat mahuhuli na siya sa klase sa Araling Panlipunan. Sa kaniyang pagpasok sa gate ng paaralan, naabutan niyang inaawit ang Lupang Hinirang. Kung ikaw si VM, ano ang iyong gagawin?

A. Lalabas ng paaralan at uuwi na lang B. Magpapatuloy sa pagtakbo para makahabol sa klase C. Maglalakad nang tuloy-tuloy at magkunwaring walang narinig D. Titigil, ilalagay ang kanang kamay sa dibdib, at aawitin nang may

damdamin ang pambansang awit

107

23. Ang kultura ay bahagi na ng ating pang-araw-araw na pamumuhay. Bilang isang mamamayang Pilipino, sa paanong paraan mo maipagmamalaki ang kulturang Pilipino?

A. Panonood ng mga cultural dance B. Pagbili ng mga produkto ng iba’t ibang bansa C. Panonood ng mga pelikulang Pilipino at banyaga D. Pamamasyal sa ibang bansa kaysa mga pamanang pook o lalawigan

ng bansa 24. Handang damayan ng mga Pilipino ang kababayang nawalan ng mahal

sa buhay. Ano ang ipinapakita nito? A. Ang Pilipino ay tiwali at hindi mapagkakatiwalaan. B. Ang Pilipino ay maawain at matulungin. C. Ang Pilipino ay malupit. D. Ang Pilipino ay tamad.

25. Si RJ ay pangulo ng Supreme Pupil Government. Nais niyang makatulong upang patuloy na mapanatiling malinis ang kapaligiran at makaipon ng pondo sa pagpapaganda ng kanilang paaralan. Ano kaya ang maaari niyang gawin sa mga plastik na bote na kaniyang makikita at mapupulot?

A. Ibabaon sa ilalim ng lupa para hindi ito nakakalat. B. Pupulutin at ibubukod sa mga napulot na mga basura at ibebenta

sa junk shop. C. Ire-recycle ang mga napulot na bote at ibebenta ang mga nagawang

produkto mula rito. D. Pupulutin at gagamiting lalagyan ng tubig na ipandidilig sa

gulayan sa paaralan. 26. Paano ka higit na maging mabuting tao?

A. Hindi ako sasama sa kahit anong kultural na grupo. B. Pag-aaralan na matutunan ang kultura ng ibang mga grupo. C. Sasama sa pinakamagaling na grupong kultural sa sariling bayan. D. Hindi ko pakikialaman ang paniniwala, kaugalian, at pagpapa-

halaga ng ibang tao. 27. Ano ang mabuting gawin ng mga taong magkakaiba ang kultura sa

isang komunidad? A. Makipaglaban sa isa’t isa upang magkaroon ng iisang nangu-

ngunang kultura lamang. B. Magtulungan sa pagpapaunlad ng kanilang komunidad. C. Mag-iwasan para maging mapayapa ang komunidad. D. Ipagwalang-bahala na lamang ito.

28. Ano ang palagay mo sa iyong kultura? A. Pinakamababang kultura sa lahat B. Mas magaling sa kultura ng ibang tao C. Pinakamagaling na kultura sa buong mundo D. Iba sa kultura ng ibang grupo, ngunit ayos lamang ito

108

IV. PERFORMANS / PRODUKTO (30%)29–34. Gawin ang mga sumusunod. Gumamit ng rubric sa pagtaya ng natapos

na gawain. A. Gumuhit ng nararapat na anyo ng ating kapaligiran. B. Iguhit ang epekto ng hindi magandang pangangalaga sa ating

kapaligiran. C. Gumawa ng poster na makahihikayat o makaaakit sa wastong

pangangalaga ng kapaligiran. D. Iguhit o ilarawan ang uri ng kapaligirang dapat nating panatilihin

ngayon hanggang sa hinaharap. E. Kumpletuhin / tapusin ang sumusunod na pangungusap:

1) Ako ay tumutulong sa pangangalaga ng ating mga pinagku-kunang-yaman sa pamamagitan ng ___________________________________________________.

2) Mapangangalagaan ko ang aking kapaligiran kung _____________________________________.

35–40. Sumulat ng sanaysay na nagpapahayag ng pagmamalaki sa mga Pilipinong nagbigay ng karangalan sa ating bansa. Gumamit ng rubric sa pagtaya ng natapos na gawain.

109

Yunit III Ang Pamamahala sa Aking Bansa

Isang mahalagang sangkap ng estado ang pamahalaan. Ito ang institusyong nagpapahayag ng damdamin at mithiin ng mga mamamayan. Ito ang inaasahang kakatawan sa mga mamamayan at magtataguyod ng kapakanan ng bawat isa.

Sa yunit na ito ay tatalakayin ang kahulugan at kahalagahan ng pambansang pamahalaan ng Pilipinas.

Nakapaloob dito ang iba-ibang aralin na tumatalakay sa balangkas o estruktura ng ating bansa, mga ugnayan ng kapangyarihan ng mga pamahalaang lokal at ang paraan ng kanilang pagtutulungan, kahulugan ng simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng tatlong sangay ng ating pambansang pamahalaan, mga proyekto, programa, at iba-ibang paglilingkod ng pamahalaan upang matugunan ang mga pangangailangan ng bawat mamamayan.

ArAlin 1 Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan ng Sangay nito


layunin 1. Natutukoy ang kahulugan ng pambansang pamahalaan 2. Natatalakay ang kahalagahan ng pambansang pamahalaan 3. Natatalakay ang kapangyarihan ng tatlong sangay ng pamahalaan

Paksang-AralinPaksa : Ang Pambansang Pamahalaan at Kapangyarihan ng Sangay

NitoKagamitan : larawan, manila paper, at pentel penSanggunian : Learner’s Material, pp. 228–236

Pamamaraan

A. PanimulaIpakita sa mga mag-aaral ang larawan ng Palasyo ng Malacañang.

Itanong kung ano ang sinisimbolo nito. Ipahinuha na ito ay kumakatawan sa pambansang pamahalaan.

B. Paglinang 1. Itanong ang pakahulugan ng mga mag-aaral sa salitang pamahalaan

o pambansang pamahalaan. Tanggapin lahat ng sagot ng mag-aaral. Isulat sa pisara. Iugnay ang kanilang mga sagot sa aralin.

2. Ipaskil sa pisara ang mga larawan ng tanggapan ng tatlong sangay ng pamahalaan.

3. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 228. Talakayin ang aralin. 4. Ipagawa ang mga gawain sa LM, pp. 230–231.

110

� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat. Bigyan ang bawat pangkat

ng manila paper.v� Ipagawa sa bawat pangkat ang Gawain A, p. 232 ng LM.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.

� � *DZDLQ�%v� Ipagawa ang Gawain B sa p. 233. Tingnan ang mga sagot ng mga

bata.

� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang bawat hakbang sa gawain. Ipagawa ang Gawain C,

p. 233 ng LM.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.v� Paalaala: Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatang

gawain.

rubric sa Pangkatang Gawain A-C

Pamantayan Puntos Natamong Puntos

Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 3Nakakagawa ng graphic organizer 3

Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may angkop na disenyo

3

Katamtaman ang lakas ng boses 3Maikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15


PagtatayaIpasagot sa mga bata ang Natutuhan Ko, p. 235 ng LM.

Susi sa Pagwawasto

Natutuhan Ko I. 1. Tama 2. Mali, dalawa – tatlo 3. Mali, piling hurado – senador at mga kinatawan 4. Tama 5. Tama 6. Mali, mambabatas – hukom/mahistrado

111

7. Tama 8. Tama 9. Tama 10. Tama II. 1. J 6. I 2. A 7. H 3. C 8. G 4. F 9. D 5. B 10. F

Aralin 2 Mga Antas ng Pamahalaan7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

layuninNatatalakay ang mga antas ng pamahalaan

Paksang AralinPaksa : Mga Antas ng PamahalaanKagamitan : manila paper at pentel penSanggunian : Learner’s Material, pp. 237–241

Pamamaraan A Panimula

1. Ipakita ang larawan ni Jesse Robredo at larawan ng Pangulong Benigno Aquino.

2. Itanong sa klase kung saan unang nanungkulan sa pamahalaan si Jesse Robredo bago naging kalihim ng Kagawaran ng Interyor at Lokal na Pamahalaan.

3. Itanong din kung saan dating nanungkulan ang Pangulong Benigno Aquino. Itanong kung ano ang katungkulan niya ngayon at ano ang kaniyang nasasakupan. Dapat lumabas sa mga sagot ng mga bata ang antas na pinamumunuan ng dalawang pinuno.

4. Iugnay ang kanilang mga sagot sa paksang aralin.

B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 237–241. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa mga sumusunod: Pangkat I – Pambansang antas Pangkat II – Lokal na antas 3. Ipatala sa bawat pangkat ang katangian ng bawat antas. 4. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. 5. Papunan sa bawat pangkat ang Venn diagram.

112

v� Ilagay sa unag bilog ang mga katangian ng lokal na antas.v� Ilagay sa ikalawang bilog ang mga katangian ng pambansang antasv� Sa overlapping circle ilagay ang pagkakatulad ng gawain ng lokal

at pambansang antas.

6. Ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang output. 7. Gamitan ng rubric ang pangkatang gawain ng mga mag-aaral.

rubric sa Pangkatang Gawain

Pamantayan Puntos Natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 32. Nakakagawa ng graphic organizer 3

3. Malinis ang pagkakagawa ng visual aid at may angkop na disenyo

3

4. Katamtaman ang lakas ng boses 35. Malikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15

� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat.v� Ipagawa sa bawat pangkat ang balangkas ng mga antas ng

pamahalaan. Ipahambing ang mga antas ng pamahalaan.v� Ipabasa sa bawat pangkat ang rubric ng pangkatang gawain.v� Ipaulat ang output ng mga mag-aaral sa klase.

� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat ipakopya ang tsart sa manila paper.v� Bigyan ng panahong magsaliksik ang bawat pangkat.v� Ipagawa ang hinihingi ng gawain.v� Ipaliwanag at gabayan ang mga mag-aaral sa gawain.v� Ipaulat ang kanilang output sa klase.

� � *DZDLQ�&v� Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga katanungan.v� Ipawasto ang kanilang mga sagot.


PagtatayaIpasagot sa mga mag-aaral ang Natutuhan Ko, p. 241.

��

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ă&Tingnan ang kasagutan ng mga bata. Maaaring iba-iba ang sagot.

Natutuhan Ko 1. B 6. I 2. D/E 7. C 3. G 8. E 4. F 9. H 5. A 10. J

ArAlin 3 Ang mga namumuno sa Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

layuninNatutukoy ang mga namumuno ng bansa

Paksang AralinPaksa : Ang mga Namumuno sa BansaKagamitan : larawan ng mga pinuno sa bansa, at manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 242–248


1. Ipaskil sa pisara ang larawan ng pangulo, pangalawang pangulo, punong mahistrado, maaaring kilalang gobernador, alkalde, at kapitan ng barangay.

2. Itanong: a. Sino-sino ang mga nakalarawan sa pisara? b. Ano ang katungkulan nila sa pamahalaan? c. Ano ang mahalagang gawain nila sa pamahalaan?

B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, pp. 242–248. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral ayon sa sumusunod: Pangkat I – Pangulo at Pangalawang Pangulo Pangkat II – Senador at mga Kinatawan Pangkat III – Punong Mahistrado Pangkat IV – Gobernador, bise-gobernador Pangkat V – Alkalde, Bise-alkalde, Kapitan ng barangay 3. Ipatala sa bawat pangkat ang gawain ng mga namumuno na nakatalaga

sa kanilang pangkat. Magpasaliksik ng kailangang impormasyon. 4. Ipabasa sa klase ang rubric ng pangkatang gawain upang mapanatili

ang kaayusan ng klase.

114

rubric sa Pangkatang Gawain

Pamantayan Puntos natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakikilahok sa gawain 32. Nakakagawa ng graphic organizer 3


3

4. May katamtamang lakas ng boses 35. Malikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15

4. Ipasaliksik sa mga bata ang talambuhay ni Jesse Robredo at ipabahagi sa klase ang kanilang natuklasan at natutuhan. (Maaari din na ang guro ay magpakita ng power point presentation tungkol sa buhay ni Jesse Robredo.)

5. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, p. 253 ng LM.

� � *DZDLQ�$v� Ipasagot sa mga bata ang mga tanong sa papel.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para magawa ito.v� Iwasto ang mga sagot ng mga mag-aaral.

� � *DZDLQ�%

v� Ipasagot sa bawat mag-aaral ang gawain.v� Ipasulat ang mga sagot sa notbuk.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral para masagot ang

mga tanong.v� Ipaulat sa klase ang mga sagot.v� Tanggapin lahat ng sagot. Isulat sa pisara. Itama pagkatapos kung

kailangan.

� � *DZDLQ�&v� Ipasagot ang mga tanong sa mga mag-aaral.v� Ipasulat ang sagot sa sagutang papel.v� Bigyan ng sapat na oras ang mga mag-aaral para magawa ito.v� Iwasto ang sagot ng mga mag-aaral.


PagtatayaIpasagot sa papel ang Natutuhan Ko, p. 255 ng LM.

Takdang Gawain 1. Ano-anong kuwalipikasyon ang ginagamit na pamantayan sa pagpili ng

pangulo, mga mahistrado ng korte suprema, senador, at mga kinatawan ng mababang kapulungan?

2. Anong mga kapangyarihan ang kaakibat ng pagiging pinuno ng bansa?

115

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. Pangulo 2. Punong Mahistrado 3. Pangulo ng Senado 4. Ispiker ng Mababang Kapulungan 5. Pangulo

*DZDLQ�% 1. pinuno ng Sangay na Tagapagpaganap 2. pinuno ng Sangay na Tagapaghukom 3. pinuno ng Mataas na Kapulungan 4. pinamumunuan ng Ispiker ng Mababang Kapulungan 5. mga piling hukom at puno ng kaniyang gabinete

*DZDLQ�& 1. Benigno Simeon Aquino 2. Jejomar Binay 3. Franklin Drilon 4. Feliciano Belmonte, Jr. 5. Maria Lourdes Sereno

Natutuhan Ko 1. B 2. D 3. E 4. A 5. C 6. F

ArAlin 4 Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan ng mga namumuno ng Bansa


layuninNatatalakay ang paraan ng pagpili at ang kaakibat na kapangyarihan ng

mga namumuno sa bansa

Paksang AralinPaksa : Paraan ng Pagpili at Kapangyarihan ng mga Namumuno ng

BansaKagamitan : manila paperSanggunian : Learner’s Material, pp. 249–256

116


Itanong sa mga mag-aaral kung sinong kilalang lider sa buong mundo ang kanilang idolo. Itanong kung bakit nila ito napili. Maaari din na ang guro ay magpakita ng mga larawan ng kilalang lider tulad nina Nelson Mandela, Indira Gandhi, Mahatma Gandhi, at Aung San Suu Kyi. Itanong kung paano sila naging kilala sa buong mundo. Ibigay ito sa mga mag-aaral nang mas maaga para makasaliksik sila sa internet. Iugnay ito sa aralin.

B. Paglinang 1. Talakayin ang aralin sa pp. 249–255 ng LM. 2. Bigyang-diin ang ano mang katanungan ng mga mag-aaral. 3. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, LM pp. 253–256.

� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipasagot ang mga tanong sa LM p. 253.v� Ipasulat ang mga sagot sa manila paper.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat sa pagsagot sa

mga tanong.v� Sabihin sa mga bata na maghanda sa pag-uulat ng kanilang output

pagkatapos sa itinakdang oras.v� Ipaulat sa klase ang gawa ng bawat pangkat.

� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat, ipasagot ang Gawain B, sa p. 254 ng LM.v� Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa manila paper.v� Bigyan sila ng sapat na panahon para sa gawain.v� Pagkatapos ng itinakdang oras, ipaulat sa bawat pangkat ang

kanilang output.v� Maaaring gumamit ng rubric para sa gawain.

rubrics sa Pangkatang Gawain

Pamantayan Puntos Natamong Puntos1. Lahat ng kaanib ay nakilahok sa gawain 32. Nakagawa ng graphic organizer 3


3

4. May katamtamang lakas ng boses 35. Malikhain sa presentasyon ng output 3Kabuuang Puntos 15

117

� � *DZDLQ�&v� Ipasagot ang gawain sa papel.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga mag-aaral sa pagsagot sa

gawain.v� Ipawasto ang mga kasagutan.


PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 255–256.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$�&Maaaring iba-iba ang sagot. Tingnan ang kasagutan ng mga mag-aaral.

Natutuhan Ko

KuwalipikasyonPangulo/

Pangalawang Pangulo

Pangulo ng Senado

Ispiker ng Mababang

Kapulungan

Punong Mahistrado

1. Marunong bumasa at sumulat

3 3 3 3

2. Katutubong mamamayan 3 3 3 3

3. 10 taong naninirahan sa Pilipinas

4. Rehistradong botante 3 3 3 3

5. 40 taong gulang 3

6. Abogado ng 15 taon at naging hukom sa mababang hukuman

7. May malinis na budhi, may integridad, subok na kakayahan, at malayang nakagagawa ng desisyon

3


9. Dalawang taong nanirahan sa Pilipinas bago ang halalan

3


118

II. 1. Mahistrado 2. Pangulo 3. Pangulo 4. Mahistrado 5. Senado 6. Mambabatas 7. Pangulo 8. Pangulo 9. Pangulo 10. Mahistrado

ArAlin 5 Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and Balance sa mga Sangay ng Pamahalaan


layunin 1. Naipapaliwanag ang paghihiwa-hiwalay ng tatlong sangay ng pamahalaan 2. Naipapaliwanag ang check and balance sa tatlong sangay ng pamahalaan

Paksang AralinPaksa : Paghihiwalay ng Kapangyarihan at Check and Balance sa mga

Sangay ng PamahalaanKagamitan : diyaryoSanggunian : Learner’s Material, pp. 257–261


1. Magpakita ng larawan ng leon, trono, korona at iba pang katulad nito. 2. Itanong: Anong mga larawan ang nakikita ninyo? Ano ang pumapasok sa isipan ninyo kapag nakikita ninyo ang mga

larawang ito? Ano ang sinisimbolo ng mga larawang ito? 3. Iugnay ang ipinakitang mga larawan sa paksa.

B. Paglinang 1. Ipabasa sa mga mag-aaral ang LM, p. 257. 2. Pangkatin ang mga mag-aaral sa limang pangkat. 3. Bigyan ang bawat pangkat ng diyaryo. Mula sa mga balita sa diyaryo,

papiliin ang mga mag-aaral ng balita na nagpapakita ng kapangyarihan ng mga sangay ng pamahalaan.

4. Ipasulat ang sagot ng mga mag-aaral sa tsart.

119

Mga Balita sa Diyaryo na nagpapakita ng Kapangyarihan ng Tatlong Sangay ng Pamahalaan

Sangay na Tagapagbatas Sangay na Tagapaghukom Sangay na Tagapagpatupad

5. Ipaulat ang output ng bawat pangkat. 6. Ipabasa sa mga mag-aaral ang rubric sa pangkatang gawain upang

mapanatili ang kaayusan ng klase. 7. Ipagawa sa mga mag-aral ang Gawain A hanggang Gawain C.

v� Bumuo ng limang pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng bawat isang gawain

sa LM, pp. 258–261.v� Bigyan ng sapat na panahon sa pagsagot ang bawat pangkat.v� Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang output.


PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa pp. 260–261 ng LM.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$�&Maaaring iba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan. Halimbawang sagot: 1. nagbubuo o gumagawa ng mga batas 2. Naglilitis ng iba-ibang uri ng kaso 3. Nagpapatupad ng mga batas 4. Mahalaga para sa maayos na pamamalakad ng bawat sangay 5. Di-pagkakasundo at di-pagkakapantay-pantay ng kapangyarihan

*DZDLQ�% 1. Mali 2. Mali 3. Tama 4. Mali 5. Tama

*DZDLQ�&Iba-iba ang sagot. Iwasto kung kinakailangan.

120

Aralin 6 Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon sa mga Pangangailangan ng Bansa


layunin 1 Nasasabi ang kahulugan ng mabuting pamumuno 2. Natatalakay ang epekto ng mabuting pamumuno sa pagtugon sa

pangangailangan ng bansa 3. Nasasabi ang kahalagahan ng isang mabuting pinuno o lider

Paksang AralinPaksa : Epekto ng Mabuting Pamumuno sa Pagtugon sa mga Panga-

ngailangan ng BansaKagamitan : lapis, bond paper, at krayolaSanggunian : Learner’s Material, pp. 262–267 K to 12-AP4LR-IIId4 Ang mahusay na pinuno Ni Rhojani Joy Nasiad 9-St. Hildegard


1. Magpalaro ng Marching Drill. Hatiin ang klase sa apat na pangkat. Pipili ang bawat pangkat ng kanilang lider. Tiyakin na pareho ang bilang ng bawat pangkat. Bibigyan ng pagkakataon ng guro ang bawat pangkat na makapaghanda sa kanilang resentasyon ng marching drill. Gabayan ang mga bata sa pagbubuo ng mga bata ng kanilang marching drill.

2. Itanong:v� Ano-ano ang una ninyong mga ginawa?v� Paano kayo nagplano ng inyong gagawin?v� Ano ang unang hakbang na ginawa ng inyong napiling lider?v� Paano ninyo ito naisakatuparan?v� Sa palagay ninyo, bakit naging maayos at maganda ang inyong

presentasyon? Sumunod ba kayo nang maayos sa inyong lider? Bakit?

3. Isulat sa pisara ang mga kasagutan ng mga bata. 4. Iugnay ang mga ito sa aralin.


pahina 262. 2. Kunin lahat ang mga sagot ng mga bata at isulat sa pisara.

121

3. Ipabasa ang Alamin Mo LM, pp. 262–264. Talakayin ang mga halimbawang sagot sa bahaging ito.

4. Bigyang-diin ang sagot ng mga bata na angkop sa aralin.� v� $QR�DQR�DQJ�NDWDQJLDQ�QJ�LVDQJ�PDEXWLQJ�SLQXQR"� v� 0DKDODJD�ED�QD�PDJNDURRQ�QJ�LVDQJ�PDEXWLQJ�SLQXQR"�%DNLW"� v� 6D�SDODJD\�QLQ\R��SDDQR�WXPXWXJRQ�DQJ�LVDQJ�PDEXWLQJ�SLQXQR�VD�

pangangailangan ng bansa?� v� 3DDQR�PDLSDNLNLWD�QJ�LVDQJ�OLGHU�QD�QDNDWXWXJRQ�VL\D�VD�SDQJD�

ngailangan ng bansa, lalawigan, bayan, o barangay? 5. Ipaliwanag ang mga naging kasagutan ng mga bata. 6. Ipagawa ang mga sumusunod:

� � *DZDLQ�$ Sagutin ang tanong:

v� Sa inyo bang barangay ay nagkaroon ng mga programang pangkabuhayan? Pang-edukasyon? Pangkalusugan? Panlipunan? Ipaulat sa mga mag-aaral ang kanilang sagot.

� � *DZDLQ�%v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B sa LM,

pahina 265.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa nang

maayos ang gawain.v� Pagtawag sa ilang piling bata upang ipaliwanag ang kanilang

ginawa.

� � *DZDLQ�&v� Gumuhit o magdrowing ng isang epekto bunga ng pagtugon ng

namumuno sa pangangailangan ng kaniyang nasasakupan.v� Ipaliwanag ang pamamaraan ng Gawain C.v� Paalalahanan ang mga mag-aaral sa pagiging maayos at malinis

sa paggawa.v� Ipagawa ang Gawain C.v� Pumili ng ilang bata at ipakita ang kanilang mga iginuhit sa klase.v� Ipapasa ang mga guhit.


122


rubric para sa Paggawa ng likhang-Sining sa Gawain C

Batayan Mahusay na Mahusay (5 puntos)

Mahusay (4-3 puntos)

Hindi Mahusay (2-1 puntos)

Pagkamalikhain 50%

Nakagawa ng isang likhang-sining sa pinakamalikhaing paraan

Nakagawa ng isang likhang-sining sa malikhaing paraan

Hindi naipakita ang pagkamalikhain sa paggawa ng likhang-sining

Kalinisan at kaayusan 30%

Malinis at maayos ang ginawang likhang-sining

Malinis ngunit hindi gaanong maayos ang pagkagawa ng likhang-sining

Hindi malinis at walang kaayusan ang ginawang likhang-sining

Interpretasyon 20%

Naipaliwanag sa pinakamalinaw at pinakamaayos na paraan ang ginawang likhang- sining

Naipaliwanag sa maayos na paraan ang ginawang likhang- sining

Hindi naipaliwanag nang malinaw at maayos ang ginawang likhang-sining

ArAlin 7 Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag ng Kapangyarihan ng Pamahalaan


layunin 1. Naiisa-isa ang simbolo at sagisag ng kapangyarihan ng pamahalaan 2. Natatalakay ang kahulugan ng ilang simbolo at sagisag ng kapangyarihan

ng pamalaan

Paksang AralinPaksa : Ang Kahulugan ng mga Simbolo at Sagisag ng Kapangyarihan ng

PamahalaanKagamitan : mga simbolo ng bawat ahensiya, lapis, papel, krayola, at bond

paperSanggunian : Learner’s Material, Aralin 7, pp. 268–272 K to 12-AP4PAB-IIId-5 Ref. Kayamanan Worktext sa Araling Panlipunan I (Bagong

Edisyon, pp. 396–402

��


1. Ipalaro ang Egg Hunting. Sa larong ito, maghanda ng mga simbolong gagamitin. Nakasulat sa bawat simbolo ang mga paliwanag kung paano mo makikita o mapupuntahan ang kinalalagyan ng mga itlog.

2. Itanong:v� Paano ninyo nakita ang mga itlog sa kanilang kinalalagyan?v� Sinunod ba ninyo nang tama ang mga paliwanag na nakasulat sa

simbolo?v� Malaki ba ang naitulong nito sa inyo? Bakit?

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga tanong sa Alamin Mo sa LM,

pahina 268. 2. Magdaos ng kaunting tanungan o palitan ng kuro-kuro kaugnay ng mga

tanong. 3. Talakayin ang mga sagot sa bahaging ito. 4. Bigyang-diin ang mga kasagutan ng mga bata lalo na iyong mga angkop

sa aralin.v� Ano ang simbolo?v� Ano ang tinatawag na sagisag?v� Paano nagkaroon ng ugnayan ang dalawang ito?v� Bakit nararapat nating pahalagahan ang mga simbolo at mga

sagisag nito? 5. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain. 6. Ipakita ang ilang halimbawa ng simbolo na nagpapakita ng

kapangyarihan ng pamahalaan. 7. Ipagawa ang mga gawain A-C.


pahina 271.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata sa pagsagot.v� Ipasulat ang sagot sa notbuk.

� � *DZDLQ�%v� Ipagawa ang Gawain B sa LM, p. 271.v� Hayaan ang mga bata sa pagsagot sa mga gawain; bigyan sila ng

sapat na oras. v� Talakayin ang mga sagot sa pamamagitan ng pagpapakita ng mga

larawan.v� Paano nakatutulong ang kaalaman natin sa kahulugan ng mga

simbolo sa mga sinasagisag nito?


124

PagtatayaIpagawa ang Natutuhan Ko, p. 272 ng LM.

Takdang GawainSumulat ng mga programa sa inyong barangay na may kinalaman sa

kalusugan.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. pagnanais ng kalayaan at kasarinlan 2. Luzon, Visayas, at Mindanao 3. kasaysayan ng impluwensiya ng mga Amerikano 4. impluwensiya ng mga dayuhang Espanyol 5. may kalayaan at soberanya ang bansa

*DZDLQ�%� v� 0DDDULQJ�PDJNDNDLED�DQJ�PJD�VDJRW�QJ�PJD�EDWD��0XOLQJ�LSDOLZDQDJ�NXQJ�

kailangan ng pagwawasto.

Natutuhan Ko

rubric para sa Gawain

Pamantayan Batayang PuntosA. Nilalaman

1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng mag-aaral sa ka-niyang gawain/output

5

2. May mga ilang detalye na hindi maayos na naipaliwanag o nailahad ng mag-aaral.

3

3. Halos walang naipaliwanag o nagawang output ang mag-aaral.

1

B. Kagamitang Biswal1. Angkop ang mga kagamitang biswal na ginamit ayon sa hini-

hingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.

5

2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi kumpletong naglalarawan o naglalahad ng tumpak na katu-gunan o kaalaman na dapat makita ng klase.

3

3. Walang handang biswal 1

125

ArAlin 8 Mga Programang Pangkalusugan7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

layunin 1. Natutukoy ang ahensiyang may kaugnayan sa kalusugan 2. Naiisa-isa ang mga programang pangkalusugan 3. Napahahalagahan ang mga programang pangkalusugan

Paksang AralinPaksa : Mga Programang PangkalusuganKagamitan : papel, lapis, krayola, bond paper, mga bote ng gamot, mga

kagamitang pangkalusugan, at manila paperSanggunian : Learner’s Material, Aralin 8, pp. 273–278 K to 12 Ang Pilipinas: Heograpiya, Kasaysayan, at Sibika I, pp. 218–220


1. Hatiin ang klase sa dalawang pangkat. 2. Ipakita sa mga bata ang salitang KALUSUGAN. 3. Magpaligsahan sa pagtukoy ng mga programang pangkalusugan na

inilunsad ng pamahalaan. 4. Kung maaari, magpakita ang guro ng isang sipi ng mga programang

pangkalusugan upang mapag-usapan ito. 5. Itanong:

a. Anong ahensiya ang tumutulong sa pangangalaga ng ating kalusugan?

b. Paano naisasakatuparan ng ahensiya ang pangangalaga sa ating kalusugan?

c. Paano kayo makatutulong sa mga programang pangkalusugan? d. Ano-ano ang nararapat gawin upang maging kaisa sa mga

programang pangkalusugan ng pamahalaan? 6. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga bata. Iugnay ang mga ito sa

aralin.

B. Paglinang 1. Ipabasa ang aralin sa p. 273 ng LM. 2. Gabayan ang mga bata sa talakayan. 3. Itanong:

v� Ano ang kalusugan?v� Sino-sino ang kadalasang nagsasagawa ng mga programang

pangkalusugan?v� Paano sila nakatutulong sa suliraning pangkalusugan?v� Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong nagsasagawa

nito?

126

v� Bilang mag-aaral, paano ka magiging kabalikat sa ganitong uri ng gawain?

v� Paano mo magagamit sa iyong pang araw-araw na pamumuhay ang kahalagahan ng kalusugan?

4. Lapatan ng angkop na pagpapaliwanag ang mga kasagutan ng mga bata.

5. Bigyang-diin ang mga sagot ng mga bata na angkop sa aralin. 6. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, pp. 276–277.

� � *DZDLQ�$v� Bumuo ng tatlong pangkat.v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng *DZDLQ�$ sa LM.

pahina 276.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat upang makagawa

sila nang maayos.v� Iwasto ang kanilang mga naging kasagutan.

� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat, ipagawa ang *DZDLQ� % sa LM, p. 277.

Talakayin ang gawain sa pamamagitan ng pagpapakita ng halimbawa.

v� Ipapaliwanag sa klase ang kanilang ginawa.v� Hayaang magbigay ng mga puna ang mga bata.v� Itanong:

1. Ano-anong programa sa kalusugan meron sa ating lalawigan? 2. Ano ang naitutulong nito sa ating mga mamamayan? 3. Paano makatutulong ang kaalaman natin sa programang

pangkalusugan?

� � *DZDLQ�&v� Ipasagot ang Gawain C (indibidwal na gawain)v� Talakayin ang sagot ng mga bata.

7. Bigyang-diin ang Tandaan Mo sa LM, p. 277.

PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, p. 278 ng LM.

ArAlin 9 Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad ng Edukasyon sa Bansa


layunin 1. Nasasabi ang mga pamamaraan ng pagpapaunlad ng edukasyon sa bansa 2. Naitataguyod ang kahalagahan ng edukasyon sa bansa

127

Paksang AralinPaksa : Mga Pamamaraan ng Pagpapaunlad ng Edukasyon sa BansaKagamitan : lapis, bond paper, krayola, at magazineSanggunian : Learner’s Material, Aralin 9, pp. 279–283 K to 12-AP4PAB-IIIf-g-6 Hango sa saligang batas ng Republika ng Pilipinas, Artikulo XIV-

Edukasyon


1. Laro: Word Bank. Bubunot ang mga bata ng isang pahayag mula sa word bank.

�� pagpapaunlad ng yamang tao ng bansa�� pagpapaunlad ng edukasyon sa ating bansa�� ang programa para sa edukasyon�� mag-aral nang mabuti�� edukasyon at pagsasanay

2. Itanong:v� Anong salita ang nakuha mo sa loob ng kahon?v� Sa iyong sariling pagkakaunawa, ano ang ibig ipahiwatig ng

salitang nabunot mo para sa ating lahat?

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo, LM, p. 279. 2. Itanong:

a. Ano-anong programa sa edukasyon ang pinatutupad ng pama-halaan?

b. Ano ang layunin ng mga programang ito? c. Paano ka makikibahagi sa mga programang ito?

3. Talakayin ang aralin.

128

� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa apat.v� Ipakopya ang graphic organizer sa manila paper.v� Papunuan ito.v� Ipalahad sa klase.v�

� � *DZDLQ�%v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa paggawa ng Gawain B LM,

pahina 281.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata upang magawa ng

maayos ang gawain.v� Pagtawag sa ilang piling mga bata upang ipaliwanag ang kanilang

ginawa.

� � *DZDLQ�&v� Ipagawa ang Gawain C sa LM, pp. 281–282.v� Tumawag ng ilang bata at ipalahad ang kanilang pangako.



Aralin 10 Mga Programang Pangkapayapaan7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

layunin 1. Nakapagbibigay ng mga halimbawa ng programang pangkapayapaan ng

pamahalaan 2. Nailalarawan ang mga tungkuling pangkapayapaan

Paksang AralinPaksa : Mga Programang PangkapayapaanKagamitan : mga larawan ng iba’t ibang uri ng paglilingkod na may kinalaman

sa kapayapaanSanggunian : Learner’s Material, pp. 284–289 Aklat, Masipag na Pilipino 3


1. Magpakita ng mga larawan ng mga naglilingkod sa ating bansa,

129

lalawigan, bayan, at barangay. 2. Sagutin ang mga katanungan:

a. Ano-ano ang inyong mga nakita? b. Sa palagay ninyo, ano ang kanilang mga tungkulin? c. Sino sa inyo ang malimit na makakita ng nasa larawan? d. Ano-ano ang kanilang mga ginagawa? e. Paano sila nakatutulong sa komunidad?

3. Isulat ang sagot ng mga bata sa pisara. 4. Ipaliwanag at iugnay ang mga kasagutan ng bata sa aralin.

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo sa LM, p. 284. 2. Magdaos ng palitan ng kuro-kuro, kaugnay ng aralin. 3. Itanong:

a. Ano ang ibig sabihin ng salitang kapayapaan? b. Sa palagay ninyo, sino-sino ang mga taong nagpapatupad ng

kapayapaan at kaayusan? c. Ano ang maaaring mangyari kung wala ang mga taong ito? d. Bilang isang mag-aaral, ano ang magagawa mo para makapag-

ambag sa kapayapaan at katiwasayan ng bayan? 4. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain sa LM,

pp. 286–287. 5. Ipagawa ang mga gawain.

� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto at ipagawa ang Gawain A sa LM, p. 286

sa notbuk.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga bata para sa gawain.v� Iwasto ang mga sagot.

� � *DZDLQ�%v� Pangkatin ang klase sa apat.v� Ipagawa ang Gawain B sa LM p. 286.v� Ipasulat ang kanilang sagot sa manila paper at humanda sa palitan

ng mga ideya.v� Sumulat din sila ng kanilang mga puna at nakita at pag-usapan sa

harap ng klase.

� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang pamamaraan sa Gawain C, p. 287 ng LM.v� Ipagawa ang gawain.v� Tanungin ang mga bata: Anong tulong ang kaya mong gawin para

sa kapayapaan ng inyong barangay?v� Ipaliwanag at palawakin ang mga kasagutan ng mga bata na may

kinalaman sa paksa.

��


PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, pp. 287–289.

Takdang GawainKumuha ng mga diyaryo. Gumupit ng mga artikulo o balita tungkol sa

mga gawain ng mga ahensiya ng pamahalaan na nangangalaga sa kaligtasan, katahimikan, at kaayusan ng mga mamamayan.

ArAlin 11 Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng Bansa7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��QD�DUDZ

layunin 1. Nasasabi ang kahulugan ng ekonomiya at ang kaugnayan nito sa pag-unlad

ng bansa 2. Natutukoy ang mga layunin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng ekonomiya 3. Nasasabi ang mga paraan ng pamahalaan upang maitaguyod ang ekonomiya

ng bansa

Paksang AralinPaksa : Paraan ng Pagtataguyod sa Ekonomiya ng BansaKagamitan : mga larawang may kaugnayan sa ekonomiyaSanggunian : Learner’s Material, Aralin 11, pp. 290–297 K to 12 – AP4PAB-IIIf-g-6, Integrasyon : Pakikiisa sa mga Programa ng Pamahalaan


1. Balitaan. Pag-usapan ang napapanahong balita na may kaugnayan sa paksang aralin. Halimbawa: Naniniwala ba kayo na maunlad na ang Pilipinas kung ihahambing sa nakalipas na mga panahon?

2. Simulan ang aralin gamit ang paglalahad at mga susing tanong sa Panimula.

3. Ibigay ang kahulugan ng mga salitang illegal logging, total log ban, selective logging, export market, investment, kalakal, reforestation, smuggling, importasyon, at kooperatiba.

4. Balikan ang mga tanong sa Panimula bago magdaos ng brainstorming sa kaugnay na mga tanong.

B. Paglinang 1. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM p. 290. 2. Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga tanong na nakapaloob sa

Sagutin, p. 295 hanggang sa maunawaan nang husto ng mga bata ang

��

tungkol dito. 3. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto sa *DZDLQ�$, p. 296 ng LM.v� Iwasto ang kasagutan ng mga bata.

� � *DZDLQ�%v� Pangkatin ang mga bata.v� Ipaliwanag ang panuto sa *DZDLQ�%, p. 296 ng LM.v� Ipalahad ang kanilang mga sagot sa klase.

� � *DZDLQ�&v� Sa parehong pangkat, ipagawa ang *DZDLQ�&.v� Talakayin ang mga sagot ng mga bata.

PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko sa LM p. 297.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. Comprehensive Agrarian Reform Program 2. reforestation 3. monopolyo 4. Lingkurang Bayan 5. korporasyon o kooperatiba

*DZDLQ�%

Programa o Proyekto Bahaging ginagampanan ng Pamahalaan Mga Pakinabang

Industriyalisasyon Pinangangalagaan ang mga manggagawa laban sa panggagaya ng kanilang mga produkto

Nahihikayat ang taong bayan na tangkilikin ang mga produktong Pilipino

Pangangalaga sa mga Industriyang lokal

Pinangangalagaan ang mga mangangalakal laban sa pagpupuslit ng kanilang mga produkto

Nakokontrol ang paglabas at pag-aangkat ng produkto mula sa ibang bansa.

Pagpapaunlad ng Agrikultura Naglalayong mabigyan ng makabagong kagamitan ang mga magsasaka.

Pagtaas ng ani at kita mula sa lupa.

Pagpapaunlad ng Kagubatan ReforestationPagpapatupad ng selective logging o Total Log Ban

Napipigilan ang illegal logging at pagtotrosong panluwasNaiiwasan ang pagkalbo ng kagubatan

��

Pagpapaunlad ng Yamang Tubig

Naglalayong mabigyan ng makabagong kagamitan ang mga mangingisda.

Natutulungan ang maliliit na mangingisda sa paggamit ng yamang tubig at lumaki ang kanilang kita

Pagpapaunlad ng Yamang Mineral

Binibigyang-permiso ang ilang dayuhan na magmina at linangin ang yamang mineral ng bansa.

Nabibigyan ang mga Pilipino ng tulong teknikal upang mapaunlad ang ating yamang mineral

Pagpapaunlad ng Lingkurang Bayan

Naggagawad ng prangkisa sa mga Pilipinong may kakayahang magpatakbo ng negosyo ayon sa kanilang kakayahan

Naiiwasan ang pagdami ng mga negosyanteng walang permiso (colorum)

*DZDLQ�&Mga kontribusyon ng OFWs sa ekonomiya ng ating bansa (Maaaring iba-iba ang sagot. 1. Ang mga salaping kanilang ipinadadala o remittances dito sa Pilipinas ay

tumutulong sa pagpapatatag ng ating pambansang ekonomiya. 2. Karamihan sa kanilang mga anak ay nakakatapos ng kolehiyo at nakakahanap

ng maayos na trabaho. 3. Naiaangat ang kanilang social development at karamihan sa kanila ay

nagiging magandang ehemplo sa lipunan. 4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 297 ng LM.

Aralin 12 Mga Programang Pang-impraestruktura ng Pamahalaan


layunin 1. Naipapaliwanag ang kahulugan ng impraestruktura 2. Nakapagbibigay halimbawa ng mga programang pang-impraestraktura atbp

ng pamahalaan 3. Nasusuri ang mga proyektong pang-impraestruktura ng pamahalaan 4. Nasasabi ang kahalagahan ng mga programang pang-impraestruktura ng

pamahalaan

Paksang AralinPaksa : Mga Programang Pang-impraestruktura ng PamahalaanKagamitan : larawan ng paaralan, munisipyo, palengke, ospital, at iba

pangpasilidad na itinatayo ng pamahalaanSanggunian : Learner’s Material, Aralin 12, LM pp. 298–303 AP4PAB-IIIf-g-6Integrasyon : Pag-iingat sa mga pampublikong pasilidad

��


1. Magbalik-tanaw sa nakaraang aralin tungkol sa paraan ng pagtataguyod sa ekonomiya ng bansa. Alamin sa mga mag-aaral ang mga konseptong natutunan tungkol dito.

2. Magpakita ng iba-ibang larawan ng mga lalawigan noon at ngayon na nagpapakita ng pag-unlad ng kanilang mga pasilidad o impraestruktura.

3. Itanong: Ganito rin ba ang nakikita sa inyong lugar? Mayroon bang mga pagbabago? Magbigay ng halimbawa.

B. Paglinang 1. Ituon ang pansin ng mga mag-aaral sa mga larawan na nasa bahaging

Panimula ng LM, p. 298. 2. Pag-usapan kung saan karaniwang matatagpuan ang mga pasilidad na

nakalarawan. Ano ang pagkakaiba noon at ngayon? 3. Magkaroon ng talakayan tungkol sa iba pang mga pasilidad na wala sa

larawan. 4. Sabihin sa mga mag-aaral na ang bawat lugar sa bansa ay may

itinatayong mga bagong pasilidad bilang bahagi ng pagliligkod ng pamahalaan sa mga mamamayang Pilipino.

5. Ipabasa at talakayin ang Alamin Mo. Isa-isahin ang mga proyekto at programang inilahad para sa mas malalim na pagkaunawa.

6. Gamitin ang mga susing tanong 1–4 sa pagtalakay. 7. Ipaliwanag ang pamamaraan sa mga gawain.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Tingnan ang nasa LM, p. 301Maglaro tayo!

*DZDLQ�%

Programang Pang-impraestruktura Tungkuling Ginagampanan

Department of Public Works and Highways

Responsable sa pagpapanatili at pagsasaayos ng mga daan at mga patubig sa buong Pilipinas

Department of Transportation and Communications

Responsable sa pagpaplano, pakikipag-ugnayan, paggawa ng mga polisiya para sa pagpapalaganap ng malawak na network sa sistema ng komunikasyon at transportasyon.

Department of the Interior and Local Government

Nagpapatupad ng mga proyekto para sa malinis na supply ng tubig at iba pang pangangailangan sa lokalidad.

Department of Education Responsable sa pagkukumpuni ng mga silid-aralan at iba pang pasilidad sa paaralan.

��

National Telecommunications Commission

Nangangasiwa sa paggamit ng makabagong teknolohiya na nagpapabilis ng komunikasyon sa buong bansa tulad ng cellular at mobile phone, internet , at iba pa.

Department of Agriculture Responsable sa pasilidad sa patubig, pagtatayo ng farm to market roads , at iba pa

�*DZDLQ�&

Programang Pang-imprastraktura ng

PamahalaanProyekto Paglilingkod

1. Department of Transportation and Communications

paliparan, daungan mabilis na paglalakbay at paghahatid ng mga kalakal

2. Department of Public Works and Highways

Pagawaing Bayan at Lansangan (Nautical Roads/ Highways, tulay, at iba pa)

mabilis na paglalakbay at paghahatid ng mga kalakal

3. National Telecommunications Commission

Makabagong Komunikasyon mabilis na ugnayang pangkomunikasyon ng mga tao

4. Department of Education Silid aralan, pasilidad sa paaralan

mas maraming bata ang nakapag-aaral dahil halos lahat ng barangay ay nagka-karoon na ng paaralan

5. Public-Private Partnership Program

Light Rail Transit (LRT)Metro Rail Transit (MRT)

Natutugunan ang pangangailangan ng bansa sa transportasyon

8. Magkaroon ng pag-uulat at talakayan tungkol sa kanilang mga ginawa. 9. Pabigyang-pansin sa mga mag-aaral ang nakasulat sa Tandaan Mo.

PagtatayaPasagutan ang gawain sa Natutuhan Ko, LM p. 305.

Takdang GawainAlamin at itala ang mga karapatan ng bawat mamamayang Pilipino.

��

ArAlin 13 Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod ng Karapatan ng Bawat Mamamayan

7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��QD�DUDZ

layunin 1. Nasusuri ang tungkulin ng pamahalaan na itaguyod ang karapatan ng bawat

mamamayan 2. Napahahalagahan ang tungkulin ng pamahalaan sa pagtataguyod ng mga

karapatang pantao.

Paksang AralinPaksa : Tungkulin ng Pamahalaan sa Pagtataguyod ng mga Karapatan

ng Bawat MamamayanKagamitan : sipi ng Artikulo III ng Saligang Batas 1987, larawan ng iba-ibang

ahensiya ng pamahalaan, sipi o halimbawa ng search warrant o warrant of arrest, at tsart

Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 13, pp. 304–311 K to 12 – AP4PAB-IIIh-7Integrasyon : Paggalang sa Karapatan ng Bawat Isa


1. Simulan ang aralin gamit ang paglalahad at mga susing tanong sa Panimula.

2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. 3. Tanungin ang mga mag-aaral kung alam nila ang kanilang mga

karapatan bilang bata. Pagbigayin sila ng mga halimbawa. Ilista sa pisara ngunit hindi tatalakayin. Iugnay ito sa aralin.

B. Paglinang 1. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 304. 2. Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga susing tanong na

nakapaloob sa Sagutin. 3. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto.v� Ipasulat ang sagot sa notbuk.v� Iwasto ang mga sagot ng mga bata.

� � *DZDLQ�%v� Pangkatin ang klase sa lima.v� Ibigay ang takdang gawain ng bawat pangkat.v� Bigyan ng sapat na panahon ang mga pangkat.v� Ipatupad ang mga ito sa klase.v� Gumamit ng rubric.

��

� � *DZDLQ�&v� Ipaliwanag ang panuto.v� Ipasagot ang mga tanong.v� Ipapaliwanag ang kanilang mga sagot.

4. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, LM p. 310 sa pamamagitan ng mga gabay na tanong.

PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, LM p. 311.(Essay)

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. T 6. T 2. T 7. T 3. K 8. K 4. K 9. T 5. K 10. K

*DZDLQ�%(Rubric)

*DZDLQ�&(Essay)

ArAlin 14 iba pang Gawain ng Pamahalaan para sa Kabutihan ng lahat


layunin 1. Natutukoy ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaan para sa

kabutihan ng bawat mamamayan 2. Nasusuri ang mga proyekto at iba pang gawain ng pamahalaan sa kabutihan

ng lahat o nakararami 3. Nasasabi ang mga epektong dulot ng proyekto o gawaing ito para sa lahat 4. Nakapagbibigay ng opinyon kung dapat o hindi dapat ipagpatuloy ang mga

proyekto o gawaing ito

Paksang AralinPaksa : Iba pang Gawain ng Pamahalaan para sa Kabutihan ng LahatKagamitan : sipi ng Batas Republika 7610 at 7432, larawan na nagpapakita

ng paglilingkod ng pamahalaan sa iba-ibang paraan, larawan ng mga sitwasyon sa panahon ng kalamidad (baha, sunog, lindol, at bagyo), pagtulong sa mga taong may kapansanan, at iba pang may kaugnayan sa aralin

��

Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 14, pp. 312–320 K to 12 – AP4PAB-IIIi-8Integrasyon : Kahalagahan ng Simbolo at mga Pananda Pagpapahalaga sa

mga Paglilingkod ng Pamahalaan


1. Balitaan. Itanong: 2. May karanasan ba kayo tungkol sa pagdating ng kalamidad, tulad ng

bagyo, baha, sunog o lindol? Hayaang magkuwento ng karanasan at magpalitan ng kuro-kuro ang mga bata sa klase.

3. Sino ang tumulong sa inyo sa mga panahong iyon? Paano? 4. Iugnay ang ginawang activity sa aralin.

B. Paglinang 1. Ilahad ang mga susing tanong sa Panimula. Pag-usapan. 2. Isa-isahin ang mga programang paglilingkod ng pamahalaan na inilahad

sa Alamin Mo, LM, p. 312 at pasagutan ang mga nakapaloob na tanong sa Sagutin.

3. Ipaunawa sa mga bata na maraming programa at proyektong ginagawa ang pamahalaan upang matugunan ang mga pangangailangan ng mamamayan. Ang mga binanggit sa araling ito ay ilan lamang. Dagdagan ang mga impormasyong nakatala sa LM.

4. Magbigay ng mga dagdag na impormasyon sa mga ahensiyang katuwang sa mga proyekto at programang pinag-usapan.

5. Ipagawa ang bawat gawain.

� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang mga bata sa apat na pangkat.v� Ibigay ang mga takdang aralin. Tingnan sa LM, p. 318.

� � *DZDLQ�%v� Sa parehong pangkat, ipagawa ang Gawain B, p. 318 ng LM.v� Ipalahad sa klase.

� � *DZDLQ�&v� Gamit pa rin ang parehong pangkat, ipagawa ang Gawain C, p. 319

ng LM.v� Ipapaskil ang mga clippings sa isang bahagi ng silid-aralan.v� Gumamit ng rubric para dito.

� � *DZDLQ�'v� Ipagawa ang Gawain D, p. 319 ng LM. (indibiduwal na gawain)

6. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 319 ng LM.

��

PagtatayaIpasagot ang Natutuhan Ko, p. 320 ng LM.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$�'Maaaring iba-iba ang sagot.

*DZDLQ�%

Proyekto o Iba pang Gawain ng Pamahalaan Tungkuling Ginagampanan Ahensiyang

NangangasiwaPagtulong sa mga may kapansanan at matatanda

Kinukupkop ang mga batang palaboy o inabandona at mga matatandang iniwan ng mga mahal sa buhay

DSWD, CHR

Pabahay Ibinibigay sa mga mamamayang nasunugan, manggagawang maliit ang kita o sahod

GSIS, PAG-IBIG Fund, SSS

Pagtulong sa mga biktima ng Kalamidad

Nakikipag-ugnayan sa iba-ibang ahensiya upang makalikom ng pondo para sa mga nasalanta

NDRCMC, DSWD, MMDA, DILG

Malinis at maayos na pagkain

Pagtatayo ng pamilihang bayan o palengke

NHA, NFA

ArAlin 15 Pagtutulungan ng Pamahalaang lokal at iba pang Tagapaglingkod ng Pamayanan

7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��QD�DUDZ

layunin 1. Nasusuri ang iba’t ibang paraan ng pagtutulungan ng pamahalaang

pambayan, pamahalaang panlalawigan at iba pang tagapaglingkod ng bayan 2. Nasusuri ang paraan ng pagtutulungan ng dalawang magkaibang antas ng

pamahalaan 3. Nakapagbibigay ng mga halimbawa o sitwasyong nagpapakita ng pagtu-

tulungan ng pamahalaang panglalawigan at pamahalaang pambayan 4. Napahahalagahan ang mga pagtutulungang ito sa pamamagitan ng pagpa-

pakita ng mabuting saloobin

Paksang AralinPaksa : Pagtutulungan ng Pamahalaang Lokal at Iba pang Tagapag-

lingkod ng PamayananKagamitan : mga larawang may kaugnayan sa pagtutulungan ng mga

pamahalaang lokal

��

Sanggunian : Learner’s Material, Aralin 15, pp. 321–326 K to 12 – AP4PAB-IIIj-9Integrasyon : Pakikiisa sa mga gawaing bayan


1. Magbalitaan. Iugnay sa aralin. 2. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Panimula, p. 323. 3. Ibigay ang kahulugan ng sumusunod: pamahalaang lokal, pamaha-

laang panlalawigan, pamahalaang pambayan, pamahalaang barangay, counterpart, at insurance

B. Paglinang 1. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng aralin. 2. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 321. 3. Talakayin ang paksa sa pamamagitan ng mga susing tanong na

nakapaloob sa Sagutin, p. 324 hanggang sa maunawaan nang husto ng mga bata.

4. Ipaliwanag ang panuto sa pagsasagawa ng bawat gawain.

� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa apat at ipagawa ang Gawain A, p. 324

ng LM.v� Ipalahad sa klase.

� � *DZDLQ�%ă&v� Ipagawa ang mga gawain.v� Tumawag ng ilang mag-aaral upang magbahagi ng kanilang sagot.


PagtatayaPasagutan ang Natutuhan Ko, LM p 326.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Punan ang hinihinging detalye sa chart.

Sangguniang SanggguniangPanlalawigan Pambayan

Pagkakaloob ng mga pondo Pagsasaayos ng kalsadapara sa mga gawaing sa mga kalye (barangay road),pangbarangay tulad ng pagbibigay ng ayuda sa mgaelektripikasyon, patubig, atbp. gawaing pangkabuhayan ng barangay

Paraan ng pagtutulungan

sa bayan

140

Note: Ang mga nakatala ay ilan lamang sa mga inaasahang sagot ng mga bata. Magdagdag ng iba pang impormasyon.

Ipaalala sa mga mag-aaral na ang mga nakatala sa gawaing pambayan ay maaari ring gawin ng pamahalaang pambayan. Ito ang magbubukas ng talakayan na ang dalawang pamahalaang lokal ay may pagtutulungan.

*DZDLQ�%�DW�&Iba-iba ang sagot.

141

Lagumang PagsusulitiKATlOnG YUniT

�$�� .DDODPDQ��ă�� Sagutin ang sumusunod. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

1. Ito ang ahensiyang naatasan na mangasiwa sa mga gawaing pambayan at lansangan upang maging mas mabilis ang paglalakbay.

A. CARP C. DOTC B. DPWH D. NTC

2. Ito ay sistema ng pangangalakal kung saan iisang korporasyon ang nagtitinda ng isang produkto.

A. monopolyo C. monopolisa B. monologo D. monarkiya

3. Dito makabibili ng murang gamot sa barangay. A. Botika ng barangay B. Drugstore C. Sari-sari Store D. Tindahang Kooperatiba

4. Makikita sila sa mga lansangan at namamahala ng batas-trapiko para sa mga motorista at mga tumatawid na mga tao, sino sila?

A. bumbero C. sundalo B. pulis D. guro

5. Ito ay programa sa paaralan upang mapanatiling malusog ang mga mag-aaral.

A. Feeding Program C. Pagbabakuna B. Deworming D. Fogging

6. Ano ang tawag sa kapangyarihan ng pangulo na tanggihan ang isang panukalang-batas?

A. Commander-in-chief C. Humirang B. Veto D. Vote

�%�� 3URVHVR�.DVDQD\DQ��ă�� 7. Kumuha ng kapareha at magtanungan: Anong mga ahensiya ng

pamahalaan ang nangangasiwa sa paglilingkod sa panahon ng kalamidad. Itala ang sagot ng bawat isa.

8. Gamit ang tsart, punan ang bawat kolum ayon sa hinihinging detalye. Iulat sa klase. Sundin ang binigay na halimbawa:

142

Ahensiya Tungkuling Ginagampanan Programa/Proyekto

Department of Social Welfare and Development

Kumakalinga sa mga bata at matatandang inabandona

Child care centers, feeding program

9–10. Magpalabunutan. Pag-aralan ang mga sitwasyong nakasulat sa papel. Pag-usapan kung paano ito pahahalagahan.

Sitwasyon I

Nagpagawa ang pamahalaan ng pampublikong palikuran, paano ninyo pahahalagahan ang paglilingkod na ito?

Sitwasyon 2

Nag-aaral ka sa pampublikong paaralan. May itinatayong bagong gusali at may bagong deliver na mga upuan. Paano mo ito pahahalagahan.

11–16. Punan ng sagot ang tsart ayon sa inaakala mong maidudulot ng mabuting kalusugan at may kalidad na edukasyon.

Mabuting Kalusugan May Kalidad na Edukasyon11. 14.12. 15.13. 16.

��

�&�� 3DJ�XQDZD��ă�� Ipaliwanag ang iyong saloobin sa sumusunod.

17. Ilan sa ating mga kababayan ay nakikilahok sa mga rally sa lansangan upang magpahayag ng kanilang saloobin sa pamahalaan. Sang-ayon ka ba rito? Bakit?

18. Hindi magkapartido sa politika ang gobernador at alkalde ng dalawang pamahalaan kaya hindi maipatupad ang proyektong patubig na hinihiling ng mga mamamayan. Ano ang mangyayari kung ganito ang sitwasyon at bakit?

19. Sino ang higit na maaapektuhan kung hindi magkakasundo ang mga pinuno sa pamahalaang lokal? Paano?

20. Ipaliwanag sa sariling pananalita ang iyong pagkaunawa sa kahulugan ng kaarapatan sa pamamahayag.

21. Bakit mahalaga ang pagkakaroon ng check and balance ng tatlong sangay ng pamahalaan?

22. Kung ikaw ay bibigyan ng kapangyarihan na magtanggal ng kuwalipikasyon ng pagka-Pangulo, alin ang aalisin mo? Bakit?

23. Ano ang mangyayari kung hindi igagalang ng tatlong sangay ng pamahalaan ang prinsipyo ng separation of powers?

24. Bakit mahalaga ang pagkakatatag ng pamahalaang lokal? 25. Kung may pagkakataon kang maging pangulo ng bansa, anong

programang pang-edukasyon ang ipatutupad mo? Bakit? 26. Bakit mahalaga ang kahulugan ng simbolo at sagisag? 27. Paano pinahahalagahan ng pamahalaan ang katahimikan at kaayusan

ng ating bansa? 28. Bakit mahalaga ang mga paglilingkod na pangkalusugan?

�'�� 3HUIRUPDQFH��ă�� 29-40. Gamit ang petal web magtala ng mga natatanging karanasan sa panahon

ng kalamidad. Kung wala pang karanasan tungkol dito, maaaring itala ang mga pangyayaring napanood o napag-aralan.

Mga karanasan sa panahon ng

kalamidad

144

Pamantayan Batayang Puntos

Natamong Puntos

A. Nilalaman1. Kumpletong kaalaman ang nailahad ng

pangkat sa kanilang gawain/output. 2. May ilang detalye na hindi maayos na

naipaliwanag o nailahad ng pangkat. 3. Halos walang naipaliwanag o nagawang

output ang pangkat.

5

3

1

B. Kagamitang Biswal1. Angkop ang mga kagamitang biswal na

ginamit ayon sa hinihingi ng gawain. Kumpleto itong naglalarawan o naglalaman ng mga kaalaman na dapat mailahad sa klase.

2. May kaunting kakulangan sa mga kagamitang biswal at hindi kumpletong naglalarawan o naglalahad ang mga ito ng tumpak na katugunan o kaalaman na dapat makita ng klase.

3. Walang inihandang biswal.

5

3

1

C. Pakikiisa ng bawat Miyembro sa Gawain1. Lahat ay nakikiisa sa pangkatang gawain

at naglalahad ng kanilang kaalaman at kasanayan na kakailanganin sa gawaing iniatang.

2. May dalawa o higit pang miyembro ang hindi nakikiisa sa gawain.

3. Walang pakikiisa ang bawat miyembro ng pangkat.

5

3

1

Kabuuang Puntos 25

145

Yunit IVAko sa Pag-unlad ng Aking Bansa

Ang pangunahing yaman ng bansa ay ang tao o mamamayan dahil dito nakasalalay ang kaniyang kinabukasan at pag-unlad. Kaya, nararapat lamang na malaman ng bawat isa ang kanilang kahalagahan bilang mamamayan, ang kanilang mga karapatan, mga tungkulin, at kung paano sila makatutulong sa pag-unlad ng bansa.

Sa yunit na ito, tatalakayin ang mga batayan ng pagkamamamayang Pilipino, ang mga karapatan na kailangan nilang matamasa at pangalagaan, at ang mga tungkuling kaakibat nito.

Kasunod nito ay tatalakayin din ang kahulugan at mga halimbawa ng gawaing pansibiko at ang kabutihang dulot nito sa mga mamamayan at sa bayan.

Bilang panghuli, pag-uusapan ang mga katangian ng isang produktibong mamamayan sa loob at labas ng bansa.

Inaasahan na sa yunit na ito ay maipakikita ng mag-aaral ang kahalagahan ng kaniyang pagiging bahagi ng isang bansa bilang isang mamamayang may karapatan at tungkuling sumusuporta sa pamahalaan. Dagdag dito, naipamamalas din niya ang pagiging produktibong mamamayan na makatutulong sa pag-unlad ng bansa.

ARALIN 1 Ang Pagkamamamayang Pilipino7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Natutukoy ang batayan ng pagkamamamayang Pilipino 2. Nasasabi kung sino ang mga mamamayan ng bansa

Paksang AralinPaksa : Ang Pagkamamamayang PilipinoKagamitan : mga larawan ng mamamayang Pilipino at mga dayuhan, flash

cards, CD ng awiting “Sabihin Mo” ng Smokey Mountain, at cd player

Sanggunian : Learner’s Material, pp. 328–336 K to 12 – AP4KPB-Iva-b-1 Antonio, Eleanor D., Banlaygas & Emilia L. ( ). Kayamanan 6.

Batayan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan (p.179–182). Rex Book Store.

Chavez, Ronnie O. & Espiridion-Somera, Emelyn E. (Pilipinas Kong Mahal Grade 6 (p. 62). Anvil Publishing, Inc.

146


1. Iparinig sa mga mag-aaral ang awiting “Sabihin Mo” ng Smokey Mountain.

Sabihin Mo I. Sabi ng tatay ko, kapag merong nagtanong Kung nasaan ang bayan mo isagot mo ay yung totoo II. Sabi ko sa tatay ko Di bale nang mahirap Basta lahat ay pantay-pantay at nagkakaisa.

Koro: Sabihin mong ikaw ay Pilipino Kahit saang bansa ikaw ay magpunta Sabihin mo ikaw ay Pilipino Pilipino ka, yan ang totoo....

III. Sabihin man ng lolo mo Ika’y Kastila o Kano Pagmasdan mo ang kutis mo Kulay lupa walang kasing ganda. (ulitin ang Koro)

2. Itanong ang sumusunod: a. Ano ang hinihiling ng awitin? b. Ayon sa awit, sino raw ba ang Pilipino? c. Magpakita ng mga larawan ng iba’t ibang pangkat etniko at mga

dayuhan. Ipatukoy kung sila ay mamamayang Pilipino at bakit. d. Ito ba ang mga batayan ng pagiging Pilipino? e. May katibayan ka ba na ikaw ay Pilipino? (Maaaring sagot: Ito ay

makikita sa katibayan ng kapanganakan (birth certificate) f. Kung ito ay nakasaad sa inyong birth certificate, anong katanungan

ang sinasagot nito? (Pagkamamamayan o citizenship) g. Alam ba ninyo ang ibig sabihin ng pagkamamamayan?

3. Sabihin na sa susunod na araw ay pag-aaralan nila ang mga batayan ng pagkamamamayang Pilipino at kung sino ang mga tinaguriang mamamayang Pilipino.

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang susing tanong sa Alamin Mo LM,

pahina 329. 2. Isulat sa pisara ang salitang pagkamamamayan at itanong kung ano

ang ibig sabihin nito batay sa kanilang kaalaman. Magkaroon ng brainstorming at tanggapin ang lahat ng sagot.

3. Ipabasa sa LM ang kahulugan ng pagkamamamayan at suriin kung tama ang kanilang mga naging kasagutan. Talakayin.

147

4. Sabihin na ang pagkamamamayan ay may mga basehan o batayan at ito ay nakapaloob sa Saligang Batas ng Pilipinas. Ipaliwanag sa mga mag-aaral ang kahulugan ng Saligang Batas – na ito ay ang pinakamataas na batas ng isang bansa at nakasulat dito ang mahahalagang batas na dapat sundin ng bawat mamamayan.

5. Sabihin na aalamin nila kung sino nga ba ang mamamayang Pilipino ayon sa Saligang Batas.

6. Ipabasa sa mga mag-aaral ang nasa aralin. Gumamit ng isang cluster map sa pagpapaliwanag.

Mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay

ang Saligang Batas

Mga dayuhang nagpasyang maging

mamamayang Pilipino ayon sa batas na naturalisasyon

Mga mamamayang isinilang bago sumapit ang Enero 17, 1973 sa mga inang Pilipino na pinili ng

pagkamamamayang Pilipino pagsapit ng 21 taong gulang.

Ang ama o ina ay mamamayang Pilipino

Sino ang mamamayang Pilipino

ayon sa Saligang Batas?

7. Itanong kung ang isang Pilipinong nakapangasawa ng isang dayuhan ay maituturing ding mamamayang Pilipino. Ipaliwanag.

8. Talakayin ang tungkol sa dalawang pagkamamamayan o dual citizenship at kung paano ito makakamit. Itanong sa mga mag-aaral kung may mga kakilala silang nasa ganitong sitwasyon. Magbigay ng halimbawa ng mga kilalang personalidad. Halimbawa: Anne Curtis, at Sam Milby

9. Pangkatin ang mga mag-aaral at ipasagot ang sumusunod na mga tanong: Sabihin na pagkatapos nilang mabasa ang mga sagot sa mga katanungan na ibinigay sa kanila ay iuulat nila ito.Pangkat A – Ano ang dalawang uri ng mamamayang Pilipino? Ano ang kahulugan ng naturalisasyon?Pangkat B – Ano ang dalawang prinsipyo ng likas na mamamayan?Pangkat C – Ano ang dapat na maging katangian ng dayuhan na nagna-

nais maging naturalisadong mamamayang Pilipino?

148

Pangkat D – Paano nawawala ang pagkamamamayan?Pangkat E – Paano maaaring makamit muli ang pagkamamamayan?

10. Pag-uulat sa paggabay ng guro 11. Pagsusuri at pagtalakay sa mga inulat ng mga mag-aaral 12. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, pp. 334–335.

� � *DZDLQ�$ Pasagutan sa mag-aaral ang mga katanungan sa Gawain A kapag

natapos ang aralin tungkol sa “Sino Ang Mamamayang Pilipino.”

� � *DZDLQ�%v� Ipagawa sa mga mag-aaral ang Think-Pair-Share.v� Pagparisin ang mga mag-aaral. Sa bawat katanungan, bigyan ng

pagkakataong mag-isip ang isang mag-aaral at pagkatapos ay pag-uusapan ng magkapareha ang kanilang sagot.

� � *DZDLQ�&�DW�' Ipasagot sa mga mag-aaral ang mga katanungan.


PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R sa p. 336 ng LM.

Takdang AralinSumulat ng isang maikling talata tungkol sa iyong nararamdaman sa iyong

pagkamamamayan at paano mo ito pahahalagahan.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. - 4. / 2. - 5. / 3. /

*DZDLQ�% 1. Mamamayang Pilipino dahil Pilipino ang kaniyang mga magulang. 2. Hindi siya mamamayang Pilipino dahil nagbabakasyon lamang siya sa

Pilipinas. 3. Hindi siya mamamayang Pilipino dahil hindi pa siya naturalisado. 4. Siya ay Pilipino dahil ang kaniyang ama ay Pilipino. Ito ang prinsipyo ng jus

sanguinis at ayon sa Saligang Batas ng 1987. 5. Nawala na ang kaniyang pagkamamamayan dahil sa pagtakas niya sa

kaniyang tungkulin bilang sundalo ng pamahalaan.

*DZDLQ�& 1. B – jus sanguinis 4. A – dual citizenship 2. D – naturalisasyon 5. E – Saligang Batas 3. C – jus soli

149

*DZDLQ�' 1. Mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay ang Saligang Batas ng 1987 noong

Pebrero 2, 1987. Ang ama o ina ay mamamayang Pilipino. Mga mamamayang isinilang bago sumapit ang Enero 17, 1973 sa mga inang

Pilipino na pinili ang pagkamamamayang Pilipino pagsapit ng 21 taong gulang.

Mga dayuhang nagpasiyang maging mamamayang Pilipino ayon sa batas na naturalisasyon.

2. A. Likas o katutubong mamamayan B. Naturalisadong mamamayan 3. A. Jus soli B. Jus sanguinis

1DWXWXKDQ�.R 1. Si Noel ay mamamayang Pilipino dahil sa prinsipyo ng jus sanguinis at ayon

sa Saligang Batas kung ang iyong ama o ina ay Pilipino, ikaw ay mamamayang Pilipino.

2. Si Joy ay mamamayang Pilipino dahil ayon sa Saligang Batas, ikaw ay mamamayang Pilipino kung ikaw ay mamamayan ng Pilipinas nang pinagtibay ang Saligang Batas ng 1987 noong Pebrero 2, 1987.

3. Si Sarah ay mamamayang Pilipino dahil sa batas na dual citizenship. 4. Siya ay naturalisadong mamamayang Pilipino dahil isa sa mga katangian ng

pagkamamamayan ay kailangang 10 taon nang naninirahan sa bansa nang tuloy-tuloy.

5. Si Sam ay Pilipino dahil ang kaniyang mga magulang ay Pilipino.

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQGumawa ng isang islogan sa bond paper tungkol sa pagpapahalaga mo sa

iyong pagkamamamayan. Ipaskil ito sa bulletin board.

ARALIN 2 Mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

LayuninNatatalakay ang mga karapatan ng mamamayang Pilipino

Paksang AralinPaksa : Mga Karapatan ng Mamamayang PilipinoKagamitan : mga larawan, video, cd player, flash cards, at meta cardsSanggunian : Learner’s Material, pp. 337–345 K to 12 – AP4KPB-IVc-2 Antonio, Eleanor D. & Banlaygas, Emilia D. (n.d.). Kayamanan 6

Batayan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan. (p. 188). Rex Book Store.

150

Abella, Lilia Cas L. (n.d.). Ang Pilipinas sa Makabagong Henerasyon Grade 6. (pp. 160-163). Vicarish Publication and Trading, Inc. pp.


1. Itanong sa mga mag-aaral kung ano-ano ang naibibigay sa kanila ng kanilang mga magulang, ng paaralan, at ng pamayanan.

2. Itanong kung bakit ito ibinibigay sa kanila. 3. Ipakita ang larawan sa p. 339 ng LM. Itanong kung ano ang nakikita nila

rito. Ano kaya ang tawag sa mga natatanggap nating mga serbisyo at pangangailangan na ibinibigay sa atin? Magtanong hanggang makuha ang salitang KARAPATAN.

4. Sabihin na pagkatapos malaman kung sino ang mamamayang Pilipino, kailangan ding malaman kung ano ang mga karapatan bilang mamamayan ng bansa.

B. Paglinang 1. Maglagay ng malaking larawan ng isang tao sa pisara o manila paper.

Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pangangailangan ng taong ito upang mabuhay at lumaki nang maayos.

2. Pangkatin ang mga mag-aaral at ipasulat sa metacard ang kanilang mga naisip at kailangang idikit ito sa paligid ng larawan ng tao.

3. Maaaring gabayan ng guro ang bata sa pagpapangkat ng mga salitang kanilang inilagay. Halimbawa: maaaring pagsama-samahin ang mga salitang gatas, gulay, at karne bilang pagkain.

4. Itanong ang sumusunod: a. Bakit kailangan ng tao ang mga nakatala sa pisara? b. Kailangan din ba ito ng lahat ng tao? c. Ano ang mangyayari kung hindi maibibigay ang mga panga-

ngailangan niya? 5. Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pumapasok sa kanilang

isipan kapag naririnig nila ang salitang karapatan. Itala sa pisara ang sagot ng mga mag-aaral. Bigyang-halaga ang kanilang mga kasagutan at mula rito ay hayaang maibigay nila ang kahulugan ng salitang KARAPATAN.

6. Ipabasa sa aklat ang kahulugan ng karapatan at magpabigay ng mga halimbawa. Itanong kung lahat ba ng mga tao ay may mga karapatan na katulad nating mga Pilipino. Ipaliwanag na hindi lahat ng bansa ay binibigyang-halaga ang karapatan ng mga tao gaya ng mga mamamayan sa mga bansang komunista. Hindi sila maaaring pumili ng nais nilang kurso, hanapbuhay, o bilang ng mga anak. Kaya mapalad tayong mga Pilipino na nakapaloob ito sa ating Saligang Batas upang makatiyak ang ating pamahalaan na masunod ito.

7. Sabihin sa mga mag-aaral na may tatlong uri ng karapatan. Ito ay ang karapatang likas, ayon sa batas, at konstitusyonal. Ano-ano kaya ang mga ito?

151

8. Ipabasa sa mga mag-aaral ang bahaging Mga Uri ng Karapatan sa LM. Magkaroon ng brainstorming at talakayan ng bawat uri.

9. Isa-isahin ang mga karapatan na nakapaloob sa ating Saligang Batas – ang karapatang Konstitusyonal na napapangkat sa tatlo: pampulitika, sibil, panlipunan at pangkabuhayan, at nasasakdal.

10. Ituro ang karapatang pampulitika sa pamamagitan ng cluster map.

alam ang mahalagang

impormasyon

bumoto

KARAPATANG POLITIKAL

alam ang mahalagang

impormasyon

gumanap ng tungkuling pampubliko

bumuo ng samahan

magsalita, maglimbag, magtipon

pagkamamamayan

11. Ipabasa sa mga mag-aaral ang karapatang sibil. Pangkatin ang mga mag-aaral sa labintatlo at bigyan ang bawat pangkat ng isang karapatan upang ipaliwanag at magbigay ng halimbawa sa harap ng klase. Gabayan ang mga mag-aaral at magbigay ng mga halimbawa.

12. Sa pagtuturo ng karapatang panlipunan, maaaring magpakita sa mga mag-aaral ng mga larawan ng bawat karapatan at ipatukoy ang mga ito. Pangkatin ang mga mag-aaral at hayaan silang magkaroon ng brainwriting (ito ay isang paraan ng brainstorming kung saan sa halip na sabihin nang pasalita ang kanilang naiisip ay isusulat nila ng sunod-sunod sa papel o manila paper o pisara). Tanggapin ang lahat ng naisulat ng mga mag-aaral at pagkatapos, ipoproseso isa-isa. Ipabasa ang nasa aklat pagkatapos nito.

13. Ilahad ang karapatan ng mga nasasakdal sa pamamagitan ng pagta-tanong kung ano ang ibig sabihin ng salitang nasasakdal. (Kailangang bigyang-diin na hindi maaaring tawaging kriminal ang isang akusado dahil hindi lahat ng naakusahan sa korte ay may kasalanan. Kailangan muna itong mapatunayan ng korte). Ipabasa ang nasa LM, p. 340 at itanong sa mga mag-aaral kung ano ang pagkakaunawa nila rito. Iproseso ang mga kasagutan ng mga mag-aaral at magbigay ng mga kongkretong halimbawa.

14. Simulan ang aralin sa karapatan ng mga bata sa pamamagitan ng pagpaparinig ng awiting “Bawat Bata” ng Apo Hiking Society. Talakayin ang nilalaman ng awitin.

15. Hingan muna ng opinyon ang mga mag-aaral sa nalalaman nila sa kanilang mga karapatan.

152

16. Talakaying isa-isa ang karapatan ng mga bata na nasa LM, p. 341 sa pamamagitan ng pangkatang gawain. Bigyan ng isang karapatan ang bawat pangkat upang ipaliwanag at magbigay ng mga halimbawa.

� � *DZDLQ�$v� Ipasagot ang Gawain A sa mga mag-aaral sa pamamagitan ng

pagtawag sa mga mag-aaral na nais sumagot upang maiproseso ang kasagutan.

� � *DZDLQ�%�DW�&v� Pasagutan ang Gawain B at C at talakayin ang kanilang mga

kasagutan upang makasiguro na lubos nilang naunawaan ang aralin.

� � *DZDLQ�&v� Ipagawa sa mga mag-aaral ang mga tanong sa pamamagitan ng

Think-Pair-Share.

� � *DZDLQ�'v� Pagkatapos sagutin ng mga mag-aaral ang mga sitwasyon

kailangang iproseso ito ng guro.

PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R sa pp. 344–345.

Takdang GawainGumupit ng isang artikulo o larawan sa pahayagan tungkol sa paglabag sa

anumang karapatang napag-aralan at sagutin ang sumusunod na mga tanong. Isulat sa ibaba ng ginupit na artikulo o larawan. 1. Ano ang ipinapakita sa larawan o artikulo? 2. Anong karapatan ang nilabag? 3. Ano ang reaksiyon mo rito?

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. E – Karapatan ng nasasakdal 2. C – Karapatang politikal 3. B – Karapatang sibil 4. D – Karapatang panlipunan at pangkabuhayan 5. A – Likas na karapatan

*DZDLQ�% 1. 7 4. 3

2. 3 5. 7

3. 7

*DZDLQ�& 1. Karapatan sa edukasyon 2. Karapatang alagaan at mahalin ng magulang

153

3. Karapatang magpahinga at maglaro 4. Karapatang mabuhay 5. Karapatang maging malusog/karapatan sa sapat na pagkain

*DZDLQ�' 1. Karapatan sa lihim na korespondensiya at komunikasyon 2. Karapatan sa di-makatuwirang pagdakip at paghalughog 3. Karapatang hindi mabilanggo dahil sa pagkakautang 4. Karapatang ipahayag ang sarili nang malaya 5. Karapatang mapangalagaan sa pagsasamantalang paghahanapbuhay

1DWXWXKDQ�.R 1. D – Karapatan sa pagbubuo ng samahan 2. B – Karapatan na maalagaan at mahalin ng magulang 3. C – Hindi, dahil hindi niya binoto ang karapat-dapat sa tungkulin 4. D – Hindi, dahil mapanganib ito at nakasasagabal sa publiko 5. D – 1 at 4

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQMagpagawa ng album sa mga mag-aaral ukol sa karapatan ng mga bata.

Maaari itong sa pamamagitan ng pagguhit o pagdikit ng mga larawan. Kailangang may paliwanag ang bawat isa.

ARALIN 3 Mga Tungkulin ng Mamamayang Pilipino7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��DUDZ

Layunin 1. Natatalakay ang tungkulin ng mamamayang Pilipino 2. Nasusunod ang mga tungkuling iniatang ng pamahalaan

Paksang AralinPaksa : Mga Tungkulin ng Mamamayang PilipinoKagamitan : mga larawan, cd player, video, at flash cardsSanggunian : Learner’s Material, pp. 346–353 K to 12 – AP4KPB-IVc-2 Pelingo, Lazelle Rose & Sablaon, Ela Rose. ( ). Ang Lahing Pilipino,

Dakila at Marangal 6. (pp. 49–50). Rex Book Store, Inc.


1. Iparinig ang awitin o ipakita ang video ng “Ako’y Isang Mabuting Pilipino” ni Noel Cabangon. Makikita ito sa www.youtube.com/watch?v=cTqCtln848g

2. Talakayin ang nilalaman nito. 3. Itanong kung ginagawa ba nila ang ipinakikita sa video. Itanong din

kung ano ang tawag dito.

154

4. Itanong kung ano ang katatapos nilang napag-aralan (Inaasahang sagot ay “karapatan ng mamamayan”). Sabihin na ang karapatan ay laging may kaakibat na tungkulin. Kaya tama lamang na ang susunod nilang matutuhan ay ang mga tungkulin ng mamamayan.

B. Paglinang 1. Pabuksan ang kanilang LM sa Aralin 3 ng Ikaapat na Markahan LM,

pahina 346. 2. Ipasuri ang mga larawan at itanong kung ano ang nakikita rito. 3. Itanong kung ano ba ang kahulugan ng salitang tungkulin. 4. Hingan ng opinyon ang mga mag-aaral hanggang sila mismo ang

makapagbigay ng kahulugan nito. 5. Sabihin na may mahahalagang tungkulin ang mamamayang Pilipino

na dapat gampanan nang buong puso. 6. Isa-isahin ang mga tungkulin na nakasaad sa LM.

a. Pagmamahal sa Bayan. v� Maaaring simulan ito ng pagbigkas ng Panatang Makabayan.v� Talakayin ang isinasaad dito. Bigyang-diin ang:

Dahil mahal ko ang Pilipinas, Diringgin ko ang payo ng aking mga magulang,

Susundin ko ang tuntunin ng aking paaralan, Tutuparin ko ang tungkulin ng mamamayang makabayan.

v� Ipabasa ang LM at talakayin.v� Magpabigay ng mga halimbawa sa mga mag-aaral kung paano

pa nila maipakikita ang pagmamahal sa bansa. b. Pagtatanggol sa Bansa

v� Ipaawit ang “Lupang Hinirang.”v� Bigyang-pansin ang linyang: “Aming ligaya, na pag may mang-

aapi Ang mamatay nang dahil sa iyo.” Itanong kung ano ang isinasaad sa ating pambansang awit at kung ano ang ibig sabihin ng mga linyang ito.

v� Ipabasa ang nasa LM p. 347.v� Bigyan ng kaunting kaalaman ang mga mag-aaral sa

pagtatanggol ng mga bayani sa kalayaan ng Pilipinas.v� Itanong din kung paano natin maipagtatanggol ang ating

bansa sa panahon ngayon.v� Hayaang mag-brainstorming ang mga mag-aaral. Isulat sa

pisara ang kanilang mga kasagutan.v� Dagdagan ito ng iba pang halimbawa na hindi nila nabanggit.

c. Paggalang sa Watawatv� Balik-aralan ang mga simbolong matatagpuan sa ating

watawat at ang kahulugan ng mga ito.v� Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang kahalagahan ng

watawat. v� Magbigay ng kaunting kasaysayan ng pagkakagawa ng

watawat ng Pilipinas na matatagpuan sa http://watawat.

155

blogspot.com/. Nakasulat dito ang mga alituntunin na dapat sundin sa pagbibigay-galang sa watawat.

v� Talakayin ang nasa LM, p. 348. d. Pagsunod sa batas at paggalang sa maykapangyarihan

v� Itanong kung ano ang batas. Itanong din kung ano ang mangyayari kung walang batas.

v� Ipabasa ang nasa LM at talakayin.v� Sabihin na may mga batas din tayong dapat sundin sa tahanan,

paaralan, pamayanan, at sa buong bansa.v� Pangkatin ang mga mag-aaral at magpatala ng mga halimbawa

ng batas o alituntunin na dapat nilang sundin sa: � Pangkat A – tahanan � Pangkat B – paaralan � Pangkat C – pamayanan � Pangkat D – bilang mamamayan ng bansa

v� Pag-uulat ng bawat pangkatv� Pagsusuri ng kanilang inulatv� Bigyang-diin din na kaakibat sa pagsunod sa batas ay ang

paggalang sa mga maykapangyarihan. e. Pakikipagtulungan sa pamahalaan

v� Simulan ang araling ito sa pamamagitan ng pagtatanong kung ano ang kahulugan ng salitang pagtutulungan at pamahalaan.

v� Ipabasa ang nasa LM.v� Itanong kung paano tayo makatutulong sa mga programa at

proyekto ng pamahalaan. Mag-brainstorming ukol dito.v� Magbigay pa ng mga halimbawa ng mga programa ng

pamahalaan na maaaring makipagtulungan.v� Magpabigay din sa mga mag-aaral na bilang bata, ano ang

maitutulong nila. f. Paggalang sa karapatan ng iba

v� Balik-aralan ang mga karapatan na napag-aralan.v� Basahin ang nasa LM, p. 349.v� Itanong sa mga mag-aaral kung ano ang kahulugan ng “Kung

ayaw mong gawin sa iyo, huwag mong gawin sa iba.” v� Magpabigay ng mga halimbawa sa mga mag-aaral.

� � *DZDLQ�$v� Ipasagot sa mga mag-aaral ang Gawain A sa pamamagitan ng

pagtawag sa mga mag-aaral. Itanong din ang dahilan sa kanilang sagot.

� � *DZDLQ�%�DW�&v� Maaaring ipasagot ang mga katanungan sa Gawain B at C nang

papangkat.


156

PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R, pp. 352–353.

Takdang GawainPunan ang talaan:

Tungkulin sa Tahanan Tungkulin sa PaaralanTungkulin sa Pamayanan

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQPangkatin ang mga mag-aaral at magpagawa ng collage ng sumusunod:Pangkat A – Tungkulin sa TahananPangkat B – Tungkulin sa PaaralanPangkat C – Tungkulin bilang Mamamayang Pilipino

Ako’y Isang Mabuting Pilipinoni Noel Cabangon

Ako’y isang mabuting PilipinoMinamahal ko ang bayan koTinutupad ko ang aking mga tungkulinSinusunod ko ang kanyang mga alituntunin

Tumatawid ako sa tamang tawiranSumasakay ako sa tamang sakayanPumipila at ‘di nakikipag-unahanAt ‘di ako pasiga-siga sa lansangan

Bumababa’t nagsasakay ako sa tamang sakayan(Nagbababa ako sa tamang babaan)‘Di nakahambalang parang walang pakiaalamPinagbibigyan ko’ng mga tumatawid sa kalsadaHumihinto ako ‘pag ang ilaw ay pula

[chorus]‘Pagkat ako’y isang mabuting PilipinoMinamahal ko ang bayan koTinutupad ko ang aking mga tungkulinSinusunod ko ang kanyang mga alituntunin

157

Di ako nagongotong o nagbibigay ng lagayTiket lamang ang tinatanggap kong ibinibigayAko’y nakatayo doon mismo sa kantoAt ‘di nagtatago sa ilalim ng puno

‘Di ako nagkakalat ng basura sa lansangan‘Di bumubuga ng usok ang aking sasakyanInaayos ko ang mga kalat sa basurahanInaalagaan ko ang ating kapaligiran

[repeat chorus]Lagi akong nakikinig sa aking mga magulangKaya’t pag-aaral ay aking pinagbubutihan‘Di ako gumagamit ng bawal na gamotO kaya’y tumatambay at sa eskwela’y ‘di pumapasok

Ipinagtatanggol ko ang aking karangalan‘Pagkat ito lamang ang tangi kong kayamanan‘Di ko ibinebenta ang aking kinabukasanAng boto ko’y aking pinahahalagahan

Ako’y isang tapat at totoong lingkod ng bayanPabor o lagay ay ‘di ko pinapayaganTapat ang serbisyo ko sa mamamayan‘Di ko ibinubulsa ang pera ng bayan

Ipinagtatanggol ko ang mamamayang PilipinoMga karapatan nila’y kinikilala koIginagalang ko ang aking kapwa taoIpinaglalaban ko ang dangal ng bayan ko.Pagkat ako’y isang mabuting Pilipino

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. - 2. - 3. - 4. - 5. /

*DZDLQ�% 1. F – Pakikipagtulungan sa pamahalaan 2. D – Pagsunod sa batas 3. C – Paggalang sa watawat 4. A – Pagmamahal sa bayan 5. B – Pagtatanggol sa bansa

158

*DZDLQ�& 1. C – Sasabihan ko siya na hindi tamang magkaroon ng kodigo. 2. B – Ipaalam ito sa tanggapan ng punong lungsod 3. D – Awatin ang mga nanggugulo at tumawag ng ibang pulis. 4. C – Dalhin ang mga basura sa barangay upang i-recycle. 5. C – Hihintayin kong magkulay-berde ang ilaw-trapiko

1DWXWXKDQ�.R 1. 3 6. 7

2. 7 7. 3

3. 7 8. 3

4. 3 9. 7

5. 3 10. 3

ARALIN 4 Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan ng Mamamayang Pilipino

7DNGDQJ�3DQDKRQ��DUDZ

LayuninNatatalakay ang tungkuling kaakibat ng bawat karapatang tinatamasa.

Paksang AralinPaksa : Mga Tungkuling Kaakibat ng mga Karapatan ng Mamamayang

PilipinoKagamitan : mga larawan, cd player, at meta cardsSanggunian : Learner’s Material, pp. 354–361 K to 12 – AP4KPB-IVc-3


1. Magkaroon ng pantomime ng sumusunod: a. Dalawang mag-aaral na nagkukuwentuhan at hindi nakikinig sa

guro (karapatan sa edukasyon) b. Batang pinapakain ng gulay ngunit ayaw kumain. (karapatan sa

pagkain o maging malusog) c. Batang yakap ng magulang ngunit nanghahampas (karapatan sa

pagmamahal ng magulang) d. Batang naglalaro habang nagsisimba (karapatan sa relihiyon) e. Tinderang nandaraya sa timbangan (karapatang mamili ng

hanapbuhay) 2. Ipatukoy ang mga karapatang nakita nila sa pantomime. Isulat ito

sa pisara. Itanong kung ano ang napansin nila sa mga ipinakitang karapatan.

3. Isa-isahin kung ano ang mali sa pantomime. Maaaring sagot ay: a. hindi nakikinig ang mga bata habang nagtuturo ang guro, b. ayaw kumain ng bata ng masustansiyang pagkain, c. matigas ang ulo ng anak, d. hindi nakikinig sa misa, at e. nandaraya ang tindera.

159

4. Itanong: a. Tama bang karapatan lamang ang mayroon sa isang tao? b. Ano kaya ang kailangang kaakibat nito? c. Ano kaya ang mangyayari kung ang karapatan ay walang kasamang

tungkulin? 5. Sabihin na kagaya ng nakita nila sa pantomime, hindi tama kung

walang kaakibat na tungkulin ang mga karapatan. 6. Sabihin na sa araw na ito ay sisimulan nilang matutuhan ang mga

tungkuling kaakibat ng mga karapatan.

B. Paglinang 1. Pabuksan ang kanilang LM sa Aralin 4 ng Ikaapat na Markahan,

pahina 354. 2. Ipabasa at ipasuri ang usapan nina Tengteng at Dodi. 3. Ipasagot ang katanungan pagkatapos ng diyalogo. Talakayin ito. 4. Bigyang-diin ang konseptong “Lahat ng karapatan ay may kaakibat

na tungkulin o KARAPATAN=TUNGKULIN. Ipaliwanag ang dahilan nito.

5. Sabihing mababasa nila ang ilan sa mga karapatan at ang katumbas ng mga tungkulin nito.

6. Sa pagtalakay nito, kailangang magbigay ng iba pang mga halimbawa at mga maaaring nakaakibat na tungkulin sa bawat karapatan. Mas mainam kung sa mga mag-aaral muna kumuha ng mga ideya bago magdagdag ang guro.

7. Maaaring gumamit ng mga graphic organizer gaya ng halimbawa:

Karapatang mabuhay

Maghanap-buhay

Huwag kumitil

ng buhay ng iba

Kumain ng masustansi-yang pagkain

Alagaan ang sarili

Bawasan ang

masasamang bisyo

Huwag manakit

ng kapuwa

8. Mula sa nakasulat sa aklat ay marami pang tungkulin ang maaaring itala sa bawat karapatan. Sumangguni sa Aralin 2 ng yunit na ito para sa iba pang karapatan.

9. Maaari din itong gawing pangkatang gawain at iuulat ng mga mag-aaral. Kailangang gabayan ng guro ang mga kasagutan ng mga mag-aaral sa pag-uulat. Mahalagang maiugnay ang mga ito sa sariling karanasan ng mga mag-aaral.

160

� � *DZDLQ�$v� Maaaring ipasagot ang Gawain A na pasulat dahil inaasahang

natalakay na ito.

� � *DZDLQ�%��&��DW�'v� Mas mainam kung ipoproseso ng guro ang mga sagot ng mga mag-

aaral sa Gawain B at C. Maaari itong pasulat o pasalita.

10. Bigyang-diin ang kaisipan sa Tandaan Mo, p. 358 ng LM.

PagtatayaPasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R sa p. 358 ng LM.

Takdang GawainIpasulat sa notbuk ng mga mag-aaral ang mga karapatang personal na

natatamasa nila at ang katumbas nitong tungkulin.

Karapatang Natatamasa Tungkuling Dapat Gawin Nagagawa/Minsan/ Hindi NagagawaHal. Karapatang mag-aaral Mag-aaral nang mabuti

Gagawa ng mga takdang aralinMakikinig nang mabuti sa guro

Karapatang magkaroon ng tahanan

Tumulong sa paglilinis ng bahay

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$��(Mga posibleng sagot ngunit hindi limitado rito) 1. Alagaan ang sarili, huwag kumitil ng buhay ng ibang tao 2. Kumain ng masustansiyang pagkain. 3. Huwag gumawa ng mga bagay na makasisira ng pangalan ng inyong pamilya 4. Suklian ng pagmamahal ang mga magulang. Sumunod sa mga tagubilin ng

mga magulang.

*DZDLQ�% 1. M 2. T 3. T 4. M 5. M

*DZDLQ�& 1. KT 2. KT 3. K 4. T 5. K

161

*DZDLQ�' 1. B –Magsabi ng katotohanan 2. D – Gawin ng tapat ang tungkulin 3. E – Sinupin nang maayos 4. A – Sundin ang mga batas sa lugar 5. C – Maging mabuting kasapi

1DWXWXKDQ�.R 1. D – Hinaan ang kanilang mga boses upang hindi makaabala sa maysakit. 2. C – Maghanap ng pagkakakitaan. 3. D – Hindi, dahil kailangan niya ring mag-aral at tumulong sa bahay. 4. C – Magtrabaho bilang assistant sa silid-aklatan. 5. B – Bumili ng sopas at tinapay dahil tungkulin niyang sumunod sa kaniyang

mga magulang. 6. A – Magpakabait at sumunod sa mga tagubilin ng nag-ampon sa kaniya. 7. D – 1 at 2 8. B – Sabihin sa abogado ang totoong nangyari. 9. D – Hindi, dahil ipinagbabawal ito at nakasisira sa kalikasan. 10. C – Hanapan ng warrant of arrest ang mga pulis bago sumama.

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQIpagdiwang ang ating mga karapatan! Pangkatin ang mga mag-aaral at

bigyan ng tig-isang karapatan ang bawat pangkat.

Mga mungkahing gagawin:3DQJNDW�� – Karapatang alagaan at mahalin ng isang pamilya

Sumulat ng liham ng pasasalamat sa mga taong nag-aalaga at nagbibigay ng pagmamahal sa iyo.

3DQJNDW��– Karapatan sa paglilibang at pagpapahingaIguhit ang larawan ng inyong mga laruan o libangan. Magpasalamat sa mga taong nagbigay nito.

3DQJNDW�� – Karapatan sa pangalan at nasyonalidadItanong sa inyong mga magulang ang kahulugan ng inyong pangalan

at sino ang nagpangalan sa inyo. Isulat ito nang malaki sa isang magandang papel at lagyan ng palamuti. Sulatan ng pasasalamat sa ibaba.

3DQJNDW�� – Karapatang mag-aralGumawa ng liham para sa paborito mong guro.

3DQJNDW� � – Karapatang mabigyan ng proteksiyon sa lahat ng uri ng pang-aabuso

Gumawa ng maikling pasasalamat sa mga taong nagbibigay ng proteksiyon sa iyo gaya ng iyong magulang, kamag-anak, kaibigan, pulis, doktor, at bumbero.

162

3DQJNDW�� – Karapatang mabuhayGumawa ng isang liham para sa iyong sarili at gumawa ng pangako:

paano mo mapagaganda ang iyong buhay. Hal: Mahal kong Che, …….. Nagmamahal, Che

ARALIN 5 Kahulugan at Kahalagahan ng Gawaing Pansibiko


Layunin 1. Naibibigay ang kahulugan ng kagalingang pansibiko 2. Natatalakay ang mga gawaing nagpapakita ng kagalingang pansibiko ng

isang kabahagi ng bansa

Paksang AralinPaksa : Kahulugan at Kahalagahan ng Gawaing PansibikoKagamitan : panulat at news clipsSanggunian : Yunit 4, Aralin 5 Learner’s Material, pp. 362–367 K to 12 – AP4KPB-IVd-e-4


1. Tumawag ng mga boluntir. Gamit ang kanilang katawan, ipasulat ang mga letrang bumubuo sa mga salitang, gawain at sibika. Ipahula sa pangkat o klase ang nabuong salita. Bigyan ng kredit ang naunang nakahula.

2. Itanong:v� Madali bang hulaan ang mga letra kapag isinusulat gamit ang

katawan?v� Alam ba ninyo ang ibig sabihin ng salitang nabuo ninyo? v� Sa palagay ninyo, ano ang ibig sabihin ng mga salitang, Gawaing

Pansibika? 3. Isulat sa pisara ang mga sagot ng mga bata. 4. Iugnay ang mga ito sa aralin.


pahina 363. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng tanong. Tanggapin lahat ng

sagot ng mag-aaral. 3. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 363. Talakayin ang mga halimbawang

sagot sa bahaging ito. 4. Ipagawa ang mga gawain sa pp. 365–366.

163

� � *DZDLQ�$�&v� Maaaring pangkatang gawain ang Gawain A.v� Ipasagot ang mga tanong sa Gawain A, p. 365. Ipasulat ang mga

sagot sa notbuk.v� Sundin ang panuto sa Gawain B, p. 365. v� Ipagawa ang Gawain C, p. 365 ng LM.


PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 367 ng LM.

Rubric sa Balita

PamantayanMahusay na

Mahusay 4–5

Mahusay2–3

Kailangan pang Paunlarin

0–1Paksa at Pinanggalingan

Malinaw ang paksa at ang mga batayang detalye hinggil dito.

May mga nakaligtaang detalye sa paksa.

Hindi malinaw ang paksa at halos lahat ng detalyeng kaugnay nito.

Organisasyon ng Diwa

May kaugnayan at sunod-sunod ang paksa.

May ilang diwang hindi kaugnay sa paksa.

Hindi magkakaugnay at di sunod-sunod ang mga detalye.

Pananalita at Pagharap sa Klase

Maayos at kawili-wili ang pagbabahagi sa klase.

May kakulangan sa maayos na pagbabahagi sa klase.

Magulo ang pagbabahagi.

Impormasyong Ibinahagi

Sapat ang mga detalye pati na ang mga salitang ginamit.

May kakulangan sa mga detalyeng dapat na ibinahagi.

Magulo, halos walang detalyeng ibinahagi.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot. Pakinggan ang sagot ng mga bata. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.

*DZDLQ�% 1. D 2. A 3. B 4. C 5. A

164

ARALIN 6 Mga Gawain at Epekto ng Gawaing Pansibiko%LODQJ�QJ�$UDZ��ă��DUDZ

Layunin 1. Nakapagbibigay ng mga halimbawa ng gawaing pansibiko. 2. Naipapaliwanag ang kabutihang dulot ng gawaing pansibiko sa isang bansa. 3. Nahihinuha ang epekto ng kagalingang pansibiko sa pag-unlad ng bansa.

Paksang AralinPaksa : Mga Gawain at Epekto ng Gawaing PansibikoKagamitan : panulat at bond paper na may nakadrawing na pizzaSanggunian : Yunit 4 Aralin 6, Learner’s Material, pp. 368–372 K to 12 – AP4KPB-IVd-e-4


1. Maghanda ng kopya ng mga civic pie sa bond paper. Hatiin ito sa walo at sa bawat hati, lagyan ng iba’t ibang gampanin o gawaing pansibiko: v� Tumatangkilik sa mga produktong Pilipinov� Nagtitinda ng mga tiket para sa mga benefit showv� Sumusunod sa mga batas pampublikov� Tinatapon sa tamang lalagyan ang mga basurav� Tumutulong sa paglilinis ng kapaligiranv� Humihinto at nakikiawit kapag narinig ang pagtugtog ng

Pambansang Awit sa paaralan o pampamahalaang tanggapan.v� Tumutugon sa kailangang tulong ng mga senior citizen.v� Lumalahok sa mga gawain ng komunidad

5. Bigyan ng kopya ang bawat mag-aaral. Sabihin ang panuto:v� Pag-aralang mabuti ang civic piev� Sa ilalim ng mga gawaing pansibiko, humanap ng mga kapuwa

mag-aaral na nakagawa na nito at ipalagay ang pangalan.v� Ang unang makalikom ng mga pirma sa bawat hati ng pie ang

magwawagi. 6. Iproseso ang gawain. Itanong: Bakit madali ang paglikom ng mga

pirma? Bakit ito mahirap para sa iba? Sino-sino ang mga nakapirma sa iba’t ibang gawain?

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga susing tanong sa Alamin Mo, LM,

pahina 368. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat

ang sagot ng mag-aaral. 3. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, p. 368. 4. Talakayin ang paksa. 5. Ipagawa ang mga Gawain A-C.

165

� � *DZDLQ�$�&v� Maaaring pangkatang gawain ang Gawain A.v� Ipasagot ang mga tanong.v� Talakayin ang sagot ng mga bata.v� Ipagawa ang Gawain B, p. 370. Ipasulat ang sagot sa notbuk.v� Ipagawa ang Gawain C. Iwasto ang mga sagot.


PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 372 ng LM.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot ng mga bata. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.

*DZDLQ�% 1. D 2. B 3. C 4. D 5. A

*DZDLQ�& 1. Panandalian 2. Pangmatagalan 3. Panandalian 4. Pangmatagalan 5. Pangmatagalan

Takdang Gawain� v� ,SDJDZD�DQJ�1DWXWXKDQ�.R bilang 2. Ipaalaala na dapat maging orihinal

ang iskit na itatanghal. Pangkatin ang klase sa apat.� v� *DPLWLQ�DQJ�rubric sa pagmamarka ng iskit sa ibaba.

Pamantayan Pinakamahusay4-5

Mahusay-husay2-3

Mahusay0-1

Pagbibigay ng Diyalogo

Malinaw, angkop ang lakas o hina ng boses.

Hindi gaanong malinaw at angkop ang boses.

Malabo at hindi maintindihan ang pagbibigay ng dayalogo.

Malikhain at Epektibong Galaw o Pagkilos

Malinaw at may paglalapat ang kilos-galaw, ekspresyon ng mukha, diyalogo, atbp.

Hindi gaanong malinaw at lapat ang pagkilos-galaw.

Walang pagkilos.

166

Kawastuhan ng Diwang nais Ipahayag o Pinapagawa

Malinaw ang mensaheng nais iparating.


Malabo ang mensahe.

Malikhaing Pagbubuo at Paggamit ng mga Materyales

Epektibo ang mga materyales, nakadagdag sa ikahuhusay ng pagtatanghal.

Hindi gaanong epektibo.

Walang bisa ang materyales.

Nilalaman Malawak ang kaalamang ibinahagi.

Hindi gaanong malawak ang kaalamang ibinahagi.

Walang bagong kaalamang ibinahagi.

ARALIN 7 Pagpapahalaga ng Mamamayan sa Pagtataguyod ng Pambansang Kaunlaran


LayuninNaipapaliwanag kung paano itinataguyod ng mga mamamayan ang kaunlaran ng bansa.

Paksang AralinPaksa : Pagpapahalaga ng Mamamayan sa Pagtataguyod ng Pambansang

KaunlaranKagamitan : panulat at mga larawanSanggunian : Yunit 4, Aralin 7 Learner’s Material, pp. 373–377 K to 12 – AP4KPB-IVd-f-5


1. Magpakita ng 10 larawan sa klase.v� Nakalbong kalikasanv� Nagkalat na kabataan sa ilalim ng tulayv� Naglalakihang gusaliv� Naggagandahang tulay at parkev� Masasaya at malulusog na kabataanv� Nag-aaral na mga kabataan, magandang pasilidad ng paaralanv� Mayabong na kalikasanv� Mga pangkat etniko na nag-aaral sa kani-kanilang komunidadv� Nakangiting mga pahinante o manggagawav� Nagkakamayan na mga pinuno ng bansa

167

2. Tanungin ang mga mag-aaral kung ang larawan ay nagpapakita ng kaunlaran o hindi. Tanungin din kung bakit nila ito nasabi.

3. Magbigay ng pahapyaw na paglalarawan ng ibig sabihin ng salitang kaunlaran.


pahina 373. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng mga tanong. Tanggapin lahat

ng sagot ng mag-aaral. 3. Ipabasa ang aralin sa LM, pp. 373–375. 4. Talakayin isa-isa ang mga paraan ng pagtataguyod ng isang maunlad

na lipunan. 5. Ipagawa ang mga gawain sa pp. 375–376

� � *DZDLQ�$v� Ipabasa ang panuto sa Gawain A, p. 375 ng LM.v� Maaaring sagutin ang mga tanong nang pasalita o ipasulat sa

notbuk.v� Mga tanong:

> Ano ang mga katangian ng isang maunlad na bansa? > Ano-ano ang ginagampanan ng mamamayan bilang bahagi

ng isang bansa? > Bakit mahalaga ang bahaging ginagampanan ng mama-

mayan sa pag-unlad ng bansa? > Paano maitataguyod ng mamamayan ang kaunlaran ng

bansa? > Magbigay pa ng mga paraan ng pagtataguyod ng kaunlaran

ng bansa.v� Talakayin ang mga sagot ng mga bata.

� � *DZDLQ�%v� Ipabasa ang panuto sa Gawain B, p. 376 ng LM.v� Ipasulat ang sagot sa notbuk.v� Mga pangungusap:

> May mga nakatapos sa pag-aaral na umaalis ng bansa upang manilbihan sa ibang bansa.

> Marami ang bilang ng hindi nakababasa at nakasusulat. > Ang mga 15 taong gulang na kabataan pababa ay pinag-

tatrabaho. > Masaya ang nakararaming mamamayan sa panunungkulan

sa pamahalaan. > Sapat at makatuwiran ang kinikita ng mga tao. > Laganap ang rebelyon at krimen sa mga lalawigan. > Maraming dayuhan ang dumadalaw at namumuhunan sa

ating bansa.

168

> Naaabuso ang mga likas na yaman. > Hindi nakikinig sa Pangulo ng bansa at hindi sinusunod ang

mga batas. > Walang krimen na naitala sa loob ng isang buwan.

� � *DZDLQ�&v� Pangkatin ang mga bata sa apat.v� Ipaliwanag ang panuto sa Gawain C, p. 376.v� Ibigay bilang halimbawa:

> Ilalagay ito sa mukha ng isda. Piniling pahayag kung paano makakatulong sa pag-unlad ng bansa: Linangin ang sariling katalinuhan.

> Ilagay sa mga tinik na bahagi sa itaas ng isda: v Mag-aaral nang mabuti v Hindi lumiliban o nahuhuli sa klase. v Nag-aaral ng ibang kasanayan.

> Ilagay sa mga tinik na bahagi sa ilalim ng isda ang mga halimbawa ng mga kabaliktarang detalye o dapat iwasan:

v Pagsasawalang bahala sa pag-aaral v Hindi lubos na paggamit ng mga kasanayan v Pagpapalampas sa mga oportunidad na mapaunlad ang

sarili > Ilagay sa buntot ng isda ang titulo: Kabaliktaran ng

paglinang sa sariling katalinuhan o mga dapat iwasan.v� Gabayan ang mga pangkat sa pagsagot.v� Ipaulat ang kanilang mga sagot sa klase.v� Iproseso ang mga sagot.


PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 377 ng LM.Gamitin ang rubric sa ibaba para sa gawain.

Pamantayan Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay

Paglalahad Malinaw ang pagbibigay ng mensahe

Hindi gaanong malinaw ang pagbibigay ng mensahe

Kailangan pang linawan ang diwang nais iparating

Katumpakan Wasto ang diwang nais iparating tungkol sa ibinigay na paksa

Hindi gaanong wasto ang diwang nais iparating

Kailangan pang wastuhin ang diwang nais iparating

169

Paglalapat Kumpleto, angkop at tama ang pagkakagamit ng salita at larawan/guhit

Hindi gaanong kumpleto, angkop at tama ang pagkakalapat ng salita sa larawan/ guhit

Kailangan pa ng ibayong paglalapat sa islogan at guhit

Craft Masinop ang pagkakagawa

Hindi gaanong pulido ang pagkakagawa

Kailangan pang pakinisin ang likha

Hikayat Malinaw at nakapanghihikayat ang pahayag

Hindi gaanong nakakahikayat ang pahayag

Kailangan pang paunlarin ang pahayag upang makapanghikayat

Takdang GawainSumulat ng pagninilay-nilay kung ano ang maaari mong gawin upang maging

bahagi ng pag-unlad ng bansa.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Iba-iba ang maaaring sagot.

*DZDLQ�%May bilog na mga bilang ng pangungusap: 4, 5, 7, 10

*DZDLQ�&Maaaring iba-iba ang sagot.

ARALIN 8 Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng Bayan%LODQJ�QJ�$UDZ��ă��DUDZ

LayuninNaipapaliwanag kung paano nakakatulong sa pag-unlad ng bansa ang

pagpapaunlad ng sariling kakayahan at kasanayan

Paksang AralinPaksa : Pagpapaunlad ng Sarili, Pagpapaunlad ng BayanKagamitan : panulat at tula, Sa Kabataang Pilipino ni Jose RizalSanggunian : Yunit 4 Aralin 8 Learner’s Material, pp. 378–381 K to 12 – AP4KPB-IVd-f-5

170


1. Ipabasa nang malakas ang tula. Bigyang-konteksto ito. Sabihin:v� Nanalo ang tula ng unang gantimpala sa isang prestihiyosong

paligsahan kung saan mas maraming Kastila ang lumahok.v� Nasa 16 na taong gulang pa lamang si Rizal noon.

6D�.DEDWDDQJ�3LOLSLQRNi Jose Rizal

Itaas ang iyong noong aliwalasngayon, Kabataan ng aking pangarap!ang aking talino na tanging liwanagay pagitawin mo, Pag-asa ng Bukas!

Ikaw ay lumitaw, O Katalinuhanmagiting na diwang puno sa isipanmga puso nami’y sa iyo’y naghihintayat dalhin mo roon sa kaitaasan.

Bumaba kang taglay ang kagiliw-giliwna mga silahis ng agham at siningmga Kabataan, hayo na’t lagutinang gapos ng iyong diwa at damdamin.

Masdan ang putong na lubhang makinangsa gitna ng dilim ay matitiganmaalam na kamay, may dakilang alaysa nagdurusa mong bayang minamahal.Ikaw na may bagwis ng pakpak na naiskagyat na lumipad sa tuktok ng langitpaghanapin mo ang malambing na tinigdoon sa Olimpo’y pawang nagsisikap.

Ikaw na ang himig ay lalong mairogTulad ni Pilomel na sa luha’y gamotat mabisang lunas sa dusa’t himuntokng puso at diwang sakbibi ng lungkot

Ikaw, na ang diwa’y makapangyarihanmatigas na bato’y mabibigyang-buhaymapagbabago mo alaalang taglaysa iyo’y nagiging walang kamatayan.

171

Ikaw, na may diwang inibig ni Apelessa wika inamo ni Pebong kay rikitsa isang kaputol na lonang maliitginuhit ang ganda at kulay ng langit.

Humayo ka ngayon, papagningasin moang alab ng iyong isip at talinomaganda mong ngala’y ikalat sa mundoat ipagsigawan ang dangal ng tao.

Araw na dakila ng ligaya’t galakmagsaya ka ngayon, mutyang Pilipinaspurihin ang bayang sa iyo’y lumingapat siyang nag-akay sa mabuting palad.

Source: http://www.seasite.niu.edu/tagalog/Other_Language_Activities_(Intermediate_Readings)/Jose%20Rizal%20Readings/sa_kabataang_pilipino.htm

v� Unang ginamit ang salitang Filipino bilang pagtukoy sa ating lahi dahil indiyo ang paratang sa atin ng mga Kastila noon. Ginagamit lamang noon ang Filipino sa mga peninsulares at mga mestisa.

v� Pinapanawagan ni Rizal sa tula na tayo, lalo na ang mga kabataan ay magpakahusay at ialay ang galing sa kapakanan ng bayan.

2. Lagumin ang talakayan sa isang hamon na kung naisip na ni Rizal ito ilang daang taon na ang nakakalipas, hindi ba’t dapat na ginagawa na natin ito matagal na – ang magpahusay at ialay ang galing para sa kapakanan ng bayan.


pahina 378. 2. Magdaos ng brainstorming kaugnay ng tanong. Tanggapin lahat ng

sagot ng mag-aaral. Iugnay sa aralin. 3. Ipabasa ang Alamin Mo sa LM, pp. 378–380. 4. Talakayin ang mahahalagang punto.

� � *DZDLQ�$v� Pangkatin ang klase sa lima.v� Bigyan ng tig-iisang tanong ang bawat pangkat ayon sa nakasaad

sa bilang: Pangkat I – bilang 1, at iba pa.v� Bigyan ng sapat na panahon ang bawat pangkat sa pagsagot.v� Ipaulat ito sa klase. Magbigay ng karagdagang paliwanag kung

kinakailangan.

172

� � *DZDLQ�%v� Ipagawa ito bilang indibidwal na gawain.v� Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.v� Papagbigayin sila ng kaunting paliwanag sa kanilang mga sagot.

� � *DZDLQ�&�v� Sabihin sa mga mag-aaral na pumili ng kapareha.v� Ipagawa ang Gawain C, p. 381 ng LM.v� Ipapaskil ang mga gawa sa isang bahagi ng silid-aralan.v� Iba-iba ang maaaring sagot. Iproseso ito.v� Gamitin ang rubric sa ibaba.


PagtatayaIpagawa ang 1DWXWXKDQ�.R sa LM, p. 381.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$Maaaring iba-iba ang sagot. Ipaliwanag, dagdagan, o iwasto kung kinakailangan.

*DZDLQ�%Mga bilang na may bituin: 1, 2, 3

*DZDLQ�&

Rubric para sa Comic Strips

Pamantayan Pinakamahusay Mahusay-husay Mahusay

Kahalagahan ng Diwang Nais Iparating

Malinaw at makabuluhan ang diwang nais iparating

Hindi gaanong naiparating ang diwa pati na ang layunin ng komiks

Parehong may kalabuan ang diwa at layunin ng komiks

Katumpakan ng Paglalahad

Angkop ang salitang ginamit sa diyalogo pati na ang daloy ng diwa

Hindi gaanong angkop ang mga salitang ginamit pati na ang daloy ng diwa

Limitado ang salita at daloy ng diwa

Kakintalan ng Guhit Wasto at kawili-wili ang guhit

Hindi gaanong wasto at kawili-wili ang guhit

Hindi maunawaan ang guhit

Takdang GawainIlista ang mga katangian ng isang produktibong mamamayan.

173

ARALIN 9 Mga Katangian ng Produktibong Mamamayan %LODQJ�QJ�$UDZ��ă��DUDZ

LayuninNaibibigay ang kahulugan at katangian ng pagiging produktibong

mamamayan

Paksang Aralin Paksa : Mga Katangian ng Produktibong MamamayanKagamitan : iba’t ibang larawan ng maunlad na mamamayan at pookSanggunian : Yunit 4 Aralin 9 Learner’s Material, pp. 382–389 K to 12 – AP4KPB


1. Ipaskil isa-isa ang mga salita sa pisara.

Pagkamasipag Pagkamaka-Diyos Mapagmahal Malakas at Malusog na Mamamayan May Pakikipagkapuwa Magandang Saloobin sa Paggawa Pumapasok sa takdang oras

2. Papagbigayin ang mga mag-aaral ng mga gawaing naglalarawan sa salita.

3. Iugnay sa aralin ang mga sagot ng mga bata.

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin sa Alamin Mo sa LM, pp. 382–385. 2. Magpabuo ng suliranin. Halimbawa:

a. Sino ang produktibong mamamayan? b. Ano-ano ang katangian ng produktibong mamamayan?

3. Pangkatin ang mga mag-aaral sa apat na pangkat.

Unang Pangkat – Mamamayang may Magandang Saloobin sa Paggawa Magpasagawa ng dula-dulaan.

Ikalawang Pangkat – May PakikipagkapuwaSa pamamagitan ng circle map, itala ang mga paraan ng pakiki-pagkapuwa.

174

Ikatlong Pangkat – Pumapasok sa Takdang OrasIpaliwanag kung paano nakakatulong sa kaunlaran ng bansa ang pagpasok sa takdang oras.

Ikaapat na Pangkat – Malakas at Malusog na PangangatawanIpaguhit ang halimbawa ng may malalakas at malulusog na pangangatawan. Sumulat ng paliwanag ukol dito.

4. Ipaulat ang gawa ng mga mag-aaral. Talakayin ang paksa. 5. Ipagawa ang mga gawain sa pp. 385–386.

� � *DZDLQ�$v� Ipasagot ang mga katanungan sa Gawain A.

� � *DZDLQ�%v� Sagutin ang mga katanungan sa Gawain B.

� � *DZDLQ�&v� Ipagawa ang Gawain C. Sabihin sa mga mag-aaral ang kahalagahan

ng pagsagot nang tapat sa mga katangian.

6. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 386.

PagtatayaIpasagot sa mga mag-aaral ang 1DWXWXKDQ�.R, pp. 387–389.

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQGamit ang parehong pangkat, magpakita ng sayaw o larong kinawiwilihan

ng maraming Pilipino.

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. �

2. �

3. �

4. �

5. �

*DZDLQ�% 1. Tamang saloobin sa paggawa 2. Pagiging malusog 3. May pinag-aralan at kasanayan sa paggawa 4. Ginagamit nang wasto ang mga kalakal 5. Nagtitipid sa enerhiya

*DZDLQ�&Iba-iba ang sagot.

175

1DWXWXKDQ�.R 1. B 6. A 2. D 7. B 3. C 8. D 4. D 9. D 5. D 10. B

ARALIN 10 Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon ng mga Pilipino sa Daigdig

7DNGDQJ�3DQDKRQ��ă��$UDZ

LayuninNapahahalagahan ang mga pangyayari at kontribusyon ng mga Pilipino sa

iba’t ibang panig ng daigdig tungo sa kaunlaran ng bansa

Paksang AralinPaksa : Pagpapahalaga sa mga Kontribusyon ng mga Pilipino sa DaigdigKagamitan : larawan o video ng mauunlad na pook/kilalang taoSanggunian : Learner’s Material, pp. 390–397 K to 12 – AP4KPB-IVh-6


1. Maglunsad ng balitaan na may kinalaman sa paksa. 2. Balik-aralan ang nakaraang talakayan ukol sa produktibong mama-

mayan. 3. Itanong: Paano nakatutulong sa pag-unlad ng bansa ang produktibong

mamamayan? 4. Tanggapin ang mga sagot mula sa mga mag-aaral. Bigyan ng papuri

ang may pinakatamang sagot.

B. Paglinang 1. Magpakita ng video o mga larawan ng mga mauunlad na pook at mga

kilalang tao sa ating bansa. 2. Itanong:

a. Bakit kaya tinatamasa ng mga pook at mga tao sa pinakitang video o mga larawan ang kasaganaan sa kanilang lugar o sa kanilang sarili?

b. Bakit patuloy na dumarami ang mga Pilipino sa ibayong dagat? 3. Gawing lunsaran ang mga tanong. 4. Magpabuo ng suliranin. Halimbawa:

a. Paano pahahalagahan ang mga pangyayari at kontribusyon ng Pilipino sa iba’t ibang panig ng daigdig?

b. Paano sila nakatutulong sa pag-unlad ng bansa?

176

5. Pangkatin ang klase sa lima. Sabihing magtitipon ng mga datos at mahahalagang impormasyon ukol sa larangang nakatalaga sa kanilang pangkat. (Maaari ding magpakita ng mga video o larawan ng mga Pilipino mula sa iba’t ibang panig ng mundo na nagpapakita ng mga kasanayan at tagumpay).Unang Pangkat – Mga Taong Nagpaunlad sa Larangan ng Musika at

SayawIkalawang Pangkat – Mga Taong Nagpaunlad ng Panitikan, Tanghalan,

at PelikulaIkatlong Pangkat – Mga Taong Kilala sa Larangan ng Sining, Iskultura,

at Timpalak KagandahanIkaapat na Pangkat – Mga Taong Nakikilala sa Larangan ng Agham at

TeknolohiyaIkalimang Pangkat – Mga Pilipino sa Ibayong Dagat (Overseas Filipino

Workers) 6. Ipaulat sa bawat pangkat ang kanilang gawa. Talakayin ang paksa.

Ipasagot: Paano nakatulong sa kaunlaran ng bansa ang mga kontribusyon ng mga Pilipino sa iba’t ibang panig ng daigdig?

7. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, p. 395. Ibigay ang mga panuto sa Gawain A at B. Ipasulat ang kanilang sagot sa notbuk.

8. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 395.

PagtatayaIpasagot ang 1DWXWXKDQ�.R sa LM, pp. 396–397.

Susi ng Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. Panitikan 2. Pagandahan 3. Pagpipinta 4. Agham at Teknolohiya 5. Palakasan

*DZDLQ�% 1. Guillermo Tolentino 2. Megan Young 3. Juan Luna 4. Carlos P. Romulo 5. Overseas Filipino Workers

1DWXWXKDQ�.R 1. A 2. D 3. A 4. A 5. B

177

3DQJZDNDV�QD�*DZDLQPangkatin ang klase sa apat. Bawat pangkat ay magtatanghal ng isa sa

sumusunod: 1. Katutubong Sayaw 2. Awiting Pilipino 3. Dula-dulaan (Ipakita ang magandang epekto sa kabuhayan ng Pilipino mula

sa ibayong dagat.) 4. Dance Interpretation – Pinoy Ako – ng Orange & Lemon

ARALIN 11 Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto na Nagtataguyod ng mga Karapatan


Mga Layunin 1. Naipakikita ang pakikilahok sa mga programa at proyekto ng pamahalaan

na nagtataguyod ng mga karapatan ng mamamayan 2. Nakapagsusulat ng sanaysay tungkol sa pagka-Filipino at sa Pilipinas bilang

bansa

Paksang AralinPaksa : Pakikilahok sa mga Programa at Proyekto na Nagtataguyod

ng mga KarapatanKagamitan : mga larawanSanggunian : Learner’s Material, pp. 398–405 K to 12 – P4KPB-IVi-7


1. Balik-aralan ang napag-aralan na mga karapatan ng mamamayang Pilipino sa aralin 14.

2. Sabihin na ang pamahalaan ay gumagawa ng mga programa at proyekto upang matugunan ang mga karapatang ito.

3. Itanong kung may alam silang mga programa ng pamahalaan. 4. Itanong: Paano kaya magiging matagumpay ang mga programang ito? 5. Ipaawit ang awiting “Magagawa Natin.”

0DJDJDZD�1DWLQ

Magagawa natin ang lahat ng bagay Ang lahat ng bagay sa mundo Isang bagay hindi magagawa Hindi magagawang nag-iisa

Malulutas natin ang mga problema Kung tayo’y magkaisa Ang suliranin dagling mapaparam Kung tayo’y nagkakaisa.

178

6. Itanong ang sumusunod: a. Ano ang mensahe ng awitin? b. Bakit mahalaga ang pagkakaisa?

7. Sabihin na sa araling ito ay matututunan nila ang kahalagahan ng pakikiisa o pakikilahok sa mga programa ng pamahalaan na nakatutugon sa mga karapatan ng mamamayan upang ang mga ito ay maging matagumpay.

8. Itanong sa mga mag-aaral kung alam nila ang kahulugan ng paki-kilahok.

9. Hingan ang mga mag-aaral ng ideya ukol dito bago ipabasa ang kahulugan nito sa Panimula ng LM, p. 398.

B. Paglinang 1. Ilahad ang aralin gamit ang mga larawan sa Alamin Mo, p. 398 ng LM.

Kung maaari, gumupit ng malalaking katulad na mga larawan. 2. Itanong kung ano ang nakikita nila rito. Itanong kung anong mga

karapatan ang kailangang tugunan sa mga nakalarawan. 3. Sabihin na may mga programa ang pamahalaan upang maitaguyod ang

mga karapatan ng mga mamamayan ngunit hindi ito magtatagumpay kung hindi makikilahok at makikiisa ang mga mamamayan.

4. Ipabasa sa LM ang mga halimbawa ng mga programa at proyekto ng pamahalaan at ang mga paraan ng pakikilahok. Talakayin.

5. Hingan din ang mga mag-aaral ng sarili nilang opinyon kung paano sila makikilahok dito.

6. Maaaring magpabigay ng iba pang programa ng pamahalaan (maaaring programang pambansa o simpleng sa kanilang barangay o paaralan) at kung paano sila makikilahok dito.

Munting basura ibubulsa ko

Magdidilig ng halaman

Titiyaking maayos ang

gamit

Susunod sa alituntunin ng paaraln

Clean, Green and Organized

179

7. Pangkatin ang mga mag-aaral at sabihing kailangan nilang umisip ng isang programa o proyekto at kung paano sila makalalahok dito.

8. Isulat ito sa manila paper sa pamamagitan ng graphic organizer. Hal: proyektong CGO (Clean, Green and Organized) 9. Pag-uulat sa paggabay ng guro. 10. Pagsusuri at pagtalakay sa mga inulat ng mga mag-aaral. 11. Ipagawa ang mga gawain sa *DZLQ�0R, p. 402 ng LM.

� v� 3DVDJXWDQ�VD�PDJ�DDUDO�DQJ�PJD�NDWDQXQJDQ�VD�*DZDLQ�$�� v� ,SDVDJRW� VD� PJD� PDJ�DDUDO� DQJ� *DZDLQ� %� VD� SDPDPDJLWDQ� QJ�

Think, Pair, and Share. 12. Bigyang-diin ang mga kaisipan sa Tandaan Mo, p. 402.

�&�� 3DJWDWD\D Pasagutan ang 1DWXWXKDQ�.R, p. 403–405.

Takdang Aralin I. Magpatala sa mga mag-aaral ng mga proyekto ng pamahalaan na nagta-

taguyod ng karapatan at kung paano sila makikilahok.

II. Pangwakas na Gawain 1. Magpagawa ng poster sa mga mag-aaral ukol sa pakikilahok sa programa

o proyekto ng pamahalaan na nagtataguyod ng mga karapatan. 2. Sumulat ng isang sanaysay ukol sa:

a. Pagka-Pilipino b. Bansang Pilipinas

Susi sa Pagwawasto

*DZDLQ�$ 1. 3

2. 3

3. 7

4. 3

5. 7

*DZDLQ�%�Maaaring iba-iba ang sagot. Ang mga kasagutan ay matatagpuan sa LM.

1DWXWXKDQ�.R 1. D 2. D 3. B 4. D 5. C 6. A 7. D 8. A 9. D

180

Iba pang mga Sanggunian

Fernando, Robertita. Alternative Delivery Modes. https://www.boundless.com/political-science/political-participation-and-

voting/voting-as-political-participation/http://www.cwc.gov.ph/index.php/cwc-content-links/49-history-contenthttps://www.google.com.ph/search?q=Etymology+of+the+word%2C+%22Ci

vic%22&ie=utf-8&oe=utf-8&aq=t&rls=org.mozilla:en-US:official&client=firefox-a&channel=sb&gfe_rd=cr&ei=DqvGU4jpNKOL8QeIxIGoDA

http://plato.stanford.edu/entries/civic-education/http://en.wikipilipinas.org/index.php/Civic_Welfare_Training_ServiceGalston, William A. (2001) Political Knowledge, Political Engagement and

Civic Education. Annual Review Political Science. University of Mary Land. 4:217-34.

h t tps : / /www.goog l e . c om/search?q=tamaraw&oq=tamaraw&a-qs=chrome..69i57j0l5.12057j0j1&sourceid=chrome&es_sm=122&ie=UTF-8

https://www.google.com/search?q=lingayen+gulf+pictures&es_sm=122&tb-m=isch&imgil=QkmoynW51gJIOM%253A%253BWMVW5nQW4lCZZM%253Bhttp%25253A%25252F%25252Fnest.su.se%25252Fmnode%25252FAsia%25252F-Philippines%25252Flingayen%25252FLingayengulf.htm&source=iu&pf=m&f-ir=QkmoynW51gJIOM%253A%252CWMVW5nQW4lCZZM%252C_&usg=__R 9 o G p g _ 1 G - P 9 r c r T 8 L k S I T u I P s 0 % 3 D & b i w = 1 0 9 3 & b i h = 5 1 4 & v e -d=0CDIQyjc&ei=JMHaVLblKKO2mAXs1oKYBA#imgdii=_&imgrc=Qkmoy-nW51gJIOM%253A%3BWMVW5nQW4lCZZM%3Bhttp%253A%252F%252Fnest.su.se%252Fmnode%252FAsia%252FPhilippines%252Flingayen%252FLINGAYEN.gif%3Bhttp%253A%252F%252Fnest.su.se%252Fmnode%252FAsia%252FPhilip-pines%252Flingayen%252FLingayengulf.htm%3B694%3B474

181

Lagumang PagsusulitIKAAPAT NA YUNIT

� ,�� .$$/$0$1�� 1. Ano ang tawag sa prinsipyo ng pagkamamamayan batay sa lugar ng

kapanganakan? A. Jus soli C. Naturalisasyon B. Jus sanguinis D. Dual citizenship

2. Ang dating mamamayang Pilipino na naging naturalisadong mamamayan ng ibang bansa ay maaaring maging mamamayang Pilipino muli. Ano ang tawag sa pagkamamamayang ito?

A. Naturalisasyon B. Dual citizenship C. Pagkamamamayan D. Likas na mamamayan

3. Alin sa sumusunod ang kabilang sa likas na karapatan? A. Bumoto C. Mabuhay B. Maglaro D. Mag-aral

4. Anong uri ng karapatan ang nauuukol sa ugnayan ng mamamayan at pamahalaan?

A. Sibil C. Panlipunan B. Politikal D. Pangkabuhayan

5. Binigyang-halaga ang karapatan ng bawat mamamayan sa Saligang Batas ng 1987 upang mapangalagaan ito at makapamuhay nang matiwasay ang mga tao sa lipunan. Ano ang dapat na maging kaakibat nito?

A. Batas C. Kasunduan B. Tungkulin D. Alituntunin

6. Isa sa mga katangian ng isang dayuhan upang maging naturalisadong Pilipino ay ang paninirahan nang tuloy-tuloy sa Pilipinas sa loob ng sampung taon. Kailan ito maaaring mapaikli ng limang taon?

A. Kung ang isang dayuhan ay mayaman. B. Kung ang isang dayuhan ay tanyag sa kaniyang bansa. C. Kung ang isang dayuhan ay nakapangasawa ng isang Pilipino. D. Kung ang isang dayuhan ay may kilalang mataas na opisyal sa

Pilipinas. 7. Alin sa sumusunod ang tungkulin ng isang mamamayang Pilipino?

A. Magsimba tuwing Linggo. B. Sumunod sa utos ng magulang. C. Magkaroon ng negosyo sa Pilipinas. D. Sumunod sa batas at sa maykapangyarihan.

182

8. Anong termino ang tumutukoy sa pinakamataas na kabutihang makakamit at mararanasan ng mga mamamayan?

A. Gawaing pansibiko B. Kamalayang pansibiko C. Kagalingang pansibiko D. Produktibong mamamayan

9. Alin ang sakop ng Kagalingang Pansibiko? A. Edukasyon, Negosyo, Pagbisita ng Papa, Isports B. Edukasyon, Kalusugan, Pananakop, Giyera C. Edukasyon, Kalikasan, Kabuhayan, Kababaihan D. Edukasyon, Kalikasan, Kabuhayan, Kalusugan

10. Anong mga salita ang maaaring kabahagi ng Kagalingang Pansibiko? A. Bayanihan, Boluntarismo o Pagkukusang-loob B. Pagkukusang-loob, Kalakasan C. Pagkukusang-loob, Kasipagan D. Bayanihan, Katapatan

11. Anong pahayag ang maaaring itumbas sa kaunlaran? A. Tapat na mamamayan B. Masaganang buhay C. Tiyak na negosyo, walang katiyakan sa serbisyo D. Mabuting pamamahala

12. Ano ang salitang pinagmulan ng kagalingang pansibiko na ang ibig sabihin ay pagbuwis ng buhay para sa kababayan?

A. Civique C. Civil B. Civilian D. Citizen

II. 3526(62�.$6$1$<$1�� 13–20. Punan ang graphic organizer ng mga katangian ng produktibong

mamamayan at kaakibat na kagalingan na maaaring idulot nito.

Katangian

Produktibong Mamamayan

Dulot na Kagalingan

13.14.15.16.

17.18.19.20.

21–26. Bilang mag-aaral sa ikaapat na baitang, paano mo pahahalagahan ang sumusunod na mga karapatan?

21–22. Karapatan sa paglalaro 23–24. Karapatang makapag-aral 25–26. Karapatang mahalin ng magulang

183

�,,,�� 3$*�81$:$�� 27. Si Juan ay isang sundalong Pilipino na naitalaga sa Mindanao. Nang

nagkaroon ng labanan ang Abu Sayaf at mga sundalo ng pamahalaan, natakot siya at nangibang-bansa. Ano ang maaaring mangyari sa kaniya? Ano ang dapat niyang ginawa?

28. Ano ang kahalagahan ng paglahok sa gawaing pansibiko? Paano ka makikilahok dito? Paano mo aanyayahan ang iba na lumahok dito?

29. Bilang isang mag-aaral, paano mo maipakikita ang pagsunod sa batas at paggalang sa maykapangyarihan? Bakit kailangan mo itong gawin?

30. Nagkaroon ng proyekto sa inyong barangay na: “Mumunting basura, ibulsa mo.” Ano ang iyong dapat gawin?

31. Tuwing Lunes nagkakaroon ng pagtataas ng watawat sa inyong paaralan. Ano ang dapat mong gawin? Gagawin mo ba ito tuwina? Bakit?

32. Sumali ka sa samahan ng mga Iskawt sa inyong paaralan. Ano ang pinakamabuti mong gawin? Paano mo pahahalagahan ang pagiging iskawt?

33. Tuwing Linggo isinasama ka ng iyong magulang sa pagsisimba. Isang araw, niyaya ka ng kaklase mong iba ang relihiyon sa kanilang simbahan. Napansin mong iba ang kanilang paraan ng pagsimba. Ano ang iyong gagawin? Bakit mo ito gagawin?

34. Ibinili ka ng iyong tatay ng bagong ipod. Ano ang iyong dapat gawin? 35. Magiging maunlad ang bansa kung ang mga mamamayan mismo ay

mangangalaga ng kanilang sarili. Tama ba ito? Bakit mo nasabi? 36. Nais mong ipakita sa iyong nakababatang kapatid ang ilang halimbawa

ng pagiging makabayan na kaya niyang gayahin. Ano-ano ang ipakikita mo? Bakit ito ang mga gagawin mo?

�,9�� 352'8.72�3(5)250$1&(�� 38. Gumuhit ng isang karapatang sibil na may katapat na tungkulin nito. 39. Gumawa ng sariling islogan ukol sa karapatan ng mga bata. 40. Bilang isang anak, paano mo maipakikita ang tungkulin mo sa iyong

mga magulang? Iguhit ito. 41. Ipakita sa pamamagitan ng pagguhit ang paggalang sa watawat. 42. Gumawa ng isang islogan kung paano mo maaaring ipagtanggol ang

ating bansa laban sa mga bumabatikos o naninira dito. 43. Gumawa ng isang album na nagpapakita ng pagiging produktibong

mamamayan. 44. Lumikha ng isang tula na may dalawang saknong hinggil sa maunlad

na Pilipinas.

184

Rubric sa Pagguhit ng Larawan

Krayterya Katangi-tangi4

Mahusay3

Katamtaman2

Kailangan pa ng Dagdag na Pagsasanay

1Interpretasyon Lubhang

makabuluhan at wasto ang mensaheng binigyan ng interpretasyon.

Makabuluhan at wasto ang mensaheng binigyan ng interpretasyon.

Hindi gaanong makabuluhan at wasto ang mensaheng binigyan ng inter-pretasyon.

Mali ang mensaheng binigyan ng inter-pretasyon.

Estilo Angkop na ang estilo at materyales na ginamit.

Angkop ang estilo at materyales na ginamit.

Hindi gaanong angkop ang estilo at materyales na ginamit.

Hindi angkop ang estilo at materyales na ginamit.

Pagka-masining Napaka-masining ang pagkaguhit.

Masining ang pagka-guhit.

Hindi gaanong masining ang pagkaguhit.

Hindi masining ang pagkaguhit.

Pagka-kagawa Napakalinis ang pagkagawa.

Malinis ang pagkagawa.

Hindi gaanong malinis ang pagkagawa.

Hindi malinis ang pagkagawa.

Kawastuan Wasto ang ipinakita sa larawan.

May ilang mali sa larawan.

Maraming mali sa larawan.

Mali ang larawan.

185

Rubric sa Islogan

Pamantayan Napakahusay Mahusay KatamtamanKailangan pa ng dagdag na pagsasanay

Paglalahad Malinaw na nailahad ang mensahe.


May kalabuan ang mensahe.

Malabo ang mensahe.

Kawastuan Wasto ang detalye ng mensahe.

May isa o dalawang mali sa detalye ng mensahe.

May mga mali sa mga detalye ng mensahe.

Mali ang mensahe.

Kompleto Kompleto ang detalye ng mensahe.

May isang kulang sa detalye ng mensahe.

May ilang kulang sa detalye ng mensahe.

Maraming kulang sa detalye ng mensahe.

Pagkakagawa Napaka-masining ang pagkakagawa.

Masining ang pagkakagawa.

Ordinaryo ang pagkakagawa.

Magulo ang pagkakagawa.

Hikayat Lubhang nakahihikayat ang mensahe.

Nakahihikayat ang mensahe.

Di-gaanong nakahihikayat ang mensahe.

Hindi naka-hihikayat ang mensahe.

186

Talahuluganan

A

DKHQVL\D�– sangay ng pribado at pampublikong tanggapan/opisina.

DOWLWXG – kataasan ng isang lugar.

DUNLSHODJR – tumutukoy sa pangkat ng mga pulo, tinatawag din itong kapuluan.

B

EDWLG – alam.

bukal – anyong tubig na nagmumula sa ilalim ng lupa.

bulkan – mataas na bahaging lupa na may bunganga sa tuktok.

bundok – mataas na bahagi ng anyong lupa; pinakamataas na anyong lupa.

EXURO – mataas na lupa na mas mababa sa bundok; pabilog ang itaas nito.

&

climate change – hindi pangkaraniwang pangyayari sa kalikasan na maaaring makapagpabago sa komposisyon ng atmospera.

FXUIHZ�– uri ng ordinansa na naglilimita ng oras ng pamamalagi sa lansangan.

'

GDJDW – bahagi ng karagatan.

GD\XKDQ�– banyaga/mga bagong dating sa lugar o bayan; tawag sa mga tao na hindi Pilipino o may ibang nasyonalidad.

GHOHJDV\RQ – pangkat ng mga delegado upang katawanin ang isang pangkat (na pampolitika o panlipunan) sa isang kalipunan o pagtitipon.

demographic map – mapang pampopulasyon.

187

'HSDUWPHQW� RI� (QYLURQPHQW� DQG� 1DWXUDO� 5HVRXUFHV – isang ahensiya o departamento ng pamahalaan na nangangasiwa at nag-aalaga sa kapakanan ng kalikasan at mga likas yaman ng bansa.

GL�PDWHU\DO� QD� NXOWXUD – ang mga kaugalian, tradisyon, panitikan, musika, sayaw, paniniwala at relihiyon, pamahalaan at hanapbuhay ay sumasaklaw sa di-materyal na kultura. Ang mga ito ay nagpasalin-salin sa iba’t ibang panahon.

GLVNULPLQDV\RQ – pagtatangi, di parehong pakikitungo.

dual citizenship – ang mga dating mamamayang Pilipino na naging mamamayan ng ibang bansa sa pamamagitan ng naturalisasyon ay muling naging mamamayang Pilipino.

E

HKHNXWLER – tagapagpaganap, tagapangasiwa.

HNVSORUDV\RQ – pagsisiyasat sa mga pook o lugar na hindi pa alam, pagsasaliksik, at pagtuklas.

HSHNWR – naging bunga at sanhi ng mga pangyayari.

HVWHUR – bahagi ng bunganga ng ilog na tagpuan ng agos at dagat, kanal.

expatriation – Itinakwil ang kaniyang pagkamamamayan at nag-angkin ng pagkamamamayan ng ibang bansa.

G

global warming – lubhang pag-init ng atmospera dulot ng mga makabagong makinarya na ginagamit sa mga pabrika na nagbubuga ng mga usok na nagiging dahilan ng pagkasira ng ozone layer.

JROSR – bahagi ng karagatan na karaniwang nasa bukana ng dagat.

H

hanging amihan – malamig na hanging buhat sa hilagang-silangan.

KDQJLQJ�KDEDJDW – hanging mainit buhat sa timog-kanluran.

188

hanging monsoon – paiba-ibang direksiyon ng ihip ng hangin batay sa kung saang lokasyon mas mainit o malamig.

hazard map – mapang nagpapakita ng mga lugar na may panganib sa kalamidad tulad ng lindol, bagyo, baha, tsunami, at pagguho ng lupa.

I

illegal logging – bawal at walang habas na pagputol ng mga puno

ilog – mahaba at paliko-likong anyong tubig na tumutuloy sa dagat.

LPSOXZHQVL\D�– pagtulad o paggaya sa mga bagay o gawi ng mga dayuhan.

LQGXVWUL\DOLVDV\RQ – pagbabago at pag-unlad ng lugar at kapaligiran.

informal settler – sinumang naninirahan sa isang bahay o pook nang walang pahintulot o hindi niya dapat tirahan.

LULJDV\RQ – pagpapalabas ng tubig sa mga lupaing taniman sa pamamagitan ng mga ginawang kanal o patubig.

J

Jus sanguinis – pagkamamamayan na naaayon sa dugo o pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang o isa man sa kanila.

Jus soli – pagkamamamayan na naaayon sa lugar ng kaniyang kapanganakan anuman ang pagkamamamayan ng kaniyang mga magulang.

.

NDND\DKDQ�– taglay na abilidad o kagalingan sa pamumuno.

kalakal – bagay na ibinibenta, ipinapalit, at iniluluwas sa loob at labas ng bansa.

kalamidad – kapahamakan.

NDSDOLJLUDQ – kabuuan ng mga kondisyon na pumapaligid at nakaiimpluwensiya sa isang organismo (Agno).

NDSDWDJDQ – malawak at patag na lupang sakahan; malawak na lupain na patag at mababa.

189

NDSD\DSDDQ�– pagpapanatili ng katahimikan at kaayusan ng bansa.

NDUDJDWDQ – pinakamalalim, pinakamalawak, at pinakamalaki sa lahat ng anyong tubig.

NDUDSDWDQ – anumang bagay o mga paglilingkod na tinatamasa dapat tamasahin ng isang tao na naaayon sa batas; mga kapakinabangan o pribilehiyo na tinatamasa ng bawat kasapi.

NDUDSDWDQ�QJ�QDVDVDNGDO – Ito ang mga karapatang nangangalaga sa nasasakdal sa anumang kasalanan upang mabigyan ang mga ito ng makatarungang paglilitis.

NDUDSDWDQJ� SROLWLNDO – Ito ay mga karapatang nauukol sa ugnayan ng mamamayan sa pamahalaan.

NDUDSDWDQJ� SDQOLSXQDQ� DW� SDQJNDEXKD\DQ – Ito ay mga karapatang nakatutulong sa pangangalaga ng kapakanan at kabuhayan ng mga mamamayan.

NDUDSDWDQJ�VLELO – mga karapatang nauukol sa pagtamasa ng mga mamamayan ng kapayapaan at kaligayahan sa buhay.

NLSRW – makipot na anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking anyong tubig.

NRPHQWDU\R – paglalahad ng kuro-kuro, puna, o opinyon.

NRRSHUDWLED – samahang pangkalakal na itinatag ng lima o higit pang kasapi na ginagamitan ng puhunan ng bawat kasapi at nagbabalik ng tubo sa puhunan o pinamili.

NXOWXUD – paraan ng pamumuhay ng isang pangkat ng mga tao sa isang lugar; nagbibigay ng pagkakakilanlan ng isang mamamayan.

/

lambak – patag na lupa sa pagitan ng mga bundok.

ODZD – anyong tubig na halos napapaligiran ng lupa.

libelo – paninirang-puri.

OLNDV�ND\DQJ�SDJ�XQODG – pagtungo sa pangangailangan at aspirasyon ng mga tao nang hindi kinukompormiso ang abilidad ng susunod na henerasyon na makamit ang kanilang pangangailangan.

190

OLNDV� QD� NDUDSDWDQ – karapatang ipinagkaloob ng Diyos sa tao upang makapamuhay nang matiwasay at maligaya.

OLNDV�QD�\DPDQ – mga pananim, hayop, halaman, at iba pang pinagkukunang-yaman na makikita sa mga anyong-lupa at anyong-tubig.

OLSXQDQ – binubuo ng iba’t ibang kasapi.

OLULNR – pagpapahayag ng damdamin at emosyon.

OLVHQVL\D – kapahintulutan o laya sa paggawa ng anuman na nakukuha sa mga awtoridad upang maisagawa ang isang negosyo, propesyon, o iba pang gawain.

look – bahagi ng dagat na nakapasok sa baybayin nito.

M

PDJVDVDND – isang taong nagsasaka sa bukid o bahagi ng anyong lupa.

makabuluhan – may saysay.

PDQJLQJLVGD – isang taong nangingisda sa mga bahagi ng anyong tubig.

PDSDJNDZDQJJDZD – matulungin sa kapuwa/walang pinipiling tutulungan.

maritime – insular; tumutukoy sa mga katubigang nakapaligid sa isang bansa.

PDVXVL�– matagal na pinag-iisipan ang mga plano o mga gagawin.

PDWHU\DO�QD�NXOWXUD – kinabibilangan ng mga bagay na pisikal o nakikita tulad ng pagkain, kasuotan, tirahan, alahas, gusali, at mga kasangkapan.

medical mission – pangkat ng mga doktor, nars at iba pang volunteer na sama-samang naglunsad ng tulong medikal lalo sa mahihirap na mamamayan.

PLQLPLWKL�– pinapangarap na maabot at mapagtagumpayan.

PRGHUQLVDV\RQ – pagkamakabago.

mouse deer – pilandok.

mungkahi – isang pag-aanyaya sa taong gusto mong magkaroon ng isang mabuti at tamang gawain.

191

N

QDVDVDNGDO – inirereklamo.

QDWDWDQJL – naiiba, nabubukod, o pambihira.

QDWXUDOLVDGRQJ�PDPDPD\DQ – mga dayuhan na naging mamamayang Pilipino dahil sa proseso ng naturalisasyon.

QDWXUDOLVDV\RQ – ay isang legal na paraan kung saan ang isang dayuhan na nais maging mamamayan ng isang bansa ay sasailalim sa isang proseso sa korte o hukuman.

QHJRV\DQWH�– nagbebenta ng iba-ibang produkto o serbisyo.

P

3DFLILF� 5LQJ� RI� )LUH – lugar o bahagi ng Karagatang Pasipiko kung saan nakalatag ang mga aktibong bulkan; kilala rin sa tawag na Circum-Pacific Belt.

SDJ�DDQJNDW�– pagbili ng produkto mula sa ibang bansa.

3KLOLSSLQH� $WPRVSKHULF�� *HRSK\VLFDO�� $VWURQRPLFDO� DQG� 6FLHQWLILF�$GPLQLVWUDWLRQ��3$*$6$� – ahensiya ng pamahalaan na nangangasiwa sa mga paparating na bagyo at iba pang kondisyon o kalagayan ng panahon.

SDJEDKD� DW� SDJJXKR� QJ� OXSD – epekto ng pagpuputol ng mga malalaking punongkahoy lalo sa kabundukan.

SDJNDNDLQJLQ – paglilinis o paghahawan ng bahagi ng gubat o bundok sa pamamagitan ng pagsunog.

SDJNDNDNLODQODQ – isang proseso ng pagyari at pagbibigay-kahulugan na nagmumula sa kagustuhang mapaiba.

SDJNDPDPDPD\DQ� – pagiging kasapi o miyembro ng isang bansa ayon sa itinatakda ng batas.

SDJSXSXVOLW�– lihim na pagpapasok o paglalabas ng mga produkto sa bansa.

SDJVXORQJ – pag-unlad.

SDPDQDQJ�SRRN – mga antigong estruktura at kagamitan.

SDQDQDJXWDQ – dapat gawin ng isang sektor o tao para sa kaniyang sarili at para sa kaniyang bayan.

192

pandaka pygmaea – tabios; isa sa pinakamaliit na isda sa buong mundo.

SDQJNDW�HWQLNR – grupo ng mga tao na may iisa at sariling kultura na tatak ng kanilang pagkakakilanlan.

SD\DSD – tahimik.

3KLOLSSLQH�HDJOH – agila na kulay tsokolate at abo; matatagpuan sa Pilipinas.

3+,92/&6 – ahensya ng pamahalaan na namamahala sa mga pagkilos ng mga bulkan sa bansa.

SLJHRQ�OX]RQ�KHDUW – kalapating may kulay pulang hugis puso sa may dibdib nito.

SROXV\RQ – pagdumi ng hangin, tubig, o kapaligiran dahil sa maling paggamit o pag-aabuso ng mga likas na yaman.

SRSXODV\RQ – tumutukoy sa bilang ng mga taong naninirahan sa isang tiyak na lugar.

SURGXNWR�– bagay na ipinoprodyus o nililikha ng kalikasan, industriya o sining (Agno).

R

recycle – muling paggamit ng mga luma o patapong bagay upang mapakinaba-ngan pa.

reduce – pagbabawas ng mga basura sa paligid.

UHKDELOLWDV\RQ – pagbabagong-tatag, pagbabagong-buhay.

UHVSRQVLELOLGDG – tungkuling nakaatang sa isang tao o pangkat.

reuse – muling paggamit o pagkumpuni sa mga patapong bagay na maaari pang pakinabangan.

S

VDJLVDJ�– nagbibigay ng kahulugan sa mga natatanging mga pananda; simbolo.

6DOXDJ�,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing timog ng bansa.

VDQLWDV\RQ – kalinisan, kalusugan.

193

VDULOLQJ�SURGXNWR – mga bagay o kalakal na gawa sa sariling bansa.

VHJXULGDG�– proteksiyon.

VLPEROR – panandang nakikita sa pamamagitan ng paglalarawan.

storm surge – hindi pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat o karagatan dulot ng malakas na hanging dala ng bagyo.

T

WDODPSDV – patag na lupa sa ibabaw o itaas ng bundok.

WDORQ – tubig na umaagos mula sa mataas na lugar.

tarsier – mamag; matatagpuan sa Bohol.

WHNQLNDO – may kinalaman sa tama o tiyak na bahagi ng anumang sining o siyensiya.

WHPSHUDWXUD – nararanasang init o lamig sa isang lugar.

WUDGLV\RQ – kaugalian na naipapasa sa salit-saling lahi.

WVDQHO – anyong tubig na nagdurugtong sa dalawang malaking katawan ng tubig.

WVXQDPL – di pangkaraniwang pagtaas ng tubig sa dagat sa normal nitong lebel bunga ng paglindol.

WXQJNXOLQ – mga gawain o mga bagay na dapat isagawa ng isang tao o mamamayan.

<

<¶DPL�,VODQG – pinakadulong pulo sa gawing hilaga ng bansa.