193

°Èa ÌÈa ıÂÔÏÔÁ›· ÙáÓ £ÚËÛÎÂÈáÓ.°ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜

ηd ï Û˘ÌÊÈÏȈÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˜ Ìb Ùe \πÛÏaÌ

∞°°∂§π∫∏™ ∑π∞∫∞*

^∏ ÙÒÛË Ùɘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Û‹Ì·Ó ηd ÙcÓ ÌÂÚÈÎc àÔ‰fiÌËÛË ÙÔÜçÚıfi‰ÔÍÔ˘ ıÂÔÏÔÁÈÎÔÜ ÏfiÁÔ˘ ÁÈa Ùe \πÛÏ¿Ì. ^∏ ÚfiÙÂÚË ÔÏÂÌÈÎc ηd àÓÙÈÚÚË-ÙÈÎc àÓÙÈÌÂÙÒÈÛ‹ ÙÔ˘ ö‰ˆÛ àÚ¯ÈÎᘠÙc ı¤ÛË Ù˘ Ûb ≤Ó·Ó Î·ÈÓÔÙfiÌÔ ıÂÔÏÔ-ÁÈÎe ÏfiÁÔ, ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û˘ÌÊÈÏȈÙÈÎe Ìb Ùe ΢ڛ·Ú¯Ô \πÛÏ¿Ì. ™‹ÌÂÚ·, àӷχÔ-ÓÙ·˜ ÙÔf˜ ÏfiÁÔ˘˜ ·éÙÔ‡˜, âÓÙÔ›˙Ô˘Ì ¬ÙÈ àÚ¯ÈÎá˜, àe ÙcÓ Ï¢Úa ïÚÈṲ̂ӈÓÏÔÁ›ˆÓ ñfi‰Ô˘ÏˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ Î·d ÎÏËÚÈÎáÓ Ôf öÌÂÈÓ·Ó ÛÙd˜ ÎÔÈÙ›‰Â˜ ÙÔ˘˜ ηd‰È¤ÙÚÈ‚·Ó ñe ÙeÓ çıˆÌ·ÓÈÎe ˙˘Áfi, ÛËÌÂÈÒıËΠ̛· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Û‡ÁÎÏÈÛ˘ ηdëÏÏËÓÔÙÔ˘ÚÎÈÎɘ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ ηd Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜. \∂ÎÚfiÛˆÔÈ ·éÙɘ Ùɘ Ù¿Û˘ÂrÓ·È ì ÙÚÈ¿‰·: ¶·ÙÚȿگ˘ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜, °ÂÒÚÁÈÔ˜ ∆Ú·Â˙Ô‡ÓÙÈÔ˜ ηd°ÂÒÚÁÈÔ˜ \∞ÌÈÚÔ‡Ù˙˘. ∆cÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· öÙÚÂÊ àÊ\ ëÓe˜ ÌbÓ ì àÓ¿ÁÎË Ùɘ âÈ-‚›ˆÛ˘ ̤۷ ÛÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ñÔÙ¤ÏÂÈ·˜ ÛÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ \√ıˆÌ·ÓÔ‡˜,àÊ\ ëÙ¤ÚÔ˘ ‰b Ùe ·úÛıËÌ· Ùɘ âÁηٿÏÂȄ˘ ηd ÚÔ‰ÔÛ›·˜ àe Ùc Ï·ÙÈÓÈÎc ¢‡-ÛË Î·d Ùc ƒˆÌ·ÈÔηıÔÏÈÎc \∂ÎÎÏËÛ›·. ∫·Ùa ÙcÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·éÙc ï ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˜j ̈·ÌÂı·Ófi˜ (sic) Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È, ¬ˆ˜ ÂrÓ·È Ê˘ÛÈÎe â·ÎfiÏÔ˘ıÔ, Ìb ÙeÓ \√ıˆ-Ì·Ófi. ^∏ Û‡Á¯ÚÔÓË ëÏÏËÓÈÎc öÚ¢ӷ ÛÙ¤ÎÂÙ·È ÎÚÈÙÈÎa à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙcÓ àÏÏ·ÁcÙÔÜ ıÂÔÏÔÁÈÎÔÜ ÏfiÁÔ˘ Ôf àÚıÚÒÓÂÙ·È ·éÙc ÙcÓ âÔ¯c ηd ï ïÔÖÔ˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂ-Ù·È àe ‰‡Ô âÎ ‰È·Ì¤ÙÚÔ˘ àÓÙ›ıÂÙ· ÌÔÓ٤Ϸ. ∆e ÌÔÓÙ¤ÏÔ ·éÙe ÙÔÜ Û˘ÌÊÈÏȈÙÈ-ÎÔÜ ÏfiÁÔ˘ ηd àÏÏËÏÔÚÔÛÂÁÁ›Ûˆ˜ Ìb Ùe \πÛÏ¿Ì, Ùe ïÔÖÔ ¬Ìˆ˜ ‰bÓ âÈÎÚ¿ÙË-Û ÂéÚ¤ˆ˜, ηd ‰Â‡ÙÂÚÔÓ Ùe ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· âÓe˜ ÌÂÛÛÈ·ÓÈÎÔÜ ÔéÙÔÈÎÔÜ ÏfiÁÔ˘,ÙeÓ ïÔÖÔÓ àÓ¤Ù˘Í·Ó Ôî ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ›, Ôf öÛÙÚ„·Ó Ùd˜ âÏ›‰Â˜ ÙÔ˘˜ Úe˜ ÙeÓ£Âe ηd ÚÔÛ‰ÔÎÔÜÛ·Ó Ì›· ıÂ˚Îc ·Ú¤Ì‚·ÛË ÁÈa Ùc ÛˆÙËÚ›· ÙÔÜ °¤ÓÔ˘˜. ™Ùc‰È¿ÚÎÂÈ· Ùɘ ÂÚÈfi‰Ô˘ ·éÙɘ (15Ô˜-19Ô˜) Ùe ÔÏÈÙÈÎe Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È Ìb Ùe ıÚË-Û΢ÙÈÎfi, ηd ì ıÚËÛΛ·, ηd Ì¿ÏÈÛÙ· ì âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎc ÚÔÔÙÈÎc Ùɘ ‚È‚ÏÈÎɘ

* ^∏ \∞ÁÁÂÏÈ΋ ∑ȿη ÂrÓ·È \∂›Î. ∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· Ùɘ £ÂÔÏÔÁÈÎɘ ™¯ÔÏɘ ∞.¶.£.

£∂√§√°π∞ 2/2013

194

·Ú¿‰ÔÛ˘, âÈÛÙÚ·Ù‡ÂÙ·È ÁÈa Óa âÓ‰˘Ó·ÌÒÛÂÈ Ùe ÊÚfiÓËÌ· ÙáÓ Ú·ÁÈ¿‰ˆÓàÏÏa ηd ÁÈa Óa ‰ÒÛÂÈ «à·ÓÙ‹ÛÂȘ» ÛÙd˜ ÂûÏÔÁ˜ àÔڛ˜ ÙÔÜ Ï·ÔÜ ÁÈa Ùfi«Îڛ̷ÛÈ Ù›ÓˆÓ» ï £Âe˜ â¤ÙÚ„ Ùc Ó›ÎË ÙÔÜ \πÛÏaÌ öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ.

^∏ Û‡Á¯ÚÔÓË ëÏÏËÓÈÎc öÚ¢ӷ ö¯ÂÈ àÛ¯ÔÏËıÂÖ îηÓÔÔÈËÙÈÎa Ìb ÙcÓ ÏÔ‡ÛÈ··éÙc ÊÈÏÔÏÔÁ›· àÔÎ·Ï˘ÙÈÎɘ ηd âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎɘ ÌÔÚÊɘ. ^√ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎe˜·éÙe˜ àÔÎ·Ï˘ÙÈÎe˜ ÏfiÁÔ˜, ó˜ ÚfiÙ˘Ô ëÚÌËÓ›·˜ ηd ÓÔËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ˘ ÙÔÜÎfiÛÌÔ˘ ηd ÙÔÜ ¯ÚfiÓÔ˘, ‰È·¯¤ÂÙ·È Ûb ≤Ó· ÂéÚf Ê¿ÛÌ· ÁÚ·ÌÌ·ÙÂÈ·ÎáÓ Âå‰áÓ,¬ˆ˜ ïÚ¿ÛÂȘ, ¯ÚËÛÌÔ‡˜, ^∂ÚÌËÓÂÖ˜ ÛÙcÓ \∞ÔÎ¿Ï˘„Ë j Ûb âÈ̤ÚÔ˘˜ âÛ¯·ÙÔ-ÏÔÁÈÎa ‚È‚ÏÈÎa ¯ˆÚ›·, Ûb ¯ÚÔÓÔÁڷʛ˜, Ûb ÌÔÙ›‚· ñÌÓÔÏÔÁÈο, âÈÛÙÔÏÔÁÚ·-Ê›·, ηd ÛÙe ú‰ÈÔ Ùe ‰ËÌÔÙÈÎe ÙÚ·ÁÔ‡‰È. ^∏ Û‡Á¯ÚÔÓË ëÏÏËÓÈÎc öÚ¢ӷ âÈÛË-Ì·›ÓÂÈ Ò˜ «ì àÔÌfiÓˆÛ‹ ÙÔ˘˜ àe Ùa àÔÎ·Ï˘ÙÈο ÙÔ˘˜ Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ· ÛÙcÓÂfiÙÂÚË âÔ¯c ñ·ÁÔÚ¢fiÙ·Ó Û˘¯Óa àe ÔÏÈÙÈÎb˜ àÓ¿ÁΘ, ÙcÓ âÎÎÔÛÌ›ÎÂ˘Û‹ÙÔ˘˜ ηd ÙcÓ âÈÏÂÎÙÈÎc âÓۈ̿وۋ ÙÔ˘˜ ηÙa ÙeÓ 19Ô ·åáÓ· ÛÙc ÁÂÓ·ÏÔÁ›·ÙÔÜ âıÓÈÎÔÜ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. ™ÙcÓ ^∂ÏÏ¿‰·, ÛÙa ¯ÚfiÓÈ· ÙÔÜ âıÓÔÚÔÌ·ÓÙÈÛÌÔÜ, ÔîÌÂÛÛÈ·ÓÈÎb˜ ÚÔÛ‰Ô˘ Ùɘ çıˆÌ·ÓÈÎɘ ÂÚÈfi‰Ô˘ àÔÛ¿ÛıËÎ·Ó ó˜ àÔ-ÎÏÂÈÛÙÈÎa Ï·˚Îb˜ ‰Ôͷۛ˜ ηd ·Ú·‰fiÛÂȘ, âÍ Ôy ηd ï àÓÒÚÈÌÔ˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜Ôf ÙÔf˜ àÔ‰fiıËÎÂ, œÛÙ Óa ñ·¯ıÔÜÓ ÛÙc ÏÔÁÈÎc Ùɘ ªÂÁ¿Ï˘ \π‰¤·˜ ηd ÙÔÜëÏÏËÓÈÎÔÜ àÏ˘ÙÚˆÙÈÛÌÔÜ»1.

\∂ÈÎÂÊ·Ïɘ ·éÙɘ Ùɘ Ó¤·˜ ÛÙ¿Û˘ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ öÓ·ÓÙÈ ÙÔÜ \πÛÏaÌÂrÓ·È ï ÌÂÁ¿ÏÔ˜ îÂڿگ˘ ¶·ÙÚȿگ˘ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜, ηıg˜ ηd ï ‰È-ψ̿Ù˘ °ÂÒÚÁÈÔ˜ \∞ÌÈÚÔ‡Ù˙˘. ^∏ ÌÂÁ¿ÏË ÙÔ˘˜ ‰È·ÊÔÚa àe ÙeÓ °ÂÒÚÁÈÔ∆Ú·Â˙Ô‡ÓÙÈÔ, ï ïÔÖÔ˜ â›Û˘ ÛÙ¿ıËÎÂ Û˘ÌÊÈÏȈÙÈÎᘠà¤Ó·ÓÙÈ ÛÙe \πÛÏ¿Ì,qÙ·Ó ¬ÙÈ ÌÂÙa ÙcÓ ±ÏˆÛË Ùɘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏ˘ Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Óa ‰È·‚ÈÔÜÓ âÓÙe˜ÙÔÜ «D-ar al Islam», ÙcÓ âÈÎÚ¿ÙÂÈ· Ùɘ \√ıˆÌ·ÓÈÎɘ ·éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, ηd ‰bÓÎ·Ù¤Ê˘Á·Ó ÛÙc ¢‡ÛË.

™Ùe ·ÚeÓ ôÚıÚÔ ıa ÛÙ·ıá ÎÚÈÙÈÎᘠà¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔf˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘Î·d ıa àÓ·˙ËÙ‹Ûˆ Ùa ıÂÔÏÔÁÈÎa âÎÂÖÓ· ÛÙÔȯÂÖ· àÓ·ÊÔÚĘ ÛÙeÓ ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔ ÚˆÙ›ÛÙˆ˜, ηd ‰Â˘ÙÂÚ¢fiÓÙˆ˜ ÛÙeÓ ^∂‚Ú·ÖÔ Î·d ≠∂ÏÏËÓ· âıÓÈÎfi. £a âȯÂÈ-Ú‹Ûˆ Ì›· ÚfiÙ˘Ë àÓ¿ÁÓˆÛË ÙáÓ ÏfiÁˆÓ ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘, ì Û˘Ì‚ÔÏc ηd ì Ú·-fiÙËÙ· ÙÔÜ ïÔ›Ô˘ àÔÙÂÏÂÖ Î·ÙÂÍÔ¯cÓ ÔÈÌ·ÓÙÈÎe ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙfiÛÔ ÛÙ·ıÂÚfi-ÙËÙ·˜ ÛÙcÓ çÚıfi‰ÔÍË ›ÛÙË Î·d ıÂÔÏÔÁ›·, ¬ÛÔ Î·d Û‚·ÛÌÔÜ Úe˜ ÙeÓ Û˘ÓÔÌÈ-

1. ¡π∫√§∞™ ¶π™™∏™, «\∞ÔÎ·Ï˘ÙÈÎe˜ ÏfiÁÔ˜ ηd ÌÂÛÛÈ·ÓÈÎc ÚÔÛ‰ÔΛ·. ÃÚ‹ÛÂȘ ηd ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁ›Â˜ àe Ùc ‚˘˙·ÓÙÈÓc ÛÙcÓ çıˆÌ·ÓÈÎc ÂÚ›Ô‰Ô», ÛÙe ™∆∞Àƒ√™ ∑√Àª¶√À§∞∫∏™ (âÈÌ.), ^∏ªÂÛÛÈ·ÓÈÎc \π‰¤· ηd Ôî ªÂÙ·ÌÔÚÊÒÛÂȘ Ù˘. \∞e ÙcÓ ¶·Ï·Èa ¢È·ı‹ÎË S˜ ÙÔf˜ ÔÏÈÙÈÎÔf˜ÌÂÛÛÈ·ÓÈÛÌÔf˜ ÙÔÜ 20ÔÜ ·åÒÓ· (\∞ı‹Ó·, 2011) 339-359, at 340-41.

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη

°∂¡¡∞¢π√™ ™Ã√§∞ƒπ√™ ∫∞π √ ™Àªºπ§πø∆π∫√™ ∆√À §√°√™ ª∂ ∆√ π™§∞ª

195

ÏËÙ‹ ÙÔ˘, ÙeÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ. °Èa Óa ÌÔÚ¤ÛÂÈ Óa Á›ÓÂÈ Î·Ù·ÓÔËÙc ÛÙeÓ àÓ·ÁÓÒ-ÛÙË ì ÛÙÚÔÊc ·éÙc àe ÙeÓ Î˘Ú›·Ú¯Ô ≤ˆ˜ ÙfiÙ ıÂÔÏÔÁÈÎe ÏfiÁÔ, ÎÚ›Óˆ à·Ú·›-ÙËÙÔ Óa Û˘ÁÎÚ›Óˆ ÙÔf˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ Ìb ÙcÓ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ‚˘˙·ÓÙÈÓc ÊÈÏÔÏÔÁ›·Î·Ùa ÙÔÜ \πÛÏaÌ Î·d Óa ëÛÙÈ¿Ûˆ ÛÙeÓ ÙÚfiÔ Ìb ÙeÓ ïÔÖÔÓ âÍÂÙ¿ÛÙËΠηd ·-ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠàe ÙÔf˜ µ˘˙·ÓÙÈÓÔf˜ àÍÈÔÎÚ·ÙÈÎᘠÙe \πÛÏ¿Ì. £ÂˆÚá g˜ ì ÛÔ-‚·Úc ı¤ÛË ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙe \πÛÏaÌ âÓÙ¿ÛÛÂÙ·È ÛÙcÓ îÛÙÔÚÈÎc ηdÔÏÈÙÈÎc Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ùɘ âԯɘ ηd ¬ÙÈ Ôî \√Úıfi‰ÔÍÔÈ ·éÙÔd ÏfiÁÈÔÈ ôÓ-‰Ú˜ âͤÊÚ·Û·Ó ÙcÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc Ù·˘ÙfiÙËÙ· âÓÙe˜ ÙÔÜ ‰›ÔÏÔ˘ «D-ar al Islam»Î·› «D-ar al Harb». √î ñfi‰Ô˘ÏÔÈ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔd Ùɘ ÓÂÔ-î‰Ú˘ı›۷˜ \√ıˆÌ·ÓÈÎɘ·éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ‰È·‚ÈÔÜÛ·Ó âÓÙe˜ Ùɘ ÁˆÁÚ·ÊÈÎɘ ηd ÓÂ˘Ì·ÙÈÎɘ âÈÎÚ¿ÙÂÈ-·˜ ÙÔÜ «D-ar al Islam», ηd ÚÔÛ·ıÔÜÛ·Ó Óa οÓÔ˘Ó ÙÔf˜ ÔÏÈÙÈÎÔf˜ âΛÓÔ˘˜Û˘Ì‚È‚·ÛÌÔ‡˜, Ôî ïÔÖÔÈ ıa ÙÔf˜ ÚÔÛ¤ÊÂÚ·Ó âÏ¢ıÂÚ›· Ûb ı¤Ì·Ù· ›ÛÙ˘ ηdıa ÙÔf˜ âÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙·Ó êÚÌÔÓÈÎc Û˘Ì‚›ˆÛË Ìb ÙeÓ Ìc ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi, ÙeÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔ Î˘Ú›·Ú¯Ô.

^√ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ Ìb ÙcÓ ñÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔÜ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˘ ªˆ¿ÌÂı µã àÓ¤-Ù˘Í ıÂÔÏÔÁÈÎÔf˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ Ìb Ùe ÓÈÎËÊfiÚÔ çıˆÌ·ÓÈÎe \πÛÏ¿Ì. ∆a öÚÁ· ÙÔ˘,ηÙÂÍÔ¯cÓ ıÂÔÏÔÁÈο, àÔÙÂÏÔÜÓ ÔÈÌ·ÓÙÈÎa ÚfiÙ˘· âÓe˜ Û¿ÓÈÔ˘ âÎÎÏËÛÈ·-ÛÙÈÎÔÜ ÏfiÁÔ˘, ï ïÔÖÔ˜ ÔÏÏa ıa Âr¯Â Óa ÚÔÛʤÚÂÈ àÎfiÌË Î·d Û‹ÌÂÚ· ÛÙcÓÚÔÛ¿ıÂÈ· ÌÈĘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ-åÛÏ·ÌÈÎɘ ηٷÓfiËÛ˘. °Èa ÙeÓ ÛÎÔe ·éÙe öÁÚ·-„ ÙÚ›· öÚÁ·, âÎ ÙáÓ ïÔ›ˆÓ Ùa ‰‡Ô ÚáÙ· ÚÔÉÏı·Ó àe Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ôf öη-Ó Ìb ÙeÓ ú‰ÈÔ ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı µã, ηd Ùe ÙÚ›ÙÔ Ìb ∆Ô‡ÚÎÔ˘˜ àÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˘˜ ÛÙcÓfiÏË ÙáÓ ºÂÚáÓ. ∆a ΛÌÂÓ· ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËÎ·Ó Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ ÛÙa àÚ·‚ÈÎa ηdÙÔ˘ÚÎÈÎa ηd âΉfiıËÎ·Ó àe ÙÔf˜ L. Petit - X. Sideridès - M. Jugie, OeuvresComplètes de Georges (Gennade) Scholarios 2. ^∏ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ηd Ùe öÚÁÔ

2. L. PETIT - X. SIDERIDÉS - M. JUGIE, Oeuvres Complètes de Georges (Gennade) Scholarios,8 vols (Paris, 1928-1936), at 3 vol, 434-475. [™Ùe ëÍɘ: L. Petit - X. Sideridès - M. Jugie, Œuvres].∆e ÚáÙÔ Î›ÌÂÓÔ âΉfiıËΠÁÈa ÚÒÙË ÊÔÚa àe ÙeÓ ÃÚÉÛÙÔ ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘ ÛÙcÓ \∂ÎÎÏËÛÈ·-ÛÙÈÎc \∞Ï‹ıÂÈ· 16 (1896), 203-296, at 210-212, 219-222 & 227-229. ™ÙcÓ Patrologia Greaca 160,319A-332C, ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ≤Ó· ÓfiıÔ Î›ÌÂÓÔ, Ùe ïÔÖÔ Ê¤ÚÂÙ·È ó˜ ì ÚÒÙË ‰È¿ÏÂÍË ÙÔÜ ™¯ÔÏ·Ú›-Ô˘ Ìb ÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ, ªˆ¿ÌÂı µã. ∆e ΛÌÂÓÔ ·éÙe ÂrÓ·È ÛÙcÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ùe „¢‰Ô·ı·Ó¿-ÛÈÔ öÚÁÔ Ôf ʤÚÂÈ ÙeÓ Ù›ÙÏÔ, ∆ÔÜ âÓ êÁ›ÔȘ ·ÙÚe˜ ìÌáÓ \∞ı·Ó·Û›Ô˘, àÚ¯ÈÂÈÛÎfiÔ˘ \∞ÏÂÍ·Ó-‰Ú›·˜, ≤ÙÂÚ·È ÙÈÓ¤˜ âÚˆÙ‹ÛÂȘ, ηd Ùe ïÔÖÔ âΉfiıËΠÛÙcÓ Patrologia Greaca 28, 773-776. ∆eÓfiıÔ ·éÙe ΛÌÂÓÔ âΉfiıËΠàe ÙeÓ W. GASS, Gennadius und Pletho (Breslau, 1844), annex,16-30. ∞éÙc ì öΉÔÛË àÓ··Ú¿ÁÂÙ·È ÛÙcÓ PG, ¬Ô˘ Ùe „¢‰Ô·ı·Ó¿ÛÈÔ Î›ÌÂÓÔ àÓ·ÚÔÛ·ÚÌfi-˙ÂÙ·È Î·d ıˆÚÂÖÙ·È â‰á ó˜ Ùe ΛÌÂÓÔ Ùɘ ÚÒÙ˘ Û˘˙‹ÙËÛ˘ ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ Ìb ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı µãηd ÁÈ\ ·éÙe âΉ›‰ÂÙ·È ó˜ Confessio Fidei Prima. °Ó‹ÛÈÔ Î›ÌÂÓÔ ÛÙcÓ PG ÂrÓ·È Ùe à̤ۈ˜ ·-

£∂√§√°π∞ 2/2013

196

ÙÔÜ ™¯ÔÏ·Ú›Ô˘ à·Û¯fiÏËÛ·Ó ÔÏÏÔf˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜. ^√ÚÈṲ̂ÓÔÈ âÍ¤Ù·Û·Ó Î·d·ÚÔ˘Û›·Û·Ó Ùe öÚÁÔ ÙÔ˘ âÓÙe˜ ÙÔÜ Ï·ÈÛ›Ô˘ Ùɘ àÏËıÔܘ ›ÛÙˆ˜ ηd Ì·ÚÙ˘-Ú›·˜, ¬ˆ˜ ï £Âfi‰ˆÚÔ˜ ∑‹Û˘3. ò∞ÏÏÔÈ, ¬ˆ˜ ï ¶·Ú·ÛÎÂ˘Ä˜ ∫ÔÓfiÚÙ·˜4, àÎÔ-ÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ Ùc ÁÓÒÌË ÙÔÜ Û˘ÓÙ¿ÎÙË Ùɘ ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎɘ îÛÙÔÚ›·˜, Ôf ‰ËÌÔÛȇÂ-Ù·È ÛÙcÓ Turcograecia, àÓ··Ú¿ÁÂÈ ÙcÓ ôÔ„Ë ÂÚd ÊÈÏÈÎɘ ÙÔ˘ Û¯¤Û˘ Ìb ÙeÓÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ, ÌÈa ôÔ„Ë ì ïÔ›· ÁÈa ïÚÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÓÂÒÙÂÚÔ˘˜ Û˘ÁÁÚ·ÊÂÖ˜ àÔÙÂÏÂÖıÚ‡ÏÔ5. ^√ ∫ÔÓfiÚÙ·˜ ÌĘ ÌÂٷʤÚÂÈ Ùc ı¤ÛË ¬ÙÈ ï ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜, ï ïÔÖÔ˜ öÙÚÂÊÂÌÂÁ¿ÏË âÎÙ›ÌËÛË Úe˜ Ùe ÚfiÛˆÔ ÙÔÜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë, âÓıÔ˘ÛÈ¿ÛÙËΠÙfiÛÔ ÔÏfÌb ÙÔf˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ Ôf Âr¯Â Ì·˙› ÙÔ˘, œÛÙ «\∏Á¿ËÛ ‰b ÔÏÏa ÙeÓ ·ÙÚÈ¿Ú-¯ËÓ ï ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜, öÛÔÓÙ·˜ Óa Ì¿ıFË ¬ÙÈ qÙÔÓ ÛÔÊÒÙ·ÙÔ˜ ηd ÂéÏ·‚c˜ ôÓ‰Ú·˜»6.

µÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈÎá˜, iÓ Î·d ì Ê˘ÛÈÔÁӈ̛· ηd Ùa öÚÁ·, ıÂÔÏÔÁÈÎa ηd ÊÈÏÔÛÔ-ÊÈο, ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ à·Û¯fiÏËÛ·Ó ÔÏf ηd Û˘Ó¯›˙Ô˘Ó Óa à·Û¯ÔÏÔÜÓ ÙcÓ

ڷοو ΛÌÂÓÔ, Ùe ïÔÖÔ Ê¤ÚÂÙ·È ó˜ Confessio Fidei Posterior PG 160, 333A-352A. ^√ Ù›ÙÏÔ˜ÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ·éÙÔÜ, Ôf ÂrÓ·È ÛÙcÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ì›· Û‡ÓÙÔÌË öÎıÂÛË ÙÔÜ ‰È·ÏfiÁÔ˘ ÙÔÜ °ÂÓ-Ó·‰›Ô˘ Ìb ÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ ö¯ÂÈ ó˜ ëÍɘ ÛÙcÓ PG: ∆ÔÜ êÁȈٿÙÔ˘ ηd ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ô˘ ηd ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘°ÂÓÓ·‰›Ô˘ ïÌÈÏ›· ÂÚd Ùɘ çÚıɘ ηd àÏËıÔܘ ›ÛÙˆ˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ ‰È·Ï¯ıÂÖÛ· Úe˜ ÙÔf˜ ÛÔÊÈ-ÛÙĘ ¶¤ÚÛ·˜ ÙáÓ \∞Á·ÚËÓáÓ, ÚÔÙÚÔFÉ ÙÔÜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ·éı¤ÓÙÔ˘, öÌÚÔÛıÂÓ ·éÙÔÜ. ∫·d ï Ï·ÙÈ-ÓÈÎe˜ Ù›ÙÏÔ˜: Sanctissimi Patriarchae et Philosophi Gennadii de christianorum recta et verafidaeØ Homilia ad Sapientes Persas Agarenorum hortatu Magni Sultani et ipso praesente dicta.µÏ. ÎÚÈÙÈÎc öΉÔÛË ÙÔÜ ÁÓËÛ›Ô˘ ·éÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ àe ÙÔf˜ L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE,Œuvres, 453-458.

3. ∆c ˙ˆc ηd Ùe öÚÁÔ ÙÔÜ ™¯ÔÏ·Ú›Ô˘ âÍÂÙ¿˙ÂÈ ÛÙcÓ çÁÎÒ‰Ë âÚÁ·Û›· ÙÔ˘ ï ^√ÌfiÙÈÌÔ˜ ∫·-ıËÁËÙc˜ Ùɘ £ÂÔÏÔÁÈÎɘ ™¯ÔÏɘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, . £∂√¢øƒ√™ ∑∏™∏™, °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ µã ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜,µ›Ô˜-™˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù·-¢È‰·Ûηϛ·, 2Ë öΉ. (£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 1988). ∫ÚÈÙÈÎc ÛÙe ‚È‚Ï›Ô ·éÙe àÛÎÂÖ ïJohn Monfasani. µÏ. Û¯ÂÙÈÎᘠJohn Monfasani review of Montague Christopher Woodhouse’sbook [George Gemistos Plethon. The Last of the Hellenes, (Oxford 1986)] in RennaissanceQuarterly, 41, 1 (Spring, 1988), 116-119, â‰á 118.

4. ¶∞ƒ∞™∫∂ÀA™ ∫√¡√ƒ∆∞™, \√ıˆÌ·ÓÈÎb˜ ıˆڋÛÂȘ ÁÈa Ùe √åÎÔ˘ÌÂÓÈÎe ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÂÖÔ (17Ô˜- àÚ¯b˜ 20ÔÜ ·åÒÓ·) (\∞ı‹Ó·, 1998). ∫·Ùa ÙeÓ ∫ÔÓfiÚÙ· ï ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ı·‡Ì·Û ÙcÓ ÛÔÊ›· ÙÔܶ·ÙÚÈ¿Ú¯Ë Î·d ì âÎÙ›ÌËÛË ·éÙc Âr¯Â ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ˜ ÂéÓÔ˚Îb˜ âÈÙÒÛÂȘ ÛÙÔf˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜ ηdÛÙa ÚÔÓfiÌÈ· Ôf ‰fiıËÎ·Ó ÛÙeÓ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë.

5. TIJANA KRSTIãC, Contested Conversions to Islam. Narratives of Religious Change in theEarly Modern Ottoman Empire (Stanford, 2011), 63. ™Ùe öÚÁÔ ·éÙe ñ¿Ú¯ÂÈ ëÙÂÚÔ·Ó·ÊÔÚaÛÙeÓ HALIL INALICK, «The Status of the Greek Orthodox Patriarch under the Ottomans», Tur-cica 21-23 (1991), 407-36, â‰á 195-213.

6. CRUCIUS MARTINUS, Turcograeciae, libri octo (Basiliae, 1584), 108-120, at 108. ^∏ öΉÔÛË·éÙc ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÌÂÙ·Íf ôÏÏˆÓ ÙcÓ Historia Politica Constantinopoleos, ÛÙe J. Becker, ed.,CSHB (1849) ηd Historia Patriarchica Constaninopoleos, ibid, ì ïÔ›· àÔ‰›‰ÂÙ·È ÛÙeÓ ª·-ÓÔ˘cÏ ª·Ï·Ífi (+1581). Excerptum Ùɘ Historia Patriarchica ‚Ï. ÛÙcÓ PG 160, 312C-317C.

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη

°∂¡¡∞¢π√™ ™Ã√§∞ƒπ√™ ∫∞π √ ™Àªºπ§πø∆π∫√™ ∆√À §√°√™ ª∂ ∆√ π™§∞ª

197

öÚ¢ӷ ó˜ Úe˜ ÙcÓ ıÂÔÏÔÁ›· ÙÔ˘, àÏÏa ηd ÙeÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎe àÚÈÛÙÔÙÂÏÈÛÌfi ÙÔ˘,Ùa ÁÚ·Ùa ηd Ùd˜ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂȘ ÙÔ˘ ÁÈa ÙeÓ Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÈÛÌfi, ηıg˜ ηd ÙcÓ Úfi-ÛÏË„Ë Ùɘ àÚ¯·›·˜ ëÏÏËÓÈÎɘ ÛΤ„˘ ηd ÙÔÜ £ˆÌÄ ÙÔÜ \∞ÎÈÓ¿ÙË ÛÙa öÚÁ·ÙÔ˘7, ‰bÓ ñ¿Ú¯ÂÈ Ì›· âÈÛٷ̤ÓË ÌÂϤÙË ÁÈa ÙeÓ ÙÚfiÔ Ôf ·ÚÔ˘Û›·Û ÛÙÔf˜ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ÙcÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË, ¤Ú·Ó ïÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ôÚıÚˆÓ j àÓ·ÊÔÚáÓ,Ùa ïÔÖ· ¬Ìˆ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó Ìb Û·Ê‹ÓÂÈ· Ùd˜ îÛÙÔÚÈÎb˜ Û˘ÁÎ˘Ú›Â˜ ηd ÙeÓÂÜÌ· ÙÔÜ ™¯ÔÏ·Ú›Ô˘ à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙe \πÛÏ¿Ì8. ≠∂Ó· ôÏÏÔ ı¤Ì· Ôf à·Û¯ÔÏÂÖ Ùc‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›· ÂrÓ·È ì àÓÙÈ-Ï·ÙÈÓÈÎc ÛÙ¿ÛË ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ ηd ÁÈa Ùe ᘠì ÛÙ¿-ÛË ÙÔ˘ ·éÙc ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËΠàÊ\ ëÓe˜ ÌbÓ àe ÙeÓ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ ÁÈa ÙcÓ â͈ÙÂ-ÚÈÎc ÔÏÈÙÈ΋ ÙÔ˘ Ìb ÙcÓ ƒÒÌË Î·d àÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÁÈa Ùe g˜ ÚÔοÏÂÛ âÓ‰Ô-¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓÈÎb˜ ‰È·ÊˆÓ›Â˜ Û¯ÂÙÈÎᘠÌb Ùa ¬ÚÈ· ÙáÓ Û¯¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Ìb ÙÔ‡˜ «∆Ô‡Ú-ÎÔ˘˜»9.

°Èa Ì›· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ-åÛÏ·ÌÈÎc ηٷÓfiËÛË

™Ùe ÚáÙÔ öÚÁÔ ÙÔ˘ ·) ¶ÂÚd Ùɘ ÌfiÓ˘ ï‰ÔÜ Úe˜ ÙcÓ ÛˆÙËÚ›·Ó ÙáÓ àÓıÚÒ-ˆÓ10, ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ‰bÓ ÚÔ‚·›ÓÂÈ Ûb àÍÈÔÏÔÁÈÎb˜ ÎÚ›ÛÂȘ ñbÚ j ηÙa ÙÔÜ

7. JOHN A. DEMETRACOPOULOS, George Scholarios (Gennadios II), in HENRY LAGERLUND

(ed.), Encyclopedia of Medieval Philosophy (New York, 2011), 397-399.8. ANASTASSIOS YANNOULATOS, «Byzantine and Contemporary Orthodox Approaches to

Islam» in GEORGE PAPADEMETRIOU, ed., Two Traditions, One Space. Orthodox Christians andMuslims in Dialogue (Massachusetts, 2011), 147-177, â‰á 156-159. ∞NGELIKI ZIAKA, LaRecherche Grecque Contemporaine et l’Islam, Thèse de Doctorat (Strasbourg, 2002), 106-109.

9. KRSTIãC, Contested Conversions, 63.10. ™‡Ìʈӷ Ìb Ùd˜ ñÔÛËÌÂÈÒÛÂȘ Ôf Ï·ÈÛÈÒÓÔ˘Ó Ùe ÚáÙÔ Î›ÌÂÓÔ, ·éÙe ôÚ¯ÈÛ Óa ÁÚ¿-

ÊÂÙ·È àÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙÈÛÙ· ÌÂÙa àe Ì›· ·åÊÓ›‰È· â›ÛÎÂ„Ë Ôf öηÓÂ ï ¶ÔÚıËÙc˜ ªˆ¿ÌÂı ÛÙcÌÔÓc ¶·Ì̷ηڛÛÙÔ˘, ¬Ô˘ Âr¯Â ÌÂÙ·ÊÂÚıÂÖ ì ≤‰Ú· ÙÔÜ ¶·ÙÚÈ·Ú¯Â›Ô˘. ^√ ªˆ¿ÌÂı àÊÔÜ Â-ÚÈÂÚÁ¿ÛÙËΠÙa Ôå΋̷ٷ Ùɘ ÌÔÓɘ, ˙‹ÙËÛ Óa Ì¿ıÂÈ ÂÚd Ùɘ ›ÛÙˆ˜ ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ Î·d ï ¶·-ÙÚȿگ˘ ÙÔÜ âͤıÂÛ Ìb Û˘ÓÙÔÌ›· Ùd˜ ‚·ÛÈÎb˜ àÚ¯b˜ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜. ^√ ¶·-ÙÚȿگ˘ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ âÓıÚÔÓ›ÛÙËÎÂ, ηÙa Ùd˜ ñ¿Ú¯Ô˘Û˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ÛÙd˜ 6 \π·ÓÔ˘·Ú›-Ô˘ 1454 ηd ï ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ÙÔÜ ö‰ˆÛ ÙeÓ ÂÚ›ÊËÌÔ Ó·e ÙáÓ ∞Á›ˆÓ \∞ÔÛÙfiÏˆÓ ÁÈa Óa ÌÂٷʤÚÂÈâÎÂÖ Ùe ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÂÖÔ àe ÙcÓ ∞Á›· ™ÔÊ›·, ì ïÔ›· Âr¯Â ÌÂÙ·ÙÚ·ÂÖ Ûb Ù˙·Ì›. ^√ Ó·e˜ ¬Ìˆ˜ ÙáÓ∞Á›ˆÓ \∞ÔÛÙfiÏˆÓ qÙ·Ó âÚÂȈ̤ÓÔ˜ ηd ì ÚÒËÓ ÔÏ˘ÏËıc˜ Û˘ÓÔÈΛ· Á‡Úˆ ÙÔ˘ öÚËÌË. °ÈaÙe ÏfiÁÔ ·éÙe ï ¶·ÙÚȿگ˘ ˙‹ÙËÛ àe ÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ Î·d ¤Ù˘¯Â ÙcÓ ÌÂÙ·ÊÔÚa ÙÔÜ ¶·ÙÚÈ·Ú-¯Â›Ô˘ ÛÙcÓ ÚÒËÓ Á˘Ó·ÈΛ· ªÔÓc Ùɘ ¶·Ì̷ηڛÛÙÔ˘, ì ïÔ›· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ì¤Û· Ûb ˘ÎÓÔη-ÙÔÈÎË̤ÓË, ΢ڛˆ˜ àe ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜, ÂÚÈÔ¯‹. ^√ Ó·e˜ ÙáÓ ∞Á›ˆÓ \∞ÔÛÙfiÏˆÓ Î·Ù‰·Ê›ÛÙËÎÂηd ÙeÓ ôÏÏÔ ¯ÚfiÓÔ àÓ·Á¤ÚıËΠÙe ÌÂÁ·ÏÔÚÂb˜ Ù¤ÌÂÓÔ˜ Fatih, «ï ¶ÔÚıËÙ‹˜», Úe˜ ÙÈÌcÓ ÙÔÜ

£∂√§√°π∞ 2/2013

198

\πÛÏaÌ Î·ÙÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ, àÏÏa Û˘ÛÙËÌ·ÙÔÔÈÂÖ Ìb ÂéÛ‡ÓÔÙÔ Î·d ÂÚÈÂÎÙÈÎeÙÚfiÔ ¬ÏË ÙcÓ çÚıfi‰ÔÍË ‰ÔÁÌ·ÙÈÎc ıÂÔÏÔÁ›·, Ûb ÂåÎÔÛÈÌ›· ·Ú·ÁÚ¿ÊÔ˘˜. ¡‡-ÍÂȘ ÌfiÓÔÓ, Ôf à¢ı‡ÓÔÓÙ·È Û¤ «àÌ˘‹ÙÔ˘˜», ñÔ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔ˘˜, âÓá Ûb ÌfiÓÔ Ì›· ÂÚ›ÙˆÛË, ηd Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙe Ù¤ÏÔ˜ Ùɘ 21˘ ·Ú·ÁÚ¿ÊÔ˘ÙÔ˘11, ¬Ô˘ ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ Ùc ÊÚ¿ÛË «Ôî ‰b ϤÁÔÓÙ˜», ÛÎÈ·ÁÚ·ÊÂÖÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ ηd àÓ·ÈÚÂÖ Ùc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎc ‰È‰·Ûηϛ· ÂÚ› «ÌÂÙ·Ô›-ËÛ˘» ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘12. ∫·Ù·Ï·‚·›ÓÔ˘Ì g˜ ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ qÙ·Ó âÓ‹ÌÂÚÔ˜ ÙáÓÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎáÓ ‰È‰·ÛηÏÈáÓ, Û‡Ìʈӷ Ìb Ùd˜ ïÔÖ˜ Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ ‰bÓ ÂrÓ·ÈÌfiÓÔÓ ì Ù¤ÏÂÈ· ηd àÚ¯ÈÎc àÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔÜ £ÂÔÜ ÛÙcÓ àÓıÚˆfiÙËÙ·, àÏÏa ηd¬ÙÈ ÙcÓ àÔÎ¿Ï˘„Ë ·éÙc ÙcÓ Âr¯Â ͯ¿ÛÂÈ ï ÎfiÛÌÔ˜ ηd ÙcÓ Í·Ó·ÛÙ¤ÏÓÂÈ ï £Âe˜Ìb ÙeÓ ÙÂÏÂ˘Ù·ÖÔ ÙáÓ ÚÔÊËÙáÓ, ÙeÓ ªˆ¿ÌÂı13. ™b ¬ÏË ÙcÓ àÔÏÔÁ›· ̤ÏËÌ·ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ ÂrÓ·È Óa àԉ›ÍÂÈ ¬ÙÈ â‰fiıË ‰Èa ÙÔÜ «∫˘Ú›Ô˘ ìÌáÓ \πËÛÔÜ ÃÚÈ-ÛÙÔÜ» ÛÙÔf˜ àÓıÚÒÔ˘˜ ï ÙÂÏÂÈfiÙ·ÙÔ˜ ÓfiÌÔ˜ ηd ¬ÙÈ ï ÓfiÌÔ˜ ·éÙe˜ ‰bÓ öÚ¯ÂÙ·ÈÛb àÓÙ›ıÂÛË Ìb ÙeÓ ÓfiÌÔ ÙÔÜ ªˆ˘ÛÉ, àÏÏa ÙeÓ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ14. ∆e âȯ›ÚËÌ¿ÙÔ˘ ‰È·ÚıÒÓÂÙ·È ó˜ ëÍɘ: ^∏ àÓ·ÁηÈfiÙËÙ· ≈·Ú͢ ÓfiÌÔ˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙcÓàÔ‰Ô¯c ¬ÙÈ ï £Âfi˜, Ôf ÂrÓ·È ì ÚÒÙË àÏ‹ıÂÈ· ηd Ùe öÛ¯·ÙÔ àÁ·ıfi, öÚÂÂ

ªˆ¿ÌÂı µã ÙÔÜ ¶ÔÚıËÙÉ. ™Ùc ªÔÓc Ùɘ ¶·Ì̷ηڛÛÙÔ˘ Ùe ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÂÖÔ ıa Ì›ÓÂÈ S˜ Ùe 1586,ïfiÙÂ ì ªÔÓc ÌÂÙÂÙÚ¿Ë ÛÙe ÁÓˆÛÙe ≤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ· Fetiye Djami. ∆ÂÏÈÎa ÛÙa 1599-1600, ηd ÌÂÙaàe ïÚÈṲ̂Ó˜ ÂÚȤÙÂȘ, âÂÙÚ¿Ë ÛÙe ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÂÖÔ Óa âÁηٷÛÙ·ıÂÖ ÛÙe Ó·e ÙÔÜ ∞Á›Ô˘ °Â-ˆÚÁ›Ô˘, ÛÙcÓ Î·Ú‰Èa Ùɘ Û˘ÓÔÈΛ·˜ ÙÔÜ º·Ó·Ú›Ô˘, ¬Ô˘ ñ¿Ú¯ÂÈ ≤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·. µÏ. ª. °∂¢∂ø¡,ÃÚÔÓÈÎa ÙÔÜ ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎÔÜ √úÎÔ˘ ηd ¡·ÔÜ (∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, 1894). ™∞ƒ¢∂ø¡ °∂ƒª∞¡√™,«^√ ·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎe˜ ÔrÎÔ˜ ηd Ó·e˜ àe ÙÔÜ 1453 ηd ëÍɘ», \√ÚıÔ‰ÔÍ›· 14 (1939), 110-115, 264-267, 299-305. ∞ƒπ™∆∂π¢∏™ ¶∞™∞¢∞π√™, ^√ ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎe˜ √rÎÔ˜ ÙÔÜ √åÎÔ˘ÌÂÓÈÎÔÜ £ÚfiÓÔ˘ (£ÂÛ-Û·ÏÔÓ›ÎË, 1976).

11. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres, 452.12. ™Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ ì åÔ˘‰·˚Îc ηd ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc „¢‰Â›ÁÚ·ÊË Î·d àfiÎÚ˘ÊË ÁÚ·ÌÌ·Ù›· àÓ·-

ÁÓˆÚ›˙ÔÓÙ·È ó˜ ̤ÚÔ˜ Ùɘ ı›·˜ àÔÎ¿Ï˘„˘. ò∂ÙÛÈ, âÍ·ÈÙ›·˜ Ùɘ ÏÂÁfiÌÂÓ˘ ͯ·Ṳ̂Ó˘ àÔο-Ï˘„˘ àe ÙÔf˜ àÓıÚÒÔ˘˜, ï £Âe˜ Í·Ó·¤ÛÙÂÈÏ ‰Èa ÙÔÜ ÌËÓ˘ÙÔÜ ÙÔ˘ ªˆ¿ÌÂı ÙeÓ ·åÒÓÈÔ ÏfiÁÔÙÔ˘, Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ. µÏ. sura al–Maida (5,15). ¶Ú‚Ï. GEN∂VIEVE GOBILLOT, “Apochryphes del’Ancient et du Nouveau Testament”, in MOHAMMAD ALI AMIR-MOEZI, Dictionnaire du Coran(Paris, 20007), 57-63, â‰á 57-58.

13. ∆e ∫ÔÚ¿ÓÈÔ, ϤÂÈ ï ªˆ¿ÌÂı, ÂrÓ·È ÁÚ·Ì̤ÓÔ ÛÙeÓ ·åÒÓÈÔ ›Ó·Î· (al-Lauh al Mahf-uz)Ôf Ê˘Ï¿ÛÛÂÙ·È ‰›Ï· ÛÙeÓ £Âe (85, 21-22). ∞éÙe ÂrÓ·È Ùe àÚ¯¤Ù˘Ô ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘, ì «ªËÙ¤Ú·Ùɘ µ›‚ÏÔ˘» (Umm al-Kit-ab), ηd ÂrÓ·È Ùe ÚˆÙfiÙ˘Ô ù¯È ÌfiÓÔÓ ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘, àÏÏa ηd οıÂôÏÏ˘ àÔÎ¿Ï˘„˘, ΢ڛˆ˜ Ì¿ÏÈÛÙ· Ùɘ ¶ÂÓٷه¯Ô˘ ÙÔÜ ªˆ˘ÛÉ Î·d ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘. ∂rÓ·È ï·åÒÓÈÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÙÔÜ £ÂÔÜ, ì ïÌÈÏ›· ÙÔ˘. µÏ. °ƒ. ∑π∞∫∞™, \πÛÏ¿Ì. £ÚËÛΛ· ηd ¶ÔÏÈÙ›· (£ÂÛÛ·-ÏÔÓ›ÎË, 2001), 37.

14. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres, πππ: 441, 442, 443.

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη

°∂¡¡∞¢π√™ ™Ã√§∞ƒπ√™ ∫∞π √ ™Àªºπ§πø∆π∫√™ ∆√À §√°√™ ª∂ ∆√ π™§∞ª

199

Óa ‰ÒÛÂÈ ÛÙcÓ àÓıÚˆfiÙËÙ· οÔÈÔÓ ÓfiÌÔ ÁÈa Óa ΢‚ÂÚÓËıÂÖ çÚıa ÛÙcÓ ˙ˆ‹ÙÔ˘15. ò∂ÙÛÈ ï ôÓıÚˆÔ˜ ·Ú¤Ï·‚ ÙeÓ Ê˘ÛÈÎe ôÁÚ·ÊÔ ÓfiÌÔ ÚáÙ· àe ÙeÓ£Âfi. ^∏ à‰˘Ó·Ì›· ¬Ìˆ˜ ηÏɘ àÛ΋Ûˆ˜ ÙÔÜ Ê˘ÛÈÎÔÜ ÓfiÌÔ˘, ÏfiÁˆ Ùɘ âÌ·-ıÔܘ ηٷÛÙ¿Ûˆ˜ ÙÔÜ àÓıÚÒÔ˘, ÁËÛ ÙeÓ ôÓıÚˆÔ ÛÙcÓ êÌ·ÚÙ›· ηd ÙcÓôÁÓÔÈ· ÙÔÜ àÁ·ıÔÜ16. °Èa ÙeÓ ÏfiÁÔ ·éÙe ï £Âe˜ ö‰ˆÛ ÛÙÔf˜ àÓıÚÒÔ˘˜ ÓfiÌÔÁÚ·Ùfi, ‰Èa ÙÔÜ ÏËÚ¤ÛÙÂÚÔ˘ ÛÙcÓ àÚÂÙc ηd àÏËıÈÓÔÜ ÚÔÊ‹ÙË ÙÔÜ ªˆ˘ÛÉ, ïïÔÖÔ˜ ‰bÓ ÂÚÈÔÚ›ÛÙËΠÌfiÓÔÓ ÛÙÔf˜ \πÔ˘‰·›Ô˘˜, àÏÏa qÚıÂ ó˜ ‚Ô‹ıÂÈ· ÁÈa¬ÏË ÙcÓ àÓıÚˆfiÙËÙ·17. \∂ӉȷʤÚÔ˘Û· ÛÙc Û˘Ó¿ÊÂÈ· ·éÙc ÂrÓ·È ì ıÂÙÈ΋ ÙÔ˘ÎÚ›ÛË ÁÈa ÙÔf˜ ÛÔ˘‰·›Ô˘˜ ≠∂ÏÏËÓ˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ (Ôî ôÎÚÔÈ ÙáÓ ^∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÊÈ-ÏfiÛÔÊÔÈ) ¶˘ı·ÁfiÚ·, ¶Ï¿ÙˆÓ· ηd \∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Ôî ïÔÖÔÈ ‰fiÍ·Û·Ó Ùa ıÂÖ·Ú¿ÁÌ·Ù· ηd èÊÂÏ‹ıËÎ·Ó ‰Èa ÙáÓ \πÔ˘‰·˚ÎáÓ ‚È‚Ï›ˆÓ18. ∆e âȯ›ÚËÌ· ·éÙeÙeÓ ‚ÔËıÄ ÛÙc Û˘Ó¤¯ÂÈ· Óa àԉ›ÍÂÈ ¬ÙÈ ¬ÏË ì àÓıÚˆfiÙËÙ· ‰¤¯ıËΠÙe àÁ·-ıfi, iÓ Î·d Ï›Á· ÌfiÓÔÓ ôÙÔÌ· èÊÂÏ‹ıËÎ·Ó àe ÙeÓ ªˆÛ·˚Îe ÓfiÌÔ Î·d ¬ÙÈ ïªˆÛ·˚Îe˜ ÓfiÌÔ˜ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ ÚÔ·Ú·Û΢·ÛÙÈÎa ÁÈa ÙcÓ ñÔ‰Ô¯c ÙÔÜ ÙÂÏÂÈ-fiÙ·ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘, ï ïÔÖÔ˜ â‰fiıË ‰Èa ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ19. ^√ àگțÛÎÔÔ˜ \∞Ó·ÛÙ¿-ÛÈÔ˜ °È·ÓÓÔ˘ÏÄÙÔ˜ ·Ú·ÙËÚÂÖ g˜ ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛ ÙfiÛÔ ÙÔf˜ ™È-‚˘ÏÏÈÎÔf˜ ¯ÚËÛÌÔf˜ ¬ÛÔ Î·d ÙÔf˜ àÚ¯·›Ô˘˜ ëÏÏËÓÈÎÔf˜ ¯ÚËÛÌÔf˜ ó˜ 篋̷ٷÙáÓ ı›ˆÓ ÌËÓ˘Ì¿ÙˆÓ20.

√î ëfiÌÂÓ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙÔÜ ÎÂÈ̤ÓÔ˘ ÙÔ˘ àÊÈÂÚÒÓÔÓÙ·È ÛÙeÓ \πËÛÔÜ ÃÚÈÛÙe ηdÙeÓ ÓfiÌÔ ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘21. ^√ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ Ìb ÙeÓ ú‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ôf Ôî ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔÈ àÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ ó˜ ÓfiÌÔ, ÌÈÏÄ ÁÈa ÙeÓ ÓfiÌÔ ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘Î·d ÙeÓ §fiÁÔ ÙÔÜ £ÂÔÜ. ™˘ÌÏËÚÒÓÂÈ ‰b ¬ÙÈ ¬Ï· ·éÙa Ùa ÚÔÂÖ·Ó Ôî ¶ÚÔ-

15. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres, πππ: 436-437.16. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres, πππ: 438. ™Ùe ÛËÌÂÖÔ ·éÙe ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ àÓ·-

ʤÚÂÙ·È Ûb ÔÏÏb˜ ıÚËÛ΢ÙÈÎb˜ ÚÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎb˜ ‰Ôͷۛ˜, Ï·Ôf˜ ηd ıÂfiÙËÙ˜, ¬ˆ˜ ÛÙeÓ ∑ˆ-ÚÔ·ÛÙÚÈÛÌfi, ÙÔf˜ ∞åÁ˘Ù›Ô˘˜, ÙeÓ ^∂ÚÌÉ, ÙÔf˜ Û˘Á¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔÜ \∞‚Ú·aÌ Î.Ï., Ìb ÛÎÔe Óa η-Ù·‰Â›ÍÂÈ Ùc ‰È·ÛÙÚÔÊc Ôf ñ¤ÛÙË ì àÓıÚˆfiÙËÙ· âÍ·ÈÙ›·˜ Ùɘ Ê·‡Ï˘ ıÚËÛ΢ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ÙáÓÌ·ÓÙÂÈáÓ Î·d ôÏÏˆÓ àÔÛÙ·ÛÈáÓ àe ÙeÓ ıÂfi, Û˘ÓıËÎáÓ ÁÂÓÈÎᘠÔf Û˘ÓËÁÔÚÔÜÛ·Ó ñbÚ Ùɘ«‰·ÈÌÔÓÈÎɘ àÔÛÙ·Û›·˜», ibid, 438. §›Á˜ ·Ú·ÁÚ¿ÊÔ˘˜ ·Ú·Î¿Ùˆ àÓ·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙeÓ Ê˘ÛÈÎeÓfiÌÔ ÙÔÜ £ÂÔÜ Ôf ‰fiıËΠÛb ¬ÏË ÙcÓ àÓıÚˆfiÙËÙ· ó˜ ÚÔ·Ú·Û΢·ÛÙÈÎe˜ ÁÈa ÙcÓ ñÔ‰Ô¯cÙÔÜ ÙÂÏÂÈfiÙ·ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ηd Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ g˜ ¬ÏÔÈ Ôî ôÓıÚˆÔÈ ÂrÓ·È ï‰ÔÈfiÚÔÈ Úe˜ ÙcÓ ·åÒÓÈ·˙ˆ‹, 440.

17. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres, πππ: 439.18. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres πππ: 440.19. IBID.20. GIANNOULATOS, «Byzantine Approaches to Islam», 157-158.21. IBID, πππ: 441-452.

£∂√§√°π∞ 2/2013

200

ÊÉÙ˜ ηd ¬ÙÈ ï ÓfiÌÔ˜ ÙÔÜ \πËÛÔÜ ‰bÓ qÚı ó˜ âÓ¿ÓÙÈÔ˜ ÛÙe ¡fiÌÔ ÙÔÜ ªˆ˘ÛÉàÏÏa ÙeÓ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ22. ∫·Ù·Ï‹ÁÂÈ Ìb ÙcÓ ÙÔÔı¤ÙËÛË ¬ÙÈ ‰bÓ ÌÔÚÂÖ Óa ñ¿Ú-ÍÂÈ ÙÂÏÂÈfiÙÂÚÔ˜ ÓfiÌÔ˜ ¤Ú·Ó ÙÔÜ Âé·ÁÁÂÏÈÎÔÜ, ηd ÁÈa ÙeÓ ÏfiÁÔ ·éÙe ‰bÓ Ârӷȉ˘Ó·ÙeÓ Óa ö¯ÂÈ ‰ÔıÂÖ àe ÙeÓ £Âe ≤ÙÂÚÔ˜ ÓfiÌÔ˜ ¤Ú·Ó ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘23. \∂‰áÛ·Êᘠñ·ÈÓ›ÛÛÂÙ·È Î·d ηٷÔÏÂÌÄ Ùd˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·ÓÈÎb˜ ı¤ÛÂȘ ÁÈa Ùfi ∫ÔÚ¿-ÓÈÔ Î·d ÙcÓ àÓ·ÁηÈfiÙËÙ· Ùɘ àÔÛÙÔÏɘ ÙÔ˘ ÛÙcÓ àÓıÚˆfiÙËÙ·, ÛÙd˜ ïÔÖ˜õ‰Ë àÓ·ÊÂÚı‹Î·ÌÂ. ™˘Ó¯›˙ÂÈ ‰b Ìb Èe öÓÙÔÓÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔf˜ ¬Ù·Ó àÓ·-ʤÚÂÙ·È ÛÙcÓ ·Ú·ÓfiËÛË ÙáÓ ÚÔÛÒˆÓ Ùɘ ∞Á›·˜ ∆ÚÈ¿‰Ô˜, ϤÁÔÓÙ·˜ «Ùe ‰bÙɘ ∆ÚÈ¿‰Ô˜ ‰fiÁÌ·, Ì‹ ÙÈ Ï˘Ì·›ÓÂÛı·È ÙFÉ ÙÔÈ·‡ÙFË ëÓfiÙËÙÈ» ÁÈa Óa ïÏÔÎÏËÚÒÛÂÈÙe öÚÁÔ ÙÔ˘ Ìb ÙcÓ â›ÚÚˆÛË ÙÔÜ ÙÚÈ·‰ÔÏÔÁÈÎÔÜ ‰fiÁÌ·ÙÔ˜, ¬ÙÈ ≤Ó·˜ ÂrÓ·È ï £Â-fi˜ Ì·˜ «âÓ ÙÚÈ¿‰È ÚÔÛÒˆÓ»24. ^√ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ·Úa ÙeÓ ñ„ËÏe ıÂÔÏÔÁÈÎfi ÙÔ˘ÏfiÁÔ ‰bÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ ¬ÚÔ˘˜ ¬ˆ˜ ñÔÛÙ·ÙÈÎc ≤ÓˆÛË ÙáÓ ÙÚÈáÓ ÚÔÛÒˆÓÙɘ ^∞Á›·˜ ∆ÚÈ¿‰Ô˜, ‰ÈfiÙÈ, ¬ˆ˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ ï °È·ÓÓÔ˘ÏÄÙÔ˜, ̤ÏËÌ¿ ÙÔ˘ qÙ·Ó ì Ú‹-ÛË Î·Ù·ÓÔËÙɘ ÁÏÒÛÛ·˜ ηd ù¯È ôÎÚˆ˜ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎɘ. ^√ ÙÚfiÔ˜ ·éÙe˜ ‰È·ÛÊ¿-ÏÈ˙ ÙfiÛÔ ÙcÓ ÚfiÛÏË„Ë ÙáÓ ‰‡ÛÎÔÏˆÓ ÓÔËÌ¿ÙˆÓ àe ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜àÎÚÔ·Ù¤˜ ÙÔ˘ ¬ÛÔ Î·d Ùc Û˘Ó¤¯ÈÛË Ùɘ Û˘˙‹ÙËÛ˘. ^∏ àÚ¯c ·éÙ‹, ì ïÔ›· àÛ΋-ıËΠÌb ÙÚfiÔ ñ‡ı˘ÓÔ ÙcÓ ÎÚ›ÛÈÌË âΛÓË îÛÙÔÚÈÎc âÔ¯‹, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂÖÙ·ÈÁÂÓÈÎᘠÛÙcÓ ‰ÈÂÍ·ÁˆÁc ÙáÓ ‰È·ıÚËÛÎÂÈ·ÎáÓ ‰È·ÏfiÁˆÓ25.

òπ‰È˜, ÏÔÈfiÓ, ı¤ÛÂȘ àÓ·Ù‡ÛÛÂÈ Î·d ÛÙc ™‡ÓÙÔÌË \∞ÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ï °ÂÓÓ¿-‰ÈÔ˜, Ôf ʤÚÂÈ ÙeÓ Ù›ÙÏÔ ¢Â‡ÙÂÚÔÓ â‰fiıË ÙÔÜÙÔ àÚÚ·‚ÈÎá˜, ˙ËÙ‹Û·ÛÈ Û˘ÓÙÔ-ÌÒÙÂÚfiÓ ÙÈ Î·d ۷ʤÛÙÂÚÔÓ, ≤Ó· ΛÌÂÓÔ ‰ËÏ·‰c Ùe ïÔÖÔ àÔÙÂÏÂÖ Û‡ÓÙÌËÛËηd âÂÍ‹ÁËÛË ÙÔÜ ÚÒÙÔ˘26. §fiÁˇ ÙÔÜ ≈ÊÔ˘˜ Ùɘ àÔÏÔÁ›·˜ ηd ÙÔÜ ÙÂÏÈÎÔÜ

22. πBID, πππ: 441-443.23. IBID, πππ: 449.24. IBID, πππ: 452.25. GIANNOULATOS, «Byzantine Approaches to Islam», 157.26. ^√ ªˆ¿ÌÂı âÓÙ˘ˆÛÈ¿ÛÙËΠàe ÙcÓ ÌÂÛÙc ηd Û·ÊÉ ·éÙc öÎıÂÛË ÙáÓ àÚ¯áÓ Ùɘ ¯ÚÈ-

ÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘ ηd çÚÁ¿ÓˆÛ ‰Â‡ÙÂÚË Î·d ÙÚ›ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ·ÚfiÓÙˆÓ Î·d ÙáÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓîÂÚԉȉ·ÛοψÓ. º·›ÓÂÙ·È ¬ÙÈ ·éÙÔd ·Ú·ÔÓ¤ıËηÓ, ÁÈ·Ùd ‰bÓ ÌÔÚÔÜÛ·Ó Óa ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹-ÛÔ˘Ó ÙcÓ Û˘˙‹ÙËÛË ÙfiÛÔ ÏfiÁˆ Ùɘ ôÁÓÔÈ·˜ Ùɘ ëÏÏËÓÈÎɘ ÁÏÒÛÛ·˜, ¬ÛÔ Î·d ÏfiÁˆ Ùɘ ˘ÎÓfiÙË-Ù·˜ ÙáÓ ÓÔËÌ¿ÙˆÓ Ìb Ùa ïÔÖ· ï ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ àÓ¤Ù˘ÛÛ Ùc ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ‰È‰·Ûηϛ·. °È\ ·éÙe ïÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜ ˙‹ÙËÛ àe ÙeÓ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ Óa Û˘ÓÙÔ̇ÛÂÈ Î·d Óa êÏÔÔÈ‹ÛÂÈ Ùe ΛÌÂÓfi ÙÔ˘, öÙÛÈœÛÙ Óa ÂrÓ·È «Û·Êb˜ ηd Âé·Ú¿‰ÂÎÙÔÓ ÙÔÖ˜ àÌ˘‹ÙÔȘ». ^√ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ àÓ·Û˘Ó¤ıÂÛ Ìb êÏÔ‡-ÛÙÂÚÔ Î·d Û˘ÓÙÔÌfiÙÂÚÔ ÙÚfiÔ ¬Ï· ¬Û· Âr¯·Ó Û˘˙ËÙËıÂÖ Î·Ùa Ùd˜ ‰˘e ÚáÙ˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ηd ÙeΛÌÂÓÔ ·éÙe ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÙËΠÛÙcÓ çıˆÌ·ÓÈÎc ÁÏÒÛÛ· àe ÙeÓ Ahmad, η‰c Ùɘ µ¤ÚÔÈ·˜, œÛÙÂÓa ÌÔÚÔÜÓ Ôî ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ Óa Ùe ‰È·‚¿˙Ô˘Ó Î·d Óa ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ùd˜ àfi„ÂȘ ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ. ∆e‰Â‡ÙÂÚÔ ·éÙe ΛÌÂÓÔ ÙÔÜ ™¯ÔÏ·Ú›Ô˘ Ùe ‰ËÌÔÛ›Â˘Û ÌÂÙa àe ëηÙe ¯ÚfiÓÈ· ÂÚ›Ô˘ ï Martinus

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη

°∂¡¡∞¢π√™ ™Ã√§∞ƒπ√™ ∫∞π √ ™Àªºπ§πø∆π∫√™ ∆√À §√°√™ ª∂ ∆√ π™§∞ª

201

ÙÔ˘ àÔ‰¤ÎÙË, ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ÂrÓ·È ÔÏf ÚÔÛÂÎÙÈÎe˜ ηd ÛÙa ‰‡Ô ·éÙa ΛÌÂÓ·,ó˜ Úe˜ Ùc Ìc àÍÈÔÏÔÁÈÎc ÎÚ›ÛË Î·Ùa ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì àÏÏa ηd ó˜ Úe˜ ÙcÓ ÂéÛ‡-ÓÔÙË Î·d Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ ÂÚÈÂÎÙÈ΋, Ìb ñ„ËÏe ıÂÔÏÔÁÈÎe ηd ÊÈÏÔÛÔÊÈÎe ÂÚÈÂ-¯fiÌÂÓÔ, àfi‰ÔÛË Ùɘ \√Úıfi‰Ô͢ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘. √î àÓ·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘ ÛÙcÓàÚ¯·›· ëÏÏËÓÈÎc ÛΤ„Ë Î·d ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÚÔÛ‰›‰Ô˘Ó ·ÚÔ˜ ÛÙa ÏÂÁfiÌÂÓ¿ ÙԢηd ‚ÔËıÔÜÓ ÙeÓ àÔÏÔÁËÙÈÎe ÛÙfi¯Ô ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ Óa ηٷ‰Â›ÍÂÈ àÊ\ ëÓe˜ ÌbÓÙcÓ àÓ·ÁηÈfiÙËÙ· Ùɘ àÔÛÙÔÏɘ ÙÔÜ Ó¤Ô˘ ÓfiÌÔ˘ ÙÔÜ £ÂÔÜ ÛÙcÓ àÓıÚˆfiÙËÙ·,ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘, ηd àÊ\ ëÙ¤ÚÔ˘ Óa ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙcÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙÔÜ ÓfiÌÔ˘·éÙÔÜ Î·d Ùc Ìc àÓ·ÁηÈfiÙËÙ· ≤ÙÂÚÔ˘ ÓfiÌÔ˘, Ôf ¬ˆ˜ ηٷϷ‚·›ÓÔ˘Ì àÓ·-ʤÚÂÙ·È âÌ̤ۈ˜ ÛÙcÓ àÔÎ¿Ï˘„Ë ÙÔÜ ∫ÔÚ·Ó›Ô˘. ^√ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˜, ï ïÔÖÔ˜ Ê·›-ÓÂÙ·È g˜ ·Ú·Î·ÏÔ˘ıÂÖ Ìb ÌÂÁ¿ÏÔ âӉȷʤÚÔÓ Ùa ÊÈÏÔÛÔÊÈÎa ηd ıÂÔÏÔÁÈÎaâȯÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘, ‰bÓ àÓ¤¯ÂÙ·È ïÔÈ·‰‹ÔÙ ÎÚ›ÛË Î·Ùa ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì.^√ ú‰ÈÔ˜ ôÏψÛÙ ÂrÓ·È ï ¯·Ï›Ê˘, ï «àÌ›Ú˘ Ùɘ ›ÛÙ˘ ηd ÙáÓ ÈÛÙáÓ».

ªb ‰‡ÛÎÔÏË ÁÏÒÛÛ·, àÏÏa ηd ÔÏf âÂÍËÁËÌ·ÙÈ΋, ï ·ÙÚȿگ˘ âÎı¤ÙÂÈÌb Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎe ÙÚfiÔ ÏÉıÔ˜ ıÂÔÏÔÁÈÎáÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ Ôf àÊÔÚÔÜÓ ÛÙcÓ \√Ú-ıfi‰ÔÍË ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË Î·d ΢ڛˆ˜ ÛÙcÓ ∞Á›· ∆ÚÈ¿‰· ηd ÙcÓ ıÂfiÙËÙ· ÙÔÜ \πË-ÛÔÜ, ó˜ §fiÁÔ˘ ÙÔÜ £ÂÔÜ. ™Ùe ÛËÌÂÖÔ ·éÙe ı¤ÏÂÈ Óa àÔ‰ÔÌ‹ÛÂÈ Ùc ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ·-ÓÈÎc ‰È‰·Ûηϛ·, Û‡Ìʈӷ Ìb ÙcÓ ïÔ›· Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ ÂrÓ·È ï «·åÒÓÈÔ˜ ÏfiÁÔ˜ ÙÔÜ£ÂÔÜ», ì «ïÌÈÏ›· ÙÔ˘», ¯ˆÚ›˜, ¬Ìˆ˜, Óa ÚÔ‚·›ÓÂÈ Ûb ôÌÂÛË ıÂÔÏÔÁÈÎc àÓÙÈ·-Ú¿ıÂÛË, ¬ˆ˜ öηÓ ï ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚfi˜ ÙÔ˘ çÚıfi‰ÔÍÔ˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜ ηd àگțÛÎÔ-Ô˜ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, °ÚËÁfiÚÈÔ˜ ï ¶·Ï·ÌĘ (1296/97-1359). °Èa ÙeÓ ¶·Ï·ÌÄ Ùe¬ÙÈ Ôî ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ ·Ú·‰¤¯ÔÓÙ·È ¬ÙÈ ÏfiÁÔ˜ ηd ÓÂÜÌ· ÙÔÜ £ÂÔÜ ÂrÓ·È ï \πË-ÛÔܘ27, ÛËÌ·›ÓÂÈ ¬ÙÈ ï £Âe˜ ö¯ÂÈ §fiÁÔ Î·d ¶ÓÂÜÌ·, Ùa ïÔÖ· Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó Û\·éÙeÓ àÓ¿Ú¯ˆ˜ ηd ைڛÛÙˆ˜, ÁÈ·Ùd iÓ ñÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó Ùe àÓÙ›ıÂÙÔ, ıa Û‹Ì·ÈÓ¬ÙÈ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó g˜ ï £Âe˜ ÂrÓ·È ôÏÔÁÔ˜ ηd ôÓÔ˘˜, ‰ËÏ·‰c ÓÂÎÚa ÔéÛ›·28.

∆e ÙÚ›ÙÔ Î›ÌÂÓÔ Ê¤ÚÂÈ ÙeÓ Ù›ÙÏÔ \∂ÚˆÙ‹ÛÂȘ ηd àÔÎÚ›ÛÂȘ ÂÚd Ùɘ ıÂfiÙË-ÙÔ˜ ÙÔÜ ∫˘Ú›Ô˘ ìÌáÓ \πËÛÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ29. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈa Ì›· Û˘ÓÔÌÈÏ›· Ôf Âr¯Â ï

Crucius (1526-1607), ηıËÁËÙc˜ ÛÙe Tübingen, ÛÙe öÚÁÔ ÙÔÜ Turcograecia ηd ÛÙd˜ ‰˘e ÁÏáÛÛ˜,ëÏÏËÓÈÎc ηd çıˆÌ·ÓÈ΋. µÏ. Û¯ÂÙÈÎᘠ∞°°∂§π∫∏ ∑π∞∫∞, ªÂÙ·Íf ¶ÔÏÂÌÈÎɘ ηd ¢È·ÏfiÁÔ˘. ∆e\πÛÏaÌ ÛÙc ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹, ÌÂÙ·‚˘˙·ÓÙÈÓc ηd ÓÂfiÙÂÚË ëÏÏËÓÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›· (£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 2010),207-214.

27. ∫ÔÚ¿ÓÈÔ 4, 171.28. ¢È¿ÏÂÍȘ, ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 5. µÏ. °ƒ∏°√ƒπ√À ∆√À ¶∞§∞ª∞, ¢È¿ÏÂÍȘ Úe˜ ÙÔf˜ àı¤Ô˘˜ ÃÈfiÓ·˜,

ÛÙe ¶∞¡∞°πø∆∏™ ∫. Ã∏™√À (âÈÌ.), °ÚËÁÔÚ›Ô˘ ¶·Ï·ÌÄ, ™˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù·, 5 ÙfiÌÔÈ (£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË,1962-1991), â‰á 4:151-152.

29. L. PETIT - X. SIDERID∂S - M. JUGIE, III: 458-475.

£∂√§√°π∞ 2/2013

202

°ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ Ìb ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ àÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˘˜ ÛÙcÓ fiÏË ÙáÓ ºÂÚáÓ, ¬Ù·Ó, ÌÂÙaÙcÓ ·Ú·›ÙËÛ‹ ÙÔ˘ àe ÙeÓ √åÎÔ˘ÌÂÓÈÎe £ÚfiÓÔ, ÌfiÓ·˙ ÛÙe îÛÙÔÚÈÎe ÌÔÓ·ÛÙ‹-ÚÈ ÙÔÜ ∆ÈÌ›Ô˘ ¶ÚÔ‰ÚfiÌÔ˘. √î ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ àÍȈ̷ÙÔܯÔÈ âÈı˘ÌÔÜÛ·Ó Óa Û˘-˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Ì·˙› ÙÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·Ù· ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ηd åÛÏ·ÌÈÎɘ ›ÛÙ˘ àÚ¯›˙ÔÓÙ·˜ ÌbÙe àηÓıá‰Â˜ ı¤Ì· Ùɘ ηٷÓfiËÛ˘ ÙÔÜ ÚÔÛÒÔ˘ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ ó˜ ı·ÓıÚÒ-Ô˘. ^∏ àÔÏÔÁ›· àÓ·Ù‡ÛÛÂÙ·È Ûb ‰Ò‰Âη âÚˆÙ·ÔÎÚ›ÛÂȘ.

∆a ı¤Ì·Ù· Ôf à·Û¯ÔÏÔÜÓ ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ Û˘ÓÔÌÈÏËÙb˜ ÙÔÜ ™¯ÔÏ·Ú›-Ô˘ ÂrÓ·È ÔÏf Û·ÊÉ Î·d âÍÂȉÈÎÂ˘Ì¤Ó·. º·›ÓÂÙ·È, ¬ˆ˜ ôÏψÛÙ Ùe ϤÓ ηd Ôîú‰ÈÔÈ Ûb οÔÈÔ ÛËÌÂÖÔ Ùɘ Û˘ÓÔÌÈÏ›·˜ ÙÔ˘˜, ¬ÙÈ ÁÓÒÚÈ˙·Ó ÁÈa Ùd˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔÜ™¯ÔÏ·Ú›Ô˘ Ìb ÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ, ηd ¬ÙÈ â·ÓÉÏı·Ó ÁÈa Óa Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Ï¤ÔÓ ıÂÔ-ÏÔÁÈÎa ‰˘ÛÓfiËÙ· ÁÈa Ùe \πÛÏaÌ ı¤Ì·Ù· Ùɘ çÚıfi‰Ô͢ ›ÛÙ˘. \∂‰á âÓÙÔ›˙Ô˘-Ì àÌÂÛfiÙÂÚ˜ àÓ·ÊÔÚb˜ ηd ı¤ÛÂȘ ÙÔÜ ™¯ÔÏ·Ú›Ô˘ ÛÙc ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì.∫·d â‰á ï ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ ‰bÓ Î·ÙÔÓÔÌ¿˙ÂÈ ÔûÙ ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜, ÔûÙ Ùe\πÛÏ¿Ì. ∞éÙe Ôf ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ, ¬Ìˆ˜, ηÙÂÍÔ¯cÓ âӉȷʤÚÔÓ, ÂrÓ·È Ôî ú‰È˜ ÔîâÚˆÙ‹ÛÂȘ ÙáÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ, Ôî ïÔÖ˜ ÌĘ ‚ÔËıÔÜÓ Óa ηٷϿ‚Ô˘Ì ‰È·¯ÚÔ-ÓÈÎa Ùa ‰‡ÛÎÔÏ· ıÂÔÏÔÁÈÎa ˙ËÙ‹Ì·Ù· ηٷÓfiËÛ˘ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ àe Ùe\πÛÏ¿Ì. ™˘ÓÔÙÈÎá˜, Ùa âÚˆÙ‹Ì·Ù· qÙ·Ó: 1) ÂÚd àfi‰ÂÈ͢ Ùɘ ıÂfiÙËÙ·˜ ÙÔÜÃÚÈÛÙÔÜ âÓá ÂrÓ·È ÁÂÓÓË̤ÓÔ˜ àfi (Á˘Ó·›Î·) ÙcÓ ª·Ú›· ÙcÓ ¶·Úı¤ÓÔ30Ø 2)ÂÚd ÙÔÜ ıÂÌÂÏ›Ô˘ Ùɘ ·Ú¿‰Ô͢ ·éÙɘ ›ÛÙ˘31Ø 3) ÂÚd ηٷÁÚ·Êɘ ÛÙd˜°Ú·Êb˜ ÙÔÜ àÏËıÈÓÔÜ Î·d ÁÓËÛ›Ô˘ ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘32Ø 4) ÂÚd £ÂÔÜ Î·d ÀîÔÜ Î·dÙɘ àÓˆÙÂÚfiÙËÙ·˜ ÙÔÜ £ÂÔÜ öÓ·ÓÙÈ ÙáÓ àÓıÚÒˆÓ33Ø 5) ¶ÂÚd Ùɘ ÚÔÊËÙ›·˜ÙÔÜ ªˆ˘Û¤ˆ˜, ÙÔÜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ÚÔÊ‹ÙÔ˘, àÏÏa ηd ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ (ÛÙe ÛËÌÂÖÔ ·éÙe‰È·Ê·›ÓÂÙ·È ¬ÙÈ ·Ú\ ¬ÏË ÙcÓ âÍ‹ÁËÛË Ôf ö‰ˆÛÂ ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜, Ôî ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔÈ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ ÙÔ˘ âÌ̤ÓÔ˘Ó ÛÙcÓ àÓÙ›ÏË„Ë ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ ó˜ ÚÔÊ‹ÙË, ηd Ì¿-ÏÈÛÙ· ÙeÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ó˜ ñԉ¤ÛÙÂÚÔ ÙÔÜ ªˆ˘Û¤ˆ˜)Ø 6) ÂÚd Ùɘ ôԄ˘ ÙáÓ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ ÁÈa ÙeÓ ªˆ˘ÛÉ, Ìb àÓ·ÊÔÚa àe ÙeÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ Û˘ÓÔÌÈÏËÙc ÛÙe¢Â˘ÙÂÚÔÓfiÌÈÔ (18, 15-17)34Ø 7) ÂÚd âÌÌÔÓɘ ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ ÛÙa à‰‡Ó·Ù·, ÛÙcÓ≤ÓˆÛË ‰ËÏ·‰c Ùɘ àÓıÚˆfiÙËÙ·˜ (sic) Ìb ÙcÓ £ÂfiÙËÙ·35Ø 8) ÂÚd £ÂÔÜ Î·d å‰Èˆ-

30. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres, πππ: 458.31. IBID.32. IBID, 459.33. IBID, 463.34. IBID, 46835. IBID, 470.

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη

°∂¡¡∞¢π√™ ™Ã√§∞ƒπ√™ ∫∞π √ ™Àªºπ§πø∆π∫√™ ∆√À §√°√™ ª∂ ∆√ π™§∞ª

203

Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘36Ø 9) ÂÚd £Â·ÓıÚÒÔ˘ ηd ÙÔÜ àÎ·Ù¿Ï˘ÙÔ˘ Ùɘ ëÓÒÛˆ˜ ÙáÓ ‰‡ÔʇÛˆÓ, àÓıÚÒÈÓ˘ ηd ı›·˜37Ø 10) ÂÚd àÓ·ÁηÈfiÙËÙ·˜ ›ÛÙ˘ ÙáÓ ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓáÓ ÛÙcÓ £Â·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ.

^∏ ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÙÔÔı¤ÙËÛË ÙáÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ Û˘Óԉ‡ÂÙ·È àe ηٷÈÁÈÛÌeâÚˆÙ‹ÛˆÓ, ¬ˆ˜, ÁÈ·Ù› âÓÛ·ÚÎÒıËΠï ú‰ÈÔ˜ ï £Âe˜ ηd ‰bÓ öÛÙÂÈÏ οÔÈÔÓôÁÁÂÏÔ (Óa ʤÚÂÈ ÙeÓ ÓfiÌÔ ÙÔÜ £ÂÔÜ, ¬ˆ˜ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È Ùe \πÛÏ¿Ì)38; °È·Ù› ‰bÓqÚı ï ÃÚÈÛÙe˜ âÓ‰fi͈˜, ¬ˆ˜ àӷ̤ÓÂÙ·È Óa öÏıÂÈ Î·Ùa Ùc ¢Â˘Ù¤Ú· ¶·ÚÔ˘-Û›·39; °È·Ù› ‰bÓ ö‰ˆÛ οÔÈÔÓ ÂéÎÔÏfiÙÂÚÔ ÓfiÌÔ, àÏÏa ÙfiÛÔ ÔÏf ‰˘ÛηÙfiÚıˆ-ÙÔ, Ú¿ÁÌ· Ôf Ùe ïÌÔÏÔÁÔÜÓ Î·d Ôî ú‰ÈÔÈ Ôî ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ›, ηd (öÙÛÈ) Èe ÔÏÏÔdÂrÓ·È ·éÙÔd Ôf ‚Ï¿ÙÔÓÙ·È ·Úa çÊÂÏÔÜÓÙ·È àe ÙeÓ ÓfiÌÔ ·éÙfi. ∆¤ÏÔ˜, ÙeÓâÚˆÙÔÜÓ ÁÈa Ùe iÓ àÏËı‡ÂÈ g˜ õ‰Ë âÚˆÙ‹ıËΠÂÚd ÙáÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ·éÙáÓ àeÙeÓ ™Ô˘ÏÙÄÓÔ, ηd ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ à·ÓÙÄ Î·Ù·Ê·ÙÈÎa ϤÁÔÓÙ·˜ ¬ÙÈ àÓ¤Ï˘Û Ùa ı¤-Ì·Ù· â·ÚÎá˜40.

™Ùd˜ à·ÓÙ‹ÛÂȘ ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ âӉȷʤÚÔÓ ö¯Ô˘Ó Ùa ëÍɘ ÛËÌÂÖ·: 1) ≠√ÙÈÙÔf˜ Ìc ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜ ÙÔf˜ àÔηÏÂÖ «àÓÙȉÔÍÔÜÓÙ˜» η› «‰È·ÊˆÓÔÜÓÙ˜»41. 2)≠√ÙÈ ¬Ù·Ó àӷʤÚÂÙ·È ÛÙeÓ ıÂ̤ÏÈÔ Ï›ıÔ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘, ÙÔÓ›˙ÂÈ ¬ÙÈ «ÎÈâÛÂÖ˜ (Ôî ªÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔÈ) ö¯ÂÙ ηÏc ›ÛÙË ÂÚd ∞éÙÔÜ (ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ), ‰ÈfiÙÈ ÙeÓıˆÚÂÖÙ ηd ôÓıÚˆÔ ±ÁÈÔ Î·d ÚÔÊ‹ÙË Î·d ÏfiÁÔ Î·d ÓÔc ÙÔÜ £ÂÔÜ Î·d Ù¤-ÙÔÈ· ηd ÔÏÏa ôÏÏ· öÓ‰ÔÍ· ϤÙ ÁÈ\ ·éÙfiÓ». 3) \∞ӷʤÚÂÙ·È ÛÙc ÛËÌ·Û›· ÙɘöÓÓÔÈ·˜ ÙÔÜ Ì·ÚÙ˘Ú›Ô˘ ÁÈa ÙÔf˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜ ηd ÛÙeÓ ÚfiÏÔ ÙáÓ ÎÚ˘ÙÔ¯ÚÈ-ÛÙÈ·ÓáÓ ÛÙc ‰È¿‰ÔÛË Ùɘ ›ÛÙ˘ ηÙa ÙÔf˜ ÚÒÙÔ˘˜ ƒˆÌ·˚ÎÔf˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ ≤ˆ˜ÙcÓ âÔ¯c ÙÔÜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘, ï ïÔÖÔ˜ ÓÔÌÈÌÔÔ›ËÛ ÙeÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌe âÍ·È-Ù›·˜ ÙáÓ ÔÏÏáÓ Ì·ÚÙ˘Ú›ˆÓ Úe˜ ¯¿ÚÈÓ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ Î·d öÁÈÓ ÔÏf Èe Úfiı˘-ÌÔ˜ Úe˜ ÙcÓ ›ÛÙË ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ42. \∂ӉȷʤÚÔ˘Û·, â›Û˘, ì àÓ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ÛÙeÓÁÈe ÙÔÜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˘ ∫Ú›ÛÔ, ï ïÔÖÔ˜ ÌÂÙÂÛÙÚ¿ÊË ÎÚ˘Êa ÛÙeÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈ-ÛÌfi, ηıg˜ ηd Ûb ôÏÏ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÎÚ˘ÙÔ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ ÏÔÁ›ˆÓ, Ôî ïÔÖÔȉÈa ÙáÓ àÓ·ÁÓˆÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘˜ ÛÙÚ¿ÊËÎ·Ó ÛÙcÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎc ÊÈÏÔÛÔÊ›· (ÙeÓ ÃÚÈ-

36. IBID, 471.37. IBID, 472-473.38. ∞éÙc ÂrÓ·È ì ›ÛÙË ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì, ¬ÙÈ ‰ËÏ·‰c Ùe ∫ÔÚ¿ÓÈÔ ‰fiıËΠÛÙeÓ ªˆ¿ÌÂı ‰Èa ̤ÛÔ˘

ı›Ԣ ÌËÓ˘ÙÔÜ, ÙÔÜ àÚ¯·ÁÁ¤ÏÔ˘ °·‚ÚÈ‹Ï.39. IBID.40. IBID, 459.41. IBID.42. IBID, 466.

£∂√§√°π∞ 2/2013

204

ÛÙÈ·ÓÈÛÌfi)43. 4) H ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ı¤ÛË ¬ÙÈ ì ›ÛÙË ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ Âr¯Â õ‰Ë Ê·ÓÂÚˆ-ıÂÖ ‰Èa ÙáÓ ÚÔÊËÙáÓ. ™ÙÔf˜ \πÔ˘‰·›Ô˘˜ ì öÏ¢ÛË ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ ÚÔÂÙÔÈÌ·˙fiÙ·Ó‰Èa ÙáÓ ÚÔÊËÙáÓ Î·d ÛÙÔf˜ ƒˆÌ·›Ô˘˜ ηd ≠∂ÏÏËÓ˜ ‰Èa ÙáÓ ¯ÚËÛÌáÓ44. 5)\∞ÎÔÏÔ‡ıˆ˜ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ Ùc ‰ÈÊ˘É Ê‡ÛË ÙÔÜ àÓıÚÒÔ˘, ï ïÔÖÔ˜ Û‡ÁÎÂÈÙ·È àe„˘¯c ηd ÛáÌ·. ∆e ÛáÌ· ÂrÓ·È Êı·ÚÙe ηd ñÏÈÎfi, ì „˘¯c ô˘ÏË Î·d àÛÒÌ·ÙË,êÏc ηd ÓÔÂÚ‹, ¯ˆÚÈÛÙ‹ àe Ùe ÛáÌ· ηd àı¿Ó·ÙË „˘¯‹, âÓá Ùe ÛáÌ· ñÏÈÎeηd Êı·ÚÙfi. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÂÖ, àÎÔÏÔ‡ıˆ˜, ≤Ó· àÓ·ÏÔÁÈÎe âȯ›ÚËÌ· (àÚÈÛÙÔÙÂ-ÏÈÎfi) ÁÈa Óa àÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ Ùc ı¤ÛË ÙáÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ Û˘ÓÔÌÈÏËÙáÓ ÙÔ˘, Û‡Ìʈ-Ó· Ìb ÙcÓ ïÔ›· ‰bÓ ÂrÓ·È ‰˘Ó·ÙeÓ ï ÃÚÈÛÙe˜ Óa ÂrÓ·È Î·d £Âe˜ ηd ôÓıÚˆÔ˜.^√ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ à·ÓÙÄ ¬ÙÈ ¬ˆ˜ ï ôÓıÚˆÔ˜ ÂrÓ·È ÛáÌ· ηd „˘¯‹, öÙÛÈ Î·d ïÃÚÈÛÙe˜ ÂrÓ·È Î·d £Âe˜ ηd ôÓıÚˆÔ˜45. 6) \∂Ó Û˘Ó¯›÷· àÓ·Ù‡ÛÛÂÈ ÙcÓ ‰È‰·-Ûηϛ· ¬ÙÈ ï ÃÚÈÛÙe˜ ÂrÓ·È Àîe˜ £ÂÔÜ. ^√ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ϤÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈο: «^∏àÏ‹ıÂÈ· ·éÙc ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙe ^πÂÚe ∂é·ÁÁ¤ÏÈÔ, Ùe ïÔÖÔ Î·d ÛÂÖ˜ (Ôî ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿-ÓÔÈ) Ìb Û‚·ÛÌe ηd âÎÙ›ÌËÛË àÓ·ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ, ηd ·éÙÔf˜ Ôf ‰bÓ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó Û\·éÙe ÙÔf˜ ıˆÚÂÖÙ ¬ÙÈ ÂrÓ·È Ì·ÎÚÈa àe ÙcÓ ÛˆÙËÚ›·. ∫·d ‰bÓ àӷʤÚÔÌ·È ÛÙe∂é·ÁÁ¤ÏÈÔ Ôf οÔÈÔÈ àe âÛĘ Ùe ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÚÔÔÔÈË̤ÓÔ Ìb ÚÔ-ÛıÉΘ ηd àÊ·ÈÚ¤ÛÂȘ, àÏÏa ÛÙe ÁÓ‹ÛÈÔ Î·d ú‰ÈÔ ÁÈa ¬ÏÔ˘˜ ÙÔf˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜.∞éÙe ÚdÓ àe Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙc ¡¤· µ·‚˘ÏÒÓ· ëÚÌËÓ‡ÙËΠÌb ÁÓ‹ÛÈÔ ÙÚfiÔÎÈ àe ÎÂÖ àe Ï›ÁÔ˘˜ ‰È·‰fiıËÎÂ. ¡ÔÌ›˙ˆ g˜ ηd ì ‰È΋ Û·˜ âÓ‰ÔÍfiÙËÙ· Ùe ͤ-ÚÂÈ ·éÙe ηϿ». 7) ™b Ì›· àÔÛÙÚÔÊc ÙÔÜ ÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘ ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ñÔÛÙËÚ›˙ÂȬÙÈ ì ›ÛÙË ÛÙeÓ £Âe ÂrÓ·È ÔÏf ñ„ËÏfiÙÂÚË àe ÙcÓ ›ÛÙË ÛÙ‹Ó «ñÔÙ·Á‹» Û\·éÙfiÓ. \∂‰á ηٷϷ‚·›ÓÔ˘Ì g˜ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙe \πÛÏ¿Ì46 (ñÔÙ·Ác ÛÙeÓ£Âfi).

√î âÓÙ˘ÒÛÂȘ àe Ùd˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ ÙÔÜ ¶·ÙÚÈ¿Ú¯Ë Ìb ÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ Ê·›ÓÂٷȬÙÈ ·Ú¤ÌÂÈÓ·Ó ˙ˆÓÙ·Ób˜ ÛÙcÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙáÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓáÓ, ù¯È ÌfiÓÔÓ Ùɘ \∞Ó·-ÙÔÏɘ, àÏÏa ηd Ùɘ ¢‡Û˘. \∞ÂÈÎÔÓ›ÛÙËÎ·Ó Ì¿ÏÈÛÙ· Ûb ›Ó·Î· àe ÙeÓ µÂÓÂÙe˙ˆÁÚ¿ÊÔ Gentille Bellini, ï ïÔÖÔ˜ ÛÙ¿ÏıËΠÁÈa ÙeÓ ÛÎÔe ·éÙe ÛÙa 1470 ÛÙcÓ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·ÙfiÈÓ ·åÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı. ^√ ∆Ú‡ÊˆÓ ∂é·ÁÁÂÏ›‰Ë˜ÌĘ ÏËÚÔÊÔÚÂÖ (1896) ¬ÙÈ ï ›Ó·Î·˜ àÁÔÚ¿ÛÙËΠÛÙcÓ µÂÓÂÙ›· àe ò∞ÁÁÏÔ˘˜ÂÚÈËÁËÙb˜ ηd öÎÙÔÙ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙcÓ Û˘ÏÏÔÁc ÙÔÜ ÏfiÚ‰Ô˘ Grawford ÛÙe §ÔÓ-

43. IBID, 467.44. IBID. µÏ. ηd GIANNOULATOS, «Byzantine Approaches to Islam», 157.45. IBID, 473.46. IBID, 473.

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη

°∂¡¡∞¢π√™ ™Ã√§∞ƒπ√™ ∫∞π √ ™Àªºπ§πø∆π∫√™ ∆√À §√°√™ ª∂ ∆√ π™§∞ª

205

‰›ÓÔ. \∞ÓÙ›ÁÚ·Êfi ÙÔ˘ à¤ÛÙÂÈÏÂ ó˜ ‰áÚÔ ÛÙe ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÂÖÔ ï ÚÂÛ‚Â˘Ùc˜ Ùɘ∆Ô˘ÚΛ·˜ ÛÙcÓ \∞ÁÁÏ›· ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÖÓÔ˜ ªÔ˘ÛÔÜÚÔ˜ ·ÛĘ, ηd Û‹ÌÂÚ· ‚ϤÂÈηÓÂd˜ ÙeÓ ›Ó·Î· àÓ·ÚÙË̤ÓÔÓ ÛÙeÓ ‰ÂÍÈe ÙÔÖ¯Ô Ùɘ ÎÂÓÙÚÈÎɘ ÂåÛfi‰Ô˘ ÙÔܶ·ÙÚÈ·Ú¯ÈÎÔÜ √úÎÔ˘47.

ªÂÙ·Íf ÙáÓ ÔÏÏáÓ Î·d ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎáÓ ıÂÔÏÔÁÈÎáÓ, ÊÈÏÔÛÔÊÈÎáÓ Î·d îÛÙÔ-ÚÈÎáÓ Û˘ÁÁÚ·ÊáÓ ÙÔÜ ·ÙÚÈ¿Ú¯Ô˘ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ Û˘ÁηٷϤÁÂÙ·È Î·d Ùe öÚÁÔ£ÚÉÓÔÈ ÁÈa Ùd˜ àÙ˘¯›Â˜ Ùɘ ˙ˆÉ˜ ÙÔ˘. ∆e öÚÁÔ ·éÙe ö¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ÁÈa Ùe ı¤Ì·Ì·˜, ÁÈ·Ùd ÂÚȤ¯ÂÈ ÛÔ˘‰·Ö˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ηd îÛÙÔÚÈÎb˜ ÏÂÙÔ̤ÚÂȘ ÁÈa Ùc˙ˆc ηd Ùa öÚÁ· ÙÔÜ Û˘ÁÁڷʤ·, ηıg˜ ηd ÁÈa ÙcÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜Î·Ùa Ùa ÚáÙ· ¯ÚfiÓÈ· Ùɘ ΢ÚÈ·Ú¯›·˜ ÙáÓ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓˆÓ \√ıˆÌ·ÓáÓ. ^√ °ÂÓ-Ó¿‰ÈÔ˜ ıÚËÓÂÖ ÁÈa ÙcÓ Û˘ÌÊÔÚa Ôf ‚ÚÉΠÙcÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË Î·d ¬ÏË ÙcÓ·éÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·, àÓ·ÔÏÂÖ Ùe öÓ‰ÔÍÔ ·ÚÂÏıfiÓ Ù˘ ηd ηٷϋÁÂÈ ÛÙe Û˘Ì¤Ú·-ÛÌ· ¬ÙÈ ¬Ï· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó Î·Ùa ÙcÓ ÚfiÓÔÈ· ÙÔÜ £ÂÔÜ Î·d Ùa àÓÂÍȯӛ·ÛÙ· Îڛ̷-Ù¿ ÙÔ˘48.

\∞Ó·ÎÂÊ·Ï·ÈÒÓÔÓÙ·˜, ·Ú·ÙËÚÔÜÌ g˜ ï °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ‰bÓ Î·Ù·ÓÔÌ¿˙ÂÈ ÛbηӤӷ àe Ùa ÙÚ›· ÁÚ·Ù¿ ÙÔ˘ ÔûÙ ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜, ÔûÙ Ùe ÚfiÛˆÔÙÔÜ ¶ÚÔÊ‹ÙË ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì, ïÌÒÓ˘ÌÔ ôÏψÛÙ Ìb ·éÙe ÙÔÜ ™Ô˘ÏÙ¿ÓÔ˘. ¢bÓ ¯ÚË-ÛÈÌÔÔÈÂÖ ÔûÙ àӷʤÚÂÙ·È ÛÙcÓ ÚfiÙÂÚË ·éÙÔÜ ‚˘˙·ÓÙÈÓc àÔÏÔÁËÙÈÎc ÁÚ·Ì-Ì·Ù›· ηÙa ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì, ì ïÔ›· ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó àe Ì›· öÓÙÔÓË àÔÛÙÚÔÊcÚe˜ ÛÙe ÚfiÛˆÔ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı ηd Ùc Ìc àÔ‰Ô¯c Ùɘ ÚÔÊËÙ›·˜ ÙÔ˘. ^∏ ‚˘-˙·ÓÙÈÓc ·éÙc ÊÈÏÔÏÔÁ›· àÓ··ÚÉÁ ïÚÈṲ̂Ó˜ ÛÙÂÚÂfiÙ˘Â˜ â·Ó·Ï‹„ÂȘ ÂÚdâÈÏË„›·˜ ÙÔÜ ªˆ¿ÌÂı49, ηÙԯɘ ÙÔ˘ ñe ‰·›ÌÔÓÔ˜50, ηd ÙeÓ ÛÎÈ·ÁÚ·ÊÔÜÛÂó˜ Úfi‰ÚÔÌÔ ÙÔÜ àÓÙȯڛÛÙÔ˘, Ï·ÔÏ¿ÓÔ, ÁÈe ÛÎÏ¿‚·˜51, ‰˘ÛÛÂ‚É Î·d Ì·ÓÈÒ-‰Ë52. √î µ˘˙·ÓÙÈÓÔd çÓÔÌ¿˙Ô˘Ó ÙÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ \∞Á·ÚËÓÔ‡˜, ™·Ú·ÎËÓÔ‡˜,\πÛÌ·Ëϛ٘ ηd ªˆ·ÌÂı·ÓÔ‡˜ (sic)53. ^√ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ àÔʇÁÂÈ ÁÈa ÂéÓfiËÙÔ˘˜ÏfiÁÔ˘˜ ·éÙÔf˜ ÙÔf˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ‡˜.

47. ∆ƒÀºø¡√™ ∂À∞°°∂§π¢√À, °ÂÓ¿‰ÈÔ˜ µã ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜, ÚáÙÔ˜ ÌÂÙa ÙcÓ ±ÏˆÛÈÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎe˜·ÙÚȿگ˘ (^πÛÙÔÚÈÎc ηd ÎÚÈÙÈÎc ÌÂϤÙË) (\∞ıÉÓ·È, 1896), 479, ñÔÛ. 715.

48. L. PETIT - X. SIDERIDES - M. JUGIE, Œuvres π: 283-294.49. £∂√º∞¡√À ∆√À √ª√§√°∏∆√À, ÃÚÔÓÔÁÚ·Ê›·, PG 108, 684µ-685µ.50. AB-U QURRA, PG 97, 1545-1548.51. µ∞ƒ£√§√ª∞π√À ∆√À ∂¢∂™™∏¡√À, ò∂ÏÂÁ¯Ô˜ \∞Á·ÚËÓÔÜ, PG 104, 1383A-1448A, at 1421C.52. °∂øƒ°π√À ª√¡∞Ã√À, ÃÚÔÓÈÎeÓ ™‡ÓÙÔÌÔÓ, PG, 110, 869C-872A.53. ∞°°∂§π∫∏ ∑π∞∫∞, ªÂÙ·Íf ¶ÔÏÂÌÈÎɘ ηd ¢È·ÏfiÁÔ˘, 37-200.

£∂√§√°π∞ 2/2013

206

™˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·

^√ °ÂÓÓ¿‰ÈÔ˜ ™¯ÔÏ¿ÚÈÔ˜ Û˘Ó¤‚·Ï ÛÙcÓ ôÚıÚˆÛË âÓe˜ Ó¤Ô˘ Û˘ÌÊÈÏȈÙÈÎÔÜÌb Ùe \πÛÏaÌ ÏfiÁÔ˘. \∞e Ùa ñe âͤٷÛË Î›ÌÂÓ· ‰È·Ê·›ÓÂÙ·È ¬ÙÈ ï ıÂÔÏÔÁÈÎe˜çÚıÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰‡·˙ ÙfiÛÔ Ùd˜ à·ÈÙ‹ÛÂȘ Ùɘ ÔÏÈÙÈÎɘ ı¤Û˘ Ôf ÙÔÜâÌÈÛÙ‡ıËÎÂ ï ªˆ¿ÌÂı µã, ‰Èa ÙÔÜ àÍÈÒÌ·Ùfi˜ ÙÔ˘ ó˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔÜ ìÁ¤ÙË ÙáÓ\√ÚıÔ‰fiÍˆÓ ƒˆÌÈáÓ, ¬ÛÔ Î·d ÙcÓ ÂÚÈÊÚÔ‡ÚËÛË Ùɘ \√Úıfi‰Ô͢ ›ÛÙ˘, ÛÙcÓïÔ›· ÚÔÛ‰›‰ÂÈ ÙeÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎe ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘, ηd ó˜ Ù¤ÙÔÈ·ÙcÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·d ÛÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ, ¯ˆÚd˜ Óa οÓÂÈ Î·ÓÂÓe˜ Âú‰Ô˘˜ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎb˜âÎÙÒÛÂȘ. ™‡Ìʈӷ Ìb Ùa âÚˆÙ‹Ì·Ù· Ôf ÙÔÜ öıÂÛ ï ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ˜, ï ¶·ÙÚÈ¿Ú-¯Ë˜ ö‰ˆÛ ≤Ó· Û‡ÓÙÔÌÔ àÏÏa ÌÂÛÙe ÂÚȯÔ̤ÓÔ˘ ‰È¿ÁÚ·ÌÌ· Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ‰È‰·Ûηϛ·˜, ñÔÁÚ·ÌÌ›˙ÔÓÙ·˜ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Ùd˜ ïÌÔÈfiÙËÙ˜ ηd ‰È·ÊÔÚ¤˜ Ù˘Úe˜ Ùc ‰È‰·Ûηϛ· Ùɘ åÛÏ·ÌÈÎɘ ıÚËÛΛ·˜. ^∂ÛÙÈ¿˙ÂÈ ‰b ÛÙa ÛËÌÂÖ· âÎÂÖÓ·Ôf qÙ·Ó Î·ÙÂÍÔ¯cÓ àηÓıÒ‰Ë ÛÙeÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Ìb Ùe \πÛÏ¿Ì, ¬ˆ˜ ÛÙcÓ ÂÚd £Â-ÔÜ ‰È‰·Ûηϛ· Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘, ÛÙcÓ ÂÚd ∞Á›·˜ ∆ÚÈ¿‰Ô˜ ‰È‰·Ûηϛ·,ÛÙe ÓfiËÌ· Ùɘ âÓ·ÓıÚˆ‹Ûˆ˜ ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ ó˜ §fiÁÔ˘ ηd ÀîÔÜ ÙÔÜ £ÂÔÜ, ÛÙaÂÚd ÛˆÙËÚ›·˜ ÙÔÜ àÓıÚÒÔ˘ ‰È‰¿ÁÌ·Ù· Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ηdÛÙcÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ηd ÙÂÏÂÈfiÙËÙ· ÙÔÜ ¡fiÌÔ˘ ÙÔÜ ∂é·ÁÁÂÏ›Ô˘. ò∂ÙÛÈ, ï °ÂÓ-Ó¿‰ÈÔ˜ Úe˜ ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË Ùɘ \√ÚıÔ‰ÔÍ›·˜ ·) âÈϤÁÂÈ Óa ÌcÓ àÓ··Ú¿ÍÂÈ ÙcÓÚfiÙÂÚË ‚˘˙·ÓÙÈÓc ÔÏÂÌÈÎc ÚËÙÔÚÈÎc ηÙa ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì, ‚) Óa Û˘ÓÔÌÈÏ‹ÛÂÈ ÌbÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ ÁÈa ı¤Ì·Ù· ›ÛÙ˘, ηd Ì¿ÏÈÛÙ· Ùa Èe àηÓıÒ‰Ë, ¯ˆÚd˜ Óa ο-ÓÂÈ âÎÙÒÛÂȘ ÔûÙ ÛÙcÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË àÏÏa ÔûÙ ηd Óa ÛÙÚ·ÊÂÖ Î·Ùa ÙÔÜ\πÛÏ¿Ì, Á) Óa ÂrÓ·È çÚıÔÏÔÁÈÛÙc˜ Ô≈Ùˆ˜ œÛÙ Óa ‰È·Ê˘Ï¿ÍÂÈ ÙÔf˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔf˜Ôf ‰È·‚ÈÔÜÓ âÓÙe˜ ÙÔÜ «√úÎÔ˘ ÙÔÜ \πÛÏ¿Ì» ηd ‰) Óa ÂrÓ·È ıÂÔÏfiÁÔ˜ ηd îÂÚ¿Ú-¯Ë˜ ÚÔÛÈÙe˜ ηd ηٷÓÔËÙe˜ àÎfiÌË Î·d Ûb àÏÏÔıÚ‹ÛÎÔ˘˜. ™ÙcÓ ÙÚ›ÙË ‰b àÔ-ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ·Ú·ÙËÚÔÜÌ ¬ÙÈ, âÓá ‰bÓ ÂrÓ·È Ï¤ÔÓ ¶·ÙÚȿگ˘ ηd ‰bÓ à¢ı‡-ÓÂÙ·È ÛÙeÓ ÛÔ˘ÏÙ¿ÓÔ, àÏÏa Ûb êÏÔf˜ ÌÔ˘ÛÔ˘ÏÌ¿ÓÔ˘˜ àÍȈ̷ÙÔ‡¯Ô˘˜, óÛÙfiÛÔÙe ÁÂÁÔÓe˜ ·éÙe ‰bÓ âÈʤÚÂÈ àÏÏ·Áb˜ ÛÙeÓ ÙÚfiÔ âÎÊÔÚĘ ÙÔÜ ÏfiÁÔ˘ ÙÔ˘, ïïÔÖÔ˜ ·Ú·Ì¤ÓÂÈ Ú¿Ô˜, Û˘ÌÊÈÏȈÙÈÎe˜ ηd Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ ÔÏf ÛÙ·ıÂÚe˜ ÛÙd˜¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎb˜ ‰È‰·Ûηϛ˜.

∆a ΛÌÂÓ· ·éÙa ÌÔÚÔÜÓ Óa Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó Û‹ÌÂÚ· ÛÙeÓ ÙÚfiÔ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛ˘ηd àÏÏËÏÔηٷÓfiËÛ˘ Ìb Ùe \πÛÏaÌ Î·d Óa ·Ú·‰ÂÈÁÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ó˜ Úe˜ ≤Ó·ÓÊÈÏÈÎe ÙÚfiÔ âÎÊÔÚĘ ıÂÔÏÔÁÈÎáÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ, Ûb ÌÈa âÔ¯c Ôf Ôî ıÚËÛ΢-ÙÈÎb˜ Ù·˘ÙfiÙËÙ˜ ÂrÓ·È Úfi‰ËϘ Í·Óa ηd âÚÁ·ÏÂÈÔÔÈÔÜÓÙ·È ÔÏÈÙÈÎá˜, ÏÂÈ-ÙÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈÎa ÌÄÏÏÔÓ ·Úa Û˘Ó·ÈÓÂÙÈο, ̤۷ Ûb ≤Ó· ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ¬ÏÔ Î·d ·éÍ·ÓfiÌÂÓ˘ àÛÙ¿ıÂÈ·˜ ÙfiÛÔ ÛÙeÓ ÎfiÛÌÔ Ùɘ ª¤Û˘ \∞Ó·ÙÔÏɘ ¬ÛÔ Î·d

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη

°∂¡¡∞¢π√™ ™Ã√§∞ƒπ√™ ∫∞π √ ™Àªºπ§πø∆π∫√™ ∆√À §√°√™ ª∂ ∆√ π™§∞ª

207

Ùɘ ∂éÚÒ˘. √î Û‡Á¯ÚÔÓ˜ â›Û˘ \√Úıfi‰Ô͘ \∂ÎÎÏËۛ˜, ηd ΢ڛˆ˜ Ùe√åÎÔ˘ÌÂÓÈÎe ¶·ÙÚÈ·Ú¯ÂÖÔ Î·d ì \∂ÎÎÏËÛ›· Ùɘ ^∂ÏÏ¿‰Ô˜, çÊ›ÏÔ˘Ó Óa àÍÈÔÔÈ-‹ÛÔ˘Ó ÙcÓ ıÂÔÏÔÁÈÎc ÎÏËÚÔÓÔÌÈa ÙáÓ ÂÚ·ÛÌ¤ÓˆÓ ·åÒÓˆÓ Ìb ¬ÚÔ˘˜ âÔÈÎÔ‰Ô-ÌËÙÈÎÔf˜ ηd ù¯È ‰È·¯ˆÚÈÛÙÈÎÔf˜ ηd Óa ÛÙ·ıÔÜÓ ÎÚÈÙÈÎᘠà¤Ó·ÓÙÈ ÛÙd˜ ıÚË-Û΢ÙÈÎb˜ ηd å‰ÂÔÏÔÁÈÎb˜ âÎÂÖÓ˜ ÌÂÈÔ„Ëʛ˜ Ôf àÓ··Ú¿ÁÔ˘Ó ÙeÓ 21Ô·åÒÓ· ÛÙÂÚÂfiÙ˘Â˜ ηd ΢ڛ·Ú¯Â˜ àÍÈÔÎÚ·ÙÈÎb˜ ÎÚ›ÛÂȘ ηÙa ÙáÓ «ıÚËÛ΢-ÙÈÎᘠiÏψӻ. ¡a ÛÙ·ıÔÜÓ, ‰ËÏ·‰‹, ÎÚÈÙÈÎa ÛÙe ᘠì Û‡Á¯ÚÔÓË çÚıfi‰ÔÍË ıÂ-ÔÏÔÁ›·, Ôî âÎÎÏËۛ˜ ηd Ôî ÊÔÚÂÖ˜ Ù˘ ‰È·Ï¤ÁÔÓÙ·È Ìb Ùa ı¤Ì·Ù· Ùɘ ıÚËÛ΢-ÙÈÎɘ ëÙÂÚfiÙËÙ·˜.

∆e ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔÜ °ÂÓÓ·‰›Ô˘ ÁÈa Ùe ÛˆÙËÚÈá‰Â˜ öÚÁÔ ÙÔÜ £ÂÔÜ ÁÈa ¬ÏËÙcÓ àÓıÚˆfiÙËÙ· àÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙcÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜, ÛÙcÓ ïÔ›·âÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Î¿ı ÌÂÚÈÎfiÙËÙ· ηd οı ÙÔÈÎfiÙËÙ·, ÙeÓ ¬ÏÔÓ Î·d Ùe âÈ̤ÚÔ˘˜à‰È·›ÚÂÙ·. ∆fi «Âå‰ÈÎfiÓ» Ùɘ ¯¿ÚÈÙÔ˜ ÂrÓ·È Î·d Ùfi «ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi». ^∏ ÓÔc ÙÔÜ£ÂÔÜ ÂrÓ·È Ì›· ηd Ó¤ÂÈ ·ÓÙÔÜ «âÓ ∞éÙá ÁaÚ ˙áÌÂÓ Î·d ηd ÎÈÓÔ‡ÌÂı· ηdâṲ̂ӻ (¶Ú. 17,28). ªb ÙcÓ öÓÓÔÈ· ·éÙc ÌÔÚÔÜÌ Óa ηٷÓÔ‹ÛÔ˘Ì ÙcÓ ·-ÚÔ˘Û›· ÙÔÜ £Â·ÓıÚÒÔ˘ ̤۷ ÛÙcÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎc âÎÎÏËÛ›· ηd ÛÙcÓ îÛÙÔÚ›·ÙÔÜ ÎfiÛÌÔ˘ ηd Ùc ¯¿ÚË ÙÔÜ £ÂÔÜ, ì ïÔ›· ‰È·¯¤ÂÙ·È Ûb ùÏÔÓ ÙeÓ ÎfiÛÌÔ. h∞Ó ì¯¿ÚȘ ÙÔÜ £ÂÔÜ ÂÚÈÔÚÈ˙fiÙ·Ó ÛÙa ÛÙÂÓa ¬ÚÈ· âÓe˜ çÚÁ·ÓÈÛÌÔÜ, ÌÈĘ âÁÎÔÛÌÈÔ-ÎÚ·ÙÈÎɘ âÎÎÏËÛ›·˜, Ùe öÚÁÔ Ùɘ ı›·˜ ÔåÎÔÓÔÌ›·˜ ηd Ùɘ âÓ ÃÚÈÛÙá ÛˆÙËÚ›·˜ıa ö¯·Ó ÙcÓ ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘.

∆e ∆ÌÉÌ· £ÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔÜ \∞ÚÈÛÙÔÙÂÏ›Ԣ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ÙeïÔÖÔ â‰á ηd Ù¤ÛÛÂÚȘ ‰ÂηÂٛ˜ ‰È‰¿ÛÎÂÈ Ùe àÓÙÈΛÌÂÓÔ ÙÔÜ ¢È·ıÚËÛÎÂÈ·-ÎÔÜ ¢È·ÏfiÁÔ˘, ö¯ÂÈ Óa âȉ›ÍÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎe ÙfiÛÔ ‰È‰·ÎÙÈÎe ¬ÛÔ Î·d âÈÛÙËÌÔ-ÓÈÎfi-Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎe öÚÁÔ, àÏÏa ηd ÔÏÏb˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜, Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂȘ ηd Û˘Ó¤-‰ÚÈ· Ìb ÊÔÚÂÖ˜ ÙáÓ ôÏÏˆÓ ‰˘e à‚Ú··ÌÈÎáÓ ıÚËÛÎÂÈáÓ, ÙeÓ \πÔ˘‰·˚ÛÌe ηd Ùe\πÛÏ¿Ì54. √î ·ÚÈÔÈ Ì·ıËÛÈ·ÎÔd ÛÙfi¯ÔÈ ÂrÓ·ÈØ ·) ì ÁÓˆÚÈÌ›· ÙáÓ ‚·ÛÈÎáÓ àÚ¯áÓÙɘ ‰È·ıÚËÛÎÂÈ·Îɘ âη›‰Â˘Û˘ ÁÈa Ùc ‰ÈÂÍ·ÁˆÁc çÚıÔÜ Î·d âÔÈÎÔ‰ÔÌËÙÈ-ÎÔÜ ‰È·ÏfiÁÔ˘ ÙáÓ ÃÚÈÛÙÈ·ÓáÓ Ìb ÊÔÚÂÖ˜ ηd ÈÛÙÔf˜ ôÏÏˆÓ ıÚËÛÎÂÈáÓØ ‚) ∆aÛËÌÂÖ· Û‡ÁÎÏÈÛ˘ ηd àfiÎÏÈÛ˘ ÙáÓ àÚ¯áÓ ÙáÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ıÚËÛÎÂÈáÓ Úe˜ Ùd˜ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂȘ àÚ¯b˜ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ‰È‰·Ûηϛ·˜ ÁÈa ÙcÓ àÏÏËÏÔηٷÓfiËÛË Î·d

54. °Èa Ùa ı¤Ì·Ù· ·éÙ¿, Ùd˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜, Ùd˜ âÈÛÙËÌÔÓÈÎb˜ ‰ËÌÔÛȇÛÂȘ, ηıg˜ ηd ¬ÏËÙcÓ îÛÙÔÚ›· ÙÔÜ ‰È·ıÚËÛÎÂÈ·ÎÔÜ ‰È·ÏfiÁÔ˘ àÏÏa ηd Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ îÂÚ·ÔÛÙÔÏɘ ÛÙe ∆ÌÉÌ·£ÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔÜ ∞.¶.£. ηd ÛÙd˜ \√Úıfi‰Ô͘ \∂ÎÎÏËۛ˜, ‚Ï. ÛÙe öÚÁÔ ÌÔ˘ ∞°°∂§π∫∏ ∑π∞∫∞, ¢È·-ıÚËÛÎÂÈ·ÎÔd ¢È¿ÏÔÁÔÈ. ∆. µã: ^∏ Û˘Ó¿ÓÙËÛË ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ Ìb Ùe \πÛÏ¿Ì (£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË,2010).

£∂√§√°π∞ 2/2013

208

ÙcÓ ÂåÚËÓÈÎc Û˘Ó‡·ÚÍË ÙáÓ Ï·áÓØ Á) ^√ ‰È·¯ÚÔÓÈÎe˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ÌÂÙ·Íf \∞Ó·ÙÔ-ÏÈÎɘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ ηd \πÛÏ¿ÌØ ‰) ^∏ ¢È·ıÚËÛÎÂÈ·Îc âη›‰Â˘ÛË,ï ‰È·ıÚËÛÎÂÈ·Îe˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜, Ôî ·ÁÎfiÛÌȘ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜, Ôî ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ÙáÓ £ÂÔÏÔÁÈÎáÓ ™¯ÔÏáÓ \∞ıËÓáÓ Î·d £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, Ùɘ \∂ÎÎÏËÛ›·˜ Ùɘ ^∂Ï-Ï¿‰Ô˜ ηd ÙáÓ ¶ÚÂÛ‚˘ÁÂÓáÓ ¶·ÙÚȷگ›ˆÓ, Ùa Û˘Ó¤‰ÚÈ· ‰È·ıÚËÛÎÂÈ·ÎÔÜ ‰È·-ÏfiÁÔ˘. ^∏ Û˘Ì‚ÔÏc ‰b Ùɘ ıÚËÛÎÂÈÔÏÔÁ›·˜ ÛÙc ‰È‰·Ûηϛ· ÙÔÜ \πÛÏaÌ Î·d ÙÔÜ\πÔ˘‰·˚ÛÌÔÜ àÏÏa ηd ÙáÓ ôÏÏˆÓ ıÚËÛÎÂÈáÓ ÙÔÜ ÎfiÛÌÔ˘ ÂrÓ·È àÍÈÔÛËÌ›ˆÙË.

\∞ÁÁÂÏÈÎɘ ∑ȿη