antonio negri’s political method: social movement …journal.soc.cmu.ac.th/issue_upload/33000...
TRANSCRIPT
วธวทยาทางการเมอง Antonio Negri: ขบวนการเคลอนไหวทางสงคม และการปฏวตของ Multitude
Antonio Negri’s Political Method: Social Movement and Revolution of Multitude
เกงกจ กตเรยงลาภ1
Kengkij Kitirianglarp
บทคดยอ
ความคดของจลล เดอเลซ และเฟลกซ กตตาร มอทธพลอยางมากตอ
ขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรวมสมยและทฤษฎทางสงคมศาสตรจำานวนมาก
ในปจจบน ในงานไตรภาคของไมเคล ฮารท และอนโตนโอ เนกร ไดรบอทธพลจาก
ความคดแบบเดอเลซเซยน-กตตาเรยนอยางมาก สงผลใหงานเขยนทงหมดในชวง
ปลายศตวรรษท 20 และตนศตวรรษท 21 ของเนกรวางอยบนฐานทางปรชญา
แบบใหมทแตกตางจากมารกซสตกลมอน ขอเสนอหลกของบทความนคอ การเมอง
แบบเอกพจนและขบวนการเคลอนไหวทางสงคมของมลตจดทเนกรพฒนามาจาก
ฐานคดของเดอเลซและกตตารคอ จดยนทางการเมองทตรงกนขามกบการเมองแบบ
อนาธปตยและการเมองอตลกษณ สงทเนกรพยายามทำากคอนำาเอาวธวทยาของ
เดอเลซและกตตารเขามาเสรมกบงานศกษามารกซสตและเลนนนสตของเขาในชวง
กอนหนานน การเคลอนจากเลนนนสตไปสความคดแบบเดอเลซเซยน-กตตาเรยน
ของเนกรจงไมใชการปฏเสธเลนน แตเปนการทำาใหความคดแบบเลนนกลบมามชวต
อกครงดวยบรบทแบบใหมนนคอ “การผลตของการเมองชวอำานาจ”
คำาสำาคญ: ไมเคล ฮารท, อนโตนโอ เนกร, จลล เดอเลซ, เฟลกซ กตตาร, การเมอง
เอกพจน, เลนน
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 15
Abstract
Thoughts of Gilles Deleuze and Felix Guattari have increasingly
influenced contemporary ideas pertaining to social movements and social
theory. The trilogy of Michael Hardt and Antonio Negri, Empire, Multitude and
Commonwealth is a result of Deleuzian-Guattarian impact. All of Negri’s 21st
century works, which are based on Deleuze and Guattari, have differed from
the rest of Marxist theory. In this paper, I argue that politics of multitude, or
so-called singularity politics as proposed by Hardt and Negri, is against identity
politics and anarchist movement. What Negri has done is to introduce politics
as conceptualized by Deleuze and Guattari in order to empower his existing
Marxist-Leninist idea. The methodological move from Leninism to Deleuzian-
Guattarianism is not about denying but reviving Leninism in the new capitalist
context, which is so-called biopolitical production.
Keywords: Michael Hardt, Antonio Negri, Gilles Deleuze, Felix Guattari,
Singularity Politics, Lenin
16 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
บทนำา
ในงานชนอนๆ2 ผเขยนเสนอวา หากเราตองการทำาความเขาใจงานไตรภาค
ของ Michael Hardt และ Antonio Negri การอานงานเขยนเกยวกบ Lenin
ของ Negri เรอง Factory as Strategy: Thirty-Three Lessons on Lenin (2014)
เปนสงจำาเปน วธวทยาท Hardt และ Negri ใชในการเขยนไตรภาคนนลอกบ
วธวทยาของการวเคราะหการเมองของการปฏวตของ Lenin ในตนศตวรรษท 20
อาจกลาวไดวา Empire (2001) คอหนงสอทวาดวยการอธบายลกษณาการทางสงคม
ของการผลต (determinate social formation) โดยเฉพาะการเรมตนอธบาย
ความเปลยนแปลงของระบบทนนยมและรฐทนนยม โดยเฉพาะการอธบายการกอตว
ขององคประกอบทางชนชนแบบใหมหลงทศวรรษ 1970 สวน Multitude (2004)
กคอ การอรรถาธบายทฤษฎเกยวกบองคประธานของการปฏวต (revolutionary
subject) นนคอ multitude ทหมายถง แรงงานอวตถ (immaterial labour) ซงเปน
พลงทางการผลตทกาวหนาทสด และ Commonwealth (2009) ซงเปนเลมสดทาย
ของไตรภาคกคอ การเคลอนยายสบตอจากทฤษฎวาดวยพฒนาการของระบบ
ทนนยมและทฤษฎวาดวยองคประธานของการปฏวตมาสทฤษฎเกยวกบองคกรปฏวต
และปญหายทธศาสตรและยทธวธ (revolutionary organization) ซงอาจเรยก
เสนทางเดนของงานไตรภาคชดนไดวา “โครงการทางการเมองของคอมมวนสต”
ในสวนนจะพจารณาขอเสนอของ Hardt และ Negri จากหนงสอ
Commonwealth3 เปนหลก โดยชใหเหนอทธพลของทฤษฎสงคมของ Gilles Deleuze
และ Félix Guattari โดยเฉพาะจากงานชด Capitalism and Schizophrenia ซงม
อทธพลตอขอเสนอเรองการปฏวตและยทธศาสตรยทธวธของ Negri บทความน
แบงการนำาเสนอออกเปน 3 สวน คอ (1) ชใหเหนฐานคดทางทฤษฎของ Deleuze
Empire theory of determinate social formation
Multitude theory of revolutionary subject
Commonwealth theory of revolutionary organization
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 17
และ Guattari ใน 3 ประเดน คอ ไรโซม (rhizome) การตอตาน (insurrection)
และการปฏวตในระดบโมเลกล (molecular revolution) (2) ขอเสนอเรอง การเมอง
แบบเอกพจน (singularity politics) ซงแตกตางจากการเมองอตลกษณ (identity
politics) ทเปนแนวทางการเมองของขบวนการทางสงคมรปแบบใหม และแตกตาง
จากการเมองแบบอนาธปตย (anarchist politics) และ (3) ขอเสนอเกยวกบภารกจ
ของการเมองของการปฏวตของ multitude ของ Hardt และ Negri ซงผสานวธวทยา
ของ Lenin มาใชในการอานงานของ Deleuze และ Guattari ผลกคอ ขอเสนอวา
ดวยการเมองของการปฏวตแบบใหม
DeleuzeและGuattari:จากการยดอำานาจรฐสการปฏวตในระดบโมเลกล
Hardt4 ชวา ในกระบวนการเคลอนจาก Lenin ไปสการตความใหมตองาน
Grundrisse ของ Marx โดย Negri เขานำาเอางานเขยนชดใหญของ Gilles Deleuze
และ Félix Guattari มาใชเพอตความงานของ Marx โดยเฉพาะในประเดนเกยวกบ
ซบเจค โดย Negri ไดเปลยนจากการมอง “แรงงาน” จาก being ไปส becoming
ซงเปนเรองความปรารถนา (desire) รวมถงการอาน Deleuze ยงเชอมตอ
กบงานของ Baruch Spinoza ดวยทมงเนนการอธบายภววทยาโดยวางอย
บนศกยภาพ (potential) และความปรารถนา (cupiditas) กลาวโดยสรปแลว Negri
ไดนำาเอาภววทยาแบบ Deleuze หรอ Deleuzian ontology มาใชในการอธบายพลง
ในการเปลยนแปลงปฏวตขององคประธานของการปฏวต นนคอ ชนชนแรงงาน
ขอเสนอของ Negri และกลม Post-Autonomia ไดรบอทธพลอยางมาก
จากงานของ Deleuze และ Guattari โดยเฉพาะงานเขยนชด Capitalism
and Schizophrenia ซงประกอบดวยงานเขยน 2 ชน คอ Anti-Oedipus และ
A Thousand Plateaus5 ในสวนนจะนำาเสนอมโนทศนพนฐานของ Deleuze และ
Guattari ใน 3 มโนทศนหลก คอ ไรโซม (rhizome) การตอตาน (insurrection)
และการปฏวตในระดบโมเลกล (molecular revolution) ซงจะเปนฐานคดใหกบ
การทำาความเขาใจทฤษฎการปฏวตของ Negri ตอไป
18 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
ไรโซม
Saul Newman6 เสนอวา สำาหรบ Deleuze และ Guattari นยามของรฐ (State)
ไมใชรฐในความหมายทเปนสถาบนทางสงคมการเมอง รฐไมใชกลไกของการกดข
ปราบปรามและกลไกทางอดมการณแบบท Louis Althusser เสนอ แตรฐซงเปน
S ตวใหญ หมายถง “ระบบความคดแบบรฐ” (State-thought) ซงเปนกลไก
ในการบรหารจดการตวตนของมนษย (subjectivity) ทงในแงของความปรารถนา
และการควบคมจดการศกยภาพของมนษยมากกวา ซงกสอดคลองกบการวเคราะห
อำานาจของ Foucault ทมองอำานาจรฐในฐานะทเปนเทคนคของการปกครอง
จดการชวตมากกวาทรฐจะเปนเพยงสถาบนทางการเมอง ระบบคดแบบรฐ
จงกนความกวางไปกวาเรองของสถาบนทางสงคมการเมองทเราเหนอย รฐใน
ความหมายนเปนกระบวนการทำาใหเปนนามธรรมของสงตางๆ (abstraction)
ททำาหนาทกำาหนดหลกการพนฐานทเปนนามธรรมของการปกครองสงคมทงหมด
รฐในทนจงเปนตวกลางและตวเชอมทอยเหนอความสมพนธทเปนรปธรรม
ของมนษย รฐจงประกอบดวยสถาบน เทคนคอำานาจ และกจกรรมทางสงคมตางๆ
ของมนษยทสมาทานระบบวธคดแบบรฐ ระบบคดแบบรฐทเปนนามธรรมจงสามารถ
ปรากฏอยในระบบวธคดหรอชวตประจำาวนของผคน รวมถงปรากฏและดำารงอย
ในความคดตวตนของผคนทถกปกครองดวย ระบบคดแบบรฐจงอาจปรากฏตว
ในรปของกฎของมลคา (law of value) ซงเปนกฎพนฐานของระบบทนนยม ในฐานะ
ทกฎของมลคาเปนหลกการนามธรรมทปกครองและจดการความสมพนธทางสงคม
ในระบบทนนยมไดดวย
ในทน Deleuze และ Guattari เปรยบระบบวธคดแบบรฐหรอรฐกบโอดปส
(Oedipus) และตนไมใหญ (tree) โอดปสคอมโนทศนพนฐานในทฤษฎจตวเคราะห
ของ Sigmund Freud ซงเสนอวา อาการทางจตทงหมดของมนษยและกำาเนดของสงคม
ทงหมดมทมาจากปมปญหาในวยเดกหรอชวงกำาเนดของมนษยในโลกทางสงคม
อาการทางจตดงกลาวจากความขาดพรอง (lack) ทมนษยไมสามารถเตมเตม
ความสมบรณได เพราะความขาดพรองเปนผลของการตอน (castration) คอ
การตดขาดมนษยออกจากโลกธรรมชาตเพอเขาสโลกทางสงคม ความเปนมนษย
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 19
ถอกำาเนดขนในโลกทางสงคมผานการตอน ในงานของ Jacques Lacan
ความขาดพรองเปนผลผลตของการเขาเปนสวนหนงของสงคมหรอระเบยบ
ทางสญลกษณ (symbolic order) ทเมอเดกหลดออกจากโลกธรรมชาตเขาสโลก
ของภาษา เดกจะถกพรากอยางถาวรจากความสมบรณในโลกธรรมชาต ภาษาจง
เปนโครงสรางททงสรางเครองมอและสรางความขาดพรองใหกบเดกทแยกมนษย
ออกจากความสมบรณไปพรอมๆ กน เปาหมายหรอความปรารถนาของมนษย
จงเปนความปรารถนาทจะหาวตถมาเตมเตมความขาดพรองดงกลาวของตนเอง
อยตลอดเวลา
การทมนษยผกความปรารถนาของตนเองอยกบความขาดพรองทรอการ
เตมเตมกคอเงอนไขของอาการทางจตทมนษยม ทงทเกดจากการไมสามารถหาวตถ
มาเตมเตมได และจากการทมนษยสญเสยความสามารถทจะมชวตอยในระบบ
ภาษาทจะเปนเครองมอชวยในการเตมเตมความขาด อาการทางจตสำาหรบ Freud
จงเปนอาการทตองรกษา โดยการคนหาวา อะไรคอปมปญหาหรอปมโอดปส
ของคนไข การวเคราะหคนไขของจตวเคราะหจงหมายถงการกลบไปหาความ
ขาดพรองของคนไขในวยเดก พรอมๆ กบรกษาเพอใหคนไขทขาดพรองกลบมา
สมบรณใหมซงเราจะเหนไดจากอดมการณแบบครอบครว ศาสนา และสงคม
การเมองทผปกครองทำาเสมอนเปนพอบญธรรมของเดกกำาพรา ซงความสมพนธ
ระหวางพอกบลกเชนนกเปนความสมพนธทางอำานาจทไมเทาเทยมกน ในทรรศนะ
ของ Deleuze และ Guattari การกลบไปคนหาครอบครวสมบรณตามแบบโอดปส
กคอ ระบบวธคดแบบรฐประเภทหนง7
เชนเดยวกน ใน A Thousand Plateaus Deleuze กบ Guattari หนมาเปรยบ
ระบบวธคดแบบรฐกบตนไมใหญ (arborescent) ซงลกษณะพนฐานของตนไมใหญ
คอ การมรากหลก (principal root) ทลงลกฝงตวลงไปในพนดน ทกสวนของตนไม
จะยดโยงหรอดำารงอยไดดวยรากหลกดงกลาว ในฐานะทรากเปนผหาอาหารใหกบ
สวนอนๆ ของตนไม รากจงเปนกำาเนดอนสมบรณของสวนอนๆ ของตนไม พรอมๆ
กบทรากกเปนตวแทนทงหมดของความเปนตนไม เชนเดยวกบโอดปส ตนไมใหญ
จงเปนสารตถะ (essence) ของสรรพสงทมาจากแหลงกำาเนดอนเปนเอกภาพหนงเดยว
20 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
สวนอนๆ ของตนไมจงเปนเพยงภาพสะทอนของรากหลก โดยตวมนเองไมสามารถ
มชวตอยไดหากไมยดกบรากหลก และหากรากหลกตาย สวนอนๆ กตายตามไปดวย
ตนไมใหญจงเปนอปมาของระบบวธคดแบบรฐทรฐคอองคเอกภาพทเปนกำาเนด
ของสรรพสง ทกสรรพสงตองยอนกลบไปอางองตนเองกบรากหลกดงกลาวเสมอ
และทกสงจะปรากฏไดกตอเมอรากหลกอนญาตใหมนปรากฏ
นอกจากน หากมองในแงของระบบสญญะทมองคประกอบสำาคญคอ
การเขารหส (coding) และการถอดรหส (decoding) ระบบวธคดแบบรฐกทำาหนาท
เปนกลไกการบนทก (recording-machine) การเขารหสและการถอดรหสทงหมด
ซงหนาทของรฐกคอ กลไกในการยดจบ (apparatus of capture)8 ตอรหสตางๆ
ทไหลเวยนในระบบการสอสาร รวมถงการเขาไปยดจบรหสสญญะทไรความหมาย
ทถกสรางขนผานการสอสารใหกลบมาอยในระบบระเบยบและโครงสรางของตนไม
ภาษาดวย รฐจงเปนกลไกในการควบคม ยดจบ และสอดสองการสรางรหสและ
การไหลเวยนของรหสตางๆ ในพนททางสงคม เปาหมายกคอ การควบคมการให
ความหมายและการสรางความหมายทงหมด (overcoding) ไมใหสงทไรความหมาย
(non-sense) สามารถปรากฏหรอดำารงอยไดโดยไมถกรบรและใหความหมาย
กลาวโดยสรปแลว ระบบวธคดแบบรฐหรอรฐมลกษณะสำาคญคอ
การอางความเปนตนกำาเนดอนสมบรณ (origin) การเปนตวแทนของสวนอนๆ
ทงหมด (representation) และความเปนเอกภาพ (unity) สงอนๆ เปนเพยง
สวนยอยหรอองคประกอบทขยายหรอสะทอนออกไปจากองคเอกภาพดงกลาว
รปแบบการทำางานของรฐกคอกลไกการควบคมการเขารหสและการถอดรหส
รวมถงเปนกลไกการจบยดรหสสญญะทไหลเวยนอย โดยเฉพาะทเปนรหสสวนเกน
(surplus) ทเกดขนทงในแงของการผลตมลคาสวนเกนและการเกดขนของ
สงทไรความหมาย เปาหมายของรฐกคอ การขยายตวเองเขาไปในทกปรมณฑลของ
สงคมเพอควบคมสอดสองสงคมทงหมด โดยเฉพาะการควบคมตวตนของมนษย
จากภายใน นนกคอ การควบคมความปรารถนา
ตรงกนขามกบโอดปส ตนไมใหญ และกลไกการควบคมของรฐ Deleuze
และ Guattari เสนอตวอปมาไรโซม (rhizome) ซงหมายถง พชทอาศยและเคลอนท
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 21
ในแนวระนาบ โดยทรากของมนมมากมายหลากหลาย และเกยวพนกบรากอนๆ
ดวยใตดน จนเราไมสามารถแยกไดวารากไหนคอรากหลกหรอรากแกว แตตนไม
ทกตนเชอมตอกนเปนเครอขายขนาดใหญทกระจายตวออกไปทวและสามารถ
แตกตวออกไปไดทกจดของความสมพนธโดยไมมศนยกลางและขอบเขตทชดเจน
การแตกตวจงเปนการวงออกไปทกทศทางจากตวมนเอง (line of flight) ไรโซม
ทแตกตวออกไปในแนวระนาบไดแบบไรรากไรศนยกลาง จงแตกตางจากตนไมใหญ
ททศทางการเคลอนทคอการพงขนไปในแนวดงจากรากหลกทเปนศนยกลาง
สำาหรบ Deleuze กบ Guattari9 ไรโซมมคณสมบตพนฐานอย 4 ประการ
คอ การเชอมตอ (connections) ความแตกตาง (heterogeneity) ความหลากหลาย
(multiplicity) และการแตกหก (rupture)
การเชอมตอ คอ คณสมบตพนฐานของไรโซม เพราะทกๆ จดของไรโซม
สามารถเชอมตอกบสงอนๆ ได และโดยตวของมนเองจะมชวตอยไดกคอ
จำาเปนตองเชอมตอ การขยายตวของไรโซมในแนวระนาบตองการการเชอมตอ
หรอตอตดกบสงอนๆ ทอยขางนอกตวมนเอง การเชอมตอกนไปมาทำาใหเรา
ไมสามารถกำาหนดขอบเขตปรมณฑลของตวเองและคนอนๆ ได หรอมลกษณะ
ทเรยกวาไรพรมแดน การเชอมตอเชนนจงไมโยงกลบไปหารากแกว เพราะไรโซม
มลกษณะทไรราก การเคลอนทแบบไรโซมจะเกดไมไดหากไมวงออกไปจากตวมนเอง
ไปสมพนธกบสงอน
ความแตกตาง กลายมาเปนคณสมบตของไรโซม ในขณะทตนไมใหญ
หรอโอดปสเนนเอกภาพ และการโยงกลบไปหาศนยกลาง ความแตกตาง (ถาม)
ในตนไมใหญมนกเปนเพยงความแตกตางทวางอยบนความเหมอนกนของศนยกลาง
พดอยางงายกคอ ศนยกลางทเปนเอกภาพคอผสรางและกำากบความแตกตาง
ความตางขององคประกอบตางๆ ของตนไมจงเปนความตางทวางอยบนการมศนย
หรอรากเดยวกน แตไรโซมคอความเปนจรงทโดยรากฐานแลวมนมความแตกตาง
อยภายในองคภาวะของแตละหนวย เชนเดยวกบภาษา สำาหรบภววทยาแบบ
ไรโซมแลว การสอสารและการเชอมตอของมนษยนน “ไมมภาษาแม ภาษาแมมได
กตอภาษาทครอบงำาอยจะยดอำานาจจากความแตกตางทมอยเทานน” วธวทยาของ
22 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
ไรโซมจงเทากบ “การทำาลายศนยกลาง และเปลยนมนใหมหลายมต หลายรปแบบ
ภาษาหนงๆ จงไมเคยเปนสงทปดในตวเอง ยกเวนเสยแตภาษานนคอภาษา
ของผออนแอมากๆ”10
ความหลากหลาย ทเมอไรโซมคอความแตกตางภายในทไมสามารถยอนกลบ
ไปหาองครวมเอกภาพได เมอไรโซมเชอมตอกนแลว ไรโซมจงเปนการประกอบกน
ของสงทหลากหลายในตวเอง โดยไมสรางองครวมหนงเดยวแบบองคอนทรย
หรอระบบครอบครว แตไรโซมคอ “การมาประกอบรวมกน (assemblage)
ทมงไปเพอขยายเพมมตของความหลากหลาย ซงในตวมนเองโดยธรรมชาต
ยอมเปลยนแปลงอยเสมอในทกๆ ครงทมนขยายการเชอมตอกบสงอนๆ
ไรโซมจงไมมจดอางองหรอตำาแหนงทตายตวแบบทเราเหนในสงทเปนโครงสราง
ตนไม และรากแกว เมอไมมจด สงทมอยกคอเสนทวงออกไปแบบหลายทศ
หลายทางเทานน”11
การแตกหก เกดขนเมอไรโซมวงออกไปสมพนธกบสงอนในหลายทศทาง
และทกๆ การวงออกไปมนจะสรางความหลากหลายขนมาจากความแตกตาง
ภายในตวของมนเอง การวงออกไปและการสรางความแตกตางจงเทากบการ
แตกหก เพราะทศทางของไรโซมเปนสงทคาดเดาไมไดและหลากหลายไมสนสด
ไรโซมจงแตกตวออกจากตวมนเอง และกลายเปนสงอน (becoming) อยเสมอ12
จากคณสมบตพนฐานดงกลาว ไรโซมจงเปนสงทตรงกนขามและแตกตาง
จากตนไมใหญ ไรโซมคอกลไกของการผลตสรางความหลากหลาย ซง Deleuze
และ Guattari เรยกวา เครองจกรของความปรารถนา (desiring-machine) ทจะ
ผลตสรางความปรารถนาของมนษยแบบไมสนสดจากคณสมบตทง 4 ขอขางตน
การสรางความหลากหลายจงนำามาซงสงใหมอยเสมอ และสงใหมกคอสงทยงไมม
ความหมายภายใตระบบสญญะทมอยเดม สงทไรโซมสรางจงเปนสงทเปนสวนเกน
และไรความหมาย เพราะไรโซมเองไมไดกลบไปหาความหมายดงเดม เพราะความหมาย
ดงเดมไมมอย ไรโซมในแงนจงหมายถงศกยภาพและความปรารถนาในความคด
ของ Spinoza และหมายถง พลงทางการผลตในความหมายของ Marx แตรฐ
(โอดปสและตนไมใหญ) กคอ กลไกการบนทกและควบคม รวมถงเปนกลไก
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 23
การแยงยดความหมายทไรความหมาย (non-sense) ทไรโซมผลตขนในฐานะ
สวนเกน (surplus) ของระบบสญญะทมอยเดม และนคอสงท Negri เอง
รบอทธพลทางความคดมาจากมโนทศนศกยภาพและความปรารถนาของ Spinoza
พลงทางการผลตของ Marx และไรโซม (ใน Anti-Oedipus เรยกลกษณะเชนน
ของไรโซมวาจตเภท หรอ schizophrenia13) ของ Deleuze กบ Guattari เพอสราง
ภววทยาแบบใหมใหกบองคประธานของการปฏวตทเขาเรยกวา multitude14
การตอตาน
ในสวนสดทายของ Commonwealth Hardt และ Negri พจารณาปญหา
ของการตอตาน (insurrection) ในฐานะเงอนไขสำาคญของการสรางการปฏวตและ
การรกษาความเปนอสระของ multitude15 เชนเดยวกบ Newman16 ทชวา ความคด
เรองการตอตานคอหวใจสำาคญของการเมองแบบ Deleuzianism มากกวา
การวพากษทางการเมองของ Deleuze มงไปทพวกอนาธปตยและพวกมนษยนยม
แบบเสรนยม รวมถงความคดการปฏวตแบบเกาทเนนการยดอำานาจรฐแบบบอลเชวค
หากการปฏวตหมายถงการยดอำานาจรฐแลว การปฏวตในความหมายของ Deleuze
กนาจะเนนทการตอตานมากกวาการปฏวต
เมอรฐคอระบบวธคดแบบหนงทควบคมและยดจบการเคลอนทของไรโซม
และพลงทางการผลต และเมออำานาจรฐไมสามารถลดทอนใหเปนสถาบนทางสงคม
การเมองได แตรฐดำารงอยในทกมตของชวตและในตวตนของมนษย การตอตาน
ระบบวธคดแบบรฐในทกมตของชวตจงสำาคญกวาและมากอนการยดอำานาจรฐ
เพราะการยดอำานาจรฐไมสามารถทำาใหเราหลดออกจากตรรกะหรอระบบวธคด
แบบรฐได สงทเกดขนจากการยดอำานาจรฐกคอการแทนทรปแบบรฐหนงดวย
อกรปแบบหนงเทานน แตเปาหมายของการตอตานหรอการปฏวตแบบไรโซม
มงไปทการปลดแอกและการสรางความเปนอสระจากระบบวธคดแบบรฐมากกวา
การยดอำานาจรฐ และการตอตานรฐกคอการตอตานระบบวธคดหรอสำานกแบบรฐ
ทอยภายในตวตนของมนษยไมนอยไปกวาการปลดแอกตวเองออกจากรฐทเปน
สถาบนทางการเมอง
24 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
การแตกหกกบระบบวธคดแบบรฐจงอยในระดบโมเลกลหรอในระดบ
อนภาคทหลอมหลอตวตนและสำานกของเราในชวตประจำาวน นคอจดทขอเสนอ
ของ Deleuze และ Guattari มาเจอกบวธวทยาของ Lenin ในงานของ Negri
นนคอการใหความสำาคญกบตวตนหรอซบเจคของชนชนแรงงาน17 เมอ Lenin
สรางวธวทยาของการกลายเปลยนของซบเจค (mutation of subject) ทพดถง
การเปลยนแปลงแบบกาวกระโดดของซบเจคของชนชนแรงงาน ทมงไปสการยก
สลายความเปนชนชนแรงงานผานการปฏวต ในทายทสด Deleuze กบ Guattari
เองกพดถงการกลายเปนสงอนของตวตนในระดบจลภาค ทการตอตานกคอ
การยกสลายตวตนเดมและกลายเปนสงอนทแตกตางไป การปฏวตจงเรมตนขน
จากปญหาของซบเจคหรอสำานกตวตนในระดบชวตประจำาวนทเปนหนวยยอยทสด
หรอทเรยกวาระดบโมเลกล (molecular) สำาหรบ Negri แลว ความคดของ Lenin
กบ Deleuze ไมใชสงทขดแยงกน แตเปนการพดถงการปฏวตในคนละระดบ Lenin
พดถงรฐในฐานะทเปนสถาบน แต Deleuze พดถงรฐในฐานะระบบวธคด เพราะ
สำาหรบ Deleuze กบ Guattari ฟาสซสตไมใชเปนเพยงระบอบการเมองหรอ
อดมการณทางการเมอง แตฟาสซสตคอระบบวธคดททำางานอยในตวตนของเรา
ททำาใหเราปรารถนาความสมบรณแบบ เพราะฟาสซสตทำาใหเราเปนลกกำาพรา
ทขาดพรองและแสวงหาการเตมเตมอยตลอด การเตมเตมกคอการกลบไปหา
ความเปนเอกภาพหนงเดยว และวตถแหงความปรารถนาดงกลาวกคอ สถาบน
ครอบครว รฐ และความเปนชาต18
เมอการครอบงำาของระบบวธคดแบบรฐอยในชวตประจำาวน การปฏวตจง
ไมใชการรอคอยเหตการณของการปฏวตทเกดแบบขามคนมวนเดยวจบแบบทเรา
เฉลมฉลองวาวนใดวนหนงคอวนปฏวตทสรางชาต การตอตานในทกมตของชวต
เปนสงทสำาคญกวาและเปนเงอนไขทขาดไมไดของการปฏวตในระดบอำานาจรฐ
Newman ชวา ในทนความคดของ Deleuze กคลายกบขอเสนอในการปฏวต
ของ Max Stirner ทมองวา การตอตานแตกตางจากการปฏวตในความหมายท
การปฏวตนนมงทำาลายรฐและเปลยนแปลงรปแบบรฐ แตการตอตานนนมงท
การตอตานตวตนอตลกษณของตวเอง ซงหมายถงการตอตานระบบวธคดทเรา
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 25
สมาทานอย ในขณะท “การปฏวตมเปาหมายเพอออกแบบการจดการสงคมใหม
การตอตานกลบนำาเราไปสการไมยอมใหตวเราถกจดการโดยคนอนหรอสงอน
แตเราจดการตวเราเอง และไมหวงให ‘สถาบนไหน’ มาจดการชวตใหกบเรา”19
ในแงนการตอตานจงเปนสงทตองนำาไปสการตงคำาถามกบอตลกษณทเรายดถออย
เพราะอตลกษณคอระบบวธคดแบบรฐทมงเนนการสรางความเปนเอกภาพ
หนงเดยว และลดทอนทำาลายความแตกตางและความหลากหลาย รวมถง
การแตกแถวในทกรปแบบ การตอตานจงไมใชการมงไปทการปกปองอตลกษณ
แตการตอตานคอการยกเลกอตลกษณเดมและกลายเปลยนไปสสงใหมทแตกตาง
Hardt กบ Negri นำาเอาความคดเรองการตอตานมาพจารณา โดยชวา
การตอตานคอเงอนไขสำาคญทสดของการปฏวต ททำาใหการปฏวตสามารถดำาเนน
ตอไปได การปฏวตจงเปนกระบวนการทไมไดจบในวนเดยว แตการปฏวตคอ
กระบวนการเคลอนไปของการตอตานแตกหกกบระบบวธคดและสถาบนทาง
สงคมทงหมดทดำารงอย ความตอเนองของการตอตานจงเปนเงอนไขของการสราง
ความไมตอเนองใหกบระบบระเบยบของอำานาจรฐ และเมอองคประกอบของ
การตอตานเปลยนแปลงไป ตวตนของผคนทเขารวมการตอตานกเปลยนแปลงไปดวย
ยงเราวงออกไปเชอมตอกบสงอน เรายงตอตานและแตกหก และยงเราตอตาน
ตวตนของเราจะยงเปลยนแปลงไปเปนสงอน ดงนน การปฏวตในความหมายเชนน
จงเปนการสรางตวตนใหมอยตลอดจากภายในของความหลากหลายและแตกตาง
ทเราอาศยอยซงในตวมนเองกแตกหกกบระบบวธคดแบบรฐ20 และนคอความหมาย
ของ การปฏวตในระดบโมเลกล (molecular revolution) ในงานของ Deleuze และ
Guattari เชนกน
การปฏวตในระดบโมเลกล
เมอ Deleuze และ Guattari รวมถง Negri ใหความสำาคญกบการเปลยนแปลง
แบบปฏวตในระดบโมเลกล หรอ molecular กมกจะถกมองวา แนวคดดงกลาว
สอดคลองกบแนวคดอนาธปตย ซงอยตรงกนขามกบความคดมารกซสตและ
เลนนนสต โดยเฉพาะจากการตความของมารกซสตสาย Trotskyist เชน
26 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
Alex Callinicos21 หรอแมแต Slavoj Žižek22 ทมองวา Negri ยนอยคนละฝงกบทฤษฎ
ปฏวตของ Lenin ในประเดนดงกลาว Nicholas Thoburn23 มองวา การใชกรอบ
การแบงแยกระหวางการเมองแบบอนาธปตยและการเมองแบบเลนนนสตตองาน
ของ Deleuze และ Guattari อาจจะเปนสงทไรประโยชน เพราะสงทเขาทงสองทำา
ไมใชการเสนอใหเลอกขาง แตการเมองแบบ Deleuzean กคอ การสรางรปแบบ
ของการเมองทเพยงพอกบศกยภาพของมนษยในแตละชวงเวลามากกวา การกลบมา
พจารณางานของ Deleuze และ Guattari รวมถงงานของ Negri เสยใหมอาจจะ
ชวยตอบคำาถามในประเดนนได
ใน Molecular Revolution in Brazil (2008) Guattari พยายามอธบาย
ใหเหนวา เขาไมไดปฏเสธการตอสกบรฐและไมมทางเหนดวยกบการลดทอน
การตอสทงหมดใหมาอยในระดบชวตประจำาวนทถอยหางจากรฐแบบทมกจะถก
กลาวหา ขอเสนอหลกของเขาคอ เราไมสามารถแยกการตอสในระดบใหญ (molar)
ออกจากการตอสในระดบโมเลกล (molecular) เพราะระบบวธคดแบบรฐนนทำางาน
ในทกระดบพรอมๆ กน ยกตวอยางเชน ในขณะทมวลชนจำานวนมากออกไป
บนทองถนนหรอเขารวมกบขบวนการเคลอนไหวเพอตอสกบอำานาจเผดจการ
แตเมอพวกเขากลบมาบาน เขาอาจจะยงใชอำานาจเผดจการกบคนในครอบครว
กได ดงนน แมวาเราจะยดอำานาจหรอลมโครงสรางสถาบนทางสงคมการเมอง
ทเปนเผดจการสำาเรจผานการเคลอนไหวบนทองถนนหรอแมแตการจบอาวธ
แตไมไดหมายความวาการปฏว ตสำาเรจไปดวย ตราบใดทตวตนของเรา
ไมเปลยนแปลง หากตวตนของเราในระดบจลภาคไมเปลยนแปลง หรอไมเปด
ตอความเปลยนแปลงทเกดขน ผลสดทายของการปฏวตในระดบใหญกจะ
ลมเหลวไปดวย เพราะจะเกดการสถาปนาระบบวธคดแบบรฐขนมาในรปแบบใหม
ในทางกลบกน การเปลยนแปลงในระดบโมเลกลจะไมมทางเกดขนไดอยางถาวร
หากไมมการเปลยนแปลงในระดบใหญดวย
Negri ชวาLenin มความสำาคญอยางมากททำาใหเราเหนวา การเมองของ
multitude ไมใชการเคลอนทในระดบโมเลกลเทานน แตเปนการกอรปและประกอบ
สรางองคกรทางการเมองเพอการปฏวตในระดบใหญดวย หาก Lenin เปนผสราง
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 27
ทฤษฎปฏวตเพอทำาลายอำานาจรฐทเปนกลไกสถาบน Deleuze กบ Guattari กคอ
ผสรางทฤษฎเกยวกบการปฏวตในระดบโมเลกล ใน Factory as Strategy Negri
เสนอวา การกอรปขององคกรในระดบใหญมเงอนไขพนฐาน 2 ประการ คอ
(1) เกดขนจากความจำาเปนของการจดตงมวลชนในการนำาการเปลยนแปลง รปแบบ
ขององคกรจงขนกบ “องคประกอบทางชนชน” (class composition) และตวตนของ
ชนชนแรงงาน (working-class subjectivity) ในชวงพฒนาการของทนนยมขณะนนๆ
และ (2) องคกรตองมเปาหมายเพอรกษา “ความเปนอสระ” (autonomy) ของ
การตอส ไมใชลดทอนหรอผนวกเอาการตอสของมวลชนเขากบอำานาจรฐหรอ
โครงสรางอำานาจทมลำาดบชน โดยสรปแลว การมองคกรของการปฏวตไมใช
เรองเดยวกบการเขาเปนสวนหนงของรฐ แตองคกรปฏวตเกดขนจากความเฉพาะ
เจาะจงขององคประกอบของผคนทเขามาประกอบกน หรอทเรยกวาองคประกอบ
ทางชนชน โดยมเปาหมายเพอใหปลดปลอยชนชนแรงงานใหมอสระจากรฐ
และการกดขควบคมของระบบทนนยม
ปญหาความเขาใจทคลาดเคลอนตอการปฏวตในระดบโมเลกลของ Deleuze
และ Guattari ซงเราจะเหนไดในงานของไชยรตน เจรญสนโอฬาร24 กคอ การมอง
วาไรโซมตอตานหรอตรงกนขามกบการจดองคกร (organization) สงทไชยรตนสบสน
กคอ การมองวาการสลายการจดลำาดบสงตำา (de-stratification) คอสงเดยวกบ
การทำาลายการจดองคกร (disorganization) ผลของการตความแบบนกคอ
การมองวาการจดองคกรคอคตรงขามกบการเคลอนทของไรโซม และมองวาการเมอง
ในระดบใหญกบการเมองในระดบโมเลกลคอ 2 ระดบทแยกออกจากกนและ
อยตรงขามกน แต Guattari เสนอวา “ทงสองมตของการเมองคอ ระดบใหญ
และระดบโมเลกลดำารงอยคเคยงกนเสมอ มนอาจมมตของการตอตานทางสงคม
โดยกลมใดกลมหนงตอการขดรด ความแปลกแยก และการกดขทกรปแบบได
ในขณะเดยวกน ภายในกลมเดยวกนกอาจจะมกระบวนการทเปนฟาสซสตระดบ
จลภาคในระดบโมเลกลไดเชนเดยวกน”25 ดงนน ภายในปฏบตการทางการเมองหนงๆ
“มนจงไมมความขดแยงกนในระดบตรรกะระหวางระดบใหญกบระดบจลภาค...
ปมปญหาของการวเคราะหแบบโมเลกลจงเกดขนจากทงสองระดบพรอมกน”26
28 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
กลาวโดยสรปแลว ไรโซมจงไมใชการเคลอนในระดบของโมเลกลเทานน และ
ไรโซมกไมไดปฏเสธการสรางองคกรหรอขบวน แตการเคลอนของไรโซมคอ
การบอนเซาะทำาลายทตดขามไปมาทงในระดบใหญและในระดบโมเลกล และ
การกอรปของไรโซมในระดบใหญไมใชสงเดยวกบองคกรปฏวตทมลำาดบสงตำา
ทตายตวแบบบนลงลาง ขบวนการแบบไรโซมเปนการกอตวของความเขมขน
(intensity) ของความสมพนธขององคประกอบตางๆ ทเขามาประกอบรวมกน
(assemblage) ทแมจะมองคกรหรอขบวนขนาดใหญ แตกไมไดทำาลายความเปนอสระ
ของการเคลอนไหวในระดบโมเลกล
เพราะเราไมสามารถแยกหรอสรางคตรงขามระหวางการเปลยนแปลงใน
ระดบใหญและระดบจลภาค “ขบวนการเคลอนไหวในระดบโมเลกลจงไมสามารถ
เอาชนะไดนาน หากไมมการสรางการเมองทไปสมพนธหรอแตะตองกบพลงทาง
สงคมขนาดใหญทดำารงอย ปญหาเศรษฐกจ สอมวลชน และอนๆ”27 เชนเดยวกน
การเมองแบบชนกลมนอย (minority politics) ของ Deleuze กบ Guattari กไมได
หมายถงการตอสของชนกลมนอย คนชายขอบ หรอคนทไมถกนบแบบทไชยรตน
และธนศกดตความ เพราะสำาหรบ Guattari การปฏวตในระดบโมเลกล “ไมไดจำากด
ตวอยทคนกลมนอย แตรวมเอาขบวนการเคลอนไหวทงหมดของปจเจกบคคล
กลม และอนๆ เขามา โดยมเปาหมายเพอตงคำาถามกบระบบสงคมทงหมด
ทมสวนผลตสรางตวตน (subjectivity) ขนมา”28 กลาวโดยสรปกคอ การเมองของ
การตอตานตองการการเปลยนแปลงการเมองในระดบใหญดวย เราไมสามารถ
กอรางตวตนทางการเมองไดจากระดบโมเลกลเทานน หากแตเขาไปสรางองคกร
หรอขบวนการเคลอนไหวในระดบสงคมระดบมหภาคไปพรอมๆ กน เพอจะนำาไปส
การปฏวตเปลยนแปลง มากไปกวานน การเมองแบบนกไมใชการเมองของ
คนกลมนอยหรอคนชายขอบเสมอไป แตเปนการเมองของคนทกกลมทพรอม
เคลอนตวเองในแนวระนาบและพรอมกลายเปนสงอนทแตกตางแบบไรโซม
โดยไมอยภายใตระบบวธคดแบบรฐ กลาวใหชดกวานน การเมองแบบชนกลมนอย
กคอ การกลายเปนอนของตวตนทแตกตางไปจากระบบวธคดแบบรฐ
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 29
ในแงน “คำาถามจงไมใชวาเราควรมองคกรหรอไม แตคำาถามคอ เราเลอก
ทจะผลตซำาวถแหงกระบวนการสรางตวตนทครอบงำาสงคมในทกๆ กจกรรมประจำาวน
ของเรา รวมถงการจดการการสรบขององคกรของเราหรอไมตางหาก”29 สำาหรบ
Guattari เราจำาเปนตองมองคกรปฏวต แตเปาหมายขององคกรไมใชการเขาไป
อยในโครงสรางอำานาจเดม แตเปาหมายคอการสรางความเปนอสระ (autonomy)
ใหกบตวตนซบเจคของมนษยทจะสรางสรรคชวตและทำาการผลตไดอยางเปนอสระ
ในรปแบบทกำาหนดจากความแตกตางหลากหลายภายใน ความเปนอสระจงไมใช
การปกปองการจดการตนเองแบบปดหรอเฉพาะกลมแบบพรรคการเมองหรอ
ขบวนการทยดมนอตลกษณของตนเองอยางเหนยวแนน แตเปนการขยบขยาย
ความสมพนธทางสงคมทเปนอสระออกไป ความเปนอสระในทนจงเปนเรองของ
การสรางขนและการกลายเปนสงใหมอยางตอเนอง เมอความสมพนธทางสงคม
ขยายตวออกไป
การเคลอนของไรโซมจงไมใชสงทแยกขาดออกจากระดบใหญหรอระดบ
การสรางองคกร แตการเคลอนของไรโซมคอฐานทมนของการตอตานทจะพฒนา
ตวขนไปในระดบใหญเพอจดองคกรหรอขบวนการ แตดวยลกษณะพนฐานของไรโซม
ทแตกหกและเชอมตอตลอดเวลาเพอสรางความแตกตางหลากหลาย ไรโซมจงไมใช
การสถาปนาอตลกษณตวตนทแขงทอตายตวแบบองคกรทสงการจากบนลงลาง
ทยดคมภรเลมเดยวแลวใชไดตลอดกาล แตองคกรปฏวตของไรโซมสรางขนจาก
ลกษณะหรอองคประกอบภายในความแตกตางหลากหลายของไรโซมเอง ไรโซมจง
คลายกบสภาวะของสงทยงไมปรากฏ (virtual) แตมศกยภาพทจะปรากฏ (actual)30
การปกปองการไมจำาเปนตองปรากฏและการปฏเสธการปรากฏในรปทตายตว
(counter-actualization) ของไรโซมจงเปนเงอนไขสำาคญของการรกษาและสราง
ความเปนอสระของไรโซมซงมองคกรปฏวตเปนผลกของการแสดงออกของไรโซมเอง
การเมองแบบไรโซมหรอท Hardt กบ Negri เรยกวา multitude จงไมใช
การเลอกแบบใดแบบหนงหรอการปฏเสธองคกรและการสรางขบวนการ แตเปนการ
วงตดขามไปมาระหวางการเปลยนแปลงในระดบโมเลกลและการเปลยนแปลง
ในระดบใหญ การเมองแบบ Deleuzian-Guattarianism จงไมใชการปฏเสธการ
30 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
มขบวนการเคลอนไหวขนาดใหญ แตเปนการเตอนใหระลกถงความสำาคญของ
การปฏวตในระดบยอยๆ ในชวตประจำาวนภายในตวตนของผคน และทสำาคญ
ไมแพกนกคอไมมตวแบบองคกรปฏวตแบบใดทเปนตวแบบสากล รปแบบของ
องคกรขนกบองคประกอบทางชนชนทเขามาประกอบกนขนแบบไรโซม การเมอง
ในระดบโมเลกลจงเปนตวชขาดไมแพกน โดยในลกษณะของการวเคราะหการเมอง
แบบโมเลกลกคอ “การวเคราะหทสามารถสรางขนไดเองโดยปจเจกบคคลและกลม
ทเขามาสมพนธเกยวของ ขาพเจา [Guattari] ไมเชอวาจะมตวแบบทวไปแบบใดๆ
ทจะสามารถนำามาใชได” 31 และการเขามาประกอบรวมกนหรอเชอมตอกนของไรโซม
กไมใชการสรางบทสนทนา (dialogue) ขามกลมองคกรหรอการสรางแนวรวมขาม
องคกร แตเปนกระบวนรปธรรม (concrete process) ของการสรางสรรคถกทอ
ความสมพนธทตดขามเสนแบงไปมาทความสมพนธจะเขมขนขนเรอยๆ32 องคกร
หรอขบวนการและความรเกยวกบการจดองคกรจงเกดจากความจำาเปนและความ
สมพนธทเขมขนขนของการเชอมตอของไรโซมในแนวระนาบ ทเมอความสมพนธ
และการเชอมตอเขมขนขนทงในแงจำานวนและคณภาพ องคกรหรอขบวนการ
จะถอกำาเนดและกอรางสรางตวจากความสมพนธจากลางสบน ไมใชบนลงลาง
แบบแนวดงทแกนนำาสงการมวลชน และไมใชการอางวามรปแบบองคกรปฏวต
ทเปนสากลใชไดในทกยคสมย33
Hardt และ Negri เรยกการเมองของการปฏวตแบบ Deleuzian-Guattarianism
วาเปนการเมองแบบเอกพจน (singularity politics) คอเฉพาะเจาะจงอยใน
ความสมพนธทดำารงอยและเคลอนไปในขณะนนๆ มากกวาจะเปนเรองของ
ความทวไป (generality) แบบการเมองรฐสภาทนนยม และความเฉพาะ
(particularity) แบบการเมองอตลกษณ
การเมองแบบเอกพจน(singularitypolitics)
ใน Factory as Strategy Negri ชวางานเขยนทางการเมองของ Lenin
มเปาหมายเพอโตแยงแนวทางของนกปฏวต 2 กลม คอ พวกลทธฉวยโอกาสหรอ
ลทธสงคมนยมปฏรปและพวกอนาธปตย โดยเสนอวาทงสองพวกเปนอปสรรค
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 31
ของการปฏวต ปญหาหลกของแนวทางเหลานคอการปฏเสธเพราะละเลยศกยภาพ
ของชนชนกรรมาชพทอยในกระบวนการผลต ซงเปนสงทเฉพาะเจาะจงของ
ประวตศาสตรอนเกดจากการพฒนาพลงทางการผลตและการพฒนาของทนนยม
ในขณะนนๆ สงผลใหทงสองแนวทางไมสามารถมองเหนวาใครคอองคประธาน
ของการปฏวต และการละเลยตอประเดนดงกลาวสงผลใหการกำาหนดรปแบบ
องคกรปฏวตและยทธศาสตรยทธวธของการปฏวตมลกษณะทวไปทตดขาด
จากเงอนไขทางวตถทเฉพาะเจาะจงของชนชนแรงงาน สำาหรบ Negri แลว แนวทาง
ทครอบงำารปแบบการจดองคกรการเคลอนไหวในปลายศตวรรษท 20 กคอ
การเมองอตลกษณ (identity politics) ทเปนแนวทางหลกของพวกเสรนยมเอยงซาย
และพวกขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหม กบ การเมองแบบอนาธปตย
(anarchist politics) ทเปนแนวทางหลกของขบวนการเคลอนไหวตอตานโลกาภวตน
ซงในทรรศนะของ Negri ปญหาของทงสองแนวทางกไมตางจากท Lenin เคยวจารณ
ในยคสมยของเขา คอ การเมองแบบนลวนแลวแตไมเพยงพอตอการเปนการเมอง
ของการปฏวต34
การเมองอตลกษณ
Hardt และ Negri เรมตนขอเสนอเกยวกบการตอตานโดยการโตแยงแนวทาง
ของการเมองอตลกษณ โดยชวาการเมองอตลกษณทแพรหลายในทฤษฎขบวนการ
เคลอนไหวทางสงคมรปแบบใหมไมใชเครองมอทเพยงพอตอการปฏวต อยางไรกด
“การเมองของการปฏวตตองเรมจากอตลกษณ แตไมสามารถจบอยทอตลกษณได”35
Hardt และ Negri ชวา แมขบวนการเคลอนไหวทางสงคมจำานวนมากมกจะ
ชอตลกษณเปนเครองมอในการตอส แตมนเปนความเขาใจผดทวาการเมอง
อตลกษณคอการเมองแบบหลงสมยใหมทตอตานเปนปฏปกษตอความคดแบบ
สมยใหมทวางอยบนรฐประชาชาตและความเปนชาตนยม แตการเมองแบบอตลกษณ
ทจบตวเองลงดวยประเดนอตลกษณตางหากทเปนจดสงสดของความคดแบบ
สมยใหมทยนยนถงตวตนของตนเองผานการยดโยงกบกำาเนดทถกเชอวาเปนของ
เดมแทแบบโอดปส
32 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
สำาหรบรฐสมยใหมและระบบทนนยม อตลกษณมความสำาคญในฐานะทเปน
เครองมอทางการเมอง โดยเฉพาะในแงการปกครองของรฐและเปนสวนหนงของ
ระบบวธคดแบบรฐผานการเปลยนแปลงสความเปนสมยใหม กำาเนดของรฐ
สมยใหมนนแยกไมออกจากกระบวนการสรางอตลกษณแหงชาตทตายตว โดยมอง
อตลกษณในฐานะทเปนกรรมสทธของรฐและคนในรฐ อตลกษณในฐานะกรรมสทธ
จงถกละเมดไมไดและตองไดรบการปกปอง การเตบโตของการเมองอตลกษณ
ขยายตวมาพรอมกบระบอบกรรมสทธเอกชนแบบทนนยมทสถาปนาตวเองอยาง
มนคงในทศวรรษ 1960 และ 1970 โดยเฉพาะภายใตลทธเสรนยมใหม การเมอง
อตลกษณไมใชสงใหมหรอสะทอนความเปนหลงสมยใหม แตอตลกษณเปน
สวนหนงทถอกำาเนดขนพรอมๆ กบระบบวธคดแบบรฐสมยใหมและระบบทนนยม
ตวอยางทชดเจนทสดกคอ การขยายตวของลทธอาณานคม การฆาลางเผาพนธ
และนาซเองทยดโยงอยกบอตลกษณทตายตวหยดนง ศกดสทธ และเชอวา
เปลยนแปลงไมได ผลกคอ “อตลกษณมนปกปองการแบงลำาดบชนทางสงคม
ผานโครงสรางและสถาบนทางสงคมตางๆ”36 การมองอตลกษณในแงนแตกตาง
อยางสนเชงกบ “มารกซสต...ทเสนอวาอตลกษณของชนชนกรรมาชพคออาวธ
ตอตานทนนยม และเปนพลงขบเคลอนของการตอสทางชนชน การพดถงอตลกษณ
แบบมารกซสตไมเพยงแตเปดโปงใหเหนความรนแรงและความทกขยากของชนชน
แรงงานเทานน แตเปาหมายกคอ การสรางใหพลงของชนชนแรงงานสามารถโตกลบ
ตอทนและสรางเสรภาพขนมาได”37
การใชอตลกษณเปนเครองมอทางการเมองจงไมใชสงใหมทขบวนการ
เคลอนไหวแบบอตลกษณในทศวรรษ 1960 และ 1970 สรางขนมา แตการเมอง
อตลกษณเปนเรองเกาแกและเปนเรองทรฐและชนชนนำาสรางขนในฐานะระบบ
วธคดทควบคมความปรารถนาของมนษยนบตงแตการกอตวของรฐสมยใหม38
การเมองแบบอตลกษณจงไมตางจากการเมองแบบปฏรปท ไมไดนำาไปส
ความเปลยนแปลงอะไรในตวมนเอง นอกเสยจากการยนยนตวตนของตนเองภายใต
โครงสรางอำานาจแบบเกา หรอถาไปไกลกวานน กคอการเรยกรองใหคนอนหรอ
รฐยอมรบอตลกษณตวตนของกลมพวกตนเอง โดยไมไดเปลยนแปลงอะไรมาก
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 33
ไปกวานน ดงทเราจะเหนการเมองแบบนใน การเมองทเรยกรองใหคนอนยอมรบ
ความแตกตาง (politics of recognition) ทแพรหลายในขบวนการเคลอนไหว
ทางสงคมรปแบบใหมนบตงแตทศวรรษ 1960 เปนตนมา
การเมองแบบอตลกษณจงเปนเรองของความเฉพาะ (particular) คอ
การยนยนหรอเรยกรองใหรบรองความเฉพาะของอตลกษณหนง แตกเปนความเฉพาะ
ทดำารงอยภายใตความทวไป (general) คอมอำานาจรฐเปนผรบรองความเฉพาะ
ดงกลาว การเมองแบบนจงไมสามารถนำาไปสการพเคราะหถงความเปนเอกพจน
ทเจาะจงของชนชนและระดบของการพฒนาของพลงทางการผลตในแตละ
ชวงเวลาได
การเมองแบบอนาธปตย
Negri ชวา ปญหาของอนาธปตยกคอการละเลยตอประเดนซบเจค โดย
เฉพาะการทอนาธปตยมองไมเหนการเปลยนแปลงแบบกาวกระโดดและความ
ไมตอเนองในตวตนหรอซบเจค สาเหตสำาคญมาจากการทนกคดในสายอนาธปตย
มกขาดการวเคราะหลกษณะทางสงคมของการผลต (social formation) การละเลยตอ
การวเคราะหองคประกอบทางชนชนและพลงทางการผลต สงผลใหแนวคด
อนาธปตยไมสามารถนำาไปสการเปลยนแปลงอะไรไดมากไปกวาการตอตาน
ประจำาวน39 เชนเดยวกบ Newman ทชวา อนาธปตยแบบดงเดมตดกบดกความคด
แบบมนษยนยมแบบเสรนยม (liberal humanism) ทมองการเมองและการตอส
ทางการเมองแบบคตรงขามระหวางความมศลธรรมซงเปนแกนแทของมนษย
กบความไรศลธรรมซงเปนแกนแกนของรฐ หรอแมแตทเราเหนในงานของ Hobbes
ทมองวา เพราะธรรมชาตของมนษยชวราย รฐจงเปนความจำาเปนทจะมากด
ความชวรายเหลานนผานการสรางระเบยบขนมาปกครอง Newman ชวา คณปการ
ของ Deleuze และ Guattari กคอ การทาทายตอการมองมนษยแบบมแกนสาร
(human essence) ทตายตวทงทมองมนษยแบบโรแมนตกและทมองมนษย
แบบชวราย อนาธปตยแบบมนษยนยมไมไดตางจากระบบวธคดแบบรฐหรอโอดปส
ทเชอในสารตถะดงเดมของมนษย การเมองแบบอนาธปตยมกจะจบลงดวยการ
34 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
กลบไปหาสารตถะทเปนจดกำาเนดเพอเตมเตมความขาดพรอง และการเตมเตม
ความขาดพรองกคอการกลบไปครอบครวและชมชนดงเดม ความคดเชนนอยในงาน
ของพวกมารกซสตมนษยนยมเชนกน โดยเฉพาะพวกทนำามโนทศนความแปลกแยก
(alienation) มาใชเพออธบายลกษณะของมนษยทแปลกแยกออกจากความเปนมนษย
และมนษยคนอนๆ ภายใตระบบการผลตแบบทนนยม ซง Negri และนกคดในสาย
Autonomia เชน Franco Berardi ไมเหนดวยกบมโนทศนความแปลกแยก เพราะ
ความแปลกแยกคอมรดกของความเชอวาดวยสารตถะของมนษยแบบมนษยนยม40
แต “ความเปนมนษยไมใชแกนแททขามพนโลกหรออยเหนอโลกทถกสรางโดย
กฎของธรรมชาต และรฐคอผทำาลายแกนของมนษยอยางทพวกอนาธปตยเชอ
แตแกนแทของมนษยเปนผลผลตของอำานาจรฐ”41
มากไปกวานน การขาดการวเคราะหลกษณะทางการผลตของสงคมและ
พลงทางการผลตสงผลใหอนาธปตยมกจะมองการเมองแบบโรแมนตก และไมรวา
กำาลงสกบศตรแบบไหน ทสำาคญกวานน การทอนาธปตยละเลยการศกษาศกยภาพ
ของมนษยผานการพจารณาความกาวหนาของพลงทางการผลต จงทำาใหอนาธปตย
มองไมเหนศกยภาพทแฝงฝงอยในตวตนของชนชนปฏวตในแตละยคสมยท
เปลยนไป การเมองแบบอนาธปตยทละเลยความเฉพาะเจาะจงหรอความเปนเอกพจน
(singularity) ของลกษณะทางสงคมของการผลตในขณะนนๆ จงทำาใหการเมอง
แบบอนาธปตยมแนวโนมจะมองโครงสรางอำานาจและการตอตานอำานาจแบบ
ทวไปเกนไป นนคอ มองไมเหนความเปลยนแปลงและความไมตอเนอง สงผลให
ไมสามารถกำาหนดรปแบบองคกรปฏวตและยทธศาสตรยทธวธการปฏวตทเฉพาะ
เจาะจงและสอดคลองกบพฒนาการของพลงทางการผลตได
การเมองแบบเอกพจน
การเมองอตลกษณและการเมองแบบอนาธปตย คอ อปสรรคทางการเมอง
ของขบวนการเคลอนไหวของ multitude ในทน Hardt และ Negri เรยกการเมอง
ของ multitude วา “การเมองแบบเอกพจน” ซงพดถงความเฉพาะเจาะจงหรอ
เอกพจน (singularity) ของความเปนการเมอง ความเปนเอกพจนทวาไมใชทง
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 35
ความเฉพาะ (particular) ทการเมองคอการปกปองความเฉพาะของกลมเลกๆ
ทแยกขาดจากคนอน และการเมองแบบเอกพจนกไมใชลกษณะทวไป (general)
ททกคนเหมอนกนหมดแบบการเมองของรฐประชาชาตหรอแมแตการมองมนษย
แบบมสารตถะตายตวแบบมนษยนยมของพวกอนาธปตย การเมองแบบเอกพจน
กลบใหความสำาคญกบการกลายเปลยนของซบเจค (mutation of subject) หรอ
ท Deleuze กบ Guattari เรยกวา การกลายเปนสงอน (becoming)
เมอพดถงความสมพนธระหวางความเปนเอกพจนกบปญหาของซบเจค
ม 2 นยทเราตองพจารณา คอ (1) เมอพดถงความเปนเอกพจนในทรรศนะของ
Negri เราตองกลบไปดงานของเขาเกยวกบ Lenin และความคดแบบเลนนนสตทให
ความสำาคญกบการเปลยนแปลงของระบบทนนยม โดยเฉพาะความเปลยนแปลง
ของพลงทางการผลต หรอทเขาเรยกวาลกษณาการทางสงคมของการผลตในชวงเวลา
หนงๆ (determinate social formation) ซงเปนเงอนไขพนฐานทเฉพาะเจาะจงในการ
กอรปขององคประกอบทางชนชน ตวตนหรอซบเจคของชนชนแรงงานกอรางขน
จากระดบของพลงทางการผลตทพฒนาไป ในยคสมยของ Lenin องคประธานหรอ
ซบเจคไมใชแรงงานแบบมวลชน (mass worker) และแรงงานอวตถ (immaterial
worker) แตเปนแรงงานทมความเชยวชาญเฉพาะ หรอ professional worker
และเมอลกษณาการของสงคมเปลยนไป ซบเจคหรอองคประธานของการปฏวต
กเปลยนแปลงไปดวย และเมอองคประธานกลายเปลยนเปนสงอน รปแบบการ
จดขบวนการหรอองคกรปฏวตกยอมเปลยนไปดวย เราไมสามารถมองคประธาน
ทขามพนเวลาและสถานท หรอไมสามารถมรปแบบองคกรและยทธศาสตรยทธวธ
แบบเดยวทใชไดตลอดทกชวงพฒนาการของสงคม และนคอนยแรกของความเปน
เอกพจนของการเมองของการปฏวต
และ (2) ความเปนเอกพจนในแงนยงโยงกบปรชญาของสภาวะในโลก
(immanence) ของ Spinoza และ Deleuze ดวย42 คอ เมอการประกอบสรางตวตน
และความสมพนธทางสงคมไมใชสงทมรปแบบสากล แตกอรปบนความสมพนธ
ทเฉพาะเจาะจงของสงทมาประกอบกนในขณะนนๆ ผานเงอนไขทแตกตางกนไป
ความเปนเอกพจนจงเปนผลผลตของการทความสมพนธของมนษยกอรปใน
36 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
แนวระนาบจากลางสบน ไมใชความสมพนธทยดโยงผานอำานาจอะไรทอยเหนอ
หรอนอกโลก แบบทมนษยสมพนธกบพระเจาหรอรฐ ความสมพนธทางสงคม
ทเกดขนจากการมาประกอบกนทองคประกอบตางๆ เขามาอยรวมกน (assemblage)
จงเปนชดของความสมพนธทเฉพาะเจาะจงหรอเปนเอกพจนในตวเองทไมสามารถ
ใชเกณฑหรอการตดสนเชงคณคาอนใดเขามาตดสนได นอกจากตวของมนเอง
การสรางความเปนเอกพจนของการเมองในตวมนเองจงเปนการสรางคณคาชดใหม
ทยนยนถงการอยรวมกนขององคประกอบทมมากกวาการถกกำาหนดโดยพรรค
หรอองคกรปฏวตแบบบนลงลาง หรอการใหรฐยอมรบตวตนหรออตลกษณ
ของกลมเฉพาะ ซบเจคในแงนจงไมใชซบเจคทเปนสากลและหยดนง แตซบเจคคอ
ความเปนเอกพจนทสามารถกลายเปนสงอนอยตลอดเวลา เมอชดหรอองคประกอบ
ของความสมพนธเปลยนแปลงไป
Hardt และ Negri43 เสนอวา คณสมบตพนฐานของความเปนเอกพจน
ของการเมองกคอ (1) “ทกๆ เอกพจนกคอ หรอถกนยามโดยความหลากหลาย
(multiplicity) ภายนอกตวมน ไมมเอกพจนใดทสามารถดำารงอยไดดวยตนเอง”
(2) การทเอกพจนประกอบขนจากความหลากหลายภายในทเฉพาะตว การนยาม
ตวเองหรอแมแตการประเมนในเชงคณคาของการเมองแบบนจงเกดขนจากการ
มาอยรวมกน (assemblage) ขององคประกอบตางๆ ของตวมนเองโดยเฉพาะ
ไมขนตอสงอนทอยภายนอก และ (3) “เอกพจนกคอกระบวนการกลายเปนสงอน
ทแตกตางอยเสมอ องคประกอบของความหลากหลายทมอยจงเปนเพยง
สงชวครงชวคราว” ตราบเทาทเราปฏเสธและตอตานระบบวธคดแบบรฐ โอดปส
และตนไมใหญทเนนความเปนเอกภาพ อตลกษณ การสรางความเปนตวแทน
การยดกบกำาเนดทเปนสากลนอกโลกและความทวไป เอกพจนกเปนลกษณะสำาคญ
ของ multitude จตเภท และไรโซมทปฏเสธเอกภาพ แตยอมรบความแตกตาง
ปฏเสธอตลกษณ แตพรอมจะทำาลาย/ยกเลก/เปลยนได ปฏเสธความเปนตวแทน
เพราะในเอกพจนไมมใครแทนใครได ทกสวนมอำานาจในตวเอง ปฏเสธการตดสน
คณคาหรอยดโยงกบสงทอยนอกโลก แตเปนความสมพนธในโลกทสรางจาก
ภายในความสมพนธทมาประกอบกน และปฏเสธความทวไป เพราะความทวไป
คอการทำาใหทกอยางเหมอนกนภายใตความทวๆ ไป แตยอมรบความเฉพาะ
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 37
เจาะจงหรอเอกพจนของซบเจคทประกอบขนในแตละชวงเวลาของการพฒนา
ของทนนยม
ภารกจของการปฏวตของmultitude
หากยทธศาสตรของการปฏวตคอการเปลยนแปลงปฏวตในระดบโมเลกล
ซงหมายถงการยกเลกทำาลายอตลกษณของตวเองเพอกลายเปนสงอน ภารกจของ
การปฏวตกยอมหมายถง
หนง ในฐานะทอตลกษณเปนเรองของความรนแรงและการสรางความเปนอน
การเมองของการปฏวตตองเรมตนดวย “การเผยใหเหนถงความรนแรงของ
อตลกษณในฐานะทอตลกษณคอกรรมสทธประเภทหนง และในอกดานกคอ
การชวงชงเอาอตลกษณนนกลบมา”44 การเมองแบบอตลกษณอาจจะเปนจดเรมตน
เชนเดยวกบทการเมองแบบอนาธปตยอาจจะเปนภาพสะทอนของการลกขนส
แบบเปนไปเองของมวลชนในชวงเรมแรกของความไมพอใจ แตการเมองทง
2 ประเภท ไมสามารถเปนเปาหมายของการตอสได
สอง การอางอตลกษณจงเปนเพยงวธการ ไมใชเปาหมายสดทาย เพราะ
หากเปาหมายสดทายของการปฏวตคอการยนยนอตลกษณ การปฏวตกเปนสงทถก
ทำาลายตงแตแรกเรม ดงนน หากการเมองอตลกษณจะเปลยนตวเองเปนการเมอง
ของการปฏวต นนกหมายถง การเมองอตลกษณตองหาวธการทจะเคลอนไป
ขางหนาไมใชการหยดอยกบทเพอปกปองและยนยนอตลกษณ45 แตคอการปลดปลอย
ตวเองออกจากอตลกษณอกชนหนง ซงในทน Hardt และ Negri เสนอใหเราตอง
แยกระหวางการปลดแอก (emancipation) กบการปลดปลอย (liberation) ออกจากกน
ในขณะทการปลดแอกหมายถงการตอสเพอใหเกดการยอมรบตวตนอตลกษณ
เพอใหอตลกษณของเรามทมทางในพนททางสงคม แตการปลดปลอยหมายถง
การตอสเพอจะเปลยนแปลงตวตนของตวเราเองไปพรอมๆ กน การปลดแอก
จงเทากบการยนยนถง being สวนการปลดปลอยคอการยนยนถงศกยภาพในการ
กลายเปนสงอน (becoming)46
38 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
และสดทาย หากการเมองอตลกษณคอการยนยนตวเองใหไดรบการยอมรบ
และหากการเมองแบบอนาธปตยไมสนใจอตลกษณ ซงกหมายถงไมสนใจประเดน
ซบเจค การเมองแบบการปฏวตซงเรมตนขนจากการวเคราะหศกยภาพของซบเจค
และการวเคราะหซบเจคกตองการการวเคราะหการพฒนาของพลงทางการผลต
ในขณะนนๆ การปฏวตจงตอง “มงไปสการยกเลกทำาลายตวเอง การยกเลกทำาลาย
ตวตนหรออตลกษณของตนเองกคอกญแจไปสการทำาความเขาใจวาการเมอง
ของการปฏวตสามารถเรมตนจากอตลกษณ แตไมสามารถจบลงทอตลกษณได”47
การยกเลกทำาลายตวเองหรอปลดปลอยตวเองจากอตลกษณ (ซงไมเทากบ
การปลดแอกอตลกษณใดอตลกษณหนงจากการครอบงำาของอตลกษณอนๆ)
จงตองการการเปลยนแปลงและการกลายเปนสงอนภายในซบเจคเอง “ในขณะท
อตลกษณสามารถถกปลดปลอยและยอมรบ แตเอกพจนสามารถปลดแอกตนเองได”48
ซบเจคของชนชนปฏวตจงไมใชอตลกษณทรอการยอมรบจากคนอนในฐานะท
อตลกษณของแรงงานเปนกรรมสทธของชนชนแรงงาน แตอตลกษณของความเปน
แรงงานตองถกทำาลายลงเพอใหซบเจคของการปฏวตเกดได
ดงนน การเมองแบบเอกพจนหรอความเปนเอกพจนเทานนทจะเปนฐาน
ใหกบการสราง “สวนรวม” (common) ของคอมมวนสตได ความสมพนธทถกเปด
ใหกบความหลากหลายภายในตวเอง (multiplicities) ซงไมใชความหลากหลาย
ทวางอยบนความเปนหนงเดยว (The One) กอใหเกดการตดขามเสนแบงของตวตน
อตลกษณทมอยเดมเพอมาประกอบสรางสงใหมจากความแตกตางหลากหลายทม
โดยไมทำาลายความหลากหลายทมอยใหหมดไป สงทดำารงอยในฐานะผลของ
การประกอบกนกคอความหลากหลายในรปแบบใหมทงภายในตวตนซบเจคของ
แตละคนและภายในความสมพนธชดใหมทเกดขน การเมองแบบเอกพจนสามารถ
ตดขามเสนแบงหรอพรมแดนของรฐประชาชาตและเสนแบงของความเปนสวนตว
และสาธารณะ รวมถงยงสามารถตดขามเสนแบงระหวางความเปนมนษยกบ
สงมชวตอนๆ ได โดยเปดใหมนษยสามารถกลายเปนสงอน โดยไมจำาเปนตอง
อางองกบสารตถะ (ทไมมอยจรง) ของความเปนมนษยแบบมนษยนยม ในขณะท
อตลกษณคอเรองของ The One แบบระบบวธคดแบบรฐ โอดปส และตนไมใหญ
การเมองของการปฏวตกคอเรองของ multiplicities แบบ multitude จตเภท และไรโซม
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 39
สรป
อาจกลาวไดวา ความคดของ Deleuze และ Guattari มอทธพลอยางมาก
ตอขบวนการเคลอนไหวทางสงคมรวมสมยและทฤษฎทางสงคมศาสตรจำานวนมาก
ในปจจบน ดงท Michel Foucault เคยกลาวถงความสำาคญของปรชญาของ
Gilles Deleuze ไวในป 1970 วา “เปนไปไดวาในสกวนหนง ศตวรรษนจะถกรบร
วาเปนศตวรรษของ Deleuzian”49 และดงทเราเหนงานเขยนชนหลงๆ ทงหมด
ของ Negri เองกรบอทธพลจาก Deleuze รวมถงมงานหลายชนทเขาเขยนรวมกบ
Guattari50 โดยเฉพาะภายหลงจากท Negri ลภยไปฝรงเศสในปลายทศวรรษ 1970
และ Deleuze กคอตวเชอมให Negri กลบไปอานปรชญาของ Spinoza สงผลให
งานเขยนทงหมดในชวงปลายศตวรรษท 20 และตนศตวรรษท 21 ของ Negri
วางอยบนฐานทางปรชญาแบบใหมทแตกตางจากมารกซสตกลมอน โดยเฉพาะ
การหนมาสนใจปญหาเกยวกบซบเจค และการเชอมตอ multitude และ Empire
ของเขาเขากบมโนทศนใหมๆ เชน ไรโซม และการมองรฐในฐานะระบบวธคด
ซงเปนฐานคดแบบ Deleuzian-Guattarianism
ขอเสนอหลกของบทความนคอ การเมองแบบเอกพจนและขบวนการ
เคลอนไหวทางสงคมของ multitude ท Negri พฒนามาจากฐานคดของ Deleuze
และ Guattari คอ จดยนทางการเมองทตรงกนขามกบการเมองแบบอนาธปตย
และการเมองอตลกษณ สงท Negri พยายามทำากคอนำาเอาวธวทยาของ Deleuze
กบ Guattari เขามาเสรมกบงานศกษามารกซสตและเลนนนสตของเขาในชวง
กอนหนานน การเคลอนจากเลนนนสตไปส Deleuzian-Guattarianism ของ Negri
จงไมใชการปฏเสธ Lenin แตเปนการทำาให Lenin กลบมามชวตอกครงดวยบรบท
แบบใหมนนคอ “การผลตของการเมองชวอำานาจ” (biopolitical production)51
หรอกลาวอกอยางกคอ เปาหมายของ Antonio Negri คอ การสรางการเมองของ
การปฏวตแบบเลนนนสตของ multitude จากฐานคดแบบ Deleuzian-Guattarianism
เพอตอบโตกบ Empire ซงเปนโครงสรางอำานาจหลกของระบบทนนยมโลก
ในตนศตวรรษท 21
40 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
เชงอรรถทายบท
1 ภาควชาสงคมวทยาและมานษยวทยา คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม
2 ด เกงกจ กตเรยงลาภ, “วธวทยาแหงการปฏวตแบบลทธเลนนของ Antonio Negri,”
ฟาเดยวกน, ปท 12, ฉบบท 2-3 (พฤษภาคม-ธนวาคม 2557), หนา 68-85.
3 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth (Cambridge: The Belknap
Press of Harvard University Press, 2009)
4 Michael Hardt, “The Art of Organization: Gilles Deleuze and Antonio Negri,”
(Ph.D. Dissertation, University of Washington, 1990), pp. 210-212.
5 Gilles Deleuze and Félix Guattari, Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia
(London and New York: Continuum, 2004) และ A Thousand Plateaus:
Capitalism and Schizophrenia (Minneapolis and London: University of
Minnesota Press, 1987)
6 Saul Newman, War on the State: Stirner and Deleuze’s Anarchism
(The Anarchist Library, 2009), pp. 7-8, 14.
7 Gilles Deleuze and Félix Guattari, Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia,
pp. 1-57.
8 ดเพมเตมเรองนใน Gilles Deleuze and Félix Guattari, A Thousand Plateaus:
Capitalism and Schizophrenia, pp. 424-473.
9 Gilles Deleuze and Félix Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism
and Schizophrenia, p. 7.
10 Gilles Deleuze and Félix Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism
and Schizophrenia, pp. 7-8.
11 Gilles Deleuze and Félix Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism
and Schizophrenia, p. 8.
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 41
12 Gilles Deleuze and Félix Guattari, A Thousand Plateaus: Capitalism
and Schizophrenia, pp. 9-12.
13 Gilles Deleuze and Félix Guattari, Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia,
p. 20.
14 ดเพมเตมใน เกงกจ กตเรยงลาภ, “ฐานทางปรชญาของ Antonio Negri: จาก
Spinoza ส multitude,” ฟาเดยวกน, ปท 11 ฉบบท 3 (ตลาคม-ธนวาคม 2556),
หนา 38-54.
15 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, pp. 325-83.
16 Saul Newman, War on the State: Stirner and Deleuze’s Anarchism, pp. 15-8.
17 ด Antonio Negri, Factory of Strategy: Thirty-Three Lessons on Lenin
(New York: Columbia University Press, 2014)
18 ด Michel Foucault, “Preface,” in Gilles Deleuze and Félix Guattari,
Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia, pp. xiii-xvi.
19 Saul Newman, War on the State: Stirner and Deleuze’s Anarchism, p. 15.
20 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, pp. 345-60.
21 Alex Callinicos, An Anti-Capitalist Manifesto (Cambridge: Polity Press, 2003),
pp. 67-105.
22 Slavoj Žižek, In Defense of Lost Causes (London and New York: Verso,
2008), pp. 337-8.; Organs without Bodies: Deleuze and Consequences
(New York and London: Routledge, 2004), pp. 195-202.
23 Nicholas Thoburn, Deleuze, Marx and Politics (London and New York:
Routledge, 2003), pp. 15, 34.
42 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
24 ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, การเมองของความปรารถนา (กรงเทพฯ: โรงพมพอกษร
สมพนธ, 2554), หนา 132, 136-7. และดท ธนศกด สายจำาปา เสนอวา “เดอเลซ
กบกตตารไมไดมองสงคมในลกษณะกลมกอน (molar) แตมองวาสงคมประกอบ
ไปดวยสวนยอย (molecular) ทมความแตกตางหลากหลายหรอใหความสำาคญกบ
คนตวเลกตวนอยทางการเมอง (political minorities)” ใน ธนศกด สายจำาปา,
“การเมองของความปรารถนากบการศกษาการเคลอนไหวของพนธมตรประชาชน
เพอประชาธปไตย” (วทยานพนธรฐศาสตรดษฎบณฑต คณะรฐศาสตร
มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2557), หนา 36. และลองดงานทนำาเอาไรโซมและ
ทฤษฎเกยวกบการเชอมตออยรวมกน (theory of assemblage) ซงโยงเอา
ระดบใหญและระดบโมเลกลเขามาดวยกนในฐานะภววทยาเดยวกนใน Manuel
DeLanda, New Philosophy of Society: Assemblage Theory and Social
Complexity (London and New York: Continuum, 2006)
25 Félix Guattari and Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, (Los Angeles:
Semiotext(e), 2008), p. 185.
26 Félix Guattari and Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, pp. 187-8.
27 Félix Guattari and Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, p. 200.
28 Félix Guattari and Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, p. 196.
29 Félix Guattari and Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, p. 246.
30 ดเพมเตมประเดนนใน Peter Hallward, Out of This World: Deleuze and
the Philosophy of Creation (London and New York: Verso, 2006)
31 Félix Guattari and Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, p. 185.
32 Félix Guattari and Suely Rolnik, Molecular Revolution in Brazil, p. 229.
33 ดเพมเตมไดใน Stephen Linstead and Torkild Thanem, “Multiplicity, Virtuality
and Organization: The Contribution of Gilles Deleuze,” Organization Studies,
28, 10 (2007), pp. 1483-1501.
34 ด เกงกจ กตเรยงลาภ, “วธวทยาของการปฏวตแบบเลนนนสตของ Antonio Negri,”
ฟาเดยวกน, ปท 12, ฉบบท 2-3 (พฤษภาคม-ธนวาคม 2557), หนา 68-85.
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 43
35 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 326.
36 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 329.
37 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 330.
38 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 344.
39 Antonio Negri, Factory of Strategy: Thirty-Three Lessons on Lenin, p. 297.
40 ด Franco Berardi, The Soul at Work: From Alienation to Autonomy
(Los Angeles: Semiotext(e), 2009)
41 Saul Newman, War on the State: Stirner and Deleuze’s Anarchism, p. 12.
42 ด เกงกจ กตเรยงลาภ, “ฐานทางปรชญาของ Antonio Negri: จาก Spinoza
ส multitude,” ฟาเดยวกน, ปท 11 ฉบบท 3 (ตลาคม-ธนวาคม 2556), หนา 38-54.
43 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, pp. 338-9.
44 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 327.
45 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 331.
46 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 331.
47 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 332.
48 Michael Hardt and Antonio Negri, Commonwealth, p. 339.
49 Michel Foucault, “Theatrum Philosophicum,” Critique, 282 (1970), p. 885.
50 Félix Guattari and Antonio Negri, Communists Like Us (New York:
Autonomedia, 1985) และ New Lines of Alliance, New Spaces of Liberty
(New York: Autonomedia, 2010)
51 Antonio Negri, “What to Do Today with What is to Be Done?, or Rather:
the Body of the General Intellect,” in Sebastian Budgen, Stathis Kouvelakis,
and Slavoj Žižek eds., Lenin Reloaded: Toward a Politics of Truth
(Duke University Press, 2007), pp. 297-306.
44 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)
บรรณานกรม
ภาษาไทย
เกงกจ กตเรยงลาภ. 2556. “ฐานทางปรชญาของ Antonio Negri: จาก Spinoza ส
multitude,” ฟาเดยวกน ปท 11, ฉบบท 3 (ตลาคม-ธนวาคม): 38-54.
เกงกจ กตเรยงลาภ. 2557. “วธวทยาแหงการปฏวตแบบลทธเลนนของ Antonio Negri,”
ฟาเดยวกน ปท 12, ฉบบท 2-3 (พฤษภาคม-ธนวาคม): 68-85.
ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. 2554. การเมองของความปรารถนา. กรงเทพฯ: โรงพมพ
อกษรสมพนธ.
ธนศกด สายจำาปา. 2557. การเมองของความปรารถนากบการศกษาการเคลอนไหว
ของพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย. วทยานพนธรฐศาสตรดษฎบณฑต,
คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร.
ภาษาองกฤษ
Berardi, Franco. 2009. The Soul at Work: From Alienation to Autonomy. Los Angeles:
Semiotext(e).
Callinicos, Alex. 2003. An Anti-Capitalist Manifesto. Cambridge: Polity Press.
DeLanda, Manuel. 2006. New Philosophy of Society: Assemblage Theory and
Social Complexity. London and New York: Continuum.
Deleuze, Gilles, and Félix Guattari. 1987. A Thousand Plateaus: Capitalism and
Schizophrenia. Minneapolis and London: University of Minnesota Press.
Deleuze, Gilles, and Félix Guattari. 2004. Anti-Oedipus: Capitalism and Schizophrenia.
London and New York: Continuum.
การเมอง-การเคลอนไหวทางวฒนธรรม 45
Foucault, Michel. 1970. “Theatrum Philosophicum,” Critique. 282 (November): 885-908.
Foucault, Michel. 2004. “Preface”. In Gilles Deleuze and Félix Guattari, Anti-Oedipus:
Capitalism and Schizophrenia. London and New York: Continuum.
Guattari, Félix and Antonio Negri. 1985. Communists Like Us. New York:
Autonomedia.
Guattari, Félix and Antonio Negri. 2010.New Lines of Alliance, New Spaces of
Liberty. New York: Autonomedia.
Guattari, Félix and Suely Rolnik. 2008. Molecular Revolution in Brazil.Los Angeles:
Semiotext(e).
Hallward, Peter. 2006. Out of This World: Deleuze and the Philosophy of Creation.
London and New York: Verso.
Hardt, Michael. 1990. The Art of Organization: Gilles Deleuze and Antonio Negri.
Ph.D. Dissertation, University of Washington.
Hardt, Michael and Antonio Negri. 2009. Commonwealth. Cambridge: The Belknap
Press of Harvard University Press.
Linstead, Stephen and Torkild Thanem. 2007. “Multiplicity, Virtuality and Organization:
The Contribution of Gilles Deleuze,” Organization Studies 28, 10: 1483-1501.
Negri, Antonio. 2007. “What to Do Today with What is to Be Done?, or Rather:
the Body of the General Intellect”. In Sebastian Budgen, Stathis Kouvelakis,
and Slavoj Žižek (eds.), Lenin Reloaded: Toward a Politics of Truth,
pp. 297-306. Durham: Duke University Press.
Negri, Antonio. 2014. Factory of Strategy: Thirty-Three Lessons on Lenin.
New York: Columbia University Press.
Newman, Saul. 2009. War on the State: Stirner and Deleuze’s Anarchism.
The Anarchist Library.
46 วารสารสงคมศาสตร ปท 27 ฉบบท 1/2558 (มกราคม-มถนายน)