antonin artaud - van gogh.pdf

7/21/2019 Antonin Artaud - Van Gogh.pdf

1/59

ANTONIN ARTAUD

V A N G O G H

T r k e s i : A h m e t D . S o y s a l


2/59

ANTONIN ARTAUD

VAN GOGH,TOPLUMUN NTHAR ETTRD

VAN GOGHLE SUICID DE LA SOCIT


3/59


4/59

A n t o n i n A r t a u d

VAN GOGH,TOPLUMUN NTHAR ETTRD

TRKES

AHMET DENZ SOYSAL


5/59

GR


6/59

Van Gogh'un akl salndan szedilebilir, o ki, hayatboyunca sadece bir elini piirmi ve bundan baka da bir kezsol kulan kesmekten teye gitmemitir,

her gn, yeil salada piirilmi vajina ya da ana rah

minden ktnda toplanm krbalanp azdrlan yenidomu bebek organ yenilen bir dnyada.

Ve bu bir imge deildir ama btn yeryz boyuncask sk ve gncel olarak tekrarlanan ve desteklenen bir olgudur.

Bylelikle, bu aklama ne kadar lgnca grnrse g

rnsn, imdiki hayat eski adilik, anari, dzensizlik, sayklama, bozukluk, kronik delilik, burjuva durgunluk, ruhsalarpklk (nk insan deil de dnya bir anormal olmutur), istenmi namussuzluk ve arpc yalana sofuluk, soyluhereyin pis aalanmas,

btnyle, ilkel bir hakszln gereklemesi stnekurulu bir dzenin talebi,


7/59

sonunda rgtl cinayet

atmosferi iinde kendini korumaktadr.Herey kt gitmektedir nk hasta bilincin u saatte

hastalndan kmamakta byk yaran vardr.Ve bylece, rm bir toplum, khinlik yetenekle

rinden rahatsz olduu kimi stn akgrrlklerin aratrmalarndan kendini saknmak iin psikiyatriyi kefetmi

tir.

Grard de Nerval deli deildi ama yle olmakla suland, yapmaya hazrland kimi nemli aklamalar deersizklmak iin,

ve sulanmaktan baka, bir de kafasna vuruldu, bir gece kafasna fiziksel olarak vuruldu, aklayaca korkun

olaylarn belleini kaybetmesi iin, ve onlar, bu darbenin etkisiyle, onda doast dzleme getiler, nk onun bilincine kar gizlice birlemi btn toplum, o anda onlarngerekliini ona unutturacak kadar gl oldu.

Hayr, van Gogh deli deildi, ama resimleri suda yananatelerdi, atom bombalaryd, ki gr alan, o ada ortal

kasp kavuran dier resimlerin yannda, ikinci mparatorluk burjuvazisinin ve III. Napolon'unkilerin olduu kadar Thiers'in, Gambetta'nm, Flix Faure'un polislerininkurtuk konformizmini ar biimde rahatsz edebilecek ni

telikteydi.nk van Gogh'un resmi, trelerin belirli bir konfor-

mizmine deil, kurumlannkine saldrr. Ve d doa bile,mevsimleriyle, gel git'leriyle ve gn tn eitlii frtmalany-


8/59

la, van Gogh'un yeryznden geiinden sonra, ayn evrensel ekimi koruyamaz.

Dahas, toplumsal dzlemde, kurumlar paralanmaktadrlar ve tp da ie yaramaz ve havayla bozulmu ceset ek

line brnr, o ki van Gogh'un deli olduunu aklamtr.

alan van Gogh'un akgrrl karsnda, psikiyatri artk sadece kendilerinin de takntlar olan ve kendile

ri de eziyet gren goriller smadr, onlar ki insan korkusunun ve boulmasnn en feci durumlarn dindirmek iinsadece gln bir terminolojiye sahiptirler,

bozuk beyinlerinin lyk rn olan.Gerekten, bir tek psikiyatr bile yoktur ki tannm bir

sapkn olmasn.

Ve psikiyatrlarn kklemi sapknl kuralnn hibiristisnay kabul edebileceini sanmyorum.Ben bir tanesini tanyorum, isyan etmiti birka yl n

ce, iinde bulunduu yce reziller ve patentli dzenbazlargrubunun btnn toplu halde byle suladm grmekdncesine.

Ben, bay Artaud, dedi bana, bir sapkn deilim, ve hadi

bakalm, size meydan okuyorum, sulamanz yneltmekiin dayandnz unsurlardan bir tekini bana gsterin, grelim.

Unsur olarak sizi gstermem yeter, doktor L.(1),

pis suratnzda izini tamaktasnz,iren adi yaratk.

O, cinsel avn dilinin altna sokup onu sonra badem


9/59

olarak dndrenin - belirli bir ekilde incir yapmak iin - apa suratdr.

Bunun ad, dnyaln dorultmak ve kendi maydanozunu semektir.

Eer cinsel birlemede, bildiiniz belirli bir ekilde,grtlak deliinden gurk gurk etmeye, ve ayn anda boazdan, yemek borusundan, sidik yolundan ve anus'dan guruldamaya eriemediyseniz,

tatmin olmu sayamazsnz kendinizi.Ve i organik sraynzda alm olduunuz bir kv

rm vardr, cisimlemi tan mide bulandrc bir fuhu-un,

onu ki beslemektesiniz, yldan yla, gitgide daha fazla,nk toplumsal olarak kanunun hkmne girmez,

ama baka bir kanunun hkmne girer ki orda btnincitilmi bilin ac ekmektedir, nk siz byle davranarak onun soluk almasn engellemektesiniz.

alan bilincin saykladna karar veriyorsunuz, onudier yandan iren cinselliinizle boazlamaktayken.

Ve ite zavall van Gogh'un iffetli olduu dzlem bu-

dur,

bir melein ya da bir bakirenin olam ayaca kadar iffetli, nk asl onlardr

kkrtanve balangta besleyen, byk makinasm gnahn.

Belki de zaten, doktor L., haksz meleklerin soyundan-

smz, ama ltfen rahat brakn insanlar,

van Gogh'un her eit gnahtan arnm vcudu, deli


10/59

likten de arnmt, ki onu zaten bir tek gnah getirir.Ve ben katolik gnaha inanmyorum,

ama erotik sua inanyorum, ondan ki yeryznn btn dahileri,

tmarhanelerin sahici delileri sakmmlardr,ya da o zaman sahici deli deildiler.Ve nedir sahici bir deli?insan onurunun yce bir fikrine kar davranmaktan-

sa, toplumsal olarak anlald anlamda deli olmay tercihetmi insandr.

Bylece, toplum, kurtulmak ya da kendini korumak istedii herkesi tmarhanelerinde boazlatmtr, baz ulu pislikler konusunda kendisiyle su ortakl yapmay reddetmi kiiler olarak.

nk bir deli, toplumun dinlemek istememi olduuve dayanlmaz gerekler sylemesini engellemek istemi olduu bir insandr da.

Ama, bu durumda, ieri kapatma onun tek silah deildir, ve insanlarn hemfikir toplamas, krmak istedii iradelerin hakkndan gelmek iin baka yollara sahiptir.

Kr byclerinin kk bylemelerinin dnda, btn uyarlm bilincin dnem dnem katld muazzamtoplu byleme hareketleri vardr.

Bylece, daha yumurtas kabuunda bir sava, bir devrim, bir toplumsal kargaa durumunda, birlik olmu bilin

sorgulanr ve kendini sorgular, yargsn da duyurur.

Onun, kimi yank uyandran bireysel durumlarla ilgiliolarak da dourtulduu ve kendinden kartld olabilir.


11/59

Bylece, Baudelaire, Edgar Poe, Grard de Nerval,

Nietzsche, Kierkegaard, Hlderlin, Coleridge ile ilgili, stnde herkesin anlat bylemeler olmutur,

ve van Gogh'la ilgili de olmutur.Bu gndz meydana gelebilir, ama genellikle, terci

hen, gece meydana gelir.Bylece, acayip gler kaldrlp getirilmektedir yldz

l gkyzne, kiilerin ounun kt tininin zehirli saldrganlnn, btn insan solukal stnden, oluturduuu bir eit karanlk kubbeye.

Bylece, yeryznde rpnm ender akgrr iyi niyetler, gndzn ve gecenin baz saatlerinde, kendilerinisahici ve uyank baz kabus durumlarnn dibinde grrler,

evreleri, yaknda trelerde aka belirdii grlecek bireit yurttalk bysnn mthi emmesiyle, mthi do-kunal basksyla sarlm.

Bir yandan cinsellii, dier yandan da, zaten, kilise ayi

nini, ya da baka ruhsal ayinleri, temel ya da dayanak noktas olarak elinde bulunduran bu oybirlikli pisliin karsn

da, motif stnde bir manzara resmetmek iin on iki mumbal bir apkayla geceleyin dolamakta sayklama yoktur;

nk nasl yapacakt zavall van Gogh, kendini aydn

latmak iin? geen gn dostumuz, oyuncu Roger Blin'in,

hakl olarak belirttii gibi.Pimi el ise, sadece ve sadece kahramanlktr,kesilmi kulak, dolaysz mantk,


12/59

ve, tekrarlyorum,

kt niyetini amacna ulatrmak iingece gndz, ve gitgide daha ok, yenilmez olam yiyen

bir dnyayabu noktadaenesini kapam ak der.


13/59

POST-SCRIPTUM

Van Gogh zel bir sayklama durumundan dolay l-memitir,

ama balangtan beri bu insanln haksz tininin evresinde rpnd bir sorunun bedensel olarak zemini ol

maktan dolay lmtr.

Tenin tine, ya da bedenin tene, ya da tinin her ikisinestnl sorununun.

Ve nerdedir bu sayklamada insan benliinin yeri?Van Gogh kendisininkini btn hayat boyunca garip

bir enerji ve kararllkla aramtr,

ve bir lgnlk an'mda, ona varmamann byk korku

sunda intihar etmemitir,ama tersine, ona tam varmt ve ne olduunu, kim ol

duunu tam bulmutu ki toplumun genel bilinci, kendisinden kopmu olduundan dolay onu cezalandrmak iin,

onu intihar etti.Ve van Goghla da her zaman olduu gibi oldu, bir seks

partisi, bir kilise ayini, bir tvbe duas, ya da baka bir kutsama, sahibolma, dii ya da erkek cinlere karma ayini esna


14/59

snda.

Bylelikle onun bedenine girdi,bu tvbe edip balanm,kutsanm,kutlu klnmve cinlere karmtoplum,

onda yeni alm olduu doast bilinci sildi, ve, iaacnn tellerinde bir siyah kargalar takn gibi,

ani bir dzey deiikliiyle onu su altnda brakt,ve, onun yerini alarak,onu ldrd.nk modem insann anatomik mantdr, hep sade

ce cinlere karm olarak yaayabilmi ve yaadn dnebilmi olmak.


15/59

TOPLUMUN NTHAR ETTRD


16/59

Salt izgisel resim beni uzun sredir lgna eviriyordu ki izgiler ya da biimler deil ama durgun doann sankisarsnt durumunda eylerini resmeden van Goghla karlatm.

Ve onlar da durgun.Sanki herkesin kapal szlerle szettii, ve btn yeryz ile imdiki hayatn aydnlatmak iin burunlarn sokmalarndan beri daha karanlk duruma gelen o durgunluk

gcnn korkun bk darbesi altnda gibi.

Oysa, kendi lobut darbesiyle, gerekten lobut darbesiyle durmakszn vurmaktadr van Gogh doann btn ekil

lerine ve nesnelere.Van Gogh'un ivisiyle taranmmanzaralar dman tenlerini

kam deilmi kvrmlarnn hrnln gsterirler,

ki dier yandan hangi acayip g dnmdedir, bilinmez.

Van Gogh'un tablolarnn bir sergisi hep nemli bir


17/59

an'dr tarihte,resmedilmi eylerin tarihinde deil, ama ksaca tarih

sel tarihte.nk van Gogh n - gn na km,bir serginin duvarlarndagrlmeye,duyulmaya, dokunulmaya,

koklanmaya sunulmu -sonunda gncellie yepyeni frlatlm, dolama yeni

den sokulmubir resm i kadarhavann monadlann geri dndren, eylerin nevrotik

yazgs fama fatu m n ters eklinin boynunu bken alk,

salgn, volkan patlamas, zelzele, sava yoktur.

Orangerie Sarayndaki son van Gogh sergisinde, zavall ressamn btn byk tualleri yer almyor. Ama oradaolanlar arasnda, yeterli sayda lal rengi bitki tutamlarylassl fr donen geitler, bir porsuk aacnn at ukur yol

lar, saf altndan buday ynlar stnde dnen morumsugneler, Sakin Baba*2* ve van Gogh tarafndan van Gogh

portreleri bulunmakta,anmsatmak iin hangi sefil nesne, kii, malzeme, unsur yalnlndan

karm olduunu van Gogh'un bu org arklarn, ha

vai fieklerini, atmosfer yortulann, sonu gelmeyen ve zaman d bir dnmn o "Sihirli Tan.

lmnden iki gn nce resmedilmi bu kargalar, tp


18/59

k br tualleri gibi, ona belirli bir lm sonras nnn kapsn amamlardr, ama onlar resmedilmi resme ya da

daha dorusu resmedilmemi doaya olanakl bir te'nin,olanakl bir srekli gerekliin gizli kapsn amaktadrlar -

gizemli ve uursuz bir te'nin van Gogh tarafndan alankaps arasndan.

Olaan deildir grmek, bir insann, kamnda onu ldrm tfek atyla, bir tual stne kargalar ymasn, al

tnda belki kuruni mor olan, ama bo olduu kesin, topran arap tortusu renginin budaylarn pis sarsyla lgncaarpt bir ovayla.

Ama van Gogh'tan baka hibir ressam onun gibi, kargalarn resmetmek iin, akamn inen na yakalanm

karga kanatlarnn bu yer mantar siyahn, bu "zengin ye

mek ve ayn anda sanki dksal gibi olan siyahn bulmaybaaramamtr.

Ve neden yaknmakta aada toprak, kanatlan altndagsterilikargalarn, ki herhalde tek van Gogh iin gsterili,ve, dier yandan, artk ona dokunm ayacak bir acnn ata

fatl habercisi?

nk buraya kadar hi kimse topra u kirli amaryapmamt, arapla burulmu ve bulanm kana.

Tablonun g ok alaktr, ezik,

morumsu, yldrmdan kenar yollar gibi.

Boluun allmam karanlk pskl, imek sonras

ykselen.

Van Gogh kargalarn, intihar etmi insan dalann si


19/59

yah mikroplan gibi st ksmn birka santimetre yaknma

ve sanki tualin altndan gibibrakmtr,siyah bak yaras boyunca izginin, onda ki, zengin

tylerinin rp yeryz frtnasnn alkants stndeyukardan bir soluk kesilmesinin tehditlerini dayandrmaktadr.

Oysa btn tablo zengindir.Zengin, grkemli ve sakin, tablo.

Onurlu elii lme - hayat boyunca o kadar ok sarho gne dndrm olann srgnden ka halinde o kadar ok tahl yn stnde, ve, umutsuz, kamnda bir tfekat, bir manzaray kan ve arapla kaplamadan, toprahem sevinli hem karanlk, eki arap ve bozuk sirke tadn

da son bir sbyeyle slatmadan edememi olann.

te bylece van Gogh'un yapt son tualin ton'u, o kidier yandan resmi hi amamtr, en patetik, tutkusal vetutkulu elizabet dramnn keskin ve barbar tnsn antr-maktadr.

te beni en ok arpan budur van Gogh'ta, ki ressamlarn en ressamdr, ve, resim denilen ve olandan daha teyegitmeyerek, anekdot'a, ykye, dram'a, imgeli eyleme, z

nenin ya da nesnenin i gzelliine bavurmak adnatp'ten, fradan, motifile tual'in erevesinden kmayarakdoay ve nesneleri yle bir ekilde tutkulandrmaya eri

mitir ki Edgar Poe'nun, Herman Melville'in, Nathanael

Hawthome'un, Grard de Nerval'm, Achim von Amim'inya da Hoffmann'm herhangi hayret verici

masal, psikolojik ve dram atik dzlemde onun ku


20/59

ruluk tualleri kadar ey sylemez,

tualleri ki hemen hemen hepsi, zaten, ve sanki kastlolarak, kk boyuttadrlar.

Bir iskemle stnde bir el amdan, rlm yeil ekinsapndan bir koltuk,

koltuk stnde bir kitap,

ve ite dram aydnlatlm vaziyette.Girecek olan kim?

Gauguin mi yoksa baka bir hayalet mi?

Saman koltuk stndeki yanm amdan, sylendiinegre, van Gogh'un ve Gauguin'in iki kart kiiliini ayrankl izgiyi belirtmektedir.

Tartmalarnn estetik nesnesi, eer anlatlacak olursa,fazla ilgin gelmez herhalde, ama van Gogh ve Gauguin'intabiatlar arasnda insani bir blnmeyi ortaya koysa gerek.

Sanyorum ki Gauguin, sanatnn simgeyi, mitos'uaramas gerektiini, hayatn eylerini mitos'a kadar byt

mesi gerektiini dnyordu,oysa van Gogh, mitos'un hayatn en basit eylerinden

karlmasnn bilinmesi gerektiini dnmekteydi.Ve ben de dnyorum ki bunda kesinlikle hakly

d.

nk gereklik feci bir ekilde stndr her hikayeden, her masaldan, her tanrdan, her gerekstlkten.

Yeterli olan, onu yorumlamasn bilmek dehasna sa


21/59

hip olmaktr.

Ki bunu zavall van Gogh'tan nce hibir ressam yapmamtr,

ondan sonra da hibir ressam yapmayacaktr,nk sanyorum ki bu kez,tam bugn,

ite imdi,

u ubat 1947 aynda,gerekliin ta kendisi,gerekliin mitos'unun ta kendisi, mitossal gerekli

in ta kendisi, vcuda girmektedir.Bylece, van Gogh'tan beri hi kimse byk zili, insan

st, srekli olarak insan-st tny sarsmasn bilememitir, ki onun geri pskrtlm emrine gre gerek hayatnnesneleri tnlamaktadrlar,

onlarn su ktlesinin kabarmasn anlamak iin kulamz yeterince ak tutmasn bildiimizde.

te bylece amdann tnlamaktadr, yeil ekin sa

pndan koltuun stnde yanm amdann tnlamaktadr uyumu bir hastann vucudu nnde seven bir vucu-

dun solumas gibi.Garip bir eletiri gibi tnlamaktadr o, derin ve artc

bir yarg gibi, sanki kararn van Gogh'un bizim daha sonra,ok daha sonra, varsaymamz salayaca, ekin sapndan

koltuun meneke tabloyu kaplamay bitirdiinde.Ve byk yan koltuun, yeil ekin sapndan ayrk eski

koltuun ubuklarn yiyen o leylak k kesiini farketme-mek olanakszdr, o hemen farkedilmese de.


22/59

nk oda baka yere yerletirilmi gibidir ve kay

na garip bir ekilde karanlktr, tek van Gogh'un, kendi stnde, anahtarn koruduu bir giz gibi.

Eer van Gogh otuz yedi yanda lmeseydi ? kendimeresmin hangi yce bayaptlarla zenginleeceini sylemekiin Byk Alayan Kadn'a bavurmuyorum,

nk, "Kargalar"dan sonra, van Gogh'un bir tablo da

ha yapm olacana kendimi inandramam.Bence o otuz yedi yanda ld nk ne yazk ki bir k

t tinle balanm insan hikayesinin - yrek karartc ve ileden karan hikaye - sonuna gelmiti.

nk kendiliinden, kendi deliliinin acsndan ter-ketmemitir van Gogh hayat.

lmnden iki gn nce, psikiyatr kesilmi doktorGachet adn alan, ve lmnn dolaysz, etkin ve yeterlinedeni olan kt tinin basks altnda terketmitir.

Van Gogh'un kardeine yazd mektuplar okurken,kesin ve iten inancna vardm, "psikiyatr" doktor Ga-chet'nin aslnda ressam van Gogh'tan nefret ettiinin, ve on

dan ressam olarak, ama hereyin stnde dahi olarak nefret

ettiinin.Hem doktor hem de drst insan olmak aa yukarimkanszdr, ama ayn zamanda en tartlmaz deliliin

damgasn tamadan psikiyatr olmak namussuzca olanak

szdr: gruha yakalanm her bilim adamn, her dahininbir eit doutan ve yaradltan dman yapan, gruhuno eski soya ekme refleksine kar koyamamak deliliinin.


23/59

Tp, ktlkten domutur, eer hastalktan doma-dvsa, ve, tersine, kendine bir varolu sebebi vermek iin

hastal btnyle kkrtm ve yaratmsa; ama psikiyatri ktl hastaln kaynanda tutmak istemi, ve bvle-

ce dehann kkeninde olan hak arayan bakaldr athmmtemelinden kovmak iin kendi hiliklerinden bir eit isvireli muhafz ekip karm varlklarn ayaktakm gruhundan domutur.

Her lgn insanda anlalmam bir dahi vardr, kafasnda parlayan fikrin herkesi korkuttuu, ve hayatn kendisine hazrlam olduu boazlamalara bir k ancak sayklamada bulabilmi.

Doktor Gachet van Gogh'a resmini dzeltmek iin ora

da olduunu sylemiyordu (Rodez tmarhanesinin bahe

kimi doktor Gaston Ferdriere tarafndan bana iirimi dzeltmek iin orada olduunun sylendiini duyduum gi

bi), ama onu motif stnde resim yapmaya gnderiyordu,dnmek acsndan kurtulmak iin bir manzaraya gml

meye.Sadece, van Gogh ban evirir evirmez, doktor Ga

chet onda dncenin deitirgecini kapyordu.Ktlk dnmyormucasma, ama zararsz gibi g

rnen bir eyin o deer vermeyici burun kvrmalarndanbiriyle, onda ki yeryznn btn burjuva bilind yz

kez geriye pskrtlm bir dncenin eski bysel gcn kaydetmitir.

Bunu yaparak, doktor Gachet ona sadece sorunun ac

sn yasaklamyordu,


24/59

ama kkrtl tarlay da,tek geidin grtlanda dnen ivinin skntsn da ya

saklyordu,onunla ki van Gogh,

tetanoz edilmi olarak,van Gogh, soluun uurumunda dayanaksz olarak,resim yapmaktayd.

nk van Gogh feci bir duyarlkt.

Bundan emin olmak iin, onun hep soluk solua, ve baz yanlaryla da byleyici gibi olan kasap yzne bakmakveterlidir.

Sanki durulmu ve imdi ii brakm antik bir kasabn-ki gibi, bu kt aydnlatlm yz beni izlemektedir.

Van Gogh bir ok tual'de kendini temsil etmitir, ve, on

lar ne kadar iyi aydnlatlm olurlarsa olsunlar, hep bendeonlara k konusunda yalan syletildiinin, van Gogh'tankendi iinde yolunu kazmas ve izmesi iin zorunlu olan

bir n alndnn ac izlenimi olmutur.

Ve bu yolu da, kukusuz, doktor Gachet deildi, onagsterebilecek olan.

Ama, sylediim gibi, yaayan her psikiyatr'da tiksin

dirici ve pis bir soyaekim vardr, karsndaki her sanatda, her dahide, ona bir dman gsteren.

Ve biliyorum ki doktor Gachet, tarihte, tedavi ettii ve

sonunda evinde intihar eden van Goghun karsnda, onun

yeryzndeki son dostu, bir eit tanrnn gnderdii avun-durucu ansn brakmtr.


25/59

Oysa ben her zamankinden daha ok dnmekteyim

ki, Auvers-sur-Oise'l doktor Gachet'ye borlu olmuturvan Gogh, o gn, Auvers-sur-Oise'da intihar ettii gn,borlu olmutur, diyorum, hayat terketmesini,nk van Gogh, kendilerine her koulda, daha tesi

ni, olgularn dolaysz ve grnrdeki gereinden sonsuz

ve tehlikeli bir ekilde daha tesini grmeyi salayan stnakgrrle sahip tabiatlardan biriydi.

Bilincin tutmaya alt bilinten daha tesini demekistiyorum.

Sanki yolunmu kasap gzlerinin dibinden, van Goghkendini, vakit geirmeksizin, doay nesne olarak ve insanvucudunu tencere ya da pota olarak alan o karanlk simya

ilemlerinden birine vermekteydi.

Ve biliyorum ki doktor Gachet, bunun onu yorduunudnrd hep.

Bu da onda basit bir tbbi tasann etkisi deildi,ama itiraf edilmemi olduu kadar bilinli bir kskan

ln itirafyd.

nk van Gogh meczup kuruntusunun o aamasnagelmiti ki, dzensiz durumdaki dnce geriye akmaktadr istila eden dearj'lar karsnda,

ve dnmek, kendini andrmak deildir artk,

ve yoktur artk,

ve sadece vcut toplamakkalmtr, demek istiyorum kiVCUTLAR YIMAK.


26/59

Gk cisimlerinin dnyas deildir artk, dolaysz yara-

tmnkidir, bilincin ve beynin tesinden bylece yeniden elealman.Ve ben hi grmedim beyinsiz bir vucudun, hareketsiz

duvar blmeleriyle yorulduunu.Hareketsizin duvar blmeleri u kprler, u ayiek-

leri, u porsuk aalar, u zeytin hasatlar, u ot biimleri.

Artk kmldamyorlar.

yle durup kalmlar.Ama kim onlar daha kat olarak dleyebilir, iine gi

rilmez sramalarnn mhrn skm diri diri bak darbesi altnda?

Hayr, bir duvar blmesi, doktor Gachet, kimseyi yor-mamtr hi. Onlar, fkeden kendinden gemi insan gle

ridir, kmldatmadan duran.Ben de zavall van Gogh gibiyim, artk dnmyo

rum, ama her gn daha yakndan mthi isel kaynamalarynetmekteyim, ve herhangi bir tbbn gelip de beni kendi

mi yoruyorum diye knamasn grmek sahiden ilginolur.

Van Gogh'a bir miktar para verilmesi gerekiyormu, vebu konuda, hikayenin anlattna gre: van Gogh, birkagndr, sabrszlanyormu.

Hep gerein bir kerte stnde olan yksek tabiatlarn

eilimidir, hereyi kt bilinle aklamak,hibireyin tesadfen olmadna, ve kt olarak mey

dana gelen hereyin bilinli, akll ve anlam bir kt niye


27/59

tin etkisiyle meydana geldiine inanmak.

Ki buna psikiyatrlar hi inanmaz.Ki buna dahiler hep inanr.

Hasta olduumda, bu bylendiimdendir, ve hastaolduuma inanamam, dier yandan birinin salm benden almakta kar olduuna ve salmdan yararland

na inanmazsam.Van Gogh da bylendiine inanyordu, ve bunu sy

lyordu.Ve ben de yetkili bir ekilde onun yle olduuna inan

yorum, ve nereden, nasl olduunu bir gn syleyeceim.Ve doktor Gachet o gln kaba gardiyan oldu, o kanl

irinli gardiyan, ceketi gk mavisi ve araf parltl, btnsalkl fikirlerini almak iin zavall van Gogh'un karsnakonulmu. nk salkl olan bu gr tarz oybirliiyleyaylm olsayd, toplum artk yaayamazd, ama ben biliyorum yeryznn hangi kahramanlarnn orada zgrl

ne kavuacam.Van Gogh vaktinde silkmesini bilmedi, o bir eit vam-

pirizmini ailenin, ressam van Gogh'un dehasnn resim yapmakla yetinmesinden - ayn zamanda meczup kiiliinin

bedensel ve fiziksel gelimesi iin zorunlu olan devrimi tale-

betmeden - kar olan.

Ve doktor Gachet ile van Gogh'un kardei Tho arasnda, ka tane o pis kokan uzlama grmelerinden oldu, ai

lelerle tmarhanelerin bahekimleri arasnda gerekleen,onlara getirdikleri hastakonusunda.


28/59

- Denetleyin onu, btn bu fikirlere sahip olmasn ar

tk; duyuyor musun, doktor syledi, btn bu fikirleri kaybetmek lazm; sana ac veriyor, eer bunu dnmeye devam edersen, mr boyu kapal kalacaksn.

- Ama hayr, bay van Gogh, kendinize gelin bakalm,bunlar tesadftr, ve sonra hibir zaman iyi olmamtr na-yet'in srlarna byle bakmak istemek. Bay Bilmem Kim'i ta

nyorum, ok iyi insandr, zulme urama fikriniz yeniden

bagsterdii iin inanyorsunuz onun byle gizlice byyaptna.

- Bu miktarn denecei konusunda size sz verildi, odenecektir. Bu gecikmeyi kt niyete balamakta byle diretmeyi srdremezsiniz.

Bunlar hibirey deilmi gibi olan o yumuak saf psi

kiyatr konumalarndandr, ama kalbin stnde kk siyah bir dilin izi gibi bir ey brakrlar, zehirli bir semenderinzararsz kk siyah dili.

Ve bazen daha fazlas gerekmez bir dahiyi intihara srklemek iin.

Kalbin, kmaz yle feci bir ekilde hissettii gnler ge

lir ki, o, kafasnn stne bir bambu darbesi yer sanki, o artkgeemeyecei dncesi.

nk doktor Gachet'yle bir konuma sonrasnda deil mi ki van Gogh, hibirey yokmu gibi, odasna girdi veintihar etti.

Ben de bir tmarhanede dokuz yl geirdim ve hi intihar takntm olmad, ama biliyorum ki sabahleyin, ziyaret

saatinde, bir psikiyatr'la yaptm her konuma, bana ken


29/59

dimi asmak isteini verirdi, onu grtlaklayamayacam

hissettiimden.

Ve Tho belki maddi olarak kardeine kar ok iyiydi,ama bu onu sayklayan, meczup, sannl sanmasn engelle

miyordu, ve o, sayklamasnda onu izlemek yerine,sakinletirmeye aba harcamaktayd.Sonra da pimanlktan lmse, bunun ne nemi

var?

Van Gogh'un dnyada en ok bal olduu ey, kendiressam fikriydi, kendi korkun fanatik, kyametsel meczupfikri.

Dnyann, onun kendi ana kalbnn emrine girmesigerektii; meydanda gerekleen karanlk bayram ritm'ini -ki sktrlm ve anti ruhsal - yeniden almas gerektii; ve,

herkesin nnde, potann ar stmasna yeniden konulmas gerektii fikri.

Bu demektir ki kyamet, tamamlanm bir kyamet, usaatte, byk zdrap eken ihtiyar van Gogh'un tual'lerin-

de sakl bulunmaktadr, ve yeryznn de ba ve ayaklaryla saldrmak iin ona ihtiyac vardr.

Herkes aslnda cehennemden kmak iin yazmtr, ya

da resim yapmtr, heykel yapmtr, taslak yapmtr, kurmutur, bulmutur.

Ve, cehennemden kmak iin, bu sakin rpmann do

alarn, htiyar Brueghel'in ya da Jrme Bosch'un kaynaan kompozisyonlarndan daha ok seviyorum, onlar ki,onun karsnda, sadece sanatdrlar, van Gogh'un yanlmamak iin abalayan zavall bir kr cahil olduu yerde.


30/59

Ama nasl anlatmal bir bilim adamna diferansiyel he

sapta, kuantum teorisinde, ya da gn tn eitlii an'mn erken gelmesinin mstehcen ve ylesine bnce dinsel snavlarnda kesin olarak dzeni bozulmu bir ey olduunu, - vanGogh'un, yatann seilmi bir kesinde ylesine yumuaka kpklendirdii u karides pembesi ayak rtsndendolay; Veronese yeili kk isyandan dolay, u kayn

suya batm gk mavisi, nnde Auvers-sur-Oise'l bir amarc kadnn iini brakp dorulduu; dipte, orada, ucusivri, kyn an kulesinin gri asnn arkasnda vidalanmu gneten dolay da; nde, u kocaman toprak ktlesi ki,mziin n planmda, buz tutaca dalgay aramakta.

o vio profeo vio protoo vio lotoo thethe

Van Gogh'un bir tablosunu betimlemek, neye yarar!

Baka biri tarafndan denenen hibir betimleme, van

Gogh'un kendisinin yapt basit doal nesneler ve renklersralamas deerinde olamaz,

byk ressam olduu kadar byk yazar da, betimlenen yaptla ilgili en artc sahiciliin izlenimini veren.


31/59

Resim izmek nedir? Ona nasl varlr? O, hisset tiim iz ileyapabilece im iz arasnda gib i bulunan grnmez bir demir du-varn iinden kendine bir yol ama eylemidir. Bu duvar nasl ge-

ilmelidir, nk sert vurmak bir ie yaramaz, bu duvar andrlmaldr ve eeyle geilmelidir, bence yava yava ve sabrla.

8 eyll 1888.

Gece kahvesi tablomda, kahvenin insann btn parasnkaybedebilecei, delirebilecei, cinayetler ileyebilecei bir yer ol-

duunu anlatmaya altm. Sonunda, yumuak pembe ile araptortusu kan krmzs kontrastlaryla, yumuak Louis XV veVeronese yeili ile sert sanyeiller, maviyeiller kontrastlaryla btn bunlar bir cehennem frn, bir soluk kkrt havasnda bir koltuk meyhanesinin karanlklarnn gc gibi bir eyi anlat-

maya altm.

Oysa bir japon elencesi grnm altnda veTartarin'insaflyla...


32/59

23 temmuz 1890.

Belki Daubigny bahesinin u krokisine bakarsn benim en

isteyerek yaptm tual'lerimden biridir, ona eski kyl kulbe-leri krokisiyle yamur sonras usuz bucaksz budayl alanlar

gsteren iki tane otuzluk tual'in krokilerini ekledim...

Daubigny bahesi nde yeil ve pembe otlar. Solda yeil ve

leylak rengi bir allkla beyazms yaprakl bir bitki otuu. Orta-

da bir gl ksm, sada bir kafes it, bir duvar, ve duvarn stnde

meneke yaprakl bir fndk aac. Sonra leylaklardan bir it, saryuvarlaklam hlamurlar sras, evin kendisi ta dipte, pembe, da-

m mavimsi kiremitli. Bir bank ve sandalye, sar apkal bir si-yah figr ve nde bir siyah kedi. Solgun yeil gkyz S

y


33/59

Byle yazmak ne kadar kolay grnyor.

yleyse hadi deneyin ve syleyin bana, Van Gogh'un

bir tual'ini yapan kii olmayarak, onu bu kk mektuptakikadar basit, kuru, nesnel, kalc, geerli, salam, kapal, ktlesel, sahici ve mucizevi bir ekilde betimleyebilir misiniz.

(nk aync lt ivi, bir genilik ya da kramp deil,yumruun basit kiisel gc sorunudur.)

yleyse van Gogh'un ardndan van Gogh'un bir tablo

sunu betimlemeyeceim, ama Van Gogh'un, doay yeniden toplad, onu sanki yeniden terledii ve terlettii, kendinden sonra artk doal grntlerin olumad dnlemeyecek asrlk cisimler ufalanmasn, apostroflann, i

ziklerin, virgllerin, ubuklarn korkun cisimsel basksn

tual'leri stne demetler halinde, sanki antsal renk demet

leri halinde sat iin ressam olduunu syleyeceim.Ve ka tane bastrlm dirsek vurmasnn, tpk tpks


34/59

na benzetilmi gz arpmasnn, m otifte yakalanm gz

krpmasnn barajn devirmeleri gerekti, gereklii ileyenglerin k akmlarnn, sonunda geriye pskrtlmeden,ve sanki tual'e ekilmeden,ve kabul edilmeden nce?

Hayalet yoktur tablolarnda van Gogh'un, hayal yoktur, sanr yoktur.

leden sonra saat iki'deki bir gnein kzgn hakikatidir.

Azar azar aydnlatlm ar bir olu kabusu.Kabus'suz ve etkisiz.Ama doum ncesinin acs ordadr.

Islak parlamasdr bir otlan, bir buday fidesi sapnn, urda geri gnderilmeye hazr.

Ki bundan doa bir gn hesap verecektir.Toplumun da hesap verecei gibi, onun vakitsiz l

mnden./

Rzgar altnda eilmi bir buday fidesi, stnde kanatlar, virgl halinde konmu tek bir kuun, hangi ressam,

ki sadece ressam olmayacak, Van Gogh gibi bylesine yumuatc basitlikteki bir konuyu ele alma cretini gsterebilirdi ?

Hayr, hayalet yoktur van Gogh'un tablolarnda, dram

yoktur, konu yoktur, hatta derim ki nesne yoktur, nk

m otifin kendisi nedir ki ?Anlatlamaz bir antik mzik motetinin demir glgesi


35/59

gibi, kendi konusundan umudunu yitirmi bir tema'nn leit-

motivi gibi birey deilse.Bu grlm plak ve saf doadr, ortaya kt ekil

de, ona yeterince yaklalmas bilindiinde.Buna tank, u eritilmi altndan, eski Msrda pimi

tuntan manzara, ktan yle km ki dalr gibi olan

damlar stne kocaman bir gnein dayand.

Ve bana bu esrarengiz boulmu kadn, yararsz bir kapalln cesedi - ki kafas alm ve cellat kt stndesrrn teslim eden - hissini veren kyamet, hiyeroglif, hayalet ya da heyecan resmi tanmyorum.

Bunu derken Sakin Babay, ya da, kolunda, sanki bir

paavrac engeli gibi, bir emsiye asl iki bklm bir ihti

yarn en son getii o acayip sonbahar yolunu dnmyorum.Onun parlak yer mantan siyah kanatl kargalarn d

nyorum yeniden.Buday tarlasn dnyorum yeniden: baak st

baak, ve herey sylenmi oluyor,

nde, birka kk gelincik bayla, yumuaka serpilmi, ac ve sinirli bir ekilde yerletirilmi oraya, ve seyrek,

bilerek ve fkeyle noktalanm ve para para edilmi.Sadece hayat byle deri soyulmalar sunmasn bilir,

dmeleri ak bir gmlek altndan konuan, ve bilinmez

niin bak saa deil de sola kaymaktadr, kvrck ten tepe

sine.

Ama bu byledir ve bir olgudur.Ama bu byledir ve olur.


36/59

Gizli, onun yatak odas da, yle ho bir tarzda kyl, vesanki, manzarada, uzakta, onlar saklayan pencerenin ar

dnda titretiini grdmz budaylarn ekerlemesiniyaptracak bir kokunun yayld.

Kyl, eski ayak rtsnn rengi de, bir midye, denizkestanesi, karides, Gney barbunyas krmzs, bir kzl bi

ber krmzs.Ve phesiz van Gogh'un hatasmdandr eer yatann

ayak rtsnn rengi gerekte o denli baarl olduysa, vegrmyorum hangi dokuyucu onun anlatlamaz sklnnyerini deitirebilirdi, van Goghun bu anlatlamaz svannkrmzsn beyninin dibinden tualine aktarmasn bildii

gibi.Ve bilmiyorum szde kutsal ruhlarnn kafasnda belal

"MeryenY'lerine bir vitrayn aboyal altnn, sonsuz mavisini dleyen ka tane cani rahip, havada ayrmasn, havann sinsi alayc duvar oyuklarndan ekip karmasn bilmilerdir, u btn bir olay olan ak yrekli renkleri, onlar

da ki van Gogh'un tual stnde her fra darbesi bir olaydan

da beterdir.

Bir kez, bu temizcecik bir oda verir, ama hibir benedik-ten'in salk alkollerini kvamna getirmek iin artk bulmasn bilemeyecei bir belsem ya da ho koku ayna s-r'ndan.

Baka bir kez, kocaman bir gnein ezdii sade bir tahlyn verir bu.

Sihirli Ta dndryordu bu oda, saydam inciler


37/59

den beyaz duvaryla, prtkl bir tuvalet havlusunun, yaklalmaz ve rahatlatc eski bir kyl nazarl gibi asl oldu

u-O hafif tebeir beyazlarndan var, eski ikencelerden

beter, ve hibir zaman, bu tual'deki kadar, zavall bykvan Gogh'un eski i yapma titizlii ortaya kmaz.

nk budur sahiden btn van Gogh, gizli ve patetikbir tarzda vurulmu fra darbesinin biricik titizlii. eyle

rin sradan rengi, ama ylesine doru, ylesine severek doru ki, onun enderliine varabilecek deerli ta yoktur.

nk van Gogh sahiden btn ressamlarn en ressam olmutur, yaptnn kesin yolu ve olanaklarnn kesinerevesi olarak resmi amak istememi tek ressam.

Ve, dier yandan, resmi, doay temsil etmenin hareketsiz eylemini mutlak olarak am tek ressamdr, mutlakolarak tek, doann bu dar temsilinde dnen bir g, tamkalpten koparlm bir unsur fkrtmak adna.

Temsilin altndan, bir hava kartmtr, ve onun iinebir sinir kapatmtr, ki doada deildirler, ki gerek doa

nn havasndan ve sinirinden daha gerek bir doalar ve birhavalar vardr.

Gryorum, bu satrlar yazdm saatte, ressamn

kanl kzl yznn bana doru geldiini, kam deilmi ay-ieklerinden bir duvar iinde,

mthi bir saydamsz yemen ta yakt artklan, ve lacivert ta otlaklar parlamasnda.


38/59

Btn bunlar, kendilerini tane tane gsteren atomlarn

sanki meteorik bir bombardman ortasnda,ki van Gogh'un tual'lerini bir ressam gibi, kukusuz, vesadece bir ressam gibi dndnn kant, bir ressamama,

tam bundan dolay da,

mthi bir mziki.

Orgcusu, durmu ve berrak doada glen, iki comaaras yatm bir frtnann, ama, van Gogh'un kendisi gibi,

bu doa, ayan kaldrmaya hazr olduunu gstermekte.Onu grdkten sonra, herhangi bir resimli tual'e srt

evrilebilir, bize daha fazla syleyecei ey yoktur. VanGogh'un resminin frtnal , karanlk anlatlarna, onu

grmeyi braktmz saatte balar.

Sadece ressam, van Gogh, daha fazlas deil,felsefe, mistik, ayin, psikrji ya da litrji yok,

tarih, edebiyat ya da iir yok,

onun tun renkli altn ayiekleri resmedilmilerdir;

ayiekleri gibi resmedilmilerdir, sadece o kadar, ama doal halinde bir ayieini anlamak iin, imdi van Goghadnlmesi gereklidir, tpk doal halinde bir frtnay,

frtnal bir gkyzn,

doal halinde bir ovay

anlamak iin van Gogh'a dnlmeden yaplamayaca

gibi.


39/59

Hava byle frtnalyd Msr'da ya da sami Juda'nm

ovalarnda,belki byle siyaht hava Keldani lkesinde, Moolistan'da ya da Tibet dalarnda, ki yer deitirmi olduklarnkimse sylemiyor bana.

Oysa, gmlm bir kemik yn kadar beyaz, ve st

ne u eski morumsu gn dayand u buday ya da ta

ovasna baktmda, inanamam artk Tibet dalarna.

Ressam, sadece ressam, van Gogh, salt resmin olanaklarn ald ve onlar amad.

Demek istiyorum ki, resim yapmak iin, resmin kendisine sunduu olanaklardan yararlanmaktan teye gitme

di.

Frtnal bir gk,tebeirden beyaz bir ova,tualler, fralar, krmz salar, tp'ler, sar eli, sehpa

s,ama Tibet'in toplanm btn lama'lar hazrlam ol

duklar kyameti eteklerinin altnda silkebilirler,

van Gogh bize nceden sezdirmitir onun azot perok-sit'ini, bizi tam ynelmeye zorlayacak kadar uursuzluk tayan bir tual'de.

Bir gn esti ona byle, motif'i amamaya karar ver

mek,ama, van Gogh'u grdmzde, motiften daha az

alabilir bir ey olduuna artk inanamayz.Mor asi'li ekin sapndan bir koltuk stnde yanm bir


40/59

el amdannn basit motifi, van Gogh'un eli altnda, yunan

trajedilerinin ya da zaten imdiye kadar oynanmam olanCyril Tourneur'n, VVebster'in ya da Ford'un dramlarnnbtn dizisinden daha ok ey syler.

Edebiyatsz, van Gogh'un, manzaralarnn patlamasnda kanla kzllam yznn bana doru geldiini grdm,

kohantavertensurpurtan

bir parlama iinde,bir bombardman iinde,bir patlama iinde,ki zavall deli van Gogh'un btn hayat sresince boy

nunda tad o deirmen tann cn almaktalar.Ne iin ve neresi iin olduunu bilmeden resini yapma

nn deirmen ta.

nk hi bu dnya iin,bu yeryz iin almadk biz, srekli olarak,

mcadele etmedik,

korkudan, alktan, sefaletten, kinden, skandaldan, ve

tiksintiden haykrmadk,zehirlenmedik hepimiz,


41/59

onun tarafndan hepimiz bylenmi olsak da,

ve intihar etmedik sonunda,nk deil miyiz hepimiz, zavall van Gogh'un kendi

si gibi, toplumun intihar etmileri!

Van Gogh resim yaparken hikayeler anlatmaktan vaz

geti, ama harika olan, bu sadece ressam olan ressamn,

ve br ressamlardan daha ressam, nk malzeme,boya, onda n plan'da bir yere sahiptir,tp'ten dar sklr sklmaz kavranan renk ile,fra tylerinin renkte sanki biri dierinin ardndan ge-

lircesine iziyle,sanki kendi gneinde ayn, boyanm resmin fra dar

besiyle,

rengin kendisine burguyla delinmi, altst edilmi, veressamn her yandan matlatrd ve kartrd kvlcmlar halinde fkran fra ucunun isi, virgl, noktas ile,

harika olan, bu sadece ressam olan ressamn, btn do

utan ressamlar iinde, iimizin resimle olduunu en okunutturan olmasdr,

setii m otifi temsil etmek iin resimle,ve karmza, sabit tual'in nne, saf gizi, ikence eken

iein, okulu fras tarafndan btn yanlardan kllavurulmu, srlm ve bastrlm manzarann, saf gizini

getiren olmasdr.Onun manzaralar, ilkel kyametlerini daha bulmam,

ama bulmadan etmeyecek olan eski gnahlardr.Niin van Gogh'un resimleri, dnyann mezarnn san


42/59

ki br yanndan grlyorlarm izlenimini veriyorlarbyle bana, o dnyada ki sonuta gneleri sevinli bir ekil

de dnm ve aydnlatm herey olmulardr.nk bir gn ruh denilen eyin btn tarihi deil mi,

onun rpman manzaralarnda ve ieklerinde yaayan velen?

Ruh ki kulan vcuda vermitir, ve van Gogh onu ruhunun ruhuna iade etti,

bir kadn, uursuz hlyay pekitmek iin.

Bir gn ruh yoktu,tin de yok,

bilinse, kimse bunu dnmem iti,ama neredeydi, zaten, tam sava halinde, yok olur ol

maz yeniden oluan cisimlerden kurulu bir dnyada dnce,

nk bir bar lks'dr dnce.Ve aklalmaz van Gogh'tan daha iyi hangi ressam soru

nun olgusal yann anlamtr, onda ki her gerek manzara,sanki g halinde, yeniden balayaca potann iindedir.

O zaman, ihtiyar van Gogh krald, ki ona kar, uyurken, trk kltr denilen ilgin gnah yaratld,

drstlnn iini doldurmak adna, doal bir ekilde sanat yemekten baka bir ey yapmasn bilmemi in

sanln gnahnn rnei, konutu, sebebi.

Bunda da alakln ayinsel olarak kutsallatrmaktanbaka bir ey yapmamtr, insanlk.

nk insanlk zahmetine katlanmak istemez yaama


43/59

nn, gereklii oluturan glerin u doal dirsek dirseegelmelerine girmenin, onlardan hibir frtnann artk zarar

veremeyecei bir vcut karmak iin.O hep, sadece varolmakla yetinmeyi tercih etmitir.Hayatysa, sanatnn dehasnda gidip aramaya al

mtr.Oysa, van Gogh, ki bir elini piirmitir, hi korkmam-

tr savatan yaamak iin, yani varolma fikrinden yaama

olgusunu karmak iin,ve herey elbette varlk zahmetine katlanmadan varo

labilir,ve olabilir herey, fkeli van Gogh gibi ldamak ve

krmz krmz parlamak zahmetine katlanmadan.te bunu almtr toplum ondan, gerekletirmek iin

trk kltrn, o grnteki drstln ki, kkeni vedestei cinayet olan.Ve ite bylece lmtr van Gogh intihar ederek, n

k artk onu ekememitir btn bilincin ittifak.nk, tin, ruh, bilin, dnce yoktuysa,

patlayc tuz vard,olgun volkan,

kayg ta,sabr,hyarck,

pimi tmr,ve derisi yzlm vcut yaras.

Ve kral van Gogh uyumaktayd, salnn isyannn


44/59

bir dahaki uyar iaretinin kulukasnda.Nasl?

yi saln, birbirine srtlerek altrlm aclardan,yz yarayla andrlm mthi yaama atelerinden birkan dolgunluu olmasndan dolay, yine de yaatlmas gereken,

kendini devam ettirmesinin salanmas gereken.Kim pimi bomba ve sktrlm badnmesi kokmu

yorsa, canl olmaya lyk deildir.Bu, zavall van Gogh'un ate patlamasyla aa vur

may grev edindii merhemdir.Ama uvank duran ktlk, ona ac verdi.Trk, drst grn altnda, van Gogh'a nazike

yaklat, ondan badem ekerini toplamak iin,

oluan doal badem ekerini koparmak amacyla.Ve van Gogh orada bin tane yaz kaybetti.Ki bundan ld otuz yedi yanda,yaamadan nce,

nk her maymun, ondan nce, onun toplam oldu

u glerden yaamtr.

Ve ite imdi geri verilmesi gereken budur, van Gogh'adirilmesini salamak iin.

Bir alak maymun ve slak kpek insanl karsnda,van Gogh'un resmi, ruhun, tin'in, bilincin, dncenin ol

mad, sadece srasyla balanm ve zlm bas:. cisim

lerin olduu bir zamann resmi olmutur.

Gl rpnmalardan, fkeli rselenmeleri < manzaralar, atein, kesin sala eritirmek iin, iledi^ bir vcu-


45/59

dunkiler kadar.

Vcut, derinin altnda, ok snm bir fabrikadr,ve, darda,hasta parlamaktadr,

ldamakta,btn gzenekleriyle,

ki patlak.

te bir manzarasvan Gogh'unle vakti.Sadece aralksz sava aklar, ancak bir gei olan bar-

i/

nasl ki boaltlmaya hazr bir st, kaynad tencereyiaklar.

Kukulann van Gogh'un gzel manzaralarndan, frdnen ve barl,

rpman ve bartrlm.Geecek olan atein iki ykselmesi aras salktr.

Bir salk isyannn iki atlm aras atetir.Bir gn van Gogh'un hem atele hem de salkla silah

lanm resmi,kalbinin artk dayanamad kafeste bir dnyann to

zunu havaya frlatmak iin geri dnecektir.


46/59

POST-SCRIPTUM


47/59

Kargalar tablosuna dnyorum.Kim bu tablodaki kadar topran denizle edeer oldu

unu grmtr, imdiye dein.

Van Gogh, btn ressamlar iinde, bizi en derin ekilde

soyandr, ve rgye dek, ama bir takntnn bitleri ayklanr-casma.

Nesnelerin baka olmalarn kurmak, baka'nm gnah

tehlikesini sonunda gze almak taknts, ve toprak, sv birdenizin rengine sahip olamaz, oysa sv bir deniz gibi frlatmaktadr van Gogh topran sanki bir dizi bk darbesi ha

linde.Ve arap tortusu rengini aktmtr tual'ine, ve topraktr

arap kokan, buday dalgalar ortasnda hl alkalanan,

her yandan gkte biriken alak bulutlara kar kara bir horozibii dorultan.

Ama, daha nce de syledim, hikayenin kasvetli yan,kargalarn ileniindeki lkstr.


48/59

u misk, zengin arpa, sanki byk bir akam yemein

den km yer mantar rengi.Gkyznn m orumsu dalgalarnda, iki ya da du

mandan ihtiyar ba, bir kyamet yz buruturmasn gzealmtr, ama van Goghun kargalan ordadr, onlar dahaedepli davranmaya iten, daha az ruhsalla demek istiyo

rum,ve ne sylemek istemitir van Gogh'un kendisi bu bask

gkl tual ile, sanki tam varolutan kurtulduu anda resmedilmi, nk bu tual'in garip bir rengi vardr, neredeysetumturakl, doum a, dne, gidie dair,

kargalarn kanatlarnn gl zil darbeleri vurduunuduyuyorum, dalgasn van Gogh'un artk durduramayacak

gibi grnd b ir toprak stnde.

Sonra lm.

Saint-Remy zeytin aalan.

Gne servi'si.

Yatak odas.

Zeytin hasad.Aliscamps'lar.

Arles kahvesi.

Suya parmamz batrmak istediimiz kpr, bir ocukluk durumuna iddetli bir gerileme deviniminde, vanGogh'un olaanst bilek kuvvetinin bizi yaamak zorun

da brakt.


49/59

Su mavidir,

bir su mavisinden deil,bir sv boya mavisinden.ntihar etmi deli oradan gemi ve resmin suyunu do

aya iade etmi,ama ona, kim onu geri verecek?

Bir deli mi, van Gogh?

Bir gn, bir insan yzne bakmasn bilmi olan, vanGogh'un kendisi tarafndan portresine baksn, yumuakapkal olan dnyorum.

An akgrr van Gogh tarafndan resmedilmi o bizi

inceleyen ve gzleyen, ters ters bakan, kzl sal kasap ekli.

Bir insan yzn bylesine ezici bir gle yoklamasnve onun reddolunamaz psikolojisini sanki bakla gibi kesipayrmasn bilecek bir tek psikiyatr tanmyorum.

Van Gogh'un gz byk bir dahininkidir, ama belirdii tual'in dibinden beni kesip ayrma tarzna bakacak olur

sam, onda u an bir ressamn deil, benim tarafmdan hayat

ta hi karlalmam bir filozofun dehasnn yaadn hissederim.Hayr, Sokrates bu gze sahip deildi, ondan nce bir

tek zavall Nietzsche belki, o ruhu soyan, vucudu ruhtan

kurtaran, insan vucudunu rlplak klan - tin'in kaamaklar dnda - baka sahip oldu.

Van Gogh'un bak asldr, vidalanmtr, cam gibidirseyrek gzkapaklan, zayf ve bir tek kvnm olmayan kalar


50/59

ardnda.Dmdz batan bir baktr, iyi yontulmu bir aa gibi

bakla budanm bu yzde delip geer.Ama van Gogh, gzbebeinin bolua devrilecei an'

yakalamtr,bir meteor'un bombas gibi bize kar frlam bu bak

n, onu dolduran boluun ve devinimsizliin durgun ren

gini ald an'.Dnyadaki btn psikiyatrlardan daha iyi, ite byle

saptamtr byk van Gogh hastalnn yerini.Deliyorum, geri alyorum, inceliyorum, takyorum, s

kyorum, hibirey saklamyor l hayatm, ve kimseye

ktlk yapmamtr hilik de, beni ieri dnmeye zorlayan, u geen ve bazen beni altnda brakan gnl ykc yok

luktur, ama orada berrak, ok berrak gryorum hereyi,hiliin bile ne olduunu biliyorum, ve iinde ne olduunusyleyebilirim.

Ve haklyd van Gogh, sonsuzluk iin yaanabilir, sa

dece sonsuzlukla honut olunabilir, bin byk dahiyi doyuracak kadar sonsuzluk bulunmakta yeryznde ve kreler

de, ve eer van Gogh bununla btn hayatna k yaymakarzusunu gerekletiremediyse, toplumun ona bunu yasaklamas yzndendir.

Dpedz ve bilinlice yasaklamas yznden.

Bir gn van Gogh'u katledenler olmutur, Grard deNerval', Baudelaire'i, Edgar Poe'yu ve Lautramont'u kat

ledenler olduu gibi.


51/59

Bunlar ona bir gn unu syleyenlerdir:Ve imdi, yeter artk van Gogh, hadi mezara, bktk

usandk senin dehandan, sonsuzluksa, bizim iindir sonsuzluk.

nk van Gogh sonsuzluu aramaktan lmemitir,sefaletten ve nefes tkanmasndan boulmaya zorlan

mamtr,

o daha yaarken, sonsuzluu ona kar ellerinde bulun

durduklarn sananlar gruhu tarafndan, sonsuzluun onaverilmeyii yznden lmtr;

ve van Gogh btn hayat boyunca yaamaya yetecekkadar sonsuzluk bulabilirdi, eer kitlenin hayvani bilinci,resimle ya da iirle hi ilikisi olmam seks partilerini besle

mek iin ona sahip olmak istemeseydi.

Dahas, yalnz bana intihar edilmez.Kimse yalnz olmamtr domak iin.Kimse de yalnz deildir lmek iin.

Ama, intihar durumunda, doaya kar kendi hayatndan kendini yoksun etme eylemine vcudu karar verdir

mek iin bir kt varlklar ordusu gereklidir.Ve inanyorum ki son lm dakikasnda, hep baka biri

vardr, bizi kendi hayatmzdan yoksun brakmak iin.

te bylece van Gogh kendini mahkum etti, nk yaamay bitirmiti ve, kardeine mektuplarnn sezinlettii

gibi, nk kardeinin bir olunun doumu karsnda,kendini beslenmesi gereken fazladan bir az olarak


52/59

hissetmiti.

Ama zellikle de van Gogh sonunda kavumak istiyordu o sonsuzlua, ona ki, sylediine gre, bir yldza giden

bir trene binilir gibi binilip gidilir,ve hayattan kurtulmaya iyice karar verildii gn bini

lip gidilir.

Oysa, meydana geldii ekilde, van Gogh'un lmn

de, bunun olduunu sanmyorum.Van Gogh'u dnyadan nce kardei kovdu, ona yee

ninin doumunu aklayarak, sonra da doktor Gachet kovdu, ona dinlenmeyi ve yalnzl nermek yerine, van

Gogh'un gidip yatmakla daha iyi edeceini hissettii bir

gn onu motif stnde resim yapmaya yollayan.

nk zdrap ektirilen van Gogh'un yapsndaki birakgrrle ve duyarla byle dolayszca kar durulmaz.

Baz bilinler vardr ki, kimi gnler, basit bir eliki y

znden kendilerini ldrebilirler, ve bunun iin de deli,saptanm ve kataloa girmi deli olmak gerekmez,tersine, salkl olm ak ve akl kend i tarafnda bu lun durmak yeterlidir.

Ben, benzer bir durumda, ou kez bama geldii gibi,bana "Bay Artaud, sayklyorsunuz" denilmesini duymaya

bir cinayet ilemeden artk dayanamam .

Ve van Gogh, bunun kendisine denildiini duydu.Ve bu yzden gerildi boaznda, onu ldrm olan bu

kan dm.


53/59

POST-SCRIPTUM

Van Gogh, by ve bylemeler konusunda, onun

Orangerie mzesinde sergilenen eserlerinin nnden iki

aydr srayla geen btn insanlar, 1946'nn ubat, mart, ni

san ve mays aylan akamlan yaptklan hereyi ve balannagelen hereyi hatrladklanndan iyice eminler mi? Havannve sokaklann atmosferinin sv, jelatinli, kararsz gibi olduu, ve yldzlarla gkyznn nn kaybolduu belli birakam olmad m?

Ve van Gogh orada deildi, ki Arles kahvesini resmet-

mitir. Ama ben Rodez'deydim, yani hl yeryznde, Paris'in btn sakinleri, bir gece boyunca, onu terketmeyekendilerini ok yakn hissetmi olmalyken.

Ve onlarn hep birlikte katldklarndan dolay deil

miydi baz genel adiliklere, Parislilerin bilincinin, bir ya daiki saatliine normal dzlemini terkedip, brnde, dokuz

yllk kapatlma srem boyunca ou kez tan olmaktanbiraz fazlasn olduum, o kitle halinde kin gsterilerinden


54/59

birine getii. imdi kin unutuldu, onun ard sra gelen gece

temizlemeleri de, ve alak domuz yavrusu ruhlarn akave herkesin yzne o kadar ok defa gstermi ayn kiiler,imdi srayla van Gogh'un nnden gemekteler, onun ki, oyaarken, onlar ya da onlarn babalar ve anneleri, boynunuo kadar iyi sktlar.

Ama szn ettiim akamlardan birinde, Madeleinebulvarna, Mathurins'ler sokann asna, kocaman bir be

yaz ta dmedi mi, sanki Popoca tepetl volkannm yeni birvolkanik pskrmesinden km?


55/59

Giri,28 ubat ile 2 mart 1947 aras yazlm metinlerden yola klarak dikte edilmitir.

Giri'in PostScriptum'n, 10 mart 1947 tarihine doru

dikte edilmitir.

^ Doktor L, doktor Jacques Latremolire olabilir (Rodez akl hastanesinin doktorlarndan).

Toplumun intihar ettirdii: ilk ekli, 8 ile 15 ubat 1947

arasnda yazlmtr.

^ Pre Tanguyresmine burada yanllkla Pre Tranqu-ille (Sakin Baba) denilmitir. nk, sergiyi gezerken, tablonun ismi Artaud'ya byle bildirilmi. Yanllk belirtildiinde, Artaud bunun anlamsz olmadn sylemi, ve bu

ismin resmedilen ahsa uygun olduunu ileri srm.

Artaud, Vincent van Gogh'un kardei Tho'ya mektup-lar yaptndan, 1. La Haye'den 1882-1883'lerde yazlm


56/59

mektubun bir blm, 2. Arles'dan yazlm, 8 eyll 1888 tarihli mektubun bir blm, 3. Auvers-sur-Oise'dan 23 tem

muz 1890 tarihli bir mektubu semiti. Kitap baskya hazrlanrken, Artaud mektuplarn srasn kartrmt, ve ilkmektuptan bir blm, 3. mektubun devamnda yer almt.

PostScriptum,15 ile 28 ubat 1947 aras yazlan metin

lerden dikte edilmitir.PostScriptum'nn Pos tS cr ipt um'\x, dzeltilmi daktilo

nshasna eklenmitir.


57/59

ANTONIN ARTAUD

Antonin Artaud 1896da Marsilya'da dodu. Sahneye ko-

yuculuk yapt, birok tiyatro yaptnda ve filmde rol ald; resimle-

ri de vardr. Srrealist akma bir sre katld. 1926'da topluluk-

tan atld.

Bu sralarda Correspondance avec Jacques Rivire (Jacques Rivire ile yazma 1924), L'Ombilic des Limbes (Bellisizliklerin gbei 1925), Le PseNerfs (Sinir tarts1925), L'Art et la M ort (Sanat ve lm 1929) adl kk bo-

yutta kitaplar yaynland. 1931 1935 yllar aras Le Thtre et

Son D ou ble (Tiyatro ve sureti yayn tarihi: 1938) adl yapt-

n oluturan yazlan yazd. 1934te, .S. 204 - 222 yllar arasnda

yaam lgn Roma imparatorunu konu alan H liogaba le adlyaptn yaynlad. 1936'da Meksika'ya gitti. Orada yaklak altay kald. Tarahumara yerlileri arasnda edindii izlenimleri LesTarahumaras (Tarahumaralar 1955) adl kitabnda iledi.

1937'de rlanda'ya yapt bir gezinin dnnde tutuklanp akl hastanesine kapatld. eitli akl hastanelerinde, en son da

Rodez'dekinde kald (1943 1946). Orada tekrar yaz yazmayabalad: Lettres de Rodez (Rodez'den mektuplar - 1946).


58/59

1946'da zgrlne kavutu. Yaamnn son iki ylnda srekli

olarak rn verdi: Artau d le M m o, C ig t (Burada gml-

dr), Van Gogh le suicid de la Socit (Van Gogh toplumunintihar ettirdii), Suppts et Supplica tion s (Ktlk ortak-

lar ve ikenceler), Pour en finir avec le jugement de Dieu (Tanr yargsnn iini bitirmek iin). 4 Mart 1948'de ld.

Van Gogl, toplum un in tih ar ettirdi i K ya-

y nevi nde, 1947 ylnda yayn lanm, 3000 adetbaslmtr. Artaud'nun isteine uygun olarak, ki-

tapta van Goghun 7 tablosu yer almaktayd. Seki-

zinci bir tablo, bir Otoportre, kapakta grnmektey-

di.

Yapt, 16 ocak 1.948 gn SainteBeuve dl-n almtr.

Antonin Artaud, Pierre Leob'un bir mektubu-

nu okuduktan sonra, kitab yazmaya karar vermi-

tir: mektupta, Leob, Artaudya van Gogl konusun-

da bir kitap yazmasnn ne kadar iyi olacan belirt-

mekteydi, ek olarak da Arts dergisinin 31 ocak 1947saysnda yer alan van Gogh 'la ilgili bir yazy yol-luyordu (yaznn bal: "Onun Delilii?", doktor

Beer adl ahsn vat Gogh'un delilii konusundakigrlerin i ieren psikiyatrik bir inceleme). Ar-

taud'nun bu metne tepkisi, Paule Thevenin 'e gre, kitabn yazlnda belirleyici olmutur.


59/59

antonin artaud - van gogh.pdf

Documents