anton Çehov- köylüler

8/6/2019 Anton ehov- Kyller

1/56

Anton ehovKYLLERIindekilerKYLLEREVDESRGNDE

FRENKUZUMU ONNIANLI KZ 109BUKALEMUN 132ANTON EHOV, 17 Ocak 1860 ylnda Azak Denizi kylarndaki Taganrog kentindedodu. Kyl bir soydan gelen ehov, Rusya'nn yetitirdii, en byk ykclerdenbiridir. ilk ykleri 1880 ylnda yaymland. 1887 88 Yllar arasnda yazd Bozkradl uzun yk yaptyla Rusya'nn byk yazarlar arasna ykseldi. Bunu izleyenPukin Edebiyat dl ise onu artk sarslmaz bir yere oturtmutu. Moskova TpFakltesi'ni okuyarak doktor oldu. ehov, hem ksa yknn byk deeri, hemtiyatro dnyasna brakt lmsz oyunlarn (Vine Bahesi, Vanya Day, Mart, Kzkarde, vd) yazardr Gorki ile hi bozulmayan bir arkadak olmutur; 1904yaznda siyle birlikte Kara Orman'daki kaplcaya gidii, onun hayata son kez alaycbak olmu, orada lmtr. Mujikler (kyller)' ise 1897'de yazmtr.KYLLER(MUJKLER)IMoskova'da slv Pazar otelinde uak olarak a lisan Nikolay ikildeyevhastalanmt. Ayaklar uyuuyordu, yry deimiti. yle ki, bir gn koridordangeerken aya srm, zerinde bezelyeli jambon bulunan tepsiyle birlikte yereyuvarlanmt, iini brakmas gerekmiti. Karsnn, kendisinin ne kadar paras varsahepsini doktorlara harcad; yiyecek iin elinde bir ey kalmad, isizlikten cansklmaya balad, kye, evine gitmesi gerektiine karar verdi. Evde hastalk dahakolay atlatlabilirdi, evde yaamak daha ucuz. Bouna dememiler: Evde duvarlarnbile yardm olur, diye.Akama doru ky Jukovo'ya vard. ocukluk anlarnda yaatt baba ocaaydnlk, rahat, sakin bir yer olarak canland. imdi izbaya1 girince baya rkmt:yle karanlk, bask ve pisti ki. Kendisiyle birlikte gelen kars Olga, kz aa,neredeyse izbann yarsn kaplayanl zba : Ky evi, izbe.isten, sinekten kararm kirli, byk ocaa akn akn bakyorlard. Ne kadar daok sinek vard! Ocak irilmi, duvarlardaki kiriler yana yatmt1, izba neredeysekecek gibiydi. ndeki kede kutsal resmin yanma ie etiketleri, gazete kesikleriyaptrlmt: Bunlar resim yerini tutuyordu. Yoksulluk, yoksulluk! Byklerden evdekimse yoktu; hepsi ekin bimeye gitmi ti. Ocan banda sekiz yalarnda, akkumral bal, kirli, ilgisiz bir kz ocuu oturuyordu. eri girenlere bam eviripbakmad bile. Aada beyaz bir kedi bir bcekle oynuyordu. Gel, pisi, pisi! diye aa kediyi ard. Gel, pisi, pisi!. O iitmez ki, dedi kz ocuu, Sar oldu. Neden?. yle ite. Dvdler de.

Nikolay'la Olga orada nasl bir hayat yaandm ilk bakta anladlar, amabirbirlerine birey sylemedi ler; knlarn sessizce yere koydular, sessizce de da rktlar. Orilarn izbas sonradan nc izbayd. G rnte o en fakir, en eskiolanyd, ikincisi da,ha iyi deildi, ama en sonundakinin ats satand, pencereler'perdeliydi. Etraf itle evrili olmayan bu izba brle rinden ayryd, iindemeyhane vard, zbalar hep bir sradayd. Sessiz, dnceli hali, avlularda grlenst mrvet, vez aalariyle, btn bu kyn ho bir grn vard.Ky iftliklerinin tesinden nehire doru dik, sarp bir ini balyordu, yle ki, kiliniinde urada burada kocaman kayalar beliriyordu. Yamata bu kayalarn ve


2/56

mlekilerin at ukurlarn yannda kei yollarKuzeyde, daha ok, Rus kylerinde ocak, ev halknn yatt scak bir yer, bir eittandrdr; bizim kylerimizdeki tandrlardan fark, yerin altnda deil de yerdenyksekte, tavana yakn bulunmasdr. ev.kvrla kvrla uzanyor, ynlar halinde, kimi krmz, kimi yank kahverengi kapkacakkrklar ykseliyordu: aada uzanan biilmi yemyeil ayrlkta imdi "kyn

srleri dolayordu. Nehir kyden bir verst! uzaktayd; girintili kntl, ok gzelkvrntl kylar vard; tesinde de gene geni bir ayr, bir sr, dizi kolunda uzun kazsrleri, tpk nehirin bu yannda olduu gibi, daa doru dik bir yoku, yukarda,tepede ise be kubbeli kilisesiyle byk ky, biraz uzakta da bey kona vard.Olga kiliseye doru ha kararak; Sizin buras iyi! dedi. Ne genilik yarabbi!Tam bu srada akam an .(ertesi gn pazard) almaya balad. Aada kovayla sutayan iki kk kz an seslerini dinlemek iin kiliseye doru dndler.Nikolay dalgn, dalgn: u anda slv Pazar nda yemek yeniyor, dedi.Nikolay'la Olga toprak kntsnn yanna oturup gnein batn, altn renkli,kpkzl gk yznr, nehire, tapnan pencerelerine, yumuak, durgun, Moskova dagrlmeyen, o anlatlamayacak kadar temiz havaya yansmasn gne batncayakadar izlediler, Gne batnca srler, melemeler, brmelerle gelip getiler. brkydan kazlar uup geldi, herey durgunla ti, sakin aydnlk havada snd. Akamnalaca karanl hzla kmeye balad.Bu arada ihtiyarlar, Nikolay'n zayf, kambur, disiz, ikisi de ayn boyda olan babasylaannesi dndler. Nehrin br kysnda toprakbeyinin yannda alan Mariya ile Peklada gelmiti. Kardeinin kars olan Mariya'nm alt, asker olan br kardei Denis'inkars Fekla'nnsa iki ocuu vard. Nikolay izbaya girip de btn ev halkn sedirlerde,beiklerde, her kede, kmldanan,l Verst : 1.067 kilometrebtn bu byk, kk vcutlar, ihtiyarn, kadnlarn kara ekmei suya batrp nebyk bir hrsla yediklerini grnce bouna geldiini, byle be parasz, hem deailesiyle geldiini dnd. Evet, bouna gelmiti!Hobeten sonra: Kardeim Kiryak nerede? diye sordu. Tacirin yannda, ormannda bekilik ediyor. Diye yantlad babas. Fena bir mujikdeil, ama ok iiyor.ihtiyar kadn alamakla alamakl: Eve bir ey getirdii yok! dedi. Bizim mujikler i yaras. Eve birey getirmezler,evden gtrrler. Kiryak da iiyor, ihtiyar da. Gnah niye gizlemeli. Meyhaneninyolunu iyi biliyorlar, gklerin melikesi1 fkelendi.Yeni gelenlerin erefine semaver kuruldu. ay balk kokuyordu. eker kemirilmi,esmerlemiti, ekmin stnde, anakta hamam bcekleri dolayordu. ay tiksintiveriyordu, konuma da tatszd: Hep yoksulluktan, hastalktan. Ama daha birer fincanimemilerdi ki, dardan grltl, uzun bir sarho naras duyuldu. Maaryaa! Kiryak geliyor galiba, dedi ihtiyar. Kpei an, yaln hazr et.Herkes sustu, biraz sonra gene ayn, yerin altndan gelir gibi, kaba ve uzun haykr

duyuldu: Maaryaa!Byk gelin Mariya sarard, oeaa sokuldu. Bu ge ni omuzlu, gl kuvvetli, irkinkadnn yznde korku grmek insana tuhaf geliyordu. Onun kz, ocan bandaoturan, ilgisiz grnen o kz ocuu birden yksek sesle alamaya balad.l Gklerin melikesi : Meryem. 10Fekla: Sana ne oluyor, Allahn bels! diye ona bar di. Fekla gzel bir kadnd, o dagl kuvvetliydi, omuzlar geniti. Korkma, ldrmez!


3/56

Mariya'nn ormanda Kiryak'la birlikte oturmaktan korktuunu, sarho olunca herzaman onu aradn, bu aada grlt kardn, onu merhametsizce dvdnNikolay ihtiyardan rendi.' Maaryaa! diye kapnn arkasndan bir haykrma daha ykseldi.Mariya, tpk buz gibi bir suya daldrlmcasn? soluyarak: Koruyun, Allah akna, anam babam, kardele rim, diye kekelemeye balad.

Koruyun beni, canm kardelerim...Kulbede ne kadar ocuk varsa hepsi birden alamaya balad, onlara bakarak aada alyordu.Bir sarho ksr duyuldu; izbaya uzun boylu, kara sakall bir kylgirdi, banda klk bir kalpak vard, bu yzden idare lmbasnn donuk nda yzgrnmyordu, korkuntu. Kiryak't bu. Karsna yaklaarak eli1 ni kaldrd,yumruunu suratna indirdi; Mariya sesini karmad, yumruk onu sersemletmiti.Yere meldi, o anda burnundan kan boalmaya balad.ihtiyar adam ocaa sokularak: Ayp be, ayp, diye mrldand, hem de misafirlerin yannda! Ne kadar gnah!htiyar kadn sesini karmadan iki bklm oturuyor, bir eyler dnyordu. Feklabeii sallyordu... Kiryak kendini korkun buluyor, bundan memnun grnyordu.Mariya'y kolundan yakalad, kapya doru srkledi. Daha korkun grnmek iin birhayvan gibi brd, o anda birden misafirleri grd, durdu.11Karsn brakarak: A, gelmi... diye mrldand. z kardeim, ailesiyle birlikte...Kutsal resme bakp sallanarak, sarho, kzarm gzlerini aarak ha kard,srdrd: Kardeim ailesiyle birlikte baba ocana gelmi... Moskova'dan, demek. lk bakentyani, Moskova kenti, kentlerin anas... Kusura bakmayn...Semaverin yanndaki iskemleye kt, fincann tabandan hprdeterek, genel birsessizlik iinde ay i meye koyuldu... On fincan kadar iti, sonra iskemleye dorukaykld, horlamaya balad.Yataklarna ekildiler. Nikola'y, hasta olduu iin. ihtiyarla birlikte ocan yanndayatrdlar. aa yerde yatt,, Olga da kadnlarla birlikte samanla gitti.Kuru ot stnde Mariya'nn yan sra uzanarak: Ah, glm, dedi iim yanyor, ama yardm edemezsin ki! Sabret, iin ba bu.Kitapta yazl: Eer biri sa yanana vurursa ona sol yanan uzat... Ah, glm!Sonra o, alak sesle, kelimeleri uzata uzata Moskova'y, kendi yaayn, dayal deliodalarda nasl oda hizmetilii ettiini anlatt. Moskova'da evler byk, tatan, diyordu. Kiliseler sayamayacan kadar ok, krkkere krk tane, glm; evlerde de btn baylar, bayanlar yle gzel, yle terbiyeli ki!Mariya yalnz Moskova'y deil, kendi kaza merkezleri olan kasabay bile grmediinisyledi; okuma yazmas yoktu, hibir dua bilmezdi, Babamz duasn bile bilmezdi. Oda, imdi uzakta oturup dinleyen br gelin Fekla da kara cahildiler. Hi bireyanlamazlard12kisi de kocalarn sevmezlerdi. Mariya Kiryak'tan korkar, kendisiyle kald zamankorkudan tir tir titrer, onun yannda fenalk geirirdi; nk kan keskin votka vettn kokusu onu tutard. Kocasz sklp sklmad sorusuna Fekla da can skntsyla

karlk verdi: Aman, brak unu! Konutular, sustular...Hava soukayd. Samanln yan banda bir ho roz avaz avaz tyor, uykuuyutmuyordu. Mavimsi sabah aydnl btn deliklerden ieri szlnce Feklayavaa kalkp dar kt. Sonra, onun plak ayaklaryla bir yere doru kotuuduyuldu.nOlga kiliseye gidiyordu. Mariya'y da yanma ald Kei yolundan ayra indikleri zamanikisi de neeliydi. Ak hava Olga'nn houna gidiyor, Mariya eltisini kendine yakn,


4/56


5/56

beri byle olagelmiti. Daha klelik dzeni anda, imdi ad dillere destan, Moskovakulp lerinin birinde bfeci olarak alm Luki vani adndaki Jukovo'lu bir kyl,yannda yalnz kendi kyllerine i verirdi. Bunlar da kendilerini tantnca akrabala rngetirtirler, onlar meyhanelere, restorantlara yerle15tirirlerdi. O zamandan beri o dolay halk Jukova kyne Aalk ky derdi. Nikolay da

11 yandayken Moskova'ya gtrlm, Matveyev ailesinden o zaman Ermitajbahesinde yer gsterici olarak alan van Makari'in yerine yerletirilmiti. imdide Nikolay Matveyevi'e t verircesine konuuyordu: van Makari benim veli nimetimdir. Gece gndz onun iin tanrya dua etmekboynumun borcudur, nk ben onun sayesinde adam oldum.Uzun boylu bir ihtiyar kadn, van Makar'n kzkardei alamakl alamakl: Anam babam, dedi. Ondan, kardeimden hi bihaber almadk. Kn Omon'da alt. Bu mevsim ehir dnda bir yerde, bir bahede olduusylendi... ihtiyarlad! Eskiden, yazn eve gnde on ruble getirdii olurdu. imdi heryerde iler kesat, harap oluyor ihtiyarcaz.Yal ve gen kadnlar Nikola'yn kee izmeli ayana, soluk yzne bakyor, acklackl mrldanyorlard. Kazancn yok senin, Nikolay Osipi, kazancn yok! Nerde o eski gnler, gemiartk!Hep Saa'y okuyorlard. On yan artk bitirmiti ama gsterisizdi, ok sskayd,yedi yandan byk gstermiyordu. Gneten yanm, salar fena kesilmi, uzun,renkleri solmu entariler giyen dier kz ocuklar arasnda o, beyaz teni, byk, karagzleri, salarndaki krmz kurdelesiyle acayip grnyordu. Krda yakalanp, izbayagetirilmi bir hayvan yavrusunu andryordu.Olga okayan baklarla kzn szerek:16 Benim kzm okumak da bilir! diye vnd; keden incili alarak, Oku kzm! dedi.Sen oku da Ortodokslar dinlesin.Eski, ar, kenarlar kirli olan ncilden yle bir koku kyordu ki, izbaya papazlargirmiti sanki aa kalarn kaldrd, yksek sesle, ahenkle okumaya balad. Ve anlarn azimetinden sonra ite Rabbin melei... ryada Yusuf a grnp, kalk,dedi, Masum ile Annesini alp... Masum ile Annesini alp, diye Olga tekrarlad, heyecandan kpkrmz oldu.Msra firar eyle... ve ben sana syleyinceye dein orada kal...Dein kelimesini duyunca kendini tutamad, alamaya balad. Ona bakarak Mariya,sonra da van Makar'in kz kardei hkrklarla boaldlar. htiyar ksrd, torununabirey vermek iin telland, ama birey bulamad, yok ki der gibi elini sallamaklayetindi. Okuma bitince komular duygulanm, O'lga ile Saa'daa memnun kalm birekilde evlerine daldlar.Bayramdan tr aile btn gn evde kalmt. Kocasnn" da gelinlerinin de,torunlarnn la herkesin nine diye ard ihtiyar kaynana her ii kendi yapmayaurard. Oca kendi yakar, semaveri kendi hazrlar, le samna bile kendi gider,sonra da iten cann kardlar diye szlanrd. Kimse fazla bir dilim ekmek yemesin,ihtiyar ve gelinler bo oturmasnlar diye kayg lanrd. Kimi zaman kulana,meyhanecinin kazlar arka yandan kendi sebze bahesine giriyorlarm gibi sesler

gelirdi, kulbeden elinde uzun bir sopa ile koar, sonra kendisi gibi porsumu, clzlahanalarnn yannda yarm saat ac ac barrd; kimi zaman ona, karga, civ17civlere yaklayor gibi gelir, soup sayarak kargaya saldrrd. Sabahtan akama kadarkzar, homurdanrd, sk sk da yle bir lk koparrd ki, yoldan geenler du rurdu.Kendi ihtiyar kocasna kar davran sertti, kimi zaman ona tembel, kimi zaman daAllahn bels derdi htiyar dncesiz, gvenilmez bir kylyd. Kars onu durmadansktrmasa belki de hi bir i yapmaz, sadece ocan banda oturur, konuurdu.Oluna bir takm dmanlarndan uzun uzun sz etti. Gya hergn katland komu


6/56

hakaretlerinden dert yand. Can skcy. di. Evet, diye brn tutarak anlatyordu. Evet... Paskalyadan bir hafta sonra otunpudunu1 20 kapikten sattm,, isteye, dileye... Evet... yi... Gelgelelim, sabahleyingnl rzasiyle tayorum otu ben, kimseye ilitiim yok. Ama uursuz bir saattebakyorum muhtar Antip Sedelnikov meyhaneden kp: Nereye tayorsun ulandiyor ve kulak tozuma bir tane indiriyor.

Kiryak'n mahmurluktan ba fena halde aryordu; kardeinin karsnda dautanyordu. Votka bak neler yapyor. Ah, sen, hey, yarabbi! diye aryan ban sarsarakmrldanyordu: Artk, kardelerim kusura bakmayn Allahakna, bundan ben dememnun deilim.Bayram olduu iin dkkndan ringa bal aldlar, ringann bandan orba yaptlar.leyin hepsi ay imeye oturdu.. Uzun zaman, terleyinceye kadar itiler. aydanimi gibiydiler, bundan sonra hepsi ayn toprak anaktan orba imeye balad.Ringa baln nine saklamt.l Pud : 16 ikiloyu karlayan bir arlk ls18Gece mleki toprak kntsnde mlekleri piiriyordu. Aada ayrda kzlarhora tepiyor, trk sylyorlard. Armonika alnyordu. Nehirin te yannda da birocak yanyor, kzlar trk sylyorlard; uzaktan bu trk ahenkli ve ho geliyordu.Meyhanede, meyhanenin yannda mujikler grlt ediyorlard. Sarhoa seslerleherkes kendi havasnda bir ark tutturmutu. yle souuyorlar ki, Olga irkiliyor: Aman Yarabbi!... diye mrldanyordu.Onu artan ey bu smenin ard aras kesilmemesi, artk bir ayaklar ukurdaolan ihtiyarlarn herkesten daha yksek sesle,, daha ok svmeleriydi. ocuklar,kzlar bu kfrleri duyuyor, hi amyorlard: belliydi ki, onlar buna beiktenalktlar.Vakit gece yarsn gemiti; burada da, nehirin br yakasnda da oturanlar vard.htiyarla Kiryak sarho bir halde el ele vermilerdi, omuzlaryla birbirini iterek, Olga ileMariya'nn yatt samanla yaklatlar. Brak, diye ihtiyar caydrmaya alt, brak... iyi bir kadn o...; Gnah...Kiryak haykrd: Maaryaa! Brak... Gnah... yi bir kadn o.Her ikisi samanln yannda bir an durdular, sonra yrdler. Seeverim kr ieklerini! diye ihtiyar birden yksek, ac tenor bir sesle arksylemeye balad: 9everim hoplamay ayrlard!Sofara, rd, kt kt kfrederek izbaya girdi.ivNine Saa'y kendi sebze bahesinin yanna brakt, kazlarn ieri girmemesi iinbeklemesini tembih etti. Scak bir austos gnyd. Meyhanecinin kazlar sebzebahesine arkalardan girebilirdi. Ama imdi baka ile urayorlard. Uslu uslukonuarak meyhanenin yannda yulaf yiyorlard. Yalnz erkek kaz, ihtiyar kadnnelinde sopa ile gelip gelmediini grmek ister gibi ban yksee kaldryordu. brkazlar aadan gelebilirlerdi, ama imdi nehirin gk uzanda uzun beyaz bir iekeridi gibi ayra yaylm yemleniyorlard. aa biraz ayakta durdu, can skld,kazlarn gelmediini grnce toprak kntsne doru uzaklat.

aa orada Mariya'nn byk kz Motka'y grmt, kocaman bir kayann stndehareketsiz duruyor, kiliseye bakyordu. Mariya on defa dourmu ama ancak altocuu kalmt, hepsi de kzd, tek bir erkek ocuu yoktu. En byk ocuu da sekizyandayd. plak ayakl, uzun entarili Motka kzgn gnein altnda duruyordu.Gne tam tepesine vuruyordu, ama o bunu farketmiyordu, sanki ta kesilmiti. aaonun yannda durdu, kiliseye bakarak: Kilisede tanr oturur dedi. insanlarn lmbalar mumlar yanar, tanrnn kandilleriufack gzler gibi krmzms, yeilimsi, mavimsidir. Gece, tanr kiliseleri dolar,kutsal Meryem aramz da aziz Nikolay da onunla birlikte tin, tin, tin... dolarlar.


7/56

Bekinin d kopuyor! d! Ah, glm diye annesinin taklidini yaparak ilve etti:Kyamet kopunca btn kiliseler gkyzne kalkacak.Motka her heceyi uzatarak bas bir sesle: anlarla birlikte mi? diye sordu. Yanacak, glm.20

Kayadan ta aaya kadar insann eliyle dokunmak veya stne yatp uzanmakistedii yumuak, yeil otlarla rtl dz meyilli bir yama uzanyordu. aa yereyatt aaya doru yuvarland. Sert bir yzle, soluyarak Motka da yatt, yuvarland;bu srada entarisi omuzlarna kadar syrlmt. aa heyecanla: Ne gln oldu! dedi.ikisi de yeniden yuvarlanmak iin yukar ktlar, ama bu srada yabanc olmayan acbir ses duyuldu. Ah ne korkun ey! Disiz, kemikleri km, kambur nine ksa aksalar havada dalgalanarak uzun bir sopa ile sebze bahesinden kazlar kovalyor,baryordu: Btn lahanalar didik didik ettiler, mel'unlar. Geberesiceler, lanet olsun, pismurdarlar, Allah kahretsin sizi!Kzlar grd sopay att, bir denek ald, yaba gibi kuru ve sert parmaklaryla Saa'yboynundan yakalad, dvmeye balad. aa acdan, korkudan alyordu. Bu sradaerkek kaz badi badi yryp boynunu uzatarak kocakarya yaklat, birey tslad,srye dnnce btn kazlar onu alklar yollu selmladlar:

< Go go go!Nine Saa'dan sonra Motka'y yakalad. Motka'nn entarisi gene yukar syrld. aaaresizlik iinde bara bara alayarak yaknmak iin izbaya doru yrd. Motkada arkasndan gitti, o da alyordu, ama bas bir sesle ve gz yalarn silmedenalyordu; yz, sanki suya sokulmu gibi pslakt. Vah, yavrucuklarm vah! ikisi birden bu halde izbaya girince Olga armt.Ey, kurban olduumAllah!21aa olup bitenleri anlatmaya balad. O anda ac bir lkla, soup sayarak nine ierigirdi. Fekla fkelendi, izbada bir grltdr balad.Sararm, zgn Olga Saa'nn bana bakarak: Birey deil, birey deil! Bykanne o. Ona darlmak gnah. Birey deil, yavrucuum.Bu sonu gelmeyen hayknmadan, drltdan, alktan, yank kokusundan, pis kokudanbitkin bir hale gelen, yoksulluktan artk tiksinen, onu hor gren, karsna, kzna karanasndan, babasndan utan duyan Nikolay ayaklarn ocaktan indirdi; annesinednerek si. nirli, alamakl bir sesle; Onu dvemezsiniz! Onu dvmeye hakknz yok! dedi. Ay, orada ocak banda gebereceksin, sska herif! diye Fekla fkeyle haykrd.Bamza bel geldiniz, sntlar!aa da Motka da, ne kadar kz ocuu varsa hepsi ocan kesine Nikolay'narkasna bzlm, olup bitenleri oradan sessizce, korkuyla dinliyorlard; minicikyreklerinin at duyuluyordu. Bir ailede umutsuz ve uzun sren bir hastalayakalanm biri bulunursa bazan yle skntl anlar olur ki, btn yaknlar korkuyla

ilerinden onun lmn isterler; ama yalnz ocuklar, z yaknlarnn lmndenkorkar, dndke de rperti duyarlar. imdi de kz ocuklar soluklarn tutmular,yzlerinin acl ifadesiyle Nikolay'a bakyor, onun yaknda leceini dnyorlard;alamak, ona efkatli, ackl bireyler sylemek istiyorlard.Nikolay, kendisini korumasn ister gibi, Olga'ya sokuldu, yavaa, titrek bir sesle dediki:Olgacm, canm, burada yapamam, dayanamayacam artk. Allahakna, gktekisa akna, kzkar22


8/56

dein Klavdiya Abramovna'ya yaz, nesi var nesi yoksa, hepsini satsn, rehine koysun,para gndersin, buradan gidelim. Ah Yarabbi, diye kederle devam ediyordu. Dnyagzyle Moskova'y grebilsem! Ryamda olsun grebilsem, yarabbi!Akam olup ta izbann iini karanlk kaplaynca ortala yle skntl bir hava kt ki,kimsenin iinden konumak gelmiyordu. fkeli ihtiyar nine avdar ekmei kabuklarnanan iinde slatyor, sonra bunlar uzun uzun emiyordu. Mariya inei sap bir

kova st getirdi, pekenin stne koydu. Sonra nine st uzun uzun, acele etmedenkovadan testiye boaltt; Meryem mirac perhizlerinde st kimse imeyecek, hepsiolduu gibi kalacak diye besbelli memnundu. Ancak Fekla'mn ocuu iin kk birtabaa birazck, bir damlack koydu. Sonra Mariya'yla birlikte testiyi bodrumagtrnce, Motka birden silkindi, ocaktan aa szld, iinde ekmek kabuklar olantahta anan bulunduu peykeye yaklaarak iine kk tabaktan st damlatt.zbaya dnen nine gene ekmek kabuklarna yanat, aa ile Motka ocan bandaoturmu ona bakyorlard, perhizi bozulduu, imdi artk cehenneme gidecei iinkeyiflerine diyecek yoktu. leri rahatlamt. Yattlar. aa uykuya dalarken (ahirette)yce mahkemeyi gznn nne getirdi: mlekilerinki gibi byk bir ocakyanyordu, inekler gibi boynuzlu kapkara cehennem zebanisi nineyi, biraz nce onunkazlar kovalad gibi, uzun sopayla cehenneme kovalyordu.23VMeryem mirac yortusunda akam saat 11 de aada ayrda gezen gen kzlarladelikanllar birdenbire bir feryat bir lk kopardlar, kye doru komaya baladlar.Yukarda toprak kntsnn yannda oturanlar ilk .anda bunun ne olduunuanlayamamlard. Yangn var! Yangn var! diye aadan rpertici bir haykr ykseldi: Yanyoruz!Yukarda oturanlar dnp bakndlar,. korkun, grlmedik bir manzaraylakarlatlar. Sondaki izbalardan birinin saman damnda bir sajen 1 yksekliindekvrlarak ykselen, tpk fkran bir fskiye gibi her yana kvlcm saan ateten birstun vard. Birden btn at parlak bir alevle yanmaya balad; atein trtsduyuluyordu.Ayn silinmi, artk btn ky titreten kzl bir k kaplamt. Yerde karaglgeler dolayor, yank kokusu evreye yaylyordu. Aadan koanlarn soluklarkesilmi, titremekten konuamyorlard. Korkun bir eydi bu. Hele atein zerindedumanlar iinde gvercinlerin uuu, yangndan daha haberleri olmayanmeyhanedekilerin hi birey yokmu gibi hl trk syleyip armonika almalar okkorkun bir eydi.Birisi yksek, kaba bir sesle: Semyon day yanyor! diye bard.Yangn geri uzakta, kyn br uundayd, ama Mariya izbasnn yannda, alayprpnarak, dilerini takrdatyor, kendini yerden yere vuruyordu. Nikolay keeizmeleriyle evden kt, ocuklar entarileriyle koutular. Muhtar yardmcsnn izbasyanndaki dkme kampana alnyordu. Dant dan, dan... Sesler havadal Sajen : 2,134 metre. 24uuyordu, bu sk, bu ard arkas kesilmez nlama insann yreini oynatyor, iinerperti veriyordu. htiyar kadnlar kutsal resimlerle ayakta duruyorlard. Koyunlar,danalar, inekleri allardan, ahrlardan dar kovalyorlar, sandklar, koyun postlarn,

tekneleri dar tayorlard. ifte atp atlar yaralad iin nceden srye katlmayanyaz bir aygr serbest braklmt; ayaklarn takrdatp kiniyerek kyn iinde birkou yapt, bir kou daha yapt, anszn bir danann yannda durdu, arka ayaklarylaonu tepmeye balad.Nehirin br yakasndaki kilisenin anlar da almaya balad.Yanan izbann yan scak ve yle aydnlkt ki, yerdeki btn otlar iyiden iyiyeseiliyordu. Dar tanabilen sandklardan birinin stnde, kulaklarna kadargeirilmi kasketi, srtnda ceketiyle koca burunlu kzl sal mujik Semyonoturuyordu. Kars yz koyun baygn yatyor, inliyordu. Ksa boylu, koca sakall


9/56

Grome'' andran, yabanc, ama, belli ki, yangnla ilgili, bir ihtiyar elinde kk beyazbir knla apkasz olarak oralarda dolayordu; ate, dazlak banda yansmalaryapyordu. Bir ingene gibi esmer, kara sakall muhtar Antip Sedelnikov elinde baltaile izbaya yaklat, pencereleri (neden belli deildi) birbiri ard sra krd, sonra nmerdiveni ykmaya koyuldu. Kadnlar, su diye bard. Makinay getirin burayaa! abuk!

Az nce meyhanede elenen mujikler yangn tulumbasn srklyorlard. Hepsisarhotu, ayaklar dolayor, dyorlard; hepsinde zavall bir ifade vard_ gzleriyalyd.l Gnome : Mitolojik yeralt ccesi.25 Kzlar, su! diye muhtar bard, o da sarhotu. Kmldann, kzlar!Kadnlarla kzlar aaya pnarn bulunduu yere kouyorlar, dolu kovalarla,gerdellerle su tayorlar, makinaya boaltyor, gene kouyorlard. O'lga da Mariya da,aa da, Motka da su tayordu. Kadnlarla, erkek ocuklar tulumba ile subasyorlard. Hortum czrdyor, muhtar onu bir kapya bir pencerelere dorultuyor,fkran suyu parmaiyla durduruyor, hortum ,daha sert czrdyordu. Bravo, Antip! diye vgl sesler doyuldu. Ha gayret!Antip sofaya, atein iine sokuldu, oradan baryordu : Basn! Gayret Ortodokslar, bu felketli olay nleyelim, gayret!Mujikler toplu halde, hi birey yapmadan orada duruyor, atee bakyorlard. Hikimse ne yapacan bilmiyor, kimsenin elinden birey gelmiyordu. Oysa ki, drt biryanda ekin ynlar, tnazlar, samarlklar, kuru al rp kmeleri vard. Kiryak da,ihtiyar Osip de oradayd, ikisi de akr keyifti.htiyaj, bo durmasn hakl gstermek ister gibi,, yerde yatan kadna dnerek:' Ne dvnyorsu analk! dedi. zba sigortal, ne oluyor sana!Semyon kh birine kh brne dnerek yangnn neden ktn anlatyordu: u knl ihtiyar yok mu, general Jukov'un kap kuludur... Allah rahmet eylesin,bizim generalin yannda ayd. Akam geldi! Byrak, dedi, burada gece26yeyim... Eh, birer bardak itik, malm... htiyara ay iirmek iin kar semaverinevresinde dnp duruyordu, semaveri uursuz bir saatte sofaya koyuverdi. Demekborudan ate doru atya, samanlara km, al sana yangn. Az kalsn kendimiz deyanacaktk. htiyarn kalpa yand. ekilecek gnah varm.Kampanaya durmadan vuruluyor, nehirin br yanndaki kilisede sk sk analnyordu. Olga aydnln iinde soluyarak, dehetle kzl koyunlara, dumanlariinde uuan pembe gvercinlere bakarak bir aa bir yukar kouyordu. Bu ses sivribir diken gibi ruhuna batyordu sanki; ona yle geliyordu ki, yangn hibir zaman sonaermeyecekti ve aa kaybolmutu. zbann tavan grltyle kt zaman btnkyn yanaca dncesi onun elini ayan kesmi, artk su tayamaz olmutu.Kovay yanna koyup toprak kntsne oturdu; yannda ve aada kadnlaroturmular, lye alar gibi bararak alyorlard.Ama nehirin br yakasndan beylerin maliknesinden 'iki arabayla khyalar, iilergeldi. Bir yangn tulumbas getirmilerdi. Beyaz_ n ak bir ceket giymi ok genbir niversite rencisi atla gelmiti. Baltalan takrdatmaya baladlar, yanan atyamerdiven dayadlar, be kii birden zerine trmand, hepsinin nnde niversite

rencisi vard; kzarmt, sert, ksk bir sesle, sanki yangn sndrmek onun iinolaan ilerdenmi gibi bir tonla baryordu. Izbann ktklerini skp kardlar,al, iti ve yakndaki tnaz skp gtrdler. Yktrma! diye kalabalktan sert sesler ykseldi: Yktrma!Kiryak, gelenlerin evi ykmalarna engel olmak ister gibi azimli bir tavrla izbaya doruyrd, ama iilerden biri onu geri evirdi, ensesine vurdu. Bir gl27me duyuldu, ii bir daha vurdu, Kiryak dt, geriye kalabaln iine srklendi.Nehirin br yanndan apkal iki gzel kz gelmiti, belki niversite rencisinin kz


10/56

kardeleriydiler. Biraz uzakta duruyor, yangn izliyorlard. Sklp gtrlen ktklerartk yanmyor, ama ok ttyordu. niversite rencisi hortumu bir ktklere, birmujiklere, bir su tayan kadnlara eviriyordu. Kzlar sitemli bir eda ile, tella: Jorj! diye bardlar. Jorj!Yangn snmt; ancak herkes dalmaya balaynca afan sktn grdler,son yldzlarn gkte snd saatlerde her zaman sanld gibi, yzlerinin solgun ve

biraz esmer olduunu farkettiler. Dalrlarken mujikler general Jukov'un agsn,yanan kalpan alaya aldlar; onlar yangn elence yapmak istiyor, bu kadar abuksnmesine bile baya hayflanyorlard.Olga niversite rencisine: Baym, dorusu yangn sndrmede pek ustasnz, dedi. Bize, Moskova'ya gelseniz:orada hemen her gn yangn olur.Gen bayanlardan biri sordu: Siz Moskoval msnz? yle. Kocam slav Pazarnda alyordu. Bu da benim kzm, yp onasokulan Saa'y gsterdi. O da Moskoval.iki gen bayan niversite rencisine Franszca bir eyler sylediler. Delikanl,Saa'ya iki metelik verdi, htiyar Osip bunu grmt, yznde birdenbire umutklar belirdi.niversite rencisine dnerek: Bereket versin ki, esaletlim, rzgr yoktu, dedi. Yoksa bir saat iinde yanp klolurduk. Siz_ yksek esaletlim, iyi baylarsnz. Hava ok souk, snabilsem...28Yarm iecik iin birey ltfetseniz... diye szlerini bitirdi.htiyara birey vermediler, boazn temizleyerek ar admlarla evin yolunu tuttu.Olga kyn kysnda durmu, iki arabann nehiri geitten geiini, baylarn ayrdangidiini izlemiti. Nehirin br kysnda onlar bir araba bekliyordu. Olga izbayagelince hayranlkla kocasna anlatmaya balad: Aman ne iyi insanlar! Aman ne gzel insanlar! Gen bayanlar melek sanki.Uykulu Fekla fkeyle, Yerin dibine gesinler, dedi.VIMariya kendini ansz sayyor, lmek istediini sylyordu. Fekla'nnsa, tersine, buhayatn hereyi zevkine uygundu: Yoksulluk da, pislik te, sonu gelmez kfrler de.Yemek semez, ne verirlerse yerdi; neresi, neyin st. rasgelirse orada yatard; pissular kapnn dibine dkerdi: Sular 'eikten ieri srarm, plak ayaklarla imendengeilirmi, umurunda deildi. Daha ilk gnden beri Olga ile Nikolay'dan en ok, buhayat holarna gitmedii iin, nefret etmeye balamt.Haince bir sevinle: Bakalm burada ne yiyeceksiniz, Moskova asilzadeleri! demiti. Grelim bakalm!Bir sabah, Eyll balarnda bir sabaht,, Fekla aadan i'ki kova su getirmi, souktankzarmt; salkl ve gzeldi. Bu srada Mariya ile Olga masaya oturmu, ayiiyorlard.Fekla alayl, alayl:29 ay, hem de eker! diye sylendi. Hanmefendilere bak. Kovalar yere koydu,

ilve etti. Hergn ay imeyi moda haline getirdiniz. Sakn ay iirmesin sizi! HnlaOlga'ya bakarak devam ediyordu. iko suratn Moskovalarda semirttin, etle kar!Kova sngn kaldrp Olga'nn omuzuna indirdi, iki gelin ellerini rparak: Ah, anacm! demekle yetindiler.Sonra Fekla amar ykamak iin nehire gitti, yolda yle bararak svp sayyorduki, sesi izbadan duyuluyordu.Bir gn geti. Uzun bir gz akam balad. zbada ipek ilesi saryorlard. Fekla'danbaka herkes algyordu. Nehirin te yanna gitmiti. pek yakn bir fabrikadanalnmt, btn aile bundan az birey (haftada 20 kapik) kazanyordu.


11/56

ihtiyar ipek sararak: Efendilerin zamannda daha iyiydil, dedi. alrsn da, yersin de, uyursun da.Hepsinin bir sras var. le yemeinde sana i ile kaa2, akam yemeinde de siile kaa. Hyarla lahana ortada: ye yiyebildiin kadar. Ama daha ok sklk vard.Herkes de kendini bilirdi.Donuk bir k veren, tten kk bir lamba yanyordu. Birisi lambann nne geip de

pencereye byk bir glge dnce parlak ay meydana kyordu. htiyar Osip,ar ar, azatlktan nce nasl yaadklarn, imdi byle skntl ve yoksulca yaananbu yerlerde av kpekleri, tazlar, zaarlarla nasl avlandklarn, srgn av zamanmujiklere votka verildiini, beyzadeler iin1 1861 reformundan nceki klelik devri sz konusudur. EV.2 i: Bir eit sebze orbas. Kaa: Bulgur pilavna benzer bir yeme} ev.30av kularyla ykl araba katarlaryla Moskova'ya gittiklerini, ktlerin deneklerlenasl cezalandrldn veya Tverskaya maliknesine srldklerini, iyilerindllendirildiini anlatt. Nine de bireyler anlatt. O, btn hereyi anmsyordur. yiyrekli iinde Allah korkusu olan hanmn anlatt: Kocas zevk dkn, ahlhszbiriymi. Allah bilir ya kzlarn nasl adamlarla evlendirmiti: Birini bir sarhoa,brn bir esnafa verdi, ncsn gizlice karmlard (o zaman bir gen kz olannine karlmasna yardm etmiti); hepsi de ok gemeden anneleri gibikederlerinden lmlerdi. Bunu anmsaynca ninenin bile gzleri yaard.Anszn kapya birisi vurdu, hepsi irkildi. Osip day, brak da geceyi burada geireyim!Ufak tefek, dazlak bir ihtiyarcaz, general Jukov'un as, kalpa yanan adamn takendisi, ieri girdi. Oflaya puflaya oturdu, sonra o da trl hikayeler anlatmayabalad. Nikolay ocakta oturuyordu, ayaklarn sarktmt, boyuna da beylerde neeit yemekler pitiini soruyordu. Kftelerden, etlerden, eitliorbalardan,'salalardan sz ediliyordu; a da hereyi iyi anmsyordu. imdiyaplmayan yemeklerin adlarn syledi; rnein yle yemekler vard ki_ kzgznden yaplr, erken uyanan adn tard. Nikolay sordu. Hayr.Nikolay ban sitemli sitemli sallad Vah, a taslaklar! dedi.Kk kzlar ocan stnde kh oturup., kh yatarak gzlerini krpmadan aayabakyorlard, pek oklarm gibi grnyorlard, tpk bulutlardaki melekler gibi.Hikyeler holarna gidiyordu. Heyecandan, korkudan i ekiyor, rperiyor,sararyorlard; herkesten da31ha merakl eyler anlatan nineyi ise nefes almadan, kprdamaktan korkarakdinliyorlard.Sessizce yattlar. Hikyelerden huzuru kaan, heyecanlanan ihtiyarlar ylednyorlard: Genlik ne iyi ey, nasl geerse gesin, sonra anlarda ondan yalnzcanl, sevinli, dokunakl eyler kalyor. Artk yaklaan u lm ne korkun ne soukey! En iyisi bunu hi dnmemek. dare lambas snd. Karanlkta ay yla pnlprl yanan iki kk pencere de, sessizlik de, beiin gcrts da, nedense, sadece,mrn artk geip gittiini bir daha hi geri getirilemiyeceini anmsatyordu... Biraz

dalyor, uyanyorsun; anszn biri omuzuna dokunuyor, yanana flyor, uykututmuyor, vcudun sanki uyumu, kafana lm dnceleri sokuluyor; br yannadnyor, lm artk unutuyorsun, ama imdi de kafanda yoksullukla, yiyecekle,un fiyatlarnn artmasiyle ilgili o eski, can skc, bktrc dnceler dolayor. Birazsonra aklna gene o dnce takmyor: mr geti gitti, bir daha onu gerigetiremezsin... Hey Allahm, diye a iini ekti.Birisi yavaa pencereye vurdu. Belki Fekla dnmt. Olga kalkt, esneyerek, duamrldanarak.oda kapsn at, sonra sofada kapnn srgsn ekti. Ama ieri kimse


12/56

girmedi, dardan yalnz souk geliyordu. Birden ay ierisini aydnlatmt. Akkapdan sessiz, ssz sokak da, gk te yzen ayn avkyan yz de grnyordu. Kim o? diye Olsa seslendi. Benim, ben, diye ses verdi biri.Kapnn yannda Fekla duvara sokulmu, ayakta duruyordu, rl plakt. Souktantitriyor, dileri takrdyor, ayn parlak nda ok solgun, gzel ve garip g

32nnyordu. stne den glgeler, teninde ayn panlts gzleri bayakamatryordu; kara kalar dipdiri gs ok ak olarak beliriyordu. Nehirin br yannda serseriler soyup byle braktlar... dedi. Eve elbisesizgeldim... Anamdan doduum gibi... Giyecek bireyler getir.Olga yavaa, Sen eve gir, dedi. O da titremeye balamt. htiyarlar grmeseler bari.Gerekten de nine artk kayglanyor, homurdamyordu. htiyar da Kim var orada diyesordu. Olga kendi entarisini, etekliini getirdi, Fekla'ya giydirdi, sonra ikisi de yavaakaplar tkrdatmamaya alarak izbaya girdiler.Nine gelenin kim olduunu kestirerek fkeyle: Sen misin, kan?, diye homurdand. Ah, srtk... Cann kmasn senin!Olga Fekla'y giydirip kuatarak: Birey yok, birey yok, diye fsldad., birey yok,glm'Yeniden sessizlik balad. zbadakiler hibir zaman yle rahat bir uykuuyumamlard, bunaltc, bktrc bireyler herkesin uyumasna engel olurdu: htiyarasrtnn ars, nineye kayglar, fke, Mariya'ya korku, ocuklara kant, alk. imdigene ayn rahatsz uykuydu: Bir yandan br yana dnyorlar, sayklyor, su imeyekalkyorlard.Fekla birdenbire yksek, kaba bir sesle alamaya balad, ama hemen kendini tuttu,arada bir de titriyor, hkryordu. Gittike daha yava, daha bouk kan sesi nihayetdindi. Zaman zaman kar yakadan, nehirin br kysndan alan bir saatin sesiduyuluyordu; ama acayip bir saatti bu; nce bei, sonra vuruyordu.33 Hey, Allahm! diye a iini ekti.Pencerelere bakarak anlamak zordu; dardaki aydnlk ay myd, yoksa sabah molmutu. Mariya kalkt, 'dar kt. Avluda inei sad, Durdur! diye bardduyuluyordu. Nine de kt. Evin ii ka~ ranlkt ama herey grnmeye balamt.Btn gece uyumayan Nikolay ocaktan indi. Kk, yeil sandktan frakn kard,giydi, pencereye yaklaarak kollarn svazlad, frakn eteini bir sre tuttu,glmsedi. Sonra frak dikkatle srtndan kard, sanda saklad, gene yatt.Mariya dnd, oca yakmaya koyuldu. Besbelli uykudan daha iyiye ayrlmamt.,yrrken uyuyordu. Buruya grm veya dnk hikayeler aklna gelmi olmalyd. Yok, dedi, azatlk daha iyi!VIIBay gelmiti, (kyde gvenlik komiserine bay diyorlard). Niin ve ne zaman geleceibir hafta'nceden bilinirdi. Jukovo'da yalnz krk ev vard, ama ikibin rubleden okdevlet ve yerli idare1 vergisi borcu birikmiti.Komiser hana indi. Orada iki bardak ay iti, sonra yaya olarak muhtarn izbasna

gitti. Izbann yannda vergi borcu olan bir kalabalk birikmiti. Muhtarl Dilimize yerli (mahalli) idare diye evirdiimiz zemstvo sistem Rusya da 1861 toprakreformundan sonra, 1864 ylmda kuruldu. Bu tekilt kyle ilgili (yol okul, hastaneyaptrmak gibi) ilerle grevliydi Yerli idare yeleri aslzadeler> mlk ve lantlarndaseilen delegeler araclyla katlrlard. Gnlk ilerle uragan yerli idareynetmenliklerinin (zemskiye upravi) servet sahiplerince seilir, kyller bu semeancak blge topbtn masraflar kyllerden toplanan vergiler denirdi ev.34Antip Sedelnikov, gen olmasna ramen 30 yanda ya var ya yoktu, sertti, kendisi


13/56

de fakir olduu, vergisini demedii halde her zaman hkmetten yana olurdu.Anlalan muhtar olmak ona zevk veriyordu, ancak sertlikle gsterebildii iktidarduygusu houna gidiyordu. Toplantda ondan korkar, szn dinlerlerdi, sokakta veyameyhanenin yannda anszn bir sarhoun stne atld, ellerini arkasna balayptutuklu evine tkad olurdu. Hatt bir defasnda ihtiyar kadn, Osip'in yerinetoplantya gelerek soup saymaya balad iin, tutuklu evine tkm, 24 saat orada

tutmutu. Kentde uzun zaman yaamam, kitap hi okumamt, ama neredenkapmsa kapm, trl lgatlar bellemiti, konuurken bunlar kullanmay severdi.Bundan tr de, geri onu pek anlamazlard ama ona sayg gsterirlerdi.Osip kendi vergi czdanyla muhtarn izbasna girdii zaman uzun, ak ve atal sakall,gri ceketli zayfa bir ihtiyar olan komiser sofann kesinde masaya oturmubireyler yazyordu, tabann ii tertemizdi, btn duvarlar dergilerden kesilmiresimlerle alaca bulacayd. Kutsal resmin yannda en gze arpan yerde eski Bulgarprensi Battenberg'in resmi aslyd. Masann yannda Antip Sedelnikov kollarnkavuturmu ayakta duruyordu.Sra Osip'e gelince: Borcu, 119 ruble bay komiser, dedi Antip, Paskalyadan nce bir ruble vermiti, ozamandan beri bir metelik vermedi.Komiser ban kaldrp sordu: Neden byle, ahbap? Allah rzas iin olsun, bay komiser, diye Osip heyecanlanarak sze balad. BldrLutoretski beyi bana Osip, dedi, u otu sat... Sen sat, dedi. Eh, ne35olacak sanki ? Sat'lk 100 pud' vard bende. Hepsini ka dnlar bitilerdi... Eh,kesitik... Herey iyi oldu, gnl rzasyla.Muhtardan dert yand_ ikide bir de, onu dorulamalarn ister gibi, dnp kyllerebakyordu; yz kzarm, terlemiti, baklar sert, kinli bir hal almt. Anlamyorum ben, btn bunlar niin sylyorsunuz, dedi komiser. Ben sanasoruyorum... Vergi borcunu neden demediini soruyorum sana. Hi dediiniz yok.Sizin iin ben mi sorumlu olaym? deyemiyorum yok! Bu szlerin sonu gelmez, bay komiser, dedi muhtar, ikildeyevler gerekten devarlksz snfndan, doru, ama ltfen bakalarndan sorunuz, sebep hep votka. okda grltcdrler. Her trl anlaytan yoksun insanlar.Komiser bireyler yazd, su ister gibi, sakin bir sesle Osip'e: k dar, dedi.Komiser biraz sonra gitti; kendi di tarantas'na 2 binip ksrd zaman uzun, sskasrtnn ifadesinden de belliydi ki_ o artk ne Osip'i, ne muhtar, ne de Jukov'u okynn vergi borcunu dnyordu, kendi zel ileriyle ilgili olduu besbelliydi.Daha o bir vers bile gitmeden Antip Sedelnikov ikildelevlerin izbasndan semaverikarmt. Arkasndan ihtiyar kadn gidiyor, gsn zorlayarak ac bir seslebaryordu: Vermem! Vermem sana onu, mel'un! Antip admlarm genileterek hzla gidiyordu,ihtiyar kadn soluyarak, dmemek iin kendini zor tuta1 Pud : 16 kilo.2 Tarantas : Bir eit .binek arabas.36

rak kambur, ileden km haliyle peinden kouyordu; ba rts omuzlarnakaym, akl salar rzgarda dalgalanyordu. Birden durdu, tam isyanc bir kadngibi, gsn yumruklaryla dvmeye, daha yksek, ahenkli, alar gibi bir seslebarmaya balad: Ortodokslar, tanrya inananlar! Amann dostlar, beni mahvettiler! Ocam yktlar,yavrularm! Vay bama gelenler vay! Kardeler, koruyun beni, yetiin!Muhtar sert sert: Nine, nine dedi: Akln bana topla!ikildeyevlerin evi semaversiz bsbtn skc olmutu. Bu yoksunlukta alaltc,


14/56

hakaretti birey vard; sanki evin namusunu birden alp gitmilerdi. Muhtar masay,btn iskemleleri, btn anak mlei alp gtrse daha iyiydi, ev bu kadar bogrnmezdi. Nine baryor, Mariya alyor, ona bakarak kz ocuklar da alyorlard,ihtiyar, kendini sulu hissederek kede ba nnde oturuyor, sesini karmyordu.Nikolay da susuyordu. Nine onu sever, ona acrd, ama imdi acmay unutmutu.Birdenbire yumruunu suratna dayayp kfrler, tehditler savurmaya balad. Btn

suun onda olduunu bararak sylyordu. Gerekten de lslav Pazar nda ayda 50ruble kazandn kendisi mektuplarnda yazp vnd halde ne kadar az parayollamt? Neden buraya gelmiti, hem de ailesiyle birlikte! lse onu hangi para ilegmeceklerdi?.. Nikolay'a, Olga'ya, Saa'ya baktka ii szlyordu.ihtiyar boazn temizledi kalpan ald, muhtara yolland. Karanlk basmt. AntipSedelnikov ocan ya' nnda yanaklarn iirerek bireyler lehimliyordu, ierde kmrkokusu vard. Clz, kirli, ikildilev'inki'lerden daha temiz olmayan ocuklar yerdeoynuyor, irkin, yz illi kars karn burnunda iplik saryordu. Sefil, yoksul bir aileydibu. Burada yalnz Antip gen ve gzel. 37grnyordu. Pekenin stnde be semaver bir sraya dizilmiti. htiyar,Battenberg'e dua etti, dedi ki: Antip, Allah rzas iin, semaveri ver! Allah rzas iin! ruble getir, o zaman alrsn. Yok ki, veremem!Antip yanaklarn iirdi, ate semaverleri aydnlatarak uulduyor, czrdyordu. ihtiyarkalpan avucunun iinde buruturdu, biraz dnerek: Hadi ver! dedi.Esmer muhtar bsbtn kara grnyor, bir bycy andryordu; Osip'e dnd,sert sert ve hzla: Herey yerli idare mirine bal dedi. Ayn 26 sndaki dare Kurulu toplantsnamemnuniyetsizliinin nedenini szl veya yazl olarak arzedebilirsin.Osip birey anlamad ama gnl buna kanmt, eve dnd.On gn sonra komiser gene geldi, bir saat kalp gitti. O gnlerde hava rzgarlyd,souktu. Nehir oktan buz tutmutu, ama. daha kar yamyordu. Kyller yolsuzlukyznden harap oluyorlard. Bir bayram gn ikindi vakti komular biraz oturup enealmak iin Osip'e gelmilerdi. Karanlkta konuuyorlard, nk almak gnaht, kyakmyorlard. Olduka tatsz bir takm haberler vard, iki evden vergi borcunakarlk tavuklarn almlar, bucak idare kuruluna gndermiler, kimse yem vermediiiin tavuklar orada olmular. Koyunlar almlar, her kyde baka bir arabayaaktararak gtrrken biri lmt. imdi sulunun kim olduunu aryorlard. Yerli idare! dedi Osip, kim olacak?! Elbette yerli idare.38Hereyden, vergi borcundan da, baskdan da, bereketsizlikten de yerli idareyi sulubuluyorlard. Ama hi biri yerli idarenin ne olduunu bilmiyordu. Fabrikalar,dkkanlar, hanlar olan zengin mujikler ye olarak yerli idarelere katlal, memnunolmaynca da fabrikalarnda, meyhanelerinde yerli idareye svp saymaya balyalberi bu byle gidiyordu.Allahn o yl kar yadrmamasndan sz ald: Odun tamak gerek, oysa tmseklerden ne arabayla gidilebilir ne yaya.

Eskiden, 1520 yl nce, daha da nceleri Jukovoda ' konumalar daha ilgi ekiciydi. Ozamanlar her ihtiyarda yle bir tavr vard ki, sanki bir sr saklyor, bireyler biliyor,birey bekliyordu. Yaldz damgal bir tezkereden, toprak blmelerinden, yenitopraklardan, definelerden sz aarlar, bireyler tlatrlard; imdiyse Jukovolularnhibir srr yoktu. Btn hayatlar, meydanda, herkesin gz nndeydi; yalnz geimskntsndan, yiyecekten, kar yamadndan sz ediliyordu...Sustular. 'Gene tavuklar, koyunlar hatrladlar sulunun kim olduunu aratrmayakoyuldular.Osip umutsuzca:


15/56

Yerli idare dedi. Kim olacak?!VIIIPrihodskaya kilisesi alt verst uzakta, Kosagorovo'dayd. Oraya ancak vaftiz treni iinveya nikh kymak, llere dua okumak gerektii zaman gidilirdi, badet etmek iinnehirin br yanna geilirdi. Bayramlarda, iyi havalarda gen kzlar sslenir, alayhalinde yine giderlerdi. Krmz, sar, yeil elbiselerle onlarn ayrdan geilerini

izlemek hotu. Kt havalarda da hep evde otururlard. Kk kilisede ibadetederlerdi. Byk perhizde papaz istavrozla evleri dolar, perhizi so39ihtiyar Osip Allaha inanmazd, nk hemen hi bir zaman onu dnmezdi.Doast birey kabul ediyordu, ama bunun ianeak kadnlarla iliii olabilirdi.Yannda dinden veya mucizeden sz alp ta ona bir soru sorulunca istemeyerek veensesini kayarak yle yant venuna kadar tutamayanlardan on beer kapik .alrdrirdi: Kim bilir ki, onu!Nine tanrya inanrd, ama yle donuk bir ekilde. Onun hayalinde herey birbirinekarr, gnah, lm, ruhun kurtuluunu dnmeye balar balamaz geimsknts, kayglar dncesini kavrar, hemen o anda ne dndn unutuverirdi.Dualar hatrlamaz, ok defalar geceleri, yatma zaman kutsal resimlerin karsnageer, unlar mrldanrd: Kazan Ana Tanrs, Smolensk Ana Tanrs, Troyeruitsa Ana Tanrs'...Mariya ile Fekla her yl vaftiz olur, perhiz tutarlard, ama birey anlamazlard.ocuklara hi bir dua retilmemi, tanr hakknda birey sylenmemi, hi bir kuraltelkin edilmemiti. Sadece perhizde yal yemeleri yasak edilmiti. Baka ailelerde dehemen hemen byleydi: nananlar az, anlayanlar azd. Ayn zamanda herkes kutsalkitaplar severdi; efkatle, derin bir saygyla severdi, ama kitap yoktu, okuyacak,anlatacak kimse yoktu. Bazan Olga ncil okuduu iin ona sayg gsterirler, ona daSaa'ya da Siz diye hitap ederlerdi.Olga sk sk yakn kylere, iki manastr, yirmi yedi kilisesi bulunan kaza merkezinemabet bayramlarna31 Kazan, Smolensk, Troyeruitsa kiliselerindeki Meryem ana resimleri. ev.2 Belli kutsal kiilerin veya olaylarn adn tayan tapnaklarda 'bu kii veya oolaylariin yaplan zel bayramlar. ev.40ve ibadetlere giderdi. Dalgnd, dini ziyaretlerde bulunurken ailesini bsbtn unutur,bir kocas, bir kz bulunduunu ancak eve dnd zaman birdenbire sevinlekefeder ve o zaman glmseyerek, neelenerek: Tanrnn ltf bu! derdi.Kyde olup bitenler ona iren gelir, azap verirdi. lya bayramnda ierler, Meryemmiracnda ierler, Vozdivijeniye bayramnda ierlerdi, l Ekimde Jukovo'da Prihodbayram vard; bu nedenle mujikler gn itiler, ikiye cemaatin parasndan 50ruble harcand, sonra da btn evlerden votka iin daha da para topland. lk gnikildelev'lerde bir koyun kesip vnde de yediler, bol bol yediler, sonra ocuklaryemek iin gece de kalktlar. Kiryak gn krktk sarhotu; nesi var nesi yoksahepsini kalpam, izmelerini bile ikiye vermiti, Mariya'y yle dvd ki, kadncaz,bana su dkerek aylttlar. Sonra herkese bir utan, bir i bulants geldi.

Bununla beraber Jukovo'da, bu yoksul kyde de bir defack gerek bir din trenyaplmt. Meryem tasvirinin btn kazada, kyden kye tand bir Austosgnyd. Kutsal tasvirin Jukovo'da beklendii gn hava sakin ve kapalyd. Genkzlar daha erkenden parlak, ssl elbiseleriyle kutsal resmi karlamaya ktlar, onuellerinde halar olduu halde, ilhiler syleyerek getirdiler. Bu srada nehirin teyannda anlar alnmaya balad, yerli ve yabanc .koca bir kalabalk sokatutmutu. Grlt, toz, yma... htiyar Osip te, nine de, Kiryak ta kollarn kutsalresme uzatmlar, ihtirasla ona bakyor, alayarak mrldanyorlard: efaati kutsal ana! efaati!


16/56

Yerle gk arasnn bo olmadn, zenginlerle gllerin daha hereyi elegeirmediklerini, hakaretin, klelik zincirinin yoksulluun dayanlmaz arlnn, kor

41kun votkann karsnda gene de bir koruyucu bulunduunu hepsi sanki birdenanlamlard. efaati, kutsal ana! diye Mariya hngr hngr alyordu, Kutsal ana!

Ama ayin sona erip de, kutsal resim 'gtrldkten sonra, herey eski durumunu ald;meyhaneden gene kaba sarho sesleri duyulmaya balad.lmden ancak, zenginlikleri arttka tanrya ve ruhun huzuruna o kadar az inanan,sadece mrn sonunu dnerek, ne olur ne olmaz diye mum yakp ibadet edenzengin mujikler korkarlard. Daha yoksul mujiklerse lmden korkmazlard. htiyarlaninenin ok yaadklar, artk lmek zamanlarnn geldiini yzlerine kar sylerlerdide, onlar hi aldr etmezlerdi. Fekla'ya, Nikolay lnce kocas Deni'e askerdendnmek hakk tannacana sylemekten ekinmezlerdi. Mariya'nn lmdenkorkmas yle dursun, onun bu kadar ge kalndan bile szlanr ocuklar ldzaman da baya sevinirdi.lmden korkmazlard, ama btn hastalklara kar ar bir korku gsterirlerdi.nemsiz bir mide bozukluu, hafif bir tme ninenin ocan yanma uzanp rtlerebrnmesine, yksek sesle aralksz olarak lyorum! diye inlemeye balamasnayeterdi. htiyar, papaz armaya koar, ninenin komnyonu, lme hazrlama yiniyaplrd. Souk algnlndan, karnda dolaan ve kalbe doru kayp gidensolucanlardan, ilerden ok bahsedilirdi. En ok souk algnlndan korkarlar, bununiin, yazn bile scak tutan eyler giyer, ocakta snrlard. Nine tedavi edilmeyi oksever, 70 deil, 58 yanda olduunu syledii hastaneye sk sk giderdi. yle sanrdki, doktor gerek yan anlarsa tedaviye yanamayacak, tedavi edilmek deil lmekzamannn geldiini syleyecekti. Hastane42 'ye her zaman sabah erkenden gider yannda iki kz gtrr, akama a, fkeli,kendisi iin damla, kzlar iin de merhemlerle dnerdi. Bir defasnda Nikolay' dagtrmt, sonra iki hafta damla alan Nikolay kendisini daha iyi hissettiinisylemiti.Nine otuz verst uzaklardaki btn doktorlar, salk memurlarn, hekim taslaklarmtanrd, hi biri de houna gitmemiti, l Ekim bayramnda papaz istavrozla evidolarken diyakos yama ona, kentte hapisane yaknnda ihtiyar bir emekli askersalk memuru bulunduunu ok iyi tedavi ettiini syledi, ona ba vurmasntledi. Nine adamn szn tuttu. lk kar yanca kente indi, btn yz mavidamarcklarla kapl, sakall, uzun etekli, dnme hristiyan ihtiyarcaz kye getirdi.Tam o srada izbada gndelikiler alyordu: Korkun gzlkl bir ihtiyar terzipaavralardan yelek biiyor, iki gen delikanl da ynden kee izmeler yapyorlard.Sarholuu yznden iinden kovalan imdi evde duran Kiryak terzinin yannaoturmu, bir hamutu onryordu. zbann ii skk, havas boucuydu, piskokuyordu. 'Dnme hristiyan Nikolay' muayene ettikten sonra hacamat (kan alma)yapmak gerektiini syledi.htiyar, Nikolay'a hacamat yapyordu, terzi, Kiryak ve kk kzlar da ayakta onuizliyorlard. Nikolay'dan hastaln nasl ktn greceklerini sanyorlard. Nikolay dagsne yapan ielerin koyu bir kanla yava yava nasl dolduunu gryordu,

gerekten de iinden bireyin kar gibi olduunu duyuyor, memnun memnunglmsyordu. yi bir ey, dedi terzi. Allah vere de yarasa.Dnme Hristiyan nce on iki ie koydu; yirmi ie daha koyduktan sonra, ayn iipgitti. Nikolay'da bir titreme balad. Yz zayflam, kadnlarn dediigibi skp yumruk kadar olmutu; parmaklar morarmt, bir yorganla bir gocuasarlmt, ama gittike daha ok yordu. Akama doru ii daralmaya balad, yereyatrlmasn syledi, terzinin ttn imemesini istedi sonra gocuun altndaSakinleti, sabaha kar ld.


17/56

IXAh, ne sert, ne uzun kt o!Ta Noelden beri kendi tahllar kalmamt, un satn alyorlard. imdi evde kalanKiryak herkese korku veriyor, akamlar grlt patrt ediyor, sabahlar da baarsnn, utancn azabm ekiyordu. Acnacak bir haldeydi. Ahrdan gece gndz aineklerin nine ile Mariya'nn iini szlatan brtleri ykseliyordu. nadna ac souk

sertliini hi yitirmiyor, biriken kar ynlar halinde ykseliyordu; ks da uzaypgidiyordu. 25 Mays bayramnda tam bir k tipisi yapt, paskalyada da kar yad.Ama, ne olursa olsun kn sonu gelmiti. Nisan balarnda scak gnler, souk geceleroldu, k boyun emiyordu, ama scak bir gn stn kt, sonunda dereciklerakmaya, kular tmeye balad. Btn ayr ve allklar bahar sularna gmld,Jukovo ile nehirin br yan arasndaki btn alan batan baa kaplayan, urasnda,burasnda yabani rdek srlerinin uutuu kocaman bir gl halini ald. Baharn gnbat alevli, ihtiaml bulutlaryla her akam olaanst, yeni, grlmemi bir ey,(bu renkleri, bu bulutlaryla sonra bir tabloda grld zaman inanlmayan bir ey)meydana getiriyordu.Turnalar hzla uuyor, hznl hznl baryor, sanki birlikte umaya, aryorlard.Olga, toprak kntsnn yanna oturmu uzun zamandr, taan nehi44Gzlerinden yalar akyor, nefesi tkanyordu: Bir yerlere gitmek ayaklarnn onugtrebildii bir yere, dnyann br ucuna bile olsa bir yere gitmek istiyor, hem deihtirasla istiyordu. Kararn vermiti zaten; gene re, gnee, kl, yenilemigrnen kiliseye bakyordu. Moskova'ya oda hizmetiliine gidecekti. Bir kapclkveya herhangi bir yerde bir i bulmak iin Kiryak da onunla birlikte gidiyordu. Ah, biran nce gidebilseydi! Ortalk biraz kuruyup ta snnca yola kmaya hazrlandlar.Olga ile aa torbalar srtlarnda, ikisi de ayaklar laptili1 afakla birlikte evdenktlar. Onlar geirmek iin Mariya da kt. Kiryak rahatszd, bir hafta daha evdekalacakt. Olga kocasn dnerek son kez kiliseye bakt, dua etti, alamad, sadeceyz burutu, kocakarlarn yz gibi irkinleti. Kn zayflam, bozulmu, salarbiraz aarmt; eski sevimlilii, tatl glmsemesi yerine imdi yznde ektiiacnn uysal, kederli ifadesi vard. Baklarna bo, durgun bir ey sinmiti, sankiduymuyordu. Kyden, mujiklerden ayrlmak ona ac geliyordu. Nikolay' naslgtrdklerini her evin. yannda nasl cenazenin yolunu kestiklerini, onun acsn'duyarak herkesin nasl aladn anmsad Yaz ve k aylar iinde yle saatlerolurdu ki, bu insanlar hayvanlardan daha kt yayorlar gibi grnr, onlarlayaamak korkun bir eymi sanlrd. Kaba, sefil, pis, sarhoturlar; geimsizdirler,durmadan kavga ederler, nk birbirini saymazlar, birbirlerinden korkarlar, pheederler. Meyhaneyi tutan, halk iirip sarho eden kim? Mujik. Cemaat, okul, kiliseparalarn i edip ikiye veren kim?. Mujik. Komusunun maln alan, evinikundaklayan, bir ie votka iin mahkemede yalanc ahitlik eden kim? Yerli idarekurulu toplantlarnda olsun, baka toplantlarda olsun mujiklere kar sava ilk aankim? Mujik. Evet, onlarla yasamak korkuntu, amal Lapti : Aa lifinden yaplan bir eit ark.45onlar gene de insan, insanlar gibi strap ekiyor, alyorlar; onlarn hayatnda hogrlmeyecek hibir ey yok. Geceleri her yerlerinin szlamasna neden olan ar

iler, iddetli klar, bereketsizlik, darlk. Yardm yok, onu bekleyecekleri yer de yok.Onlardan daha zengin, daha gl olanlar yardm edemezler, nk kendileri dekaba, erefsiz, sarhoturlar, kendileri de yle irkin irkin kfrederler. En kk birmemur veya iftlik ktibi mujiklere, serserilere kar davrand gibi davranr;byklere, kilise khyalarna, bile sen diye hitap eder, buna hakk olduunu sanr.Kye sadece hakaret etmek, soymak, korkutmak iin gelen karc, a gzl, ahlkdkn insanlardan bir yardm, bir rnek beklenebilir mi? Olga, kn Kiryak'cezalandrmak iin sopaya yatrmaya gtrdkleri zaman, ihtiyarlarn ne acnacak,alalm bir halde olduunu anmsad... imdi btn bu insanlara acyor, ii szlyordu,


18/56

yrrken dnp dnp evlere bakyordu.Geirmek iin onlarla versi kadar giden Mariya vedalat, sonra diz kt, yznyerlere srerek yksek sesle alamaya balad. Ben gene yalnz kaldm, zavall ben, zavall talihsiz bam...Uzun zaman byle barp alad. Olga ile aa, onun bam elleriyle kavrayp, dizkm durumda yanndaki birine srekli eilip selam veriini daha uzun zaman

grdler; zerinde ekin kargalar uuyordu.Gne ykselmi, scak bastrmt. Jukovo arkada, uzakta kalmt. Keyifli keyifliyryorlard. Olga ile aa ok gemeden ky, Mariya'y unuttular; neeliydiler;herey onlar elendiriyordu, bazen bir tepecik, birbiri ardndan ufukta yiterekbilinmez bir yere doru giden telgraf direkleri, esrarl esrarl uuldayan telgraf telleri;bazen uzakta yeillikler iinde grnen kk bir46iftlik, oradan gelen rutubet ve kendir kokusu; nedense onlara orada bahtiyarinsanlar yayormu gibi geliyordu. Bazen de krda ak ak beliren bir tek at iskeleti.ayr kular dinmeden tyor, bldrcnlar ryor, su yelvesi yle baryor ki,gerekten de sanki birisi eski bir demir kenete yapm ekiyordu'.le st Olga ile aa byk bir kye geldiler, orada geni bir yol zerinde generalJukov'un ihtiyar asyla karlatlar, ihtiyar scaktan yanyor, terli, kzarm dazlakkafas gneten parldyordu. Birbirlerini tanmadlar, sonra ikisi de bir anda dnpbaktlar; tanmlard, tek kelime sylemeden her biri kendi yoluna devam etti.brlerinden daha varlkl daha yeni grnen bir izbann yannda, ak pencerelerinnnde duran Olga yerlere kadar eilip selm verdi, yksek, ince, ahenkli bir sesle: Ortodoks hristiyanlar, dedi: Allah rzas iin bir sadaka verin, gnlnzden nekoparsa, lmlerinizin ruhu iin...'aa:.Ortodoks hristiyanlar, diye ahenkle okumaya balad: Allah rzas iin verin,gnlnzden ne koparsa, lmleriniz iin...l Burada evrilmesi ve ifadesi g bir kelime oyunu var. ev.47EVDE Grigoriyef'lerden bir kitap iin geldiler; ama evde olmadnz syledim. Postacgazete ile iki mektup getirdi. Sras gelmiken syleyeyim, Yevgeniy Petrovi:Sereja'ya dikkat etmenizi rica edecektim. Bugn de, nceki gn de sigara itiinigrdm. Ona t vermek isteyince, her zaman olduu gibi, kulaklarn tkad, sesimigrltye bomak iin ark sylemeye balad.Mahkemeden daha yeni dnen alma odasnda eldivenlerini karan l Mahkemesisavcs Yegveniy Petrovi Bikovski kendisine tekmil haberi veren mrebbiyeye bakt,glmeye balad:. Vay, Sereja sigara iiyormu... diyerek omuzlarn silkti. Yumurca sigara ilegzmn nne getiriyorum. Peki ama, ka yanda ki?* Yedi yanda. Size bu nemsiz geliyor, ama bu yata sigara imek zararl, kt biralkanlk. Kt alkanlklarn, daha balangta, nn almak gerek. ok doru. Peki, ttn nereden alyor? Masanzn gznden.

yle mi? O halde onu gnderiniz bana.48Mrebbiye karken Bikovski yaz masasnn nndeki koltua oturdu; gzlerinikapayarak dnmeye balad. Sereja'sn, nedense, kocaman, arnlk bir sigarayla,sigara duman bulutlar iinde gznn nne getiriyor, bu karikatr onugldryordu. Mrebbiyenin ciddi, kaygl yz onda, okulda, ocuk" odasnda ttnimenin retmenlere, anababaya garip, anlalmaz bir korku verdii oktan gemi,3'an unutulmu bir zamann hatrasn da canlandrmt. Korkun eydi bu. ocuklarmerhametsizce dverler, liseden kovarlar, hayatlarn berbat ederlerdi; ama hibir


19/56

retmen, hibir baba ttn imenin zararn, bunun neden su olduunu bilmezdi.ok akll insanlar bile ne olduunu bilmedikleri bir kusurla savamakta glkekmezlerdi. Yengeniy Petrovi kendi liselerinin ok bilgili, erdemli ihtiyar mdrnanmsad: Sigara ien bir renciyi yakalaynca yle rkerdi ki, sapsar kesilir, disiplinkurulunu acele toplar, sulunun kovulmasna karar verdirirdi. Toplum yaaynnkanunu bu, her halde: Fenalk ne kadar anlalmazsa onunla o kadar sert ve amansz

savalr.Savc, okuldan kovulan iki kiiyi, onlarn sonraki hayatlarn anmsad. Cezann,ok defalar, sutan daha byk fenalk getirdiini dnmekten kendini alamad.Canl organizma, her atmosfere hemen uymak, almak yeteneini tar. Yoksa, kendiakllca davranlarnn altnda, ok defalar, ne aklszlklarn sakland n, pedagoji,hukuk, edebiyat gibi sonulan bakmndan sorumlu, korkun almalarda bile uuraykselmi gerein, gvenin daha ne kadar az olduunu insann her an duymasgerekirdi...Ancak yorgun, dinlenme halindeki dimaa gelen bu gibi hafif, bulank dncelerYevgeniy Petrovi'in kafasnda dolap durmaya balad. Nerden, niin geldikleri bellideildi. Bu fikirler, kafasnda biraz kalyor,49sanki beyninin stnde yzyor, derine girmiyordu. Saatlerce, hatta gnlerce resmilerde zihin yormak, hep bir ynde dnmek zorunda olan kimseler iin bylebabo, ev hayatyla ilgili dnceler bir eit konfor, bir rahatlktr.oAkamn saat dokuzuydu. Tavann stnde, ikinci katta birisi keden 'keye gidipgeliyor, daha stte, nc katta da iki kii piyanoda gam yapyordu. Sinirliadmlarna baklrsa kendini zorlayarak bir eyler dnen, yahut di ars ekenikinci kattaki kiracnn ayak sesleri ve monoton gamlar gecenin sessizliine, tembeldncelere uygun bir uyku havas katyordu. erde ocuk odasnda mrebbiye ileSereja konuuyorlard. ocuk sesini bir havaya uydurmutu: Babam geldi! Babam geldi! Ba! Ba! Mrebbiye: Votre pere vous .ovppelle, allez vitel, sana diyorlar! diye bard.Yevgeniy Petrovi iinden:Peki ama, dedi, ne syleyeceim ona?Daha birey dnp bulmaya vakit kalmadan; olu yedi yandaki Sereja almaodasna girdi. Erkek mi, kz m olduu ancak elbisesinden kestirilebilirdi: Siska,solgun, ince yapl bir ocuktu bu. Vcuta Sera bitkileri gibi clzd. Hareketleri,kvrck salar, baklar, kadife ceketi her eyi olaanst tatl ve yumuakt.Babasnn dizlerine kt, hzla boynundan pt, yumuak bir sesle: Gnaydn baba! dedi. Beni mi ardn? Savc onu kendinden uzak tutarak:l Babanz sizi aryor, abuk gidin.50 Dur bakalm, dedi, dur bakalm, Sergey Yevgeniy! pmeden nce seninlekonumamz, ciddi konumamz gerek. Ben sana darldm. Artk sevmiyeceimseni. Bilmi ol, ahbap: Seni sevmiyorum, sen benim olum deilsin... Evet.Sereja gzlerini babasna dikti; sonra baklarn masaya evirip omuzlarn silkti.Gzlerini krptrarak hayretle sordu: Ben sana ne yaptm? Bugn senin odana bir defa bile gelmedim, hi bir eye de

dokunmadm. Natalya Semyonovna imdi bana senin sigara itiinden yaknd... Doru mu? Sensigara m iiyorsun? Evet, bir kere itim... Doru!...Savc kalarn att., yzndeki glmsemeyi bununla gizlemeye alarak, Bak, dedi, stelik bir de yalan sylyorsun. Natalya Semyonovna seni iki defagrm. u halde senin fena hareketin aa kyor: Sigara iiyorsun, masadanbakasnn ttnn alyorsun, yalan sylyorsun. su!Sereja anmsamt. Gzlerinin ii glmsedi: Ay, evet! Doru, doru. ki defa itim:


20/56

Bir bugn, bir de daha nce. Bak gryor musun, demek bir defa deil, iki defa... Ben sana ok, okksknm! Sen nceleri iyi ocuktun, ama imdi, gryorum ki, bozulmusun,fena olmusun.Bikovski Sereja'nn yakasn dzelterek iinden: Baka ne demeli ona? dedi. Evet, fena. Ben senden buna beklemezdim. Birincisi, senin olmayan bir ttn

almaya hakkn yok. Herkes ancak kendi z malndan yararlanabilir. Bakasnnkini a'lrsa... demek ki, fena adamdr! (Yevgeniy Petrovi iinden: Sylenecek eybu deildi diye dnd). rnein, Natalya Semyonovna'nn elbise sand var. Busandk onundur; yani ne sen, ne ben ona dokunanlayz, nk bizim deil. yle deilmi? Senin oyuncak atn, resimlerin var... Ben onlar alyor muyum? Belki almakisterim, ama... benim deil ki, senin onlar!Sereja kalarn kaldrd: istiyorsan al! Rica ederim, ekinme, babacn, al! Senin masann stndeki ukk sar kpek benimdir, ama ben bir ey demiyorum... Varsn sende dursun!Bikovski: Sen beni anlamyorsun, dedi, kpei sen bana baladn, o imdi benimdir, benonu ne istersem yaparm. Ama ttn ben sana balamadm! Ttn benim! (Doruaklamyorum ona! diye dnd, Hayr, sylenmesi gereken bu deil! Hi de budeil!) Eer ben bakasnn ttnnden imek istersem nce ondan izin almalym...Bikovski isteksizce cmleleri birbirine balayp, ocuk ivesiyle, oluna zelmlkiyetin ne demek olduunu aklamaya koyuldu. Sereja onun gsne bakyor,dinliyordu (akamlar babasiyle konumay severdi), sonra dirseini masann yannadayad, miyop gzlerini ktlarn, mrekkep hokkasnn zerinde krptrmayabalad. Baklar masada bir zaman ba bo dolatktan sonra zamk iesinde durdu.ieyi gzlerine yaklatrarak birdenbire tordu: Baba, zamk neden yaparlar?Bikovski ieyi elinden alp yerine koyarak devametti:52 ikincisi, sen sigara iiyorsun... Bu ok fena! Ben iiyorsam sigara iilebilir demekdeil bu. Ben iiyorum, ama bunun aklszca bir i olduunu da biliyorum; bunun iinkendi kendime kzarm, kendimi hi sevmem (ne de kurnaz pedagokmuum! dediiinden). Ttn sala ok zarar verir. Sigara ien vaktinden nce lr. Hele seningibi kkler iin sigara ok zararl. Gsn zayf senin. Daha kuvvetlenmedin. Oysa,sigara duman zayf insanlarda verem ve baka hastalklar yapar. Bak Ignatiy dayveremden ld. Ttn imeseydi belki daha yaayacakt.Sereja dalgn dalgn lmbaya bakyordu. Parmayla abajura dokunarak gsgeirdi: Ignatiy day ne gzel keman alard! Onun keman imdi Grigoriyev'lerde! dedi.Dirseini gene masann kenarna dayad, dnceye dald. Solgun yznde yle birifade belirmiti ki, sanki bir eye kulak kabartyor, yahut kendi dnceleriningeliimini kovalyordu. Byyen, krpan gzlerinde bir hzn, 'korkuya benzer birey belirmiti. Belki imdi o, geenlerde annesini ve Ignatiy daysn alp gtrenlm dnyordu. lm anneleri daylar alp br dnyaya gtrr, amaocuklariyle kemanlar dnyada kalr. ller gkte yldzlara yakn bir yerde yaarlar,

oradan dnyaya bakarlar. Acaba hasret ekerler mi?Bikovski iinden:Ona ne syliyeyim dedi, beni dinledii yok. Belli ki, kendi sularn da, benimdelillerimi de nemsemiyor. Nasl anlatmal ona?Savc ayaa kalkt, odada gezinmeye balad.Eskiden, benim zamanmda bu gibi meseleler ok basit zlrd diye dnyordu.Sigara .itii meydana kan her yaramaz pataklanrd. Tabans, korkak53olanlar sigaray gerekten brakrlar, daha cesur ve zeki olanlarsa bu pataklantan


21/56

sonra ttn ayakkabsnn honcunda tamaya, sigaray odunlukta imeye balard".Odunlukta yakalanp da gene pataklannca nehir boyuna gider, orada ierdi. ocukbyynceye kadar bu byle devam ederdi. Annem bana sigara imeyeyim diyeparalar, bonbonlar verirdi. Bugn bu usuller deersiz, eitime aykr saylyor.Bugnn pedagoku hayr prensiplerini ocuun, korkudan yahut sivrilmek, taktiralmak isteiyle deil uurlu olarak kabul etmesine urayor.

O gezinip dnrken Sereja sandalyeden masann kenarna trmanarak resimyapmaya koyulmutu. Gerekli ktlar kirletmesin, mrekkebe dokunmasn diye,masann zerinde, ayrca onun iin kesilip konmu bir deste "kt, bir mavi kalemvard.Bir ev resmi yapyordu. Kalarn oynatarak: Bugn a kadn lahana dorarken parman kesti, dedi. yle bard ki, dmzkoptu. Hepimiz mutfaa kotuk. yle aptal ey ki! Natalya Semyonovna parmansouk suyla ykamasn syledi, o gene durmu onu emiyor... O pis parma nasl daazna alyor! Ne fena ey, deil mi baba?Sonra le vakti avluya bir kzla bir ingene algcnn geldiini, kzn algyla arksyleyip oynadn anlatt.Savc iinden:O kendi havasnda, kendi dnyasnda, dedi. nemli ile nemsizi kendi bildii gibi,kendine gre anlyor. Dikkatine, uuruna hakim olmak iin onun ivesini taklit etmekyetmez, onun gibi dnebilmek gerek. Eer ttne gerekten acm olsam,gcensem, alasam beni ok iyi anlard. Eitim iinden annelerin yerini kimsenintutamay ocuklarla birlikte duymasn, alamasn,54glmesini bilmeler indendir... Mantkla, ahlakla bir ey olmaz. Peki ama, ona bakane syleyeceim? Ne?Hayatnn yarsn eitli biimlerle, ihtar, cezalandrma durumalaryla geiren onungibi deneyli bir adliyecinin byle btn btne armas, ocuuna ne syleyeceinibilmemesi Yevgeniy Petrovi'e gln geliyordu. Dinle, dedi, bir daha sigara imeyeceine namusun zerine bana sz ver bakaym!Sereja kalemini glce bastrd; resme doru iildi, sesini bir havaya uydurarak, Namusum! zerine! Szveriyorum! rum! rum! diye tutturdu.Bikovski kendi kendine soruyordu:Peki ama, namus zerine sz vermenin ne demek

olduunu bilir mi? Hayr, ben fena bir eitmenim! Eer imdi bir pedagok yahut bizimadliyecilerden biri kafamn iine bir gz atsa bana salak der, aklmdan phe eder..,okulda, mahkemede byle baya sorunlar evden ok daha kolay halledilir. Buradakarndakiler lgnca sevdiin insanlar. Sevgi titizdir, sorunu gletiriyor. Bu ocukolum deil, rencim, yahut bir sank olsa byle korkaklk gstermezdim, fikirlerimbyle dalmazd!Savc masaya geti; Sereja'nn yapt resimlerden birini kendine doru ekti. Buresimde, bacasnn duman bir imek zikzakyla karak ta kdn kenarna kadargelen bir ev izilmiti. Evin yannda nokta gzl sngs 4 saysn andran bir askerduruyordu. insan evden yksek olamaz, dedi savc. Baksana: Evin adam askerin omuzuyla bir

hizada.Sereja babasnn dizlerine kt. Rahata yerlemek iin bir zaman kmldand.55Yapt resme bakarak: Yok baba, dedi, askeri kk yaparsan o zaman gzleri grnmez.Ona itiraz etmek gerekli miydi? Kendi ocuu zerindeki her gnk karlatrmassavcya u inanc vermiti ki, ocuklarn estetik grleri, istekleri vahilerde olduugibi kendilerine hastr. Yallar bunu anlayamazlar. Dikkatli bir incelemede Serejayal birisine anormal grnebilirdi. O, insanlarn resimlerini evlerden daha yksek


22/56

yapmay, eyadan baka, kendi duygularn da kurun kalemle izmeyi mmkn, aklauygun buluyordu. Orkestra seslerini yuvarlak, donuk lekeler eklinde, sl helezonbir iplik eklinde izerdi... Onun anlayna gre ses renkle skca ilgiliydi. yle ki,harfleri renklerken her zaman L harfini sarya, M harfini krmzya, A harfini karaya v.s.boyard.Sereja resmi brakarak gene kmldand. Uygun bir poz aldktan sonra babasnn

sakalyla uramaya koyuldu. nce onu dikkatle svazlad; sonra ikiye ayrp bir atalsakal biiminde taramaya balad. imdi sen van Petrovi'e benziyorsun. Dur, imdi de bizim kapcya benziyeceksin.Baba, bu kapclar neden kapnn nnde dururlar?Savc onun soluunu yznde duyuyordu, salar yanana dokunuyordu. Ruhunda birscaklk, bir yumuaklk belirmiti, yle bir yumuaklk ki, yalnz eli deil, sanki btnruhu Sereja'nn ceketindeki kadifenin stndeydi. Onun byk kara gzlerine bakt;anasnn, kanamn, bir zamanlar sevdii kimler varsa hepsinin onun iri gzbebeklerinden kendisine baktklarn sand.iinden:imdi gel de onu azarla bakalm, dedi, gel de ona ceza dn! Hayr, eitim ii bizene kadar uzak. Es56kiden insanlar basittiler, az dnrler, bunun iin de sorunu cesaretle zerlerdi.Oysa, biz pek ok dnyoruz; mantk bizi yedi, bitirdi. nsan ne kadar gelimiolursa, ne kadar ok dnr ince eleyip sk dokursa o kadar kararsz, o kadarvesveseli olur, o kadar korkak balar. Gerekten de, derin dnlse, ders okutmak,hkm vermek, kaln kitaplar yazmak iin ne kadar cesaret ve kendine gvengerektiriyor, ne kadar...Saat on'u ald. Haydi delikanl, dedi savc, yatmak zaman geldi. yi geceler de de git.Sereja alnn buruturdu, Yok babacam, biraz daha oturacam. Bana birey anlat! Masal syle! Peki, ama masaldan sonra hemen yatacaksn.Bo akamlarnda Sereja'ya masal anlatmak alkanl vard, i adamlarnn ougibi, o da ezbere bir tek iir bilmez, hi bir masal anmsamazd. Bunun iin, herdefasnda bir ey uydurup sylemesi gerekirdi. Her zaman u basma kalp szlebalard: Bir varm, bir yokmu. Sonra bir sr sama sapan eyi birbiri zerineyar, masaln ban anlatrken ortasnn, sonunun nasl geleceini hibir zamanbilmezdi. Tablolar, kiiler, durumlar geliigzel ve anszn doar, olay, ahlak sonukendiliinden, hikayecinin iradesine bal olmakszn ckverirdi. Sereja byledoalamalar ok severdi. Masal ne kadar sade, doal olursa ocuktaki etkinin okadar gl olduuna savc dikkat etmiti. Gzlerini tavana dikerek: Dinle, dedi: Bir varm bir yokmu, ihtiyar, ok ihtiyar, sakallar, byklar uzun vebembeyaz bir hkmdar varm. Bu hkmdar, kocaman ve berrak bir buz parasgibi, gnete prl prl yanan, ldayan billur bir sarayda yaarm. Bu saray,portakallarn, bergamut57larn, kirazlarn yetitii, lalelerin, gllerin, inci ieklerinin at, renk renk kumlarn

tt byk bir bahedeymi... Aalarda ki kck billur anlar aslym, rzgarestike yle tatl sesler karrlarm ki, insan dinlerken kendinden geebilirmi. Billurmadenden daha yumuak, daha tatl ses karr... Sonra efendim, baka ne vard? Ha,bahede fskiyeler varm; hani Sonya halann yazlk evinde grmtn ya? tehkmdarn bahesindeki fskiyeler tpk onun gibi, ama ondan byk, fkrtlan enyksek kavak aalarnn ta tepelerine kadar erien fskyelermi.Yevgeniy Petrovi biraz dndkten sonra devam etti: htiyar hkmdarm tek bir olu ve saltanat mirass varm. Senin gibi kk birolanm, iyi ocukmu... Hi arszlk etme2, erken yatar, masann stndeki eylere


23/56

hi dokunmazm ve... Derken uslu, akll bir ocukmu... Yalnz bir tek kusuruvarm: Sigara iermi...Sereja btn dikkatiyle dinliyor, gzlerini krpmadan babasnn gzlerinin iinbakyordu. Savc devam ediyor, iinden: Ya sonra?>: diye dnyordu... Uzun uzunyutkunup geveledi ve masaln yle bitirdi: ehzade sigaradan verem oldu, yirmi yanda ld. km, hastalkl ihtiyar,

bsbtn kimsesiz, yardmsz kald. Devleti idare edecek, saray savunacak kimseyoktu. Dmanlar gelip ihtiyar ldrdler, saray yktlar. imdi artk bahede nekiraz var, ne kular, ne de billur anlar... Ya!...Byle bir sonu Yengeniy Petrovi'e gln ve sama gelmi, ama btn masalSereja'da gl bir etki yapmt. Gzlerine gene bir hzn, korkuya benzer bir eysindi. Bir dakika dalgn dalgn karanlk pencereye bakt; rperdi, alak bir seste:58

Bir daha sigara imeyeceim... dedi. yi. geceler dileyip yatmaya giderken babassessiz admlarla keden keye gidip geliyor, glmsyordu.inden:Burada gzellik, estetik, ekil rol oynad diyecekler, dedi, yle olsun, ama bu az. Nede olsa bu asl ila deil. Niin ahlak ve gerek rlplak deil de, bir hap gibi stkaplanm, mutlaka ekerlenmi ve yaldzlanm olarak ne srlmeli? Doaya aykrbu... Sahtekrlk, aldatma... Hokkabazlk...Tarihi yaldz destanlardan, tarih romanlardan renen, gnlk yaayla ilgilidncelerini tlerden, kanunlardan deil, masallardan, romanlardan, iirlerdenalan halkn nnde mutlaka sz sylemesini isteyen hakimleri anmsad.la tatl, gerek gzel olmaldr... Bu samay insan olu ta Adem zamanndan beribyle kabul etmitir. Ama... Belki de btn bunlar doaldr, byle olmak gerekiyor.Yararl aldanmalar, hayaller doa da az m?...Savc almaya balad. Tembel ev dnceleri daha uzun zaman zihninde dolapdurdu. Tavann stnden gam'lar artk duyulmuyor, ama ikinci katn kiracs halenkeden keye gidip geliyordu.188759SRGNDETolkoviy', takma adyla anlan ihtiyar Semyon'la adn kimsenin bilmedii gen birTatar, kyda, oban ateinin yannda oturuyorlard. br salc izbada kalmlard.Altm yalarnda, zayf, disiz, geni omuzlu, grnte din bir ihtiyar olan Semyonsarhotu; oktan yatmaya gidecekti, ama cebinde yarm okkalk bir ie vard, izbadagenler votka isterler diye korkuyordu. Tatar hastayd, bitkin haldeydi; artkpaavralara sarlm, Simbirsk'n ne gzel bir yer olduunu, evinde brakt karsnngzelliini, akllln .anlatyordu. Ya yirmi beten yukar deildi. Ama imdi, ateinnda, soluk benzi, kederli, hastalkl yzyle bir ocuu andryordu. Buras cennet deil elbet, dedi Tolkoviy. Gryorsun ya, her yer su, orak kylar,drt bir yan kil, balk, baka birey yok... Byk paskalya oktan geti, ama nehirdedaha buz paralar akyor, bu sabah da kar yad. Kt, kt, dedi Tatar, korkuyla baknd.l Tolkoviy : Anlayl, zeki anlamna gelir.

60On adm teden kara, souk nehir akyordu; homurdanyor, killi kyya arpyor, uzakbir denize doru hzla kayp gidiyordu. Salclarn karbas ' dedii byk, mavnannkaralts belirdi. Kar gyda, uzaklarda geen yln yaklan otlarndan ykselen alevlersnerek, parlayarak ylanlar gibi kayyorlard. Ylanlarn tesi gene karanlkt. Kkbuz paralarnn mavnaya arpt duyuluyordu. Hava rutubetli ve souktu...Tatar gkyzne bakt. Yldzlar onun memleketindeki gibi oktu, karanlk her yerdebirdi, ama burada eksik olan bir ey vard sanki, onun memleketinde, Simbirsk'teyldzlar da, gkyz de baka trlyd.


24/56

Kt, kt! dedi. Alrsn, dedi Tolkoviy ve gld. imdi daha gensin, toysun, azn st kokuyor;senden daha bahtsz insan yokmu gibi geliyor sana, toysun da ondan; ama zamangelecek, herkese byle bir mr versin diye Tanrya dua edeceksin. Sen bana bak. Birhafta iinde su. gelir, sal uraya koruz, siz hepiniz Sibirya'ya gezmeye . karsnz,ben kalrm, kydan kyya gidip gelmeye balarm. Yirmi iki yldr gider gelirim. Gece,

gndz. Turna bal, somun bal suyun altndan, ben suyun stnde. Tanrya kr.Hibir ey istemem. Tanr herkese byle bir mr versin.Tatar atee al rp att, atee yakn bir yere uzand: Ana ile kar senin nene gerek? diye Tolkoviy sordu. Budalalk, baka birey deil,arkada. eytan seni artyor. Bacam kr onun, o lanetliyi dinleme. Aman Babam hastalkl bir adamdr, dedi. O lnce anamla karm buraya gelecekler. Szverdiler.l Karbas : Bir eit61verme ona. Sana kadndan dem vurdu mu, sen inadna: istemem! de. Sanazgrlkten dem vurdu mu, kafa tut: istemem! de. Birey" lazm deil! Ne ana, nebaba, ne kar, ne zgrlk, ne ev bark, ne dikili bir aa! Birey istemem, yerin dibinebatsnlar!Tolkoviy ieden bir yudum ald, devam etti: Ben, ahbap, basit bir mujik deilim,ayak takmndan deilim, diyakos oluyum ben. Kursk'ta zgr yaadm zamanlarredingotla dolardm. Ama imdi kendimi yle bir duruma getirdim ki, toprakzerinde plak yatp uyuyabilir, ot yiyebilirim. Tanr herkese byle bir hayat nasipetsin. Hibir eye ihtiyacm yok, kimseden korkum yok, kendimi dnyann en zenginen zgr insan sayyorum. Beni Rusya'dan buraya yolladklar zaman daha ilk gnbirey istemem! diye dayattm. eytan bana kardan, akrabadan, zgrlkten demvurdu, ben ona: Hibir ey istemem! dedim. Ayak diredim, ite grdn gibi iyiyayorum, szlanmyorum. Bir kimse eytana yz verdi mi, bir defa bile olsa onudinledi mi yand, ona kurtulu yok: Batan ta gzne saplanr, bir daha da kamaz. Yalnz sizin dangalak kyller deil, soylu, okumu kimseler de mahvolur gider.Onbe yl nce buraya Rusya'dan bir bay yollamlard. Orada miras kalan bir eyipaylaamam, vasiyetnamede sahtekrlk yapm. Prenslerden veya baronlardanolduunu sylyorlard, ama belki de sadece bir memurdu, kim bilir!Eh, bay buraya gelince ilk i olarak kendine Muhortin'de bir ev ve toprak satn ald.Emeimle, alnmn teriyle yaamak istiyorum, nk, imdi bay deilim, srgnmdiyordu. Eh, Tanr yardmc olsun, dedim, iyi i. O zaman gen, atlgan bir adamd;kendisinin ekin bitii olurdu, balk avlar, atla altm verslk yol giderdi, in ktsdaha ilk yldan Girino'ya postahaneye gitmeye balad. Bir gn benim salda ayaktayle62diyordu: Ay, Semyon, oktandr, nedense, evden para gndermiyorlar! istemez,paraya gerek yok, Valisi Sergei, dedim. Neye yarar para? Gemii hi olmami gibi,rya imi gibi kafanzdan silin, unutun, yeniden yaamaya balayn. eytandinlemeyin, dedim, o iyiye gtrmez, daraacna srkler. Siz imdi paraistiyorsunuz, dedim, aradan biraz zaman gesin, baka birey isteyeceksiniz, sonra

daha baka, daha baka eyler. Eer, dedim, kendiniz iin mutluluk istiyorsanz,hereyden nce hibir ey istemeyin. Evet... Eer, dedim, biz sizinle kaderin acsillesini yedikse artk ondan aman dilemekte, ayaklarna kapanmakta anlam yok,ona aldr yok, ona aldr etmemek, onunla alay etmek gerek, yoksa o sizinlealay eder. Ona byle dedim... ki yl sonra onu nehirin bu yakasna geiriyordum,ellerini uuturarak glyor: Girino'ya karm karlamaya gidiyorum, beni merak edipgelmi, karm ne gzel kadn, ne iyi kadn diyordu. Sevincinden ii iine.smyordu. ki gn sonra karsyla birlikte geldi. apkal, gen, gzel bir bayan;kucanda minicik bir kz ocuu. Bir sr eitli eya. Benim Vasili Sergei karsnn


25/56

evresinde drt dnyor, ona bakmakla doyamyor, vnmesinin sonu gelmiyordu.Evet Semyon karde, Sibirya'da da insanlar yaar. Eh, diyordum iimden, peki,grrz. O zamandan sonra Rusya'dan para gelip gelmediini renmek iin,hemen her hafta, Girino'ya gidiyordu. Paraya pek ok ihtiyac vard. Karm, diyordu,benim iin burada Sibirya'da genliini, gzelliini mahvediyor, ac talihimi benimlepaylayor, bundan tr, onu memnun edecek her eyi yapmalym diyordu. Bayann

can sklmasn diye memurlar ve br takm kopuklarla ahbaplk kurdu. Btn bugruhu, malm, yedirecek, iireceksin, sonra bir piyano bulunacak, kanepeninstnde tyl bir kpek olacak... Gsteri, szn ksas, marklk. Bayan onunla okoturmada. Nerde? Balk, su, souk. Ne sebze, ne meyve. Her yan kaba sabainsanlarla, sar63holarla dolu. Oturup kalkmasn bilen yok. Oysa ki o mark bir bakent bayan...Olacak belliydi zaten, buras onu skyordu. Sonra kocas da, ne dersen de, artk birbay deil, srgnd. Merde o itibar? yl sonra, anmsyorum, tam Meryem miracyortusunun yaklat sralarda bir gece kar kydan seslendiler. Salla gittim;bakyorum: Bir bayan, batan .aa sarnm, yannda memurlardan biri, gen birbay. Troyka1... Onlar beri yana geirdim, arabaya bindiler, artk ara da bul,bulabilirsen onlar! Bir daha grnmediler. Sabaha kar Vasiliy Sergei ift atl biraraba ile drtnala geldi. Karm gzlkl bir bayla buradan geti mi, Semyon? Getiler,gittiler, bouna arama, hava bulursun, dedim. Pelerine dt, be gn be gecekovalad. Sonra onu kar yana geirdiim zaman, saln stne ykld, ban tahtayavurup dvnmeye, ulur gibi barmaya balad. Grdn m, diyerek gldm, onavaktiyle Sibirya'da da insanlar yaar! dediini anmsattm. O daha ok dvnyordu...Sonra zgrlk sevdasna tutuldu. Kars Rusya'ya gitmiti, onu grmek, akndankurtarmak iin oras onu ekiyordu, demek. Hemen hergn, kardeim, drtnala, birpostahaneye, bir kente, hkmet ileri gelenlerinin yanna gidiyordu. Balanmas,memleketine evine gnderilmesi iin dileke stne dileke veriyor, gndriyordu.Yalnz telgraflara ikiyz ruble harcadm syledi. Topra satt, evi yahudilere ipoteketti. Salar aard, kamburlat, yz sarard, bir veremliye dnd. Konuurken:Kohkohkoh... diye ksryordu, gzlerinde de yalar... Sekiz yl dilekeler onu byleyedi, bitirdi. imdi gene dirildi, neelendi: Yeni bir marklk dnd. Kz,gryorsun, byd. Babas ona bakmaya kyamyor. Kz da dorusunu sylemeli, hite fena deil: Kara kal, kvrak, gzelce birey. Babas her pazar onunla Girino'yakiliseye gider. Salda ikisi yanyanal Troyka : atl binek arabas. 64dururlar, kz gler, babas gzlerini ondan hi ayrmaz. Evet, Semyon, der,Sibirya'da da mutluluk olur. Bir baksana, der, ne kzm var benim! Bylesini bin verstuzaklarda araan bulamazsn Ona: Kzn gzel, sahi ok gzel derken... imden dediyordum: Hele dur bakalm... Kz gen, kan kaynyor, o da yaamak ister, buradahayat nerde? Kz sklmaya balad, kardeim... Gitgide szld, bsbtn eridi,hastaland. imdi bitkin bir halde. nce hastalk. te sana Sibirya mutluluu! Yerindibine batsn! te Sibirya'da da insanlar byle yaar... Babas doktorlarn peindekomaya, onlar alp evine getirmeye balad. kiyz, yz verst tede bir doktorveya ky hekimi olduunu duymasn, hemen koar. Doktorlara giden parann haddihesab yok. Ama bence artk bu paralar ikiye harcamak daha iyi... Kz nasl olsa

lecek, aresiz lecek. te baba iin asl felaket o zaman. Kederinden kendini yaasar, ya da Rusya'ya kaar, besbelli birey. Kaar ama yakalarlar onu. Sonramahkeme, krek cezas; krbalarn tadna bakar...Tatar souktan bzlerek, yi, iyi, diye mrldand. Tlkoviy sordu: Nedir iyi olan? Kars, kz... Varsn krek cezasna arplsn, varsn eziyet eksin, karsn, kzngrd ya... Sen hibir ey istemez diyorsun, ama hi kt! Karsyla yl yaad:Tanr balad bunu. Hi kt, ama yl: iyi. Sen nasl anlamaz?


26/56

Tatar titreyerek, az bildii Rusa kelimeleri glkle seerek, kekeleyerek, Tanrnnkimseyi gurbet elde hasta drmemesini, ldrmemesini, souk puslu top rak'laragmdrmemesini, bir gn, hatta bir saat olsun kars ona gelse byle bir mutluluk iinher trl eziyeti ekmeye raz olacan, Tanrya da kredeceini syledi. Bir gnnmutluluu hiten iyidir, diyordu.65

Sonra gene, evde brakt karsn, ne kadar gzel, ne kadar akll olduunu anlatt;arkasndan ban avularnn iine alp alad, hibir suu olmadn, btn bunlarbir iftira yznden ektiini Semyon'a syledi. ki kardeiyle amcalar bir mujikinatlarn srp gtrmler, ihtiyar kyly ldresiye dvmler, ama ky heyetiinsafl bir hkm vermemi, yazlan karar gereince karde Sibirya'ya srlm,zengin bir adam olan amcalar ise evinde kalm. Alrsn! dedi Semyon.Tatar sustu, yal gzlerini atee dikti; yznde aknlk ve korku ifadesi vard; nedenSimbirsk kentinde deil de burada, karanlkta, rutubet iinde, yabanc insanlarnyannda olduunu daha anlamam gibiydi. Tolkoviy atein yannda uzand, bireylereglmsedi, yavatan bir trk tutturdu. Biraz durarak, Kz babasyla nasl neelensin? dedi. Babas onu seviyor, onunla avunuyor, orasyle. Ama, karde, gene de onun ipiyle kuyuya inilmez: Sert bir ihtiyar, aksi birihtiyar. Gen kzlara gereken sertlik deil... Onlar okay ister, hahaha, hhhu ister',gzel kokular, kremler ister. Evet... Ah, ne iler bunlar! Semyon iini ekti, glklekalkt., Votka suyunu ekti, artk yatmak zaman. Ha? Gidiyorum karde...Yalnz kalan Tatar atee gene al rp att, aband, atee bakarak kyn, karsndnmeye balad. Bir ay iin, bir gn iin olsun kars bir gelseydi, sonra istersednseydi! Bir ay, hatta bir gn hiten iyidir. Ama kars szn tutup da gelirse onune ile besleyecek? Burada nerde kalacak?Tatar yksek sesle: Yiyecek bir ey yoksa nasl yaanr? diye kendi kendine sordu.66Gece gndz krek ekmesine karlk ona. ancak yirmi drt saatte on kapikveriliyordu. Geri yolcular ona ay iin, votka iin bahi de verirlerdi, ama arkaJalarbtn geliri aralarnda blyor, Tatar'a bir ey vermiyorlar, onunla ancak alayediyorlard. Alk, souk, korku hep yoksulluktan... imdi, btn vcudu szlarken,titrerken izbaya gidip bir uyua. Ama rtnecek bir ey de yok; kydan daha soukoras. Burada da rtnecek bir ey yok, ama hi olmazsa ate yakabilirsin...Bir hafta sonra sular bsbtn inip de oraya sal konunca Semyon'dan baka hibirsalcya artk gerek kalmayacak, tatar kyden kye dolamaya, sadaka ve i istemeyebalayacakt. Kars da onyedi yandayd; gzel, nazl, utangat. O da m yz yrtk,ky ky dolap sadaka isteyecekti? Yoksa, bunu dnmek bile korkuntu...Gn aarmt. Suda mavna, st allar ve dalgacklar aka belli oluyordu. Arkayabaklanca toprak knts, aada st boz samanla rtl bir izba, yukarda isebayra yapk gibi duran ky evleri grnyordu. Kyde horozlar tmeye balamt.Kzl kil knts, mavna, nehir, yabanc, kt insanlar, alk, souk, hastalk: Belkigerekte bunlarn hibiri yok. Belki btn bunlar Tatar, ryasnda gryor,uyduruyordu. Uyuduunu hissetti, horultusunu duydu... Elbet ki, evinde, Simbirskkentindeydi. Karsnn karlk vermesi iin onu ad ile bir armas yeterdi. Anas

bitiik odadayd... Ama ne korkun ryalar da oluyor! Neye yarar bunlar sanki? Tatarglmsedi, gzlerini at. Hangi nehir bu? Volga m?Kar yayordu. Mavna burayaaa!... Nehirin br yakasndan birisi haykryordu: Karbaas!67Tatar ayld, br yana gemek iin arkadalarn uyandrmaya gitti. Salclar, hemyryor, hem yrtk prtk gocuklarn giyerek, hrltl, uykulu seslerle kfrederek,souktan bzlerek kyya gidiyorlard. Ac bir souun estii nehir, uykudan sonra,besbelli, onlara tiksinti verici, rpertici geliyordu. Acele etmeden kaya atladlar...


27/56

Tatarla salc, karanlkta yenge kskalarn andran uzun, geni ulu kreklereyaptlar. Semyon karnn uzun dmene dayad. Nehrin br yanndan halanbaryorlard. Belki salclarn uyuduunu veya meyhaneye gittiklerinidndklerinden iki el de tabanca attlar.Tolkoviy, bu dnyada acele etmeye gerek olmadna inanm bir adam edasyla:Peki, anladk, yetiir! dedi. Hepsi bir, i oluruna

varr.Ar, hantal mavna kydan ayrld, st allarnn arasndan geti. Mavnann yerindedurmad, ilerledii, ancak stlerin ar ar geri gidiinden belli oluyordu. Salclarlyle, hep birden krek ekiyorlard. Tolkoviy karnyla dmene abanm, havadakavis izerek bir bordadan br bordaya yalpalanyordu. Karanlkta yle birgrnleri vard ki, sanki insanlar tufandan nce yaam uzun peneli bir hayvanabinmiler de onunla kbusta insann ryasna giren o souk, kasvetli lkeyegidiyorlard.St allarn geip, engine aldlar, br kydan takrty, ll krek aprtsnduymular, barryorlard: abuk! abuk! On dakika daha geti, mavna btnarlyla iskeleye bindirdi.Semyon yznden karlar silerek, Ha bire serpiyor, ha bire serpiyor! diye mrldand. Nerden geliyor, Allah bilir!68Kyda zayf, ksa boylu, srtnda krknn kllar dklm ksa bir gocuk, bandakuzu derisinden apka bulunan bir ihtiyar bekliyordu. Arabadan uzakta duruyorkprdamyordu. Tasal, dalgn bir durumu vard, bir ey anmsamaya alyor, amaanmsayamadndan hafzasna kzyor gibiydi. Semyon yanna yaklap taglmseyerek kalpan karrken adam: Anastasyevka'ya gitmek iin acele ediyorum. Kzm gene fena. Anastasyevka'yayeni bir doktor tayin edilmi, diyorlar dedi.Tarantasl mavnaya soktular, beri kyya yneldiler. Semyon'un Vasili Sergey diyeadlandrd adam yolda kprdamadan hep ayakta durdu, kaln dudaklarn skcaksarak gzlerini bir noktaya dikti. Yannda sigara imek iin arabac ondan izinisteyince iitmemi gibi hi yant vermedi. Semyon karnn dmene dayayp alaylalayl ona bakt. Sibirya'da da insanlar yaar, dedi. Yaa'ar!Tolkovi'nin yznde bir ey kantlayan, nceden syledii szlerin tpatp ktngrp sevinen bir insann muzafferce ifadesi vard. Ksa gocuunun krk dklmadamn ackl, zavall durumu, belli ki, ona byk bir zevk veriyordu. Kyda atlarkoulurken, Yollar amurlu imdi, Vasiliy Sergey, dedi. Yola kmak iin iki haftackdaha bekleseydiniz, ortalk kurua; hatt hi gitmeseniz... Gitmekte bir yarar olsabari. Siz de bilirsiniz, insanlar ezelden beri giderler, gecegndz giderler de gene biryarar olmaz!Vasili Segey bir ey sylemedi. Bahii verdi, tarantasa binip yola koyuldu.Semyon souktan bzlerek,l sarantas : Bir eit binek arabas.69 ite doktor peine gidiyor! dedi. Evet, gerekten iyi bir doktoru ara da bul, krda

rzgra yeti eytan kuyruundan yakala, kendi ruhunu azaba sok! Ne tuhafadamlar! Ben gnahly bala, yarabbi!Tatar, Tolkovi'ye yaklat, kinle hnla ona bakp titreyerek, atra atra RuasnaTatarca kelimeler kartrarak konumaya balad. O iyi... iyi, ama sen kt! Sen kt! Bay iyi yrekli, ama sen canavar, sen kt!Bay canl, sen geberik... Allah insan canl olsun diye, sevin de olsun diye, keder deolsun diye, ac da olsun diye yaratt, ama sen hi istiyorsun demek sen canl deilsin,tasn sen balksn! Taa hi gerek, sana da hi... Sen tasn, Allah sevmez, amabay sever!


28/56

Hep gltler; Tatar tiksintiyle yzn buruturdu, elini sallad, paavralarnasarnarak atee doru yrd. Salclarla Semyon ar ar izbaya doru gittiler.Bir salc toprak yeri rten samanlarn stne uzanarak, bouk bir sesle: Souk, diye sylendi.br: Evet, scak deil! diye onu dorulad. Krek mahkmu hayat!..

Hepsi yatt. Kap rzgrdan ald; izbann. iine kar doldu, hi kimse kalkp kapykapamak istemiyordu: Soukta kalkmaya 'eniyorlard.Semyon uykuya varrken, Benim iin iyi, dedi. Allah herkese byle bir mr versin. Sen malm, kaerlenmi krek mahkmu. Seni eytanlar da almaz.70Dardan kpek ulumasn andran sesler duyuldu. Bu ne? Kim var orda? Tatar olu alyor. Bak hele una... Sersem! Alr! dedi. Semyon ve hemen uykuya dald.brleri de az sonra uyudular. Kap gene de ylece kapanmam olarak kald.189271FRENKZMDaha sabah erkenden yamur bulutlar btn gkyzn kaplamt. Hava durgun,lk ve skcyd. Tpk puslu, kapal havalarda tarlalarn zerinde bulutlarn asldurduu, yamur beklendii, ama bir trl yamad zamanlarda olduu gibi.Veteriner van vani'le lise retmeni Burkin artk yorulmulard; krlar, onlara sonsuzgibi geliyordu, ileride uzaklarda Mironosisko kynn yeldeirmeni belli belirsizgrnyordu; sada sra sra uzanan tepecikler kyn tesinde, uzakta, yitiyordu.Orann nehir kys olduunu ikisi de biliyordu; orada ayrlar, yeil stler, iftli'klervard; tepeciklerden birine ksalar gene byle kocaman bir alam, telgraf direklerini,uzaktan yerde srnen bir trtla benzeyen treni grebilirlerdi. Berrak havalardaoradan kentin bile grnd olurdu. imdi bu durgun havada, btn doannyumuak, dalgn grnd bu anda van vani'le Burkin'in ii bu alana karsevgiyle doluydu; ikisi de bu memleketin ne kadar byk, ne kadar gzel olduunudnyordu. Geenlerde, muhtar Prokofiy'in ambarnda bulunduumuz zaman, dedi Burkin, birolay anlatacaktnz.72

Evet, kardeimden anlatmak istiyordum.van vani derin derin nefes ald, sze balamak iin piposundan bir nefes ekti; amatam bu srada yamur balad. Be dakika sonra da iddetli bir saanak halini ald, nezaman direneceini kestirmek zordu. van vani'le Burkin draksadlar. Kpeklerslanmt, 'kuyruklarn ksm duruyor, hznle onlara bakyorlard. Bir yere snmamz gerek, dediBurkin. Alhin'e gidelim. Buraya yakndr. Gidelim.Yana saptlar, yola kncaya kadar bir doru giderek, bir sa tutarak biilmi bir

tarladan yrdler. ok gemeden kavaklar, bahe, sonra ambarlarn krmz atlargrnd, nehir parlamaya balad, gzlerinin nne deirmeniyle, beyaz nehirhamamyla geni bir koy tablosu serildi. Buras Alhin'in yaad Sofino ky idi.Deirmen, yamurun sesini boarak iliyordu; su bendi sarslyordu. Bir talikannyannda slak atlar balarn ' yere' imi duruyor, uvallar rtnm adamlardolayorlard. Hava rutubetliydi, yerler amar iindeydi, ortalkta skc bir durumvard; kyn grn souk, somurtkand, van vani'le Burkin slakl, pislii,rahatszl imdiden btn vcutlarnda duyuyorlard; ayaklar amurdanarlamt, bendi geip ambarlara karlarken birbirlerine ksm gibi susuyorlard.


29/56

Ambarlarn birinde bir kalbur makinesi uulduyordu, kap akt, ierden buram buramtoz savruluyordu. Kapnn eiinde Alhin duruyordu. Krk yalarnda, uzun boylu,imanca, uzun sal, toprakbeyinden ok profesr'e, sanatya benzeyen bir adamdbu. zerinde beyaz, oktandr ykanmam ip kemerli bir gmlek, ayanda pantolonyerine bir uzun don vard; izmelerine de amurla saman yapmt. Burnu ve gzleritozdan

73kararmt. Ivan Ivanile Burkin'i tamd, onlarn geliine ok memnun grnyordu.Glmseyerek: Eve buyurun baylar, dedi. Ben hemen imdi geliyorum.Ev bykt, iki katlyd. Alhin aada, bir zamanlar iftlik katiplerinin kald kkpencereli, kubbeli iki odada kalyordu; burann mobilyas basitti. avdar ekmei, ucuzvotka, koum takm kokuyordu ierisi. Yukardaki dayal deli odalara seyrek, ancakmisafir geldii zaman kard. van vani'le Burkinl evde oda hizmetisi olan gen birkadn karlad. O kadar gzeldi ki, ikisi bir anda durup birbirlerine baktlar.Alhin de arkalarndan sofaya girdi. Sizi grdme ne kadar memnun oldum tahmin edemezsiniz, baylar, dedi. Hibeklemiyordum dorusu! Pelageyya, diye oda hizmetisine dnd: Misafirlere giyecekbir eyler ver. Evet, ben de, vakti gelmiken deieyim. Yalnz nce ykanmayagitmeli; hani ben bahardan beri ykanmadm gibi. Nehir hamamna gitmek, istermis

anton Çehov- köylüler

Documents