ANTİK ÇAĞDAN GÜNÜMÜZE MİMARLIĞI DÜŞÜNMEKüzerine bir almanak

Mimarlık Tasarım Kuram / MTS YL Programı, 2012-13 Bahar YY. Y. Doç. Dr. Funda Uz , Prof. Dr. Ayşe Şentürer, Prof. Dr. Arda İnceoğlu Elif Tan 502121429

önsöz

al•ma•nac (ˈɔl məˌnæk) yıllık, salname, çeşitli bilgiler içeren takvim

Mimarlık her şeyden çok kullanıcı psikolojisi ile ilintiliyse eğer, mimarlık üzerine düşünmek, salt fikir sunmanın ötesinde; kullanıcının deneyimlerinden doğan yorumlar bütünüdür. Mimarinin var ettiklerini deneyimleyen her kullanıcı, tasavvur ettiği i herşeye farklı bir anlam yükler. Kullanıcı, birçok kereler ve farklı yöntemlerle aynı şeyi deneyimlemektedir ve her yeni tecrübeden çıkaracağı sonuç ile yargı zincirine yeni bir halka ekleyecektir.

Tüm canlılar birer kullanıcıdır ve herhangi bir şeyi ilk deneyimledikleri andan itibaren onunla ilgili oluşan yargılarının bütününde onu (değiştirerek) kullanmaya devam ederler. Yeni taşınılan evin duvarlarının farklı bir renge boyanması ve genelde yeni boyanan rengin evin yeni kullanıcısı tarafından çok beğenilirken; eski kullanıcı tarafından hayal kırıklığı ile karşılanmasının belki de en büyük nedeni bu farklı iki kullanıcı arasındaki görünmez "sahip olma" çekişmesinden kaynaklanmaktadır. Yeni kullanıcı artık sahip olduğu yapıyı eski kullanıcısının izlerinden arındırmak ister. Bu "kullanılmışlık" düşüncesi yeni kullanıcının yapı hakkında edindiği ilk yargıdır. Bu yargıdan hareketle - kendi isteği ile - müdahale ettiği yapıda artık kendinde "sahiplik" hissini yaratmıştır. Yapıdaki bu değişimle birlikte eski kullanıcıda var olan "sahiplik" duygusu yerini "yabancılığa" bırakacaktır. Bu örneklem kullanıcının mekan algısının, mekanın değişimine paralel olarak evrilebileceğinin bir kanıtıdır. Çünkü kullanıcı düşüncesi stabil değildir, yaşadığı her yeni deneyimle birlikte yapı hakkındaki düşüncesi değişecektir. Bu da mimarlığın subjektif oluşu ve subjektifliğin genel olarak tutarsız bir kavram olması ile açıklanabilir.

Bu subjektif düşüncenin yansımalarını mimarlık tarihi boyunca ortaya atılan, savunulan, -bazen- akımlaşan, -bazen- zamanla yitip giden kuramlarda görmek mümkündür. Her yeni kuram bir öncekinin kullanılmışlık hissinden arınma ve kendi sahipliğini yaratma içgüdüsüyle oluşturulmuştur.

İşbu almanak, 2012-2013 bahar yarıyılı mimari tasarım kuramı dersinde yapılan okumalar ve alınan seminerler ışığında - mimarlığı düşünenler üzerinden, antik çağdan bu yana değişen/gelişen/çatışan mimarlık düşüncelerinin tarihsel dizilimini ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır.

Antik çağda -ilk insanın varoluşuyla birlikte- mimarlık ihtiyaca yönelik olarak ortaya çıkmıştır. Bu dönemde mimar anonimdir. Soru sormaz, bilir. İhtiyacı karşılayacak yöntemleri dener ve bulur. Öncesinde feyz alacağı bir veri yoktur. Verili bilgiden yola çıkarak yeni bilgi oluşturur. Verili bilginin değişmesi bir arızaya bağlı olarak ortaya çıkar.

Vitruvius’un “De Architectura”sı mimarlık ve mühendislik konusunda klasik çağdan zamanımıza gelebilmiş tek eserdir. Mimarlık üzerine o güne kadar bütün bilinenlerin toplanarak bir bütün halinde sunulan kapsamlı bir el kitabıdır. On bölümden oluşan kitap, kendisinden önce yazılmış fakat kaybolmuş birçok Yunan ve Roma metinlerinin özeti olması ve zamanın yapı geleneklerini (verili bilgi) Vitruvius’un kendi deneyimleriyle birleştirerek yeni bir bilgi oluşturması dolayısıyla önemlidir. *

antikçağ

1

“ fon

ksiyo

nelli

- sür

eklili

k/ka

lıcılık

- gü

zellik

”

* Yeğül F.K. 2005, Mimarlık üzerinde 10 kitap Vitruvius, önsöz, syf. xi, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı

rönesans-barok-manyerizm ortaçağ

Fransızca’da yeniden doğuş anlamına gelen rönesans, 15 - 16. yüzyıl İtalya’sında batı ile klasik antikite arasında sanat, bilim, felsefe ve mimarlıkta bağın tekrar kurulmasını sağlayan, Eski Yunan ve Roma sanatından esinlenilen, deneysel düşüncenin canlandığı, insan yaşamı (hümanizm) üzerine yoğun-laşıldığı, verili bilginin yeniden üretildiği bir dönemdir.

Antik klasik metinlerin yeniden keşfi, öğrenimi, sanat ve bilimdeki uygulamalarının bir yansıması olarak - Vitruvius’a atıfla- Batista Albert’inin yazdığı “Mimarlık Üzerine On Kitap” modern dünyanın ilk mimarlık kitabıdır. Alberti, verili bilgiye inanır, verili bilginin alanını genişletmeye başlar. Farklı kaynaklardan topladığı verilerden yola çıkarak yeni bir bilgi oluşturur. Verili bilgiyi kutsallaştırıp gündelik bilgiden kopartarak mimarlığın düşünsel ve uygulamsal boyutlarını ayırmaktadır bir bakıma verili bilgiyi kutsallaştırmıştır. *

“ fon

ksiyo

nellik

- sü

rekli

lik/k

alıc

ılık -

güze

llik ”

2* Uğur Tanyeli, 2013, İTÜ Mimari Tasarım Y. Lisans Programı, Mimari Tasarım Kuramları ders notlarından

Rönesansın zayıfladığı 15. yy’ın ortalarında dengesiz ve uyumsuz bir sanatı ifade eden “maniyerizm” doğmuştur. İncelik ve zarifliğin ön planda olduğu manyerizmde, sanatçının doğaya göre çalışmadığı fakat doğa gibi, kurucu biçimde çalıştığı görüşü hakimdir.

Barok, ronesans'in kati kurallarina bir tepki olarak İtalya'da ortaya cikmis ve 17. yy'da ulkenin onde gelen uslubu kabul edilmistir. Maniyerizmin daha zengin ve esnek izleyicisi olarak benimsenen barokta organiklik vardir. Yapi tek basina bir heykel olmayip kentin duzenine uyan bir elemandir. Ronesans'taki duz cizgilere karsilik barok'ta girinti cikintilar, cephele-rde dalgalanmalar izlenir. Encyclopedie methodique"te "mimarlikta barok, tuhafli-gin bir nuansidir" diye tabirlenen akımın ilk izlerini manyerizm akımının icracılarından mimar Giacomo Barozzi da Vignola’nın yaptığı ve Roma’da bulunan Gesu Kilisesi’nin cephesinde görmek mümkündür.

ortaçağ

3

rönesans-barok-manyerizm

bin6yüz-bin8yüz

4

modernlik

Tüm geleneksel metinler değişimi “bozulma” olarak tanımlar. Ortaçağ’da yaklaşık 300 yıl boyunca “yeni bir üslüp nasıl üretilir” e odaklanan mimarlık düşüncesi, barok akımından sonra 17 YY.da yaşanan epistemik katastrof ile değişim geçirir. Değişimin - bozulmanın - olağanlığı fark edilir. Verili bilginin yıkılma hali, modernliğin ilk temelleridir. Bilginin ezeli ve ebedi -değiştirilemez- dünyası yıkılmaya başlanmıştır. Mimarlık alanı bu verili bilginin yıkılsa da yeniden üretilebileceğine inanır.

Descartes “Düşünüyorum öyle ise varım” mottosuyla rasyonelist düşünce akımının öncülerindendir. Bildiği bütün bilgilerin yanlış olduğu kabulü üzerinden yeni - daha nitelikli- bilgiler oluşturmaya odaklanır. Kartezyen düşünce yöntemine mimarlarin calismasini ornek alarak vardığını ifade etmektedir."....Onun içindir ki, tek bir mimarın ele alıp tamamladığı yapıların, birçok mimarın, başka amaçlarla yapılmış olan eski duvarları kullanarak, yamayıp onarmaya çalıştıkları yapılardan daha güzel ve daha düzenli oldukları görülür.” *“ d

üşün

üyor

um ö

yleys

e va

rım ”

* Tümer G., “Felsefe ve Mimarlık İlişkileri, Descartes Örneği”, Mimarlık Dergisi, 3/1982, sayı 177 s. 9

bin8yüz-bin9yüz

5

aydınlanma çağı

Descartes “Düşünüyorum öyle ise varım” mottosuyla rasyonelist düşünce akımının öncülerindendir. Bildiği bütün bilgilerin yanlış olduğu kabulü üzerinden yeni - daha nitelikli- bilgiler oluşturmaya odaklanır. Kartezyen düşünce yöntemine mimarlarin calismasini ornek alarak vardığını ifade etmektedir."....Onun içindir ki, tek bir mimarın ele alıp tamamladığı yapıların, birçok mimarın, başka amaçlarla yapılmış olan eski duvarları kullanarak, yamayıp onarmaya çalıştıkları yapılardan daha güzel ve daha düzenli oldukları görülür.” *

Orta sınıfın yükselmesiyle birlikte değişim isteği de hızlanacaktır. 17. YY.da Aydınlanma Dönemi'nde, aklın başat konumu ve bilimsel bilginin akıl yoluyla inşa edilme sürecine girilmiştir. Kartezyen düşünce sisteminin gelişmesini takiben, Hegel’in ortaya attığı diyalektik düşünce sistemine eleştirel bir bakış açısıyla yaklaşan Karl Marx’a göre, orta sınıfın zenginleşme sürecine paralel olarak ortaya çıkan kapitalizmle biflikte yerini sosyalizm alacak,o da komunizme yönelecektir.

Bu bağlamda Frederick Engels ile birlikte yazdığı “Komünist Manifesto“ ploretaryanın yükselişinin öncü kitabıdır.Manifestonun proleterya tarafın-dan benimsenen düşünceleri ile birilkte burjuva ve işçi sınıfının arasındaki sınır daha da kesinleşecektir.

Marx’ın yine aynı kitapta yaptığı "Katı olan her şey buharlaşıyor" tespiti modernizmin mihenk taşlarından olan Marshall Berman için bir anahtar niteliğinde olacak ve bu isimde çıkarttığı kitabi ile modernite, modernlik, modern-izm gibi kavram ayrımlarını netleştirecek ve modern düşüncenin anlaşılmasını belirginleştirecektir.

bin9yüz60

6

modernite

Düşünsel olarak Aydınlanma Çağı'na, politik olarak Fransız Devrimi'ne ve ekonomik olarak da Sanayi Devrimi'ne bağlı olarak gelişen modernite, aklı ve insanı merkez olarak belirler, toplumsal yaşamı rasyonalize eder, dini toplumsal yaşamda arka plana iter ve laikliği ilke olarak benimser. Marx, moder-nitenin kurumsal değişiminin nedeni olarak kapitalizmi işaret etmektedir. Modernite, modernizmin arkasındaki felsefi, politik, toplumsal yapılanmayı sağlar

Berman kitabında modernliği insanın, yaşamın imkânları ve zorluklarına ilişkin edindiği deneyim tarzlarının bütünü olarak tanımlar. Modern olmak, insanlara serüven, güç, coşku, gelişme ve dünyayı dönüştürme olanakları vaat eden; ama bir yandan da sahip olduğumuz her şeyi, olduğumuz her şeyi yok etmekle tehdit eden bir ortamda bulunmaktır. Modern ortamlar ve deneyimler coğrafi ve etnik, sınıfsal ve ulusal, dinsel ve ideolojik sınırların ötesine geçer; modernliğin, bu anlamda insanlığı birleştirdiği söylenebilir. Fakat bu, bölünmüşlüğün birliğidir olarak paradoksal bir birliktir. İnsanları sürekli parçalanma ve yenilenmenin, mücadele ve çelişkinin, belirsizlik ve acının girdabına sürükler. Berman’a göre modern olmak Marx’ın deyişiyle ‘katı olan her şeyin buharlaşıp gittiği’ bir evrenin parçası olmaktır.*

Berman, M.; Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor: Modernite Deneyimi,letişim Yayınları, İstanbul, 2009, s. 27.

bin9yüz60

7

modernizm

Modernizm kısaca, sanayi devriminden sonra 20 YY’da yaşanan endüstri,bilim ve teknoloji alanındaki gelişmelerle birlikte değişen estetik düşüncenin tarihten refans almayı bırakıp, işlevselliğe, sadeliğe ve özgün olana ulaşma çabasıdır. Modern inşa teknolojisi mimarlara, binanın taşıyıcı sistemini kurduklari sürece bina duvarlarini istedikleri yerden gecirebilme özgürlügünü tanimistir.

Bu da Le Corbusier'in free plan ilkesinde isleve-selligi ön plana tasiyabilmesini olanaklı kılmıştır. Bu ilke ışığında Corbusier 1957'de Marsilya’da, bina içinde ütopik bir düşünce ile "kendi kendine yetebilen bir şehir" yaratma fikriyle Unite d'Habitation’u inşa etmiştir. Yapmış olduğu bu toplu konut, komunal yaşama bir geri dönüş niteliğindedir.

Unite

d'H

abita

tion,

195

7, M

arsil

ya /

Fran

sa

bin9yüz60

8

modernizm

Modern mimarlıkta işlevsellik süslemeden önde gelmektedir. Öyle ki Chicago Okulu’nun temsilcilerin-den, modern mimarlığın gelişim sürecinde Frank Lloyd Wrigt ve Mies van der Rohe gibi bir çok mimarı etkilemiş olan Luis Sullivan bu görüşü “form follows function” diyerek dile getirmiştir.

Sullivan’ın öğrencisi olan ve daha sonraları modern mimarinin mihenk taşlarından biri olarak adlandırılacak Frank Lloyd Wright ise Sullivan’ın düşüncesinden hareketle “form and function are one” diyerek yapıda işlev ve biçimin ayrılamaz ve -birbirini destekler- iki etken olduğunu vurgulamıştır. Wright, Le Corbusier ‘in aksine (bkz: unite d habitation) her kullanıcının farklı zevk ve ihtiyaçları olduğu düşüncesi ile, tek tipleşen tipolojilerden kaçınıp, kullanıcı özelinde plan çözmeyi tercih etmiştir.Modernizmin bir diğer temsilcisi Mies Van der Rohe ise “less is more” diyerek mimaride sadeleğin altını çizmiştir. Fa

llingw

ater

Hou

se, 1

935,

Pitt

sbur

gh /

ABD

bin9yüz70

9

postmodernizm

Postmoderist mimarlığın en önemli arayışı anlamdır. Modernist mimarlıktaki yalınlıkla birlikte, standart-laşan ve -zaman zaman- tektipleşen mimarinin getirdiği monotonlukinsanlardaki aidiyet duygusunun kaybolmasına yol açmıştır. Yerin öznel durumunun oluşturduğu farklılık, yeni imgeler üretilememesi sonucunda yerini sıradanlığa bırakarak kaotik bir hal almıştır.* Modernizmi bu biçimciliğine karşı bir duruş olarak, yeni-eklektik mimari olarak da tanımlanan, süslemenin -nispeten- geri döndüğü postmodernizm oluşmuştur.

Charles Jenks "Modern mimarlık ABD Missouri St.Lois'te 15 temmuz 1972 günü saat 15.32'de ölmüştür. " postmodernizmin doğuşunu müjdeler.David Harvey ise mimarlık alanında, Jenks’in belirttiği, modernizmin sonunun ve postmo-derniteye geçişin sembolik tarihi ile ilgili, Le Corbusier'nin "modern yaşam makinası"nın ödül kazanmış bir versiyonu olan, St. Louis'deki Pruitt-İgoe toplu konut bloklarının, içinde yaşayan düşük gelirli insanlar için oturulmaz bir çevre olduğu gerekçesiyle dinamitle havaya uçurulduğunu ve bundan böyle, CIAM'ın, Le Corbusier'nin ve "yüksek modernizm"in öteki havarilerinin fikirleri çeşitli olanakların istilası karşısında yenilgiye uğrayacağını söyler.*

* Aytanga Dener, 2013, İTÜ Mimari Tasarım Y. Lisans Programı, Mimari Tasarım Kuramları ders notlarından * Harvey D., Postmodernliğin Durumu, Metis Yayınları, İstanbul, 2003

bin9yüz70

10

postmodernizm

Modernizminin monotonluğunu eleştiren bir diğer mimar ise Robert Venturi’dir. “Las Vegas'tan Öğren-mek” adlı kitabında Venturi, duck ve decorated shed kavramlarini ortaya koyar. Duck, icinde olan fonksiyonu birebir mimarisine yansitan binalara verilen isimdir. Decorated shed ise cok siradan bir binanin üstüne veya yanina hayvan gibi tabelalar ya da görseller asarak binanin icinde neler oldugunu gösteren mimari örneklerdir. Her iki kavram da modern mimarinin süssüzlügüne birer karsi cikistir.

Bununla birlikte Venturi “less is a bore” motto-suyla Mies van der Rohe’ye bir karşı duruş sergileme amacı gütse de bu düşüncesi “less is more” karşısında cılız kalmıştır.

Postmodernizmle ilgili bir diğer önemli kaynak Aldo Rossi’nin 1966’da yazdığı “Şehrin mimarisi”dir. Rossi, modern mimarlık eleştiril-eri açısından bir dönüm noktasına işaret eder. Rossi'nin eleştirisi, liberal yönetimin dayattığı işlevselcilik üzerine odaklanmaktadır. İşlevin mimarlık için bir başlangıç noktası olamaya-cağının altını çizen Rossi, başlangıç noktası olarak şehrin kolektif belleğine demir atmış "tip"leri önerir.*Herkesin anlayabileceği basit tipolojilerden yana olan Rossi’ye göre mimarlık, arkiteptilerdir.

* Rossi A., Şehrin Mimarisi,Kanat Yayınevi, İstanbul, 2006, arka kapak

bin9yüz60-bin9yüz90

11

avandgard

Avandgard düşünce, 1. Dünya Savaşı’ ndan sonra, ‘geleneksel olana’ karşı bir krizin sonucu, bu krize bir cevap niteliği olarak doğmuştur. Savaş sonrası tek olanı, farklı olanı, daha önce keşfedilmemiş olanı yakalamaya çalışan sanat- avantgarde akım, mimarlıkta ve kentlerin yeniden yapılandırılmasında da büyük ölçüde etkili olmuştur.

Avangard modernizmle gelen sanatı hayat ile birleştirme çabasındadır. Konstruktivizm, fütürizm, sürrealizm, dadacılar, kübizm, dekonstrüktivizm vb. düşünce akımlarında etkilidir. 1960'larda ortaya çıkan situationistler -durumcular- bütün form ve formulasyonları reddederek “form for fun” ilkesini kendisine motto ilan etmiştir.Frank Gehry’nin formlarında avandgardın önçü akımların-dan kübizm göze çarpar. Gehry, geometriye farklı bir bakış açısı getirerek, sıradan olmayanın peşinden gitmiştir. Prag’da bulunan meşhur “Dancing House”, bu akımın en önemli örneklerindendir.

Öte yandan, avandgard görüşe sahip Constant, Archigram, Archizoom, Superstudio gibi bıçak sırtında duruşlarıyla mimarlığın sınırlarına işaret eden oluşumlar ise mimarlığın fiziksel bir üretim olduğu kadar düşünsel bir faaliyet de olduğunun vurgusunu yapmışlardır.

2bin ve sonrası...

12

sayısallaşma

ENIAC, 2. Dünya Savaşı sırasında Amerikalı bilimadamları tarafından, askeri kullanım amaçlı tasarlan-mış ilk bilgisayardır. 1940’dan bu yana gelişen teknoloji ile birlikte sayısal düşünce sistemi mimaride de etkili olmaya başlamıştır. İlk dönem sayısal üretimle, 1970-80 döneminde var olan mimari tasarım modelleri indirgenmiş, kat planları üzerine yoğunlaşmak, sirkülasyonu minimize etmek, toplu kullanım alanlarını optimize etmek önemli hale gelmiştir. Sayısal düşünce sistemi, bilgisayarın ortaya çıkışıyla var olmasa da bilgisayar teknolojisi ile görünür hale gelmesinden dolayı önemlidir.

Sayısal teknolojinin kullanılmasından önce, anlatılamayan yapılar- temsili yer problemini de beraberinde getirmekte bu da aşırı imaj üretme krizine dönüşmekteydi. Parametrik tasarım ile birlikte yeni bir dil ve biçimsellik arayışı ortaya çıkmış, yeni bir terminoloji devreye girmiş ve iletişim methodları değişmeye başlamıştır. Artık aktüel ve virtüel olan -sanal ve gerçeklik - biraradadır. Bundan böyle mimarlık düşünce pratiğinde “gömülü çevre”, “meta gerçeklik”, “arayüz”, ”augemented space” -arıtılmış mekan gibi kavramlardan söz etmek mümkündür.*

Bilgi toplumu üzerine çalışmalar yapan ve küreselleşmeyle artan bilgiselleşmeye dikkati çeken Manuel Castells, toplumda ortaya çıkan digital uçurumu tanımlamaktadır. Zaman- mekan sıkışması ile mekanın zamana göre yeniden şekillendiği, yeni bilgi teknolo-jilerinin ve sosyo ekonomik yeniden yapılanmanın oluştuğu bu yeni kent formunu Castells “bilgi kenti” olarak tanımlaktadır.

* Arzu Erdem, 2013, İTÜ Mimari Tasarım Y. Lisans Programı, Mimari Tasarım Kuramları ders notlarından

2bin

2bin

sonrası ......öncesibin9yüzbin8yüz

‘10

‘20

‘30

‘40

‘50

‘60

‘70

‘80

‘90

‘90

‘80

‘70

‘60

‘50

‘40

‘30

‘20

‘10

sonrası ...sonrası ...mimari tasarım kuramı

eliftan _ 502121429

...öncesibin9yüzbin8yüz

BAU

HA

US

BAU

HA

US

MO

DER

NİZ

M

FENO

MEN

OLO

JİAVA

NG

ARD

AVAN

GA

RDAVA

NG

ARD

GEÇ

MM

OD

ERN

İZM

1. DÜNYA SAVAŞI

POST

MO

DER

NİZ

MPO

ST M

OD

ERN

İZM

2. DÜNYA SAVAŞI

KÖRFEZ SAVAŞI

MİL

LEN

UM

MİL

LEN

UM

SAN

AYİ D

EVRİ

Mİ

RÖN

ESAN

S DÖ

NEM

İRÖ

NESA

NS D

ÖN

EMİ

BARO

K DÖ

NEM

İRA

NSIZ İH

TİLALİ

KA

RTEZ

YEN

DÜ

ŞÜN

CE

"modern mimarlık abd missouri st.lois'te 15 temmuz 1972 günü saat 15.32'de ölmüştür. " _ c. jenks

aynı binaların üretilmesi (monotonluk) --> şehir kirliliği --> imge üretilememesi --> kaotik durumların oluşumu

“birikim”

“sentez”

“özerklik”

“dağılma”

verili bilgilnin kullanılması

MÖ anonim mimarlar

monotonluğu eleştirisi

algoritma aracılığıyla tasarlamak

“augemented space”

“gömülü çevre”

meta gerçek

“GLOBALLEŞME”

“arayüz”

etkileşim

tasarım modelleri indirgenmişkat planı, sirkülasyonu minimize etmek

toplu kullanımı optimize etmek

mimarlık, arkiteptilerdir _ a.rossi

kayb

olan

aid

iyet

duy

gusu

nun

aray

ışı

“less is a bore” _ r.venturi

verili bilgiden yola çıkarak yeni bilgi oluştururlur

mimar soru sormaz, bilir

“tarihsel avangard”

“yeni avangard”

“avangard”

ENIAC

BİLİŞİM

AVANGARD

FENOMENOLOJİ

POSTMODERNİSM

MODERNİSM

PREMODERNİSM

ilk işlemci4004

bilgisayarın yaygınlaşması

//http

“mimarlık üzerine 10 kitap”vitrivius

“mimarlık üzerine 10 kitap”b.alberti (1404-1472)

vitrivius ‘un yeniden keş�

verili bilginin kutsallaştırılması

“ fonksiyonelli - süreklilik/kalıcılık - güzellik ”

verili bilginin yıkılma hali

“less is more” _mies van der rohe

“form follows function” _ l.sullivan

CHICAGO OKULU

süs, cinayettir _ a.loos

"postmodernizm, tarihsel olarak düşünme girişimidir" _ f. jameson

“postmodernliğin durumu” d. harvey

j. baudrillard

le corbusier f.l.wright

modernite “katı olan herşey buharlaşıyor” _ m. berman

edmund husserl

DESCARTES“düşünüyorum, öylese varım”

KANT

MARX“komünist manifesto”

HEGEL”diyalektik düşünce”

NİETZCHE“varoluşçuluk”

eşikte olma durumu

amaçsız bir amaçlılıkc. baudelaire

hem-o-hem-bualgısal muğlaklık

in-between

m.ponty

frankfurt okulu

bauhaus

walter benjamin

pasajlar

archigram

superstudioarchizoom

durumcularconstant

aa school

m. foucault decartes