anthology of heroic songs, g.a. kleanthisatsol/newpage/digitizations/books/samianlibrary/...mια...

131
ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΗΡΩΙΚΩΝ ΑΣΜΑΤΩΝ Συντεθντων π Γ.Α.Κ. Κατ διαφρου ποχ το ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ 1832 Π Π: Γενικ Αρχεα του Κρτου, Αρ- χεα Νοο Σου. Ψ: Εργαστριο Υπολογιστικν Μαθηατικν, Μαθηατικο Λογισικο και Ψηφιακ Τυπογρα- φα. Πανεπιστιο Αιγαου. Τα Μαθηατικν. Σο

Upload: others

Post on 10-Oct-2020

7 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ

    ΗΡΩΙΚΩΝ ΑΣΜΑΤΩΝ

    Συντεθέντων ὑπό Γ.Α.Κ.

    Κατὰ διαφόρους ἐποχὰς

    τοῦ

    ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ

    ῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀῀1832

    Π Π: Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρ-χεία Νομού Σάμου.

    Ψ: Εργαστήριο Υπολογιστικών Μαθηματικών,Μαθηματικού Λογισμικού και Ψηφιακής Τυπογρα-φίας. Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Τμήμα Μαθηματικών.

    Σάμος

  • Απαγορεύεται η μεταβολή του παρόντος καθ’ οιονδήποτε τρόπο,καθώς και η επαναδιανομή του από άλλες ιστοσελίδες.

    Ευχαριστούμε τα Γ.Α.Κ. Αρχεία Νομού Σάμου και τον ΧρίστοΛάνδρος για την παραχώρηση του πρωτοτύπου.

    Υπεύθυνος ψηφιακής έκδοσης: Α. Τσολομύτης, Πανεπιστήμιο Αι-γαίου, Τμήμα Μαθηματικών.

    Στοιχεία ψηφιοποίησης: Η ψηφιοποίηση έγινε με φωτογραφικήαναπαραγωγή στα Mpixels. Η επεξεργασία των αρχείων έγινε σεGNU/Linux ...

    Modification of this file in any way or redistribution from web pa-ges other than http://myria.math.aegean.gr/labs/dt/ are all strictlyforbidden.

    We thank the General State Archives of Samos and Christos Lan-dros for providing the original book.

    Digitally published by A. Tsolomitis, University of the Aegean,Department of Mathematics.

    The book was photographically reproduced at Mpixels. The fileswere processed on GNU/Linux ...

  • ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟ ΤΗΣΣΑΜΟΥ ΚΑΙ Ο Γ. Α. ΚΛΕΑΝΘΗΣ

    Το τυπογραφείο του 1832

    Παρόλο που ο Επ. Σταματιάδης αναφέρει με βεβαιότητα ότι γιαπρώτη φορά λειτούργησε τυπογραφείο στη Σάμο το , εντούτοιςέχει αποδειχθεί ότι το πρώτο τυπογραφείο εγκαταστάθηκε στο Καρ-λόβασι κατά το δεύτερο εξάμηνο του και άρχισε την εκδοτικήτου δραστηριότητα από το 1832, για μικρό πάντως χρονικό διάστη-μα, μέχρι τα μέσα του ιδίου έτους. Ο Σταματιάδης διασώζει τηνπληροφορία ότι το τυπογραφείο πουλήθηκε στη Σύρο από τον Μα-νουήλ Γαρουφαλή στον Ιωάννη Λεκάτη, ο οποίος το μετέφερε στοΚαρλόβασι. Ο Λεκάτης συνεργάστηκε με τους Γεώργιο Κλεάνθη καιΙωάννη Μ. Γαρουφαλή, γι’ αυτό και η εταιρία που συγκρότησε έφε-ρε τον τίτλο «Τυπογραφία Ι. Σ. Ποθητού Λεκάτου, Ι. Μ. Γαρουφαλή,και Γ. Α. Κλεάνθους».

    Ο Ι. Λεκάτης ήταν μια πολύ σημαντική προσωπικότητα της Σά-μου στη διάρκεια της επανάστασης. ∆ιετέλεσε επαρχιακός δημο-γέρων, γενικός αστυνόμος της Σάμου κατά τη διάρκεια της καπο-διστριακής περιόδου (–), ήταν αξιόλογος λόγιος, αρχαιο-μαθής, γλωσσομαθής και με πολύ προοδευτικές ιδέες για την εποχήτου, επηρεασμένος από τις ιδέες του ∆ιαφωτισμού. Είχε φιλικές σχέ-σεις με τον ηγέτη της σαμιακής επανάστασης Λογοθέτη Λυκούργο,και αλληλογραφούσε με τον γυναικάδελφο του Λυκούργου ΑντώνιοΓεωργιάδη, ο οποίος επίσης ήταν εξαίρετος λόγιος.

    Σύμφωνα με την πληροφορία του ηγουμένου της Πάτμου, ο Λε-κάτης είχε εγκαταστήσει το τυπογραφείο σε παλιό ελαιοτριβείο τηςΜονής που είχε ο ίδιος ενοικιάσει. Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκεσΆαυτό το τυπογραφείο ήταν το σαμίων Πρεσβεία ή Πρακτικά Σά-μου, εκδοθέντα παρά του Β. Ματθιουδάκη. Εν Καρλοβασίοις Σάμου. Ακολούθησαν ένα ϑεατρικό έργο και επιλογή των ποιημάτωντου Γεωργίου Κλεάνθη με τίτλο Πατριωτικόν δράμα Χαρίδημος οΣάμιος και Απάνθισμα ηρωϊκών ασμάτων συντεθέντων υπό Γ. Α. Κ.,μια μετάφραση έργου του Βολταίρου που έκαμε η Φωτεινή Θ. Σπά-ϑη, κόρη του προξένου της Αγγλίας στη Σάμο Θεοδώρου Σπάθη μετίτλο Ο Φανατισμός ή ο προφήτης Μωάμεθ, και μια μετάφραση τηςΦαίδρας του Ρακίνα, σύμφωνα με πληροφορία του Ν. Σταματιάδη,η οποία δεν έχει βιβλιογραφηθεί. Μια ακόμη μετάφραση φαίνεταιπως τυπώθηκε στο τυπογραφείο Καρλοβασίων, που ϑεωρείται ότιφιλοτέχνησε ο Ι. Λεκάτης, με τίτλο Περί τύπου Εκ του Μιραβώ, πρω-τότυπον λαβόντως εις την ύλην ταύτην τον Μίλτωνα. Μεταφράσθηπερί το . Εν Ναυπλία. Ο Μ. Βουρλιώτης έχει δείξει ότι και τοέργο αυτό είχε τυπωθεί στο τυπογραφείο του Καρλοβάσου.

  • Περίπου σε ένα εξάμηνο εκτείνονται οι εργασίες του τυπογρα-φείου στη Σάμο και στη συνέχεια από τα μέσα του μεταφέρεταιξανά στη Σύρο όπου από τον Αύγουστο του περιέρχεται στηνκυριότητα ενός άλλου λογίου της σαμιακής επανάστασης του ΙωάννηΣφοίνη από τον Μαραθόκαμπο, ο οποίος είχε διατελέσει γραμμα-τέας του Γενικού ∆ιοικητηρίου Σάμου, ελληνοδιδάσκαλος και επαρ-χιακός δημογέρων.

    Ο ποιητής Γεώργιος Κλεάνθης

    Ο Γεώργιος Αναγνώστης Κλέανθης (Γ.Α.Κ.) υπήρξε επαναστά-της ποιητής, μαζί με το Λεκάτη «ανήκε στην αδιάλλακτη πτέρυγατων Καρμανιόλων», αγνός ιδεολόγος, αναδείχθηκε σε ηγετική φυ-σιογνωμία του ενωτικού κινήματος της Σάμου κατά το διάστημα–. Γεννήθηκε στο Καρλόβασι το , το πραγματικό τουόνομα ήταν Γεώργιος ∆ιακογεωργίου, το Κλεάνθης ήταν το συνωμο-τικό ψευδώνυμο που έλαβε όταν μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία. ΤοΑναγνώστης προήλθε από το αντίστοιχο εκκλησιαστικό αξίωμα πουφαίνεται πως απέκτησε. Είχε έφεση στα γράμματα, την ποίηση καιτη μουσική. Σπούδασε στην Ελληνική Σχολή Καρλοβάσου (Πορφυ-ριάδα) και στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Καθώς ήταν ανε-ψιός του Λογοθέτη Λυκούργου, διέμεινε για κάποιο διάστημα μαζίτου στη Σμύρνη, όπου μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία και με την έκρη-ξη της επανάστασης ήλθε στη Σάμο και υπηρέτησε ως γραμματέαςστην «επαναστατική καγκελαρία», στο ∆ιοικητήριο της Σάμου. Α-πό νωρίς έδειξε το ταλέντο του στην ποίηση, συνθέτοντας ποιήματαπατριωτικά και ενθουσιαστικά, τα οποία μελοποιούσε. Για το λόγοαυτό ο Λυκούργος πολλές φορές τον διευκόλυνε ώστε «να καταγί-νεται με την μουσικήν». Τα τραγούδια του Κλεάνθη, «τα ηρωικάάσματα» ενθουσίαζαν τους αγωνιζόμενους Σαμιώτες της εποχής τουκαι τραγουδήθηκαν όχι μόνον τότε, στη διάρκεια της επανάστασης,αλλά και αργότερα σ’ όλον το ο αιώνα ακόμα και μέχρι το οπαγκόσμιο πόλεμο, όχι μόνο στη Σάμο αλλά και σε άλλα μέρη τουελλαδικού χώρου.

    Ο Κλεάνθης πρωταγωνίστησε και στην πολιτική, ιδιαίτερα στοδιάστημα –, κατά το οποίο αναδείχθηκε σε ηγετική φυσιο-γνωμία και αγωνίστηκε για την ένωση της Σάμου με την Ελλάδα,απορρίπτοντας κάθε ιδέα υποταγής, ακόμα και τη λύση της αυτό-νομης Ηγεμονίας. Ο Κλεάνθης εκλέχθηκε πρόεδρος της τελευταίαςεπαναστατικής επιτροπής και μάλλον αυτός υπήρξε ο συντάκτηςδυο επιστολών εκ μέρους του απλού λαού της Σάμου προς τον Χα-σάν Μπέη που είχε αναλάβει να εγκαταστήσει της ηγεμονικές αρχέςστο νησί. Με διαψευσμένες τις ελπίδες ο Κλεάνθης ακολούθησε το

  • δρόμο της εξορίας, μεταναστεύοντας μαζί με άλλους Σαμιώτες στηνελεύθερη Ελλάδα, τον Ιούλιο του .

    Ο Κλεάνθης ερωτεύθηκε και παντρεύτηκε την κόρη του οπλαρχη-γού της σαμιακής επανάστασης καπετάν Σταμάτη Γεωργιάδη απότον Μαραθόκαμπο, Κλεοπάτρα, την οποία όμως έχασε όταν μετάαπό ταλαιπωρίες έφτασαν στην Εύβοια. Η Κλεοπάτρα πέθανε τηνώρα του τοκετού στην Κάρυστο και ο ποιητής μαζί με την πατρίδατου έχασε και την αγαπημένη του σύζυγο. Ο ίδιος πέθανε ύστερααπό πέντε χρόνια μακριά από τη Σάμο το .

    Στο διάστημα που βρισκόταν στη Σάμο και συμμετείχε στη λει-τουργία του τυπογραφείου με τον Λεκάτη εξέδωσε την ποιητικήσυλλογή των ηρωϊκών ασμάτων, το πατριωτικό δράμα Χαρίδημοςκαι μερικούς μύθους του Αισώπου.

    Ο τόμος που ψηφιοποιήθηκε από εργαστήριο του πανεπιστημίουΑιγαίου περιλαμβάνει και τις τρεις αυτές κατηγορίες κειμένων. Είχεεντοπισθεί στο ∆ημοτικό Σχολείο της Χώρας και παραδόθηκε σταΓΑΚ, προ εικοσαετίας.

    Η προσωπικότητα του Κλεάνθη και το έργο του έχουν απασχο-λήσει αρκετούς νεότερους μελετητές, ιδιαίτερα τον αείμνηστο Κώ-στα Καραθανάση, εκδότη του περιοδικού Σαμιακή Επιθεώρηση, οοποίος πρωτοστάτησε ώστε να οργανωθεί και να πραγματοποιηθείειδικό συνέδριο για τον ποιητή την άνοιξη του στο Καρλόβασιμε τίτλο «Ο Γεώργιος Κλεάνθης και η εποχή του». Τα άπαντα τουποιητή εκδόθηκαν το από το Πνευματικό ´Ιδρυμα Σάμου «Ν.∆ημητρίου» με επιμέλεια του Μ. Γ. Βαρβούνη, καθηγητή της Λα-ογραφίας στο ∆ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Ακόμα και στοπρόσφατο συνέδριο για το στη Σάμο υπήρχε εισήγηση για τοϑεατρικό έργου του Κλεάνθη.

    Η ψηφιοποίηση που έγινε από τον κ. Αντώνη Τσολομύτη διασώζεισε ψηφιακή μορφή μια πολύ σπάνια έκδοση του πρώτου τυπογρα-φείου της Σάμου και πιστεύω πως ϑα συμβάλει στη μελέτη τουέργου του Κλεάνθη, αλλά και της εκδοτικής δραστηριότητας τουτυπογραφείου.

    Χρίστος ΛάνδροςΦιλόλογος-Αρχειονόμος

    Παρασκευή, Μαΐου

    ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: Βαρβούνης Μ. Γ. (επιμ.) Γεωργίου ΑναγνώστηΚλεάνθη Άπαντα, έκδ. Πνευματικό ´Ιδρυμα Σάμου «Ν. ∆ημητρί-ου», Αθήνα 1995. Βουρλιώτης Μανόλης Α., Καρμανιόλοι και βι-

  • βλίο (1800-1839), έκδ. Αδελφότητας Σαμίων Αθηνών, Αθήνα 1990.Κουρέρης Γ. Βουρλιώτης Μ., Συμβολή στην σαμιακή βιβλιογραφία:αυτοτελή δημοσιεύματα 1555-1920, Αθήνα 1991. Σεβαστάκης Αλέ-ξης, Οι Καρμανιόλοι στην επανάσταση της Σάμου. Ιωάννης Λεκάτης,Αθήνα 1980. Σεβαστάκης Αλέξης, Σαμιακή Πολιτεία 1830-1834 Λο-γοθέτης Λυκούργος,Αθήνα 1985. Σταματιάδης Επαμεινώνδας, Σα-μιακά ήτοι ιστορία της νήσου Σάμου από των παναρχαίων χρόνωνμέχρι των καθΆ ημάς, Εν Σάμω 1881- 1887 τόμ. 2 και 4 ΣταματιάδηςΝικόλαος, Σαμιακά, τόμ. Β´, Εν Σάμω 1900.

    Ο Γ. Κλεάνθης και η εποχή του, Πρακτικά συνεδρίου, έκδ. ∆ημό-σια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σάμου, Σάμος 1991. Συμπόσιο ΣαμιακήςΛογοτεχνίας Πρακτικά, έκδ. Συλλόγου ∆ασκάλων και ΝηπιαγωγώνΣάμου, Αθήνα 1989.