annual report 2070 nepali
DESCRIPTION
Annual Report WOREC Nepal Year 2070TRANSCRIPT
cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&) i
jflif{s k|ltj] bgcf]/]s g]kfn
@)&)
ii cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg @)&)
;Dkfbg M 8f= ljgfos / fhe08f/ L
tof/ kfg] { M kfj{tL a:g] t
n] –cfp6 M /d]z e08f/L
sDKo'6/ ;xof]uL M lbndfof e08f/L
k|sfzg jif{ M @)&)
cf] / ] s g] kfn
afns'df/L, nlntk'/
kf] =a=g+= M !#@##, sf7df8f}+
kmf] g M )!–%))^#&#, ˆofS;M (&&–)!–%))^@&!
O{d]n M [email protected]
j]j M www.worecnepal.org
k|sfzsM
iiicf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
b'O{ zAb
dfgj clwsf/sf] ;Dj4{g / ;fdflhs Gofodf cfwfl/t lbuf] ;fd'bflos ljsf; ug'{ dlxnf k'g:yf{kgf
s]Gb| -cf]/]s g]kfn_ sf] kl/nIo /x]sf] 5 . cf]/]sn] ljut @@ jif{b]lv dlxnf clwsf/ / ;fdflhs Gofosf
nflu sfd ub}{ cfO/x]sf] 5 . cf]/]s g]kfnn] dlxnf lx+;flj?4sf] cleofg / ;fdflhs, cfly{s / ;f+:s[lts
clwsf/ cleofgnfO{ /fi6«AofkL ¿kdf ;~rfng ub} dlxnfx¿sf] ;zQmLs/0f / Ifdtf clej[l¢sf]
nflu ;xhLs/0f tyf ;fd'bflos ;+:yf tyf ;~hfnx¿sf] ;jnLs/0f, ;+:yfut ljsf;sf ;fy} ljleGg
;jfndf gLlt kl/dfh{g, lgdf{0f / sfof{Gjogsf nflu k}/jL ub}{ cfO/x]sf] 5 . ;fdflhs, /fhg}lts tyf
cfly{s ¿kdf k5fl8 kfl/Psf l;dfGs[t, blnt, ckfËtf ePsf, t];|f] lnËL / lx+;f kLl8t÷k|efljt tyf
clwsf/ xgg\ ePsf dlxnfx¿sf] clwsf/ ;+/If0f / k|j4{gsf nflu cf]/]s g]kfnn] sfd ub} cfO/x]sf] 5 .
cf]/]s g]kfnn] …dlxnf lx+;flj?4 z"Go ;xgzLntfÚ sf] nIo /fVb}} dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4sf] cleofgnfO{
lg/Gt/ ;d'bfo, /fli6«ob]lv cGt/fli6«o :t/;Dd ;~rfng ub}{ cfPsf] 5 . ;fy} ;dfh, ;/f]sf/jfnf
lgsfo tyf /fHo kIfnfO{ hjfkmb]xL / lhDd]jf/ agfpg k}/jL / Ifdtf clea[l4sf sfdx¿ ub}{ dlxnf
lx+;f cGTo, ;fdflhs Gofo tyf ;zQmLs/0fsf] kf6f]nfO{ yk alnof] agfpFb} nu]sf] 5 .
dlxnf clwsf/, ;fd'bflos ;zQmLs/0f, ;fdflhs kl/rfng, lbuf] hLljsf]kfh{g, lbuf] s[lif / k|fs[lts
;|f]t Joj:yfkgsf ljwfdf cf]/]s g]kfnn] ;+ufn]sf] cg'ejnfO{ of] jflif{s k|ltj]bgn] v'n:t kfg]{ 5 eGg]
xfd|f] ljZjf; 5 . o;} qmddf cf]/]s g]kfnåf/f ;~rflnt cleofgdf ;xsfo{ u/L n}lËs e]befjlj?4,
cGofo / zf]if0flj?4, ;fdflhs Gofo :yfkgfsf nflu xfdL k|ToIf jf ck|ToIf ¿kdf ;xof]u ub} cfPsf
ljleGg /fli6«o, cGt/f{li6«o, ;/sf/L tyf u}/–;/sf/L ;ª\3–;+:yf / ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ cf]/]s g]kfnsf]
tkm{af6 xflb{s wGojfb lbg rfxG5' .
afa' /fd uf}td
sfo{sf/L lgb]{zs
iv cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
ljifo;"rL
-s_ ;+:yfsf] kl/ro 1
-v_ dlxnf lx+;flj?4sf] cleofg 4
-v_ ! dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] cleofg 24
-v_ @ dlxnf ;zQmLs/0f sfo{qmd 29
-u_ cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ cleofg 32
-u_ ! lbuf] hLljsf]kfh{gsf] nflu lbuf] s[lif tyf k|fs[lts ;|f]t Joj:yfkg
sfo{qmd
34
-u_ @ ;'/lIft :yfgfudg sfo{qmd 48
-u_ # dlxnf :jf:Yo clwsf/ sfo{qmd 59
-u_ $ afn ljsf; tyf afn clwsf/ sfo{qmd 74
-u_ % dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb| …5xf/LÚ 81
-3_ lbuf] zflGtsf nflu ;xh cleofg 83
-ª_ clen]vfno tyf tYofÍ Joj:yfkg k|0ffnL 97
-r_ cg';Gwfg tyf k|sfzg 102
-5_ cfly{s jif{ @)^(÷&) sf] cfo Joo ljj/0f 105
kl/lzi6M cf]/]ssf] sfo{sf/L ;ldlt tyf ;Nnfxsf/ ;ldlt 111
vcf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
tflnsf ;"rL
tflnsf g+= ! Ifdtf clej[l¢sf] nflu ;DkGg tflndx¿sf] ljifoj:t' / ;xefuL ;+Vof 8
tflnsf g+= @ cf]/]sn] ;dGjo / ;xsfo{ u/]sf lhNnf :t/Lo ;d"x tyf ;~hfnx¿ 30
tflnsf g+= # bfË, l;/xf/ pbok'/df ;~rflnt dlxnf :jf:Yo lzlj/af6 ;]jf lng] dlxnfx¿sf]
;+Vof
70
tflnsf g+= $ lzlj/df :jf:Yo hfFr ubf{ :yfgLo dlxnfx¿df b]lvPsf ;d:ofx¿ 70
tflnsf g+= % dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gbdf ;]jf lng cfpg] dlxnfx¿df b]lvPsf
d=:jf=;d:ofx¿
72
tflnsf g+= ^ Ifdtf clea[l4sf] nflu tflndx¿ 92
tflnsf g+= & cf=a ^(–&) sf] dlxnf k'g:yf{kgf s]G›sf] cfo Joo ljj/0f 106
tflnsf g+= * cf=a=^(–&) df ePsf] s"n vr{ dWo] sfo{qmd ;xof]u, k|zf;lgs, kfl/>lds tyf
tflnd Joj:yfkgdf ePsf] vr{ ljj/0f
106
lrqx¿sf] ;"rL
lrq g+= != cf]/]s g]kfnåf/f k|sflzt dfl;s k|ltj]bg cg';f/ dlxnfdfly ePsf lx+;fsf 36gfx¿ 13
lrq g+= @= ;'/Iffjf;, sfg'gL ;xof]u tyf dgf]ljdz{ ;]jf 20
lrq g=+ #= dlxnf ;zQmLs/0fsf] nflu ljleGg dfWod 30
lrq g+= $= ;"rgf s]Gb|af6 ;'/lIft j}b]lzs /f]huf/;DaGwL ;"rgf lng]x¿sf] ;+Vof 50
lrq g=+ %= dlxnf :jf:Yo lzlj/af6 ;]jf lng] dlxnfx¿sf] ;+Vof 69
lrq g+= ^= dgf]ljdz{ s]Gb|af6 ;]jf kfpg]sf] ;+Vof 93
lrq g+= &= cf]/]s clen]vfnodf pknAw k':tsx¿sf] k|ltzt ljj/0f 98
lrq g+ * = cf=a=^(–&) df ePsf] s"n vr{ dWo] sfo{qmd ;xof]u, k|zf;lgs, kfl/>lds tyf tflnd Joj:yfkgdf ePsf] vr{ ljj/0f
106
cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;+:yfsf] kl/ro-s_
1cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf k'gM:yfkgf s]Gb| -cf]/]s_ g]kfn dlxnf clwsf/k|lt
;dlk{t Pjd\ ;fdflhs Gofosf lglDt ;ª\3if{/t Ps
/fli6«o u}/;/sf/L ;+:yf xf] . @)$& r}q !( df :yflkt
of] ;+:yfn] cfˆgf] :yfkgfsfnb]lv g} ;fdflhs Gofo
/ dlxnf clwsf/ :yfkgfsf] nflu cleofg ;~rfng
ub}{{ cfPsf] 5 . cf]/]sn] dlxnf–lx+;flj?4sf] cleofg /
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] cleofgnfO{
cufl8 a9fO/x]sf] 5 . dlxnf–lx+;flj?4sf] cleofg
cGtu{t dlxnf dfgj clwsf/ /Ifssf] klxrfg tyf
;'/Iff, dfgj a]rlavg÷cf];f/k;f/lj¿4sf] lqmofsnfk
/ dlxnf ;zQmLs/0f sfo{qmd ;~rfng u/]sf] 5 eg]
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/sf] cleofg
cGt{ut vfB clwsf/, :jf:Yo clwsf/, hLljsf]kfh{gsf]
clwsf/ / ;'/lIft :yfgfudgsf] clwsf/sf nflu
jsfnt / ljljw sfo{qmdx¿ ul//x]sf] 5 . pk/f]Qm
lqmofsnfkx¿ ;~rfng ug]{ qmddf cf]/]sn] ;fd'bflos
;ª\3÷;+:yfx¿sf] ;jnLs/0f / ;'b[9Ls/0f ub}{ ;fdflhs
Gofo :yflkt ug{ u|fdL0f :t/b]lv /fli6«o :t/;Dd ljleGg
sfo{qmdx¿ ;~rfng ub}{ cfPsf] 5 . lzIff, :jf:Yo,
kf]if0f nufot cGo If]qdf dlxnf / afnaflnsfdfly
ul/g] e]befj / dfgj a]rlavg÷cf];f/k;f/ dlxnfx¿sf]
cfwf/e"t dfgj clwsf/sf] xgg\ ePsfn] To;sf] cGTo
ug{sf nflu dlxnfx¿sf ljlzi6 clwsf/x¿ ;'lglZrt
ul/g' kb{5 eGg] dfGotf o; ;+:yfsf] /x]sf] 5 .
kl/sNkgf;fdflhs Gofodf cfwfl/t dlxnf clwsf/
;'lglZrttf;lxtsf] ;dfh cf]/]s g]kfnsf] kl/sNkgf
xf] .
kl/nIo cf]/]s g]kfn dfgj clwsf/sf] ;Dj4{g / ;fdflhs
Gofodf cfwfl/t lbuf] ;fd'bflos ljsf;sf nflu
cleofg/t /xg]5 .
;+:yfsf] kl/ro
nIo
dlxnf ;zQmLs/0fsf] dfWodaf6 cfly{s, ;fdflhs /
;f+:s[lts clwsf/nfO{ ;'lglZrt ub}{ dlxnflj?4 x'g]
lx+;fsf] Go"gLs/0f ug'{ cf]/]s g]kfnsf] nIo x'g]5 .
/0fg}lts p2]Zox¿ * dlxnfx¿nfO{ cfˆgf] clwsf/ k|flKtsf] nflu tyf
cfkm"lj?4 x'g] lx+;fsf] cGTosf] nflu ;ª\ul7t tyf
kl/rfng ug]{,
* dlxnf clwsf/ k|flKtsf nflu dlxnf clwsf/sdL{
tyf nlIft ;d"xsf] Ifdtf clea[l4 ug]{,
* dlxnf clwsf/ tyf ;fdflhs Gofosf nflu jsfnt
tyf cleofgx¿ ;~rfng ug]{,
* lkt[;QfTds d"No, dfGotfdf cfwfl/t ;+:s[ltnfO{
n}ª\lus ;dfgtfdf cfwfl/t ;+:s[ltdf kl/jt{g
ug{sf nflu cfd;r]tLs/0f ug]{ /
* ;dfg p2]Zo ePsf :yfgLob]lv cGt/f{li6«o
:t/;Ddsf ;+:yfx¿ tyf hg;ª\u7gx¿;Fu ;xsfo{
ug]{ .
;+:yfut /0fg}lts d'2fx¿
* ;fd"lxs dlxnf g]t[Tj ljsf;
* dlxnfdfly x'g] lx+;fsf] cGTo
* dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] klxrfg / ;'/Iff
* k|fs[lts ;|f]t ;fwgsf] lbuf] Joj:yfkg / hLljsf]kfh{g
* ;fdflhs, cfly{s clwsf/sf] ;'lglZrttf / lbuf] zflGt
* gofF ;+ljwfgleq ;LdfGts[t tyf k5fl8 kfl/Psf ;d'bfosf] clwsf/sf] ;+j}wflgs ;'lglZrttf
* ;+:yfnfO{ l;Sg] / l;sfpg] ynf]sf] ¿kdf ljsf;
2 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cf]/]ssf] sfo{If]qcf]/]s g]kfnn] k|ToIf ¿kdf !@ lhNnfdf cleofg tyf sfo{qmdx¿nfO{ k|efjsf/L 9+Ën] sfof{Gjog ub}{ cfO/x]sf] 5
eg] ^# lhNnfx¿df dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] /fli6«o tyf lhNnf ;~hfn;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{df dlxnf
lx+;flj?4sf] cleofgnfO{ lg/Gt/tf lbPsf] 5 .
cf]/]såf/f ;~rflnt cleofgx¿
3cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf lx+;f lj?4sf] cleofg
-v_
4 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
b]zdf a9\b} uO/x]sf] dlxnf lx+;flj?4df gful/s ;dfh,
cleoGtf, clwsf/sdL{, o'jfx¿ nufot ;a} ;r]t
gful/saf6 lg/Gt/ ¿kdf ;/sf/ / /fhgLlts kfl6{sf
g]tfx¿nfO{ lhDd]jf/ / hjfkmb]xL agfpg ul/Psf
ljleGg sfo{qmdx¿k|lt pgLx¿sf] z'Go hjfkmb]lxtfn]
dlxnf clwsf/ ;'lglZrttfsf If]qdf yk r'gf}tLx¿ b]vf
k/]sf 5g\ . of] l:yltn] dlxnfx¿sf] clwsf/ pkef]u
ug{ kfpg] clwsf/nfO{ k|ToIf ¿kdf k|efj kf/]sf] 5 .
csf]{lt/ dlxnfsf] dfgj clwsf/ ;'lglZrttfsf] nflu
lg/Gt/ ¿kdf jsfnt ug]{ clwsf/ /Ifsx¿sf nflu
klg r'gf}tLx¿ c´ ylkPsf 5g\ .
:yfgLo, /fli6«o / cGt/f{li6«o:t/df dlxnfdfly x'g] lx+;fsf af/]df rrf{ kl/rrf{ / ax; ug{ yfn]sf] w]/} nfdf] ;do ePtf klg dlxnfdfly x'g] lx+;fsf 36gfdf eg] sdL cfpg ;s]sf] 5}g . o;sfnflu ;/sf/ cGt/f{li6«o:t/df k|lta4 b]lvP klg b]zdf tL k|lta4tfx¿nfO{ Jojxf/df ptfg{ c´} lhDd]jf/ aGg ;ls/x]sf] 5}g . b]zdf nDab} uPsf] /fhgLlts cl:y/tfsf sf/0f a9\b} uPsf] b08lxgtfn] dlxnf lx+;fnfO{ yk an k'u]sf]
5 . csf]{lt/ ;lbof}+b]lv g]kfnL dlxnfx¿ lkt[;QfTds ;fdflhs ;+/rgf / ;f]rsf sf/0f lje]lbt eO{ / lx+;fsf] ;fdgf ub}{ afFRg afWo 5g\ . oL ;fdflhs tyf kfl/jfl/s d"No / dfGotfx¿n] dlxnfnfO{ lx+;f tyf b'Jo{jxf/lj?4 cfjfh p7fpFg / To;sf] pkrf/ vf]Hg cToGt sl7g agfPsf] 5 . h;n] ubf{ lx+;f kLl8t dlxnfx¿ bf]xf]/f] df/df kg'{ kg]{ afWotf 5 . Psflt/ pgLx¿ cfkm"dfly lx+;f ug]{ kl/jf/sf ;b:o jf cfkmGtsf]] lj?4 n8\g' kl//x]sf] 5 eg] csf{lt/ lx+;fnfO{ dnhn ug]{ r'gf}ltk"0f{ ;fdflhs d"NodfGotfsflj?4 klg ;+3if{ ug'{ k/]sf] 5 . o; k|sf/sf]
dlxnf ;zlQms/0f
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] cleofg
dfgj a]rljvg tyf cf];f/k;f/ lj?4sf]
cleofg
dlxnf lx+;f lj?4sf] cleofg
5cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;+3if{n] dlxnfsf] Gofo vf]Hg] IfdtfnfO{ ;Lldt / s'l07t agfOlbPsf] 5 . To;sf] kl/0ffd:j¿k s'g} ljsNk ljgf kLl8t dlxnfx¿ k'gM lx+;fu|:t / b'Jo{jxf/k"0f{ kl/jf/ / ;dfhdf kms{g jf afFRg afWo eO/x]sf 5g\ . To;n] pgLx¿sf] hLjg yk r'gf}ltk"0f{ ag]sf] 5 .
b]z / ;dfhdf ;fdflhs, /fhgLlts / cfly{s ¿kfGt/0f ePdf dfq dlxnf clwsf/ ;'lglZrt x'G5 eGg] dfGotfsf ;fy cf]/]s g]kfnn] …dlxnf lx+;flj?4 z'Go ;xgzLntfÚ sf] nIo /fVb} dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4sf] cleofg lg/Gt/ ¿kdf ;d'bfob]lv /fli6«o :t/;Dd ;~rfng ub}{ cfO/x]sf] 5 .
kl/jlt{t ;do / ;Gbe{ cg';f/ sfd ub}{ cufl8 a9\g]
qmddf cf]/]sn] dlxnfx¿nfO{ cfˆgf] clwsf/ k|flKtsf]
nflu tyf cfkm"lj¿4 x'g] lx+;fsf] cGTosf] nflu ;ª\ul7t
tyf kl/rfng ug]{, dlxnf clwsf/ k|flKtsf nflu dlxnf
clwsf/sdL{ tyf nlIft ;d"xsf] Ifdtf clea[l4 ug]{,
dlxnf clwsf/ tyf ;fdflhs Gofosf nflu jsfnt ug]{
/ lkt[;QfTds d"No, dfGotfdf cfwfl/t ;+:s[ltnfO{ n}ª\
lus ;dfgtfdf cfwfl/t ;+:s[ltdf kl/jt{g ug{sf nflu
cfd;r]tLs/0f ug{ ;dfg p2]Zo ePsf :yfgLob]lv
cGt/f{li6«o :t/;Ddsf ;+:yfx¿ tyf hg;ª\u7gx¿;Fu
;xsfo{ u/L sfd ug]{ dxŒjk"0f{ /0fg}lts p2]Zox¿ @))
( b]lv @)!# ;Ddsf] nflu to u/L ;f] cg';f/ cfjZos
sfo{qmdx¿ ub}{ cfO/x]sf] 5 .
dlxnf lx+;flj?4sf] cleofg cGtu{t cf]/]sn] :yfgLo :t/b]lv /fli6«o :t/;Ddsf ;jfnx¿nfO{ k|fyldstfdf /fv]/ sfd ug]{ l;nl;nfdf lgDg cg';f/ # jif{sf] /0fg}lts d'2f / p2]Zox¿ lgwf{/0f u/L cufl8 a9]sf] 5 .
/0fg}lts d'2f
* dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] ;'/lIft;Fu sfd
ug{ kfpg] jftfjf/0f;lxtsf] dlxnfdfly x'g] lx+;f
Go"gLs/0f ePsf] cj:yf .
k}/jLsf d'2fx¿
* dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] klxrfg / ;'/Iff
* dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4 ;/sf/sf] hjfkmb]lxtf
d'Vo p2]Zox¿
!= dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4 sfo{/t dlxnf dfgj
clwsf/ /Ifsx¿sf] klxrfgsf ;fy} ;d'bfo :t/b]lv
/fli6«o :t/;Dd ;'/lIft tl/sfn] sfd ug{ kfpg]
jftfj/0f tof/ ug{ k}/jL ug{] .
@= dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] ;fdflhs /
dfgl;s ¿kdf :j:Yf /xg kfpg] clwsf/sf]
;'lglZrttf ug{ ;xof]uL ;+oGq lgdf{0f ug{] .
#= dlxnf / dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] clwsf/
;'lglZrt ug{ Ifdtf clea[l4sf] nflu ;xhLs/0f
ug{] .
$= dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿dfly ePsf] lx+;fsf
36gfx¿ clen]vLs/0f Joj:yfkg / ljZn]if0f u/L
gLlt lgdf{0f / cfjZos sf/jfxLsf] nflu k}/jL ug{] .
lglb{i6 p2]Zox¿
!= dlxnfdfly x'g] lx+;f Go"gLs/0fsf nflu dlxnf dfgj
clwsf/ /Ifsx¿, dlxnf, o'jf tyf
;/f]sf/jfnfsf] Ifdtf clea[l4 ug]{ .
@= dlxnf lx+;f /f]syfd tyf :yfgLo :t/b]lv /fli6«o
:t/;Dd lx+;f kLl8t÷k|efljt
dlxnfx¿sf] nflu cfjZos ;xof]uL ;+oGqsf] ljsf;
ug{ ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ lhDd]jf/
agfpg k}/jL ug]{ .
#= dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] ;'/Iff gLlt Nofpg
k}/jL ug{] .
$= dlxnfdfly x'g] lx+;fsf 36gfsf] /fli6«o ¿kdf tYofÍ
Joj:yfkgsf nflu k}/jL ug{] .
%= n}lËs d}qL ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu jsfnt ug]{ .
sfo{gLltx¿
* cfd ;r]tLs/0f / ;zQmLs/0fdf hf]8 .
* Ifdtf clea[l4 .
* ;dGjo / ;xsfo{ .
* gLltut Joj:yfsf nflu k}/jL .
* tYodf cfwfl/t k}/jLsf] nflu Jojl:yt ;"rgf
k|0ffnLsf] ljsf; -clen]vLs/0f, cg';Gwfg, k|sfzg_
ub}{ nfg] .
6 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
* lx+;f kLl8t tyf k|efljtx¿sf] nflu ;xof]uL ;+oGqsf]
ljsf; -;'/Iffjf;, dgf]ljdz{, sfg'gL ;xof]u,
:jf:Yo ;]jf_
;DkGg ultljlwx¿
!= cfd;r]tLs/0fsf nflu ul/Psf ultljlwx¿
lkt[;QfTds d"No, dfGotfdf cfwfl/t ;+:s[ltnfO{
n}lËs ;dfgtfdf cfwfl/t ;+:s[ltdf kl/jt{g ug{
cfd;r]tLs/0fsf] dfWodaf6 cf]/]sn] :yfgLo :t/b]lv
/fli6«o :t/;Dd x/]s tx / tKsfdf /x]sf dlxnf, k'?if,
o'jf, k];fsdL{, gful/s ;dfh, /fhgLltssdL{, lzIfs
tyf ;]jf k|bfosx¿nfO{ ljleGg ultljlwdfkm{t ;"rgf
k|jfx u/L ;jfndf ;';"lrt ub}{ cfO/x]sf] 5 .
:s"n lzIff M ljßfnox¿df ljleGg ljifodf !^% j6f :s"n lZfIffsf sIffx¿ ;~rfng ul/Psf] lyof] . :s"n lzIffdf @*@# hgf 5fq / ##^* hgf 5fqfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
;8s gf6s, krf{, kf]i6/ -;"rgf ;fdu|L_ ljt/0f
ljleGg ;jfndf ufpFb]lv zx/ ahf/;Dd ;/n /
;xh tl/sfaf6 ;"rgf k|jfx ug{sf nflu ;8s gf6s, lel8of] k|bz{g, krf{ l:6s/, ljt/0f ug'{sf ;fy} kf]i6/sf] dfWodaf6 ;"rgf tyf hfgsf/L lbg] sfd lg/Gt/ ¿kdf ub}{ cfPsf] 5 .
cled'vLs/0f tyf 5nkmn M ljleGg ljifodf cled'vLs/0f tyf 5nkmnsf] dfWodaf6 ;"rgf k|jfx u/L r]tgf clea[l4 / wf/0ffut ¿kdf :ki6tf Nofpg o; jif{ ljleGg lhNnfdf $!! j6f ultljlw ;DkGg ul/Psf] lyof] . To;df *^%# hgf dlxnf / #!*) k'?ifsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . * /]l8of] sfo{qmd M ;fd'bflos /]l8of] pbok'/ -!)@
yf]Knf] $ d]ufxh{_ af6 x/]s xKtf æGofosf] vf]hLÆ
sfo{qmd k|;f/0f eO/x]sf] 5 . xfd|f] ;dfh k'/fg}
k/Dk/f, ;f]raf6 d'Qm x'g ;ls/x]sf] 5}g . kl/jt{gsf]
s'/f hlt u/]klg ;dfhdf dlxnfk|lt ul/g] Jojxf/df
kl/jt{g cfpg ;s]sf] 5}g . To;sf/0f ;dfhsf
x/]s JolQmnfO{ dlxnf clwsf/k|lt ;Dj]bgzLn
agfpg of] sfo{qmd k|;f/0f ub}{ cfO/x]sf] 5 .
7cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
@= Ifdtf clea[l4sf nflu ul/Psf tflndx¿
n}+lËs lx+;f, dfgj clwsf/, dlxnf clwsf/ / k|hgg
:jf:Yo clwsf/k|lt ;Dj]bgzLn agfO{ Jojxf/df
kl/jt{g Nofpg d2t k'¥ofpg] p2]Zon] nlIft ;d"xsf]
Ifdtf clea[l4 ug]{ /0fgLlt cg'¿k o; ;+:yfn] ljleGg
;d"x tyf ;~hfnsf ;b:ox¿, k'?if, ;]jf k|bfos, dfgj
clwsf/ tyf dlxnf clwsf/sdL{, o'jf, gful/s ;dfhsf
k|ltlglw, lzIfs, kqsf/, nufotsf ;/f]sf/jfnfx¿sf]
Ifdtf clea[l4sf nflu ljleGg ;jfndf tflnd,
uf]i7Lx¿ ;~rfng ub}{ cfO/x]sf] 5 . o; jif{ hDdf !(
j6f tflnd ;DkGg ul/Psf] 5 . h;df dlxnf #)$ hgf
/ k'?if !*& hgf u/L hDdf $(! hgfsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] .
tflnsf != Ifdtf clej[l¢sf] nflu ;DkGg tflndx¿sf] ljifoj:t' / ;xefuL ;+Vof
lhNnf tflnd ljj/0f ;+Vof ;xefuL ;+Vof
dlxnf k'?if hDdf
bfË n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f;DaGwL k|lzIfs k|lzIf0f tflnd %
lbg]
! @@ – @@
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f / dfgj clwsf/;DaGwL k'?ifx¿nfO{
# lbg] tflnd
! – @^ @^
Dflxnf lx+;fsf 36gfsf] ph'/L k|lqmof / k}/jL ;Lk;DaGwL tflnd ! @$ % @(
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f / dfgj clwsf/;DaGwL o'jfx¿nfO{
# lbg] tflnd
@ #( !( %*
aflnsf / lszf]/Ldfly x'g] of}g lx+;f / o;sf] lgoGq0fsf] nflu
lzIfsx¿sf] e"ldsf ljifos @ lbg] cled'vLs/0f÷tflnd
! & !* @%
s}nfnL n}+lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f / k|hgg :jf:Yo clwsf/;DaGwL #
lbg] tflnd
@ $$ !# %&
k}/jL tflnd # lbg] ! @@ – @@
l;/xf k}/jL tflnd # lbg] ! @# – @#
n}+lËs lx+;flj?4 k|lzIfs k|lzIf0f tflnd ! @$ – @$
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f / dfgj clwsf/;DaGwL o'jfx¿nfO{
# lbg] tflnd
! – !* !*
8 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lhNnf tflnd ljj/0f ;+Vof ;xefuL ;+Vof
dlxnf k'?if hDdf
wg'iff n}+lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f tyf dgf]ljdz{;DaGwL o'jfx¿nfO{ #
lbg] tflnd
! !@ @$ #^
pbok '/ n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f ljifos # lbg] tflnd ! @) * @*
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f;DaGwL k|lzIfs k|lzIf0f tflnd % lbg]
@ %! !) ^!
df]/Ë ÷;'g;/L
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f / dfgj clwsf/;DaGwL k'?ifx¿nfO{ # lbg] tflnd
# – ^$ ^$
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f;DaGwL k|lzIfs k|lzIf0f tfnLd % lbg]
! @# @#
hDdf @) #!! @)% %!^
#= ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;Dj]bgzLn / hjfkmb]xL agfpgsf nflu ul/Psf ultljlwx¿
dlxnf lx+;flj?4sf] cleofg cGtu{t k|d'v d'2f ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;Dj]bgzLn / hjfkmb]xL agfpg' /x]sfn] /fHosf gLlt lgdf{0f txdf /x]sf JolQmx¿ / sfof{Gjog ug]{ u/fpg] txdf /xg] JolQmx¿nfO{ nlIft u/L :yfgLo txb]lv /fli6«o tx;Dd ljleGg r/0fdf lgDg ultljlwx¿ ;DkGg ul/Psf] 5 .
;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;dGjo / ;xsfo{ dlxnfdfly x'g] lx+;f Go"gLs/0fsf] nflu :yfgLo :t/b]lv
/fli6«o :t/;Dd ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;Dj]bgzLn /
hjfkmb]xL agfpFb} pgLx¿sf] e"ldsf a9fpg] p2]Zon]
lhNnf tyf s]Gb|Lo :t/df ;/f]sf/jfnfx¿ -n}+lËs
lx+;flj?4sf] ;dGjo ;ldlt, dfgj a]rlavg tyf
cf];f/k;f/lj?4sf] ;ldlt, ljleGg /fhg}lts bnsf
k|ltlglw, ;/sf/L lgsfosf k|ltlglw, ;ª\3÷;+:yfsf
k|ltlglwx¿, dfgj clwsf/ / dlxnf clwsf/sdL{x¿;Fusf]
;dGjo / ;xsfo{df sfo{qmdx¿ ug]{ ul/Psf] 5 .
k'?if cled'vLs/0f n}lËs lx+;flj?4sf] cleofgdf k'?ifx¿ tyf o'jfx¿
;Fusf] ;xsfo{nfO{ k|efjsf/L agfO{ pgLx¿nfO{ of]
d'2fdf ;Dj]bgzLn / hjfkmb]xL aGg clek|]l/t ug]{
p2]Zon] ;d'bfo tyf lhNnf :t/df k'?if tyf o'jfx¿;Fu
!)& j6f ax; tyf cGt/ ;Djfb sfo{qmd ;DkGg
ul/Psf] lyof] . To;df @()& hgf o'jf tyf k'?ifx¿sf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
9cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
Goflos tyf cw{Goflos lgsfosf k|ltlglwx¿;Fu cGt/lqmof
lx+;f kLl8t tyf k|efljt dlxnfx¿sf] Goflos k|lqmofdf
kx'Fr a9fpg / kLl8tn] Gofo kfPsf] cg'e"lt ug]{
jftfj/0fsf] l;h{gf ug{sf nflu s] ug{ ;lsG5 eGg]
af/]df cfjZos 5nkmn u/L ;xof]uL ;+oGqnfO{
k|efjsf/L agfpg Goflos / cw{Goflos If]qsf
;/f]sf/jfnfx¿;Fu df]/Ë, ;'g;/L, pbok'/, l;/xf,
wg'iff, bfË / s}nfnL lhNnfdf u/L hDdf & j6f cGt/
lqmof ul/Psf] lyof] . To;df @$^ hgfsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] . o; sfo{qmddf ;/f]sf/jfnfx¿af6 ;xof]u
kfPsf 36gfx¿df kLl8t tyf k|efljtn] Gofo kfPsf] /
;xh ¿kdf ;xof]u gkfPsf 36gfx¿df lx+;f k|efljt
dlxnfx¿n] Gofo kfpg g;s]sf] 36gfx¿df 5nkmn
ub}{ cfufdL lbgdf kLl8t÷k|efljtn] ;xh tl/sfn]
Gofo kfpg] jftfj/0f s;/L tof/ ug{ ;lsG5, k|x/L
sfof{nodf cfpg] x/]s 36gfx¿sf] btf{ k|lqmof /
cg';Gwfg k|lqmofnfO{ c´ s;/L n}+lËs ;Dj]bgzLn
agfpg ;lsG5 eGg] af/]df 5nkmn ul/Psf] lyof] .
sfo{qmdsf] cGtdf ljz]ifu/L k|x/L, k|zf;g, ;/sf/L
jlsn, lhNnf af/ / sfg'gL ;]jf s]Gb| a9L ;Dj]bgzLn
eP/ sfd ug'{kg]{df hf]8 lbOPsf] lyof] .
g]kfn k|x/Lsf sd{rf/Lx¿;Fu n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f, dlxnf clwsf/ / lx+;f kLl8t÷k|efljt;Fu ug'{kg]{ Jojxf/sf] ;jfndf ! lbg] uf]i7L
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f, lx+;f k|efljt dlxnfx¿;Fu ug'{kg]{ Jojxf/ / dlxnf clwsf/sf] ;jfndf ;Dj]bgzLn / hjfkmb]xL agfpg] ;fy} lx+;f kLl8t dlxnfsf] Gofodf
kx'Fr a9fpg k|x/Lsf] e"ldsf cem a9L k|efjsf/L agfpg / x/]s k|x/L sfof{nodf n}lËsd}qL jftfj/0f agfpg kxn ug]{ p2]Zo /fvL g]kfn k|x/Lsf sd{rf/Lx¿;Fu df]/Ë, pbok'/, l;/xf, wg'iff, bfË / s}nfnLdf hDdf ( j6f ! lbg] uf]i7Lsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] To;df @#$ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
dlxnf lx+;fsf] cj:yf / ;/f]sf/jfnfsf] e"ldsf ljifos lhNnf :t/Lo uf]i7L
dlxnf clwsf/sf] If]qdf sfd ug{] ;ª\3÷;:yfx¿, n}+lËs lx+;flj?4 lhNnf ;dGjo ;ldlt, dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿aLr a9\bf] dlxnf lx+;fsf] 36gfx¿sf] cj:yf / o;sf] sf/0fsf] af/]df 5nkmn u/L lx+;f Go"gLs/0f / lx+;f kLl8t dlxnfn] Goflos pkrf/sf] nflu ;xh ¿kdf l/kf]l6{Ë ug{ ;Sg] jftfj/0f tof/ ug{ cufdL lbgdf s;/L sfd ug]{ eGg] af/]df ;a} ax'kIfLo ;/f]sf/jfnfx¿aLr a[xt ¿kdf 5nkmn ug'{sf ;fy} PsLs[t ¿kdf of]hgf klg tof/ ul/Psf] lyof] . dlxnf clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;+:yfx¿n] lbg] ;]jfsf] dfkg u/L l/km/n ;+oGqnfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug]{ k|ltj4tf JoSt u/]sf lyP . sf7df08f}+, nlntk'/, sfe|], df]/Ë, ;'g;/L, pbok'/, bfË, s}nfnL nufotsf @# lhNnfdf of] sfo{qmd ul/Psf] lyof] . h;df *%! hgfsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
lx+;f kLl8t dlxnfx¿sf] Gofosf] nflu Goflos cw{Goflos lgsfosf k|d'v tyf k|ltlglwx¿;Fu cGt/lqmof
dlxnf lx+;flj?4df k|ToIf tyf ck|ToIf ¿kdf sfd ug]{ ljleGg ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;ª\3÷;+:yfsfaLrdf Ps lbg] cGt/lqmofTds sfo{qmd l;/xfsf] nxfgdf
10 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
@)&)÷!÷$ ut] ;DkGg ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf @)^( j}zfvb]lv r}q @)^( ;Dddf cf]/]sn] clen]vg u/]sf dlxnflx+;fsf 36gfx¿nfO{ cfwf/ agfP/ cf]/]sn] l;/xf lhNnfsf] dlxnf lx+;fsf] cj:yf ́ Nsfpg] cfwf/kq k|:t't u/]sf] lyof] . o; cjlwdf 36]sf jf l/kf]l6{Ë ePsf hDdf !*( j6f 36gf clen]vg ul/Psf] lyof] . tL 36gfdf kLl8t dlxnfx¿sf] Gofodf kxF'rsf] cj:yfnfO{ x]bf{ hDdf !) hgf dlxnfsf 36gf klg Goflos lgsfo;Dd k'Ug g;s]sf] tYofÍn] b]vfPsf] lyof] . l;/xf lhNnfdf dlxnf lx+;fsf 36gfx¿ lbgk|ltlbg a9\b} uO{/x]sf] / kLl8tsf] Gofodf kx'Fr gePsf] l:yltnfO{ ljZn]if0f ub}{ kLl8tsf] Gofodflysf] kx'Fr a9fpg ;/f]sf/jfnf ;Dj]bgzLn / lhDd]jf/ x'gkg]{ s'/fnfO{ dgg ub}{ lhNnfdf lx+;fdf k/]sf dlxnfx¿sf] Gofodf kx'Fr a9fpg ;xof]usf nflu dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no l;/xfsf] ;+of]hsTjdf & ;b:oLo -Quick Response Team_ u7g ul/Psf] lyof] . of] l6dn] cfufdL lbgdf lx+;f kLl8t dlxnfsf] cfjZostf cg';f/ Goflos k|lqmofnfO{ cufl8 a9fpg t'?Gt ;xhLs/0f / kxn ug]{, 36gfsf] ;To tYo kQf nufpg cg'udg ug]{ k|lta4tf l6dsf ;+of]hs dlxnf tyf afnaflnsf clws[t ;f}of{ ;fxn] AoQm ug'{ ePsf] lyof] . k|ToIf tyf ck|TIf ¿kdf dlxnflx+;flj?4 sfo{/t ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;ª\3;+:yfx¿n] o; ljifonfO{ uDeL/ ¿kdf lnO{ ;a}sf] ;dGjo / ;xsfo{df dlxnfsf] Gofodflysf] kxF'r a9fpg sfd ug]{ jftfj/0f tof/ ug]{ p2]Zon] cfof]lht pQm sfo{qmddf n}+lËs lx+;flj?4sf] lhNnf ;dGjo ;ldltsf ;b:ox¿ / u}/ ;/sf/L ;+:yfsf k|ltlglw, kqsf/, clwsf/sdL{x¿ u/L ^) hgf eGbf a9Lsf] pkl:ytL /x]sf] lyof] .
o;}u/L wg'iff, df]/Ë, ;'g;/L / bfË lhNnfdf klg o; ljifodf cGt/lqmof ul/Psf] lyof] To;df !&@ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
Dflxnf lx+;f Go"gLs/0fdf /fhgLlts bnsf] e"ldsf ljifos cGt/lqmof
/fhgLlts cl:y/tfn] a9\b} uPsf] b08xLgtfn] lx+;f
ug]{x¿nfO{;d]t an k'¥ofPsf] 5 . kLl8t cem kLl8t
aGg k'u]sf 5g\ . lx+;fsf :j¿kx¿ ablnb} 5g\ .
To;}n] of] ;d:ofnfO{ c´ yk hl6n aGg glbg,
ck/fw ug]{x¿nfO{ lg?T;flxt u/L lx+;f kLl8t k|efljt
dlxnfx¿nfO{ ;Ddflgt hLjg lhpg] jftfj/0f tof/ ug{
;dodf g} /fhgLlts bnx¿ ;Dj]bgzLn / lhDd]jf/ x'g
kg]{ cfjZostf 5 . oxL ;jfndf s]lGb|t eO{ /fhgLlts
bnx¿nfO{ lhDd]jf/ / hjfkmb]xL agfpg ljleGg lhNnf
tyf s]Gb|df /fhgLlts bnsf g]tf tyf k|ltlglwx¿;Fu
Ps lbg] cGt/lqmof sfo{qmd -!(_ j6f ;DkGg ul/Psf]
lyof] To;df ^*$ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
dlxnf lx+;f / kqsf/x¿sf] e"ldsf ljifos cGt/lqmof
dlxnfdfly x'g] lx+;f lbg k|ltlbg a9\b} / ablnb} uO/x]sf]
kl/jlt{t cj:yfdf ;~rf/ dfWodx¿sf] klg 36gfnfO{
k|fyldstfdf /fvL l/kf]l6{Ë ug]{ sfo{ klg a9\b} uPsf]
5 . l/kf]6{ ug]{ qmddf lx+;f kLl8t dlxnfsf] ;'/Iff /
Gofosf] nflu w]/} g} ;Dj]bgzLn x'g cfjZos 5 .
t/ slxn]sfxL ;~rf/ dfWodn] lx+;fsf 36gfsf] ;To
tYo g} kQf gnufO{ ;dfrf/sf] ¿kdf dfq k|sfzg /
k|;f/0f ul/lb+bf lx+;f kLl8t dlxnf c´ a9L lx+;fdf
kg'{kg]{ l:ylt cfO/x]sf] 5 . To;sf/0f kLl8tsf]
uf]kgLotfsf] clwsf/nfO{ dWogh/ ub}{ kLl8tsf] Gofosf]
nflu ;jfnsf] p7fg ug{ ljZn]if0ffTds ;dfrf/,
n]v, /rgfx¿dfkm{t ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;Dj]bgzLn /
hjfkmb]xL agfpg dxŒjk"0f{ e"ldsf lgjf{x ug{ k}/jL ug]{
p2]Zon] ;~rf/sdL{x¿;Fu s]Gb| tyf lhNnfx¿df !*
j6f cGt/lqmof ;DkGg ul/Psf] lyof] .
of}ghGo lx;f+;DaGwL ;/f]sf/jfnfx¿;Fu 5nkmn sfo{qmd
a9\b} uPsf] of}ghGo lx;f+, o;sf] sf/0f / xfn ePsf]
sfg'gL Joj:yf;DaGwL ;/f]sf/jfnfaLr 5nkmn u/L gofF
11cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
sfg'g agfpg bjfj k'¥ofpg] p2]Zon] @)&) ;fn h]7
# ut] s}nfnL lhNnfsf] wgu9Ldf 5nkmn sfo{qmdsf]
cfof]hgf ul/Psf] lyof] . ljz]if u/L anfTsf/sf] 36gfdf
dlxnfn] Gofo gkfO{ /x]sf] / kL8snfO{ s8f sfg'gL
;hfo gePsf sf/0f ;dfhdf x/]s lbg 36gfx¿ a9\b}
uPsf 5g\ . cf]/]sn] clen]vg u/]sf 36gfnfO{ ljZn]if0f
ubf{ @%^ j6f anfTsf/sf 36gf l/kf]l6{Ë ePsf 5g\
eg] !)& j6f of}g lx+;fsf 36gf /x]sf 5g\ . To;sf/0f
lx+;f kLl8t dlxnfsf] Gofodf kxF'r a9fpg / dlxnfn]
;xh tl/sfn] Gofo kfpg gofF sfg'gsf] lgdf{0f x'g
cfjZos 5 eGg] ;jfndf 5nkmn ePsf] lyof] . ;fy}
anfTsf/;DaGwL gofF sfg'g lgdf{0f x'gkg]{ / o:tf ljz]if
k|s[ltsf lx+;fsf 36gfx¿sf] x/]s lbg ;'g'jfO{ x'g'kg]{df
hf]8 lbOPsf] lyof] . sfo{qmddf dlxnf tyf afnaflnsf
ljsf; sfof{no, lhNnf k|x/L sfof{no, ;z:q k|x/L
sfof{no, lhNnf af/ Pzf]l;o;g, ;/sf/L jlsn
sfof{no, zflGt ;ldlt, /fli6«o dfgj clwsf/ cfof]u
tyf ljleGg u};;sf k|ltlglwx¿, clwjQmf, kqsf/x¿,
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿ u/L $# hgfsf] pkl:ylt
/x]sf] lyof] .
3/]n' lx+;f ljifos dfgj clwsf/ lgwf{/0f ;+oGq -8f]ef_ sf] cg';Gwfg
cf]/]s g]kfnn] cfˆgf] :yfkgf sfnb]lv g} dlxnf lx+;fsf] cGTo tyf dlxnf clwsf/sf] ;'lglZrttfsf] nflu sfo{/t ;+:yf xf] . o;n] dlxnf clwsf/ ;'lglZrttfsf] nflu sfg'gx¿sf] ;xL ¿kdf sfof{Gjog tyf ;do ;fk]If sfg'g tyf gLltx¿sf] lgdf{0fsf] nflu ljleGg :t/df
k}/jL ub}{ cfO/x]sf] 5 . cf]/]ssf] ljleGg cg';Gwfgn] dlxnf lx+;f ;a}eGbf a9L cfˆg} 3/leq / kl/jf/sf ;b:ox¿af6 x'g] k|ltj]bg k|fKt ePsf]n] cf]/]s g]kfnn] 3/]n' lx+;fn] dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/df kf/]sf] k|efj tyf /fHosf] bfloTjsf] ljifodf cg';Gwfg ug{ nfluPsf] 5 . o; cg';GwfgnfO{ 3/]n' lx+;f ljifos dfgj clwsf/ lgwf{/0f ;+oGq -8f]ef_ sf] k|of]u u/L ul/Psf] 5 . of] 8f]ef ;fdu|Lsf] ljsf;sf] qmddf cf]/]s g]kfn nufot o'/f]k, Nofl6g cd]l/sf, clkm|sfsf ;xefuLx¿sf] ;+o'St k|of;df Pd km/ x\o'dg /fO{6\; gfds g]b/Nof08sf] ;+:yfsf] ;+of]hsTjdf lgdf{0f ul/Psf] xf] .
o; cg';Gwfgdf dfgj clwsf/ lgwf{/0f ;+oGqsf] k|of]u u/L cf]/]s g]kfn tyf cGo ;fem]bf/ ;+:yfx¿ qmdzM d'lSt g]kfn, n'd g]kfn, ;xofqL ;dfh g]kfn, dlxnfsf] lglDt dlxnf d~r, dlxnf Pstf ;dfh tyf g]kfn ckfË dlxnf ;ª\3sf] ;+o'St k|of;df 3/]n' lx+;fn] dlxnfsf] cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/df kf/]sf] k|efj tyf o;df /fHosf] bfloTjx¿sf]] tYout k|df0fsf cfwf/df ljZn]z0f ub}{ tof/ kfl/Psf] k|ltj]bgsf] cfwf/df /fli6«o tyf cGt/f{li6«o :t/df k}/jL ug]{ of]hgf /x]sf] 5 .
k':ts cgfj/0f sfo{qmd g]kfndf klxnf] k6s 3/]n' lx+;fdf dfgj clwsf/ lgwf{/0f ;+oGq -8f]ef_ sf] k|of]u u/L cg';Gwfg ul/g] ePsf] x'bf o; ;+oGqsf] cg';Gwfg k':tssf] cgfj/0f sfo{qmd @)&) h]7 @) ut] cfof]hgf ul/Psf] lyof] .
12 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
sfo{qmddf c:6«]lnog PDa];Lsf dxfdlxd Un]g x\jfO{6n] k':tssf]] cgfj/0f ub}{ 3/]n' lx+;f Ps cGt/f{li6«o d'2fsf] ¿kdf /x]sf] / ;do ;fk]If ¿kdf of] s'g} /fi6«df sd / st} a9L /x]sf] ljifodf k|sfz kfg'{ ePsf] lyof] . ljleGg ;ª\3 ;+:yfsf k|ltlglw, kqsf/, clwsf/sdL{ nufot ̂ ) hgfeGbf a9Lsf] sfo{qmddf pkl:ylt /x]sf] lyof] .
$= clen]vLs/0f tyf Joj:yfkg
tYodf cfwfl/t k}/jLsf] nflu Jojl:yt ;"rgf
k|0ffnLsf] ljsf; -clen]vLs/0f, cg';Gwfg, k|sfzg_
ub}{ nfg] cf]/]ssf] sfo{gLlt cg'¿k dlxnf clwsf/
xgg\sf] cj:yfnfO{ ;a}sf] cufl8 h:tfsf] t:t} /fv]/
;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;Dj]bgzLn / hjfkmb]xL agfpg,
gLlt lgdf{0f, kl/dfh{g tyf k|efjsf/L sfof{Gjogsf nflu
cf]/]s g]kfnn] cfˆgf] :yfkgfsfnb]lv g} clen]vgnfO{
k|fyldstf lbO{ lg/Gt/ ¿kdf sfd ub}{ cfO/x]sf] 5 . o;}
l;nl;nfdf ;do / cfjZostf cg';f/ clen]vgnfO{
Jojl:yt / kl/dflh{t ub}{ cufl8 a9fO/x]sf] 5 .
clen]vgstf{ tof/
dlxnfdfly ePsf lx+;f tyf dlxnf dfgj clwsf/
/Ifsx¿dfly ePsf lx+;fsf] clen]vg tyf ;ª\sngsf
nflu cf]/]s / dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] /fli6«o
;~hfnsf] ;xsfo{df &% lhNnfdf clen]vgstf{x¿
tof/ ul/Psf] 5 . clen]vgstf{x¿;Fu ;dLIff a}7s,
lg/Gt/ kmnf]ck ug]{ ul/Psf] 5 .
clen]vgstf{x¿sf] Ifdtf clea[l4 dlxnfjfbL b[li6sf]0faf6, JolQmsf] uf]kgLotfnfO{ ;Dj]bgzLntfsf ;fy lnO{ 36gfnfO{ clen]vg ug{sf nflu cfjZos ;Lk tyf Ifdtf clea[l4 ug]{ sfd lg/Gt/ ¿kdf ub}{ cfO/x]sf] 5 . o;} l;nl;nfdf o; jif{ cf]/]sn] la/f6gu/, sfe|] / bfËdf u/L kfFrj6} ljsf; If]qsf &! hgf clen]vgstf{x¿nfO{ @ lbg] k'gM tfhuL tflnd ;DkGg u/]sf] 5 . o;}u/L cf]/]sn] k|ToIf ¿kdf sfd ug]{ lhNnfx¿df dlxnf ;fd'bflos ;+:yfx¿sf ;b:ox¿ / o'jfx¿sf] klg 36gf clen]vg;DaGwL Ifdtf tyf ;Lk ljsf; ub}{ cfO/x]sf] 5 .
dlxnf lx+;fsf 36gf clen]vg tyf ljZn]if0f k|ltj]bg
dfl;s k|ltj]bg M cf]/]sdf clen]vg ul/Psf 36gf tyf ldl8of cg'udgsf] cfwf/df dlxnfdfly ePsf lx+;fsf 36gfsf] ljZn]if0f u/]/ lgsflng] dfl;s k|ltj]bg cg';f/ o; jif{df !&(@ j6f 36gf l/kf]l6{Ë ePsf] b]lvG5 . h;df ;aeGbf a9L 3/]n' lx+;fsf 36gf *&& 5g\ . anfTsf/sf #@% j6f 5g\ eg] xTofsf 36gf !^^ l/kf]l6{Ë ePsf] tYofÍn] b]vfPsf] 5 .
q}dfl;s k|ltj]bg tof/
cf]/]sn] clen]vg u/]sf dlxnf lx+;fsf 36gf / /fli6«o kq klqsfdf cfPsf 36gfx¿nfO{ ljZn]if0f u/L x/]s # dlxgfdf ;DalGwt lhNnf jf b]ze/ g} dlxnf lx+;fsf] cj:yf s:tf] 5, s:tf k|s[ltsf 36gf 36], ;/f]sf/jfnfx¿sf] s:tf] e"ldsf /x\of] / kLl8t k|efljtsf] ;'/Iff / Gofosf] nflu s] ug{ cfjZos 5 / kLl8tsf] Gofosf] nflu ;a}nfO{ hjfkmb]xL agfpg] p2]Zon] k|ltj]bg ;]ol/Ë / 5nkmn ug{] ul/Psf] 5 .
36gf clen]vg M ljut @)!@ h'nfO{b]lv @)!# h'g;Dddf dlxnfdfly ePsf lx+;fsf !&)# j6f 36gf / dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿dfly ePsf] lx+;fsf !! j6f 36gfx¿sf] clen]vg ul/Psf] 5 .
lrq ! M cf]/]s g]kfnåf/f k|sflzt dfl;s k|ltj]bg cg';f/ dlxnfdfly ePsf lx+;fsf 36gfx¿
13cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
s]; o'lg6 ;'b[9Ls/0f, 36gfsf] cg'udg, kmnf]ck /
cfjZos ;xof]u / cfjZostf cg';f/ cGh{]G6 clkn,
k]|; lj1KtL, Wofgfsif{0f kq a'´fpg] sfd lg/Gt/ ¿kdf
eO/x]sf] 5 .
%= gLlt lgdf{0f tyf k|efjsf/L sfof{Gjogsf nflu k}/jL
;+o'St /fi6« ;ª\3sf] %& cf}+ sfo{qmddf ;xeflutf cd]l/sf l:ylt ;+o'Qm /fi6«;ª\3sf] d'Vofno Go"of]s{df $
b]lv !% dfr{, @)!# ;Dd ;DkGg ePsf] Commission on the Status of Women (CSW) sf] %& cf}+ ;];gdf
cf]]/]s g]kfnaf6 ;+:yfks cWoIf 8f= /]0f' /fhe08f/L
/ ;lrj ljgf kf]v/]nn] ;xeflutf hgfpg' ePsf] lyof] .
ljleGg d'n'saf6 ;xefuL ePsf dlxnf jf ;+:yfn]
;~rfng u/]sf sfo{zfnf uf]i7Lx¿df dlxnf lx+;fsf
ljifodf ljleGg d'2fx¿ p7]sf lyP . dlxnfdfly x'g]
lx+;fsf ;d:ofsf jt{dfg r'gf}tLx¿, :j¿kx¿ tyf
To;sf] ;dfwgsf laifodf ;d]t 5nkmn ePsf] lyof] .
CSW sf] %& cf}+ ;];g "Elimination and prevention of all forms of violence against women and girls" df
s]lGb|t /x]sf] lyof] .
& dfr{ @)!# df CSW ;Fu} cf]/]s g]kfn, /fO6;\ km/
r]Gh, Masimanyane n] ;+o'Qm ¿kdf Making our Domestic Violence laws work in practice sfo{zfnf
uf]i7Lsf] cfof]hgf u/]sf lyP . sl/a ̂ ) hgf ;xefuLx¿
/x]sf] pQm sfo{zfnfdf 8f]ef (DOVA) pks/0f tyf
3/]n' lx+;fsf ;DaGwdf 5nkmn ul/Psf] lyof] .
;+o'Qm /fi6«;+3Lo cfly{s tyf ;fdflhs sfplG;n
(ECOSOC) cGtu{tsf] CSW nfO{ n}lËs ;dfgtf tyf
dlxnfsf] ;zQmLs/0fsf nflu gLlt lgdf{0f ug]{ O{sfOsf]
¿kdf lnOG5 . x/]s jif{ ;b:o /fi6«sf k|ltlglwx¿n] n}lËs
;dfgtfdf eO/x]sf] k|ultsf] ;ldIff, r'gf}tL klxrfg,
ljZjJofkL dfGotf :yfkgfsf nflu kxn, ljZjJofkL
¿kdf n}lËs ;dfgtfsf] k|aw{g / dlxnfsf] ;zQmLs/0f
ug{sf nflu of] sfo{qmddf efu lng] ub{5g\ .
dlxnflx+;f tyf Gofodf kx'Fr ljifos Ps lbg] cGt/lqmof
cf]/]s g]kfn / dlxnf tyf afnaflnsf sfof{no l;/xfsf]
;+o'Qm cfof]hgfdf ldlt @)&) Ho]i7 !$ ut]sf lbg
l;/xfdf dlxnf lx+;flj?4sf] lhNnf :t/Lo ;dGjo
;ldltsf ;b:ox¿ / cGo ;/f]sf/jfnfx¿sfaLrdf
cGt/lqmof sfo{qmd ;DkGg ePsf] 5 . sfo{qmddf k|d'v
lhNnf clwsf/L, ;z:q k|x/L pkl/Ifs O{Gb|/fh sfsL{,
g]kfn k|x/Lsf l8 P; kL /d]z s'df/ tfdfË, lhNnf
GofolwjQmf uf]kL rGb| e6/fO{ nufot ljleGg /fhg}lts
bnsf k|ltlglw, clwsf/sdL{, kqsf/x¿ u/L %% hgf
eGbf a9Lsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
l;/xf lhNnfdf dlxnflx+;fsf] cj:yfsf] af/]df ljifodf
5nkmn ub}{ lx+;f kLl8t dlxnfx¿sf] lhNnf ;dGjo
;ldlt;Fu ;xh tl/sfn] kx'Fr a9fpg] / lhNnf
;ldltnfO{ lhDd]jf/ / hjfkmb]xL agfpg k}/jL ug]{
14 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
p2]Zon] cfof]lht o; sfo{qmddf !# hgf lx+;f kLl8t
dlxnfx¿n] cfˆgf] ;d:of /fv]sf lyP . !# hgfdWo] !!
hgf dlxnfx¿n] bfO{hf]sf] sf/0f lx+;fdf k/]sf] atfPsf
lyP .
lx+;faf6 k|efljt dlxnfx¿ e/v{/ cfTdljZjf;sf ;fy
aflx/ cfP/ l/kf]l6{Ë ug{ ;Sg] jftfj/0f aGb} uPsf] t/
;DalGwt lgsfodf hfFbf cfjZos ;xof]u gkfP/ ´g\
b'Mv kfpg' kbf{ Gofo kfpg'sf] ;f6f] c´ a9L lx+;fdf
k/]sf] cg'e"lt ePsf] s'/f JoQm u/]sf lyP .
sfo{qmddf /fhg}lts bnsf JolQmx¿n] klg bjfj lbO{
ldnfkq ug{ afWo kfg]{ u/]sf] / kL8s kIfsf] arfpsf]
nflu kLl8tnfO{ g} pN6f] ldNg / l/kf]6{ gug{ bjfj
lbg] ePsf sf/0fn] kL8sn] pGd'lQm kfO{ lx+;f ug{
pS;fPsf]n] s'/f ljleGg gful/s ;dfhsf JoflQmx¿n]
JoQm u/]sf lyP . /fhg}lts bnx¿n] t/fO{ ;d'bfodf
bfO{hf]sf] sf/0fn] dlxnflx+;fsf 36gfx¿df j[l4 ePsf]
sf/0fn] cfufdL lbgdf bfO{hf] k|yfnfO{ lg?T;flxt ug{sf
nflu ;a}n] ;ª\ul7t ¿kdf ;fdflhs e"ldsf lgjf{x
ug'{kg]{df hf]8 lbPsf lyP . g]kfn k|x/Lsf l8 P; kLn]
dlxnfx¿sf] Gofosf] nflu cfufdL lbgdf c´ a9L
;Dj]bgzLn eP/ sfd ug]{ k|ltj4tf hfx]/ u/]sf lyP .
k|d'v lhNnf clwsf/Ln] dlxnfx¿n] d'2f aflx/ NofPs}
sf/0f pgLx¿dfly ;dfhdf wDsL lbg] JolQmx¿sf]
klxrfg u/L sf/jfxL k|lqmof cufl8 a9fpg] / lx+;f
kLl8tsf] Gofosf] nflu ;ldlt / k|zf;gn] sfd ug]{
k|ltj4tf JoQm u/]sf lyP . ;fy} l;/xfdf bx]hsf sf/0f
dlxnfx¿dfly w]/} lx+;f eO/x]sfn] bx]hlj¿¢ klg sd
ug'{kg]{df ;a}sf] ;'´fj /x]sf] lyof] .
……dlxnf clwsf/sf] ;'lglZrttfsf nflu PsLs[t pkfo Gofo tyf clwsf/sf] ;'lglZrttf M kLl8tb]lv kl/jt{gsf ;Djfxs;DdÚÚ ljifos dlxnf lx+;flj?4 /fli6«o ;Dd]ng
dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4 tyf dlxnf clwsf/nfO{
k|fyldstfdf /fVg g]kfn ;/sf/n]] sfg'g, gLlt, lgod
tyf ljljw sfo{qmdsf dfWodaf6 dlxnf lx+;flj?4
/fli6«o tyf :yfgLo ;xof]uL ;+oGq / ;+/rgfsf] lgdf{0f
tyf ;'b[9Ls/0fsf] nflu pNn]vgLo cEof; u/] klg lx+;f
kLl8tx¿sf clwsf/nfO{ ;Djf]wg ug{ / kLl8td'vL Gofo
k|0ffnLsf] :yfkgf ug{ ;ls/x]sf] 5}g . To;sf/0f klg
dlxnfsf] Gofo dflysf] kx'Fr Go"g /x]sf] 5 .
dlxnfdfly x'g] lx+;f ;Djf]wgsf nflu /fHo /
gful/ssf] ;xeflutfsf] cfjZostfsf ;fy} ;Dk"0f{
;/f]sf/jfnfx¿nfO{ klg ;xefuL u/fpg cfjZos
5 . jt{dfg ultljlwsf] nflu ;+:yfut txaf6
;/f]sf/jfnfx¿aLr 5nkmn x'g'kg]{ tyf cg'ejx¿
cfbfgk|bfg u/L Psh'6sf] k|of; ug'{{kg]{ cfjZostfnfO{
dxz'; u/L k|wfgdGqL tyf dGqL kl/ifb\sf] sfof{no,
/fli6«o dlxnf cfof]u, cf]/]s / dlxnf dfgjclwsf/
/Ifsx¿sf] /fli6«o ;~hfnsf] ;+o'Qm cfof]hgfdf
@)^( kf}if @@–@# ut] x]6f}+8fdf ædlxnf clwsf/sf]
;'lglZrttfsf nflu PsLs[t pkfo Gofo tyf clwsf/sf]
;'lglZrttf M kLl8tb]lv kl/jt{gsf ;Djfxs;DdÆ
ljifos dlxnf lx+;flj?4 /fli6«o ;Dd]ngsf] cfof]hgf
ul/Psf] lyof] .
dlxnf lx+;flj?4sf] jt{dfg cj:yfk|lt hfgsf/L
15cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
u/fpFb} kl/jt{gsf ;Djfxsx¿sf] cg'ej ;f6f;f6 /
clen]lvs[t ug'{, k|efljt dlxnfx¿sf] lglDt /fHosf
tkm{af6 ;+:yfut ¿kdf ePsf k|of;x¿ -gLlt lgodsf]_
d'Nofª\sg ug'{, gful/s ;dfh, dlxnf clws/sdL{x¿
tyf gLlt lgdf{tfx¿aLrsf] ;dGojdf b]lvPsf] vf8nsf]
d'Nofª\sg u/L, dfgj clwsf/ / dlxnf clwsf/sf
If]qdf lqmofzLn ;/f]sf/jfnfx¿aLrsf] sfd u/fO{df
Ps¿ktfsf] ljsf; u/fpg] p2]Zon] cfof]hgf ul/Psf]
;f] ;Dd]ngdf ljleGg ;jfndf * j6f Kofgn 5nkmn
ul/Psf] lyof] . pQm sfo{qmddf b]zsf &% lhNnfaf6 @@%
hgfeGbf a9L ;/f]sf/jfnfx¿sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
o; ;Dd]ngn] ljZjsf ljleGg d'n'sx¿sf l;sfO{sf]
cfbfgk|bfg ub}{ dlxnf lx+;flj?4sf cleofgstf{x¿aLr
Pstf Nofpg] hdsf]{ u/]sf] lyof] . dlxnflj?4 lx+;fsf]
;dLIff / dlxnf clwsf/sf] lglDt ePsf k|of;x¿,
pknlAw tyf lqmofsnfkx¿sf] ;dLIff / efjL lbgsf
nflu ul/g'kg]{ k|of;x¿sf] af/]df 5nkmn u/L ;/sf/L
lgsfo, ;ª\3 ;+:yfx¿sf lglDt ;fGble{s pkfox¿
l;kmfl/; ug'{sf ;fy} gLlt, sfo{qmd tyf ;+:yfut
;'wf/dfkm{t dlxnf lx+;flj?4sf cleofgstf{x¿sf]
cfwf/e"t dfgj clwsf/ / Gofosf] ;'lglZrttfsf lglDt
cfjfh p7fpg ;xof]u k'¥ofPsf] lyof] . ;Dd]ngsf]
;Dk"0f{ pknlAwx¿nfO{ dWogh/ ub}{ dlxnf lx+;f lj/f]wL
36gfx¿df tbf¿stfsf ;fy sf/afxL cufl8 a9fpgsf]
nflu ;/sf/L nufot l;+uf] gful/s ;dfh g} cu|;/
x'g'kg]{ cfjZostf /x]sf] lgisif{ lgsfNb} !( a'Fb] 3f]if0ffkq
hf/L u/]sf] lyof] .
National Consultation on Women's Right in Nepal: Rhetoric and Reality"Challenges to Human Rights, Peace and Democracy and Development"
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] cGt/f{li6«o dfgj
clwsf/sf ;+oGqx¿sf] af/]df hfgsf/L kfO{ cfˆgf]
clwsf/sf] bfjL / pkef]u ug{ d2t ldNng]5, dlxnf
lx+;f / dlxnfsf] dfgj clwsf/sf] cj:yf, g]kfnsf]
sfg'g / o;sf] sfof{Gjogsf] af/]df k|ToIf ¿kdf ;+o'Qm
/fi6«;ª\3sf ljz]if k|ltj]bs;Fu 5nkmn u/L ef]lnsf]
lbgdf g]kfn ;/sf/n] dlxnfsf] dfgj clwsf/ ;+/If0f /
;+j4{gdf Wofg lbgsf] nflu ljz]if k|ltj]bsaf6 l;kmfl/;
x'g]5 eGg] dfGotfn] of] sfo{qmd cGt/f{li6«o ljZj
zflGt lbj;sf] ;Gbe{df ;DkGg ul/Psf] lyof] . dlxnf
dfgj clwsf/ /Ifs, dfgj clwsf/sdL{ nufot ;a}
;/f]sf/jfnfx¿ u/L !)) hgfeGbf a9Lsf] pkl:yltdf
;DkGg o; sfo{qmddf dlxnf clwsf/ /Ifsx¿ /
lx+;f kLl8t÷k|efljt dlxnfx¿n] k|ToIf ¿kdf ;+o'Qm
16 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
/fi6«;ª\3sf ljz]if k|ltj]bs;Fu cfˆgf ;d:ofx¿sf]
af/]df 5nkmn u/]sf lyP . of] sfo{qmddf p7]sf
;jfnnfO{ lnP/ ljz]if k|ltj]bsn] g]kfn ;/sf/sf k|d'v
tyf k|ltlglwx¿;Fu ;d:of ;dfwfgsf nflu Wofg
lbg'kg]{ If]qsf] af/]df 5nkmn klg ug'{ePsf] lyof] .
……kmf:6 6«fs sf]6{ÚÚ sf] cfjZostf, ;DefJotf / r'gf}tLx¿ ljifos cGt/lqmof sfo{qmd
;/sf/L, u}/ ;/sf/L / gful/s;dfhaf6 dlxnf lx+:ff
cGTo x'g}k5{ egL lg/Gt/ ¿kdf k}/jL ul//x]sf 5g\ t/
klg g t dlxnfdfly x'g] lx+;f 36]sf] 5 gt dlxnfsf]
Gofodf kx'Fr g} a9]sf] b]lvG5 . o;sf w]/} sf/0fx¿
eP klg b]zdf ljBdfg lje]bsf/L Pjd\ lkmtnf] sfg'g,
sfg'gx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf] cefj / ́ geml6nf]
k|lqmofn] ubf{ kLl8t ´g\ kLl8t / kL8sn] pGd'lQm
kfpg] jftfj/0f aGb} uPsf] 5 .
dlxnfn] ;fx; u/]/ cfkm"dfly ePsf] lx+;fsflj?4df
af]n]/ Gofo kfpg w]/} ;do nfUb5 . anfTsf/, a]rljvg,
cf];f/k;f/ h:tf d'2fx¿ lsgf/f nfUg aiff}{+ nfUg] u/]sf]
5 . o; l:yltdf d'2f aflx/ NofPs} sf/0f dlxnfn] yk
kL8f vKg' kb{5 . h;sf] sf/0f w]/} dlxnfx¿n] d'2f aLrd}
5f8\g], aofg km]g]{ sfdx¿;d]t ug{ afWo x'g' k/]sf] oyfy{
xfd|f] ;fd' 5 . t;y{ dlxnf lx+;f cGTo ug{ / kLl8tn]
;/n / rfF8f]eGbf rfF8f] Gofo kfpg …kmfi6 6«fs sf]6{Ú
sf] Joj:yf x'g cfjZos eGg] ;jfnnfO{ lbP/ cf]/]sn]
@)^^ b]lv g} k}/jL ub}{ cfO/xsf] 5 . o;} qmddf @)^(
;fn kmfu'g !* ut] ;a} ;/f]sf/jfnfx¿aLr 5nkmn
u/L o;sf] cj;/, ;DefJotf clg u7gsf nflu ljBdfg
;d:of / r'gf}tLx¿ af/] hfgsf/L lng], lbg] clek|fon]
dlxnf dfgjclwsf/ /Ifs ;~hfn, /fli6«o dlxnf cfof]u
/ cf]/]s g]kfnsf] ;+o'Qm cfof]hgfdf cGtlq{mof sfo{qmd
;DkGg ul/Psf] lyof] . dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh
sNof0f dGqfnosf k|ltlglw, /fli6«o dlxnf cfof]usf
cWoIf tyf ;b:ox¿, sfg'g dGqfnosf k|ltlglw, sfg'g
Joj;foLx¿, kqsf/, dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿
tyf cGo ;/f]sf/jfnf ;ª\3 ;+:yfsf k|ltlglwx¿ u/L
%& hgfsf] ;xeflutf /x]]sf] lyof] . sfo{qmdsf] cGTodf
o;sf] ;+/rgf s:tf] x'g] eGg] af/]df Pp6f ;ldlt u7g
u/L To;n] cjwf/0ff tof/ ug]{ lg0f{o ul/Psf] lyof]
h; cg';f/ g]kfn af/ P;f]lzP;gsf dxf;lrjsf]
;+of]hsTjdf ;ldlt u7g eO{ @ r/0fdf 5nkmn ePsf]
5 .
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;flj?4 sfo{ ;~rfng sfo{ljlw, @)^& ;DaGwL @ lbg] /fli6«o uf]i7L
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;flj?4sf sfo{qmdx¿df
;/f]sf/jfnfsf] ;xeflutf tyf ;fdflhs ;dfj]zLs/0f
u/L k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjog ug{, n}lËs lx+;faf6
kLl8t÷k|efljtsf] cfjZos uf]kgLotf sfod u/L
cfjZos :jf:Yo pkrf/, dgf]ljdz{, sfg'gL ;Nnfx
/ ;'/Iff tyf ;xfotf;d]tsf If]qdf ;xof]u tyf
;xhLs/0f u/L pgLx¿sf] clwsf/sf] ;'lglZrt x'g]
jftfj/0fsf] l;h{gf ug{ tyf o; If]qdf sfo{/t ;/sf/L
tyf u}/;/sf/L If]qaLr ;dGjo / ;xof]uaf6 n}lËs
lx+;flj?4sf sfo{qmdx¿ dfgj clwsf/sf] dfGotf tyf
kLl8td'vL cjwf/0ffdf s]lGb|t u/L k|efjsf/L ¿kdf
sfof{Gjog ug{sf] nflu n}+lËs lx+;flj?4 sfo{ ;~rfng
sfo{ljlw g]kfn ;/sf/n] nfu";d]t ul/;s]sf] cj:yf
5 . of] sfo{ ;~rfng sfo{ljlwnfO{ :yfgLo :t/b]lv
/fli6«o :t/;Dd sfof{Gjogdf gNoffP;Dd ;f]r]sf] h:tf]
pknlAw xfl;n ug{ g;lsg] x'bfF ;/f]sf/jfnfx¿nfO{
;Dj]bgzLn / pQ/bfoL agfpg g]kfn ;/sf/ k|wfg
dGqL tyf dGqL kl/ifbsf] sfof{no, cf]/]s g]kfn / o"
Pg Pkm lkPsf] ;+o'Qm cfof]hgfdf @ lbg] sfo{zfnf
uf]i7L sf7df08f}df ;DkGg ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf
!* lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/L, dlxnf afnaflnsf
tyf ;dfh sNof0f dGqfnosf k|ltlglw, u[x dGqfnosf
17cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
k|ltlglw, :jf:Yo dGqfnosf k|ltlglw, dlxnf clwsf/
tyf dfgjclwsf/sf] If]qsf lqmofzLn u}=;=;x¿sf
k|ltlglwx¿ u/L $@ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . of]
sfo{qmdsf] cGTodf ;xefuLx¿n] ;a} lhNnfdf g} o;
ljifodf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu lhNnf :t/df 5nkmn ug]{
of]hgf agfP cg';f/ !* lhNnfdf g} 5nkmn ul/Psf]
lyof] .
dlxnfdfly x'g] lx+;f ljz]if u/L anfTsf/sf 36gf / lrlsT;sLo sfg'gL kl/If0f xfnsf] cj:yf ;DaGwL @ lbg] /fli6«o sfo{zfnf
dlxndfly x'g] anfTsf/sf 36gfx¿df w]/} lx+;f kLl8t
dlxnfx¿n] k|df0f h'6fpg g;s]s} sf/0f pgLx¿n]
Gofo gkfPsf] cj:yf /x]sf] 5 . x'gt g]kfnsf] sfg'gn]
anfTsf/sf 36gfdf kLl8tnfO{ Gofo / kL8snfO{ b08
;hfo ug]{ sfg'gL Joj:yf u/]sf] ePtfklg anfTsf/sf]
36gfdf ljleGg sf/0fn] ubf{ kLl8tn] Gofo kfpg
g;ls/x]sf] cj:yf 5 . jt{dfg sfg'gL Joj:yf cg';f/
anfTsf/sf] 36gf xf] jf xf]Og eg]/ k|dfl0ft ug]{ k|d'v
lhDd]jf/L :jf:YosdL{x¿nfO{ lbOPsf] 5 . k|df0f nf]k
x'g glbgsf] nflu @$ 306fleq :jf:Yo hfFr ug'kg]{
Joj:yf, ;a} lhNnfx¿df ;j{;'ne ¿kdf ;]jf pknAw
gx'Fbf lx+;f kLl8t dlxnfn] ;dodf g} :jf:Yo hfFr
u/fpg g;s]sf] l:ylt 5 . csf]{ k'?if 8fS6/ ePs} sf/0f
pgLx¿nfO{ ;a} s'/f dlxnfx¿n] eGg ;Sb}g . ;fy}
g]kfndf :jf:YosdL{x¿nfO{ Medico-legal sf] af/]df
k|lzIf0f klg sd 5 . oL ;a} sf/0fx¿n] ubf{ dlxnfx¿n]
Gofo gkfPsf] cj:yf 5 .
o;} l:yltnfO{ Wofgdf /fVb} cf]/]s g]kfn, g]kfn d]l8sn
P;f];Lo;g s]lGb|o sfof{no / o" Pg Pkm lkPsf] ;+o'Qm
cfof]hgfdf sf7df08f}df ædlxnfdfly x'g] lx+;f ljz]if
u/L anfTsf/sf 36gf / Medico-legal examination xfnsf] cj:yfÆ ljifos @ lbg] /fli6«o sfo{zfnf
uf]i7Lsf] cfof]hgf u/]sf] lyof] . sfo{qmddf !$ j6f
lhNnfsf -d]l8sn P;f];Lo;sf] zfvf sfof{no ePsf_
lhNnf c:ktfndf sfo{/t 8fS6/x¿, sf7df08f}sf
;/sf/L c:ktfnx¿df sfo{/t 8fS6/x¿ u/L hDdf
%^ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . g]kfndf Medico-legal examination sf] xfnsf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpg
cfjZos s'/fx¿df 5nkmn u/L cfPsf] lgisif{ tyf
;'´fjx¿nfO{ sfof{Gjogsf nflu g]kfn ;/sf/ :jf:Yo
tyf hg;+Vof dGqfnosf ;lrjHo"nfO{ x:tfGt/0f
ul/Psf] lyof] .
wgf{
“ca clt ef]” dlxnf lx+;f cGTo u/, bf]ifLdfly s8f
eGbf s8f sf/jfxL / ca km]l/ o:tf 36gf g36\g] vfnsf]
jftfj/0f lgdf{0f u/ eGg] gf/f;lxt ;/sf/sf] Wofgfsif{0f
u/fO{ hjfkmb]xL agfpg] p2]Zon] @)^( k'if !@ ut]
dlxnf clwsf/sdL{x¿sf] ;+of]hgdf gful/s ;dfhn]
l;+xb/af/sf] blIf0f u]6df b]zdf dlxnf lx+;f r/d
¿kdf k'u]sf] eGb} wgf{ lbPsf lyP . pQm sfo{qmddf !)
a'Fb]dfu;lxtsf] Wofgfsif{0fkq dlxnf clwsf/sdL{x¿n]
18 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
k|wfgdGqLnfO{ a'´fPsf lyP . ;f] bjfj sfo{qmdnfO{
lg/Gt/tf lb+b} b]ze/ dlxnf lx+;f cGTo u/, kLl8tnfO{
Gofo b]p eGg] dfu;lxt of] cleofgnfO{ cufl8 a9fOPsf]
lyof] . sf7df08f}+df :jtGq gful/sx¿åf/f ;~rflnt
cs'kfO{ afn'jf6f/ cleofg # dlxgf;Dd lg/Gt/ ¿kdf
cufl8 a9]sf] lyof] .
o;}u/L dlxnfdfly x'g] lx+;f lg/Gt/ ¿kdf a9\bf] / o;k|lt
;/sf/sf] z'Go hjfkmb]xLtf /x]sf sf/0f dlxnf lx+;f
cGTosf nflu ;/sf/nfO{ lhDd]jf/ / hjfkmb]xL agfpg
clwsf/sdL{, gful/s ;dfh / cleoGtfx¿af6 dlxnf
lx+;fdf t'?Gt} Gofosf nflu kxn ug{ cljnDa Fast Track Court sf] Joj:yf u/L Gofo ;Dkfbg k|lqmofsf] t'?Gt
yfngL u/L clxn];Dd 36]sf 36gfx¿sf] ^ dlxgfleqdf
km};nf x'gkg]{, dlxnfdfly x'g] lx+;f cg';Gwfg, sf/jfxLsf]
l;kmfl/; tyf sfg'g sfof{Gjog eP÷gePsf] cg'udg
ug{ dlxnf clwsf/sdL{;lxt cljnDa s]Gb|b]lv :yfgLo
:t/;Dd ;+oGq lgdf{0f ul/g'kg]{, lx+;f kLl8t÷k|efljt
dlxnfx¿sf] nflu ;fdflhs ;'/Iff, ;'/Iffjf;, lgz'Ns
sfg'gL ;xof]u, kL8s w/f}6Ldf l/xf x'g] Joj:yfsf]
vf/]hL, uf]kgLotfsf] ;+/If0f, ;fIfL ;'/Iffsf] sfof{Gjog
ug]{ gLltsf] Joj:yf x'gkg]{, anfTsf/;DaGwL /x]sf] xfnsf]
sfg'g t'?Gt vf/]h u/L gofF sfg'gsf] Joj:yf ul/g'kg]{ /
n}lËs lx+;fsf] s;'/df s'g} klg kmf}hbf/L d'2f cleof]udf
;+nUg 7xl/Psf JolQm / lx+;f ug]{ JolQmnfO{ ;+/If0f
lbg] /fhgLlts sfo{stf{x¿nfO{ lgjf{rgdf pDd]bjf/
x'g gkfpg] Joj:yf lgjf{rg;DaGwL cWofb]zdf Joj:yf
ug'{kg]{ dfu /fvL sf7df08f}+ / cGo lhNnfdf @)&)
a}zfv !^ utb]lv -x/]s xKtfsf] ;f]djf/ !@ ah]b]lv
! ah];Dd_ nuftf/ $ dlxgf;Dd wgf{ lbPsf lyP .
wgf{;Fu} cleoGtfx¿n] k|d'v lhNnf clwsf/Ldfkm{t
k|wfgdGqL tyf dGqLkl/ifbsf cWoIf / /fhgLlts
kfl6{sf g]tfx¿nfO{ Wofgfsif{0f kq;d]t a'´fPsf lyP .
;fy} lhNnfdf klg dlxnf cleoGtfx¿n] k|d'v lhNnf
clwsf/L / /fhlglts kfl6{x¿nfO{ a'´fPsf lyP .
19cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
:jf:Yo pkrf/, #&( hgfnfO{ dgf]ljdz{ ug'{sf ;fy}
@$% hgfnfO{ sfg'gL ;xof]u ul/Psf] 5 . o; jif{df
k9\gsf] nflu -JTA tyf CLA nufot_ ^ hgfnfO{
;xof]u ul/Psf] 5 . o;}u/L kfl/jfl/s dgf]ljdz{ !&@,
kfl/jfl/s k'g{ldng @)# hgfnfO{ ul/Psf] 5 eg] !@)
hgfsf] kmnf]ck ul/Psf] 5 . &# j6f 36gf cGo ;+:yfdf
l/km/ ul/Psf] 5 .
dlxnf x6nfO{g ;]jf
lx+;f kLl8t tyf k|efljt dlxnfx¿nfO{ tTsfn ;xof]usf
nflu ;xh xf];\ eGg] p2]Zon] cf]/]s g]kfnn] @$ 306]
dlxnf x6nfOg ;]jf ;~rfng ub}{ cfO/x]sf] 5 . ljleGg
:yfgaf6 k|efljt kLl8t dlxnfx¿n] cfjZos k/]df
tTsfn ;xof]usf] nflu kmf]g ug]{, k/fdz{ lng] u/]sf
5g\ . o; jif{df sf7df08f}+df #* hgf df]/Ë !*# hgf,
s}nfnLdf #$ hgf / bfËdf &) hgfn] u/L hDdf #@%
j6f s]; x6nfOgdf l/kf]l6{Ë ePsf] 5 . l/kf]l6{ª ePsf
s];df 3/]n' lx+;fsf s]; a9L /x]sf 5g\ .
lrq @M ;'/Iffjf;, sfg'gL ;xof]u tyf dgf]ljdz{ ;]jf
^= lx+;f kLl8t÷k|efljtx¿sf] nflu ;xof]uL ;+oGqsf] ljsf; tyf cfjZos ;xof]u
dlxnfdfly x'g] ljleGg vfn] lx+;fx¿sf]lj?4df cfjfh
p7fpgsf] nflu xf];\ jf p7fO;s] kl5sf] cj:yfdf xf];\
kLl8t tyf k|efljt dlxnfx¿ cem a9L hf]lvd tyf
c;'/lIft cj:yfdf x'g] oyfy{tf xfdL ;a}nfO{ yfx 5 . of]
;dodf dlxnfnfO{ ;fdflhs dgf]ljdz{dfkm{t dfgl;s
;d:ofsf] lg/fs/0f ug'{sf ;fy} ;zQm agfpg] ;xof]uL
jftfj/0fsf] cfjZostf kb{5 . oxL cfjZostfnfO{
dWogh/ u/L cf]/]s g]kfnn] @$ 306] x6nfOg ;]jf,
% ljsf; If]qnfO{ dWogh/ u/L & j6f ;'/Iffaf;
;~rfng ub}{ cfO{/x]sf] 5 . ;'/Iffaf;df ;fdflhs
dgf]ljdz{, k|fylds :jf:Yo pkrf/ / sfg'gL k/fdz{
tyf ;xof]u pknAw u/fpg] ul/Psf] 5 . ;fy} ;Lk /
Ifdtf clea[l4sf nflu tflndx¿, hLljsf]kfh{gsf nflu
Jofj;flos ;Lk ljsf; / cfly{s ;xof]u, aflnsfx¿sf]
nflu k9\g ;xof]u ul/Psf] 5 .
;'/Iffjf;, sfg'gL ;xof]u tyf dgf]ljdz{ ;]jf o; jif{df #$# hgfnfO{ ;'/Iffjf;, !#@ hgfnfO{
20 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
:yfgLo :t/df ;xof]uL ;+oGqsf] ljsf; sf]if :yfkgf M lg/Gt/ ¿kdf 36]sf dlxnf lx+;fsf
36gfx¿n] ubf{ dlxnf lx+;fsf] r/d cj:yf, ;dfhdf
a9\bf] cfk/flws k|j[lQ / /fHon] dlxnfsf] ;'/Iff /
;xof]usf] nflu u|fdL0f :t/;Dd ;xof]uL ;+oGqsf]
ljsf; ug{ g;ls/x]sf] ;dodf dlxnfx¿ cfkm}+ ;zQm
¿kdf cufl8 cfP/ lx+;f kLl8t÷k|efljt dlxnfx¿nfO{
cfjZos ;xof]u ug{ sf]if :yfkgf, ;d'bfodf cfwfl/t
;'/Iffjf; / l/km/n ;+oGqnfO{ k|efjsf/L agfpFb} sfd
ul//x]sf 5g\ .
lx+;f k|efljtx¿sf] ;~hfn lgdf{0f M l;/xf lhNnfdf lx+;f
kLl8t÷k|efljt dlxnfx¿sf] Goflos k|lqmofdf kxF'r /
:yfgLo :t/df pgLx¿sf] nflu ;xof]uL ;+oGq s:tf] 5
eGg] af/]df 5nkmn ub}{ l;/xf lhNnfsf @) uflj;af6 #)
hgf lx+;f kLl8t tyf k|efljt dlxnfx¿sf] pkl:yltdf
cfˆgf] clwsf/sf nflu lx+;f k|efljt dlxnfx¿ ;ª\ul7t
eP/ cufl8 hfg'kg]{df 5nkmn u/L z'l;nf rf}w/Lsf]
;+of]hsTjdf ( ;b:oLo ;f´f ;jfnsf nflu dlxnf
Pstf d~r, l;/xf u7g ePsf] 5 .
o;}u/L bfËdf lx+;f kLl8t÷k|efljt dlxnfx¿sf] ;~hfn
klxnf g} u7g eO{ ;+:yfut ¿kdf sfd ub}{ cfO/x]sf
5g\ eg] pbok'/, df]/Ë, ;'g;/Ldf ev{/ u7g ePsf
5g\ . cf]/]sn] ;~hfn u7g tyf ;'b[9Ls/0f / ;~hfnsf
;b:ox¿sf] Ifdtf clea[l4 ug{ ;xhLs/0f ub}{ cfO/x]sf]
5 .
dlxnf lx+;flj?4 !^ lbg] cleofg M
;d'bfo :t/b]lv /fli6«o :t/;Dd ;ª\ul7t ¿kdf dlxnf
lx+;flj?4 cfjfh p7fpg tyf dlxnf lx+;flj?4 …z"Go
;xgzLntfÚ sfod ug{sf] nflu dlxnf lx+;flj?4sf] !^
lbg] cleofgn] Ps O§f yk ug]{ sfd ub}{ cfPsf] 5 . x/]s
jif{ dgfOg] of] cleofgn] g]kfnsf] ;Gbe{df åGåsfn /
zflGt lgdf{0f k|lqmofdf;d]t dlxnfdfly ePsf lx+;fsf]
l:ylt / clxn]sf] b]zsf] kl/l:yltnfO{ s]lGb|t ub}{ dlxnf
lx+;f cGTo ug]{ jftfj/0f tof/ ug{ clkn u/]sf] 5 .
æljZjzflGtsf] ;'?jft 3/af6 M ;}GojfbnfO{ r'gf}tL
lb+b} dlxnf lx+;f cGTo u/f}+Æ eGg] cGt/f{li6«o gf/fk|lt
P]Soj4tf hgfpFb} cf]/]s g]kfnn] @)!@ df “dlxnf lx+;f
cGTosf nflu b]zdf zflGt M b]zdf zflGtsf nflu ;+ljwfg,
;+ljwfgsf nflu /fhgLlts kfl6{x¿nfO{ lhDd]jf/ agfpg
xfd|f] ;xsfo{ ÛÛÚÆ eGg] gf/fsf ;fy dlxnf lx+;f cGTosf
nflu jf~5gLo /fhgLlts k|ltj4tfsf lgldQ bjfj
l;h{gf ug]{, dlxnf lx+;f cGTosf nflu cfd gful/sdf
;r]tgf clej[l4 ug]{, jif{e/L dlxnfdfly ePsf lx+;fsf
36gfx¿sf] ljZn]if0f ul/Psf] æcGj]ifLÆ k|ltj]bgdfkm{t
;/f]sf/jfnfx¿;dIf lx+;fsf] cj:yf phfu/ ug]{ /
lx+;f cGTosf nflu ;/sf/, /fhgLlts kfl6{, gful/s
;dfh nufot ;anfO{ lhDd]jf/ agfpg], dlxnf dfgj
21cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
clwsf/ /Ifsx¿n] lgjf{x u/]sf] e"ldsfsf af/]df ;a}nfO{
hfgsf/L u/fpFb} pgLx¿sf] klxrfg / ;'/Iffsf nflu
k}/jL ug]{ p2]Zo to u/L ljleGg ultljlwx¿ lhNnf / s]Gb|df ;DkGg ul/Psf] lyof] .
;DkGg ePsf d'Vo sfo{qmdx¿
* kqsf/ ;Dd]ng
* dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4 æ¥ofnL tyf sf]0f;efÆ
* ;"rgf ;fdu|L k|bz{gL
* dlxnf lx+;flj?4sf] jflif{s k':ts, æcGj]ifLÆ sf] ljdf]rg / xfn;Dd dlxnf lx+;flj?4 ePsf sfo{qmdx¿sf] k|bz{gL
* dlxnf lx+;f / sfg'g sfof{Gjogsf] cj:yf ljifos cGt/lqmof
* zflGt lgdf{0f k|lqmofdf dlxnfsf] ;xeflutf ljifos cGt/lqmofÆ
* lszf]/Lx¿sf] of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo clwsf/ M of}g lx+;fsf] k|efj, c;/x¿ tyf r'gf}tL ljifos /fli6«o ax; .
* dlxnfdfly x'g] ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng ug]{ dxf;lGw -l;8_ / dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL cfjlws ;dLIff -o"lkcf/_ sf] pknlAwsf] af/]df 5nkmn
* Uf|fdL0f dlxnf lbj;sf] cj;/df ;Ddflgt u|fdL0f dlxnf clwsf/ /Ifsx¿nfO{ ;Ddfg sfo{qmd
* ;~rf/ dfWod / ;~rf/sdL{x¿nfO{ ;Ddfg sfo{qmd
* dlxnf zlxbx¿sf] tl:j/df bLk k|Hjng
* dlxnf lx+;f cGTosf nflu /fhgLltsdL{ tyf ;~rf/sdL{ nufot ljleGg ;/f]sf/jfnfx¿;Fu uf]i7L
* dlxnf dfjg clwsf/ /Ifsx¿sf] ;'/Iffsf nflu cfjZos ;+oGq ljsf;sf nflu cfjZos ;j]{If0f tyf 5nkmn
* dlxnfjfbL Ifdtf clej[l4 tflnd lnPsf ;xefuLx¿;Fu ;dLIff / cg'ej cfbfg k|bfg
* dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿nfO{ 36gf clen]vLs/0f;DaGwL k'gtf{hfuL tflnd
22 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
* ab\lnbf] kl/l:yltdf dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf] cj:yf / ;'/Iff ;+oGq ljifos k/fdz{ uf]i7L
* cfktsflng cj:yfdf dfgjclwsf/sf] k|j4{g tyf ;+/If0f ljifos @ lbg] tflnd
cGt/f{li6«o >lds dlxnf lbj;
cGt/f{li6«o >lds dlxnf lbj; ljZjdf ePsf >lds
dlxnfx¿sf] clwsf/sf] nflu ul/Psf 7"nf7"nf
cfGbf]ngx¿sf] ;Demgf / ;Ddfgdf yfngL ePsf]
xf] . !)# cf}+ cGt/fli6«o >lds dlxnf lbj; -*_ dfr{
o; jif{ ædlxnf lx+;f cGTosf nflu dlxnfsf] sfdsf]
d"NofÍg / cfly{s clwsf/sf] ;'lglZrttfÆ eGg] cGt/
f{li6«o gf/fsf;fy g]kfndf ……s'/f xf]O{g sfd u/f}+ dlxnf
lx+;f cGTo u/f}+ ÚÚ eGg] gf/fsf;fy s]Gb| tyf lhNnfdf
tn lbOPsf ljljw sfo{qmdx¿ u/L dgfOPsf] lyof] .
* ¥ofnL, sf]0f;ef
* ;8s gf6s,
* cled'vLs/0f, cGt/lqmof, ax;
* tflnd, uf]i7L
* ;f+:s[lts sfo{qmd
!)# cf}+ cGt/f{li6«o lbj;sf] cj;/df pbok'/n] dlxnfx¿sf] sfdsf] d"NofÍg, cfly{s clwsf/ ;'lglZrttf / dlxnf lx+;f cGTosf] nflu pbok'/ 3f]if0ff kq hf/L u/]sf] lyof] . dlxnf lx+;f cGTosf] nflu hf/L ul/Psf] pbok'/ 3f]if0ff kqdf $ j6f /fhgLlts bnsf k|ltlglwx¿n] x:tfIf/ u/L k|ltj4tf hgfPsf lyP .
23cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] cleofg
-v_ !
24 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] cleofg
ædlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf] cleofgÆ dlxnf clwsf/sdL{sf] ;fd"lxs cfjfh xf] . of] dlxnf clwsf/ /Ifsx¿sf] ;ª\3if{ / k|ltj4tfsf] ;ª\ul7t sfo{tflnsf jf sfo{of]hgf klg xf] . of] ;ª\u7g geP/ zlQm xf], k|lqmof geP/ kl/0ffddf k'Ug] dfu{lrq xf] . of] cleofg cGTf/f{li6«o :t/df ;dGjo / ;xsfo{ ub}{ /fli6«o ¿kdf ;zQm ¿kdf cufl8 al9/x]sf] 5 .
cleofgsf] cj:yf ædlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf] cleofgÆ dlxnfclwsf/ sdL{sf] ;fd"lxs cfjfhsf] ¿kdf /fli6«o :t/b]lv lhNnf uflj;:t/;Dd ;dGjo / ;xsfo{sf] jftfj/0f tof/ ub}{ /fli6«o:t/df / lhNNff:t/df /x]/ sfd ug]{ clwsf/sdL{x¿sf] ;+:yfut ;+/rgfsf] ¿kdf /fli6«o ;~hfn, lhNnf ;~hfn lj:tf/ / ;'b[9Ls/0f ub}{ cufl8 al9/x]sf] 5 . of] cleofgn] xfn &% lhNnfdf lhNnf:t/Lo ;~hfn, ljsf; If]qLo / /fli6«o ;~hfnsf] ;+/rgfx¿ tof/ u/L ;~hfnsf] ;:yfut ljsf; tyf
;b[9Ls/0f, ;~hfnsf ;b:ox¿sf] Ifdtf clea[l4, dlxnf dfgj clwsf//Ifsx¿sf] ;'/Iff / klxrfgsf] ;jfndf k}/jL ug]{ sfo{ ub}{ cfO/x]sf] 5 . ;'?sf jif{x¿df cf]/]sn] ;xhLs/0f u/]tf klg xfn cfP/ cf]/]s / dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] /fli6«o ;~hfnsf] ;dGjo / ;xsfo{df of] cleofgnfO{ cufl8 a9fOPsf] 5 .
;~hfnsf] ;+:yfut ljsf; / ;'b[9Ls/0f dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] /fli6«o ;~hfn / lhNnf
:t/Lo ;~hfnx¿sf] ;+:yfut ljsf; / ;'b[9Ls/0fsf
nflu lg/Gt/ ¿kdf a}7s a:g], 5nkmn ug]{ ul/Psf]
5 . ;~hfnn] of]hgf th'{df sfd ug]{ / k|ult ;dLIffsf]
sfdnfO{ lg/Gt/tf lb+b} cfO/x]sf] 5 . /fli6«o ;~hfnsf]
/0fg}lts of]hgf th'{dfsf] cfwf/df lhNnf ;~hfnx¿n]
klg /0fgLlt tof/ ul//x]sf] 5g\ . ;~hfnnfO{ c´
;+:yfut ug{ x/]s jif{df ;fwf/0f;ef ug]{ / # jif{df
gofF g]t[Tj rog ug]{ ul/Psf] 5 .
25cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿nfO{ cled'vLs/0f dlxnf dfgj clwsf/ /Ifs ;~hfnsf ;b:ox¿nfO{
dfgj clwsf/ / dlxnf clwsf/sf] af/]df c´ a9L
hfgsf/L lng] lbg] p2]Zon] /fli6«o / cGt/f{li6«o sfg'g
tyf ;+oGqx¿sf] af/]df &$ lhNnfdf cled'vLs/0f
ul/Psf] 5 . cled'vLs/0fdf hDdf @@($ hgf dlxnf
clwsf/ /Ifsx¿sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
;/f]sf/jfnfx¿nfO{ cled'vLs/0f o;}u/L lhNnfsf k|d'v ;/f]sf/jfnfx¿ k|x/L, jlsn / ;~rf/sdL{x¿nfO{ dlxnf clwsf/ / dfgj clwsf/ / kLl8t k|efljt;Fu ug'{kg]{ Jojxf/sf] af/]df @) lhNnfdf cled'vLs/0f ul/Psf] lyof] . h;df ^$) hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
;/f]sf/jfnf;Fu ;dGj a}7s ^% lhNnfx¿df dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] sfd ubf{ ´]Ng' k/]sf ;d:of tyf r'gf}tLx¿ / o;sf] ;dfwfgsf] nflu ;/f]sf/jfnfx¿;Fu 5nkmn u/L ;xof]uL jftfj/0f tof/ ug]{ ul/Psf] 5 .
5nkmn tyf cGt/lqmof dlxnf lx+;flj?4 g]kfn ;/sf/sf] /fli6«o of]hgf, dfgj clwsf/sf] of]hgf nufot xfn eO/x]sf] sfg'g, gLlt lgodx¿sf] sfof{Gjogsf] cj:yfnfO{ lnP/ dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] lhNnf tyf /fli6«o ;~hfnn] ;/f]sf/jfnfx¿;Fu of]hgf gLlt, lgodx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjog / lx+;f kLl8t dlxnfsf] Gofosf] nflu ;a}
;Dj]bgzLn eP/ nfUg' kg]{df bjfa lbg] p2]Zon] @) lhNnfdf cGt/lqmof sfo{qmd ul/Psf] lyof] h;df ^@) hgfsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
g]t[Tjdf /x]sf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf kl/jf/sf ;b:ox¿nfO{ n}lËs lae]bdf cfwfl/t lx+;f / dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] e"ldsfsf] af/]df 5nkmn
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] ub}{ cfO/x]sf] dxŒjk"0f{ lqmofsnfkx¿ / of]ubfgsf] af/]df pgLx¿sf kl/jf/sf
;b:ox¿;Fu 5nkmn u/L kl/jf/sf ;b:ox¿n] clwsf/
/Ifs dlxnfx¿n] ub}{ cfPsf] sfdsf] ;/fxgf
ub}{ pgLx¿nfO{ ;xof]u u?g\ eGg] p2]Zon] dlxnf
dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf] kl/jf/sf ;b:ox¿ tyf
>Ldfgx¿;Fu of] sfo{qmd wgs'6f / cf]vn9'+ufdf ul/Psf]
lyof] . h;df *$ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
lhNnfdf dlxnf dfgclwsf/ /Ifsx¿sf] cj:yf ;d:of / r'gf}tL laifos ! lbg] 5nkmn tyf ;dLIff sfo{qmd
dlxnfdfly x'g] lx+;f /f]syfdsf] nflu ;+o'Qm ¿kdf sfd
ug]{ / dlxnf clwsf/sf] nflu sfo{/t dlxnf clwsf/
/Ifsx¿n] :yfgLo :t/df ;'/Iff ;+oGqsf] ljsf;sf]
nflu 5nkmn ug]{ p2]Zon] @^ lhNnfdf dlxnf lx+;fsf
s]; p7fg ubf{ clwsf/ /Ifsx¿n] v]Kg'k/]sf] r'gf}tLsf
af/]df ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ hfgsf/L u/fpFb} ;'/Iff
;+oGq ljsf;sf nflu k/fdz{ u/]sf lyP . ;d:of /
r'gf}tLx¿nfO{ ljZn]if0f u/] kZrft ;'/Iff ;+oGq alnof]
/ ;xof]uL jftfj/0f gePdf dlxnf clwsf/ /Ifsx¿n]
dlxnf lx+;flj?4 sfd ug{ ;Sg] jftfj/0f klg gx'g]
ePsfn] pgLx¿sf] ;'/Iff / lx+;flj?4sf] ;xsfo{df
P]Soj4tfsf nflu ;a} ;/f]sf/jfnfx¿ ;Dj]bgzLn
/xg'sf ;fy} k|ltj4 /xg] lgisif{ lgsflnPsf] lyof] .
sfo{qmddf (!) hgfsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
o;} u/L lhNnf :t/af6 cfPsf] ;'´fj / lgisif{nfO{
s]lGb|o :t/df ;a} ;/f]sf/jfnfx¿sfaLr 5nkmn u/L
dlxnf clwsf/ /Ifsx¿sf] ;'/Iffsf] ;+oGq lgdf{0fsf
26 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
nflu k}/jL ul/Psf] lyof] . pQm sfo{qmddf !*& hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
dlxnf lx+;f cGTosf nflu :yfgLo :t/df dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] ckgfPsf pkfox¿ ljifos sfof{zfnf uf]i7L
dlxnf clwsf/ ;'lglZrttf, dlxnfdfly x'g] lx+;f cGTo
/ cfˆgf] ;'/Iffsf nflu dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿n]
lg/Gt/ ¿kdf k}/jL ul//x]sf 5g\ . pgLx¿n] dlxnf
lx+;f cGTosf nflu :yfgLo :t/df g} ;xsfo{ / ;dGo
lj:tf/ u/L lx+;f kLl8t tyf k|efljt dlxnfx¿nfO{
cfjZostf cg';f/ ;xof]u ub}{ cfPsf 5g\ . of] sfo{nfO{
cem k|efjsf/L agfpg :yfgLo :t/df cEof; ul/Psf
;+oGqx¿sf] af/]df cg'ej cfbfg–k|bfg ug]{ / s:tf
pkfox¿ cjnDag ubf{ dlxnf lx+;f cGTo x'g ;S5g\
eg] ljifodf 5nkmn ug{], 5nkmnaf6 cfPsf] lgisif{sf]
cfwf/df ;'/Iff ;+oGqsf nflu /0fgLlt to ug{], dlxnf
lx+;flj?4 sfo{/t ;a} tx / tKsfdf /x]sf dlxnf dfgj
clwsf/ /Ifs / dfgj clwsf/ /Ifsx¿aLrsf] P]Soa4tf
;'b[9 ug]{ p2]Zo /fvL ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ædlxnf lx+;f
cGTosf nflu :yfgLo :t/df dlxnf dfgj clwsf/
/Ifsx¿n] ckgfPsf pkfox¿Æ ljifos sfof{zfnf uf]i7L
gf]e]Da/ @^ / @& df sf7df08f}+df cfof]hgf ul/Psf]
lyof] . !@% hgf eGbf a9Lsf] ;xeflutf /x]sf] pQm
sfo{qmddf %) lhNnfx¿af6 dlxnf dfgj clwsf/
/Ifsx¿sf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
k|x/L k|d'vx¿;Fu cGt/lqmof a9\b} uPsf] dlxnf lx+;fsf 36gfx¿sf] /f]syfdsf / kLl8tsf] Gofosf] nflu k|x/Ln] pQm 36gfsf] 5fgljg ug{ k|efjsf/L / b|'t cg';Gwfg k|lqmofnfO{ cufl8 a9fpg'kg]{ ;fy} lx+;f kLl8t dlxnfx¿ k|x/L sfof{nodf hfFbf n}+lËs ;Dj]bgzLn Jojxf/ ul/g'kg]{ / 36gf btf{ x'g'kg]{ ;jfnx¿nfO{ lnP/ g]kfn k|x/Lsf k|x/L k|d'vx¿ /fh axfb'/ lai6, b'uf{ l;+x, s[i0f uf}td nufotsf clws[tx¿;Fu sf7df08f}+df cGt/lqmof ul/Psf] lyof] .
Ifdtf clea[l4sf] nflu tflnd
dfgj clwsf/ ;+/If0f tyf k|j4{gsf nflu ag]sf /fli6«o tyf cGt/f{li6«o b:tfj]hx¿sf ljifodf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿nfO{ !) lbg] k|lzIfs k|lzIf0f tflnd
dlxnfdfgjclwsf/ clwsf/ /Ifsx¿nfO{ !) lbg] k|lzIfs k|lzIf0f tflnd @)^( r}q @! b]lv #) ut];Dd sfe|]knf~rf]s lhNnfsf] kfTn]v]t uflj;df ;DkGg ePsf] lyof]. klZrdf~rn, dWoklZrdf~rn / ;'b"/ klZrdf~rn ljsf; If]qsf !$ lhNnfsf @# hgf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] ;xeflutf /x]sf] pQm tflnddf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] /fli6«o ;~hfnsf cWoIf 8f=/]0f' /fhe08f/L, 8f= g]q ltlD;gf, clwjQmf OGb' t'nfw/, ;l/tf bxfn, /rgf >]i7, nIdL Gof}kfg] / ;'wf sfkm\n]n] ;xhLs/0f ug'{ePsf] lyof] . tflndsf] cGTodf ;xefuLx¿n] cfkm"n] l;s]sf s'/fx¿nfO{ cf—cfˆgf] lhNnfdf sfof{Gjog ug]{ p2]Zon] of]hgf tof/ u/]sf lyP .
27cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿nfO{ n}lËs lae]bdf cfwfl/t lx+;f;DaGwL # tflnd
dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿df n}lËs lae]bdf cfwfl/t lx+;f / dflxnf clwsf/;DaGwL wf/0ffut :k:6tf u/fpg] p2]Zon] vf]6fË lhNnfdf lhNnf ;~hfnsf ;b:ox¿nfO{ n}lËs lae]bdf cfwfl/t lx+;f;DaGwL # lbg] tflnd ;DkGg ul/Psf] lyof] . h;df #@ hgf dlxnfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
sfo{lalw sfg'g;DaGwL cled'vLs/0f ÷ tflnd @ lbg]
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifs lhNnf ;~hfnsf
;b:ox¿nfO{ dlxnf lx+;fsf 36gfx¿df sfg'gL k|lqmofdf
cufl8 a9\bf s;/L hfg' kb{5 / xfn dlxnfsf ;DaGwdf
ag]sf sfg'gx¿ s] s] 5g\ eGg] af/]df Jojxfl/s
hfgsf/L u/fpg] p2]Zon] ef]hk'/, vf]6fË, t]x|y'd /
cf]vn9'+ufdf lhNnf af/;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{df @
lbg] cled'vLs/0f tflnd ;DkGg ul/Psf] lyof] . h;df
!$@ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
36gf clen]lvs/0f;DaGwL % lbg] tflnd dfgjclwsf/ xgg\ tyf dlxnfdfly x'g] lx+;fsf
36gfx¿nfO{ dlxnfd'vL b[li6sf]0faf6 laZn]if0f u/L
clen]vLs/0f ug]{ Ifdtfsf] ljsf; ug]{ / clen]lvs/0f
ul/Psf 36gfx¿nfO{ Gofo k|flKt ug{ k}/jLsf] nflu
;fdu|Lsf] ¿kdf k|of]u ug{ cfwf/ tof/ ug]{ p2]Zon]
)&) h]7 @& ut]b]lv #! ut];Dd dlxnf dfgjclwsf/
/Ifsx¿sf nflu dlxnfd'vL b[li6sf]0faf6 dfgj clwsf/
xgg\sf 36gf clen]vLs/0f laifos wf/0ffut :ki6tf
tflnd % lbg] bfËsf] ;fd'bflos tflnd s]Gb|df ;DkGg
ul/Psf] 5 . k"jf{~rn, klZrdf~rn / dWo klZdf~rn
lasf; If]qsf !) lhNnfsf dlxnf dfgj clwsf/sdL{x¿
@$ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] o; tflnddf cf]/]ssf
kfj{tL a:g]t, ?kf >]i7 / dfgj clwsf/ cfof]usf If]qLo
;+of]u s[i0fd'/f/L v/]nn] ;xhLs/0f ug'{ ePsf] lyof] .
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿nfO{ 36gf clen]vLs/0f;DaGwL @ lbg] k'gtf{huL Tfflnd
36gf clen]vLs/0fnfO{ k|efjsf/L agfO{ dlxnfdfly x'g] lx+;fsf] cGTosf nflu tYodf cfwfl/t k}/jL ug{sf nflu cf]/]s g]kfnn] nfdf] ;dob]lv dlxnfdfly x'g] lx+;fsf] 36gfx¿sf] clen]lvs/0f ub{} cfPsf] 5 . cf]/]s g]kfnn] ;d'bfodf lqmofzLn dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿ tyf ;d'bfodf lqmofzLn dlxnf tyf o'jfx¿nfO{ 36gf clen]vLs/0fsf] tflnd lbO{ a]nfa]nfdf k'gtf{huL tflnd klg ;~rfng ub{} cfPsf] 5 . cf]/]s g]kfnn] xfn ;lqmo ¿kdf clen]vg u/L ;xof]u ug{] clen]vgstf{x¿nfO{ !^ lbg] cleofgsf] cj;/df @^–@& l8;]Da/, @)!@ df sf7df8f}+sf] ;fkm kmfNrfdf 36gf clen]vLs/0f k'gtf{huL tflnd ;DkGg u/]s]f 5 . clen]vLs/0f ubf{ cfO{kg{] ;d:of tyf r'gf}tLx¿sf] af/]df 5nkmn u/L To;sf] ;dfwfgsf pkfox¿sf] vf]hL ug{] / clen]vLs/0fsf nflu clen]vgstf{nfO{ yk 1fg tyf ;Lksf] af/]df hfgsf/L lbg] d'Vo p2]Zosf ;fy o; k'g/tf{huL tflndsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] .
36gf clen]vLs/0f k'gtf{huL tflnddf ljz]ifu/L 36gf clen]vLs/0fsf pknAwLx¿, r'gf}tLx¿, cfjZos ;xof]ux¿ / ;dfwfgsf pkfox¿sf af/]df, s]z p7fg ubf{ cfO{kg{] sfg'gL Jojwfgx¿ / ;'/Iffsf ;jfndf s]lGb|t /x]/ pQm tflnd ;DkGg ul/Psf] lyof] .
28 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf ;zQmLs/0f sfo{qmd
-v_ @
29cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnfx¿nfO{ cfˆgf] clwsf/ k|flKtsf] nflu tyf cfkm"lj?4
x'g] lx+;f cGTosf] nflu ;ª\ul7t tyf kl/rfng ug]{ /
;dfg p2]Zo ePsf :yfgLob]lv cGt/f{li6«o :t/;Ddsf
;+:yfx¿ tyf ;~hfnx¿;Fu ;xsfo{ ug]{ /0fgLlt cg'?k
dlxnfsf] clwsf/sf] ;'lglZrttfsf nflu cf]/]sn] dlxnf
lx+;flj?4sf] cleofg / cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts
clwsf/ cleofg cGtu{t ;~rfng ul/g] ultljlwx¿
dlxnfsf] ;fdflhs, /fhg}lts / cfly{s ;zQmLs/0fsf]
nflu s]lGb|t ul/Psf 5g\ .
p2]Zox¿
;d'bfosf dlxnfx¿sf]] ;fd"lxs g]t[Tj ljsf; ub}{
;+:yfut ljsf;sf nflu ;xhLs/0f ug]{ .
;fd'bflos ;+:yfx¿sf] :yfgLo tyf /fli6«o ;|f]tsf]
;+:yfut ¿kdf Joj:yfkg tyf k"0f{ kl/rfng ug{
Ifdtf clea[l4sf nflu ;xhLs/0f ug]{ .
;~hfn la:tf/, ;dGjo / ;xsfo{ ug{ ;xhLs/0f
ug]{ .
dlxnf ;zQmLs/0f dlxnf ;zQmLs/0fsf] nflu cf]/]s g]kfnn] dfly pNn]v
u/] h:t} ljleGg dfWodaf6 sfd ub}{ cfO/x]sf] 5 .
;fy} ;d"x, ;ª\u7gx¿sf] lgdf{0f, ;'b[9Ls/0f / ;+:yfut
ljsf;sf nflu ;xhLs/0f / Ifdtf clea[l4sf] If]qdf
sfd ub}{ cfO/x]sf] 5 . xfn cf]/]sn] tn pNn]lvt ;d"x
tyf ;~hfnx¿;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{df dlxnf
lx+;flj?4sf] cleofgnfO{ cufl8 a9fpFb} cfO/x]sf] 5 .
cf]/]sn] ;d'bfo :t/b]lv g} ;fd"lxs dlxnf g]t[Tj
ljsf;sf] cjwf/0ff cg'¿k dlxnf tyf lszf]/Lx¿sf]
Ifdtf clej[l4sf] nflu ;xhLs/0f ub}{ cfO/x]sf] 5 .
cf]/]sn] ljleGg ;~hfn / ;d"xdf cfj4 em08}+ @)!%)
eGbf a9L dlxnf / lszf]/Lx¿;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{df
:yfgLo :t/b]lv s]Gb|;Dd ljleGg ultljlwx¿ ;~rfng
ub}{ cfO/x]sf] 5 . o;}u/L dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿,
dfgj clwsf/sdL{x¿;Fusf] ;xsfo{ / ;dGjodf
dlxnfsf] dfgj clwsf/sf] ;Dj4{g / k|j4{gsf nflu
sfd ub}{ cfO/x]sf] 5 .
tflnsf g= @ cf]/]sn] ;dGjo / ;xsfo{ u/]sf lhNnf
:t/Lo ;d"x tyf ;~hfnx¿
lhNnf j8f :t/Lo ;d"x
;b:o ;+Vof
uf=lj=; :t/Lo dlxnf ;fd'bflos
;+:yf
;b:o ;+Vof
df]/Ë @*& %@%@ @( %%(
;'g;/L !*) $!)! !* #$#
pbok'/ @** $$(^ !) (%
l;/xf $@ &@^ * !*%
wg'iff !^@ @%(& !^ @($
bfË *$ !$#! % &!
hDdf !)$# !*^)# *^ !%$&
* j8f :t/Lo dlxnf tyf lszf]/L ;d"x M !)$#
* uf=lj=; :t/Lo dlxnf ;fd'bflos ;+:yf M *^ j6f
* lhNnf :t/Lo dlxnf ;fd'bflos ;+:yf M @ j6f
dlxnf ;zQmLs/0f sfo{qmd
lrq #M dlxnf ;zQmLs/0fsf] nflu ljleGg dfWod
30 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
* ;d"x ;~hfn lj:tf/ tyf ;'b[9Ls/0fsf] nflu
;xhLs/0f
* tflndx¿
* ;+:yfsf] /0fg}lts of]hgf, jflif{s of]hgf tof/ ug{
;xhLs/0f
;fd'bflos ;+:yf tyf ;~hfnx¿sf] cj:yf
cf]/]sn] ljutsf jif{b]lv lg/Gt/ ¿kdf pbok'/df !) j6f dlxnf ;fd'bflos ;+:yf;Fu ;f´]bf/L ¿kdf ljleGg sfo{qmdx¿ ;~rfng ub}{ cfO/x]sf] l:ylt lyof] . cf]/]ssf] cfˆgf] /0fgLlt cg';f/ xfn cfP/ ;a} sfo{qmd / :yfgLo ;+/rgfx¿ ;fd'bflos ;+:yfx¿nfO{ x:tfGt/0f ul/;s]sf] 5 . k|d'v ¿kdf cf]/]sn] ;fd'bflos ;+:yfsf] cg'bfg h'6fpg], ;+:yfut ;'b[9Ls/0f / ;DalGwt ;+:yfgx¿;Fusf] ;Dks{ a9fpg, ;+:yfsf ;b:ox¿sf] Ifdtf clea[l4sf] nflu ;xhLs/0f ub}{ cfO/x]sf] 5 eg] cGo lhNnfx¿df ;+:yfsf ;b:ox¿sf] Ifdtf clea[l4 / ;DalGwt ;+:yfx¿;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{ a9fpg a9L ;xhLs/0f ub}{ cfO/x]sf] 5 . ;|f]tsf] ;d'lrt kl/rfng / Joj:yfkg ug{ ;Sg] Ifdtf clea[l4sf] nflu klg ;xhLs/0f ub}{ cfO/x]sf] 5 .
;du|df ljleGg lhNnfdf u7g ePsf dlxnf ;fd'bflos
;+:yfx¿sf] sfd ug]{ Ifdtf, g]t[Tj / ;+:yfut klxrfg
km/s km/s /x]sf] 5 eg] Pp6} lhNnfdf klg ;+:yfx¿
km/s km/s :t/sf 5g\ . ;+:yfx¿n] dlxnf lx+;flj?4sf]
cleofgnfO{ cfTd;ft u/L :j:km"t{ ¿kdf :yfgLo :t/df
r]tgf clea[l4, lx+;fsf 36gfdf lx+;f kLl8t dlxnfsf]
nflu cfjZos ;xof]uL ;+oGqsf] ljsf; / cfjZos
;xof]u ug'{sf ;fy} bjfjd"ns sfo{x¿ ub}{ cfO/x]sf
5g\ . :yfgLo ;|f]tsf] klxrfg u/L kl/rfng ug{ ;Ifd
ePsf 5g\ . ;fd'bflos ;+:yfx¿ lhNnf :t/;Ddsf]
g]t[Tj lnO{ sfo{qmd ug{ k|of; ul//x]sf 5g\ . pgLx¿
cfˆgf] clwsf/ k|flKtsf] nflu tyf cfkm"lj?4 x'g] lx+;fsf]
lj?4df ;ª\ul7t eO{ cfjfh p7fpg ;Ifd ePsf 5g\ .
;sf/fTds kIfx¿ * dlxnfx¿sf] ;fd'lxs g]t[Tjsf] ljsf; x'g'sf ;fy}
g]t[Tjtxdf ;xeflutf a9]sf] 5 . s]Gb|b]lv lhNnf
:t/df ;/f]sf/jfnfx¿n] pgLx¿sf] ;fdflhs /
/fhgLlts g]t[TjnfO{ kTofPsf]÷l:jsf/]sf] cj:yf .
* :yfgLo ;|f]t ;fwgdf dlxnf ;fd'bflos ;+:yfx¿sf]
kxF'r / lgoGq0f a9\b} uO/x]sf] 5 / :yfgLo :t/sf
ljleGg ;d"x ;ldltdf ;dfj]lztfsf] cfwf/df dlxnf
;xeflutf klg a[l4 ePsf] 5 .
* uf=lj=;= ;Fusf] ;f´]bf/LnfO{ lg/Gt/ ¿kdf cufl8
a9fpg ;Ifd ePsf 5g\ .
* ;jfnnfO{ cfTd;ft u/L d'2fdf ;ª\ul7t ¿kdf
sfd ub}{ cfO/x]sf 5g\ .
* lhNnfb]lv s]Gb|Lo :t/;Dddf ljleGg ;~hfnx¿;Fu
;dGjo a9fpFb} cfˆgf d'2fx¿sf] p7fg ug{ lqmofzLn
/x]sf 5g\ .
31cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ cleofg
-u_
32 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;+o'Qm / fi6« ;ª\3åf/ f dfgj clwsf/ sf] ljZjJofkL
3f] if0ffkqdf s] lGb|t x'Fb} tof/ ePsf] cfly{s, ;fdflhs,
tyf ;f+:s[lts clwsf/ ;DaGwL k|lt1fkq !(^^
cg'df] bgsf] nflu NofOof] / sfg'gL :j¿k lbOof] .
To;nfO{{ g] kfn ;/ sf/ n] klg cg'df] bg ul/ ;s] sf] ]
5 . x/ ] s gful/ sn] :jtGqtfk"j{s cfly{s, ;fdflhs,
;f+:s[lts, gful/ s / / fhgLlts clwsf/ x¿sf] pkef] u
ug{ kfPsf] cj:yfdf dfq dfgj clwsf/ sf] k|Tofe"lt
x'g ;Sb5 . gful/ ssf] hLljsf] kfh{g;Fu ;DalGwt
clwsf/ x¿ cfly{s clwsf/ x'g\ . ;dfhsf] ;b:osf]
x} l;otn] x/ ] s JolQmn] kfpg'kg] { clwsf/ x¿ ;fdflhs
clwsf/ x'g\ eg] JolQmn] hLljsf] kfh{gsf] qmddf xfl;n
u/ ] sf] 1fg, snf / cg'ej;Fu ;DalGwt clwsf/ x¿
;f+:s[lts clwsf/ x'g\ .
dfgj clwsf/ sf] ljZjJofkL 3f] if0ffkqsf] wf/ f @%
df k|To] s JolQmnfO{ p;sf] / p;sf] kl/ jf/ sf] vfgf,
sk8f, 3/ tyf cf} ifwf] krf/ sf ;'ljwfx¿ / cfjZostf
cg';f/ sf] ;fdflhs ;] jfx¿;lxt :t/ o'Qm hLjgofkg
ug{] clwsf/ 5 eGg] s'/ f pNn] v ul/ Psf] 5 .
oL clwsf/ x¿sf] cefjdf gful/ s / / fhg} lts
clwsf/ k"0f{ x'g ;Sb} g eGg] dfGotfn] cf] / ] sn] cfly{{s,
;fdflhs / ;f+:s[lts clwsf/ cleofg ;~rfng ub} {
cfO/ x] sf] 5 . o; cleofg cGtu{t ljz] ifu/ L dlxnfsf]
:jf:Yo clwsf/ , vfB clwsf/ / ;'/ lIft :yfgfudsf]
clwsf/ nfO{ s] lGb|t u/ L ljleGg sfo{qmdx¿ :yfgLo
:t/ b] lv g} ;~rfng ul/ / x] sf] 5 . oL clwsf/ x¿
;'lglZrt ePdf dfq dlxnfdfly x'g] lx+;f sd x'G5
eGg] cf] / ] ssf] dfGotf / x] sf] 5 .
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ cleofg
33cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lbuf] hLljsf]kfh{gsf] nflu lbuf] s[lif tyf k|fs[lts ;|f]t Joj:yfkg sfo{qmd
-u_ !
34 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
hldg g] kfnsf] cfly{s zlQm s] Gb|sf] ¿kdf / xFb} cfPsf]
5 . hldg nufot hn, h+un h:tf k|fs[lts ;|f] tsf]
c;dfg ljt/ 0fsf sf/ 0f JolQm JolQmaLr ;fdflhs,
cfly{s / / fhg} lts c;dfgtf a9\b} uPsf] kfOG5 .
g] kfnsf] 7"nf] hg;+Vof of] ;|f] taf6 6f9f / x] sf] 5
eg] ;fgf] ;d"xsf] dfq} o;dfly lgoGq0f / x] sf] 5 .
To;} n] oxL ;fgf] ;d"x cfly{s, ;fdflhs / / fhg} lts
zlQm s] Gb|sf] ¿kdf :yflkt eO/ x] sf] cj:yf 5 .
o;af6 g] kfnsf ax';+Vos ;fgf ls;fg, dlxnf, blnt
/ l;dfGts[t ;d"xx¿ k|fs[lts ;|f] tx¿sf] pkef] u
/ lg0f{o ug] { clwsf/ af6 al~rt x'Fb} cfO/ x] sf 5g\ .
ls;fgx¿ Psflt/ k/ Dk/ fut s[lif k|0ffnL / cfsfz]
v] tLdf e/ kg'{ kg] { / csf] {lt/ hldgdfly clwsf+z
s[ifsx¿sf] :jfldTj gePsf sf/ 0f hLljsf] kfh{gnfO{{
;xh / lbuf] agfpg sl7gfO{ eO/ x] sf] 5 .
k|To] s JolQmnfO{ cfjZostf cg';f/ kf] if0fo'Qm
vfBj:t'sf] cfk"lt{ g} vfB ;'/ Iff xf] . :jR5 hLjg
tyf dfgj ljsf;sf] nflu vfB ;'/ Iff clgjfo{ zt{
xf] . o; sf/ 0f vfB;'/ IffnfO{ dfgj clwsf/ sf] cleGg
cËsf] ¿kdf lnOG5 . o;} sf/ 0fn] vfBsf] clwsf/ sf]
ljifo ;|f] t ljlxg afnaflnsf, dlxnf tyf lk5l8Psf /
;LdfGts[t ;d'bfosf clwsf/ sf] ljifo;Fu ;+w} hf] l8P/
cfpg] ljifo xf] . ;+o'Qm / fi6« ;ª\3sf] vfB tyf s[lif
;ª\u7gsf] egfO{ cg';f/ clxn] klg ljZjdf ! c/a
eGbf a9L dflg;x¿ ef] sd/ L tyf s'kf] if0fsf] lzsf/
x'g] u/ ] sf 5g\ . logdf klg ul/ a tyf ljkGg ju{sf
JolQmx¿ g} o;sf] lzsf/ x'g] s'/ f pQm ;ª\u7gn] :ki6
kf/ ] sf] 5 .
hg;+Vofsf] rfk;Fu} vfBfGgsf] dfu klg a9\bf] 5 .
lbuf] hLljsf]kfh{gsf] nflu lbuf] s[lif tyf k|fs[lts ;|f]t Joj:yfkg sfo{qmd
35cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
a9\bf] dfusf] k"lt{ ug{ lbuf] s[lif k|0ffnL / l;+rfO{sf]
ljsf; ug{ cfjZos x'G5 . xfd|f] b] zdf a9L pTkfbg
lngsf] nflu ljb] zL ljsf;] aLp, cToflws / f;folgs
ljifflb / / f;folgs dnsf] k|of] u eO/ x] sf] kfOG5 .
o;n] Psflt/ df6f] sf] pj{/ f zlQmdf x|f; NofO/ x] sf]
5 eg] csf] {lt/ h} ljs ljljwtf gi6 x'Fb} uO/ x] sf] 5 .
;fy} o;n] ubf{ dflg;sf] :j:y jftfj/ 0fdf afFRg
kfpg] clwsf/ / :j:y vfgf vfg kfpg] clwsf/ sf]
;d] t xgg\ eO/ x] sf] 5 . log} s'/ fx¿nfO{{{ dWogh/ u/ L
cf] / ] sn] cfly{s, ;fdflhs clwsf/ cleofgleq lbuf]
hLljsf] kfh{gsf nflu s[lif, ;|f] t ljsf; tyf Joj:yfkg
sfo{qmdd ;~rfng ub} { cfO/ x] sf] 5 . of] sfo{qmd
cGtu{t s[lif k|ljlwaf6 jftfj/ 0f, dfgj :jf:Yo /
df6f] sf] pj{/ f zlQmdf k|lts"n c;/ kg{ glbO{ nlIft
uflj;sf ls;fgx¿sf] hLljsf] kfh{gnfO{{{ ;xh / lbuf]
agfpg yk 6] jf k'¥ofpg] p2] Zon] pbok'/ , l;/ xf /
bfªdf ;3g h} ljs v] tL k|0ffnLnfO{{{ k|a4{g ug] { sfd ub} {
cfPsf] 5 .
/0fg}lts d'2f
dlxnfsf] vfB ;+k|e"tf / dlxnfsf] e"lddflysf] clwsf/ .
d'Vo p2]Zox¿
h} ljs ljljwtfsf] ;+/ If0f / k|j4{g ug] { .
k|fs[lts ;|f] tdfly e"ldxLgx¿sf] clwsf/ nfO{
;'lglZrt ug{ k} / jL ug] { .
e"ldsf] pTkfbsTjdf a[l4 ug] { .
blnt tyf ;LdfGts[t ;d'bfosf] ;fd'bflos
;zQmLs/ 0f / ;fd"lxs g] t[Tj ljsf; ug{ ;xhLs/ 0f
ug] { .
;3g h} ljs v] tL k|0ffnLdf cfwfl/ t kof{j/ 0fLo
ufFp -Osf] len] h_ x¿sf] lgdf{0fdf ;xhLs/ 0f tyf
;xof] u k'¥ofpg] .
lglb{i6 p2]Zox¿
;3g h} ljs v] tL k|0ffnLdfkm{t lhljsf] kfh{gsf] ;'lglZrttfsf] nflu k} / jL ug] { .
Dflxnfsf] vfB clwsf/ ;'lglZrttfsf] nflu k} / jL ug] { .
:yfgLo ;|f] t, aLp lahg, h} ljs ljljwtf, df} lns 1fg / k|ljlwsf] ;+/ If0f ug{ ;xhLs/ 0f tyf k} / jL ug] { .
e"ldxLg dlxnf, blnt / k5fl8 kfl/ Psf] ;d'bfosf]
hLljsf] kfh{gsf] nflu cfjZos ;|f] tsf] vf] hL] /
To;df pgLx¿sf] kx'FrnfO{ ;'lglZrt ug{ ;xhLs/ 0f
tyf k} / jL] ug] { .
s[ifs clwsf/ sf] ;'lglZrttfsf] nflu ;~hfn
lj:tf/ tyf Ifdtf clea[l4 ug{ ;xhLs/ 0f ug] { .
gd'gf kof{j/ 0fLo ufFp tof/ ug{ ;xhLs/ 0f ug] { .
;DkGg ultljlwx¿
cled'vLs/0fs[ifsx¿nfO{ s[ifs clwsf/ , vfB clwsf/ , s/ ] ;faf/ L,
a] df} ;dL t/ sf/ L pTkfbg, ;3g h} ljs v] tL, / f] u ls/ f
klxrfg / To;sf] Joj:yfkg, :yfgLo aLp lahgsf]
;+/ If0f, h} ljs ljljwtf, jftfj/ 0f / :jf:Yo clwsf/ ,
cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/ , sDkf] i6 dn,
36 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
Rofp v] tL, 3/ ] n' ljiffbL] , hnjfo' kl/ jt{g, kz' :jf:Yo
nufotsf ljifodf hfgsf/ L lbO{ ;';"lrt u/ fpg] p2] Zon]
o; jif{df pbok'/ , l;/ fxf, wg'iff, df] / Ë, ;'g;/ L / bfË
lhNnfdf @!* j6f cled'vLs/ 0f ;DkGg ul/ Psf] 5 .
h;df dlxnf $#@! hgf / k'?if !$$& hgf u/ L hDdf
%&^* hgfsf] ;xeflutf / x] sf] lyof] .
;/f]sf/jfnfx¿;Fu 5nkmn tyf cGt/lqmof e"ldxLg dlxnf, blnt / k5fl8 kfl/ Psf] ;d'bfosf]
hLljsf] kfh{gsf] nflu cfjZos ;|f] t / To;df
pgLx¿sf] kx'Fr tyf lgoGq0f, :yfgLo ;|f] t, aLp
lahg, h} ljs ljljwtfsf] ;+/ If0f, Joj;flos t/ sf/ L
v] tL, 3/ ] n' ljiffbL tof/ L / o;sf] k|of] u, ;3g h} jLs
v] tL k|0ffnLsf] dxŒj, Jofj;flos df5fkfng, ahf/
Joj:yfkg ;DaGwdf uf=lj=;= tyf lhNnf :t/ df
;/ f] sf/ jfnfx¿;Fu #^ j6f cGt/ lqmof tyf 5nkmn
ul/ Psf] lyof] . ls;fgx¿nfO{ ahf/ Joj:yfkg, t/ sf/ L
v] tLdf k|j4{g ug{ tyf hnjfo' kl/ jt{g / o;sf] c;/
;fy} ljiffbLo'Qm vfg] s'/ f / :jf:Yo ;d:of nufotsf
;jfndf lj:t[t ¿kdf hfgsf/ L tyf cg'ej cfbfg k|bfg
ug'{sf ;fy} cfufdL lbgdf ax'kIfLo ;/ f] sf/ jfnfx¿aLr
;xsfo{nfO{ a9fpg ul/ Psf] 5nkmndf !(% k'?if / #(!
dlxnf u/ L hDdf %*^ hgfsf] ;xeflutf / x] sf] lyof] .
s[ifs kf7zfnf ;~rfng s[ifsx¿nfO{ s[lif k|ljlwsf] af/ ] df hfgsf/ L u/ fpg] ,
pTkfbg u/ ] sf] afnL tyf t/ sf/ Lsf] / ] s8{ Jojl:yt
ug] { / s[lif ;d:ofnfO{ ;'Nemfpg s[ifsx¿nfO{ PsLs[t
zq'hLj Joj:yfkg k|ljlwaf6 hfgsf/ L lbg] p2] Zon]
o;jif{df df] / Ëdf ! :yfg, l;/ xfdf @ :yfgdf u/ L #
:yfgdf s[ifs kf7zfnf ;~rfng ul/ Psf] lyof] .
37cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
s[ifs ;d"x ;~hfnsf] ;'b[9Ls/0f tyf Joj:yfkg cf] / ] sn] s[ifs clwsf/ sf] nflu uf=lj=;= :t/ Lo /
lhNnf :t/ Lo ;~hfnx¿ agfpg ;xhLs/ 0f ug'{sf ;fy}
;~hfnsf] ;'b[9Ls/ 0f, ;b:ox¿sf] Ifdtf clea[l4sf nflu
;xhLs/ 0f / cfjZos k|fljlws ;xof] u ub} { cfO/ x] sf]
5 . s[ifs ;d"x, g] 6js{ / ;/ f] sf/ jfnfx¿sf] aLrdf
;DaGw la:tf/ , ;~hfn tyf ;d"xx¿sf] ;do ;dodf
a} 7s a;L cfjZostf cg';f/ 5nkmn, of] hgf lgdf{0f
tyf / 0fgLltx¿ to ug] { / ;a} sf] ;dGjo / ;xsfo{df
sfof{Gjog ug] { ul/ Psf] 5 .
/]l8of] sfo{qmd/ ] l8of] pbok'/ !)@=$ d] ufxh{;Fusf] ;xsfo{df lbuf]
s[lif k|0ffnL / To;sf] dxŒjaf/ ] ;d'bfo :t/ df ;"rgf
k|jfx u/ L hgr] tgf km} nfpg] p2] Zon] ;fKtflxs ¿kdf
/ ] l8of] sfo{qmd v] tLkftL nfO{ lg/ Gt/ ¿kdf ;~rfng
ul/ Psf] 5 . sfo{qmddf ;3g h} ljs v] tL k|0ffnLsf]
k|j4{g, Dflxnfsf] vfB clwsf/ , :yfgLo ;|f] t, aLp
lahg, h} ljs ljljwtf, df} lns 1fg / k|ljlwsf] ;+/ If0f,
e"ldxLg dlxnf, blnt / k5fl8 kfl/ Psf] ;d'bfosf]
hLljsf] kfh{gsf] nflu cfjZos ;|f] tsf] vf] hL] / To;df
pgLx¿sf] kx'Fr tyf lgoGq0f, ls;fgsf cg'ej, nufot
g] kfn ;/ sf/ sf] s[lif gLlt / of] hgf ;fy} s[ifsx¿sf]
clwsf/ sf] af/ ] df ls;fgx¿nfO{ lj:t[t hfgsf/ L lbg]
u/ L o; jif{df ## j6f sfo{qmd k|zf/ 0f ul/ Psf] lyof] .
3/]n' ljiffbL agfpg] k|of]ufTds cEof; cf] / ] sn] k|ToIf ¿kdf sfd ug] { pbok'/ , l;/ xf, bfË, df] / Ë
/ ;'g;/ L lhNnfsf s] xL uf=lj=;= / gd'gf ufFpx¿df
s[ifs ;d"xx¿ u7g u/ L pgLx¿nfO{ ;3g h} ljs v] tL
lt/ k|f] T;fxg ug{ lg/ Gt/ ¿kdf k|of; ul/ / x] sf] 5 .
o;} qmddf s[ifsx¿nfO{ cfO{=lk=Pd= tyf k|fËufl/ s
tl/ sfaf6 / f] u sL/ fx¿sf] k|efjsf/ L ¿kdf Joj:yfkg
ug{ 3/ ] n' ljiffbL jf lutL dn agfpg k|of] ufTds
cEof; u/ fOPsf] lyof] . :yfgLo :t/ df pknAw x'g]
ljleGg emf/ kftx¿, uf] a/ , n;'g, Kofh, ;okqL, uf} pt
nufotsf ;fdu|Lx¿ hDdf u/ L ljlwk"j{s Jojl:yt
tl/ sfn] lutL dn jf 3/ ] n' ljiffbL agfpg cEof;
ul/ Psf] lyof] . xfn gd'gf k|bz{gL kmfd{ tyf cGo
t/ sf/ L v] tLsf] nflu klg ls;fgx¿n] 3/ ] n' ljiffbL
agfP/ k|of] u ub} { cfO/ x] sf 5g\ . dn agfpg gd'gf
k|b{zgL kmfd{sf cu'jf s[ifsx¿nfO{ k|f] T;fxg :j¿k 8«d
/ :k|] o/ klg ljt/ 0f ul/ Psf] lyof] .
;3g h}ljs v]tL k|0ffnL ckgfO{ /x]sf k'/fgf s[ifsx¿ / gofF s[ifsx¿aLr cg'ej cfbfg k|bfg
ldlt @)&) a} zfv @% ut] ] l;/ xfdf ;3g h} ljs v] tL
k|0ffnL;DaGwL wf/ 0ffut / Jofjxfl/ s kIfsf af/ ] df
:ki6tf Nofpg] / gofF s[ifsx¿nfO{ ;3g h} ljs v] tL
k|0ffnL lt/ k|f] T;fxg ug{] p2] Zon] ;3g h} ljs v] tL
k|0ffnL ckgfO{ / x] sf k'/ fgf s[ifsx¿ / gofF s[ifsx¿aLr
cg'ej cfbfg k|bfg sfo{qmd / flvPsf] lyof] . ;3g
h} ljs v] tL k|0ffnLsf] kmfObf / o;sf] cfjZostf tyf
cK7] / fx¿sf] af/ ] df @# hgf s[ifsx¿aLr gd'gf kmfd{df
g} uP/ Jofjxfl/ s ¿kdf 5nkmn ul/ Psf] lyof] .
s[lif d]nf k|b{zgL @)^(÷!!÷)& ut] l;/ xfsf] a:tLk'/ uf=lj=;=df
;3g h} ljs v] tL k|0ffnL lt/ s[ifsx¿nfO{ k|f] T;fxg
ug{, :yfgLo pTkfbgnfO{ k|f] T;fxg ug{, ls;fgnfO{
k|fyfldstfsf ;fy ;xefuL u/ fO{ pgLx¿sf] xf} ;nf
a9fpg] / s[ifsx¿sf] aLrdf cg'ej cfbfg k|bfg ug] {
p2] Zon] s[lif d] nf k|bz{gLsf] cfof] hgf ul/ Psf] lyof] .
38 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
s[ifsx¿n] cfkm"n] pAhfPsf] cGg afnL, t/ sf/ L afnL,
kmnkm"n tyf gub] afnLx¿ klg k|bz{gLdf / fv] sf lyP .
k|bz{gLdf hDdf !*! hgf s[ifsx¿sf] ;xeflutf / x] sf]
lyof] . !*! hgf dWo] ;a} eGbf pTs[i6 / lg/ f] uL afnLx¿
k|bz{gL ug] { !) hgf dlxnf / !^ hgf k'?if u/ L hDdf
@^ hgf s[ifsx¿nfO{ k|f] T;fxg:j¿k gub k'/ :sf/ tyf
k|df0fkq ljt/ 0f ul/ Psf] lyof] . d] nfn] s[ifsx¿nfO{ yk
Joj;fodf nfUg pT;flxt kf/ ] sf] , :yfgLo pTkfbgnfO{
;+/ If0f / ;Da4{g ug] { jftfj/ 0f tof/ ePsf] , s[lifsf]
If] qdf sfo{/ t ;ª\3 ;+:yfx¿;Fu ;dGjo / ;xsfo{
a9fpg] jftfj/ 0f tof/ ePsf] ] lyof] .
e"ld clwsf/ If]qLo ;ef sfo{qmd @)^( d+l;/ @# ut] l;/ xf lhNnfsf] nxfgdf / fli6«o
e"ld clwsf/ d~r g] kfn l;/ xf, ;Kt/ L / pbok'/ sf]
cfof] hgf tyf cf] / ] s g] kfn nufot / ljleGg ;ª\3
;:yfx¿sf] ;xsfo{df blnt, ;'s'Djf;L / e"ldxLgx¿sf]
e"lddfly kxF'r / lgoGq0f a9fpg bjfj k'¥ofpg] p2] Zon]
j[xt ;efsf] cfof] hgf ul/ Psf] lyof] . sfo{qmdsf]
;'?jftdf ¥ofnLn] ahf/ kl/ qmdf u/ L ;efdf kl/ 0ft
ePsf] lyof] . sfo{qmddf ;a} kfl6{sf g] tfx¿n] blnt
tyf ;'s'djf;Lx¿sf] e"ld clwsf/ ha;Dd ;'lglZrt
x'g ;Sb} g ta;Dd g] kfnL blnt tyf ;'s'Djf;Lx¿sf]
cfwf/ e"t cfjZostf k"lt{ x'g g;Sg] s'/ f JoQm ub} {
cfˆgf] kfl6{n] ;w} blnt, e"ldlxg tyf ;'s'Djf;Lsf]
lxtsf nflu sfo{ ub} { cfPsf] / eljZodf klg ug] {
k|ltj4tf JoQm u/ ] sf lyP .
;'s'Djf;L cfof] usf k|d'v, ljleGg kfl6{x¿sf
k|ltlglwx¿, clwsf/ sdL{x¿, kqsf/ nufot ;ª\3
;+:yfsf k|ltlglwx¿ u/ L nueu b'O{ xhf/ hgfeGbf
a9Lsf] pkl:ylt / x] sf] lyof] . o;} u/ L klxnf] a[xt
;efdf blnt, ;'s'Djf;L / e"ldlxgx¿sf] clwsf/ sf]
nflu ul/ Psf k|ltj4tfx¿nfO{ sfof{Gjog :t/ df klg
n} hfg k} / jL ug] { p2] Zon] k'gM @)^( ;fn r} q dlxgfsf]
@# ut] l;/ xfdf cfde] nf ul/ Psf] lyof] .
vfB clwsf/sf nflu lbuf] s[lif sfo{qmd ljifos ;/f]sf/jfnfx¿;Fu a[xt 5nkmn
vfB clwsf/ ;'lglZrtfsf] nflu s[lif sfo{qmdnfO{ lbuf]
¿kdf ljsf; ug{ cfjZos 5 . *) k|ltzt\ eGbf a9L
g] kfnLx¿ s[lif If] qdf lge{/ / x] sfn] ;/ sf/ n] of] If] qnfO{
a9L eGbf a9L Wofg lbg cfjZos / x] sf] 5 . s[lif cg'bfg,
l;+rfO{nfO{ la:tf/ ug'{kg] { / s[lif;Fu ;DalGwt k|fljlws
;Lk tyf 1fg ls;fgx¿nfO{ lbg' klg plQs} h¿/ L / x] sf]
5 . s[lifdf Jofj;flos ¿kn] nfUg] ;fgf ls;fgx¿nfO{
k|f] T;fxg:j¿k lhNnf s[lif ljsf; sfof{non] lhNnfsf]
;|f] t ;fwg / ls;fgx¿sf] cfjZostfnfO{ Wofg lbO{
of] hgf agfpg klg cfjZos / x] sf] 5 . :yfgLo :t/ sf
s[ifsx¿df k|f] T;fxg a9fpg] , lhNnf s[lif sfof{nosf]
of] hgfsf] af/ ] df ;a} ls;fgx¿nfO{ hfgsf/ L lbg] /
vfB clwsf/ / lbuf] s[lif ljsf;sf] ;jfnsf] ;DaGwdf
5nkmn u/ L s[lifdf ;'wf/ Nofpg] jftfj/ 0f tof/ ug{
lhNnfdf ;/ f] sf/ jfnfx¿aLr a[xt 5nkmn sfo{qmdsf]
cfof] hgf ul/ Psf] lyof] . ;'g;/ L, pbok'/ , l;/ xf /
bfËdf ;DkGg sfo{qmddf !#@ hgfsf] ;xeflutf / x] sf]
lyof] .
vfB clwsf/ lbj; vfB clwsf/ lbj;sf] cj;/ df lhNnf tyf s] Gb|Lo
:t/ df s[ifs g] 6js{, vfB g] 6js{ tyf s[lifsf] If] qdf
sfo{/ t ljleGg ;ª\3 ;+:yfx¿;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{df
ljleGg ultljlwx¿sf] cfof] hgf u/ L dgfOPsf] lyof] .
pbok'/ df lhNnf s[lif sfof{no;Fusf] ;xsfo{df xfd|f]
s[lif Jofj;fo lxhf] , cfh / ef] nL eGg] ljifodf lhNnf
:t/ Lo ax; sfo{qmd ;DkGg ul/ Psf] lyof] h;df $!
hgfsf] ;xeflutf / x] sf] lyof] . df] / Ë, ;'g;/ L, l;/ xf /
39cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
bfËdf uf=lj=;= :t/ df cGt/ lqmof tyf 5nkmn sfo{qmd
/ flvPsf] lyof] .
* ;"rgf d]nf
pbok'/ lhNnfdf gu/ kflnsf / ;fgf pBf] u Jofj;foL
;ª\3sf] cfof] hgfdf ufO{3f6df ;DkGg # lbg] d] nfdf
cf] / ] sn] ;3g h} ljs v] tL, gd'gf ufFp, hnjfo' kl/ jt{g
/ o;sf] c;/ nufot vfB clwsf/ sf] af/ ] df nueu
#%)) hgf eGbf a9LnfO{ lj:t[t ¿kdf ;"rgf k|jfx ug] {
sfd u/ ] sf] lyof] .
vfB ;'/Iffsf nflu gLltut Joj:yf;DaGwL s[ifsx¿;Fu 5nkmn
vfB ;'/ Iffsf nflu s[lif;DaGwL ag] sf gLltx¿sf
af/ ] df s[ifs / cGo ;/ f] sf/ jfnfx¿sf] aLrdf 5nkmn
u/ L hfgsf/ L lng] lbg] p2] Zon] pbok'/ , l;/ xf, bfª,
df] / ª, ;'g;/ L lhNnfdf uf=lj=;= :t/ df !% j6f
sfo{qmd ul/ Psf] lyof] . 5nkmndf s[lif If] q, vfB ;'/ Iff
/ dlxnfdfly x'g] lx+;f s;/ L Ps cfk;df cGt/ lglxt
5 eGg] ljifonfO{ klg 5nkmndf p7fOPsf] lyof] .
sfo{qmdsf ;xefuLx¿n] cf–cfˆgf ef] ufO{, s[lif;DaGwL
gLlt / of] hgfsf af/ ] df 5nkmn u/ ] sf lyP . s[lif /
vfB ;'/ Iffsf] ljifo / dlxnfx¿sf] cfly{s, ;fdflhs,
;f+:s[lts clwsf/ sf af/ ] df ;a} n] ;r] t x'g /
dlxnfx¿sf] cj:yf ;'wf/ ug{ g] kfndf k|d'v s[lif If] q
g} dxŒjk"0f{ ePsf] s'/ f 5nkmndf cfPsf] lyof] . o'jfx¿
ljb] z knfogsf sf/ 0f dlxnfx¿df sfo{ef/ ylkg' /
s[lif If] q dlxnfdf g} cfl>t ePsf] n] gLlt, gofF of] hgf
tyf sfo{qmd agfpFbf dgg ug{‘kg] { cfjZostf / x] sf]
s'/ f p7] sf] lyof] . s[lif;DaGwL tflnd, qmo ;'lawf,
pTkfbg tyf ljt/ 0fsf k|lqmofdf dlxnfx¿nfO{ ljz] if
k|fyldstf lbg'kg] {, vfBfGg ljt/ 0f ubf{ kl/ jf/ sf dlxnf
;b:osf gfddf lbg] , ;/ sf/ n] agfPsf y'k|} Ph] 08f
;/ x s[lif / vfB ;'/ Iffsf r'gf} ltnfO{ cGo Ph] G8fdf
h:t} gLlt lgod agfO{ To;sf] plrt sfof{Gjog ug] { .
o; gLltdf pNn] lvt Ph] 08fn] ul/ a / hf] lvddf k/ ] sf
JolQmx¿nfO{ ;'/ Iffsf] ;'lglZrttf u/ fpg'kg] {, / fli6«o
vfB ;'/ Iff k|0ffnLsf] lj:tf/ ug'{sf ;fy} h} ljs v] tL
k|0ffnLnfO{ k|f] T;fxg ub} { :yfgLo ;|f] t / ;fwgsf] k|of] u
u/ L s[lif k|0ffnLsf] ljsf; ug{‘kg] { / fHosf] bfloTj / x] sf]
wf/ 0ff ;a} af6 cfPsf] lyof] . To; 5nkmn sfo{qmddf
%!( hgfsf] ;xeflutf / x] sf] lyof] .
s[ifsx¿nfO{ ;Ddfg sfo{sd
$)cf} + ljZj jftfj/ 0f lbj;sf] cj;/ df ;3g h} ljs
v] tLn] jftfj/ 0f ;+/ If0f, dflg;sf] :jf:o / df6f] sf]
pj{/ f zlQmnfO{ sfod / fVg s;/ L ;xof] u ug{ ;S5
eGg] af/ ] df 5nkmn ub} { ;3g h} ljs v] tL k|0ffnLnfO{
ckgfP/ sfd ul/ / x] sf] s[ifsx¿nfO{ yk k|f] T;fxg /
40 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
gofF s[ifsx¿nfO{ ;3g h} ljs v] tL lt/ nfUg pTk|] / Lt
ug] { p2] Zon] pbok'/ df !* hgf ls;fgx¿nfO{ ;Ddfg
sfo{qmd ;DkGg ul/ Psf] lyof] . sfo{qmddf jftfj/ 0f
;+/ If0fsf nflu af] 6 la?jfsf] ;+/ If0f ug{ klg plQs}
h¿/ L ePsf] 5nkmn ub} { Ps JolQmn] Ps jif{df %
j6f la?jf nufpg'kg] { cfjZostf / x] sf] af/ ] df 5nkmn
ul/ Psf] lyof] .
Ifdtf clea[l4sf] nflu tflnd
;3g h}ljs v]tLk|0ffnL ;DaGwL wf/0ffut :ki6tf / Jofjxfl/s kIfaf/] % lbg] tflnd
;3g h} ljs k|ljlwsf] af/ ] df cjwf/ 0ffut :ki6tf Nofpg] ,
a9\bf] / f;folgs laiffbLnfO{ sd ub} { zq'hLjx¿sf]
Joj:yfkgdf ;xof] u k'¥ofpg] , cfO{=lk=Pdsf] dxŒjsf]
af/ ] df hfgsf/ L u/ fpFb} / f;folgs ljiffbLsf] xflgsf/ s
kIf / k|of] u ubf{ ckgfpg'kg{] ;fjwfgLx¿sf] af/ ] df
hfgsf/ L u/ fpg] p2] Zon] ;3g h} ljs v] tL;DaGwL /
gd'gf k|bz{gL kmd{ Joj:yfkg;DaGwL % lbg] tflnd
@)^(÷!@÷@ b] lv ^ ;Dd bfªdf ;Nofg lhNnfsf
;f´] bf/ ;+:yfsf sd{rf/ L tyf cf] / ] ssf s[lif k|fljlwsx¿
u/ L @! hgfnfO{ lbOPsf] lyof] .
o;} u/ L ;wg h} ljs v] tL;DaGwL # lbg] Jofjxfl/ s
tyf wf/ 0fut :ki6tf tflnd l;/ xfdf @ j6f ;DkGg
ul/ Psf] lyof] h;df !* hgf dlxnf / ## hgf k'?if
u/ L %! hgfsf] ;xeflutf / x] sf] lyof] .
pbok'/ df klg @ j6f # lbg] ;3g h} ljs v] tL;DaGwL
Jofjxfl/ s tyf wf/ 0fut :ki6tf tflnd ;DkGg ul/ Psf]
lyof] h;df %^ hgfsf] ;xeflutf / x] sf] lyof] .
kz' :jf:Yo / kf]if0f Joj:yfkg;DaGwL @ lbg] tflnd
@)&) h] 7 % / ^ ut] bfªdf s[ifsx¿nfO{ kz'df nfUg]
ljleGg / f] ux¿ / o;sf] pkrf/ sf] af/ ] df hfgsf/ L
lbg] , kz'x¿sf] nflu kf] if0f Joj:yfkg;DaGwL hfgsf/ L
u/ fpg] / lhNnf kz' :jf:Yo;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{
a9fpg ;xhLs/ 0f ug] { p2] Zon] kz' :jf:Yo / kf] if0f
Joj:yfkg ;DaGwL @ lbg] tflnd ;DkGg ul/ Psf] lyof]
h;df @) hgf s[ifsx¿sf] ;xeflutf / x] sf] lyof] .
gd"gf kmfd{ Joj:yfkg / s[ifskf7zfnf;DaGwL @ lbg] tflnd
gd"gf kmfd{ Joj:yfkg / s[ifs kf7zfnf;DaGwL cu'jf
s[ifsx¿sf] k|fljlws 1fg tyf ;Lk ljsf; ug{ ;xhLs/ 0f
ug] { p2] Zon] @ lbg] tflnd @)!@ gf] e] Da/ @^ / @&
tf/ Lsdf bfªdf ;DkGg ul/ Psf] lyof] . tflnddf ( hgf
k'?if / !$ hgf dlxnf u/ L hDdf @# hgfsf] ;xeflutf
/ x] sf] lyof] .
PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg s[ifs kf7zfnf ;~rfng ;Lk ljsf;;DaGwL # lbg] tflnd
cf] / ] sn] PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg s[ifs kf7zfnf
;~rfng ug{ ;Lk ljsf; ug{] p2] Zon] bfª, l;/ xf,
df] / ª / pbok'/ sf !@ hgf h] l6P sd{rf/ Lx¿nfO{
41cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
@)&) h] 7 % ut] b] lv & ut] ;Dd pbok'/ df # lbg]
tflnd ;~rfng ul/ Psf] lyof] .
kof{j/0fLo clwsf/ (Ecological right) ;DaGwL
% lbg] tflnd
;Nofg lhNnfsf ;f´] bf/ ;+:yfsf kl/ rfnsx¿, o'jf
Snj / afn Snjsf k|ltlglwx¿nfO{ cjwf/ 0ffut ¿kdf
:ki6 u/ fpg] p2] Zon] ldlt @)&) h] 7 !@ utb] lv
!^ ut] ;Dd bfªdf kof{j/ 0fLo clwsf/ ;DaGwL % lbg]
tflnd ;DkGg ul/ Psf] lyof] . pQm tflnddf !% hgfsf]
;xeflutf / x] sf] lyof] .
kz' :jf:Yo tyf s]/;faf/L Joj:yfkg;DaGwL % lbg] tflnd
cf] / ] s lj/ f6gu/ df ;z:q åGådf j] kQf kl/ jf/ sf
;b:ox¿sf] cfly{s / hLljsf] kfh{gdf s] xL xb;Dd
;xof] u tyf 6] jf k'¥ofpg] p2] Zon] % lbg] kz' :jf:Yo
tyf s] / ;faf/ L Joj:yfkg;DaGwL # j6f tflnd ;DkGg
ul/ Psf] 5 . kz'kfngsf] dxŒj tyf kz'df b] lvg]
/ f] u tyf ;d:ofx¿ / ltgsf] Joj:yfkg, uf] 7 ;'wf/ ,
3fF;kft tyf s/ ] ;faf/ Lsf] ] dxŒj, Joj:yfkg, df6f] sf]
pkrf/ / ljleGg / f] u, sL/ fx¿sf] af/ ] df hfgsf/ L /
3/ ] n' laiffbLsf] af/ ] df ;d] t hfgsf/ L lbOPsf] lyof] .
tflnddf &* hgf dlxnf / @( hgf k'?if u/ L hDdf
!)& hgfsf] ;xeflutf / x] sf] lyof] .
s[ifs e|d0f l;/ xfdf gd'gf ufFp la:tf/ tyf Joj:yfkg ug] { qmddf
gd'gf ufFp cjnf] sg / s[ifsx¿aLr cg'ej cfbfg
k|bfgsf nflu l;/ xfaf6 !) hgf s[ifsx¿nfO{ pbok'/ sf]
j} / ] gL / rf} sLaf/ L gd'gf ufFpdf nluPsf] lyof] . gd'gf
ufFpsf] k|j4{g, k|f] T;fxg / Joj:yfkg;DaGwL 5nkmn
ug] { p2] Zon] l;/ xfsf] -wgu8L j8f g=+ # g} gk'/ ,
j:tLk'/ j8f g=+ $ 3n] 6f] n / j:tLk'/ j8f g+= %
ug] zk'/ _ # j6} gd'gf ufFpaf6 s] xL cu'jf ls;fg
/ ;ldltsf ;+of] hsx¿n] gd'gf ufFp cjnf] sg ug] {
qmddf gd'gf ufFpsf] ;|f] t gS;f, pQm 7fFpdf / x] sf
:yfgLo ;|f] t tyf ;fwgsf] klxrfg, s[ifsx¿n] kfn] sf
s'v'/ f, kz' / ;'wfl/ Psf] uf] 7, t/ sf/ L v] tL, / f] u sL/ f
Joj:yfkg;DaGwL s[ifsx¿;Fu la:t[t ¿kdf hfgsf/ L
lnPsf lyP .
uf] j/ UofF;sf] cjnf] sg;Fu} vfgf agfpg tyf aQL afNg
uf] j/ sf] OGwg k|of] u x'g] / uf] j/ UofF;af6 lg:s] sf]
n] bf] af6 dn agfpg] tl/ sfaf/ ] klg hfgsf/ L kfPsf
lyP . o;} qmddf ;f] nf/ sf] klg cjnf] sg u/ ] sf lyP .
o;/ L gd'gf ufFpsf] cjnf] sgkZrft cf] / ] s zfvf
sfo{no pbok'/ sf sfo{qmd clws[t ;/ f] h kf] v/ ] nn]
sl/ a Ps 306f gd'gf ufFpsf] cjwf/ 0ff, dxŒjsf af/ ] df
cled'vLs/ 0f ug'{ ePsf] lyof] .
gd'gf k|bz{gL kmd{ Joj:yfkg cf] / ] sn] cfˆgf] sfo{If] qdf s[ifsx¿nfO{ ;3g h} ljs
v] tL k|0ffnL cg';f/ gd'gf k|bz{gL kmfd{ k|j4{g /
Joj:yfkg ug{ l;/ xfdf !$, df] / ª÷;'g;/ Ldf *, bfªdf
( / pbok'/ df !& hgf cu'jf s[ifsx¿nfO{ 5gf] 6
u/ L cfjZos k|fljlws ;xof] u tyf ;xhLs/ 0f ub} {
42 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfO/ x] sf] 5 . gd'gf kmfd{sf] nflu h} ljs ljiffbL agfpg
s[ifsx¿nfO{ k|f] T;fxg:j¿k 8«d klg ljt/ 0f ul/ Psf]
lyof] .
;kf]6{ sfo{qmd:yfgLo :t/ df blnt, l;dfGts[t / lx+;f kLl8t
tyf k|efljt dlxnfx¿nfO{ ljz] if ¿kdf s] lGb|t u/ L
pgLx¿sf] hLljsf] kfh{gnfO{ ;xh agfpg pgLx¿s}
of] hgf / cfjZostf cg';f/ aLp lahg, k|fljlws
;xof] u, l;+rfO{, t/ sf/ L v] tL, df5fkfng, afv|f, a+u'/ ,
aLp af] sf ;xof] u ug'{sf ;fy} km] o/ Jofkf/ sf nflu
aLpk"FhL klg pknAw u/ fpFb} ;xof] u ub} { cfO/ x] sf] 5 .
kz' :jf:Yo pkrf/ s]G› -e]6]/Lg/L Nofj_
;fw/ 0f kz' k/ LIf0f / :jf:Yo pkrf/ , vf] k, kz'
aGWofs/ 0f, uf] a/ hFfr, cf} iflw las|L / kz'kfng;DaGwL
ljleGg hfgsf/ L tyf k/ fdz{ ;] jf lbg] p2] Zon]
cf] / ] sn] laut nfdf] ;dob] lv pbok'/ sf] / fhfjf;
/ bfªsf] k8\9fdf kz' :jf:Yo pkrf/ s] Gb| :yfkgf
u/ L ;] jf pknAw u/ fpFb} cfO/ x] sf] 5 . o; jif{df
pbok'/ af6 *@) / bfªdf !(&# j6f afv|f e] 8f,
s'v'/ f, xfF; tyf cGo kz'nfO{ ;] jf lbOPsf] 5 .
kz' :jf:Yo lzlj/
:yfgLo s[ifsx¿nfO{ kz'x¿sf] hfFr tyf pkrf/
:yfgLo :t/ df g} ug{ ;xof] u k'¥ofpg] , s[ifsx¿nfO{
kz' ;d:ofk|lt ;r] t agfpg] p2] Zon] cf] / ] s, lhNnf
kz' sfof{no / :yfgLo ;+:yfx¿sf] ;dGjo / ;xsfo{df
pbok'/ sf] r'xf8] / sfnLvf] nf bfªdf x] s'nL / dfgk'/ /
;Nofgsf] afurf} / df kz' :jf:Yo lzlj/ ;DkGg ul/ Psf]
lyof] . lzlj/ df lk=lk=cf/ = vf] k, Eofu't] / rr{/ ] lj?åsf]
vf] k, kz' aGWofs/ 0f, uf] j/ hFfr, h'sf gfDn] nufotsf
43cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;d:ofsf] ;fwf/ 0f hfFr / cf} iflw ljt/ 0f ul/ Psf] lyof] .
d] nfdf e] 8f afv|fdf nfUg] lk=lk=cf/ , a+u'/ df nfUg] x} hf
/ gfDn] df6] h:tf kz' ;d:ofsf] af/ ] df hfgsf/ L
u/ fpg] p2] Zon] krf{ lat/ 0f / k/ fdz{ klg ul/ Psf]
lyof] . bfªdf (($, pbok'/ df !*%& / ;Nofgdf %!&*
kz'nfO{ ;] jf lbOPsf] lyof] .
h]=l6=P= sIff ;~rfng -kfFrf}+ Aofh_;LdfGts[t, blnt tyf k5fl8 kfl/ Psf] ;d'bfosf lszf] /
lszf] / Lx¿nfO{ nlIft u/ L k|fljlws lzIff ;xh tl/ sfn]
lng ;Sg] jftfj/ 0f tof/ ug{ cf] / ] sn] pbok'/ df !%
dlxg] s[lif h] =l6=P= tflnd ljut $ jif{b] lv ;~rfng ub} {
cfO/ x] sf] 5 . o;} qmddf o; jif{df a9L gd'gf ufFpdf
:yfgLo o'jfx¿nfO{ k|fljlws ;Lk tyf 1fg lbO{ :yfgLo
:t/ df g} s[lif k|fljlwsx¿ tof/ u/ L s[lif k|0ffnLnfO{
k|fljwLs/ 0f ug{ ;xhLs/ 0f ug] { / o'jfx¿nfO{ :j/ f] huf/
/ :jfanDaL aGg k|f] T;fxg ug] { p2] Zon] of] tflnd
;~rfng ul/ Psf] lyof] . s} nfnL, ;Nofg, bfª, l;/ xf
/ pbok'/ af6 of] jif{ hDdf @$ hgf 5fq 5fqfx¿
cWoogsf] nflu cfPsf lyP . oL dWo] !% hgfnfO{
cf] / ] sn] 5fqj[lQdf k9\g ;xof] u u/ ] sf] lyof] .
# dlxg] l;=Pn=P= sIff ;~rfng;d'bfodf kz'kfng Joj:yfkg, kz'kf] if0f
kz'cfxf/ ;DaGwL hfgsf/ L clea[l4 u/ fpg] , kz'kfng
Joj:yfkgdf ;xof] u k'¥ofpg] , kz' :jf:Yo;DaGwL
k|ljlw tyf ;Lksf] ljsf; u/ fO{ :yfgLo :t/ df g} kz'sf]
pkrf/ ug] { jftfj/ 0f tof/ ug{] ;fy} pgLx¿nfO{ lbuf]
lhljsf] kfh{gdf ;d] t ;xof] u k'¥ofpg] p2] Zon] ] cf] / ] s
tLg dlxg] kz' :jf:Yo tflnd ;~rfngnfO{ lg/ Gt/ tf
lb+b} cfO/ x] sf] 5 . ;xefuLx¿nfO{ kz'kfng Joj:yfkg,
kz'kf] if0f, kz'cfxf/ ;DaGwL 1fg tyf ;Lk clea[l4 u/ L
kz'kfngnfO{ Jofj;flos ¿kdf cufl8 a9fpg pTk|] / 0ff
lbg] ;fy} Joj:yfkgdf ;xof] u k'¥ofpg] / :yfgLo :t/ df
kz';] jfnfO{ ;xh agfpg] p2] Zon] o; jif{ @ r/ 0fdf
tflnd ;DkGg ul/ Psf] lyof] . tflnddf pbok'/ , ;Nofg
nufot cGo lhNnfaf6 klg cWoogsf] nflu o'jfx¿
cfPsf lyP . hDdf @* hgf ;xefuLdWo] !! hgfnfO{
cf] / ] sn] lgz'Ns ¿kdf tflnd pknAw u/ fPsf] lyof] .
Osf] len]h Joj:yfkg;DaGwL s]xL k|d'v ultljlwx¿
Osf] len]h Osf] len] hnfO{ To:tf] ufFp jf dfgj a:tL dfGg ;lsG5
hxfFsf afl;Gbfx¿ k|s[lt tyf kof{j/ 0fd} qL Jojxf/
/ k|lalwsf] k|of] u ;fd"lxs lg0f{osf cfwf/ df u/ L
dfkb08x¿
dlxnfdfly x'g] u/]sf ;a} k|sf/sf lx+;fsf] cGTo
ePsf] cj:yf
afnaflnsfx¿dfly x'g] u/]sf ;a} k|sf/sf
lje]bsf] cGTo ePsf] cj:yf
lzIffdf ;a}sf] ;dfg kx'Fr ;'lglZrt ePsf]
cj:yf
k|fylds :jf:Yodf ;a}sf] ;dfg kx'Fr ;'lglZrt
/ s'kf]if0f/lxt ;dfhsf] l;h{gf ePsf] cj:yf
dlxnfsf ljz]if :jf:Yo cfjZostfx¿ ;Daf]wg
ePsf] cj:yf
k|fs[lts ;|f]t tyf åGå Joj:yfkgdf ;d'bfosf]
;lqmo ;xeflutf ePsf] cj:yf
gjLs/0fLo phf{sf] clwstd pkof]u ePsf]
cj:yf
;3g h}ljs v]tL k|0ffnLsf] k|j4{g / Jofj;flos
¿k lnPsf] cj:yf
;d'bfosf ;f+:s[lts klxrfg :yflkt / ;+/lIft
ePsf] cj:yf
/}yfg] 1fg / k/Dk/fut k|ljlwsf] ljsf; ;+/If0f
/ k|j4{g ePsf] cj:yf
;fd"lxs g]t[Tj ljsf; tyf Gofok"0f{ ;dfhsf]
l;h{gftkm{ cu|;/ ePsf] cj:yfnfO{
hnjfo' kl/jt{g ljifdtfx¿nfO{ ;fd"lxs ¿kdf
;Daf]wg ug{ ;d'bfo ;lqmotfk"j{s nfluk/]sf]
cj:yf .
44 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
pknAw ;|f] t / ;Dkbfsf] lbuf] Joj:yfkg ub{5g\ / hxfF
pgLx¿sf ;fdflhs, efjgfTds, cfTdut, ef} lts /
cfly{s cfjZostfx¿ cgGt sfn;Dd lbuf] ¿kdf k"/ f
ePsf x'G5g\ . cf] / ] sn] k/ Dk/ fut ufFpnfO{ Osf] len] hdf
¿kfGt/ 0f ug] { of] cjwf/ 0ff PsLs[t dfgjclwsf/ jfbL
;f] r / lbuf] ;3g h} ljs v] tL k|0ffnLsf] cjwf/ 0ff /
sfo{z} nLdf cfwfl/ t 5 . g] kfnL kl/ k|] If cg'¿k cf] / ] sn]
Osf] len] hsf cfwf/ e"t dfkb08x¿nfO{ df] 6fdf] 6L ¿kdf
to u/ L ;f] cg';f/ pbok'/ , l;/ xf, bfª / ;Nofgdf
sfd ub} { cfO/ x] sf] 5 .
dfgjclwsf/ x¿sf] ;'lglZrttf;lxtsf] a} slNks lbuf]
s[lif -;3g h} ljs v] tL k|0ffnL_, gjLs/ 0fLo phf{,
kmf] x/ d} nfsf] lbuf] Joj:yfkg, ;fdflhs ;zQmLs/ 0f
tyf dfgj / kof{j/ 0faLr :j:y cGt/ ;DaGwsf] k|j4{g
ug'{ Osf] len] hsf d"ne"t kIfx¿ x'g\ .
3/w'/L ;j]{If0f M Osf] len] hsf] k|j4{g / lj:tf/ sf]
qmddf cf] / ] sn] ;j{k|yd 3/ w'/ L ;j] {If0f ug] { u/ ] sf] 5 .
o;qmddf of] jif{ pbok'/ df !@( 3/ w'/ L, l;/ xf @((
3/ w'/ L, ;Nofgdf @&* 3/ w'/ L / bfªdf 3/ w'/ L ;j] {If0f
ul/ Psf] lyof] .
cled'vLs/0f M Osf] len] hsf afnaflnsf,
lszf] / ÷lszf] / L, o'jf, dlxnf tyf k'?ifx¿nfO{ ljleGg
;jfndf ;';"lrt agfpg] / Osf] len] hsf] dfkb08nfO{
k"/ f ug{ Jofjxfl/ s ¿kdf n} +lËs lje] bdf cfwfl/ t
lx+;fsf] Go"gLs/ 0f, afnaflnsfx¿sf] :jf:Yo, lzIff
nufotsf clwsf/ x¿sf] ;+/ If0f tyf k|j4{g, k|fs[lts
;|f] t Joj:yfkgdf ;d'bfosf] ;lqmo ;xeflutf a9fpg /
;3g h} ljs v] tL k|0ffnLsf] k|j4{g / Jofj;flosLs/ 0ftkm{
s[ifsx¿nfO{ k|f] T;fxg ug{] p2] Zon] ljleGg ljifodf @!&
k6s cled'vLs/ 0f ul/ Psf] 5 . h;df $!(# hgfsf]
;xeflutf / x] sf] lyof] .
gd'gf ufFp Joj:yfkg ;ldlt u7g tyf 5nkmn M
gd'gf ufFp la:tf/ ug] { qmddf gofF gd'gf ufFpx¿nfO{
Jojl:yt / ;'rf¿ ¿kdf cufl8 a9fpg] p2] Zon] gd'gf
ufFp Joj:yfkg ;ldlt u7g u/ L cfjZostf cg';f/
5nkmn ug] { ul/ Psf] 5 .
Osf] SNa u7g M afnaflnsf tyf lszf] / lszf] / Lx¿sf]
;xeflutfdf j[lå u/ fO{ pgLx¿sf] rf} tkmL{ ljsf;sf]
nflu afnd} qL / o'jfd} qL jftfj/ 0fsf] k|jå{g / ljsf;sf]
nflu afnaflnsfx¿sf] Sna tyf lszf] / lszf] / Lx¿sf]
sNa u7g ul/ Psf] 5 . ljleGg sfo{qmdsf] of] hgf tyf
sfo{qmd sfof{Gjogdf pgLx¿sf] ;xeflutf / ;xsfo{df
e"ldsf a9fpg] p2] Zon] Osf] Snasf ;b:ox¿nfO{
ljleGg ljifodf ;';"lrt u/ fpg] , pgLx¿sf] Ifdtf
clea[l4df ;xhLs/ 0f ug] { ul/ Psf] 5 .
;fd'bflos ejg lgdf{0f M Osf] len] hdf ;fd'bflos ejg
lgdf{0f sfo{sf] nflu :yfgLo >dbfg / cf] / ] s nufot
cGo ;ª\3 ;+:yfx¿sf] ;xof] uaf6 lgdf{0f sfo{nfO{
lg/ Gt/ tf lbOPsf] 5 . ejg ljleGg sfo{qmd, 5nkmn
/ a} 7s ubf{ ;xh x'g] / :yfgLo bg'jf/ ;+:s[ltsf]
;+/ If0fsf nflu klg pQm ejgsf] k|of] u ul/ g] 5 . ejg
lgdf{0f ubf{ cf] / ] saf6 cfly{s ;xof] u ul/ Psf] lyof]
;d'bfosf] >dbfg / cfˆgf] d] xgtn] ejg lgdf{0f u/ ] sf
5g\ .
s[ifs kf7zfnf ;~rfng M Osf] len] hleqsf s[ifsx¿nfO{
PsLs[t zq'hLj Joj:yfkg k|ljlwaf6 ljleGg s[lif
45cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
k|ljlwx¿sf] af/ ] df hfgsf/ L u/ fpg] , s[ifsx¿n] pTkfbg
u/ ] sf] afnL tyf t/ sf/ Lsf] / ] s8{ Jojl:yt ug{ Ifdtf
clej[l4 ug{] , j} 1flgs k|ljlwaf6 afnLgfnLsf] lgl/ If0f
tyf cg'udg ug] { ;Lk ljsf; ug] { / s[lif ;d:ofnfO{
;'Nemfpg] p2] Zon] Osf] len] h l;/ xfdf @ :yfgdf,
pbok'/ df # :yfgdf, bfªdf # :yfgdf / ;Nofgdf %
:yfgdf u/ L hDdf !# :yfgdf km/ s km/ s afnLdf
s[ifs kf7zfnf ;~rfng ul/ Psf] lyof] .
lkpg] kfgL tyf l;+rfO{ M Osf] len] hleq t/ sf/ L tyf
cGo afnL nufpg l;+rfO{sf] cfjZostf ePsf sf/ 0f
;Nofg / bfªdf xfn eO/ x] sf l;+rfO{sf k"jf{wf/ x¿sf]
dd{t ;+Def/ ug{ cf] / ] s g] kfn, :yfgLo ;f´] bf/ ;+:yfx¿
-kf; g] kfn, zf/ bf ;Nofg_ / lhNnf s[lif ljsf;
sfof{nosf] ;+o'Qm ;xsfo{df ;Nofg lhNnfsf] Yff/ df/ ] ,
DffFemsf8f / lzj/ y uf=lj=;=df :yfgLo :t/ df / x] sf
kfgLsf d"nx¿sf] ;+/ If0f u/ L lkpg] kfgL tyf l;+rfO{sf]
nflu sfd ul/ Psf] 5 . o;af6 &$ 3/ w'/ L nfeflGjt
ePsf 5g\ . o;} u/ L bfª, l;/ xf / pbok'/ df klg l;+rfO{
/ lkpg] kfgLsf] nflu sfd ePsf] 5 .
aLp lahg ;xof]u M s[ifsx¿nfO{ df} ;dL tyf a] df} ;dL
t/ sf/ L v] tLsf] nflu cfjZos aLplahgx¿ cf] / ] saf6
pknAw u/ fpg] ul/ Psf] 5 . ls;fgx¿n] :yfgLo :t/ df
cfkm} +n] klg aLp pTkfbg ug'{sf ;fy} / :yfgLo aLp
;+/ If0f lt/ ug{ yfn] sf 5g\ . pgLx¿n] pTkfbg u/ ] sf]
aLpnfO{ cf] / ] sn] lsg] / cGo ls;fgx¿nfO{ ljt/ 0f klg
ug] { u/ ] sf] 5 .
aLp af]sf, afv|f tyf a+u'/ ;kf]{6M gd'gf ufFpdf gZn
;'wf/ sf nflu aLp af] sf pbok'/ , l;/ xf / bfªdf x/ ] s
gd'gf ufpFdf !÷! j6f ;xof] u ul/ Psf] 5 eg] gd'gf
46 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
ufFp l;/ xfdf $), pbok'/ df #) j6f afv|f ljt/ 0f
ul/ Psf] lyof] eg] bfª, l;/ xf / pbok'/ df u/ L &@ j6f
a+u'/ / v/ fof] klg ljt/ 0f ul/ Psf] lyof] .
s[ifsx¿nfO{ km]/f]dg kf;f] ;kf]{6 M cf] / ] s g] kfnåf/ f gd'gf
ufFpsf cu'jf s[ifsx¿nfO{ t/ sf/ L tyf kmnkm"ndf
nfUg] / f] usL/ f lgoGq0fsf nflu km] / f] d] g6«ofksf] k|of] u
ug{ km] / f] dg kf;f] ;kf] {6 ug'{sf ;fy} cfjZos k|fljlws
;xof] u ul/ Psf] 5 .
ufFp3/ lSnlgs ;~rfng M afnaflnsfx¿sf] :jf:Yo
hfFrsf] nflu dfl;s ¿kdf gd'gf ufFpdf ;~rfng ug] {
ul/ Psf] 5 .
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]G› tyf :jf:Yo 3'DtL
lzlj/ M dlxnfx¿sf] k|hgg :jf:Yo;DaGwL ePsf
;d:of / f] syfd tyf ;'wf/ sf] nflu dlxnfx¿nfO{ hfFr,
:jf:Yo k/ fdz{, h8La'6Laf6 pkrf/ ljlw, cg'udg
nufot cGo cfjZos s'/ fx¿df hfgsf/ L u/ fpg] /
cfˆgf] clwsf/ k|lt ;';"lrt x'g] jftfj/ 0f tof/ ug] {
p2] Zon] dlxnf :jf:Yo k/ fdz{ s] G› ;~rfng tyf
cfjZostf cg';f/ :jf:Yo 3'DtL lzlj/ ;~rfng ug] {
ul/ Psf] 5 .
kz' :jf:Yo 3'DtL lzlj/ M Osf] len] hx¿df kz':jf:Yo
;] jfnfO{ ;xh agfpg ;do ;dodf 3'DtL lzlj/
;DkGg ug] { ul/ Psf] 5 . ;do ;dodf kz'x¿df b] vf
kg] { ljleGg ;d:ofnfO{ ;dodf g} lgoGq0f ug{ ;"rgf
k|jfx ug'{sf ;fy} kz'x¿sf] pkrf/ ug{ ;xof] u ug] {
ul/ Psf] 5 . kz'sf] hfFr, EofS;Lg tyf cfjZostf
cg';f/ cf} iflw pknAw / lzkmfl/ ; ug] { ul/ Psf] 5 .
uf]7 tyf rlk{ lgdf{0fsf] nflu ;xof]u tyf ;xhLs/0f M Osf]
len] hleq ;a} 3/ kl/ jf/ df rlk{sf] cfjZostf, k|of] u /
dxŒjsf] af/ ] df 5nkmn, kz'kfng / Joj:yfkgsf] nflu
Jojl:yt uf] 7sf] cfjZostf / dxŒjsf] af/ ] df 5nkmn
u/ L ;d'bfonfO{ o;sf] cfjZostf klxrfg u/ fO{
cfjZos k"jf{wf/ x¿ agfpg / k|of] u ug] { jftfj/ 0f
tof/ ug{ k/ fdz{, cled'vLs/ 0f, cfly{s ;xof] u /
;xhLs/ 0f ug] { ul/ Psf] 5 .
;fdflhs tyf ;|f]t gS;f tof/ M ;d'bfosf ;b:ox¿sf]
k"0f{;xeflutfdf Osf] len] hdf pknAw / x] sf k"jf{wf/ x¿
/ k|fs[lts ;|f] tx¿sf] klxrfg u/ L :yfgLo :t/ df g}
;fwg, ;|f] t / k/ Dk/ fut 1fg / ;Lksf] clwstd
k|of] udf Nofpgsf] nflu ;a} gd'gf ufFpsf] ;fdflhs
tyf ;|f] t gS;f tof/ ePsf] 5 . ;fdflhs gS;f tof/
u/ L xf] l8{Ëaf] 8{df / flvPsf] 5 .
ax' p2]ZoLo g;{/L ljsf;sf nflu ;xof]u M ;Nofg,
bfª, l;/ xf / pbok'/ df x/ ] s gd'gf ufFpdf Ps hgf
cu'jf s[ifsnfO{ 5gf] 6 u/ L kmnkm"n, t/ sf/ L / cGo
h8La'l6sf] klg Jofj;flos tl/ sfn] g;{/ L Joj:yfkg
ug{ cfly{s tyf cfjZos k|fljlws ;xof] u ul/ Psf] 5 .
kmnkm"nsf] la?jfx¿ ljt/0f M s[ifsx¿nfO{ Jofj;flos
kmnkm"n v] tLtkm{ cfslif{t ug{nfO{ lhNnf e"— ;+/ If0f
sfof{no ;Nofg, kf; g] kfn / cf] / ] ssf] ;xsfo{df
s[ifsx¿nfO{ ljleGg kmnkm"nsf la?jfx¿ #&@# j6f
ljt/ 0f ul/ Psf] lyof] .
47cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;'/lIft :yfgfudg sfo{qmd -u_ @
48 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
:yfgfudg ug{ kfpg' x /]s JolQmsf] g};lu{s clwsf /
xf] . ljZjJofkL ¿kdf x]bf{ @ ca{ !$ s /f]8 cGt /f{li6«o
cfk|jf;L sfdbf /x¿dWo] !) b]lv !% k|ltzt cn]vj4
sfdbf /x¿ /x]sf] cg'dfg ul /Psf] 5 .
g]kfnLx¿ !( cf}+ ztfAbLsf] aLrlt /af6 /f]huf /Lx¿sf]
nflu bfh{lnËsf] lrof aufg, cf;fd / ;g\ !(&) sf]
bzsb]lv t]nsf] vfgL ePsf vf8L d'n'sx¿df uPsf]
kfOG5 . ljutsf s]xL jif{ otf j}b]lzs /f]huf /Lsf nflu
:yfgfudg ug]{x¿sf] ;+Vof lbg k|ltlbg a9\b} uO /x]sf]
5 . cfhsf] ;do;Dd cfO{k'Ubf j}b]lzs /f]huf /sf]
sfdsf] k|s[lt / ;+Vof dfq a9\g uPsf] b]lvG5 . t /
sf /0f / d'Vo p2]Zodf eg] vf;} kl /jt{g ePsf] kfOb}g .
j}b]lzs /f]huf / ljefusf] tYofÍ cg';f / )^*÷^(
df k'?if #$$#)) hgf / dlxnf !)$!* hgf
u /L hDdf #%$&!* hgf j}b]lzs /f]huf /Lsf] nflu
:yfgfudg ePsf 5g\ eg] cfly{s jif{ )^(÷)&)
df k'?if $@%*#) / dlxnf @&&!# hgf u /L hDdf
$%#%$# hgf g]kfnLx¿ j}b]lzs /f]huf / ljefuaf6
>d :jLs[lt lnP / j}b]lzs /f]huf /Lsf nflu t];|f]
d'n'sdf uPsf 5g\ . j}b]lzs /f]huf / ljefusf] tYofÍ
cg';f / xfn b}lgs ; /b / !&)) sf] xf /fxf /Ldf
g]kfnLx¿ -o; tYofËsn] ef /tdf / ef /tsf] af6f]
eP / hfg]x¿sf] tYofÍsnfO{ ;d]6]sf] 5}g_ /f]huf /Lsf
nflu ljleGg d'n'sx¿df hfg] u /]sf] kfOPsf] 5 .
l5d]sL /fi6« ef /tdf sfd ug{ uPsf sfdbf /x¿sf]
olsg tYofÍ eg] pknAw 5}g . t / klg nueu $)
nfv g]kfnLx¿ Eff /tdf dfq sfd ul / /x]sf] cg'dfg
ul /Psf] 5 . To:t} u /L >d :jLs[lt glnP / hfg] g]kfnL
sfdbf /x¿sf] ;+Vof :jLs[lt lnP / hfg]sf] xf /fxf /Ldf g}
5 eGg] cg'dfg ul /Psf] 5 .
b]zdf ePsf] cfGtl /s åGå, v'Nnf cy{gLlt,
ljsf;sf /0fgLlt, ;:tf] >dsf] dfu a9]sf sf /0fn]
klg of] k|lqmofnfO{ tLa| agfPsf] 5 . cfˆgf] b]zn] o'jf
a] /f]huf /LnfO{ ;Daf]wg ug]{ kof{Kt ljsNkx¿ ;dodf g}
lbg g;Sbf x /]s lbg o'jfx¿ lab]lzg] qmd a9] / uPsf] 5 .
o; /L /fd|f] cj; /sf] vf]hLdf j}b]lzs /f]huf /Ldf hfg]
g]kfnL cfk|jf;L sfdbf /x¿sf ;d:of tyf r'gf}tLx¿
klg plQs} /x]sf 5g\ .
; /sf /L / u} / ; /sf /L tj /af6 s]xL k|of;x¿ eO /x]sf
5g\ t / klg ;d:ofx¿ p:t} 5g\ . x /]s lbg h:t} ;~rf /
dfWoddf cfO /xg] j}b]lzs /f]huf /L;Fu hf]l8Psf lx+;f,
a]rlavg tyf cf];f /k;f /, 7uL nufot p2f / ug'{kg]{
;d:of tyf ;jfnx¿nfO{ dWogh / ub}{ cf] /]s g]kfnn]
:yfgfudgsf] k|lqmofnfO{ ;' /lIft agfpg cfˆgf] 7fFpaf6
;"rgf ;+k|]if0f, Ifdtf clea[l4, cWoog, cg';Gwfg,
cfjZostfdf cfwfl /t ;xof]u / gLlt lgdf{0f tyf
sfof{Gjogsf nflu k} /jL ub}{ cfO /x]sf] 5 .
/0fg}lts d'2f -;jfnx¿_;' /lIft :yfgfudgsf] clwsf /sf] ;''lglZrttf .
;' /lIft :yfgfudgnfO{ dfgj clwsf /sf ¿kdf
cfTd;ft u /]sf] cj:yf
dlxnfsf] :yfgfudgnfO{ ;' /lIft agfpg ;Sg]
jftfj /0f .
d'Vo p2]Zo :yfgfudgnfO{ dlxnfd''vL ;f]raf6 dfgj clwsf /sf]
¿kdf :yflkt ug'{ .
lglb{i6 p2]Zox¿j}b]lzs /f]huf /df hfg] sfdbf /x¿sf] :yfgfudgnfO{
;' /lIft agfpgsf nflu ;"rgf k|jfx ug]{ .
j}b]lzs /f]huf /sf nflu hfg] JolQmx¿ / pgLx¿sf]
kl /jf /sf] clwsf /nfO{ ;'lglZrt ug{sf nflu k} /jL
ug]{ .
cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] clwsf /sf] cfGbf]ngnfO{
alnof] agfpg ljleGg ; /f]sf /jfnf lgsfox¿sf]
Ifdtf clea[l4 ug]{ .
sfdsf] nflu cfk|jf;gsf] qmddf a]rljvgdf jf
;'/lIft :yfgfudg sfo{qmd
49cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
7uLdf k /]sfx¿sf] k'gM p2f /, Goflos pkrf /,
;' /Iffjf;, dgf]ljdz{sf] nflu cfjZos ;xof]u ug]{ .
;DkGg ultljlwx¿
cfd;r]tLs /0fsf] nflu ;DkGg ultljlwx¿ ;' /lIft :yfgfudg;DaGwL ;"rgf s]Gb| ;~rfng
sfdsf nflu Ps 7fFpaf6 csf]{ 7fFpdf hfg kfpg' x /]s
JolQmsf] g};lu{s clwsf / xf] . t / sfd ug{ hfg] qmddf
;' /lIft :yfgfudg;DaGwL ;"rgf lnP / hf]lvdd'Qm
eP / hfg kfpg'k5{ . cfk|jf;L sfdbf /x¿;Fu sfd
ug]{ bf} /fgdf / 36]sf 36gfx¿sf] cWoog ubf{ ;"rgfsf]
cefj hf]lvdsf] Pp6f k|d'v sf /0f ¿kdf /x]sf] kfOPsf]
5 . ;' /lIft :yfgfudg;DaGwL ;"rgfsf] dfWodaf6
cfk|jf;L sfdbf /nfO{ ;' /lIft ¿kdf j}b]lzs /f]huf /Ldf
hfg ;xof]u ug]{ p2]Zon] cf] /]s g]kfnn] ljut nfdf]
;dob]lv df] /Ë, ;'g; /L, pbok' /, bfË, wg'iff, l; /fxf /
s}nfnL lhNnfsf] lhNnf k|zf;g sfof{nosf] xftfleq
;' /lIft :yfgfudg;DawL ;"rgf s]Gb| ;~rfng u /L
k /fdz{ ;]jf k|bfg ub}{ cfO /x]sf] 5 .
dflysf] tflnsf cg';f / ;"rgf s]Gb|af6 ;' /lIft
j}b]lzs /f]huf /;DaGwL ;"rgf lng]x¿dWo] !!&@ hgf
dlxnf / !!%#( hgf k'?if u /L hDdf !@&!! hgfn]
;"rgf lnPsf 5g\ .
j}b]lzs /f]huf /;DaGwL ;"rgf ;fdu|L ljt /0f
j}b]lzs /f]huf /;DaGwL ;"rgf u|fdL0f:t /;Dd
k'¥ofpg] p2]Zon] ljleGg d]nf, xl6of, lzlj / tyf
;fj{hlgs :yfgx¿df dfOlsË ,leQ]n]vg ug'{sf ;fy}
j}b]lzs /f]huf /;DaGwL krf{, a|f]; /, kf]i6 /x¿ ljt /0f
ug]{ ul /Psf] 5 . of] jif{df ())) eGbf a9L ;"rgf
;fdu|Lx¿ ljt /0f ul /Psf] 5 .
;' /lIft :yfgfudg;DaGwL :s"n lzIff
ljBfno lzIffsf] dfWodaf6 ;d'bfodf ;' /lIft
:yfgfudg;DaGwL ;"rgf k|jfx ug]{ / dfgj a]rljvg
tyf cf];f /k;f /lj?4df ;';"lrt ug]{ p2]Zon] of] jflif{s
cjlwdf ljleGg :s'nx¿df !$@ j6f sIffx¿ ;~rfng
ul /Psf] lyof] h;df $)(^ 5fqf / #@&% hgf 5fq
u /L hDdf ^#@^ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
cled'vLs /0f
sfdsf] nflu x'g] :yfgfudgnfO{ ;' /lIft agfpg, a]rlavg
tyf cf];f /k;f /lj?4 ;"rgf k|jfx ug{ / :yfgfudgnfO{
clwsf /sf] ¿kdf :yflkt ug{sf nflu ;d'bfodf ;"rgf
k|jfx ug]{ p2]Zon] ;' /lIft :yfgfudg, dfgj a]rljvg
tyf cf];f /k;f /lj?4df cled'vLs /0f sfo{qmd ;DkGg
ul /Psf] 5 . o; jflif{s cjlwdf @%$ j6f cled'vLs /0f
sfo{qmd ;DkGg ePsf] lyof] . h;df #&^% dlxnf / #!#&
k'?if u /L hDdf ^()@ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
:yfgfudgsf] ;dodf x'g ;Sg] ljleGg ;d:ofx¿nfO{
lrq $M ;"rgf s]Gb|af6 ;'/lIft j}b]lzs /f]huf/;DaGwL ;"rgf lng]x¿sf] ;+Vof
50 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dWogh / u /L /f]syfd ug{ ;dodf g} ;xL ;"rgf k|jfx
u /L JolQmsf] ;"rgf;DaGwLsf] clwsf /nfO{ k|j4{g ug{
cf] /]sn] u|fdL0f :t /df o:tf ultljlwx¿ lg /Gt / ¿kdf
;~rfng ub} cfO /x]sf] 5 .
ljleGg g]6js{x¿;Fu ;dGjo tyf ;xsfo{ j}b]lzs /f]huf /Laf6 kmsL{ cfPsf sfdbf /x¿sf]
ufla; ;~hfn;Fu ;dGjo tyf ;xsfo{ / ;~hfn
;'b[9Ls /0f
j}b]lzs /f]huf /Lsf] qmddf b]lvPsf ljleGg lsl;dsf
;d:ofx¿ lnP / k} /jL ug]{ / ;d'bfo :t /df klg cg'ej
cfbfgk|bfg ug]{ p2]Zon] cf] /]s g]kfnn] j}b]lzs /f]huf /df
uP / kmls{Psf JolQmx¿sf] uf=lj=;= :t /df ;~hfnx¿
lgdf{0f u /] / pgLx¿sf] Ifdtf clea[l4, pgLx¿sf]
cu'jfO{df r]tgf clea[l4sf ultljlwx¿ / cfk|jf;L
sfdbf /x¿sf] clwsf /sf] cfGbf]ngnfO{ alnof] agfpg
:yfgLo :t /df k} /jLd"ns ultljlwx¿ ;~rfng ub}{
cfO /x]sf] 5 .
dfgj a]rljvglj?4sf] lhNnf :t /Lo ;ldlt tyf
lhNnf kl /of]hgf ;Nnfxsf / ;ldlt;Fusf] a}7s
cf] /]sn] lhNnf :t /df :yfgfudgsf] clwsf /nfO{ ;' /lIft
agfpg k|efjsf /L ¿kdf ;"rgf k|jfx ug]{ / ;d:ofdf
k /]sf JolQmx¿nfO{ ;xof]u ug]{ jftfj /0f tof / ug]{
p2]Zon] lhNnf :t /df k|d'v lhNnf clwsf /Lsf] ;+of]hgdf
;Nnfxsf / ;ldlt u7g ePsf] 5 . ;fy} g]kfn ; /sf /sf]
gLlt cg';f / dfgj a]rljvg tyf cf];f /k;f /lj?4
sfd ug{ lhNnf :t /df ul7t ;ldltx¿sf] cfjZostf
cg';f / a}7s a;L 36gfdf ;xof]u / cfd;r]tLs /0fsf
ultljlwx¿ ;DkGg ug{ 5nkmn u /L of]hgf cg';f /
;dGjo / ;xsfo{ ug]{ ul /Psf] 5 .
; /sf /L tyf u} / ; /sf /L ;ª\3 ;+:yfx¿;Fu ;dGjo
a}7s
dfgj clwsf /, dlxnf clwsf /, ;' /lIft :yfgfudg /
dfgj a]rlavg tyf cf];f /k;f /sf] If]qdf sfd ug]{
ljleGg ; /sf /L tyf u} / ; /sf /L ;+:yf / ;~hfnx¿;Fu
cfjZostf cg';f / klg ;do ;dodf a}7s a;L
;dGjo / ;xsfo{df sfd ug]{ ul /Psf] 5 .
dfgjclwsf / ;lGw cg'udg ;dGjo ;ldlt
(HRTMCC) cf] /]s g]kfn dfgjclwsf / ;lGw cg'udg ;dGjo
;ldltsf] sfo{sf /L ;ldltsf] ;b:osf] ¿kdf /x]sf]
5 . o; ;ldlt cGtu{t * j6f dxf;lGwx¿sf] pk–
;ldlt /x]sf] 5 . h;df cf] /]s ;Dk"0f{ cfk|jf;L sfdbf / /
pgLx¿sf] kl /jf /sf] clwsf /;DaGwL dxf;lGw !(()
cGtu{tsf] pk–;ldlt ;+of]hs eP / sfd ub}{ cfO /x]sf]
5 . pk–;ldltdf % j6f ;+:yfx¿ ;b:o /x]sf 5g\ . o;
pk—;ldltn] ljifotu cWoog ug'{sf ;fy} 36gfx¿df
cfbfg k|bfg, cg'udg ,cfjZostf cg';f / ;xof]u /
cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] clwsf /sf] nflu k} /jL ub}{
cfO /x]sf] 5 .
;' /lIft :yfgfudg;DaGwL /fli6«o ;~hfn
;' /lIft :yfgfdug;DaGwL sfo{ ub}{ cfO /x]sf ljleGg
;ª\3 ;+:yfx¿sf] ;femf ;~hfnsf] ¿kdf ;' /lIft
:yfgfudg;DaGwL /fli6«o ;~hfn /x]sf] 5 . cf] /]s
g]kfn o; ;~hfnsf] sfo{sf /L ;ldltdf /x] / sfd ub}{
cfO /x]sf] 5 .
cGt /f{li6«o tyf If]qLo ;~hfn M cf] /]s Migration forum in Asia (MFA ) sf]
sfo{sf /L ;ldltdf /x] / cfk|jf;L sfdbf /sf] clwsf /sf]
;jfndf k} /jL ul / /x]sf] 5 eg] dfgj a]rlavg tyf
cf];f /k;f /lj?4sf] ;jfndf GAATW sf] ;b:o eP /
sfd ul / /x]sf] 5 .
Ifdtf clea[l4sf] nflu ;DkGg tflnd ;' /lIft :yfgfudg;DaGwL cjwf /0ffut
:ki6tf;DaGwL % lbg] tflnd
cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] d'2fx¿nfO{ clwsf /d'vL
;f]raf6 ljZn]if0f u /L pgLx¿sf] clwsf /sf nflu
k} /jLsf ug]{ Ifdtf clej[l4 ug{sf ;fy} ;a} ;ª\3;+:yf
tyf ;~hfnx¿aLr ;' /lIft :yfgfudg;DaGwL ;dfg
wf /0ff :yflkt ug]{ p2]Zosf ;fy h]i7 @) b]lv @$
;Dd ;' /lIft :yfgfudg;DaGwL cjwf /0ffut :ki6tf
ljifos % lbg] tflndsf] cfof]hgf ul /Psf] lyof] .
51cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
h;df cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] clwsf /sf nflu
sfo{ /t @) j6f ;ª\3;+:yf tyf ;~hfnx¿af6
u /L hDdf @! hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
g]kfnsf] :yfgfudg k|lqmof, :yfgfudgsf] cj; / /
r'gf}tL, :yfgfudg / dfgja]rljvgsf] aLrsf] ;DaGw,
cfk|jf;g;DaGwL /fli6«o tyf cGt /f{li6«o sfg'gx¿sf]
af /]df lj:t[t ¿kdf hfgsf /L u /fOPsf] lyof] .
; /f]sf /jfnfx¿;Fu 5nkmn tyf cGtlq{mof dfgj a]rljvg tyf cf];f /k;f /lj?4sf] P]g @)^$
tyf j}b]lzs /f]huf / P]g @)^$ sf] ljifodf 5nkmn
g]kfndf cfk|jf;gsf] a9\bf] qmd;Fu} ljleGg ;d:of /
r'gf}tLx¿ klg ylkb} cfPsf 5g\ . j}b]lzs /f]huf /Ldf
b]lvPsf ;d:ofx¿nfO{ ;Daf]wg ug{sf nflu eg] /
g]kfn ; /sf /n] j}b]lzs /f]huf / P]g @)^$ NofPsf]
5 . o; P]gn] @)^$ eGbf cufl8 cfk|jf;gdf ePsf]
n}lËs c;dfgtfnfO{ lnlvt ¿kdf ;dfg agfPsf]
5 . j}b]lzs /f]huf / Joj;fonfO{ k|j4{g ub}{ o;nfO{
;' /lIft / Jojl:yt agfpg j}blzs /f]huf /df
hfg] sfdbf /sf] xslxtsf] ;+ /If0f ug{sf nflu egL
j}b]lzs /f]huf / P]g @)^$ / j}b]lzs /f]huf / gLlt
@)^* nfO{ cufl8 NofPsf] 5 . o;} u /L dfgj a]rlavg
tyf cf];f /k;f /lj?4sf] P]g @)^$ / lgodfjnL klg
NofPsf] 5 . t / j}b]lzs /f]huf /;Fu ;DalGwt a]rlavg
tyf cf];f /k;f /sf] 36gfnfO{ 7uLdf g} cufl8 a9fpg]
ePsf sf /0f a]rlavgsf] sfg'g cg';f / btf{ k|lqmofdf
n}hfg ;d:of ePsf] / sltko j}b]lzs /f]huf / P]gdf
Joj:yf ePsf s' /fx¿ klg Jojxf /df nfu' geO /x]sf
sf /0f klg ;d:ofx¿ a9\b} uPsf] 5 . oL ;d:ofx¿nfO{
Go"g ug{ lhNnfsf ; /f]sf /jfnfx¿, s]lGb|o :t /sf
; /f]sf /jfnfx¿ / :yfgLo :t /df klg P]gdf ePsf
s' /fx¿sf] af /]df hfgsf /L u /fpg] / sfof{GjognfO[{
k|efjsf /L agfpg k} /jL ug]{ jftfj /0f tof / ug]{ p2]Zon]
o; jif{df %* j6f 5nkmnx¿ ul /Psf] lyof] . h;df
*%@ dlxnf / %(% hgf k'?if u /L hDdf !$$& hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
j}b]lzs /f]huf /Lsf] qmddf x'g] 7uL Go"gLs /0fdf
; /f]sf /jfnfsf] e"ldsf ljifos lhNnf :t /Lo 5nkmn
j}b]lzs /f]huf /Lsf] qmddf x'g] 7uLsf 36gfx¿ lbg
k|ltlbg aflx / cfO /x]sf] 5 . ; /sf / j}b]lzs /f]huf /nfO{
Jojl:yt agfpg k|of; /t /x]tf klg o:tf 7uL, zf]if0fsf
ultljlwx¿ lg /Gt / ¿kdf eO /x]sf 5g\ . :yfgLo
:t /df Ph]G6x¿sf] ljZjf;df k /] / w] /} JolQmx¿ 7uLdf
kl / /x]sf 5g\ . 7uL ug]{ Ph]G6 / sDklgnfO{ ; /sf /n]
cfjZos sf /jfxL gubf{ klg o:tf lqmofsnfkx¿
al9 /x]sf 5g\ .
o; /L j}b]lzs /f]huf /Lsf] qmddf x'g] 7uLsf] ;d:ofnfO{
s]xL xb;Dd Go"gLs /0f ug{ :yfgLo :t /df ;a}
; /f]sf /jfnfx¿sf] e"ldsfnfO{ lqmofzLn agfpg
lhNnf ;Nnfxsf / ;ldlt / dfgj a]rlavg tyf
cf];f /k;f /lj?4sf] ;ldltsf ;b:ox¿ nufot cGo
; /f]sf /jfnfx¿;Fu 7uL Go"gLs /0f / ; /f]sf /jfnfsf]
e"ldsf ljifos 5nkmn sfo{qmd & j6f lhNnfdf ul /Psf]
lyof] . h;df @$& hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
æcfk|jf;L sfdbf /x¿sf] clwsf /sf] ljifodf
; /f]sf /jfnfx¿;Fu cGtlqm{of
;' /lIft j}b]lzs /f]huf /;DaGwL ;"rgfx¿df kx'Fr
sd jf gx'Fbf cfjZos ;"rgfsf] cefjs} sf /0f klg
sltko g]kfnL cfk|jf;L sfdbf /x¿n] ljleGg lsl;dsf
;d:ofx¿ ef]Ug' kl / /x]sf] 5 . j}b]lzs /f]huf /af6
k7fPsf] ljk|]if0fn] b]zsf] s'n u|fx{:y pTkfbgsf] sl /a @@
k|ltzt lx:;f cf]u6]sf]] 5 . t / olt w] /} of]ubfg /x]sf]
j}b]lzs /f]huf /Lsf] If]qdf cg]sf} ;d:of / r'gf}tLx¿
b]lvPsf 5g\ . xfnsf] d'Vo r'gf}tLx¿ dWo] g]kfnsf]
:yfgfudg ;' /lIft gx'g', cfk|jf;L sfdbf /x¿ ljleGg
52 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lsl;dsf ;d:ofsf] lzsf / x'g', >d ;Demf}tf cg';f /
;]jf ;'ljwf gkfpg' cflb /x]sf 5g\ . t;y{ :yfgfudgnfO{
s; /L ;' /lIft / Jojl:yt agfP / cfk|jf;L sfdbf /sf]
clwsf /nfO{ pb\ud tyf uGtJo b'a} d'n'ssf ;'lglZrt
ug{ ;lsG5 eGg] ljifonfO{ lnP / ;'g; /L, pbok' /, l; /xf,
wg'iff, bfË / s}nfnLdf ; /f]sf /jfnfx¿;Fu cGtlqm{of
ul /Psf] lyof] . sfo{qmddf &^ hgf / k'?if !!% hgf
u /L hDdf !(! hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
j}b]lzs /f]huf /;DaGwL ljBdfg k|fjwfg / o;n]
kf /]sf] c; /;DaGwL cGtlqm{of
j}b]lzs /f]huf /;Fu ;DalGwt ljBdfg P]g sfg'g ePsf
Joj:yf / ;'wf / ug'{kg]{ kIfx¿sf] af /]df 5nkmn ug]{,
ljBdfg Joj:yfdf cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] clwsf /sf]
nflu ;'emfj tof / ug]{ / sfdbf /x¿sf] tTsfn ;xof]u
(Rapid response mechanism) sf] nflu ;'emfj tof /
ug]{ p2]Zon] sf7df08f}+df cfk|jf;L sfdbf /x¿sf]
clwsf /sf nflu lqmofzLn ;+:yfx¿ cf] /]s g]kfn, o'y
PS;g g]kfn / kLPg;L;Lsf] ;+o'Qm cfof]hgfdf of]
cGt/lqmof sfo{qmd ;DkGg ul /Psf] lyof] .
j}b]lzs /f]huf / P]g @)^$ df cfk|jf;gdf ePsf]
n}lËs c;dfgtfnfO{ lnlvt ¿kdf ;dfg u /fOPsf]
5 . j}b]lzs /f]huf / Joj;fonfO{ k|j4{g ub}{ o;nfO{
;' /lIft / Jojl:yt agfpg j}blzs /f]huf /df
hfg] sfdbf /sf] xslxtsf] ;+ /If0f ug{sf nflu egL
j}b]lzs /f]huf / P]g @)^$ sf] bkmf * adf]lhd
j}b]lzs /f]huf /df sfdbf / k7fpFbf n}lËs lje]b gul /g]
s' /f k|i6;Fu n]lvPsf] 5 . P]gn] ;dfgtfsf] s' /f u /]tf
klg o; P]g cGtu{tsf ;ldltx¿df ;dfj]lztf ePsf]
kfOG5 eg] dGqL kl /ifb\sf] a}7sn] s'j]t, stf /, ;fpbL
c /a / o'PO{ u /L $ j6f b]zx¿df 3 /]n' sfdbf /sf]
¿kdf hfgsf nflu #) jif]{ xbDofb sfod u /L /f]s
nufO{ P]gdf :ki6;Fu n]lvPsf] a'Fbfsf] 7f8f] pNnª\3g
u /]sf] 5 . o:tf ljleGg ;d:ofx¿sf] /f]syfd
ug{ /fHon] t'?Gt Wofg lbg'kg]{ ;jfndf 5nkmn u /L
; /sf /nfO{ lhDd]jf / agfpg of] cGt/lqmof ul /Psf]
lyof] . sfo{qmddf >d dGqfno, ljefu, af]8{, dlxnf
dGqfno nufot ljleGg If]qsf @% hgf k|ltlglwx¿sf]
pkl:ylt /x]sf] lyof] .
lhNnf :t /Lo uf]i7L M dfgj a]rlavg tyf
cf];f /k;f /lj?4df ; /f]sfjfnfx¿;Fu uf]i7L
dfgj a]rljvg tyf cf];f /k;f /lj?4 lhNnf sfo{
;ldltsf ;b:ox¿ / cGo ;ª\3 ;+:yfsf k|ltlglwx¿;Fu
dfgj a]rlavg tyf cf];f /k;f /lj?4sf] /fli6«o
sfo{of]hgfsf af /]df lj:t[t ¿kdf 5nkmn u /L o;sf]
k|efjsf /L sfof{Gjogsf nflu ax'kIfLo ; /f]sf /jfnfx¿n]
;+o'Qm ¿kdf ;xsfo{ u /L sfo{qmd ;DkGg ug{ of]hgf
tof / ug]{ p2]Zon] df] /Ë, ;'g; /L, pbok' /, l; /xf, wg'iff,
bfË / s}nfnLdf cf] /]s / lhNnf sfo{ ;ldltsf] ;+o'Qm
;xsfo{df uf]i7L ul /Psf] lyof] . h;df dlxnf @%& /
k'?if @^& u /L hDdf %@$ hgfsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
dfgj j]rljvg tyf cf];f /k;f /lj?4 cfp6l /r
l; /xf lhNnfsf] ljleGg l;dfjtL{ uf=lj=;=x¿df dfgj
j]rljvg tyf cf];f /k;f /sf 36gfx¿ a9\b} uPsf] /
of] If]q dfgj cf];f /k;f / ug]{ gfsfsf] ¿kdf /x]sfn]
dfgj a]rlavg tyf cf];f /k;f /lj?4sf] lhNnf :t /Lo
;ldltsf] g]t[Tj / ljleGg ;ª\3 ;+:yfx¿sf] ;xsfo{df
ljleGg ultljlwx¿ ;~rfng ul /Psf] lyof] . lhNnf
;ldltsf] a}7sdf lg0f{o eP cg'?k lhNnfsf hf]lvdk"0f{
uf=lj=;=x¿nfO{ 5gf]6 u /L sfo{qmd ul /Psf] lyof] .
53cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
¥ofnL M @)&) h]7 !^ ut] l; /xf lhNnfsf] j8x /fdfn
uflj;df / c;gk' / uflj;sf] uf]njhf /df ¥ofnL
;DkGg ePsf] 5 . ¥ofnLdf qmdz M @%) / @)) hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
;dfh, kqsf /, ;d'bfosf dlxnf tyf k'?if u /L qmdz
M !)) / *) hgf eGbf a9Lsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
sfo{qmddf dfgj a]rlavg tyf cf];f /k;f / lsg /
s; /L eO /x]sf] 5, o;sf] /f]syfdsf] nflu xfd|f] s:tf]
e"ldsf x''g'kb{5 eGg] af /]df 5nkmn ul /Psf] lyof] . ;fy}
cfGtl /s / afXo ¿kdf x'g] a]rlavgsf] af /]df klg
5nkmn ul /Psf] lyof] . cfhef]ln j}b]lzs /f]huf /Lsf]
gfddf x'g] u /]sf] a]rlavg tyf cf];f /k;f /k|lt ;r]t
x'g / k"0f{¿kdf ;';"rgf lnP / dfq j}b]l;s /f]huf /Ldf
hfg klg hfgsf /L u /fO{Psf] lyof] .
dfgjclwsf / ;lGw cg'udg ;dGjo ;ldlt (HRTMCC) ;Fusf] ;xsfo{df ;DkGg ultljlwx¿ ljifout cWoog
dfgjclwsf / ;lGw cg'udg ;dGjo ;ldltsf]
;lrjfnoaf6 * j6} ;ldltx¿nfO{ ljifout cWoog ug{
;xof]u u /] cg'?k ;a} ;ldltn] ljleGg ljifodf cWoog
u /] / k|ltj]bg tof / ug]{ qmddf ;a} cfk|jf;L sfdbf / /
pgLx¿sf] kl /jf /sf] clwsf /;DaGwL dxf;lGw !(()
cGtu{tsf] ;ldltn] cfn]vj4 gePsf sfdbf /x¿sf]
clwsf /;DaGwL cGt /f{li6«o k|fjwfg / o;sf] sfof{Gjogsf]
cj:yfsf] cWoog u /]sf] lyof] . ;a} ;ldltaf6 cWoog
ul /Psf k|ltj]bgx¿nfO{ lnP / ;lrjfnoaf6 dfgj
clwsf /;DaGwL 7"nf dxf;lGwsf s]xL k|fjwfgx¿sf]
sfof{Gjog cj:yfsf] cWoog k|ltj]bg k|sfzg ul /Psf]
5 eg] o; jif{df klg j}b]lzs /f]huf /Ldf g]kfnL sfdbf /
k7fpg] cEof; ;DaGwL cWoog e} /x]sf] 5 .
cGt/lqmof sfo{qmd o;}u /L alGbk' / / uf]n ahf /df cGt/lqmof sfo{qmd
;DkGg ul /Psf] lyof] . sfo{qmddf lhNnf GofolwjQmf,
dlxnf tyf afnaflnsf clws[t, g]kfn k|x /Lsf l8 P; kL,
lhNnf k|zf;g sfof{nosf k|zf;sLo clws[t, lhlj;sf
of]hgf clws[t ;' /]z /fpt nufot ljleGg ;+:yfsf
k|ltlglwx¿, :yfgLo /fhg}lts bnsf k|ltlglw, gful /s
54 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
/0fg}lts of]hgf th'{df uf]i7L
dfgjclwsf / ;lGw cg'udg ;dGjo ;ldltn] ;a}
pk ;ldltx¿n] u /]sf] sfd, ;d:of tyf r'gf}tLx¿sf]
;dLIff ub}{ cfufdL # jif{sf] nflu ;ldltsf] /0fg}lts
of]hgf th'{df tof / u /]sf] 5 .
Pl;ofnL cfk|jf;L d~r g]kfn RofK6 /;Fusf] ;xsfo{df ePsf ultljlwx¿ @ lbg] sfo{zfnf uf]i7L
3 /]n' sfdbf /x¿sf] sfdnfO{ dof{lbt ¿kdf
x]g'{kg]{ / o;sf nflu cfOPncf] dxf;lGw !*( nfO{
; /sf /n] cg'df]bg ug{ k} /jL ug'{kg]{ ;jfnnfO{ lnP /
; /f]sf /jfnfx¿;Fu @ lbg] cg'ej cfbfg k|bfg sfo{zfnf
uf]i7L ul /Psf] lyof] . pQm uf]i7Ldf lknLlkG;n] cfOPncf]
dxf;lGw !*( nfO{ cg'df]bg ul /;s]sf] x'Fbf k|fljlws
sfo{bnsf ;b:ox¿n] cfˆgf] b]zsf] cg'ejnfO{ cfbfg
k|bfg u /]sf lyP eg] >Ln+sfn] cg'df]bg k|lqmofnfO{
cufl8 a9fPsf] s' /f ;f]ln8fl /l6 ;]G6 /n] klg sharing u /]sf] lyof] . sfo{qmddf g]kfn ; /sf /sf k|ltlglwx¿,
;ª\3;+:yfsf k|ltlglw, 6«]8 o'lgogx¿sf ;b:ox¿,
Nepal MFA chapter, MFA, ;f]ln8fl /l6 ;]G6 /
>Ln+sf / lkmlnlkG;af6 k|fljlws sfo{bnsf ;b:ox¿
u /L $@ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . sfo{qmdsf]
cGTodf of]hgf th'{df / g]kfn sfo{bn u7g ul /Psf]
lyof] .
uf]i7L kZrft lkmlnlkG;sf] sfo{bnsf ;b:ox¿n] /fli6«o
dlxnf cfof]usf cWoIf, /fli6«o dfgj clwsf / cfof]usf
;b:o, >d ljefusf l8lh / cfOPncf]sf k|ltlglwx¿;Fu
5nkmn u /L 3 /]n' sfdbf /sf] sfdnfO{ dof{lbt agfpg
g]kfn ; /sf /n] cfOPncf] dxf;lGw cg'df]bg ug{]
jftfj /0f tof / ug{ njL u /]sf] lyof] .
cfk|jf;g / ljsf;af /] bf];|f] /fli6«o pRr:t /Lo
;Djfb (UNHLD) ;DaGwL @ lbg] /fli6«o k /fdz{
uf]i7L
Pl;ofnL cfk|jf;L d~r g]kfn -cf] /]s g]kfn, kLPg;L;L,
kf} /vL, o'y PS;g g]kfn_ / dfOu]|G6 ;]G6 /sf] cfof]hgfdf
clk|n @% / @^ tfl /vsf lbg cfk|jf;g / ljsf;af /]
bf];|f] /fli6«o pRr:t /Lo ;Djfb (UNHLD) ;DaGwL
@ lbg] /fli6«o k /fdz{ uf]i7L] sf7df8f}df ePsf] lyof] .
cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] clwsf /sf nflu sfo{ /t gful /s
;dfhx¿;Fu ;dGjo bf];|f] UNHLD df ;+nUg eO{ &
j6f aF'bfut Ph]08fx¿df 5nkmn u /L lgrf]8 lgsfNg'
o; sfo{qmdsf] p2]Zo /x]sf] lyof] .
a'Fbfut Ph]08fx¿df 5nkmn ug{ cfk|jf;g;DaGwL lj1
JolQmTjx¿nfO{ ;|f]t JolQmsf] ¿kdf cfdGq0f ul /Psf]
lyof] . h;df 8f=uf]kfn s[i0f lzjfsf]6Ln] UNHLD
sf]af /]df, cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] >d clwsf /sf] af /]df
ljGbf kf08], cnkq k /]sf cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] af /]df
r08]Zj / cfrfo{, dlxnf cfk|jf;L sfdbf / / ;g\ @)!%
kZrft ljifox¿df 8f= /]0f' /fhe08f /L / cfk|jf;L
sfdbf /x¿sf] etL{;DaGwL ;'o{ e08f /Ln] k|i6\ofpg'
ePsf] lyof] . sfo{qmdsf] cGtdf & j6f aF'bfut
Ph]08fx¿df cfwfl /t eO{ % jifL{o sfo{of]hgf tof /
ul /Psf] lyof] . pQm sfo{qmddf gful /s ;dfh, kqsf /,
6«]8 o'lgogx¿sf k|ltlglwx¿ u /L hDdf $& hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
k"j{—k /fdz{ uf]i7L
@)!@ sf] gf]e]Da /df clkm|sfsf] df] /L;;df x'g uO /x]sf]
5}7f}+ cfk|jfzg / ljsf; ;DaGwdf x'g] ljZj d~rdf
gful /s ;dfhsf tkm{af6 p7fg ug'{kg]{ ;jfnx¿df
; /sf /sf] tkm{af6 ljZjd~rdf ;xefuL x'g hfg]
k|ltlglwx¿;Fu 5nkmn / njL ug'{kg]{ ePsf sf /0f k"j{
tof /L uf]i7L ul /Psf] lyof] . cf] /]s, kf} /vL, o'y PS;g
g]kfn / dfOu|]G6 ;]G6 /sf] ;+o'Qm cfof]hgfdf ;DkGg o;
sfo{qmddf ;+:yfx¿sf] tkm{af6 tof / ul /Psf] kf]lh;g
55cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
k]k /df 5nkmn u /L x:tfGt /0f ul /Psf] lyof] . o;
sfo{qmddf #& hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
South Asia Women's Fund (SAWF) ;Fusf] ;xsfo{df ;DkGg ultljlwx¿ sfo{ut lgb]{lzsf tof /Lsf] nflu sfo{zfnf uf]i7L
dlxnf clwsf /, dlxnfsf] ;' /lIft :yfgfudgsf]
clwsf /;DaGwL ;f ]́bf / ;+:yfx¿nfO{ cjwf /0ffut
:ki6tf u /fpg] / cfufdL lbgdf ug]{ sfdsf] nflu /0fgLlt
to ug]{ p2]Zon] ;fpy Plzof cf]d]g;\ kmG8;Fusf]
;xsfo{df -@)!@ h'nfO{ !% / !^ tf /Ls_ sf7df08f}+df @
lbg] sfo{zfnf uf]i7L ;DkGg ePsf]] lyof] . pQm uf]i7Lsf]
cGTodf g]kfndf dlxnf clwsf /, dfgj a]rlavg tyf
cf];f /k;f / / ;' /lIft :yfgfudgdf
sfo{ /t ;+:yfx¿ cf] /]s, dlxnf dfgj
clwsf / /Ifsx¿sf] /fli6«o ;~hfn,
k} /vL, zlQm ;d"x, zlQm ldng
s]Gb|, hfu[lt dlxnf dxf;ª\3 /
dlxnfsf] lglDt dlxnf d~r u /L
& j6f ;+:yfsf] -dlxnfsf] ;' /lIft
:yfgfudg clwsf /;DaGwL ;~hfn_
;~hfn u7g ul /Psf] 5 .
;/f]sf/jfnfx¿;Fu ljrf/ ljdz{ ;fpy Plzof cf]d]g;\ kmG8 / dlxnfsf] ;' /lIft
:yfgfudg clwsf /;DaGwL ;~hfnsf] ;+o'Qm cfof]hgfdf
g]kfndf dlxnfsf] ;' /lIft :yfgfudgsf] If]qdf c´ a9L
k|efjsf /L 9+Ëaf6 sfd ug{ ;~hfn u7g ul /Psf] / o;
;~hfnn] ;fpy Plzof cf]d]g;\ kmG8;Fusf] ;xsfo{df
cfˆgf ultljlwx¿nfO{ cufl8 a9fpg] af /]df ;/f]sf/
jfnfx¿nfO{ hfgsf /L u/fpg] / ;xof]usf] ck]Iff /fvL
of] sfo{qmd ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf #% hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
k|lzIfs k|lzIf0f tflnd
cf] /]s / ;~hfnsf] ;+o'Qm cfof]hgfdf sf7df08f}+df
-@)!@ ;]K6]Da / !! b]lv !% tf /Ls_ dlxnfsf] ;' /lIft
:yfgfudg;DaGwL % lbg] k|lzIfs k|lzIf0f tflnd
;DkGg ePsf] lyof] . ;~hfnsf ;b:o ;+:yfx¿af6
tflnddf !* hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . tflnddf
8f= /]0f' /fhe08f /L, k"0f{ rGb| e§ /fO{, 8f= ls /0f
?kfv]tL, lbk du / nufotn] ;xhLs /0f ug'{ ePsf]
lyof] . tflndsf] cGTodf ;xefuL ;+:yfx¿n] tflndaf6
l;s]sf s' /fx¿nfO{ ;d'bfo;Dd n}hfg lhNnf :t /Lo
tflndsf] / uf=lj=; :t /Lo cled'vLs /0f ug{ of]hgf
tof / u /]sf lyP .
;f] of]hgf cg'?k ;~hfnsf ;b:o ;+:yfx¿n] lhNnf
56 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
:t /Lo ^ j6f tflnd ;DkGg u /]sf lyP h;df !@!
hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] eg] o;}u /L !@ j6f
cled'vLs /0f ;DkGg u /]sf lyP . h;df !($ hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
cGt /f{li6«o cfk|jf;L sfdbf / lbj;
kqsf / ;Dd]ng
cGt /f{li6«o cfk|jf;L sfdbf / lbj;sf] cj; /df
sf7df08f}+, df] /Ë / l; /fxf lhNnfdf kqsf / ;Dd]ngsf]
cfof]hgf u /L cGt /f{li6«o cfk|jfl; sfdbf / lbj;sf]
;Gbe{df l8;]Da / !@ b]lv !* l8;]Da /;Dd ul /g]
;KtfxJofkL sfo{qmdx¿sf] af /]df hfgsf /L u /fOPsf]
lyof]] .
;KtfxJofkL cleofgdf ;DkGg ul /Psf k|d'v ultljlwx¿
¥ofnL
/]l8of] sfo{qmd
;8s gf6s
leQ] n]vg
;"rgf ;fdu|Lx¿sf] :6n / ;"rgf ;fdu|L ljt /0f
; /f]sf /jfnfx¿;Fu cGtlqm{of
1fkg–kq
cfk|jf;g;DaGwL ljZj ;fdflhs d~r @)!@
klxnf] cfk|jf;g;DaGwL ;fdflhs d~r, ;g\ @))% df
a|flhndf ePsf] lyof] . To:t} bf];|f] ;g\ @))^ / t];|f]
@))* df :k]gdf, rf}yf} ;g\ @)!) df OSj]8 /df ePsf]
lyof] eg] kfrf}+ ;fdflhs d~r @)!@ sf] gf]e]Da / @^
b]lv #) tfl /v;Dd lkmlnlkG;sf] /fhwfgL dlgnfdf
;DkGg ePsf] lyof] . o; ;fdflhs d~rsf] tof /L tyf
cfof]hgf cfk|fjf;g;DaGwL ljZj ;fdflhs d~rsf]
cGt /f{li6«o ;ldltsf] g]t[Tj / k|fljlws ;xof]udf
lkmlnlkG; sfo{ ;d"xn] u /]sf] lyof] .
p2]Zox¿cfk|jf;g / lx88'n;DaGwL d'2fx¿df ;+nUg
;+;f /e /sf cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] ;d"x÷;~hfn,
;ª\3 ;+:yfx¿, ;fdflhs cfGbf]ngsf cu'jfx¿,
gful /s ;dfh, clwsf /sdL{x¿ / jsfntstf{x¿sf]
7"nf] hdftsf nflu :yfg k|bfg ug'{ .
ljZjJofkL ¿kdf Pl;ofnL cfk|jf;gsf] cj:yf
5nkmn / uxg ¿kdf ljZn]if0f, cg'ej, 1fg /
;"rgfsf] cfbfgk|bfg, cfk|jf;g / gjpbf /jfb
l;4fGtsf nflu j}slNks pkfox¿sf] ;fd"lxs ¿kdf
vf]hL ug]{ .
dflysf d'2fx¿nfO{ ;Daf]wg ug{ cfk|jf;L
sfdbf /x¿ / ;fdflhs cfGbf]ng, gful /s ;dfh /
jsfntstf{x¿aLr P]Soj4tf sfod÷lj:tf / ug{' .
cfk|jf;g;DaGwL ljZjJofkL ;fdflhs d~rsf]
k|lqmofnfO{ lj:tf / ug'{ / csf]{ cfk|jf;g;DaGwL
ljZjJofkL ;fdflhs d~rsf] tof /Lsf nflu ;xof]u
ug'{ .
ælx8\8'n, clwsf / / ljZjJofkL gd"gf M ljsNksf]
57cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGwx¿nfO{ pTklQ / uGtJo b'j} /fi6«x¿n] cg'df]bg ug'{kg]{ .
dlxnf cfk|jf;L sfdbf/x¿sf] clwsf/sf nflu cfjfh p7fpg' kg]{ / pgLx¿nfO{ klg ;dfg cj;/ lbg'kg]{ .
dlxnf cfk|jf;L sfdbf/x¿nfO{ ;xof]u ug{sf nflu plrt ;+oGq tof/ ug'{sf ;fy} alnof] ;~hfn agfpg'kg]{ .
dlxnfsf] :yfgfudgnfO{ dfgj clwsf/d'vL b[li6sf]0faf6 x]l/g'kg]{ .
cfk|jf;g;DaGwL gLltx¿df ;'wf/ u/L k|efjsf/L sfof{Gjog / cg'udg ug'{kg]{ .
;ª\3;+:yfx¿aLr P]Soj4tf lj:tf/, ;r]tgf clej[l4 / Ifdtf clej[l4 ug'{kg]{ .
/f]huf/ sDklgx¿;DaGwL sfg'gx¿sf] k|efjsf/L ¿kdf k|j4{g ug'{kg]{ .
cfjZos ;"rgfx¿ tof/ u/L ;~rf/dfWodx¿sf] ;xof]udf k|rf/k|;f/ ug'{ kg]{ .
vf]hÆ eGg] d"n gf /f /x]sf] cfk|jf;g;DaGwL ljZjJofkL
;fdflhs d~r @)!@ df %) j6f b]zx¿af6 Gfful /s
;dfh, 6]«8 o'lgog, sfdbf /x¿sf] clwsf /sf] If]qdf
lqmofzLn JolQmx¿ u /L *)) eGbf a9L k|ltlglwx¿sf]]
;xeflutf /x]sf] lyof] . pQm sfo{qmddf cf] /]ssf]
pkl:ytL /x]sf] lyof] .
cfk|jf;g;DaGwL ljZjJofkL ;fdflhs d~rsf] pb\3f6g
;qdf ¥ofnL, ;f+:s[lts sfo{qmdaf6 ul /Psf] lyof] .
ljZj ;fdflhs d~rdf ljleGg d'2fx¿df ^% j6f
;dfgfGt / uf]i7Lx¿ ul /Psf lyP eg] ;"rgf ;fdu|Lsf]
k|bz{g, ljt /0f, kf]i6 / ;q, ;f+:s[lts sfo{qmdsf ;fy}
cGo ultljlwx¿ klg ul /Psf lyP .
cfk|jf;g;DaGwL ljZj ;fdflhs d~rdf cf] /]sn]]
dlxnfsf] cfk|jf;g clwsf /;DaGwLsf] ;jfnnfO{ lnP /
sfo{zfnf uf]i7L u /]sf] lyof] . sfo{qmddf ;xefuLx¿af6
5nkmnsf] qmddf cfPsf ;'emfjx¿nfO{ ;d]6] /
cfk|jf;g;DaGwL ljZj ;fdflhs d~rnfO{ a'emfOPsf]
lyof] .
sfo{zfnf uf]i7Laf6 cfPsf ;'´fjx¿
sfo{qmdsf] ;dfkg ;df /f]xdf ;dfgfGt / uf]i7Lx¿af6
cfPsf ;'emfjx¿nfO{ ;d]6] / cfk|jf;L sfdbf /x¿sf] xs
clwsf / ;'lglZrt ug{sf nflu #) a'Fb] dlgnf 3f]if0ffkq
hf /L ul /Psf] lyof] . cGt /f{li6«o cfk|jf;L sfdbf / lbj;
dgfpg] qmddf dGqfno, ; /sf /L tyf u} / ; /sf /L ;ª\3
;+:yf / ;~hfnsf] ;+o'Qm ;dGjo / ;xsfo{df s]Gb|b]lv
lhNnf;Dd g} ;KtfxJofkL sfo{qmd ul /Psf] lyof] .
tflnd lgb]{lzsf tof /
/fli6«o / lhNnf:t /Lo ;|f]t
;d"xx¿nfO{ :yfgfudg / o;;Fu
;DalGwt dfgjclwsf /sf af /]df
:ki6 ug]{, clwsf /d'vL cjwf /0ff
cg';f / ljZn]if0f ug]{ , /fli6«o
tyf lhNnf:t /Lo ;d"xx¿nfO{
dfgj clwsf /;DaGwL cGt /f{li6«o
tyf /fli6«o k|fjwfg tyf ;+oGq af /]df hfgsf /L lbg] /
dlxnfsf] :yfgfudgnfO{ dlxnfjfbL b[li6sf]0faf6
ljZn]if0f ug{ ;xof]u k'¥ofpg] p2]Zon] cf] /]sn] ;' /lIft
:yfgfudg / dfgj clwsf / ljifos tflnd lgb]{lzsf
tof / ul /Psf] 5 .
:yfgfudg / dfgj clwsf /sf] ;' /lIft :yfgfudgsf]
bfloTjnfO{ k" /f ug]{ p2]Zo /fvL /fli6«o / lhNnf
:t /Lo ;|f]t JolQmx¿nfO{ ;3fp k'¥ofpgsf nflu tof /
ul /Psf] xf] . o;n] dfgj clwsf / k|j4{gsf nflu ul /g]
sfo{qmdx¿sf] ljsf; Pjd\ sfof{Gjog ug{ ;3fp k'¥ofpg]
p2]Zo /fv]sf] 5 . :yfgfudgnfO{ x]g]{ b[li6sf]0fdf :ki6tf
:yfgfudg / dfgjclwsf /sf If]qx¿ / clwsf /d'vL
;f]raf6 ;' /lIft /f]huf /sf] ljZn]if0f / dfgjclwsf /sf]
;sf /fTds k|of]usf cGTosf ul /g] sfddf of] lgb]{lzsf
s]lGb|t 5 .
36gf clen]vLs /0f tyf cfjZos ;xof]u
j}b]lzs /f]hu /Lsf] qmddf a]rlavg, of}gzf]if0f,
>dzf]if0f, 7uL nufot cGo ;d:ofdf k /]sf JolQmx¿nfO{
cf] /]sn] cfjZostf cg';f / p2f /sf] qmddf ;xhLs /0f,
sfg'gL ;xof]u, dgf]ljdz{ nufot dlxnfx¿nfO{ ;' /Iff
jf; / :jf:Yo pkrf / klg ub}{ cfO /x]sf] 5 . o; jif{
^ hgf dlxnf / !% hgf k'?ifx¿nfO{ ;' /Iffjf;, sfg'gL
;xof]u u /]sf] 5 .
58 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf :jf:Yo clwsf/ sfo{qmd-u_ #
59cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
:jf:Yo dfgjsf] cfwf/e"t clwsf/ xf] . ;g\ !($* df
;+o'Qm /fi6« ;ª\3åf/f k|sflzt ul/Psf] dfgj clwsf/sf]
ljZjJofkL 3f]if0ff–kqsf] wf/f @% n] :j:y /xg kfpg]
clwsf/nfO{ JofVof u/]sf] 5 . To:t} ;fdflhs, ;f+:sl[ts
tyf cfly{s clwsf/sf] !(^^ sf] wf/f !@ / dlxnfdfly
ul/g] ;a} k|sf/sf e]befj pGd"ng dxf;lGw h:tf
ljleGg dfgj clwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o b:tfj]hx¿n]
dlxnfsf] :j:y /xg kfpg] clwsf/nfO{ pNn]v u/]sf]
5 . a]OlhË ;Dd]ngn] dlxnfsf] hLjge/ pRr u'0f:t/Lo
:jf:Yo;]jf kfpg' dlxnfsf] clwsf/ xf] / dlxnfsf] cfˆgf]
:jf:Yosf] ;a} If]qdf cfˆgf] lgoGq0f ug{ kfpg] clwsf/
pgLx¿sf] ;zQmLs/0fsf] d'Vo cfwf/ xf] eGg] s'/fnfO{
cg'df]bg u/]sf] 5 . g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg @)^# n]
:jf:YonfO{ df}lns clwsf/sf] ¿kdf :yflkt ul/Psf]
5 . ;/sf/sf] lqjifL{o cGtl/d of]hgfn] klg ;fd'bflos
:jf:Yo ;]jfnfO{ k|fyldstfdf /fVg'sf ;fy} u|fdL0f If]qdf
:jf:Yo ;]jfdf ;Dk"0f{ gful/ssf] kx'Fr la:tf/ ug]{
k|ltj4tf pNn]v 5 . o;}u/L cGtl/d ;+ljwfgsf] wf/f
!^ df k|To]s gful/snfO{ /fHoaf6 cfwf/e"t :Jff:Yo
;]jf lgMz'Ns ¿kdf kfpg] Joj:yf ul/Psf] 5 . ;/sf/L
:t/af6 :jf:Yo ;]jfnfO{ ;'ne agfpg ljleGg k|of;x¿
ul/Psf 5g\\ . t/ o;sf] sfof{Gjog k|efjsf/L ¿kdf
gx'Fbf oL k|of;x¿ c´} klg dlxnfsf cfjZostf /
kx'Fraf6 6f9f 5g\\ .
dlxnf :j:y x'gsf] nflu pgn] zf/Ll/s, dfgl;s,
cfly{s, /fhg}lts / of}lgs ¿kdf :j:y eO{ lx+;f/lxt
hLjgofkg ug{ kfpg' kb{5 . k|To]s dlxnfsf nflu x/
;do u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jfsf] ;fy} :jf:Yodf k|ToIf /
ck|ToIf ¿kdf k|efj kfg]{ lgwf{/sx¿df kx'Fr, ;fldKotf
/ u|x0ftf x'g' g} dlxnf :jf:Yo clwsf/ xf] . g]kfnsf]
cfwfeGbf a9L hg;+Vof cf]u6]sf] dlxnfx¿sf] :jf:Yo
l:ylt x]bf{ clt g} hf]lvdk"0f{ cj:yfdf 5 . ;]jf lng]
;jfndf dlxnfsf] kx'Fr cToGt} Go"g /x]sf] 5 . ;/sf/L
dlxnf :jf:Yo clwsf/ sfo{qmd
* cTofjZos :jf:Yo ;]jfsf] pknAwtf sl/a &*
k|ltzt hg;+Vofdf k'u]sf] 5 .
* rf/k6s k"j{ k|;"lt ;]jf k|fKt ug]{ dlxnfsf]
;+Vof @(=$ k|ltzt dfq /x]sf] 5 .
* hDdf #^ k|ltzt dlxnfx¿n] dfq :jf:YosdL{af6
k|;"lt ;]jf kfpg] u/]sf 5g\ .
* sl/a $%)) dlxnfx¿ aRrf hGdfpg] qmddf
ljleGg zf/Ll/s tyf dfgl;s ;d:ofaf6
k|efljt x'g] u/]sf 5g\ .
* #& k|ltzt dlxnfx¿ kf7]3/ v:g] ;d:ofaf6
k|efljt 5g\ .
* ;"lrs[t :jf:Yo ;+:yfdf clen]vg ePcg';f/
(& xhf/ dlxnfx¿n] dfq ;'/lIft ue{ktg
;]jf lnPsf] kfOG5 . eg] #* k|ltzteGbf a9L
dlxnfx¿nfO{ dfq ue{ktgn] sfg'gL dfGotf
kfPsf]] af/]df hfgsf/L 5 .
* g]kfndf cem} klg dft[ d[To'b/ (k|lt nfv hLljt
lzz'sf] hGddf) @@( /x]sf] tYofÍn] b]vfPsf]
5 .
* ljZjdf x/]s jif{ %) xhf/b]lv ! nfv
dlxnfx¿df lkm:6'nf ;d:of a9\g] u/]sf] cg'dfg
ul/Psf] 5 . g]kfndf k|ltjif{ sl/a %)) b]lv
!))) hgf dlxnf gofF lkm:6'nf lj/fdL ylkg]
u/]sf] kfOPsf] 5 .
;|f]t M hg;f+lVos tyf :jf:Yo ;e]{If0f @)!! / @)!@ hg;+Vof dxfzfvf, :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfno, g]kfn ;/sf/
:t/af6 :jf:Yo ;]jfnfO{ ;j{;'ne ul/Psf ljleGg
k|of;x¿ c´} klg dlxnfsf cfjZostf / kx'Fraf6
6f9f 5g\ .
cem} klg xfd|f] ;dfhdf dlxnfx¿n] cfˆgf] k|hgg
60 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
:jf:Yo clwsf/;DaGwL lg0f{o :jtGq ¿kdf ug{ ;Sg]
jftfj/0f 5}g . o;sf/0f dlxnf :jf:YonfO{ clwsf/sf
¿kdf :yflkt ug{ yk 6]jf k'¥ofpg] p2]Zon] cf]/]sn]
dlxnfd'vL b[li6sf]0f / clwsf/d'vL ;f]raf6 ljut @)
jif{b]lv ;d'bfob]lv /fli6«o :t/;Dd ljleGg sfo{qmdx¿
ub}{ cfO/x]sf] 5 . dlxnf :jf:Yosf If]qdf dlxnfd'vL
b[li6sf]0f /fVb} æcfˆgf] ;xof]u cfkm} u/f}+Æ eGg]
dfGotfaf6 ;d'bfodf dlxnfx¿sf] cu'jfO{ / :yfgLo
lgsfosf] ;xof]udf dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb|x¿sf]
:yfkgf, ;]jf, k/fdz{sf ;fy} gLltut k}/jL h:tf
dxŒjk"0f{ sfdx¿nfO{ lg/Gt/tf lbOPsf] 5 .
/0fg}lts d'2f dlxnf :jf:Yo clwsf/sf] ;'lglZrttf .
d'Vo p2]Zo :jf:YonfO{ clwsf/sf] ¿kdf :yflkt u/fO{ :jf:Yo;DaGwL
xfn ePsf gLlt, lgodx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf]
nflu k}/jL ug]{ .
lglb{i6 p2]Zox¿ dlxnf :jf:Yo;DaGwL xfn ePsf lglt lgodx¿sf]
k|efjsf/L sfof{Gjogsf] nflu ;xhLs/0f tyf k}/jL
ug]{ .
lszf]/ lszf]/L tyf o'jfx¿sf] of}g tyf k|hgg\
:jf:Yo clwsf/sf] nflu ;xhLs/0f tyf k}/jL ug]{ .
lx+;fsf] sf/0f dlxnfx¿df x'g] dfgl;s / zf/Ll/s
:jf:Yo ;d:ofx¿sf] klxrfg u/L To;sf] ;dfwfgsf]
nflu bjfj l;h{gf ug{ ;d'bfosf dlxnfx¿sf] Ifdtf
clea[l4df ;xhLs/0f ug]{ .
PsLs[t dlxnf :jf:Yo sfo{qmdsf nflu :jf:Yo
k/fdz{ s]Gb| ;/sf/L ;+oGq leq kfg{ k}/jL ug]{ .
dlxnf :jf:Yo cj:yfsf] tYout ljj/0f tof/ u/L
To;sf cfwf/df gLltut kl/jt{gsf nflu k}/jL
ug]{ .
:yfgLo :t/df h8La'6Lsf] ;+/If0f / ;Dj4{g ug{sf
nflu ;xhLs/0f ug{] .
;DkGg ultlalwx¿
cled'vLs/0f dlxnf tyf k'?ifx¿nfO{ M dlxnf :jf:Yo clwsf/,
k|hgg :jf:Yo clwsf/, :jf:Yo gLlt, lkm:6'nf, dlxnf
lx+;f / :jf:Yo ;d:of, h8La'6Lsf] k|of]u tyf Joj:yfkg
nufotsf ljifox¿df ;';"lrt u/fpg] / dlxnfx¿n]
cfˆgf] cfZostf cg';f/ :jf:Yo ;]jf ;'ljwf pkof]u
ug{] jftfj/0fsf ;fy} dlxnfdfly x'g] lx+;f / lje]bk"0f{
Jojxf/ sd xf];\ eGg] p2]Zon] ;d'bfodf dlxnf tyf
k'?ifx¿nfO{ ! lbg] $(( j6f cled'vLs/0f tyf 5nkmn
sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] lyof] h;df *$#( hgf dlxnf
/ !*)@ hgf k'?if u/L hDdf !)@$! hgfsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] .
lszf]/ lszf]/Lx¿nfO{ M lszf]/ lszf]/Lx¿nfO{
lszf]/fj:yfdf cfpg] kl/jt{g, k|hgg :jf:Yo, n}+lËs
lje]bdf cfwfl/t lx+;f, of}g lx+;f nufotsf ljifodf
la:t[t ¿kdf 5nkmn u/L hfgsf/L u/fpg] p2]Zon]
l;/fxf / bfËdf ! lbg] !(* j6f cled'vLs/0f ;DkGg
ul/Psf] 5 h;df h;df @%!$ lszf]/ $!&@ hgf
lszf]/Lsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
lzIfs lzlIfsfx¿nfO{ M lszf]/ lszf]/Lx¿sf]
of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo / n}+lËs lx+;f;DaGwL lzIfs
lzlIfsfx¿;Fu 5nkmn u/L pgLx¿dfkm{t ljBfnodf
lj:t[t ¿kdf hfgsf/L u/fpg ;xof]u k'¥ofpg] p2]Zon]
o; jif{df pRr df=lj=, df=lj=, lg=df=lj= / k|fljsf lzIfs
lzlIfsfx¿nfO{ ( j6f ! lbg] cled'vLs/0f sfo{qmd
;~rfng ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf !$& lzlIfsf /
!$* lzIfsx¿sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
clwsf/d'vL kl/jf/ lzIff
dlxnfsf] k|hgg :jf:Yo clwsf/sf] af/]df kl/jf/sf
;b:ox¿nfO{ ;';"lrt u/fpg] p2]Zon] dlxnf :jf:Yo
k/fdz{ s]Gb|df ;]jf lng cfpg] dlxnfx¿sf] kl/jf/sf
;b:ox¿nfO{ /fv]/ 5nkmn ug]{ ul/Psf] 5 . o; jif{df
%# j6f kl/jf/sf ;b:ox¿nfO{ nlIft u/L ul/Psf]
61cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
5nkmndf !!( hgf dlxnf / !)( hgf k'?ifx¿sf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
:jf:Yo ;]jfdf ePsf] gLlt -k|hgg\ :jf:Yo gLlt_
tyf sfo{qmd;DaGwL ;fd'bflos ;+:yf tyf dlxnf
:jf:Yo g]6js{sf ;b:ox¿nfO{ @ lbg] cled'vLs/0f
dlxnf :jf:Yo;DaGwL xfn ePsf gLlt Joj:yfx¿sf]
af/]df :ki6 kf/L dlxnf :jf:Yo g]6js{ tyf ;fd'bflos
;+:yfsf ;b:ox¿n] ;d'bfodf cled'vLs/0f ;~rfng
ug{ ;Sg] Ifdtfsf] ljsfz ug]{ p2]Zon] bfË lhNnfsf] #
j6f uf=la=;=sf] dlxnf :jf:Yo g]6js{ tyf ;fd'bflos
;+:yfsf ;b:ox¿nfO{ :jf:Yo ;]jfdf ePsf] gLltut
Joj:yf -k|hgg\ :jf:Yo gLlt_ ;DaGwL @ lbg] cled'vLs/0f
;DkGg ul/Psf] lyof] . pQm cled'vLs/0fdf &( hgf
dlxnfx¿sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
cGt/lqmofx¿
u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jfdf dlxnfsf] kx'Fr ljifos ;/f]sf/jfnfx¿;Fu cGt/lqmof
u'0f:t/Lo :jf:Yo ;]jfdf dlxnfsf] kx'Fr cToGt} Go"g
x'gfn] dlxnfx¿sf] :jf:Yo l:ylt lau|bf] cj:yfdf 5 .
o;sf] ;fy;fy} dlxnfdfly ul/g] zf/Ll/s, dfgl;s,
;fdflhs, of}lgs lx;f+sf] sf/0fn] c´ a9L dlxnfsf]
:jf:Yodf c;/ kl//x]sf] 5 . ;/sf/n] :jf:Yo ;]jfnfO{
;j{;'ne agfpg ul/Psf k|of;x¿sf] k"0f{¿kdf
sfof{Gjog gx'Fbf / ;]jf k|bfg ug]{ ;+/rgfx¿ dlxnf d}qL
gx'Fbf u|fdL0f If]qdf a;f]af; ug]{ dlxnfx¿sf] :jf:Yo
;]jfdf kx'Fr k'u]sf] 5}g . To;sf/0f dlxnf k|hgg\ :jf:Yo
gLlt tyf lgMz'Ns sfo{qmd / :jf:Yo ;]jfdf -l/Ëk]|;/L
cTofjZos cf}iflwsf] ¿kdf Joj:yf_ dlxnfsf] kxF'rsf]
cj:yf;DaGwL ;/f]sf/jfnfx¿;Fu cGt/lqmof ul/Psf]
lyof] . sfo{qmddf lgMz'Ns :jf:Yo ;]jfdf ;a} dlxnfsf]
kx'Fr a9fpg kg]{ / l/Ëk]|;/LnfO{ cTofjZos cf}iflwsf]
¿kdf x/]s x]Nykf]i6df lgz'Ns Joj:yf ul/g'kg]{df
5nkmn ul/Psf] lyof] . bfË / l;/xf lhNnfdf lhNnf
:t/Lo / uf=lj=; :t/Lo u/L & j6f cGt/lqmof ul/Psf]
lyof] . h;df @%^ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
k|hgg\ :jf:Yo ;]jfdf dlxnfsf] kx'Fr ljifos lhNnf :t/Lo cGt/lqmof
lhNnf hg:jf:Yo k|d'v, x]Nykf]i6 OGrfh{x¿;Fu bfË
lhNnfsf] dlxnfx¿sf] :jf:Yo l:yltsf] af/]df 5nkmn,
;]jf lng hfg] dlxnfx¿sf] cg'ej / ;'Ts]/L ;]jfnfO{
k|efjsf/L / lj:tf/ ug'{kg]{df 5nkmn ug]{ p2]Zon]
;/f]sf/jfnf lgsfosf k|ltlglwx¿;Fu @)^(÷@& ut]sf
lbg 3f]/fxLdf lhNnf :t/Lo cGt/lqmof sfo{qmd ;DkGg
ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf $) hgfsf] ;xeflutf /x]sf]
lyof] .
dlxnf :jf:Yosf] ;jfn / ;/f]sf/jfnfsf] e"ldsf laifos lhNnf :t/Lo cGt/lqmof
cf]/]sn] cfˆgf] sfo{If]qdf x/]s jif{ dlxnfsf] k|hgg\
:jf:Yo ;d:ofnfO{ lnP/ :jf:Yo lzlj/ ug]{ u/]sf] 5 .
pQm lzlj/df ;]jf lng cfpg] dlxnfx¿sf :jf:Yo
;d:ofx¿sf] af/]df hfgsf/L u/fO{ tL ;d:ofnfO{
;dfwfg ug{ ;/f]sf/jfnfx¿sf] Wofgfsif{0f u/fpg]
p2]Zon] dlxnf :jf:Yo clwsf/ lbj;sf] cj;/df
@)&) h]7 !$ ut] 3f]/fxLdf ;DkGg ul/Psf] lyof] . pQm
sfo{qmddf cf]/]sn] ;~rfng u/]sf] # j6f dlxnf :jf:Yo
lzlj/sf] ljZn]if0ffTds k|ltj]bg k|:t't u/]sf] lyof] . sfo{qmddf lhNnf hg:jf:Yo, /fKtL pk If]qLo c:ktfn,
:jf:Yosf] If]qdf sfo{/t cGo ;ª\3 ;+:yf / /fhgLlts
kfl6{sf k|ltlglwx¿ u/L $# hgfsf] pkl:ylt /x]sf]
lyof] . dlxnfx¿df a9L ;]tf]kfgL aUg], kf7]3/ v:g], 9f8
b'Vg], /QmcNktf, /St;|fj nufotsf ;d:of a9L cfPsf
sf/0f o:tf ;d:ofx¿nfO{ /f]syfd ug{ kl/jf/ / /fHo
b'j}sf] bfloTj x'g] s'/fdf 5nkmn ub}{ :jf:Yo s]G›af6
lbOg] ;]jfdf n}+lËs ;Dj]bgzLn eO{ dlxnfsf] pkrf/df
Wofg lbg'kg]{df hf]8 lbOPsf] lyof] . cGtdf lhNnf
hg:jf:Yo k|d'vn] dlxnfsf ;d:ofx¿nfO{ ;Daf]wg u/L
;]jf pknAw u/fO{/x]sf] / c´ yk ;]jf pknAw u/fpg
kxn ug]{ k|ltj4tf hgfpg' ePsf] yof] .
;fy} lzlj/ ;~rfng u/]sf uf=lj=;= x¿df klg dlxnf
:jf:Yosf] ;jfn / kl/jf/sf] e"ldsf ljifos @ j6f
cGt/lqmof ;DkGg ul/Psf] lyof] . dlxnfx¿df o:tf
62 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;d:of lsg x'G5g\ o;sf] sf/0f s] xf] / ;dfwfgsf
nflu s] ug{'kg]{ x'G5 eGg] af/]df lj:t[t ¿kdf 5nkmn
ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf !)$ hgfsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] .
:jf:Yo ;]jf tyf gLltsf] af/] uf=lj=; :t/Lo cGt/lqmof
:jf:Yo;DaGwL ePsf gLlt lgodx¿, :yfgLo :t/df
o;sf] sfof{Gjogsf ;fy} dlxnfx¿sf] :jf:Yodf kxF'r
;DaGwL bfË, l;/fxf / pbok'/ u/L & j6f uf=lj=;
:t/Lo ;/f]sf/jfnfx¿;Fu cGt/lqmof sfo{qmd ul/Psf]
lyof] . cGt/lqmofdf ;]jfu|fxL dlxnf / ;]jf k|bfos
:jf:YosdL{x¿sf] cg'ej, pgLx¿sf ;d:of / ;dfwfgsf]
pkfosf af/]df 5nkmn ul/Psf] lyof] . :jf:Yo gLlt
/fd|f] ePtf klg dlxnf d}qL sfof{Gjogdf Wofg lbg
g;Sbf dlxnfx¿sf] :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr a9\g g;s]sf]
s'/f lgisif{df cfPsf] lyof] . sfo{qmddf dlxnfx¿n]
;/sf/sf] gLlt Psflt/ / dlxnfsf] :jf:Yo ;d:of
csf]{lt/ ePsf sf/0f ;/sf/af6 kfpg' kg]{ :jf:Yo;]jf
dlxnfn] ;j{;'ne ¿kdf pkef]u ug{ gkfPsf] u'gf;f]
/fv]sf lyP . To;sf/0f x]Nykf]i6 / pk:jf:Yo rf}sLaf6
lbOg] ;]jfdf ;do a9fpg'kg]{ -!) ahb]lv % ah];Dd
vf]lng'kg]{_ clgjfo{ ¿kdf dlxnf :jf:YosdL{ x'gkg]{
/ :jf:YosdL{ n}+lËs ;Dj]bgzLn x'gkg]{df ;a}n] hf]8
lbPsf lyP . sfo{qmddf @#! hgfsf] ;xeflutf /x]sf]
lyof] .
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb|sf] lbuf] Joj:yfkg;DaGwL 5nkmn
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb|af6 lbOg] ;]jf tyf k/fdz{
dlxnfsf] cfjZostf cg';f/ ePsf sf/0f ;d'bfodf
dxŒjk"0f{ sfo{qmdsf] ¿kdf :yflkt x'g k'u]sf] 5 .
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb|nfO{ lbuf] ¿kdf Joj:yfkg
ug{sf nflu uf=lj=;= af6 cfly{s ;|f]tsf] Joj:yfkg
x'g'kg]{ hf]8 lb+b}+ cf]/]s / dlxnf :jf:Yo g]6js{sf] ;+o'Qm
;xsfo{df pbok'/, l;/xf / bfËdf ( j6f uf=lj=; df
uf=lj=;sf ;a} ;/f]sf/jfnfx¿sf] cfde]nf u/L 5nkmn
ul/Psf] lyof] . dlxnfx¿n] k|ToIf ¿kdf :jf:Yo ;]jf
lng] s]Gb| ePsf sf/0f klg o;nfO{ lg/Gt/tf lbg
cfjZos /x]sf] s'/f 5nkmndf cfPsf] lyof] / o;sf] lbuf]
Joj:yfkgsf nflu uf=lj=;= / ;d'bfo klg lhDd]jf/
/xg'kg]{ lgisif{ lgsflnPsf] lyof] . pQm sfo{qmddf @&(
hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
/]l8of] sfo{qmd dlxnf :jf:Yo clwsf/sf] ljifonfO{ lnP/ /]l8of] pbok'/
Pkm=Pd= !)@=$ d]3fxh{af6 ;fKtflxs ¿kdf /]l8of]
;okqL sfo{qmd k|;f/0f ug]{ ul/Psf] 5 . sfo{qmddf
dlxnf :jf:Yo clwsf/sf] ljifo h:t} dlxnf / :jf:Yo
;]jf, k|hgg :jf:Yo clwsf/, 5f]/f / 5f]/Ldf ul/g]
e]befj, dfgl;s tgfjsf sf/0f dlxnf :jf:Yodf kg]{
c;/x¿, dlxnf :jf:Yo / kf]if0f, vfB ;'/Iff nufotsf
;jfnnfO{ lnP/ rrf{ kl/rrf{ ug]{ ul/Psf] 5 . of]
sfo{qmdn] ;d'bfo :t/df dlxnfsf] :jf:Yo clwsf/sf]
;jfndf ;';"lrt ug]{b]lv :yfgLo :t/df k}/jLsf] nflu
klg dxŒjk"0f{ e"ldsf v]n]sf] 5 .
kf7]3/ v:g] ;d:ofsf] /f]syfd / Joj:yfkgsf] nflu uf]i7L
;ª\3 ;+:yfx¿åf/f dlxnfsf] kf7]3/ v:g] ;d:ofsf]
/f]syfd / Joj:yfkgsf nflu u/]sf k|of;x¿sf] af/]df
;/f]sf/jfnfaLr 5nkmn u/L pQm ;d:ofnfO{ d"nwf/df
Nofpgsf] nflu k}/jL ug]{ p2]Zon] @)^(÷%÷!# ut]
l;/xfdf lhNnf :t/Lo uf]i7L ;DkGg ul/Psf] lyof] .
sfo{qmddf !%) hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
sfo{qmdsf] cGTodf dlxnfsf] kf7]3/ v:g] ;d:ofsf]
pkrf/sf] nflu ;/sf/n] gLlt NofO;s]sf] ePtf klg
o;nfO{ d"nk|jfxLs/0f ug{ lhNnf c:ktfnaf6 g}
lg/Gt/ ¿kdf ck/]zg ug]{, kmnf]cks ug]{ Joj:yfnfO{
k|efjsf/L agfpg'kg]{df lj:t[t ¿kdf 5nkmn ul/Psf]
lyof] .
k|hgg ko{6g M d'2f / r'gf}tLx¿ ljifos sfo{zfnf u]fi7L
;+;f/df k|hgg ko{6gsf] cjwf/0ff ljleGg k|sf/n]
kl/eflift 5 . o;} ;DaGwdf dfgjzf:qL dfl;{of OGxf]g{sf
cg';f/ gofF zx;|fAbLsf] ;'?jft;Fu}, a9\bf] ljZj 36gfsf]
63cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
qmddf lrlsT;sLo ko{6gsf] klxrfg ePsf] 5 . of] If]qleq kg]{ æk|hgg ko{6gÆ -h;nfO{ ue{wf/0f ko{6g jf ;Gtfgf]Tkfbg ko{6g klg elgG5_ Pp6f o:tf] ofqf xf] h;df ;]jf u|x0f ug]{ JolQm pgLx¿sf] rfxgf cg';f/sf] d]l8sn ;xfotf;lxtsf] k|hgg ;]jf k|fKt ug{ To:tf] ;]jf k|fKt x'g] ;+:yf, sfg'g jf b]zdf hfG5g\ . To;sf/0f æk|hgg ko{6sÆ eGgfn] JolQmsf] lrlsT;sLo k/fdz{, ;xhLs[t k|hgg k|ljlw pkrf/ / bftf, e"|0f jf ;/f]u]hL ;]jfx¿sf] ;dli6ut ;]jfsf] nflu ul/g] ofqf xf] egL a'em\g' kb{5 .
cfhef]ln Jofj;flos ¿kdf c?sf] nflu aRrf pTkfbg ug]{ -s;}sf] kf7]3/ ef8fdf lnP/ aRrf hGdfpg]_ k|lqmof ljZjsf w]/} b]zdf ;'? ePsf] 5 . ljZjdf ;a}eGbf w]/} ;/f]u]6\; aGg] /fi6« ;+o'Qm /fHo cd]l/sf eGbf ef/t cufl8 a9]sf] 5 . of] dlxnfjfbL / :jf:Yo clwsf/sdL{x¿sf nflu a9\bf] lrGtfsf] ljifo aGg k'u]sf] 5 .
clxn]sf] clgolGqt ljZj ahf/df o'jtLx¿nfO{ Jofj;flos ¿kdf cfdf agfpg] -c?nfO{ aRrf lbgsf nflu_ / l8Da bfg ug]{ -/sd lnP/_ k4lt cfsfl;bf] 5 . clxn] o:tf sfo{x¿ Jofj;flos ?kd} :yflkt x'Fb} uPsf] l:yltn] ;fj{hlgs ¿kdf dlxnfsf] :jf:Yo clwsf/nfO{ r'gf}tL lbPsf] 5 . Psftkm{ ;Gtfgsf] /x/ ug]{ bDkltx¿nfO{ of] pBf]ux¿n] kmfObf k'¥ofPsf] 5 . csf]{tkm{ h;n] o:tf ;]jf k|bfg u5{g\ pgLx¿ k|foh;f] ;LdfGts[t / cfly{s ¿kdf sdhf]/ ePsf sf/0f :jf:Yo hf]lvd p7fpg afWo x'g'sf ;fy} ;dfhdf;d]t nfl~5t x'g k'u]sf 5g\ . g]kfnL dlxnfx¿ nfdf] ;dob]lv g} cfˆgf] hLljsf]kfh{gsf nflu ef/t hfg] / sfd ug]{ :yflkt rng / zf]if0fd"ns sfo{sf] nflu nnfO{ kmsfO{ n}hfg] k|rngn] ubf{ g]kfndf klg ;/f]u]6\;x¿sf] vf]hL x'Fb}5 jf x'g]5 eGg] cg'dfg ug{ ;lsG5 .
;/f]u];Ldf aRrfsf] clwsf/nfO{ jf:tf ul/Psf] x'Fb}g . oBlk dlxnfx¿ slxn]sfxL ;Defljt b'j} gestational carrier / l8Da k|bfg ug{ ;Sg] ePtf klg To;sf] sf/0fn] lgDTofpg] ljleGg hf]lvd / d'2fx¿nfO{ a'em\g h?/L x'G5 . dlxnfn] l8Da æhLjgsf] pkxf/Æ k|bfg ug]{ qmddf w]/} l;Gy]l6s xfdf]{gx¿ c? cf}iflw lng'sf ;fy} l8Da k'gM k|fKtL retrieval sf nflu ;fgf] zNolrlsT;f ug'{kg]{ x'G5 . slxn]sfxL xfdf]{g / cf}iflw ljgf klg e|'0f ljsf; ;Dej ePtf klg of] k|lqmof ;kmn kfg{ hl6n x'g] ub{5 .
o;}sf/0f o:tf] k|lqmof / hf]lvdsf] af/]df dlxnfx¿nfO{ ;"rgf k|bfg ug'{sf ;fy} g]kfnsf] ljleGg efudf sfo{/t dlxnf clwsf/sdL{x¿, :jf:Yo clwsf/sdL{x¿ nufot dlxnf dfgj clwsf/ /Ifs ;~hfnsf ;b:ox¿sf] cGt/ ;Ldf k|hgg ko{6g / o;sf] c;/sf] af/]df wf/0ffut :ki6tf Nofpg] p2]Zon] k|hgg ko{6g, blIf0f Plzofdf a9\bf] k|j[lQ / o;sf d'2f tyf r'gf}tLx¿;DaGwL b'O{ lbg] If]qLo uf]i7L (Women’s Rehabilitation Center, Sama Resource Group for Women and Health / Our Body Ourselves) sflt{s @@ / @# ut] sf7df08f}+df cfof]hgf ul/Psf] lyof] .
uf]i7Ldf g]kfndf dlxnf :jf:Yo / dfgj clwsf/ ;'/Iffsf] nflu s] s] eO/x]sf 5g\ / s] ug{ ;lsG5 < k|hgg ;]jfx¿ -l8Da bfg / kf7]3/df lzz'sf] ljsf; ug]{ ;]jf_ sf] af/]df 5nkmn, xfn;Dd k|rngdf /x]sf s]xL afFemf]kgsf pkrf/ k4lt / To;af6 dlxnfnfO{ kg]{ c;/sf af/]df ;d]t rrf{, dlxnfsf] l8Da lgsfNg] tl/sf -cfˆgf] nflu jf c?sf] nflu_ / To;;Fu hf]l8Psf ;jfnx¿sf] af/]df 5nkmn, OBOS / SAMA sf k|ltlglwx¿af6 cfˆgf] cg'ej cfbfg k|bfg ul/Psf] lyof] .
……dlxnf :jf:Yo clwsf/sf cGt/lglxt d'2fx¿ÚÚ ljifos /fli6«o ax; sfo{qmd ;Gbe{ d] @* -dlxnf :jf:Yo clwsf/ lbj;_
dlxnf :j:y x'gsf nflu pgnfO{ zf/Ll/s, dfgl;s,
cfly{s, of}lgs / /fhg}lts ¿kn] :j:Yo /xL plrt
cfjf;df lx+;f/lxt hLjgofkg ug{ kfpg' kb{5 . t/ ;dfh,
64 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
kl/jf/ / /fHo;d]tdf xfn;Dd ljBdfg lkt[;QfTds
lje]bk"0f{ ;+/rgf / d"No dfGotfx¿sf sf/0f dlxnfx¿n]
cfˆgf] :jf:Yo h:tf] cfwf/e"t dfgj clwsf/sf] pkef]u
ug{ kfPsf 5}gg\ . clxn];Dd :yflkt :jf:Yo ;]jfsf
;+oGqx¿sf] kl/jt{g u/L dlxnfsf cfjZostf, rfxgf
/ clwsf/x¿df s]lGb|t :jf:Yo gLlt / ;]jfsf] Joj:yf
ul/g' cfjZos 5 . dlxnfx¿leq klg ljljwtf 5 .
x/]s If]qsf dlxnfx¿sf] ;d:of / ;jfnx¿ cGt/lglxt
x'Fbfx'Fb} klg o;df ljljwtf 5 . To;sf/0f km/s km/s
If]qsf dlxnf tyf o'jfx¿sf ;d:of / ;jfnx¿nfO{
Pp6} ynf]df 5nkmn u/L ;fdflhs, cfly{s ?kfGt/0fsf]
cu|ufdL ;f]r lnP/ cufl8 a9]sf] g]kfnsf] :jf:Yo ;]jf
tyf gLltnfO{ alnof] agfpg cfjZos /x]sf] dx;';
u/L cGt/f{li6«o dlxnf :jf:Yo clwsf/ lbj;sf] ;Gbe{df
dlxnf :jf:Yo clwsf/sf cGt/lglxt d'2fx¿ ljifos
/fli6«o ax; sfo{qmd @)&) c;f/ % ut] of}g tyf
k|hgg :jf:Yo clwsf/ sf]lnPzg g]kfnsf] cfof]hgfdf
/fli6««o dlxnf cfof]usf] ;efxndf ;DkGg ul/Psf]
lyof] . sfo{qmddf :jf:Yo dGqfnosf pk;lrj /fds[i0f
clwsf/L, :jf=;]jf ljefu, kl/jf/ :jf:Yo dxfzfvfsf
8f= lzn' cof{n, NESOG sf 8f= c?0ff sfsL{, /]i6sf
8f= c?0ff pk|]tL, dlxnf dfgj clwsf/sdL{ 8f= /]0f'
/fhe08f/L, 8f= ldgf cfrfo{, gd|tf zdf{, cGhgf zfSo,
;ldtf k|wfg, /fli6«o dlxnf cfof]usf ;b:o df]xgf
cG;f/L nufotsf clwsf/sdL{ o'jfx¿, ;~rf/sdL{
;ª\3;+:yfsf k|ltlglwx¿, ;d'bfosf dlxnfx¿ u/L !))
hgf eGbf a9Lsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
sfo{qmddf dlxnf tyf o'jfx¿sf] :jf:Yo clwsf/
k|fKtLdf k|ToIf k|efj kfg]{ s'/f, of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo
;]jf k|fKtLdf k|ToIf k|efj kfg]{ s'/f / o'jfx¿sf] :jf:Yo
clwsf/ k|fKtLdf k|ToIf k|efj kfg]{ s'/fx¿df tLg
;];gdf 5nkmn ul/Psf] lyof] . r'gf}tLsf] ¿kdf b]lvPsf]
dlxnf tyf o'jfx¿sf] :jf:Yo clwsf/nfO{ k|efj kfg]{
of}g / k|hgg\ clwsf/ ;'lglZrttfsf nflu cfjZos
kg]{ cGt/lglxt tŒjx¿sf af/]df 5nkmn u/L cfjZos
/0fgLlts cfwf/kq tof/ ug]{ p2]Zon] cfof]hgf ul/Psf]
o; sfo{qmddf ljljw If]qsf dlxnfx¿sf] :jf:Yo;Fu
;DalGwt cGt/lglxt ;jfnx¿df gLltut ljZn]if0f /
;d'bfosf] ef]ufO{ / cg'ejsf] af/]df ax; ul/Psf] lyof] .
@@ jif{ cufl8b]lv dlxnfsf] k|hgg\ :jf:Yo ;d:ofsf]
af/]df w]/} sfd x'Fb} cfO/x]sf] 5 . ca cfP/ dlxnfsf] of}g
clwsf/sf] ;jfndf klg c´ a9L ulxl/P/ sfd ug'{sf
;fy} gLltut ¿kdf klg ;Daf]wg ul/g'kg]{] b]lvPsf] 5 .
;fy} oL b'j} ;jfndf o'jf k':tfdf s]lGb|t eP/ sfo{qmd
cufl8 a9fpgkg]{ plQs} h?/L b]lvPsf] 5 . ljutsf
;sf/fTds / gsf/fTds cg'ejnfO{ lgofn]/ eljiodf
dlxnfsf] k|hgg\ :jf:Yo / of}lgstfsf] ;jfndf dlxnf
;fk]lIft / lbuf] sfo{qmd Nofpg clt h?/L ePsf] lgisif{
sfo{qmddf lgsflnPsf] lyof] .
65cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lszf]/Lx¿sf] of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo clwsf/ M of}g lx+;fsf] k|efj, c;/x¿ tyf r'gf}tL ljifos /fli6«o ax;
lszf]/Lx¿df of}lgs lx+;fn] kf/]sf] c;/ / o;sf
r'gf}tLx¿sf] af/]df hfgsf/L u/fO{ o; ;jfnsf]
;Daf]wgsf nflu hjfkmb]xL / pQ/bfoL agfpg k}/jL ug{],
lszf]/Lx¿ tyf o'jfx¿sf] of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo ;]jf
/ ;"rgfdf kx'Fr a9fpgsf nflu k}/jL ug{] / lszf]/Lx¿
tyf o'jfx¿df a9L dfqfdf x'g] u/]sf] of}lgs lx+;fsf]
cGTosf nflu ePsf k|of;x¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjo
ub{} o:tf k|sf/sf lx+;fsf] cGTo ug{sf nflu ljz]if kxn
ug{ k}/jL ug{] p2]Zon] dlxnf lx+;flj?4sf] cleofgsf]
;Gbe{df cf/]s g]kfn / g]kfn nla P08 P8ef]s];L u'k|
(NALG) sf] ;+o'Qm cfof]hgfdf xfd|f] z/L/ xfd|f] xf]
M o; dflysf] lgoGq0f xfd|f] xf] ædf}g ga;f}+, o;sf
af/]df j[xt 5nkmn u/f}+ / of}g lx+;faf6 arf}Æ eGg]
gf/fsf ;fy “lszf]/Lx¿sf] of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo
clwsf/ M of}g lx+;fsf], k|efj, c;/x¿ tyf r'gf}tL
ljifos /fli6«o ax;” sfo{qmdsf] @)^( d+;L/ !( ut]
df /fli6«o tflnd s]G›, 6]s'df cfof]hgf ul/Psf] lyof] .
sfo{qmdsf] cWoIftf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf]
/fli6«o ;~hfnsf cWoIf 8f= /]0f' /fhe08f/Ln] ug'{ePsf]
lyof] . sfo{qmddf o'jf tyf v]ns'b dGqfnosf ;x;lrj
zflGt /fd zdf{, dlxnf, aflnaflnsf tyf ;dfh sNof0f
dGqfnosf ;x ;lrj pk]Gb| clwsf/L, /fli6«o dlxnf
cfof]usf ;b:o wg]Zj/L rf}w/L, 8f= lzn' cof{n, 8f=
5q cdfTo nufot ljleGg ;ª\3 ;+:yfsf k|ltlglwx¿
u/L !%) hgfsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
!^–@% jif{ pd]/ ;d"xsf dlxnfx¿dfly %( k|ltzt
of}g b'Jo{jxf/sf 36gfx¿ / !^ jif{ d'lgsf $@ k|ltzt
lszf]/L tyf aflnsfx¿df anfTsf/sf 36gfx¿ x'g]
u/]sf] tYofÍn] b]zdf lszf]/Lx¿ tyf dlxnfx¿dfly x'g]
of}g lx+;fx¿ lbgfg'lbg a9L/x]sf] tYonfO{ ;a}sf] ;fd'
phfu/ u/]sf] 5 . 1 of] tYofÍn] lszf]/L / o'jf cj:yfsf
dlxnfx¿ slt c;'/lIft 5g\ eGg] k|i6 b]vfPsf] 5 . o;n]
pgLx¿sf] ;Ddfgk"j{s afRg kfpg] clwsf/ xgg\ ePsf]
5 . cfTdandf 7]; k'¥ofOPsf] 5 . kl/0fd:j?k pgLx¿
lzIff k|fKt ug{], JolQmut ljsf; ug{] h:tf clwsf/x¿
xgg\ ePsf 5g\ . o;/L b]zsf] l;h{gzLn / pTkfbgzLn
pd]/ ;d"xsf bIf hgzlQm lx+;fdf kg'{n] b]zsf] ;du|
ljsf;df g} c;/ kfg{] ub{5 . oBkL oL ;jfnx¿ /fli6«o
ax;sf] ljifo aGg g;Sg' ;a}sf nflu b'Mvk"0f{ s'/f xf] .
o;y{ o; cj:yfsf af/]df ;DalGwt ;/f]sf/jfnfx¿nfO{
hfgsf/L u/fO{ o; cj:yfsf] ;Daf]wgsf nflu hjfkmb]xL
/ pQ/bfoL agfpg k}/jL ug{] p2]Zosf ;fy o; /fli6«o
ax; sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] .
Ifdtf clea[l4sf nflu tflndx¿
lszf]/ lszf]/Lx¿nfO{ of}g tyf k|hgg :jf:Yo;DaGwL # lbg] tflnd
n}lËs lae]b, lszf]/lszf]/Lsf] of}g tyf k|hgg :jf:Yo
/ lszf]/fj:yfdf x'g] ;Defljt hf]lvdx¿sf] af/]df
wf/0ffut :ki6tf u/fpg] p2]Zon] 6/LufpF, dfgk'/,
p/x/L, x]s'nL / >LufpFsf lszf]/ lszf]/Lx¿nfO{ bfËdf
@)&) a}zfv @) ut]b]lv @@ ut];Dd # lbg] tflnd
;DkGg ul/Psf] 5 . tflnddf lszf]/ * hgf / lszf]/L
@@ hgf u/L hDdf @* hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
dlxnf :jf:Yo :j+o;]ljsfx¿nfO{ n}+lÎs lje]b, dlxnfdfly x'g] lx+;f / of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo / clwsf/;DaGwL # lbg] tflnd
;dfhdf n}lËs lje]b ePs} sf/0f dlxnfx¿ n}lËs
lje]bdf cfwfl/t lx+;f ;xg afWo 5g\ . n}+lËs lje]bsf
sf/0f x'g] lx+;fn] dlxnfnfO{ zf/Ll/s / dfgl;s ¿kdf
k|ToIf ¿kdf c;/ ul//x]sf] 5 . To;sf/0f n}+lËs lx+;f, 1 cf]/]s M dlxnf lx+;flj?4sf] jif{ k':ts æcGj]ifLÆ@)^(
66 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
k|hgg :jf:y / dfgl;s ;d:ofsf] cGt/;DaGwsf]
af/]df 5nkmn ub}{ ;d:ofx¿sf] /f]syfdsf] nflu PsLs[t
dlxnf :jf:Yo sfo{qmdsf] dxŒj / cfjZostf af/]df
:k:6tf u/fpg] p2]Zon] @)^(÷%÷& ut]b]lv ( ut];Dd
p/x/L, 6/LufpF, dfgk'/, x]s'nL / >LufpFsf dlxnf
:jf:Yo :jo+;]ljsfx¿nfO{ n}+lËs lje]b, dlxnfdfly x'g]
lx+;f / of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo / clwsf/;DaGwL # lbg]
tflnd cf]/]ssf] tflnd s]Gb| k8\9fdf ;DkGGf ul/Psf]
lyof] . pQm tflnddf @& hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f, of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo / PsLs[t dlxnf :jf:Yo laifos # lbg] tflnd
of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo clwsf/ ;'lglZrttfsf] nflu
:jf:YosdL{x¿sf] e"ldsf / lhDd]jf/Ldf :k:6tf Nofpg],
:jf:YosdL{x¿n] n}lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;fsf]
klxrfg u/L Ps åf/ lx+;f Joj:yfkg s]Gb|df l/km/
ug]{ k|lqmofnfO{ k|efjsf/L agfpg] jftfj/0f tof/ ug]{
/ PsLs[t dlxnf :jf:Yo sfo{qmdsf] cjwf/0ffsf] af/]df
:jf:YosdL{x¿;Fu 5nkmn u/L sfo{ of]hgfdf ;dfj]z
ug{sf] nflu pTk|]l/t ug]{ p2]Zon] @)^(r}q * b]lv !)
ut];DDf bfË lhNnfsf] % j6f uf=la=;= >LufpF, 6/LufpF,
p/x/L, dfgk'/ / x]s'nL uf=lj=;=sf ;lrj, :jf:Yo rf}sL
OGrfh{, :jf:Yo rf}ls Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿nfO{
n}+lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f, of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo /
PsLs[t dlxnf :jf:Yo laifos # lbg] wf/0ffut :ki6tf
tflndsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] . o; tflnddf !)
hgf dlxnf / @@ hgf k'?if u/L #@ hgfsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] .
n}+lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f tyf k|hgg\ :jf:Yo / of}g clwsf/;DaGwL # lbg] tflnd
dlxnf ;fd'bflos ;+:yfx¿ / dlxnf :jf:Yo
g]6js{x¿;Fusf] ;xsfo{df 6/LufpF, p/x/L, dfgk'/,
>LufpF / x]s'nL uf=lj=;=df ;+:yf tyf g]6js{sf
;b:ox¿nfO{ # lbg] n}+lËs lje]bdf cfwfl/t lx+;f tyf
k|hgg\ :jf:Yo / of}g clwsf/;DaGwL wf/0ffut tflnd
;DkGg ul/Psf] lyof] . tflnddf !$& hgf dlxnfx¿sf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
dlxnf :jf:Yo / k}/jL ;Lk;DaGwL # lbg] tflnddlxnf :jf:Yosf ;jfnx¿sf] klxrfg u/L lgltut
kl/jt{g tyf sfof{Gjogsf nflu k}/jL ug{] Ifdtfdf
clea[l4 ug{ ;xhLs/0f ug]{ p2]Zon] @)&) a}zfv
#! Uft]b]lv h]i7 @ ut];Dd # lbg] dlxnf :jf:Yo /
k}/jL ;Lk;DaGwL tflnd dlxnf :jf:Yo k}/jL ;~hfn
/ dlxnf ;fd'bflos ;+:yfsf ;b:ox¿nfO{ ;~rfng
ul/Psf] lyof] . tflnddf @! hgf dlxnfsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] .
lszf]/ lszf]/L :jf:Yo lzIff d]nf lszf]/fj:yf Pp6f o:tf] cj:yf xf] h'g cj:yfdf
JolQmsf] zf/Ll/s, efjgfTds, ;fdflhs kl/jt{g;Fu
hf]l8Psf ljz]if lsl;dsf] hfgsf/L tyf x]/rfxsf]
cfjZostf kb{5 . lszf]/fj:yf k|hgg pd]/df k|j]z ug]{
klxnf] v'8\lsnf] xf] . o; pd]/df pgLx¿nfO{ cfjZos
67cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf :jf:Yo k/fdz{, dlxnf lx+;f;DaGwL hfgsf/L
tyf ;"rgf @%^ hgfnfO{ lbOPsf] lyof] .
dlxnf :jf:Yo tyf dlxnf lx+;fsf] ljifodf ;"rgf d]nf
dlxnf :jf:Yo ;d:of tyf dlxnf lx+;fsf] sf/0f ;d:of
, c;/ nufotsf ;jfndf kf]i6/, krf{ tyf cGo ljleGg
;"rgf ;fdu|Lsf] dfWodaf6 ;"rgf k|jfx ug{ bfËdf ;"rgf
d]nf ;DkGg ul/Psf] lyof] . pQm ;"rgf d]nfdf ljleGg
;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;ª\3 ;+:yfsf k|ltlglwx¿ tyf
cGo ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ dlxnf clwsf/, dlxnf lx+;fsf]
aLrsf] cGt/;DaGw, c;/x¿sf] af/]df hfgsf/L lbOPsf]
lyof] .
dlxnf :jf:Yo lzlj/ dlxnfx¿nfO{ cfˆgf] :jf:Yo clwsf/k|lt ;';"lrt
u/fpg], cfjZostf cg';f/ :jf:Yo hfFr tyf k/fdz{
kg]{ ;xL ;"rgf tyf ;]jf ;dodf gkfpFbf ;fdflhs d"No
/ dfGotfsf sf/0f ljleGg k|sf/sf zf]if0fsf] lzsf/
alg/x]sf x'G5g\ .
log} s'/fnfO{ b[li6ut u/L lszf]/fj:yfdf x'g] hf]lvdnfO{
Go"gLs/0f ug]{ / k|hgg :jf:Yo clwsf/ / n}+lËs
lx+;f;DaGwL ;"rgf k|bfg ug]{ p2]Zon] cf]/]s g]kfnn]
x/]s aif{ lszf]/L :jf:Yo d]nfsf] cfof]hgf ug]{ u/]sf]
5 . o; jif{ @)^(÷*÷!% ut] ;f}l8of/ df=lj=df d]nfsf]
cfof]hgf ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf v]n, jSt[Tjsnf,
xflh/Lhjfkmsf] dfWodaf6 / :6naf6 ;"rgf k|jfx
ul/Psf] lyof] . pQm d]nfaf6 lszf]/L @)) / lszf]/ !^)
u/L #^) hgfn] hfgsf/L lnPsf lyP .
dlxnf :jf:Yo, h8La'6L k/fdz{ ;]jf tyf :6n k|b{zgL
lhNnf hg:jf:Yo sfof{no l;/xfsf] cfof]hgfdf ePsf]
PsLs[t :jf:Yo cleofg sfo{qmd cGtu{t % :yfgdf
/flvPsf] cf]/]sn] dlxnf :jf:Yo tyf h8La'6L k/fdz{
;]jf / :6n k|b{zgLaf6 h8La'l6sf] af/]df hfgsf/L,
68 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;]jf pknAw u/fpg] / dlxnfx¿sf] :jf:Yodf ;'wf/
Nofpg ;"rgf k|jfx ug]{ p2]Zon] l;/xf lhNnfsf]
wgu9L / a:tLk'/ uf=lj=;= sf] gd'gf kof{j/0fLo
ufpFnfO{ nlIft u/L @ j6f !÷! lbg] dlxnf :jf:Yo
lzlj/ gd'gf kof{j/0fLo ufpF Joj:yfkg ;ldltsf]
cfof]hgf, lhNnf hg:jf:Yo / cf]/]s g]kfnsf]
;dGjo / ;xsfo{df ;~rfng ul/Psf] lyof] . o;}u/L
lji0f'k'/sl§ uf=lj=;= df uf=lj=;= lhNnf hg:jf:y /
cf]/]ssf] ;+o'Qm ;xsfo{df lzlj/ ;~rfng ul/Psf]
lyof] . o; lzlj/df ;]jf tyf ;"rgf k|bfg ul/Psf]
lyof] .
bfË lhNnfsf] 6l/ufpF, p/x/L, x]s'nL uf=lj=;= df
klg gd'gf kof{j/0fLo ufpFnfO{ s]lGb|t u/L lzlj/
;~rfng ul/Psf] lyof] wgf}/L uf=lj=;=df klg dlxnf
:jf:Yo lzlj/ ;~rfng ul/Psf] lyof] . o;}u/L
pbok'/sf] gd'gf kof{j/0fLo ufpF j}/]gL, pqfO6f]n
/ rf}sLjf/LnfO{ nlIft u/L lzlj/ ;~rfng ul/Psf]
lyof] . bfË, pbok'/ / l;/xf lhNnfdf !! :yfgdf
;~rflnt dlxnf :jf:Yo lzlj/af6 !&)^ hgfn]
;]jf lnPsf lyP . pQm lzlj/df dlxnfx¿sf]
:jf:Yo clwsf/;DaGwL hfgsf/L, 3/]n' pkrf/ ljlw,
k/fdz{;Fu} :jf:Yo k/LIf0f / lgMz'Ns cf}iflw ljt/0f
ul/Psf] lyof] .
0
200
400
600
800
1000
bfËl;/xf pbok'/
964
397 363
lrq g+ % = dlxnf :jf:Yo lzlj/af6 ;]jf lng] dlxnfx¿sf] ;+Vof
69cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lzlj/df hfFr ug]{ qmddf dlxnfx¿df k|hgg\ ;d:of
/ cGo zf/Ll/s :jf:Yo ;d:of ePsf] kfOPsf] lyof] .
h:t}, kf7]3/ v:g], ;]tf] kfgL aUg], kf7]3/sf] d'vdf
3fp, tNnf] k]6 b'Vg], sDfhf]/L, clgoldt dlxgfjf/L,
sDd/ b'Vg], xf8hf]gL{ b'Vg], nufot cfFvf, sfgsf]
;d:of, vf]sL, Uofli6«s, emf8fkvfnf / 6fpsf] b'Vg]
;d:of b]lvPsf] lyof] .
lzlj/ ;~rfngsf] qmddf e]l6Psf dlxnfx¿df x'g]
k|hgg :jf:Yo;DaGwL hl6n ;d:ofx¿sf] /f]syfdsf]
nflu lg/Gt/ kmnf]ck, hfFr tyf ;]jf, dgf]ljdz{ ;fy}
kfl/jf/Ls lzIffsf] cfjZostf ePsf sf/0f cf]/]sn]
lzlj/ ;~rfng u/]sf ;a} uf=lj=;= x¿df yk of]hgf
agfO{ sfd ug]{ u/]sf] 5 . o;} ;Gbe{df pbok'/sf] Osf]
len]h j}/]gL, pqfO6f]n / rf}lsaf/LnfO{ s]lGb|t u/L ^
dlxg] dlxnfx¿sf] cTofjZos :jf:Yo pkrf/ cleofg
;~rfng u/]sf] lyof] . ;f] cleofg cGtu{t Osf] len]h
leqsf / aflx/sf u/L hDdf !%* hgf dlxnfn] :jf:Yo
pkrf/ k|fKt u/]sf lyP . !@* hgfnfO{ dgf]ljdz{
ul/Psf] lyof] eg] !! hgfnfO{ l/Ë /flvPsf] lyof] . #!
hgf dlxnfx¿nfO{ of]u cEof; / Wofg ug{ l;sfPsf] /
* hgfnfO{ yk pkrfsf] nflu lhNnf c:ktfndf l/km/
ul/Psf] lyof] .
tflnsf g+ # bfË, l;/xf / pbok'/df ;~rflnt dlxnf
:jf:Yo lzlj/af6 ;]jf lng] dlxnfx¿sf] ;+Vof
lhNnf uf=lj=;= lzlj/
;~rfng u/]sf]
ldlt
;]jf
k|fKt ug]{
dlxnfsf]
;+Vof bfË 6/LufpF @)^(÷!!÷!!
ut]
!%! hgf
p/x/L @)^(÷!@÷@#
ut]
!*^ hgf
x]s'nL @)^(÷!!÷!!
ut]
!@& hgf
wgf}/L @)^(÷!@÷@!
/ @@ ut]
$*@ hgf
l;/xf wgu9L @)&)÷@÷!$
ut]
!)! hgf
a:tLk'/ @)&)÷@÷!&
ut]
!$^ hgf
lai0f'k'/sl§ @)^(÷*÷@* !#( hgf pbok'/ /fhfjf;
j}/]gL, pqfO6f]n /
rf}sLjf/L Osf] len]h
@)^(÷*÷@#
/ @$ ut]
#^# hgf
tflnsf g+ $ lzlj/df :jf:Yo hfFr ubf{ :yfgLo dlxnfx¿df b]lvPsf ;d:ofx¿
qm=;= ;d:of pbok'/ l;/xf bfË
! tNnf] k]6sf] ;+qmd0f (PID) !% @* @*#
@ Uofli6«s (APD) $) #! !$#
# d'qgnLsf] ;+qmd0f (UTI) % $ #^
$ kf7]3/sf] d'vdf 3fp, ;l'GgPsf], df;' knfPsf] (Servilities) !* !^ #@
% of]gLdf x'g] ;+qmd0f (Viginities) @ !! !$
^ pRr /Qmrfk (HTN) ! !@
& dlxgfjf/Lsf] ;dodf tNnf] k]6 b'Vg] -Dysmenorrhea/ LAP) # !* !@
* clgoldt dlxgfjf/L Irregular Period !& @$ #@
70 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
qm=;= ;d:of pbok'/ l;/xf bfË
( of}g/f]u ÷;]tf]kfgL aUg] STI %^ $) !$
!) cGo -6fpsf] b'Vg], Hj/f] cfpg], vf]sL nfUg], 9f8÷sDd/ tyf
xf8hf]gL{ b'Vg], :jf :jf x'g]
!#! !@) !%*
!! /StcNktf (Anemia ) & @)
!@ dlxgfjf/L /f]ls;s] kZrft cfpg] ;d:of -post manoposal) – – %
!# kf7]3/ v:g] ;d:of – – –
I Degree UVP !$ !@ !!
II Degree UVP !^ ( !^
III Degree UVP !) * #%
!$ ue{jtL hfFr (ANC) – $ &
!% a|]:6 b'Vg] – – #
!^ 5ftL b'Vg] @ !# @@
!& afF´f]kg – – $
!* 6fpsf] b'Vg] !# @( %&
!( sdhf]/L – !( #)
@) a9L /ut hfg] ^ – –
@! kf7]3/ ck|]zg kl5sf] kmnf]ck & – –
hDdf ##^ #*^ ($^
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ ;]jf s]Gb| ;~rfng pbok'/ M !, l;/xf M # / bfËdf % j6f
cf]/]s g]kfnn] ;d'bfodf dlxnfx¿sf] :jf:Yo ;]jfdf
kx'Fr a9fpg] p2]Zon] pbok'/, bfª / l;/xf lhNnfdf
u/L hDdf dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb|x¿sf] :yfkgf u/L
;]jf pknAw u/fpFb} cfO/x]sf] 5 . o; jif{df dlxnf
:jf:Yo k/fdz{ s]Gb|af6 pbok'/df !&& hgfn], l;/xfdf
@!# hgf / bfªdf !!%! hgf u/L hDdf @#*( hgf
dlxnfx¿n] k/fdz{ s]Gb|af6 pkrf/ lnPsf 5g\ . tL
dWo] *# hgf dlxnfx¿nfO{ yk pkrf/sf] nflu l/km/
ul/Psf] 5 .
o; jif{df dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb|af6 ;]jf kfPsf
hDdf !%$! hgf dlxnfx¿dWo] pbok'/df *@ hgf,
l;/xfdf &$ hgf / bfËdf (@) hgf u/L hDdf
!)&^ hgf dlxnfx¿sf] cg'udg kmnf]ck ul/Psf] 5 .
cg'udgsf] l;nl;nfdf #$@ hgfsf] ;d:of 7Ls ePsf],
%*# hgf dlxnfsf]] :jf:Yo ;d:ofdf ;'wf/ x'Fb} cfPsf],
*& hgfsf] ;'wf/ gePsf] kfOof] eg] %% hgf dlxnfx¿n]
cf}iflwsf] k|of]u ubf{ub}{ aLrdf ljleGg sf/0fn] 5f]8]sf]
kfOof] . cf}iflwsf] k|of]u ubf{ub}{ aLrdf ljleGg sf/0fn]
5f]8]sf dlxnfx¿ tyf pgsf kl/jf/sf ;b:ox¿nfO{
cf}iflw lg/Gt/ ¿kdf k|of]u ug{sf] nflu k/fdz{ ul/Psf]
lyof] . k/fdz{ s]Gb|df cfPsf ljleGg ;d:of ePsf (@
hgf dlxnfx¿nfO{ yk pkrf/sf] nflu cGo c:ktfndf
l/km/ ul/Psf] lyof] .
71cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
tflnsf g+ % dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gbdf ;]jf lng cfpg] dlxnfx¿df b]lvPsf d=:jf=;d:ofx¿
qm=; ;d:of pbok'/ l;/xf bfË hDdf
! tNnf] k]6sf] ;+qmd0f (PID) — $) !## !&#
@ Uofli6«s (APD) — — *@ *@
# d'qgnLsf] ;+qmd0f (UTI) — ! $# $$
$ kf7]3/sf] d'vdf 3fp, ;'lGgPsf], df;'
knfPsf] ( Cervicitis)^ — &# &(
% of]gLdf x'g] ;+qmd0f (Vaginitis) ( @ !)* !!(
^ pRr /Qmrfk — — ^^ ^^
& dlxgfjf/Lsf] ;dodf tNnf] k]6 b'Vg] !& — @^ $#
* a9L /ut hfg] – – $# $#
( clgoldt dlxgfjf/L % – @$ @(
!) of}g/f]u ÷;]tf]kfgL aUg] #( — #* &&
!! cGo -6fpsf] b'Vg], Hj/f] cfpg],9f8
tyf xf8hf]gL{ b'Vg]_
!# $ !@& !$$
!@ /StcNktf – – %$ %$
!# dlxgfjf/L /f]ls;s] kZrft cfpg]
;d:of
– – – –
!$
kf7]3/ v:g] ;d:of – – – –
I Degree UVP ## @( #$ (^
II Degree UVP !! ^@ ^( !$@
III Degree UVP $$ &% !*^ #)%
!% ue{jtL hfFr (ANC) – – #* #*
!^ afF´f]kg – – & &
hDdf !&& @!# !!%! !%$!
* kf7]3/ tyf lkm:6'nfsf] lgMz'Ns ck/]zgsf]] nflu k/fdz{ tyf l/km/n ;]jf
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb|df / dlxnf :jf:Yo d]nfdf
;]jf lng cfPsf dlxnfx¿sf] ;d:of x]/L t];|f] l8u|L
kf7]3/ v;]sf dlxnfx¿sf] ck/]zg ug'{kg]{ cfjZostf
ePdf g]kfn ;/sf/sf] :jf:Yo gLlt cg';f/ lgMz'Ns
ck/]zg ug]{ Joj:yf /x]sf] x'gfn] ljleGg lhNnfdf lhNnf
hg:jf:Yo;Fu ;dGjo u/L l/km/ ug]{ ul/Psf] 5 . o;
jif{df ^# hgfsf] lgz'Ns ck/]zg ePsf] 5 .
o;}u/L lkm:6'nf ;d:of klxrfgsf] nflu hfFr / ck/];g
72 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
ug{sf] nflu klg w/fg c:ktfn / kf6g c:ktfndf
l/km/ ug]{ qmddf of] jif{ l;/xfaf6 @ hgfnfO{ cf]/]sn]
l/km/ u/]sf] lyof] .
;fd'bflos :jf:Yo sfo{qmd u|fdL0f ;d'bfonfO{ k|f/lDes cfwf/e"t tyf tTsfn
cfjZos kg]{ :jf:Yosf] If]qdf k|ltsf/fTds, k|j¢{gfTds
/ pkrf/fTds ;fy} :jf:Yo lZfIffsf] dfWodaf6 :jf:Yodf
tTsfn tyf lb3{sflng kmfO{bf k'¥ofpg], cfjZostf
cg';f/ tTsfn k|fylds :jf:Yo ;]jf pknJw u/fpg]
p2]Zon] cf]/]sn] pbok'/ / bfË lhNnfdf ;fd'bflos
:jf:Yo lSnlgs ;~rfng u/L ljleGg ;]jfx¿ h:t}
M ;fwf/0f :jf:Yo hfFr tyf pkrf/, ue{jtL hfFr,
;'Ts]/Lkl5sf] hfFr, vf]k ;]jf, kl/jf/ lgof]hg ;]jf,
Nofj ;]jf, 8\6; ;]jf nufotsf ;]jf k|bfg ub{} cfO{/x]sf]
5 . o;jif{df pbok'/af6 dlxnf !%@% hgf / k'?if
^&$ hgf u/L hDdf @!(( hgfnfO{ / bfËaf6 dlxnf
!)@^ hgf / k'?if ^%@ hgf u/L hDdf !^&* hgfnfO{
;]jf pknAw u/fOPsf] lyof] . ( hgfnfO{ l/km/ ul/Psf]
lyof] .
73cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
afn ljsf; tyf afn clwsf/ sfo{qmd
-u_ $
74 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
afnclwsf/ ;DaGwL dxf;lGw -Convention on child rights) n] !* jif{ d'lgsfnfO{ afnaflnsf eg]/ JofVof
u/]sf] 5 . t/ g]kfndf afnaflnsf;DaGwL, P]g @)$* sf
cg';f/ !^ jif{eGbf d'lgsfnfO{ afnaflnsf elgG5 . afn
clwsf/ eGgfn] afnaflnsf ljz]ifdf nfu" x'g] clwsf/
xf], h'g uef{j:yfb]lv g} k|fKt x'G5 . afn clwsf/ cGtu{t
k9\g kfpg] clwsf/, af]Ng kfpg] clwsf/, ;"rgfsf]
clwsf/, kf]if0fo'Qm vfgf vfg kfpg] clwsf/, :j:y /xg
kfpg] clwsf/, s'g} klg k|sf/sf] lx+;fd'Qm hLjgofkg
ug{ kfpg] clwsf/ / cfˆgf] k"0f{ ¿kdf ljsf; x'g kfpg]
clwsf/ kb{5g\\ . afn clwsf/;DaGwL dxf;lGwn] afn
clwsf/sf] kl/kfngf;DaGwL bfloTj cleefjs tyf /fHo
b'j}df /xg] Joj:yf u/]sf] 5 . g]kfn afn clwsf/;DaGwL
kIf /fi6« ePsf]n] afn clwsf/sf] ;+/If0f ug'{{ /fHosf]
bfloTj xf] .
kf]if0fo'Qm vfgf, lzIff, :jf:Yo tyf pgLx¿sf] ?lr
cg'¿ksf] jftfj/0f pkef]u ug{ kfpg' afnaflnsfsf]
g};lu{s clwsf/ xf] . t/ g]kfnsf ax';+Vos
afnaflnsfx¿sf] cj:yf c }́ klg clwsf/sf] b[li6n]
bogLo 5 . 1 lkt[;QfTds ;f]+r / Jojxf/ tyf sdhf]/
1 Nepal Demographic Health Survey (NDHS)-2011 disseminated 26th March 2012 = sf] k|ltj]bg cg';f/ M % jif{
d'lgsf !))) hgf afnaflnsfdf %$ hgfsf] d[To' x'g] ub{5 .
* !))) lhjLt aRrf hGdbf ## hgfsf] d[To' x'g] ub{5 .
* $! k|ltzt\ aRrfx¿ w]/} g} s'kf]lift (chronically malnourished) 5g\ eg] !! k|ltzt aRrfx¿ sdhf]/ /x]sf 5g\ .
* #( k|ltzt afnaflnsfx¿sf] tf}n sd /x]sf] 5 .
afn ljsf; tyf afn clwsf/ sfo{qmd
75cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfly{s l:yltsf sf/0f afnaflnsfx¿ k9\g÷n]Vg /
:jf:Yo pkrf/af6 klg jl~rt ePsf 5g\\\ .
dlxnf clwsf/ tyf afnclwsf/ Ps–csf{df
cGt/;DalGwt / cGt/lglxt 5g\\ . dlxnfsf]
;zQmLs/0fsf nflu dlxnfd}qL jftfj/0fsf] cfjZostf
kb{5 . dlxnfx¿nfO{ 3/leqsf] tyf aflx/sf] sfd ug'{kg]{
/ ;Fu} afnaflnsfx¿sf] nflu ;do lbg'kg]{ x'Fbf pgLx¿sf]
;fdflhs, cfly{s tyf /fhg}lts ;zQmLs/0fdf k|ToIf
k|efj kb{5 . afnclwsf/ sfo{qmdn] dlxnfnfO{ s]Gb|
ljGb' agfP/ sfd ug]{ l;nl;nfdf PsLs[t ljsf;sf]
cjwf/0ff cg'¿k pbok'/, l;/xf / bfË lhNnfdf
afnaflnsfx¿sf] rf}tkmL{ ljsf;df 6]jf k'¥ofpFb}
dlxnfx¿sf] sfo{ af]emnfO{{ s]xL xb;Dd sd ug'{sf ;fy}
dlxnfsf] ;fdflhs ;zQmLs/0f / hLljsf]kfh{gsf] nflu
pko'Qm jftfj/0f agfpg ;xof]uL e"ldsf lgjf{x u/]sf]
5 .
/0fg}lts d'2f -;jfn_ afnclwsf/ sfo{qmd /fli6«o sfo{qmdleq ;dflxt
ePsf] cj:yf .
lglb{i6 p2]Zox¿ afnljsf; s]Gb|nfO{ ;d'bfodf lbuf] ¿kdf ;~rfng
ug{ ;d'bfonfO{ lhDd]jf/ agfpg] .
afn lasf; sfo{qmdnfO{ dlxnf b[li6sf]0faf6
;~rfng ug{ k}/jL ug]{ .
afnclwsf/;DaGwL sfg'g sfof{Gjogsf nflu k}/jL
ug]{ .
afnljsf; s]Gb|nfO{{ k|efjsf/L 9Ën] Joj:yfkg
ug{sf] nflu :yfgLo ;fd'bflos ;+:yf / afnljsf;
s]Gb| Joj:yfkg ;ldltsf] Ifdtf ljsf; ug{
;xhLs/0f ug]{ .
afnljsf; sfo{qmdsf] lbuf]kgsf] nflu :yfgLo
;|f]t;fwg kl/rfngdf a[l4 ug{ ;d'bfonfO{ ;zQm
agfpg] .
;DkGg ultljlwx¿ afn lasf; s]Gb| ;~rfng
k|f/lDes afNofj:yfdf zf/Ll/s a[l4, eflifs ljsf;,
l;h{gfTds ljsf;, dgf]lqmofTds / ;fdflhs ;r]tgf
cGo cj:yfdf eGbf tLa| ultdf x'G5 . o; cjlwdf afn
aflnsfx¿nfO{{ plrt / ;dfg jftfj/0f lbg ;lsPsf]
cj:yfdf dfq pgLx¿sf] rf}tkmL{ ljsf; x'g'sf] ;fy}
n}lËs ;dfgtfsf]] jftfj/0f l;h{gf x'g;S5 eg] csf]{lt/
cfdfx¿sf] klg ;fdflhs ;zQmLs/0fdf ;xof]u k'Ug
;S5 eGg] dfGotfn] cf]/]sn] ;d'bfodf cfwfl/t afn
lasf; s]Gb|x¿ ;~rfng ub}{ cfO/x]sf] 5 . xfn l;/xfdf
$ / bfËdf % j6f u/L ( afn lasf; s]Gb| ;~rfng
eO/x]sf] 5g\ h;df @!^ hgf afnaflnsfx¿ /x]sf 5g\ .
cled'vLs/0f Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿, lzIfs, ;xof]uL,
cleefjs nufot ;d'bfosf cGo JolQmx¿nfO{ :jf:Yo
;/;kmfO{, afn ljsf; s]Gb|sf] cfjZostf, dxŒj, afn
clwsf/, ;'/lIft dft[Tj, kf]if0f, lzIff nufotsf ljifodf
;';"lrt u/fpg] p2]Zon] $^ j6f Ps lbg] cled'vLs/0f
sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] 5 . h;df #@$ hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
;dGjo / ;xsfo{
cleefjs tyf Joj:yfkg ;ldlt;Fu a}7safnljsf; s]Gb|nfO{ Jojl:yt tl/sfn] lbuf] ¿kdf
76 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
Joj:yfkg ug{ ;a} lhNnfdf afnljsf; s]Gb|x¿df
;d'bfos} ;xeflutfdf Joj:yfkg ;ldlt u7g ul/Psf]
5 . a}7sdf afn ljsf; s]Gb|sf] Joj:yfkg ;ldltsf
;b:ox¿ / cleefjsx¿ nufot cGo ;/f]sf/jfnfx¿sf]
aLrdf afn lasf; s]Gb|sf] ;'b[9Ls/0f / lbuf] ljsf;sf]
nflu s;/L sfd ug{ ;lsG5, :yfgLo ;|f]t ;fwgdf
s;/L kx'Fr k'¥ofpg ;lsG5 eGg] ljifodf cfjZostf
cg';f/ a}7s a;L 5nkmn ug]{ / ;f] cg';f/ sfd ug]{
ul/Psf] 5 .
lhNnf lzIff sfo{fno tyf ;/f]sf/jfnf;Fu ;dGjo a}7s
afn ljsf; s]Gb|sf] lbuf] ljsf;sf] nflu ljleGg
;/f]sf/jfnf lgsfox¿;Fu ;dGjo tyf 5nkmn
ug]{ ul/Psf] 5 . ;~rflnt s]Gb|nfO{ ;/sf/L ;+/rgfleq
kfg{sf] nflu k}/jL ug]{ / ;d'bfonfO{ klg ;Dj]bgzLn
tyf lhDd]jf/ agfpgsf nflu lhNnf lzIff sfof{no
tyf cGo ;/f]sf/jfnf ;ª\3 ;+:yfx¿sf k|ltlglwx¿ /
Joj:yfkg ;ldltsf ;b:o, cleefjssf] aLrdf ;dGjo
a}7s ul/Psf] lyof] . ljleGg ;ª\3 ;+:yfn] ;~rfng
u/]sf] afn ljsf; s]Gb|k|lt lhNnf lzIff sfof{non] ;w}+
;xof]u ug]{ tyf lhDd]jf/ /xg] k|lta4tf hgfPsf lyP .
lhNnf afnsNof0f ;ldlt tyf afn clwsf/df sfd ug{] ;ª\3 ;+:yfx¿aLr ;dGjo a}7s
lhNnf afn sNof0f ;ldlt / afn clwsf/sf] If]qdf
sfo{/t ;ª\3 ;+:yfx¿sfaLrdf afnaflnsfx¿sf]
clwsf/ ;'lglZrt ug{sf nflu cfufdL lbgdf s]
s:tf sfof{x¿ ;xsfo{ / ;dGjodf ;~rfng
ug{ ;lsG5 eGg] af/]df 5nkmn ug{ cfjZostf
cg';f/ a}7s a:g] ul/Psf] 5 . afnaflnsfx¿sf]
;'/Iff, lx+;f k|efljt afnaflnsfsf] :jf:Yo pkrf/,
lzIff, sfg'gL ;xof]u, afn u[xsf] Joj:yf h:tf
cfwf/e"t s'/fx¿sf] Joj:yf lhNnfdf x'gkg]{ /
ljz]if u/L afnaflnsf;Fu hf]l8Psf s'g} ;d:of
cfPdf afnsNof0f ;ldltn] t'?Gt /]:kG; ug'{kg]{
/ /]km/n ;+oGqnfO{ k|efjsf/L ¿kdf sfof{Gjogdf
Nofpg'kg]{ ljifodf 5nkmn ug]{ / ;f] cg';f/ ;dGjo /
;xsfo{df sfd cufl8 a9fpg] ul/Psf] 5 .
s]Gb|sf] lbuf] Joj:yfkg
afn lasf; s]Gb|sf] lbuf] ljsf;sf nflu j8f e]nf
afnaflnsfx¿sf] ;du| tyf k"0f{ljsf;sf nflu afn
ljsf; s]Gb|n] lgjf{x u/]sf] e"ldsfnfO{ :ki6 kfb}{ o;sf]
lbuf] Joj:yfkgsf nflu Joj:yfkg ;ldltsf ;b:o,
cleefjs tyf cGo ;/f]sf/jfnfx¿sf] e"ldsfsf] af/]df
s]lGb|t /x]/ afn ljsf; s]Gb| ;~rfng eO/x]sf ;a}
uf=lj=;= / j8fx¿df bfËdf a[xt e]nf u/L 5nkmn
ul/Psf] lyof] .
dlxnf ;zQmLs/0fsf] nflu k|f/lDes afnlasf; s]Gb|sf] cfjZostf / r'gf}tL ljifos cGtlqm{ofTds sfo{zfnf uf]i7L
dlxnfx¿sf] ;fdflhs / cfly{s ;zQmLs/0fnfO{ yk
;xof]u k'¥ofpg dlxnfd'vL b[li6sf]0faf6 afnljsf;
s]Gb| ;~rfng ul/g'kg]{ s'/fnfO{ dWogh/ u/L cf]/]s /
lhNnf lzIff sfo{fno bfËsf] ;+o'Qm ;xsfo{df dlxnf
;zQmLs/0fsf] nflu k|f/lDes afnlasf; s]Gb|sf]
cfjZostf / r'gf}tL ljifo cGt/lqmof sfo{qmd 3f]/fxLdf
@)^( d+l;/ @! ut] ;DkGg ul/Psf] lyof] . ;/sf/n] / u}/
77cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;/sf/L ;ª\3 ;+:yfx¿n] afnljsf; s]Gb|x¿ cf—cfˆg}
lgb]{lzsf cg';f/ ;~rfng ub}{ cfO/x]sf]df sfof{Gjogsf]
:t/df ;a}sf] ;dGjo / ;xsfo{df afnaflnsfsf]
rf}tkmL{ ljsf;;Fu} dlxnfx¿sf] ;fdflhs ;zQmLs/0f
/ cfly{s ;zQmLs/0fnfO{ klg dWogh/ u/L sfd ubf{
kl/jf/ / afnaflnsf b'j}nfO{ kmfObf x'g] s'/fdf 5nkmn
ul/Psf] lyof] . cf]/]sn] o; sfo{qmddf cfˆgf] cg'ej
cfbfgk|bfg u/]sf] lyof] . 5nkmndf cf]/]sn] ;~rfng
u/]sf] afnlasf; s]Gb| PsLs[t ¿kdf ;~rfng eO/x]sf
sf/0f dlxnfx¿sf] ;zQmLs/0f / hLljsf]kfh{gdf klg
yk 6]jf k'u]sf] 5nkmndf cfPsf] lyof] . sfo{qmddf $%
hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
o;}u/L 6/LufpF / x]s'nL uf=lj=;= df klg
;/f]sf/jfnfx¿;Fu afn ljsf; s]Gb|sf] cfjZostf /
Joj:yfkg ;DaGwdf cGt/lqmof ul/Psf] lyof] . pQm
sfo{qmddf ^% hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
s]Gb|sf] lbuf] ljsf;sf] nflu ;|f]t Joj:yfkg tyf klxrfg;DaGwL 5nkmn sfo{qmd
afnlasf; s]Gb| Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿, dlxnf
;fd'bflos ;+:yfsf k|ltlglwx¿ / cleefjsx¿;Fu
s]G›nfO{ lhNnf lzIffsf] sf]6fleq kfg{sf] nflu kxn ug]{,
uf=lj=;= tyf ;fd'bflos jg;Fu ;|f]tsf] nflu k|:tfjx¿
k]z ug]{ / ;'dbfoaf6 klg s]xL ;xof]u h'6fpg kxn ug]{
;DaGwdf l;/xf / bfËdf u/L ( j6f 5nkmn ul/Psf]
lyof] . sfo{qmddf !*( hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
Ifdtf clea[l4 sfo{qmd lzIfs / ;xof]uLx¿nfO{ k'gM tfhuL tflnd
afnaflnsfx¿nfO{ k9fpg / ljleGg lqmofsnfkx¿ afn
d}qLk"0f{ ¿kdf cEof; u/fpg ;Lk ljsf; ug]{ p2]Zon]
pbok'/ / l;/xfdf ;~rlfnt afn lasf; s]Gb|sf lzIfs
tyf ;xof]uLx¿nfO{ k'gM tfhuL tflnd pbok'/df
;DkGg ul/Psf] lyof] .
lzlIfsf / ;xof]uLx¿nfO{ k|fylds pkrf/;DaGwL @ lbg] cled'vLs/0f
afnaflnsfx¿sf] k|fylds :jf:Yo pkrf/ / cfsl:ds
pkrf/df Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿df ;xof]u k'¥ofpg]
p2]Zon] afn ljsf; s]Gb|sf lzIfs tyf ;xof]uLx¿nfO{
@ lbg] cled'vLs/0f÷tflnd bfËdf @)^(÷&÷!* / !(
ut] ;DkGg ul/Psf] lyof] . tflnddf dlxnf !@ k'?if !*
u/L hDdf #) hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
;xof]u
8«|]; ljt/0f afn ljsf; s]Gb|df egf{ ePsf ;a} afnaflnsfx¿sf]
nflu jflif{s ¿kdf Ps k6s 8«]; -kf]zfs_ ljt/0f
ug]{ ul/Psf] 5 . kf]zfs ljt/0fn] afnaflnsfx¿ tyf
pgLx¿sf cleefjsx¿nfO{ afnljsf; s]Gb|df cfpg,
;kmf /xg / pgLx¿nfO{ 8«];df ljBfno hfg' kb{5
eGg] efjgfsf] ljsf; u/fPsf] 5 . o; jif{ hDdf @!^
hgfnfO{ 8|]«; ljt/0f ul/Psf] lyof] .
kf]if0fo'Qm vfgf afn ljsf; s]Gb|df x/]s dlxgf :jf:Yo hfFr ubf{ s'g}
afnaflnsf s'kf]lift kfOPdf cf]/]sn] kf]if0fo'Qm vfgf
vfg lbg'sf ;fy} :jf:Yo pkrf/df klg ;xof]u ub}{
cfO/x]sf] 5 .
:jf:Yo;DaGwL ultljlwx¿
dfl;s :jf:Yo k/LIf0f afnaflnsfx¿n] :jf:Yo hfFr tyf pkrf/ ;j{;'ne
dfWodaf6 k|fKt u/L :j:y / lg/f]uL hLjgofkg ug{]
clwsf/sf] ;'lglZrttf x'g'k5{ eGg] p2]Zosf ;fy
78 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
afnaflnsfx¿sf] dfl;s :jf:Yo k/LIf0f ug]{ ul/Psf]
5 . dfl;s :jf:Yo k/LIf0f ubf{ s]xL ;d:of b]vf k/]df
k|fylds pkrf/ ug]{ ul/Psf] 5 eg] yk pkrf/sf]
nflu x]Nykf]i6 / lhNnf c:ktfndf l/km/ ug{] ul/Psf]
5 . afnaflnsfsf] cfjZostf cg';f/ lb;f hfFr u/L
h'sfsf] cf}iflw klg v'jfpg] ul/Psf] 5 .
kf]if0f lSnlgs ;~rfng x/]s afnaflnsfn] :j:Yo hLjgofkg ug{ kfpg'
pgLx¿sf] g};lu{s clwsf/ xf] . :j:Yo hLjgofkgsf
nflu kf]if0fo'Qm vfgfsf] cfjZostf kb{5 . t/ g]kfndf
$! k|ltztsf] xf/fxf/Ldf afnaflnsfx¿ s'kf]if0fsf]
lzsf/ xF'b} cfO{/x]sf 5g eg] !! k|ltzt afnaflnsfx¿
sdhf]/ /x]sf] tYofÍn] b]vfPsf] 5 . o:tf ;d:ofx¿nfO{
dWogh/ u/L cf]/]sn] afnaflnsfx¿sf] :jf:Yodf ;'wf/
Nofpg] p2]Zon] q}dfl;s ¿kdf x/]s afnljsf; s]Gb|df
cfpg] afnaflnsfx¿ / pgLx¿sf cleefjsx¿nfO{
e]nf u/L kf]if0f;DaGwL cled'vLs/0f, kf]if0f ;fdu|Lx¿
tof/ u/L agfP/ b]vfpg'sf ;fy} afnaflnsfnfO{ v'jfpg]
ul/Psf] 5 .
kl/jt{g nufot ljleGg ljifodf hfgsf/L lbg] p2]Zon]
o; jif{df ## j6f cled'vLs/0f ul/Psf] 5 h;df
afns #(& hgf / aflnsf %$) hgf u/L (#& hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
lszf]/L sIff ;~rfng ;fgf] pd]/df k9\gaf6 al~rt lszf]/Lx¿nfO{ k9\g]
jftfj/0f ug]{ / lszf]/L clwsf/af/] ;r]t u/fpg]
p2]Zon] bfª lhNnfsf] k8\9fdf ! j6f gd'gf lszf]/L sIff
lg/Gt/ ¿kdf ;~rfng ub}{ cfO{/x]sf] 5 . lszf]/L sIff
;~rfng ug]{ qmddf lszf]/L sIffsf ;xefuLx¿nfO{
cf]/]s g]kfnåf/f ;~rflnt ultljlwx¿sf] af/]df yk
;+r]tgfd"ns ljifo / lszf]/L clwsf/af/] 5nkmn ug]{
ul/Psf] 5 .
:s'n lzIff :s'nx¿df % b]lv !) sIff;Dd cWog/t 5fq
5fqfx¿nfO{ afnclwsf/, n}+lËs lje]b, afn ljjfx,
of}g zf]if0f, of}glzIff, nfu'kbfy{n] :jf:Yodf kfg]{ c;/
nufotsf ljifodf la:t[t ¿kdf hfgsf/L lbO{ ;';"lrt
agfpg] p2]Zon] l;/xf / bfËdf :s"n lzIff ;~rfng
ug]{ ul/Psf] 5 . o; jif{df #! j6f sIff lnOPsf] lyof]
h;df ^@) hgf 5fqf / ^!@ hgf 5fq u/L hDdf !@#@
hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
n}+lËs lje]b, of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo clwsf/;DaGwL lzIfsx¿nfO{ @ lbg] tflnd
n}+lËs lje]b, of}g tyf k|hgg\ :jf:Yo clwsf/sf
af/]df cjwf/0ffut :ki6tf u/fpg'sf ;fy} ljBfno
/ ;dfhdf x'g] of}g lx+;fsf 36gf Go'gLs/0fsf] nflu
lzIfssf] e"ldsfnfO{ lqmofzLn agfpg] p2]Zon] cf]/]s
/ lhNnf lzIff sfo{nosf] ;xsfo{df $ j6f uf=lj=;=
sf pRr df=lj=, df=lj=, lg=df=lj= / k|f=lj :s'nx¿sf
k|=c= / :jf:Yo tyf hg;+Vof k9fpg] lzIfsx¿nfO{ bfË
t'n;Lk'/df @)^( kmfNu'g !* / !( ut] @ lbg] tflnd
;DkGg ul/Psf] lyof] . h;df #) hgfsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] .
afnclwsf/ sfo{qmd
cled'vLs/0f afnaflnsfx¿nfO{ afn clwsf/, n}+lËs lje]b / lx+;f,
of}g zf]if0f, :jf:Yo / ;/;kmfO{, lszf]/fj:yfdf cfpg]
79cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
afnclwsf/ tyf g]t[Tj ljsf;;DaGwL # lbg] tflnd
cf]/]s g]kfn bfË zfvfsf] cfof]hgfdf 6/LufpF, p/x/L,
dfgk'/, >LufpF / x]s'nL uflj;sf !) j6f afn ;d"xsf
;b:ox¿nfO{ afnclwsf/ tyf g]t[Tj ljsf;;DaGwL
# lbg] tflnd ;DkGg u/]sf] 5 . afnaflnsfx¿nfO{
afnclwsf/ / g]t[Tj ljsf;;DaGwL hfgsf/L lbO{
Jojxf/df kl/jt{g Nofpg pTk|]l/t ug]{ p2]]Zon] ;~rfng
ul/Psf] o; tflnddf !) hgf afns / !@ hgf aflnsf
u/L hDdf @@ hgf afnaflnsfx¿sf] ;xeflutf /x]sf]
lyof] .
afn e]nf afn lasf; s]Gb|af6 ljBfno k9\g uPsf
afnaflnsfx¿sf] cg'ej cfbfgk|bfg / x/]s afn ;d"xn]
u/]sf ultljlwx¿sf] ;dLIff ug]{ p2]Zon] bfËdf % j6f
uflj;sf afnaflnsfx¿nfO{ ;d]6]/ @ j6f afne]nf
;DkGg ul/Psf] lyof] . h;df aflnsf *$ hgf / afns
%^ hgf u/L !$) hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
afnaflnsfx¿nfO{ k9\g ;xof]u cfly{s tyf cGo sf/0fn] cfˆgf] k9fO{nfO{ lg/Gt/tf lbg
g;s]sf ;LdfGts[t ;d'bfosf / lx+;f kLl8t dlxnfsf
afnaflnsfx¿nfO{ cf]/]sn] l;/xf / bfËdf k9\gsf] nflu
afns !$ hgf / aflnsf %( hgf u/L hDdf &#
hgfnfO{ lg/Gt/ ¿kdf ;xof]u ub}{ cfO/x]sf] 5 .
Affn k|ltof]lutfTds sfo{qmd
afnaflnsfsf] af}l4s tyf l;h{gfTds Ifdtfsf]
ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg'sf] ;fy} afnaflnsfx¿sf]
cfjfhnfO{ k|:km'6g ug]{ jftfj/0f tof/ ug]{
u/fpg] p2]Zon] afn ;~hfnsf] cfof]hgf / cf]/]ssf]
;xof]udf afnaflnsfx¿sf] aLrdf lrqsnf k|ltof]lutf,
jSt[Tjsnf, s';L{bf}8, sljtf k|ltof]lutf nufotsf
ultljlwx¿ u/fOPsf] lyof] . k|ltof]lutfdf klxnf, bf];|f]
/ t];|f] x'g] afnaflnsfx¿nfO{ k|f]T;fxg:j¿k k'/:sf/
ljt/0f ul/Psf] lyof] .
80 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb| …5xf/LÚ
-u_ %
81cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cf]/]s g]kfnn] dgf]/~hg If]qdf sfo{/t dlxnfx¿sf]
clwsf/sf nflu pgLx¿nfO{ ;ª\ul7t u/L cfˆgf]
clwsf/sf nflu cfkm} jsfnt ug{ ;Sg] tj/n] Ifdtf
clej[l4 ug]{ p2]Zon] cfˆgf ;d:ofx¿ jf s'/f /fVg]
ynf] -8«lkË ;]G6/_ sf] ¿kdf @))$ dfr{ ^ b]lv Osf]
g]b/Nof08sf] ;xof]udf dlxnf k/fdz{ s]Gb| …5xf/LÚ
sf] :yfkgf u/L sfd ug{ ;'?jft ul/Psf] xf] . ljz]if
u/L dgf]/~hg If]qdf sfo{/t cfGtl/s ¿kn] lj:yflkt
dlxnfx¿sf nflu d'Votof :jf:Yo ;]jf, ;"rgf /
dgf]ljdz{ ;]jf pknAw u/fpg] tyf clwsf/sf] af/]df
;';"lrt ug]{, pgLx¿nfO{ ;ª\ul7t x'g ;xhLs/0f ug'{sf
;fy} cgf}krfl/s If]qdf sfo{/t >lds dlxnfx¿sf]
sfdsf] sfg'gL dfGotf / ;'/Iffsf] clwsf/sf]
;'lglZrttfsf] nflu k}/jL ug]{ p2]Zo o; sfo{qmdsf]
/x]sf] lyof] .
b]zdf ePsf] ;z:q åGåsf] ;dodf cfGtl/s ¿kdf
lj:yfkg x'g] ;d:ofn] 7"nf] ¿k lnof] . kmn:j¿k
u|fdL0f If]qaf6 lj:yflkt lszf]/L tyf dlxnfx¿ cfˆgf]
hLjgofkgsf] nflu h:tf];'s} hf]lvdk"0f{ >d ug{
klg afWo eP . o;/L lj:yflkt eP/ cfpg] dlxnf
jf lszf]/Lx¿sf] ;+Vof sf7df08f}+df dfq} @ nfveGbf
a9L ePsf] cg'dfg ul/Psf] 5 . o;/L cfˆgf] 7fFpaf6
aflx/ hfg] qmddf kof{Kt ;"rgfsf] cefjdf pgLx¿
a]rlavg÷cf];f/k;f/, of}gzf]if0f, >dzf]if0f nufot
cGo ljleGg lx+;fdf kg{ afWo x'g ;S5g\ eGg] dfGotfn]
cf]/]sn] dgf]/~hg If]qdf sfo{/t >lds dlxnfx¿sf]
Ifdtf clej[l4 u/L pgLx¿nfO{ cfTdlge{/ agfpg]
p2]Zon] ljleGg ;Lkd"ns tflndx¿, cled'vLs/0fx¿
/ j}slNks /f]huf/Lsf] nflu kxn u/L ;Lk IfdtfnfO{
ljsf; ub}{ bIf agfpgdf d2t ub}{ cfO{/x]sf] 5 .
cgf}krfl/s If]qdf sfo{/t dlxnfx¿ cfkm} ;ª\ul7t eO{
cfˆgf] ;jfnsf] cfkm}+n] g]t[Tj ug]{ / cfˆgf] clwsf/sf]
nflu cfkm}+n] k}/jL ug{ ;Sg] agfpg cf]/]sn] sfo{qmdsf]
;'?jftb]lv g} pgLx¿sf] Ifdtf clea[l4 / ;+:yfut
ljsf;df hf]8 lbg'sf ;fy} cfjZos k|fljlws ;xof]u
ub}{ cfO/x]sf] 5 . o;} qmddf @)^$ ;fndf dlxnfsf]
lglDt dlxnf d~r g]kfnsf] :yfkgf ePsf] xf] . of]
;+:yf cgf}krfl/s tyf dgf]/~hg If]qdf sfo{/t >lds
dlxnfx¿n] :yfkgf u/]sf] klxnf] ;+:yf xf] . xfn;Dd
o; ;ª\u7gdf %)) hlt dlxnfx¿ ;ª\ul7t eO{;s]sf
5g\ .
dlxnfsf] lglDt dlxnf d~r g]kfnsf] ;+:yfut
;jnLs/0f / ljsf; ub}{ n}hfg] qmddf ;b:ox¿sf]
Ifdtf clea[l4 ub}{ ;+:yfnfO{ alnof] agfpg cf]/]sn]
ljut # jif{b]lv ;a} sfo{qmdx¿nfO{ sfof{Gjog ug{
dlxnfsf] lglDt dlxnf d~r g]kfn;Fu ;xsfo{ ub{}
cfO/x]sf] lyof] . o;} ;Gbe{df @)&) >fj0f & ut]
/fli6«o dlxnf cfof]usf] xndf ;a} ;/f]sf/jfnfx¿sf]
pkl:yltdf cf]/]sn] dlxnfsf] lglDt dlxnf d~rnfO{
cf}krfl/s ¿kdf cfˆgf ;Dk"0f{ sfo{qmdx¿ x:tfGt/0f
u/]sf] 5 .
dlxnf :jf:Yo k/fdz{ s]Gb| ‘5xf/L’
82 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lbuf] zflGtsf nflu ;xh cleofg
-3_
83cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lj=;= @)^$ df ;+ljwfg;efsf] lgjf{rg eO{ :yfkgf
ePsf] ;+ljwfg;ef /fhgLlts kfl6{x¿sfaLr ;xdlt
/ ;xsfo{ h'6\g g;Sbf $ jif{kl5 g]kfnsf] ;+ljwfgsf]
klxnf] d:of}bf;d]t hf/L gu/L lj36g eof] . ;+ljwfg
;efsf] lj36g;Fu} b]zdf /fhgLlts cGof}ntf a9\b}
uPsf] 5 eg] zflGt lgdf{0f k|lqmof cf]´]ndf k/]sf] 5 .
;z:q dfcf]jfbL åGåkZrft\ g]kfndf zflGt k|lqmofnfO{
6'+uf]df k'¥ofpgsf nflu /fhgLlts kfl6{x¿sfaLr
ljleGg r/0fdf ePsf jftf{x¿, k|ltj4tf / ;Demf}tfx¿
ul/P t/ ljleGg sfnv08df u/]sf zflGt jftf{ tyf
;Demf}tfx¿sf] dd{x¿nfO{ la;]{/ bnx¿ ;Qfsf] df]xdf
dfq cNdlnbf b]zdf /fhgLlts cGof]ntf l;h{gf x'g'sf
;fy} zflGt lgdf{0f k|lqmof 6'+uf]df k'Ug ;s]g . /fhgLlts
cGof}ntfsf sf/0f ;+qmd0fsfn nlDab} hfgfn] b]zdf
b08xLgtfsf] ;+:s[lt df}nfpFb} uPsf] 5 . JolQmsf] :jtGq
¿kn] afFRg kfpg], sfd ug{ kfpg] clwsf/nfO{ /fHon]
;'lglZrt ug{ ;s]sf] cj:yf 5}g . o;/L b]zdf a9\b}
uO/x]sf] /fhg}lts cGof]ntf / b08xLgtfsf] cj:yfsf
sf/0f cfd g]kfnLn] zflGt, ;'/Iffsf] k|Tofe"lt ug{ kfPsf
5}gg\ .
To;}n] oL ;d:ofx¿nfO{ ;Djf]wg ug{ b]zdf gofF
;+ljwfg cfpg'sf ;fy} lbuf] zflGt / ;fdflhs
Gofosf] :yfkgf x'g' kb{5 . cfwf/e"t dfgj clwsf/sf]
k"0f{k|Tofe"lt ljgf b]zdf lbuf] zflGt c;Dej 5 . lbuf]
zflGt lgdf{0f k|lqmofdf ;Dk"0f{ tx / tKsfnfO{ k"0f{¿kdf
;xefuL u/fpFb}, pgLx¿sf clwsf/x¿nfO{ ;'lglZrt
ug{ /fHoaf6 dfgj clwsf/sf] ljZjAofkL dfGotfx¿nfO{
cjnDjg ul/g' kb{5 eGg] dfGotfsf ;fy cf]/]s g]kfnn]
dfgj clwsf/ / lbuf] zflGt :yfkgfsf] nflu :yfgLo
:t/b]lv /fli6«o :t/;Dd lbuf] zflGtsf nflu ;xh
cleofg ;~rfng ub}{ cfO/x]sf] 5 .
/0fg}lts d'2fx¿ b08xLgtfsf] cGTo
clx+;fTds ;+:s[ltsf] ljsf;
d'Vo p2]Zo lbuf] zflGt / ;+ljwfg ;'lgZrt ug{ o'jf, dlxnf
tyf k5fl8 kfl/Psf ;d'bfosf] ;zQmLs/0fsf nflu
;xhLs/0f ug]{ .
lglb{i6 p2]Zox¿ !_ dfgj clwsf/ xgg\ ePsf dlxnf / k5fl8 kfl/Psf
;d"x÷;d'bfosf] Gofosf nflu k}/jL ug]{ .
@_ dfgj clwsf/ ;+/If0fsf nflu o'jf, dlxnf, tyf
dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] Ifdtf clej[l4 ug]{ .
#_ zflGt / ;+ljwfgsf nflu o'jf tyf dlxnfsf] cu'jfO{df
bafa cleofg ;~rfng ug]{ .
$_ ;+qmd0fsflng Gofo kfpg] jftfj/0f l;h{gf ug{sf
nflu ;d'bfo / lhNnf :t/sf ;~hfn, ;d"x,
;ldlt cflbsf] ;jnLs/0f ug]{ .
;DkGg ultljlwx¿
cled'vLs/0f b]zsf] /fhgLlts cl:y/tfsf sf/0f a9\b} uPsf]
b08xLgtfsf sf/0f xfd|f] ;dfhsf x/]s tx / tKsfdf
ljleGg :j¿ksf lx+;fx¿ ljBdfg 5g\ . dflg;x¿n]
cfˆgf] clwsf/ / ;'/Iffsf] k|Tofe"lt ug{ kfPsf 5}gg .
To;}n] x/]s JolQmn] dfgj clwsf/sf] kl/kfngf,
clx+;fTds k4ltsf] cjnDjg ub}{ hfg'kg]{ cfjZostf
/x]sf] 5 . oxL cfjZostfnfO{ dWogh/ u/L cf]/]sn]
uf=lj=;= tyf lhNnfdf dfgj clwsf/, clx+;fTds lzIff,
gful/s tyf /fhgLlts clwsf/, cfly{s, ;fdflhs /
;f+:s[lts clwsf/, !#@% / !*@) / ;+qmd0fsflng
Gofo nufotsf ljleGg ljifodf dlxnf, k'?if,
o'jfx¿nfO{ ;';"lrt ug]{ p2]Zon] ljleGg lhNnfdf %##
j6f cled'vLs/0f tyf 5nkmn ul/Psf] lyof] . To;df
!)&!^ hgf dlxnf / $@^# hgf k'?ifsf] ;xeflutf
/x]sf] lyof] .
lbuf] zflGtsf nflu ;xh cleofg
84 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
j8f ;Djfb zflGt / ;+ljwfgsf nflu o'jfx¿sf] g]t[Tj / cf]/]ssf]
;xsfo{df ;~rfng eO/x]sf] bafa cleofgnfO{ :yfgLo
:t/df c´ a9L k|efjsf/L agfpg cf]/]ssf] sfo{/t
lhNnfx¿df !^% j6f j8f ;Djfb sfo{qmd ;DkGg
ul/Psf] lyof] . h;df @()( hgf dlxnf / @*^^ hgf
k'?if u/L hDdf %&&% hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
g]kfnsf] x/]s /fhgLlts kl/jt{g, nf]stGqsf]
:yfkgf / cGo ;fdflhs cfGbf]ngx¿df o'jfx¿sf]
dxŒjk"0f{ of]ubfg /lxcfPsf] 5 . ljutdf ePsf
zflGtk"0f{ hgcfGbf]ng, b; jif{] ;z:q åGåsfn, dw]z
cfGbf]ng, y¿x6 cfGbf]ng nufotsf cf:yf / klxrfgsf
cfGbf]ngx¿ ;a}df o'jfx¿sf] e"ldsf dxŒjk"0f{ /x]sf]
5 . To;}n] b]zdf a9\b} uO/x]sf] /fhgLlts cl:y/tfsf]
cGTo u/L lbuf] zflGt k|lqmofnfO{ 6'+uf]df k'¥ofpg /
;+ljwfg lgdf{0fsf] nflu /fhgLlts kfl6{x¿nfO{ lhDd]jf/
/ hjfkmb]xL agfpg km]]/L o'jfx¿sf] ;lqmo e"ldsfsf]
cfjZostf /x]sf] s'/fnfO{ dWogh/ u/L o:tf ;Djfb
sfo{qmdnfO{ lg/Gt/tf lbOPsf] lyof] .
lhNnf tyf uf=lj=;= :t/df zflGt ;ldlt;Fu ;dGjo a}7s
:yfgLo :t/df dlxnf clwsf/ tyf dfgj clwsf/sf]
k|j4{gsf nflu cf–cfˆgf] If]qaf6 ;a} k|ltj4 / lhDd]jf/
/xgsf nflu 5nkmn ug]{ p2]Zon] dfgj clwsf/ ;~hfn,
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifs ;~hfn, gful/s ;~hfn /
zflGt ;ldlt nufot cGo ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;dGjo
a}7ssf] cfof]hgf u/L ;do ;dodf cfjZostf cg';f/
5nkmn ug]{ ul/Psf] 5 .
zflGt, ;+ljwfg / dfgj clwsf/sf] k|j4{gsf nflu o'jfx¿sf] e"ldsf ljifos lhNnf tyf uflj; :t/Lo uf]i7L
/fhg}lts bnx¿sfaLrdf ljutsf $ jif{df ;xdlt /
Pstf sfod x'g g;Sbf ;+ljwfg n]vg / zflGt k|lqmofsf]
dxŒjk"0f{ sfo{ k"/f geO{ ;+ljwfg ;efsf] cGTo ePsf]
5 . of] /fhgLlts cGof]nsf] cj:yfaf6 b]znfO{ lgsf;
lbg cToGt h?/L 5 . To;}n] gofF ;+ljwfg lgdf{0f / lbuf]
zflGt :yfkgfsf] nflu o'jfx¿sf] e"ldsf ;lqmo x'gkg]{
cfjZostfnfO{ dWogh/ u/L zflGt, ;+ljwfg / dfgj
clwsf/sf] nflu o'jfx¿sf] e"ldsf ljifos lhNnf tyf
uflj; :t/Lo uf]i7L ;DkGg ul/Psf] lyof] .
jt{dfg kl/j]zdf x/]s s'/fsf] kl/jt{gsf] ;Djfxs
eg]sf o'jfx¿ g} x'g\ . To;}n] o'jf ju{n] cfˆgf]
:yfgaf6 h] ug{ ;lsG5 ;s/fTds kl/jt{gsf] nflu
cfˆgf] e"ldsf lgjf{x ug'{ kb{5 . t/ tL ;a} sfo{ ubf{
cfwf/e"t dfgj clwsf/sf] l;4fGtnfO{ s;}n] klg la;{g'
x'b}g eGg] efjgfsf] ljsf; u/L Jojxfl/s ¿kdf nfu"
ug{'kg]{ cfhsf] cfjZostf /x]sf] 5 . oL s'/fx¿nfO{ o'jf
ju{n] uDeL/ ¿kdf lnP/ lbuf] zflGt, dfgj clwsf/ /
;+ljwfg lgdf{0f ug{sf] nflu ;dod} kxn ug]{5g\ eGg] of]
sfo{qmdaf6 ck]Iff /fvL lhNnf :t/df ̂ j6f / uf=lj=;=
:t/df #& j6f uf]i7L ;DkGg ul/Psf] lyof] h;df !@(#
hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
dfgj clwsf/ / dlxnf lx+;fsf] cj:yf ljifos lhNnf :t/Lo cGt/lqmof sfo{qmd
lhNnfdf 36]sf dlxnf lx+;fsf 36gfsf] cj:yf / dfgj
clwsf/ xgg\sf] l:yltsf] ljZn]if0f u/L dfgj clwsf/
;Dj4{g / k|jw{gsf nflu ;/f]sf/jfnfx¿sf] e"ldsfsf]
vf]hL ug]{ p2]Zon] lhNnfdf dfgj clwsf/ tyf dlxnf
clwsf/sf] If]qdf sfo{/t ;ª\3;+:yfx¿aLr cGt/lqmof
ul/Psf] lyof] . b]zdf a9\b} uO/x]sf] b08xLgtfsf]
cGTo / dfgj clwsf/sf] ;Ddfg / k|j4{g ug{ dfgj
clwsf/sdL{, gful/s ;dfh, k]zfsdL{ / k|x/L k|zf;gn]
s:tf] e"ldsf lgjf{x ug{ cfjZos 5 eGg] ;Gbe{nfO{
lnP/ df]/Ë, ;'g;/L, pbok'/, l;/xf, wg'iff / bfË
lhNnfdf ljleGg r/0fdf ul/Psf o:tf cGt/lqmofdf
/fli6«o dfgj clwsf/ cfof]usf k|ltlglwx¿ / /fli6«o
dlxnf cfof]usf k|ltlglwx¿sf] klg pkl:ylt /x]sf]
lyof] .
5nkmnsf] cGTodf ;xefuLx¿af6 p7]sf s'/fx¿nfO{ x]bf{
b08xLgtf a9]sf], ljlwsf] zf;g gePsf], ;Qf kIf tyf
k|ltkIf b'j} cfGbf]ngsf] tof/Ldf nfu]sf] o; cj:yfn]
dlxnf, tdfd k]zfsdL{ / gful/s ;dfh b'j}nfO{ c´
a9L c;'/lIft / kLl8t x'g] cj:yfsf] l;h{gf u/]sf] 5 .
o;sf] d'Vo h8 eg]sf] /fhg}lts bnx¿aLrsf] c;xdlt
/ ;xsfo{ x'g g;Sg' g} xf] . To;nfO{ lrg{sf] nflu
85cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
k]zfsdL{ tyf gful/s ;fdh cufl8 cfpg cfjZos
/x]sf] lgisif{ lgsfNb} /fhgLlts kfl6{x¿;Fu klg o;
ljifodf uDeL/ eP/ 5nkmn ug{] lg0f{o ul/Psf] lyof] .
zflGt / dfgj clwsf/ k|j{4gsf] nflu ldl8ofx¿sf] e"ldsf ljifos cGt/lqmof
lhNnfdf dfgj clwsf/sf] xgg\ pNnª\3gsf 36gfx¿sf]
cj:yfnfO{ phfu/ u/L ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;Dj]bgzLn
/ hjfkmb]xL agfpg ;~rf/sdL{x¿n] ul//x]sf] cfˆgf]
e"ldsfnfO{ c´ yk k|efjsf/L agfpg dfgj clwsf/ /
dlxnf clwsf/sf] b[li6sf]0faf6 ljZn]if0f u/L vf]hd"ns
n]v tyf ;dfrf/x¿ ;Dk]|if0f / k|;f/0f u/L dfgj clwsf/
k|j4{g / zflGt k|lqmofdf ;xof]u k'¥ofpg sf7df08f}+,
df]/Ë, bfË, l;/xf, pbok'/ / s}nfnLdf kqsf/x¿;Fu !
lbg] cGt/lqmof sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/of] . sfo{qmddf
!%^ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
dfgj clwsf/ ;+:s[ltsf] ljsf; u/f}+, dfgj clwsf/sf] ;Ddfg u/f}+ -dfgj clwsf/sf] cj:yf ljifos ax; sfo{qmd _
dfgj clwsf/ ;~hfn pbok'/sf] ;Dof]hg / cf]/]s
g]kfnsf] cu'jfO{df c;f]h # ut] tyf !( ;]K6]Dj/ @)!@
sf] lbg lhNnfsf] ;Dk"0f{ ;/f]sf/jfnfx¿sf] pkl:ytdf
dfgj clwsf/sf] cj:yf / jif{ k':ts ;dLIff;DaGwL !
lbg] ax; ;DkGg ePsf] lyof] . sfo{qmddf dfgj clwsf/
/ zflGt ;'/Iffsf] cj:yfsf] af/]df ;/f]sf/jfnfx¿;Fu
5nkmn ul/Psf] lyof] . pbok'/ lhNnfdf !& k'if )^*
b]lv !& ciff9 )^( ;Ddsf] cjlwdf @@ j6f dfgj
clwsf/ xgg\sf uDeL/ 36gf 36]sf] k|ltj]bg klg k|:t't
ePsf] lyof] . ;fy} pbok'/ lhNnfsf] cj:yfnfO{ ;d]6]/
tof/ ul/Psf] k':ts pbok'/df dfgj clwsf/s]f cj:yf
sf] af/]df ;dLIff klg ul/Psf] lyof] .
o;/L ;~rfng ul/Psf] dfgj clwsf/;DaGwL ax;n]
pbok'/ lhNnfnfO{ dfgj clwsf/d}qL ;+:s[ltsf]
ljsf;df ;a}sf] Wofg s]lGb|t eO{ dfgj clwsf/nfO{
;Ddfg ug]{ ;+:s[ltsf] ljsf; x'g] / of] Pp6f gd"gf
lhNnf aGg] ck]Iff /flvPsf] lyof] . pQm sfo{qmddf ^!
hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
dfgj clwsf/ / zflGt k|j4{g ljifos @ lbg] sfo{zfnf uf]i7L
lhNnf :t/Lo zflGt ;ldlt ;'g;/L / cf]/]s g]kfnsf]
;+o'Qm cfof]hgfdf lhNnf / uf=lj=;=sf zflGt ;ldltsf
;b:ox¿df åGå / zflGt;DaGwL a'emfO{nfO{ cem :ki6
agfO{ åGå ljZn]if0fsf nflu Ifdtf ljsf; ug]{, zflGt
/ dfgj clwsf/sf] k|j4{gsf nflu zflGt ;ldltsf]
e"ldsfsf] ;dLIff u/L cfufdL lbgdf e"ldsfnfO{ cem
k|efjsf/L agfpg] jftfj/0f tof/ ug]{ / !#@%, !*@) /
o; ;DaGwdf ;/sf/sf] sfo{of]hgfsf] ljifodf hfgsf/L
u/fpg] / zflGt ;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/sf]
af/]df;d]t la:t[t ¿kdf 5nkmn ug]{ p2]Zon] ldlt
@)^(÷^÷@* b]lv @( ;Dd la/f6gu/df @ lbg] sfo{zfnf
uf]i7L ;DkGg ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf dlxnf !) hgf
/ k'?if #) hgf u/L hDdf $) hgfsf] ;xeflutf /x]sf]
lyof] .
dgf]ljdz{sf] cfjZostf / s]Gb|sf] lbuf] Joj:yfkg;DaGwL @ lbg] uf]i7L
cf]/]s g]kfnn] df]/Ë lhNnfsf] uf]ljGbk'/ uf=lj=;=
nufot cGo uf=lj=;= x¿df dgf]ljdz{ s]Gb| ;~rfng
ub}{ cfPsf] 5 . dgf]ljdz{ s]Gb|sf] lbuf] ljsf;sf nflu
:yfgLo ;/f]sf/jfnfx¿sf] e"ldsf a9fpgsf nflu ut
jif{b]lv cf]/]sn] dgf]ljdz{ s]Gb| Joj:yfkg ;ldlt u7g
u/L Joj:yfkg ;ldltsf ;b:ox¿nfO{ # lbg] tflnd
lbO;s]sf] 5 . ;ldltsf ;b:ox¿n] cfkm"n] tflnd
lnO;s] kl5 uf=lj=;=sf cGo ;/f]sf/jfnfx¿nfO{ klg
o; ljifodf ;Dj]bgzLn / lhDd]jf/ agfpg h?/L /x]sf]
86 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
s'/f cg'e"lt ub}{ ;ldlt / uf=lj=;=sf] ;xsfo{df @ lbg]
dgf];fdflhs ljdz{sf] cfjZostf / dgf]ljdz{ s]Gb|sf]
lbuf] Joj:yfkg;DaGwL @ lbg] uf]i7L ;DkGg ul/Psf]
lyof] h;df !$ hgf dlxnf / @% hgf k'?if u/L hDdf
#( hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
lbuf] ljsf;sf] nflu lbuf] zflGt laifos @ lbg] sfo{zfnf uff]i7L
lbuf] ljsf;sf] nflu lbuf] zflGt :yfkgfdf o'jfx¿sf]
e"ldsf ljifos @ lbg] sfo{zfnf uf]i7L cf]/]sn] ;DkGg
u/]sf] 5 . lbuf] zflGt / lbuf] ljsf; lsg cfjZos
5, lbuf] ;fdflhs ljsf;sf nflu o'jfx¿sf] e"ldsf
s:tf] x'g'k5{ eGg] af/]df lj:t[t ¿kdf 5nkmn u/L lbuf]
zflGt :yfkgfsf] nflu o'jfx¿sf] e"ldsfnfO{ lqmofzLn
agfpg bfª lhNnfdf o'jfx¿;Fu lbuf] ljsf;sf] nflu
lbuf] zflGt laifos @ lbg] sfo{zfnf uff]i7L ;DkGg
ul/Psf] lyof] . h;df % j6f uf=lj=;=sf !& j6f Snasf
;b:ox¿ hDdf @# hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
sfo{qmdsf] cGTodf ;xefuLx¿n] cfˆgf] Snasf]
cfof]hgfdf -!_ zflGt / dfgj clwsf/ ljifodf
;fd'bflos ax; !) j6f -@_ ablnbf] kl/l:ytLdf
/fhgLlt / ;+lawfg ;ef laifodf ! lbg] uf]i7L @) j6f
ug]{ u/L sfo{of]hgf lgdf{0f u/]sf lyP .
lbuf] zflGt / dfgj clwsf/sf] nflu /]l8of] cleofg
cf]/]s g]kfnn] ;fd'bflos /]l8of] pbok'/;Fusf] ;xsfo{df
æ;dodf ;+ljwfg /]l8of] cleofgÆ eGg] sfo{qmd
;~rfng ub}{ cfO{/x]sf] 5 . o;}ul/ cGo lhNnfx¿df
klg cGo /]l8of];Fu ;xsfo{ u/L lbuf] zflGt / ;+ljwfgsf
nflu bjfj cleofgdfkm{t /]l8of] sfo{qmdnfO{ lg/Gt/tf
lbOPsf] 5 . ;d'bfo :t/df /]l8of] ;|f]tf Snjx¿ u7g u/L
sfo{qmdsf] af/]df hfgsf/L lbg] / o;sf] k|efjsfl/tfsf]
af/]df k[i7kf]if0f lng] sfd ul/G5 . dfgj clwsf/, zflGt
/ ;+ljwfg lgdf{0fsf] nflu bjfj l;h{gf ug{ ;xhLs/0f
ug]{ p2]Zo cg'¿k ;~rflnt o; sfo{qmddf ljleGg
/fhlgtLs kfl6{sf g]tfx¿ / cGo ;/f]sf/jfnfx¿sf]
ljrf/;Fu} ;d'bfosf dlxnf, k'?if / o'jfx¿sf] ljZn]if0f
/ ljrf/nfO{ ;d]6\g] u/]sf] 5 .
pbok'/ lhNnfsf o'jfx¿sf] ;d:ofx¿ / ;jfn klxrfg ljifos ! lbg] cGt/lqmofTds sfo{qmd
cf]/]s g]kfn pbok'/ / o'jf dxf;ª\3 pbok'/sf] ;+o'Qm
cfof]hgfdf pbok'/ lhNnfdf /x]sf] o'jfx¿sf] ;jfn tyf
;d:ofx¿ klxrfg u/L !@ cf}+ cGt/fli6«o o'jf lbj;sf]
cj;/df ;/f]sf/jfnf ;fd' k|:t't u/L pSt ;jfnnfO{
;Daf]wg ug]{ u/L of]hgf agfpg k}/jL ug]{ p2]Zon] ldlt
@)^(.$.@& ut]sf lbg ufO{3f6df ! lbg] sfo{qmdsf]
cfof]hgf ul/Psf] lyof] . pQm sfo{qmddf pbok'/sf !^
j6f uf=lj=;=sf !# hgf dlxnf / !* hgf k'?if u/L #!
hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . o; sfo{qmddf o'jfx¿n]
ef]uL/x]sf lgltut / /fhg}lts ;d:ofx¿, n}+lËs tyf k|hgg\ :jf:Yo;DaGwL ;d:of nufotsf ;jfndf ;d:ofsf] klxrfg / o;sf] Go"gLs/0fsf] pkfosf] af/]df 5nkmn u/L ;dfwfgsf pkfo s] x'g ;S5 / s;sf] lhDd]jf/L sxfF /xG5 eGg] af/]df klg 5nkmn ul/Psf] lyof] .
lbuf] zflGt lgdf{0fsf cfwf/x¿ / pbok'/sf] jt{dfg cj:yf ljifos lhNnfdf cGt/lqmof
hghflt dxf;ª\3sf] / cf]/]s g]kfnsf] ;+o'Qm
cfof]hgfdf ldlt @)^(.^.!# ut] lbuf] zflGt lgdf{0fsf
cfwf/x¿ / pbok'/sf] jt{dfg cj:yf ljifos lhNnfdf
cGt/lqmofTds sfo{qmd ;DkGg ePsf] lyof] . pQm
sfo{qmddf !* hgf dlxnf / @( hgf k'?if u/L $&
hgfsf] pkl:ytL /x]sf] lyof] . lbuf] zflGt lgdf{0fsf]
cfwf/x¿ vf]hL u/L To;nfO{ sfo{Gjog k|lqmofdf nfgsf]
nflu ;DalGwt ;/f]sf/jfnf ljz]if u/L /fhgLlts
bnx¿nfO{ o; ljifodf Wofgsif{0f u/fpg' /x]sf] lyof] .
cfly{s, ;fdflhs / ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL ax;
dfgjclwsf/ dflg; ePsf sf/0fn] k|fKt x'g] clwsf/
x'g\ h;sf] ;Ddfg, k|j4{g, ;+/If0f / kfngf ug'{
csf]{ JolQm, ;dfh, /fi6« / cGt/f{li6«o ;d'bfosf] st{Jo
cGtu{t kb{5 . dfgj clwsf/nfO{ kfFr efudf ljefhg
ug{ ;lsG5 h:tf] gful/s clwsf/, /fhgLlts clwsf/,
cfly{s clwsf/, ;fdflhs clwsf/ / ;f+:s[lts clwsf/ .
oL clwsf/x¿ dWo] jt{dfg cj:yfdf gful/s clwsf/,
87cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
/fhgLlts clwsf/sf] af/]df a9L dfqfdf 5nkmn /
ax; x'g] u/]sf] 5 . cfly{s clwsf/ / ;fdflhs clwsf/
clwsf/sf] If]qdf hlt ax; x'g'kg]{ xf] Tolt ePsf]
kfO{b}g To;}n]] cfly{s / ;fdflhs clwsf/sf] af/]df x/]s
JolQm ;';"lrt x'g cfjZos /x]sf] s'/fnfO{ cfTdf;ft
ub}{ cf]/]sn] :yfgLo :t/df o:tf ax; sfo{qmdx¿sf]
lg/Gt/ ¿kdf ;~rfng ub}{ cfO/x]sf] 5 . o; jif{df
^% j6f ax; rnfOPsf] lyof] h;df !(^$ hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] eg] pbok'/df dfgjclwsf/
;~hfn / cf]/]s g]kfnsf] ;xsfo{df cfly{s, ;dflhs
/ ;f+:s[lts clwsf/ o'jfsf] ;/f]sf/ eGg] laifodf
;fj{hlgs ;'g'jfO{ ul/Psf] lyof] . pQm sfo{qmddf
ljleGg bnsf o'jf, kqsf/, dfgjclwsf/ tyf dlxnf
clwsf/sdL{ / cGo ;d'bfosf JolQmx¿ u/L hDdf $)
hgfsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
dfgj clwsf/ d}qL pGd'v sfo{of]hgf ;dLIff tyf of]hgf th'{df
cf]/]s g]kfn / dfgj clwsf/ ;~hfnsf] cfof]hgfdf
dfgj clwsf/ d}qL pGd'v sfo{of]hgf ;dLIff tyf
of]hgf lgdf{0f;DaGwL ! lbg] uf]i7L ldlt @)^(.(.!@ ut]
/fhfjf;df ;DkGg ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf lhNnfdf
ljleGg ;jfndf sfo{/t u}/;/sf/L ;+:yf tyf dfgj
clwsf/ ;~hfnsf ;a} ;b:ox¿sf] -dlxnf !# hgf
/ k'?if @# hgf u/L hDdf #^ hgf_ pkl:yt /x]sf]
lyof] . dfgj clwsf/ ;~hfn pbok'/n] ! jif{ cl3
pbok'/ lhNnfnfO{ s;/L dfgj clwsf/d}qL pGd'v
lhNnfsf] ¿kdf ljsf; ug{ ;lsG5 / To;sf] nflu
s] s] ultljlwx¿ ;~rfng ug]{ eGg] ;Gbe{df jflif{s
of]hgf lgdf{0f u/L ;f] cg';f/sf] sfd klg u/]sf] lyof] .
o;}sf] ;dLIff ub}{ gofF of]hgf th'{df ug{ of] uf]i7Lsf]
cfof]hgf ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf ;~hfnsf tkm{af6
o;/L sfo{of]hgf agfO{ sfd ubf{ k|efjsf/L x'g] / ;a}n]
lhDd]jf/L klg af]w ug]{ cg'ej /fv]sf lyP . To;sf/0f
o;nfO{ lg/Gt/tf lbgsf nflu ! jif]{ gofF sfo{ of]hgf
tof/ ul/Psf] lyof] .
/0fg}lts of]hgf th'{df;DaGwL ! lbg] uf]i7L dfgj clwsf/ ;~hfn / cf]/]s pbok'/sf] ;xsfo{df
dfgj clwsf/ ;~hfn pbok'/sf] # jif]{ /0fg}lts of]hgf
tof/ ug{sf nflu ! lbg] uf]i7L @)&).@.( ut] pbok'/
ufO{3f6df ;DkGg ul/Psf] 5 . ;~hfnsf] ;+:yfut
ljsf; ug]{, ;a}sf nflu ;a} dfgj clwsf/ eGg] gf/fnfO{
;a} If]qdf nfu' ug]{ p2]Zon] /0fg}lts of]hgf tof/
ul/Psf] xf] . sfo{qmddf dfgj clwsf/sf] If]qdf sfd
ug]{ ;ª\3;+:yf / kqsf/x¿ u/L #^ hgfsf] -dlxnf !#
hgf dlxnf / @# hgf k'?ifx¿_ ;xeflutf /x]sf] lyof] .
;fd'lxs k|ltj4tf;lxt dfgjclwsf/sf] ;Ddfg, ;+/If0f
/ k|j4{gsf nflu ;a}df ;r]tgf, Wofgsif{0f u/fpg
;xhLs/0f ug'{sf ;fy} k}/jL ug]{ p2]Zon] sfd ul//x]sf]
dfgj clwsf/ ;~hfnsf] ;+:yfut ;'b[9Ls/0fsf nflu
/0fg}lts of]hgf th'{df ul/Psf] xf] .
;~hfnn] pbok'/ lhNnfnfO{ dfgj clwsf/ d}qL lhNnf
3f]if0ffsf] nflu ljut @ jif{ cufl8 /fli6«o dfgj
clwsf/ cfof]usf] ;dGjodf dfgj clwsf/ lzIffsf]
nflu jflif{s of]hgf;d]t tof/ u/L cleofgd'vL sfdx¿
klg ub}{ cfO{/x]sf] 5 . o;/L dfgj clwsf/sf] ;jfnnfO{
cuf8L a9fpg] qmddf ;~hfnsf] sfo{gLlt / /0fgLltsf]
88 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfjZostfnfO{ dxz'; ub}{ o; jif{ /0fg}lts of]hgf
tof/ ul/Psf] 5 .
kl/sNkgf ;a} dfgjclwsf/ ;a}sf nflu / ;fdflhs
Gofo;lxtsf] ;dfh .
Wo]o dfgjclwsf/ ;+:s[lt / ;+:sf/sf] ljsf; ug]{ .
nIo zflGt / ;'zf;gsf] k|j4{g ug]{ . ;~hfnnfO{
dfgjclwsf/ cleofgsf] ¿kdf ljsf; ug]{ .
dfgjclwsf/sf nflu ;a} If]q / txdf hgjsfnt
/ hgdt lgdf{0f ug]{ .
p2]Zo dfgjclwsf/ 1fgnfO{ ;+:sf/sf] ¿kdf ljsf; ug]{ .
b08xLgtfsf] cGTo / sfg'gL /fHo lgdf{0fsf nflu
;fy{s k|of; ug]{ .
o;}u/L bfË lhNnfdf klg ldlt @)^( ;fn kmfu'g @( ut]
dfgjclwsf/ ;~hfn bfª / cf]/]s g]kfnsf] ;xsfo{df
/0fgLlts of]hgf th'{df sfo{zfnf uf]i7L ;DkGg ul/Psf]
lyof] . bfË lhNnfsf] jt{dfg dfgjclwsf/sf] cj:yfnfO{
ljZn]if0f ub}{ dfgjclwsf/ k|j4{gsf nflu ;~hfnnfO{
yk lqmofzLn agfpg] p2]Zon] cfof]hgf ul/Psf] /0fgLlt
of]hgf th'{df uf]i7Ldf dfgj clwsf/ ;~hfnsf !%
hgf ;b:ox¿sf] pkl:ytL /x]sf] lyof] . pSt uf]i7Ldf
;~hfnsf] ;+u7gfTds :j?k, /0fgLlt, sfo{gLltsf]
af/]df 5nkmn ul/Psf] lyof] . ;~hfnsf] ultljlwnfO{
;'Jojl:yt / k|efjsf/L ¿kdf cufl8 a9fpgsf] nflu
;~hfnsf] -sfo{lgtL_ lgb]{lzsf tof/ ug{ s]zjs'df/
zdf{sf] ;+of]hsTjdf ;ldlt u7g u/L lhDd]jf/L lbPsf]
5 .
zflGt / ;+ljwfg nflu xfd|f] e"ldsf ljifos If]qLo uf]i7L
kfl6{x¿sf] aLrdf ;Qf s]lGb|t /fhgLlt, cGt/lj/f]w /
Ps csf{aLr a9\b} uPsf] cljZjf;n] /fhg}lts bnx¿sf
aLrdf ;xdlt, ;xsfo{ / Pstf x'g g;Sbf ;+ljwfg
n]vg / zflGt k|lqmofsf] dxŒjk"0f{ sfo{ aLrdf g}
cnkq eO{ kl//x]sf] / yk ul/Psf] ;do ;Ldfleq
klg ;+ljwfg n]vgsfo{df g]tfx¿ ;Dj]bgzLn
gb]lvPsfn] hgcfGbf]ngaf6 k|fKt pknlAwnfO{ u'Dg
glbg ;dodf ;+ljwfg / lbuf] zflGtsf nflu /fhgLlts
kfl6{x¿sfaLrdf /x]sf] cGof]ntf / cljZjf;sf]
l:yltnfO{ lrb}{ ;dembf/Lsf] nflu bjfj lbg cfjZostf
/x]sf] dx;'; u/L @)^(÷(÷^ ut] lj/f6gu/df dlxnf
dfgj clwsf/ /Ifsx¿, /fhgLlts kfl6{sf k|ltlglwx¿
/ ;ª\3 ;+:yfsf k|ltlglwx¿sf] pkl:yltdf zflGt /
;+ljwfgsf nflu xfd|f] e"ldsf ljifos ! lbg] lhNnf
:t/Lo uf]i7L ;DkGg ul/Psf] 5 . sfo{qmddf @& hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
sfo{qmddf 5nkmnkZrft /fhgLlts kf6L{sf
k|ltlglwx¿n] 5nkmndf p7]sf ;jfnx¿nfO{ cfˆgf]
kfl6{sf] lhDd]jf/ txdf nuL Wofgfsif{0f ug'{sf ;fy}
o; ;jfndf uDeL/tfk"j{s e"ldsf lgjf{x ug]{ k|ltj4tf
hgfPsf lyP / ;ª\3 ;+:yfsf k|ltlglwn] dlxnf dfgj
clwsf/ /Ifsx¿sf] of] cleofgdf ;a} Psj4 eP/ nfUg]
ljrf/ JoQm u/]sf lyP .
lbuf] zflGt / ;+ljwfg lgdf{0f k|lqmofdf gful/s ;dfhsf] e"ldsf ljifos 5nkmn
;+ljwfg lgdf{0f k|lqmofdf eO{/x]sf] l9nfO{k|lt ;ef;b / /fhgLlts kfl6{sf g]tfx¿sf] Wofgfsif{0f u/fpg gful/s ;dfhsf] tkm{af6 ljleGg bjfjd"ns sfo{ ug]{ l;nl;nfdf l;/xf, pbok'/, df]/Ë, ;'g;/L, wg'iff / bfËdf lbuf] zflGt / ;+ljwfg lgdf{0f k|lqmofdf gful/s ;dfhsf] e"ldsf ljifos ^ j6f 5nkmn sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] lyof] . pQm 5nkmn sfo{qmddf @!^ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
89cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
lbuf] zflGt:yfkgfdf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] e"ldsf / r'gf}tL ljifos uf]i7L
lbuf] zflGt / ;+lawfg lgdf{0fsf nflu dlxnf dfgj
clwsf/ /Ifsx¿sf]tkm{af6 lgjf{x u/]sf] e"ldsfaf/]
5nkmn ug{] / o;nfO{ c´ k|efjsf/L agfpg s] ug{
cfjZos eGg] ;Gbe{df 5nkmn u/L /0fgLlt tof/
ug{sf nflu cf]/]s g]kfn tyf dlxnf dfgj clwsf/
/Ifs ;~hfnsf] ;+o'Qm cfof]hgfdf jt{dfg /fhgLlts
cGof]nsf] kl/l:ytLdf lbuf] zflGt :yfkgfdf dlxnf
dfgjclwsf/ /Ifssf] e"ldsf tyf ;d:of / r'gf}tL
laifos ! lbg] uf]i7L bfË 3f]/fxLdf ;DkGg ul/Psf] 5 .
dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿n] @)^@÷ ^# df lgjf{x
u/]sf] e"ldsf, / To; kl5sf lbgdf lbuf] zflGt /
;+ljwfgsf nflu ljleGg r/0fdf u/]sf bjfjd"ns
lqmofsnfksf] ;dLIff ub}{ k|fKt pknlAw / ;fdgf ug'{
k/]sf ;d:of / r'gf}tLsf] af/]df klg 5nkmn ul/Psf]
lyof] . sfo{qmdsf] cGTodf ca s;/L cufl8 hfg] eGg]
af/]df klg 5nkmn ub}{ dfgj clwsf/ ;~hfn, gful/s
;dfh;Fu ;dGjo / ;xsfo{ ub}{ lbuf] zflGt / ;+ljwfgsf
nflu sfd ug'{kg]{ lgisif{ lgsflnPsf] lyof] . sfo{qmddf
$) hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
jt{dfg ;jfn / dlxnfsf] ;xeflutf ljifos cGt/lqmof
;+o'Qm /fi6«;+3Lo ;'/Iff kl/ifb\sf] k|:tfj !#@% / !*@)
n] zflGt lgdf{0f k|lqmofdf dlxnfx¿sf] k"0f{;xeflutf
x'g'kg{] / åGåsf] ;dodf of}g lx+;fdf k/]sf dlxnfx¿sf]
Gofosf] s'/fnfO{ p7fpF5 . g]kfnn] oL b'j} k|:tfjx¿sf]
sfof{Gjogsf nflu /fli6«o of]hgf klg lgdf{0f u/]sf] 5 .
of] nufot g]kfn ;/sf/n] /fHosf] x/]s lgsfodf ##
k|ltzt dlxnfsf] ;xeflutf u/fpg'kg]{ Joj:yf klg u/]sf]
5 t/ Jojxf/df eg] !#@% / !*@) sf] of]hgf lgdf{0f
b]lv sfof{Gjogsf] :t/df u|fdL0f, åGå kLl8t dlxnfsf]
k"0f{;xeflutf gePsf] cj:yf 5 . oxL ljifonfO{ lnP/
;dLIff ub}{ !#@% / !*@) sf] /fli6«o sfo{of]hgfsf]
af/]df hfgsf/L lbg] p2]Zon] ;/f]sf/jfnfx¿;Fu cf]/]ssf]
sfo{/t lhNnf ´fkf, df]/Ë, ;'g;/L, pbok'/, l;/xf, bfË
/ s}nfnLdf !& j6f 5nkmn sfo{qmd ul/Psf] lyof] .
h;df ^!@ hgfsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
o;}u/L pbok'/df cGt/f{li6«o dfgjLo sfg'g, ;+o'Qm
/fi6«;ª\3 ;'/Iff kl/ifb\sf] k|:tfj g=!#@% / !*@)sf]
sfo{Gjogsf] ;jfndf jx; sfo{qmd ldlt @)^(.^.@#
ut] ufO{3f6df ;DkGg ePsf] lyof] . ljz]if u/L
/fhgLlts bnsf k|d'v, kqsf/ / o;;Fu ;/f]sf/
/fVg] ljleGg u}/;/sf/L ;ª\3;+:yfsf] k|ltlglwx¿sf]
pkl:ytdf of] sfo{qmddf zflGt lgdf{0f k|lqmofdf
dlxnfx¿sf] ;dfg ;xeflutf / åGåsf] ;dodf dlxnf
tyf afnaflnsfx¿dfly ePsf of}g lx+;fsf 36gfsf
bf]ifLx¿nfO{ cfd dfkmL lbg gldNg] s'/fx¿ pNn]v ePsf]
x'bf of] k|:tfjnfO{ Wofgdf /fv]/ sfd ug'{kg]{ cfjZostf
/x]sf] 5 . t/ g]kfnsf] ;Gbe{df åGåsf] ;dodf ePsf
anfTsf/sf 36gfx¿sf] clxn] klg l/kf]l6{Ë ug{ ;Sg]
ljZjfl;nf] cfwf/ tof/ gePsf] x'Fbf kLl8tx¿n] Gofo
kfpg] ;+oGqsf] ljsf; x'g ;s]sf] 5}g .
!#@% / !*@) nfu' ug]{ ;b:o /fi6«x¿sf] nflu cGt/f{li6«o
dfgjLo sfg'g afWosf/L aGb5 eGg] af/]df hfgsf/L
lbg] / !#@% / !*@) sf] sfo{of]hgfsf] sfof{Gjogsf]
cj:yfsf] ;dLIffsf nflu of] sfo{qmd ul/Psf] lyof]
h;df !( hgf dlxnf / @% hgf k'?if u/L $$ hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
åGå k|efljtx¿sf ;jfndf 5nkmn ljutsf] !@ jif]{ åGådf slt dflg;x¿n] Hofg u'dfpg'
k¥of] . slt kl/jf/sf ;b:ox¿ a]kQf kfl/Psf lyP /
slt kl/jf/ la:yflkt x'g k'u] eGg] af/]df :ki6 tYout
olsg x'g g;s] klg w]/} ;+Vofdf dflg;x¿ k|ToIf ¿kdf
kLl8t x'g k/]sf] xfdL ;a}nfO{ yfx g} 5 .
dfgj clwsf/sf] l:ylt / 4Gb k|efljtx¿sf ;jfnsf
ljifonfO{ lnP/ cf]/]sn] lg/Gt/ ¿kdf åGå k|efljtx¿
kl/jf/sf ;b:ox¿sf] ;fdflhs / cfly{s ;zQmLs/0f,
;fdflhs k'gM PsLs/0f, kfl/jfl/s dgf]ljdz{, Ifdtf
clea[l4, ;fd'lxs ;+:d/0f / ;+qmd0fsflng Gofosf
nflu k}/jLsf] sfo{ ub}{ cfO/x]sf] 5 .
90 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
o;} qmddf of] jif{ åGå kLl8tx¿x¿sf] Gofosf] nflu
:yfgLo zflGt ;ldltdf åGå kLl8t dlxnfx¿sf]
k|ltlglwTj u/fpg'kg]{, pgLx¿n] kfpg] /fxt /
Ifltk"lt{sf] nflu cfjfh p7fg ug'{kg]{, j]kQf kfl/Psf
JolQmx¿sf] gfd ;fj{hlgs ug'{kg]{ / åGå kLl8tx¿sf]
cfde]nf u/L pgLx¿sf] dd{ / egfO{ cg';f/ ;/sf/n]
sfo{of]hgf agfO{ sfd ug'{kg]{ nufotsf ;jfnnfO{ k|d'v
d'2f agfP/ cf]/]sn] ́ fkf, df]/Ë, ;'g;/L, pbok'/, l;/xf
/ bfËdf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu lhNnf tyf uf=lj=;= :t/df
@# j6f cGt/lqmof ul/Psf] lyof] To;df *(& hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
zflGt / ;+ljwfg lgdf{0fsf nflu dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf] e"ldsf ljifos 5nkmn
ljutdf eP u/]sf /fhgLlts ;xdlt / ;DEfmf}tfsf]
lkmtnf] sfof{Gjog, ;+ljwfg lgdf{0fsf] ljifo :ylut
ePsf] cj:yf /fhgLlts t/ntf / c;xdltsf sf/0f
b]zdf ;+qmd0fsfn nlDab} uPsf] 5 h;sf] df/ km]/L
klg dlxnf / afnaflnsfdf g} kg]{ 5 . b08xLgtfsf]
;+:s[lt a9\b} uPsf] 5 h;n] ljz]ifu/L åGå k|efljt,
n}lËs lx+;fdf k/]sf dlxnf, afnaflnsf, ul/a, blnt /
k5fl8 kfl/Psf ;d"x, ;d'bfo ;a}nfO{ uDeL/ / :tAw
agfPsf] 5 .
To;}n] dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf] ;~hfn /
cf]/]s g]kfnsf] ;xsfo{df dlxnf lx+;flj?4sf] !^ lbg]
cleofgsf] ;Gbe{df ;}GojfbnfO{ r'gf}tL lbb} dlxnf
lx+;f cGTo u/f }+ 3/b]lv ljZj;Dd zflGt lgdf{0f u/f }+
eGg] gf/fsf ;fy g]kfndf ……dlxnf lx+;f cGTosf nflu
b]zdf zflGtM b]zdf zflGtsf nflu ;+ljwfg, ;+ljwfgsf
nflu /fhgLlts kfl6{x¿nfO{ lhDd]jf/ agfpg xfd|f]
;xsfo{ÚÚ eGb} /fhgLlts bnsf dlxnf g]t[x¿ / dlxnf
dfgjclwsf/ /Ifsx¿aLr zflGt / ;+ljwfg lgdf{0fsf
nflu dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf] e"ldsf ljifos
5nkmn sfo{qmd ;DkGg ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf &%
lhNnfsf dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿, dlxnf g]t[x¿
u/L !)) hgf eGbf a9Lsf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
sfo{qmddf pkl:yt dlxnf g]t[x¿ ;a}n] ;do ;Ldfleq
;+ljwfg lgdf{0f g} xfd|f] klxnf] k|fyldstf / cfjZostf
/x]sfn] xfdL ;a}n] /fhgLlts kfl6{x¿nfO{ lhDd]jf/
/ hjfkmb]xL agfpg bjfjd"ns sfo{nfO{ lg/Gt/tf
lbgkg]{df hf]8 lbPsf lyP . o;}u/L sfo{qmddf 5nkmn
kZrft kfFr} ljsf; If]qdf a[xt ¿kdf bjfjd"ns
sfo{qmd ;~rfng ug{sf] nflu sfo{of]hgf klg tof/
ul/Psf] lyof] .
;fd"lxs ;+:d/0fsf lqmofsnfkx¿a]kQf gful/ssf kl/jf/df ;fd"lxs ljsf; u/fpgsf
;fy} ;+qmd0fsflng Gofo cGt{ut a]kQf JolQmx¿sf]
;Ddfgdf :df/s lgdf{0f u/L ;DalGwt kIfnfO{ ;To
tYo ;fj{hlgsLs/0f nufot cleof]hg Pjd\ ;+:yfut
;'wf/df bjfa l;h{gf ug]{ p2]Zon] ;~rfng ul/Psf]
;fd"lxs sfd xf] . o; cGt{ut emfkfsf a]kQf kl/jf/sf
;b:ox¿n] dfO{wf/ klZrdkl§ a]kQft :df/s :tDe
tyf kfs{, df]/Ësf kl/jf/x¿n] sf]zL c~rn c:ktfn
kl/;/df la/fdL s'?jfx¿sf] nflu ;]jf k'¥ofpg] p2]Zon]
k|ltIffno lgdf{0fsf] qmddf /x]sf] 5 . To:t} ;'g;/Lsf
kl/jf/x¿n] O6x/Lsf] tfntn}ofdf kmn}rf Pjd\ :df/s
lgdf{0f ug]{ sfd ;DkGg ul/;s]sf 5g\ . o; sfo{n]
Psftk{m ;DalGwt kIfnfO{ emSemSofPsf] 5 eg] csf]{tkm{
cfkm} ;jfndf ;+ul7t eO{ lhNnf :t/Lo ;~hfn -g]kmfQm_
u7g u/L k}/jL ub} cfO/x]sf 5g\ .
Ifdtf clea[l4sf] nflu tflndx¿ wf/0ffut ¿kdf :ki6tf Nofpg ;fy} ;Lk / Ifdtf ljsf; ug{ ;xof]u k'¥ofpg] p2]Zon] cf]/]sn] o; jif{df ljleGg lhNnfdf ljleGg ljifodf k'?if, dlxnf tyf lszf]/ lszf]/Lx¿sf] nflu tflnd ;DkGg u/]sf] 5 .
91cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
hLjgsf cfwf/zLnf tflnd hLjgsf cfwf/zLnf tflnd laz]iftM
dlxnfsf] cy{k"0f{ ;xeflutf;lxtsf]
lbuf] zfflGt :yfkgfdf 6]jf k'¥ofpg]
p2]Zon] ;~rfng ul/Psf] lyof] . z;:q
åGåsf] qmddf åGåaf6 k|efljt÷ kLl8t
JolQm tyf kl/jf/sf ;b:ox¿nfO{
cfˆgf] hLjg ;"rf? 9+Ën] cufl8
a9fpg] Ifdtf / ;Lksf] ljsf;df d2t
k'¥ofpFg] !@ j6f ljleGg cfwf/zLnfsf]
af/]df hfgsf/L lbg] p2]Zon] ´fkf,
df]/Ë / ;'g;/L lhNnfdf # j6f tflnd
;~rfng ul/Psf] lyof] . To;df dlxnf
() / k'?if @@ u/L hDdf !!@ hgfsf]
;xeflutf /x]sf] lyof] .
dfgjclwsf/ xgg\sf 36gfx¿sf] cg'udg tyf clen]vLs/0f s]; o"lg6sf] ;Lk tyf Ifdtf
clea[l4 M dfgj clwsf/ xgg\
sf 36gfx¿sf] Jojl:yt ¿kdf
clen]vg ug{ cf]/]s g]kfnn]
ljutsf jif{x¿b]lv g} ;Lk ljsf;
ug{ tflnd ;~rfng ub}{ cfO/x]sf]
5 .
s]; o"lg6;Fu 5nkmn M x/]s
dlxgfdf 36]sf 36gfsf] cj:yfnfO{
lnP/ 5nkmn ug]{ ul/Psf] 5 .
36gf cg'udg tyf clen]vLs/0f
M dfgj clwsf/ xgg\sf 36gfx¿
ljleGg lhNnfdf w]/} 36]sf ePtf
klg cf]/]sn] hDdf !^( j6f 36gfdf
cg'udg ug'{sf ;fy} clen]vg
ul/Psf] lyof] . 36gfsf] cg'udg
kZrft ;/f]sf/jfnf / dfgj clwsf/
;~hfnsf] clen]vg tyf cg'udg
ul/Psf] 5 . 36gfsf] cg'udgkZrft
cg'udgdf b]lvPsf s'/fx¿nfO{ ;a}sf]
cufl8 Nofpg'sf ;fy} dfgj clwsf/
tflnsf g= ^ Ifdtf clea[l4sf] nflu tflndx¿
lhNnf tflnd ljj/0f ;+Vof dlxnf k'?if
bfË k|:tfj tyf k|ltj]bg n]vg tflnd #
lbg]
! @$ * #@
cfly{s, ;fdflhs / ;f+:s[lts
clwsf/;DaGwL wf/0ffut :ki6tf #
lbg] tflnd
! @$ $ @*
o'jfx¿nfO{ dfgj clwsf/ / ;fdflhs
Gofo ljifos # lbg] tflnd
! !$ * @@
pbok'/ lbuf] zflGt / ;+qmd0fsflng Gofo
ljifos # lbg] tflnd
! !* !% ##
dlxnfjfbL Ifdtf ljsf; tflnd %
lbg]
! #@ #@
zflGt lzIff ljifos @ lbg] tflnd ! $ @( ##
l;/xf dfgj clwsf/ ljifos # lbg]
wf/0ffut :ki6tf tflnd
! @% @%
dlxnfjfbL Ifdtf ljsf; tflnd %
lbg]
! @@ @@
o'jfx¿nfO{ dfgj clwsf/ / ;fdflhs
Gofo ljifos # lbg] tflnd
! !@ !$ @^
wg'iff dlxnfjfbL Ifdtf ljsf; tflnd %
lbg]
! @& @&
dfgj clwsf/sf xgg\sf 36gf
cg'udg tyf clen]vLs/0f;DaGwL #
lbg] tflnd
! !* !% ##
cfly{s, ;fdflhs tyf ;fF:s[lts
clwsf/ ljifos # lbg] tflnd
! !) @$ #$
df]/Ë ÷
;'g;/L
dlxnfjfbL Ifdtf ljsf; tflnd %
lbg]
@ %# %#
dfgj clwsf/sf xgg\sf 36gf
cg'udg tyf clen]vLs/0f;DaGwL #
lbg] tflnd # lbg]
@ ## !( %@
dgf]ljdz{ k'gtf{huL tflnd ! @* @*
hDdf !& #$$ !#^ $*)
92 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfof]u, ;/f]sf/jfnfx¿ / ;~hfn;Fu 5nkmn u/L
cfjZos ;xof]u ul/Psf] lyof] .
dgf]ljdz{ ;]jf /fhg}lts, ;fdflhs jf cGo ljleGg sf/0fn] dgf];fdflhs
;d:ofdf k/]sf dlxnf, k'?if tyf o'jfx¿sf] dgf];fdflhs
;d:ofnfO{ ;dfwfg ug{sf nflu cf]/]sn] :yfgLo :t/df
dgf];fdflhs ljdz{ ;]jf pknAw u/fpFb} cfO/x]sf] 5 .
o; jif{df ^ j6f lhNnfdf ;~rflnt !% j6f dgf]ljdz{
s]Gb|af6 hDdf &** hgfnfO{ dgf]ljdz{ ul/Psf] 5 .
zflGt / ;+ljwfgsf] nflu dlxnf bjfj cleofg
zflGt / ;+ljwfgsf] nflu dlxnf bjfj cleofgn] ljut @
jif{b]lv lg/Gt/ ¿kdf lbuf] zflGt / dlxnfd}qL ;+ljwfg
lgdf{0fsf] nflu r/0fj4 ¿kdf cfˆgf ultljlwx¿ ub}{
cfO/x]sf] 5 . zflGt kb ofqf, wgf{, ef]sx8\tfn, ¥ofnL
nufot ax;, cGt/lqmof / Wofgfsif{0fkq, dfukq a'´fpg]
sfd klg ul/Psf] 5 . o;} l;nl;nfdf ldlt @)&) a}zfv
!@ ut] ljlxaf/ zflGt / ;+ljwfgsf] nflu dlxnf bjfj
cleofgsf] tkm{af6 dlxnf dfgjclwsf/ /Ifsx¿sf]
/fli6«o ;~hfnsf cWoIf 8f= /]0f' /fhe08f/Lsf] g]t[Tjdf
lgjf{rg cfof]usf k|d'v cfo'Qm lgns07 pk|]tLHo"nfO{ /
a}zfv !^ ut] dGqL kl/ifb\sf cWoIf >L lvn/fh /]UdLHo"
nufot /fhgLlts kfl6{sf g]tfx¿nfO{ cfufdL r'gfjdf
dlxnfsf] ## k|ltzt ;xeflutf ;'lglZrttf, lgjf{rgsf]
ldlt to nufotsf ;jfnnfO{ lnP/ Wofgfsif{0f kq
a'´fO{Psf] lyof] . o;}u/L dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿
/ cGo ;ª\3 ;+:yfsf] ;dGjodf df]/Ë, pbok'/, l;/xf,
bfË lhNnfdf klg k|d'v lhNnf clwsf/Ldfkm{t dGqL
kl/ifb\sf cWoIfnfO{ Wofgfsif{0f kq k7fOPsf] lyof] .
lrq g+ ^ = dgf]ljdz{ s]Gb|af6 ;]jf kfpg]sf] ;+Vof
!@ cf}+ o'jf lbj; /fi6«;ª\3n] ;g\ @)!) cu:t !@ b]lv ;g\ @)!@ cu:t
!@ ;DdnfO{ …xfd|f] aif{, xfd|f] cfjfhÚ eGg] gf/fsf ;fy
o'jf jif{sf] ¿kdf dgfpg] lg0f{o u/]sf] lyof] . ;f]xL
cg';f/ o; jif{ cGt/f{li6«o o'jf lbj; ;d[4 ljZj
lgdf0f{sf] nflu o'jf ;fem]bf/L
partnering with Youth eGg] gf/fsf ;fy dgfOPsf]
5 eg] g]kfndf
93cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
with Youth -;d[4 g]kfn lgdf{0fsf] nflu o'jf;Fusf]
;xsfo{_ eGg] gf/fsf ;fy dgfOPsf] 5 .
;/sf/L tyf u}/;sf/L If]qaf6 o'jfnfO{ nlIft u/L
sfo{qmdx¿ cfof]hgf x'g yfn]sf 5g\ . o;/L g} o'jfx¿;Fu
;/f]sf/ /fVg] ljleGg ;ª\3;+:yfx¿sf] cu'jfO{df /fli6«o
o'jf gLltsf] cfjZostf dxz'; ePkl5 /fhgLlts o'jf
;+u7g tyf u}/;sf/L o'jf ;+:yfx¿sf] kxndf g]kfn
;/sf/n] /fli6«o o'jf gLlt, @)^^ hf/L ePsf] cj:yf
5 . o'jf gLlt hf/L eP klg k|of{Kt sfg'g P]gsf] cefjn]
sfo{Gjog k|lqmof ;xh x'g ;s]sf] 5}g\ . ljutb]lv cf]/]s
g]kfnn] pbok'/ lhNnfdf o'jfx¿sf] cu'jfO{ / ;xsfo{df
x/]s cui6 !@ nfO{ o'jf lbj;sf] ¿kdf dgfpb} cfPsf]
5 . o; aif{ klg cf]/]s g]kfn, lhNnfsf] o'jf u};; ;ª\3,
o'jf ;d"x / ljleGg ;ª\3;+:yfsf] ;o'Qm cfof]hgfdf
ljleGg sfo{qmdx¿ ;~rfng u/L æ;d[4 g]kfn lgdf{0fsf]
nflu o'jf;Fusf] ;xsfo{Æ eGg] d"n gf/fsf ;ffy !@ cf}}+
o'jf lbj;sf] cj;/df o'jf dxT;jsf] cfof]hgf ul/Psf]
lyof] .
o'jfx¿sf] ;zQmLs/0f ub{} o'jf g]t[Tj / ;xsfo{df a[l4
ug]{ nIosf ;fy o'jf nlIft gLlt / sfg'gsf] af/]df
o'jfx¿nfO{ hfgsf/L u/fpg], o'jfsf :yfgLo ;jfnx¿
klxrfg ug]{, o'jf gLlt, sfg'g tyf ;+ljwfgdf pNn]v
eP cg';f/sf lqmofsnfkdf ePsf] k|ult / To;n]
:yfgLo :t/df kf/]sf] k|efjsf af/]df 5nkmn u/L
o'jfsf] ;xeflutfsf] n]vfhf]vf ug]{ / o'jfsf If]qdf
sfo{/t ;/sf/L, u}/ ;/sf/L / gLlh If]qnfO{ ;d]t
o'jfsf ;jfndf ;Dj]bgzLn eO{ ;sf/fTds / /rgfTds
;xof]u ug{ k|f]T;fxg ug]{ p2]Zon] ljleGg ultljlwx¿
ul/Psf] lyof] .
o'jf tyf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ax; sfo{qmd
zflGt k|j4{gsf nflu o'jfx¿sf] e"ldsf ljifos
lhNnf :t/Lo uf]i7L
o'jf gLltsf] ;dLIff tyf 5nkmn
sljtf k|ltof]lutf
k|eft km]/L
/Qmbfg sfo{qmd
k|hgg\ :jf:Yo;DaGwL o'jfx¿nfO{ k/fdz{
@( cf}+ j]kQf kl/jf/ lbj;sf] cj;/df -j]kQf kl/jf/ / ;/f]sf/jfnfaLr cGt/lqmof
a]kQf gful/ssf kl/jf/x¿ / ;/f]sf/jfnfaLr cGt/lqmof
´fkf, df]/Ë / ;'g;/L lhNnfdf a]kQf gful/ssf
kl/jf/sf ;b:ox¿aLr cg'ej ;f6f;f6 ug]{, cfˆgf
d'2fx¿df /fHo / /fhgLlts kfl6{nfO{ hjfkmb]xL
agfpg], /fxt gkfPsf kl/jf/sf] nflu ;xh tl/sfn]
/fxt Kofs]h pknAw u/fpg] / a]kQf gful/ssf] af/]df
;fj{hlgs ug{ bjfj k'¥ofpg] p2]Zon] gful/s ;dfhsf
cu'jf, clwsf/sdL{x¿, k|x/L, k|zf;gsf k|ltlglwx¿
/ /fhgLlts kfl6{sf k|ltlglwx¿sf] pkl:yltdf ´fkf,
df]/Ë, ;'g;/L / pbok'/df lhNnf :t/Lo cGt/lqmof @
( cf}+ j]kQf kl/jf/ lbj;sf] ;Gbe{df ;DkGg ul/Psf]
lyof] .
zflGt ;D´f}tfsf qmddf k|d'v d'2fdf /x]sf] ;To
lg?k0f tyf d]nldnfk cfof]u / a]kQf;DaGwL cfof]u
u7gsf] sfd ljutsf ;/sf/ / jt{dfg ;/sf/;d]tn]
u/]gg\ . o;sf] dtnj åGå k|efljtsf ;d:ofdf ;/sf/
/ /fhgLlts kfl6{ b'j} ;Dj]bgzLn 5}gg\ eGg] :ki6
ePsf] 5 eGb} kLl8t kl/jf/sf ;b:ox¿n] cfˆgf] u'gf;f]
/fv]sf lyP .
94 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
o;} u/L ´fkfdf df]/Ë, ;'g;/L, l;/fxf, ;Kt/L, pbok'/
/ wgs'6f lhNnfaf6 j]kQf kl/jf/sf ;b:ox¿sf]
;xeflutf If]qLo :t/df ank"j{s j]kQf kfg]{ sfo{
lj?2sf] @( cf}+ cGt/f{li6«o lbj;df j[Iff/f]k0f tyf
cGtlqmof sfo{qmd k|hfklt ;fd'bflos jg pkef]Qmf
;ldltsf cWoIf >L b'uf{ k|;fb lg/f}nfsf] cWoIftf
;DkGg ul/Psf] lyof] . sfo{qmddf k|d'v lhNnf clwsf/L,
g]kfn k|x/L emfkfsf P;=P;=kL=P;=kL= Pjd\ z;:q
k|x/L ansf P;=kL= nufotsf gful/s ;dfhsf cu'jf,
dfgj clwsf/sdL{x¿sf] ;xeflutfdf sfo{qmd ;DkGg
sfo{qmddf nueu #%) hgf eGbf a9Lsf] pkl:ylt
/x]sf] lyof] . sfo{qmdkZrft j]kQf gful/ssf] ;Demgfdf
;fd"lxs ¿kdf @)) lj?jf j[Iff/f]k0f ul/Psf] .
pQm cGt/lqmof sfo{qmddf j]kQf gful/ssf ;jfndf
/fHonfO{ lhDd]jf/ aGg bafa lbg] p2]Zon] /fli6«o j]kQf
kl/jf/ ;d"x -g]kmf8_ k"jf{~rnsf tkm{af6 ;d"xsf s]lGb|o
pkfWoIf >L ?k]z zfxåf/f k|d'v lhNnf clwsf/Ldfkm{t
k|wfgdGqLnfO{ Wofgfsif{0f a'emfOPsf] lyof] .
cGt/f{li6«o ljZj zflGt lbj;cGt/f{i6«o zflGt lbj; ;g\ !(*! df ;+o'Qm /fi6«;ª\3sf]
;fwf/0f ;efsf] k|:tfjgf #^÷^& n] kfl/t u/]sf] xf] .
;j{k|yd ;g\ !(*@ df zflGt lbj; dgfO{Psf] lyof]
/ ;g\ @))@ ;Dd x/]s jif{ ;]K6]Da/ dlxgfsf] t];|f]
d+unaf/ cGt/f{li6«o zflGt lbj; dgfO{Yof] . t/ kl5
cfP/ ;]K6]Da/ @! g} o; lbj; dgfpgsf nflu :yfoL
ldlt r'lgof] / @))@ b]lv x/]s jif{ ljZje/ g} of]
Ps}lbg “clx+;f / o'4lj/fd” sf] lbgsf] ¿kdf dgfO{b}
cfPsf] 5 . o; lbgnfO{ “lx+;f cGTo ePsf] lbg” sf]
;Demgfsf] ¿kdf klg dgfO{G5 . o; lbgn] ljleGg ljrf/
tyf ;Dk|bfosf dflg;x¿nfO{ klg ;dGjo / ;xsfo{df
sfd ug{sf nflu k|f]T;flxt u5{ . x/]s jif{ em} o; jif{
;+o'Qm /fi6«;ª\3n] l/of] Kn; 6\jf06Lsf] ;Dd]ngn] cGt/
f{li6«o gf/f M ælbuf] eljiosf nflu lbuf] zflGtÆ k|:tfj
ul/Psf] lyof] . g]kfn ;/sf/n] ælbuf] zflGtsf nflu
/fhgLlts l:y/tfÆ nfO{ lnPsf] lyof] eg] cf]/]s g]kfnn]
ælbuf] zflGtsf nflu ;a}sf] k|ltj4tf / hjfkmb]lxtf
eGg] gf/fnfO{ cfwf/ agfP/ ljZj zflGt lbj; s]Gb| /
lhNnfx¿df dgfPsf] lyof] .
95cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
;DkGg ultljlwx¿ zflGt ¥ofnL tyf k|eft km]/L
;Ddfg–kq ljt/0f
jt{dfg /fhgLlts tyf ;+j}wflgs hl6ntf / o;sf] lgsf; ljifos ;Djfb sfo{qmd b]zdf Psflt/ /fhgLlts tyf ;+j}wflgs hl6ntfx¿
lbg k|ltlbg a9\b} uPsf] / csf]{lt/ o;sf sf/0f
b08xLgtf klg a9\b} hfFbf cfd hgtfn] zflGt ;'/Iff /
dfgj clwsf/sf] cg'e"lt ug{ ;Sg] jftfj/0f g} /x]g .
To;sf/0f lbuf] zflGt :yfkgfsf / ;+ljwfgsf nflu
jt{dfg /fhgLlts tyf ;+j}wflgs hl6ntfsf] oyfzL3|
lgsf; lgsfNg cfjZos /x]sfn] bnx¿nfO{ va/bf/L
ug]{ p2]Zon] of] sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] .
k"jf{~rn dfgj clwsf/ ;~hfn / :yfgLo zflGt ;ldlt,
df]/Ësf] ;xsfo{df ljZj zflGt lbj;sf] ;Gbe{df @!
;]K6]Da/, @)!@ sf lbg la/f6gu/df ! lbg] jt{dfg
/fhgLlts tyf ;+j}wflgs hl6ntf / o;sf] lgsf;
ljifos ;Djfb sfo{qmdsf] cfof]hgf ul/Psf] lyof] .
sfo{qmddf Pdfn] g]tf k|lbk g]kfn, g]kfnL sf+u|];sf
ldg]Gb| l/hfn / P= g]skf dfcf]jfbLsf lul//fhd0fL
kf]v/]n, nufot lhNnfsf k|d'v lhNnf clwsf/L, k|x/L
k|d'v, dfgj clwsf/sf] If]qdf sfd ug]{ ;ª\3 ;+:yf,
gful/s cu'jfx¿, zflGt ;ldltsf ;b:ox¿, /fhgLlts
kfl6{sf lhNnf k|ltlglwx¿, sfg'g Joj;foL, kqsf/,
o'jf, dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿ u/L sl/a %))
hgfsf] pkl:ylt /x]sf] lyof] .
zflGt ;a} g]kfnL hgtfsf] rfxgf ePsf] x'gfn] o;sf]
nflu ;a} ;/f]sf/jfnfn] cfˆgf] txaf6 ;sf/fTds
e"ldsf lgjf{x ug'{kg]{ ;Gb]z k|jfx ug{ / zflGtsf nflu
cfjfh a'nGb agfpgsf nflu of] sfo{qmdsf] cfof]hgf
ul/Psf] s'/f /fVb} zflGtnfO{ ;+s'lrt cy{df xltof/
k|of]u gePsf] cj:yfsf] ¿kdf a'em\g pko'Qm gx'g] /
;dfhdf k|ToIf, ;+/rgfut / ;f+:s[lts lx+;f;d]t cGTo
eO{ ;a}n] lgaf{w ¿kdf cfˆgf clwsf/x¿sf] pkef]u
ug{ kfpg] jftfj/0f tof/ ug'{kg]{df hf]8 lbOPsf] lyof] .
;fy} zflGtsf nflu k|To]s JolQmsf] e"ldsf cxd x'g],
h'g;'s} j}rfl/s w/fntdf pleP/ s'/f u/] klg zflGtsf]
s'g} ljsNk x'g g;Sg] ePsfn] jt{dfg /fhgLlts tyf
;+j}wflgs hl6ntfsf] lgsf; vf]hL lbuf] zflGtnfO{
;+:yfut ug'{kg]{ s'/fdf hf]8 lbOPsf] lyof] . bnx¿n]
cf—cfˆgf] s'/fnfO{ unt tl/sfn] JofVof u/]sf sf/0f
bnx¿aLr cljZjf;sf] jftfj/0f a9\b} uPsf] / g]tfx¿
hgtf / b]zk|lt lhDd]jf/ / hjfkmb]xL x'g g;Sbf lbuf]
zflGt / ;+ljwfg n]vg k|lqmofnfO{ 6'+uf]df k'¥ofpg
g;lsPsf] xf] eGg] s'/fnfO{ ;a}sf] cufl8 dx;'; ub}{
g]tfx¿n] /fhgLlts O{dfgbfl/tf / j}rfl/s ax;sf]
dfWodaf6 lgsf; vf]Hg h?/L ts{ jQmfx¿n] /fv]sf
lyP . lgisif{df tLg} hgf g]tfx¿n] b]z cK7\of/f] cj:yfdf
/x]sf] x'gfn] ;a}n] cfˆgf] x7 Tofu]/ ;xdltsf] cfwf/df
cufl8 a9\gsf nflu tof/ x'g'kg]{ ljrf/ JoQm u/]sf
lyP .
o;}u/L pbok'/df klg /fhgLlts ;jfn / ;+ljwfg laifos
lhNnf :t/Lo k/fdz{ uf]i7L @)^(÷!@÷( ut] ;DkGg
ul/Psf] lyof] . dfgjclwsf/ / zflGtsf] If]qdf lqmofzLn
;fdflhs ;ª\3 ;+:yf / :yfgLo zflGt ;ldlt;Fusf]
;dGjo / ;xsfo{df a[l4 ug]{, jt{dfg /fhgLlts
cj:yfsf] ;jfnsf] af/]df 5nkmn ug]{], ;fdflhs ;ª\3
;+:yf / :yfgLo zflGt ;ldltsf] jt{dfg cj:yfdf cf–
cfˆgf] e"ldsfsf] af/]df 5nkmn ug]{ nufotsf p2]Zo
/fvL dfgjclwsf/ ;~hfn / cf]/]s g]kfn pbok'/sf]
;+o'Qm ;xsfo{df ;DkGg o; sfo{qmddf /fhgLlts
bnsf k|ltlglw, ;fdflhs ;ª\3;+:yf k|ltlglw, dfgj
clwsf/sdL{, dlxnf dfgjclwsf/sdL{, :yfgLo zflGt
;ldlt, kqsf/, o'jf, ljBfyL{ / lzIfs u/L ^) hgf
-dlxnf @^ hgf k'?if #$_ sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] .
96 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
clen]vfno tyf tYof° Joj:yfkg k|0ffnL
-ª_
97cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
clen]vfno
lrq g+ & = cf]/]s clen]vfnodf pknAw k':tsx¿sf] k|ltzt ljt/0f
ljleGg :yfgaf6 k|fKt ;"rgf ;fdu|Lx¿sf] ;ª\sng ug]{, ;+/If0f ug]{ / k|of]ustf{nfO{ k|fKt tL ;"rgf ;fdu|Lx¿ pknAw u/fpg' tyf s'g} klg ljifosf] cWoogdf ;'ljwf k|bfg ug'{sf ;fy} o:tf ;"rgfd"ns ;fdu|L ;'/lIft tyf Joj:yfkg ug]{ dxŒjk"0f{ lhDd]jf/L k':tsfnosf] /x]sf] x'G5 . cf]/]sn] cfˆgf] :yfkgfsfnb]lv g} s]Gb|Lo sfof{no tyf zfvf sfof{nox¿df 8s'd]G6]zgsf] :yfkgf u/L, Jojl:yt ub}{ cfO/x]sf] 5 . h;n] ubf{ sfo{qmdx¿nfO{ ;xh tyf sd{rf/Lsf] Ifdtf clej[l4 ug{df ;xof]u k'u]sf] 5 .
8s'd]G6]zg zfvfdf /fli6«o tyf cGt/fli6«o ;ª\3;+:yfaf6 k|sflzt k':ts, k|ltj]bg, Go"h a'n]l6gx¿ tyf kqklqsfx¿sf] ;ª\sngsf;fy} cf]/]s g]kfnsf k|sfzgx¿sf] ;+/If0f u/L cfjZos ;dodf ;lhn} pknAw u/fpg] p2]Zon] jlu{s/0f u/L Computer df Entry ug]{ ul/Psf] 5 .
p2]Zox¿* ;+:yfsf] ljleGg sfo{qmdx¿nfO{ k|efjsf/L ¿kn]
cufl8 a9fpg ;xof]u ug]{ . * zfvfdf cfjZos kg]{ k':ts tyf cGo ;"rgfd"ns
;fdu|Lx¿ ;/n ¿kdf pknAw u/fO{ sfo{qmdnfO{ ;/n tyf ;xh agfpg] .
* ;+:yfsf sd{rf/Lx¿sf] sfo{ IfdtfnfO{ clea[l4 ug{ cfˆgf] clen]vfnoaf6 e/k"/ ;xof]u ug]{ .
* ljleGg ;ª\3;:yfx¿af6 k|fKt ePsf k':ts tyf ;"rgfd"ns ;fdu|Lx¿ Jojl:yt ¿kn] /fvL cfjZostf cg'¿k pknAw u/fpg] .
* ljleGg ;ª\3;+:yfx¿af6 tyf cGo :yfgaf6 cfPsf JolQmx¿nfO{ ;+:yfaf/] hfgsf/L u/fpg] .
* ljleGg ;jfn;Fu ;DalGwt ;dfrf/x¿ ;ª\sng u/L Jojl:yt ¿kn] /fVg] / rflxPsf] a]nf pknAw u/fpg] .
* ;+:yfdf cfPsf ;Dk"0f{ k':ts tyf cGo ;"rgf ;fdu|Lx¿nfO{ Jojl:yt ¿kn] /fvL j[xt k':tsfnosf] ¿kdf j[l4 ub}{ n}hfg] .
d'Vo ultljlwx¿ * k':ts, k|ltj]bg nufot cfjZos ;fdu|Lx¿
ljifout ;ª\sng, Joj:yfkg / ljt/0f * kmf]6f] / 8s'd]lG6«x¿sf] Joj:yfkg * ;~rf/ cg'udg
98 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
tYofÍ s'g} klg k}/jLsf] nflu ;a}eGbf alnof] cfwf/
xf] . tYofÍs} cfwf/df sxfF s] eO{/x]sf] 5 eGg] s'/fsf]
k'li6 u/fpg ;S5f}F . t;y{ plrt tYofÍ Joj:yfkg g}
tYo ;To ;"rgfsf] cfwf/ xf] .
gofF ;"rgfsf] k|ljlwsf] ljsf;;Fu} cf]/]sn] tYofÍ
Joj:yfkg k|0ffnLnfO{ Jojl:yt ub}{ cufl8 a9fO{/x]sf]
5 . ;ª\slnt tYofÍx¿nfO{ Jojl:yt ug{ d'Vo ¿kdf
SPSS ;ˆ6j]o/ k|of]u ub}{ cfO{/x]sf] 5 . x/]s sfo{qmd
cGtu{tsf tYofÍ tyf 36gfx¿sf] ;ª\sng, o;sf]
cWofjlws;Fu} Jojl:yt / ljZn]if0ffTds k|ltj]bgx¿
tof/ u/L tYofÍ Joj:yfkg k|0ffnLnfO{ c´ alnof] /
Jojl:yt agfpg lg/Gt/ k|of;/t 5 .
p2]Zox¿ tYofÍx¿ ;ª\sng u/L ljZn]if0ffTds tYofÍ tof/
ug'{ .
tYofÍx¿nfO{ Jojl:yt ¿kdf /fVg' . cfjZostf
cg';f/ ;dodf tYofÍ pknAw u/fpg' .
k|ltj]bg n]vgnfO{ ;xh agfpg' .
cf]/]sn] clen]vg sfo{nfO{ Jojl:yt agfpg /fli6«o
:t/df tYofÍ Joj:yfkg k|0ffnLsf] ljsf;sf] nflu
;/sf/nfO{ lhDd]jf/ agfpg k}/jL ug'{sf ;fy} Ifdtf
clea[l¢sf] nflu ;xhLs/0f ub}{ cfO{/x]sf] 5 . x/]s
lhNnf :t/df klg dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf]
Ifdtf clea[l4sf] nflu dlxnfd'vL ;f]raf6 clen]vg
tflndx¿ ;~rfng ul//x]sf] 5 . cf]/]ssf] ;To tYosf]
cfwf/df k}/jL ug]{ ;+:yfut /0fgLlt cg';f/ dlxnfdfly
ePsf lx+;fsf 36gf, dfgj clwsf/ xgg\sf 36gf
nufot ljleGg ;jfnx¿df cfjZos 36gfx¿sf]
clen]vg u/L To;sf] cfwf/df ;/f]sf/jfnfx¿nfO{
lhDd]jf/ / hjfkmb]xL agfpg gLltut k}/jLsf] nflu
cfwf/ tof/ ug]{ sfo{ ul//x]sf] 5 .
tYof° Joj:yfkg k|0ffnL cleofgsf pknlAwx¿ * cf]/]sn] u/]sf] 36gf clen]vg tyf ljZn]if0fsf
sf/0f tYosf] cfwf/df gLlt lgdf{0f, kl/dfh{g /
sfof{Gjogsf nflu /fli6«o / cGt/fli6«o :t/;Dd
k}/jL ug]{ cfwf/ tof/ ePsf] 5 .
* ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;ª\3;+:yfx¿n] cf]/]ssf]
tYofÍnfO{ ;|f]tsf] ¿kdf k|of]u ug'{sf ;fy} dfGotf
lbg] u/]sf] u/]sfn] cf]/]ssf] sfdsf] bfo/f / klxrfg
a9fPsf] 5 .
* dlxnfdfly x'g] lx+;fsf] jf:tljstfnfO{ tYofÍn]
;a}sf] cufl8 phfu/ ul/lbPsf sf/0f ;/sf/ /
gful/s ;dfhsf] dlxnfdfly x'g] lx+;fsf] cj:yfk|lt
Wofgfsif{0f u/fpg ;s]sf] / efjL of]hgf / /0fgLlt
to ug{ ;d]t d2t k'u]sf] 5 .
* 36gf clen]vg tyf ;ª\sng ug]{ ;+oGqsf]
ljsf;;Fu} ;'b[9Ls/0f / Jojl:yt x'Fb} uPsf] 5 .
* dlxnf lx+;flj?4sf ;+o'Qm /fi6« ;+3Lo ljz]if
k|ltj]bs;Fu g]kfnsf] dlxnf lx+;fsf] cj:yf / dlxnf
dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] ;'/Iffsf] l:yltsf]
af/]df dlxnfx¿n] k|ToIf cfˆgf cg'ej cfbfgk|bfg
ug{ kfPsf] / k|ltj]bssf] tkm{af6 ;/sf/ /
;/f]sf/jfnfx¿nfO{ ;'´fj k|fKt ePsf] .
* b'|t Gofo k|0ffnLsf] Joj:yfsf] nflu clwsf/ /Ifs
dlxnfx¿sf] lg/Gt/sf] k}/jLkZrft dlxnf lx+;fsf
h3Go ck/fwsf 36gf xTof, anfTsf/, a]rlavg
nufotsf uDeL/ k|s[ltsf 36gfsf] lbgx'F ;'g'jfO{
u/L tTsfn km};nf ug{ ;jf]{Rr cbfntn] u[x
dGqfno, dxfGofoflwjQmfsf] sfof{no / ;jf]{Rrsf
gfddf -@)&) ;fpg !^ ut]_ k/dfb]z hf/L ul/Psf]
5 .
* tflnd k|fKt ;]jf k|bfosx¿ n}+lËs ;Dj]bgzLn eO{
Jojxfl/s ¿kdf sfd ul//xsf] .
99cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
* dlxnflj?4df x'g] lx+;f cGTo, kLl8tsf] Gofo /
kL8snfO{ sf/jfxLsf] nflu cfjfh p7fpg] :yfgLo
:t/b]lv /fli6«o :t/;Dd alnof] ;ª\u7g / g]6js{
la:tf/ ePsf] .
* ax'kIfLo ;/f]sf/jfnfx¿Aff6 lx+;f kLl8tx¿sf] nflu
;xof]uL jftfj/0f aGb} uPsf] / l/km/n ;+oGqsf]
klg k|efjsf/L sfof{Gjg ePsf] .
* lx+;f kLl8t tyf k|efljt dlxnfx¿n] cf]/]snfO{
ljZjfl;nf] / Gofo k|fKtLsf nflu ;xof]uL ;+:yfsf]
¿kdf lnPsf] kfOPsf] 5 .
* cf]/]sn] ;xhLs/0f u/]sf o'jf ;d"xdf cfj4
o'jfx¿sf] dlxnf lx+;f;DaGwL ultljlwx¿df
;+nUgtf gePsf] kfOPsf] 5 .
* ;do cg';f/ gofF ;jfnsf] p7fg / o;df
;/f]sf/jfnfx¿sf] Wofg s]lGb|t ug{ ;s]sf sf/0f
o; jif{df ;~rf/ dfWoodx¿af6 klg cf]/]sn]
p7fg u/]sf ;jfnx¿nfO{ ;a}sf df´df k'¥ofpg
/ ;/f]sf/jfnfx¿sf] Wofgfsif{0f u/fpg nflu tL
;jfnx?sf] p7fg tyf ;Daf]wgdff /fd|f] ;xof]u
ldn]sf] 5 .
* ;/sf/L tyf u}/;/sf/L ;+:yf, ;~hfn / ;fd'bflos
;+:yfx¿ nufot cGt/f{li6«o :t/df klg ljleGg
;xsfo{ alnof] /x]sf] .
cGt/f{li6«o :t/sf pRr :t/Lo ax; sfo{qmddf
cf]/]sn] b]zdf dlxnf lx+;fsf] cj:yf, dfgj a]rlavg
tyf cf];f/k;f/lj?4sf] ;jfn / :yfgfudgdf
dlxnfsf] ;jfnnfO{ /fVg] cj;/ kfPsf] .
cf]/]sn] ;xhLs/0f u/]/ :yflkt ePsf dlxnf
;+:yfx¿sf] klxrfg a9\g'sf ;fy} ;jfndf cfkm"nfO{
:yflkt ug{ ;s]sf] .
cf]/]sn] xfn ´08} dlxnf tyf lszf]/L ;d"x tyf
;~hfn nufotsf ;+/rgfx¿dfkm{t @$))) eGbf
a9LnfO{ ;d]6]/ sfd ug{ ;Ifd ePsf] 5 .
* dlxnf dfgj clwsf/ /Ifsx¿sf] cu|;/tfsf
sf/0f lx+;f kLl8t÷k|efljt dlxnfx¿sf] nflu
:yfgLo:t/df ;xof]uL ;+oGqsf] ljsf; x'Fb} u/]sf]
5 .
* cn]vj4 sfdbf/x¿sf] clwsf/sf nflu k}/jLsf]
cfwf/ tof/ ePsf] 5 .
* dlxnfsf] cfly{s tyf ;fdflhs clwsf/sf]
;'lgZrttf geO{ dlxnfdfly x'g] lx+;f cGTo x'Fb}g
eGg] s'/fnfO{ cfTd;fy ub}{ ;/f]sf/jfnfx¿aLr
ax; ;'? ePsf] .
* cf]/]s ;3gh}jLs v]tL k|0ffnLdfkm{t lbuf]
hLljsf]kfh{gnfO{ k|j4{g / k|f]T;fxg ug{'sf ;fy}
k/Dk/fut ufpFnfO{ kof{j/0fLo Osf] len]hdf
¿kfGt/0f ug{ k|of;/t /x]sf] 5 .
* s[ifs ;d"x, ;~hfnx¿n] :yfgLo ;/sf/L tyf
u}/ ;/sf/L ;ª\3 ;+:yfx¿;Fu ;|f]t tyf k|fljlws
;xof]u lnO/x]sf 5g\ . o;sf ;fy} s[ifs clwsf/sf]
nflu k}/jL ub} cfO/x]sf 5g\ .
r'gf}tLx¿ * dlxnf lx+;f lgoGq0f tyf lx+;f kLl8t dlxnfsf]
Gofodf kxF'r a[l4 ug{ ;/sf/sf /fli6«o
of]hgfx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjog x'g' g;Sbf k'gM
To;s} nflu bjfjd"ns ultljlwnfO{ lg/Gt/tf
lbO/xg'kg]{ cj:yfsf] l;h{gf ePsf] 5 o;n] ubf{
clwsf/ /Ifsx¿nfO{;d]t c´ a9L r'gf}lt yk]sf]
5 .
* aflnsfx¿dfly a9\b} uPsf] of}ghGo lx+;fsf] cGTo /
o:tf ;d:ofaf6 k|efljtx¿sf] lzIff, :jf:Yo, cjf;
nufotsf cfjZostfnfO{ ;Daf]wg ug]{ lb3{sflng
100 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
/0fgLlt ;/sf/L of]hgf gx'Fbf k'gPsLs/0fdf ;d:of
ePsf] .
* l56f] 5l/tf] Gofo k|0ffnLsf] Joj:yf gx'Fbf kLl8t
jf k|efljtn] Gofo / ;xof]u kfpg g;ls/x]sf]
cj:yf 5 To;n] ubf{ pgLx¿sf] dgf]an 36fpg /
b08xLgtfnfO{ k|f]T;fxg ldn]sf] 5 .
* :yfgLo :t/df lqmofzLn dlxnf clwsf/ /Ifsx¿
clt g} hf]lvddf /x]sf] / /fHoaf6 ;'/Iffsf] k|Tofe"lt
ug]{ 7f]; kxnx¿ gb]lvPsf]n] pgLx¿ xtf]T;flxt
x'g k'u]sf] cj:yf sfod} 5 .
* gful/s ;dfh / dlxnf clwsf/sdL{x¿sf] tkm{af6
;dodf ;+ljwfg lgdf{0f tyf lbuf] zflGt lgdf{0f
k|lqmofnfO{ 6'+uf]df k'¥ofpg lg/Gt/ va/bf/L u/]tf
klg /ffhgLlts kfl6{x¿aLrsf] a9\bf] c;d´bf/L
/ cljZjf;sf sf/0f ;+ljwfg ;efsf] lj37g eO{
gofF ;+ljwfg cfpg ;s]g h;sf] kmn:j¿k b]zdf
/fhgLlts lgsf;sf] ;+s6 a9\b} uPsf] 5 .
* clwsf+z 36gfdf /fhlglts zlQmsf] k|of]u u/L
x:tIf]k ug]{ u/]sf sf/0f kLl8tnfO{ Goflos k|lqmofdf
hfg cK7\of/f] / ;xof]uL ;+:yf tyf AolQmnfO{ ;d]t
r'gf}tL cfPsf] .
* :yfgfudgnfO{ ;'/lIft agfpg ;/sf/sf] tkm{af6
lhNnf :t/df ;"rgf k|jfx ug]{ 8]:sx¿sf] :yfkgf
gx'Fbf ;d'bfosf AolQmx¿sf] ;"rgfdflysf] kxF'r
gk'u]sf] .
101cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cg';Gwfg tyf k|sfzg-r_
102 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
jflif{s k|ltj]bgx¿
cf]/]s g]kfnsf] jflif{s k|ltj]bg -g]kfnL_
cf]/]s g]kfnsf] jflif{s k|ltj]bg -c+u|]hL_
dlxnfdfly x'g] lx+;flj?4sf] cleofg jflif{s k|ltj]bg
cg';Gwfg k|ltj]bgx¿
æcGj]ifLÆ dlxnf lx+;f;DaGwL jif{ k':ts @)!@
area
labour (Haruwa/Charuwa) of Siraha districtSocio- economic condition & food security of Mushar communityDenied dignity
HICAST ;Fusf] ;xsfo{df ul/Psf] y]l;; l/;r{
Practices in Conventional and Bio-Intensive Farming System in Udayapur District” by Anita Gautam
towards Sustainable Development; the Eco-village Contribution (A case study of Udayapur)” by Upasana Dhakal
lgb]{lzsf
k/Dk/fut ufpFnfO{ Osf]len]hdf ¿kfGt/0f lgb]{lzsf;'/lIft :yfgfudg / dfgj clwsf/ ljifos tflnd lgb]{lzsf
Go"hn]6/
;okqL
k}/jL
P8ef]s];L ck8]6
;dfhdf ljBdfg n}lËs lje]b, zf]if0f, cGofo /
c;dfgtflj?4 hfu?s eO{ cfly{s ¿kn] pTkfbgzLn
;a} gful/sx¿sf nflu ;dfg dfgj clwsf/ ePsf]
tyf ;fdflhs Gofok"0f{ / :j:Yo g]kfnL ;dfhsf]
kl/sNkgf u/L cf]/]sn] :yfgLo :t/df p7]sf d'2fx¿nfO{
gLlt lgod agfpg] tx;Dd k'¥ofpg k}/jLd"ns
sfo{qmdx¿ ub}{ cfO/x]sf] 5 . o;} ;Gbe{df ;+:yfn]
dlxnf, afnaflnsf tyf k5fl8 kfl/Psf ;d'bfonfO{
cfˆgf] clwsf/k|lt ;';"lrt ug{, ;+:yfn] p7fg u/]sf
;jfnx¿ / ;~rflnt sfo{qmdx¿sf] af/]df ;"rgf k|jfx
ug{ tyf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu k}/jL ug{sf] nflu cfjZos
cg';Gwfgx ug'{sf ;fy} cg';GwfgfTds k|ltj]bg, tflnd
lgb]{lzsf, ;|f]t ÷ ;fdu|L, ;dfrf/kqx¿, a|f];/, a'sn]6,
krf{, ˆofS6l;6 nufot cGo cfjZos k':tsx¿sf]
k|sfzg tyf ljt/0f ub}{ cfO/x]sf] 5 . cf=j= @)^(÷&)
df k|sflzt ;fdu|Lx¿ lgDg /x]sf 5g\ .
cg';Gwfg tyf k|sfzg
103cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cjwf/0ff kq ÷P8ef]s];L k]k/Hfa/h:tL s/0fL -anfTsf/_ax'ljjfx, o;sf] c;/ / sfg'gdf ;'wf/ ug'{kg]{ kIfx¿af]S;L;DaGwL g]kfndf /x]sf] ;fdflhs s'k|yf / k|efjsf/L sfg'gsf] cfjZostfdlxnfdfly x'g] lx+;f / Pr=cfO{=eL÷P8\; cGt/ ;DaGw dlxnf clwsf/sf] ;'lglZrttfsf nflu PsLs[t pkfo Gofo tyf clwsf/sf] ;'lglZrttf M kLl8tb]lv kl/jt{gsf ;Djfxs;Dd
ljZjAofkL cfjlws ;dLIff ;DaGwL sfo{;d"xsf] lgisif{ ;'emfj!)# cf}+ cGt/f{li6«o >lds dlxnf lbj;sf] cjwf/0ffkqdlxnf lx+;flj?4sf] !^ lbg] cleofgsf] cjwf/0ffkq
Nepali women need more than state commitments to end VAW
a|f];/÷krf{ :yfgLo hftsf s'v'/fx¿ M Ps hfgsf/L dlxnfsf] ;'/lIft :yfgfudg clwsf/sf nflu
;~hfn dlxnf lx+;flj?4sf] cleofgsf] xflb{s clkn -krf{_ Making our domestic violence laws and
policies work in practice (Flyer)
Fact Sheets Facts on violence against women in Nepal Women and migaration Facts on violence against women
Bookmark
Human Rights Defenders
Sofn]08/ 3/]n' lx+;f ;DaGwL jflif{s Sofn]08/
104 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfly{s jif{ @)^(÷&) sf] cfo Joo ljj/0f
-5_
105cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cfly{s jif{ @)^(÷&) sf] cfo Joo ljj/0ftflnsf g+= & cf=a @)^(÷&) sf] dlxnf k'g:yf{kgf s]G› -cf]/]s_ sf] cfo Joo ljj/0f
cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)106
tflnsf g+= * cf=a=^(–&) df ePsf] s"n vr{ dWo] sfo{qmd ;xof]u, k|zf;lgs, kfl/>lds tyf tflnd
Joj:yfkgdf ePsf] vr{ ljj/0f
qm=;= ljj/0f /sd ? k|ltztdf
! sfo{qmd ;xof]u vr{ &*^&@%%)=)$ &@Ü
@ k|zf;lgs vr{ *^$#%*! *Ü
# Kfl/>lds vr{ !%@^#(^& !$Ü
$ Tflnd Joj:yfkg vr{ ^@@&$## ^Ü
laj/0f cfDbfgL vr{
z'?sf] df}Hbft 50,12,484.09
Restricted fund
5f]6f] ;dosf] sfo{s|dsf] nflu laleGg bft[ ;+:yfaf6 k|fKt (short term grant) 45,25,471.86 47,56,563.86
lg/Gt/ sfo{s|dsf] nflu laleGg bft[ ;+:yfaf6 k|fKt sf]if (long term grant) 8,87,26,630.12 8,03,40,056.05
Unrestricted fund
cf]/]sn] n] cfh{g u/]sf] cfo tyf ljleGg contribution 1,14,57,611.28 1,16,76,423.16
tflnd s]Gb|af6 k|fKt cfDbfgL 89,59,229.00 62,27,433.00
laleGg k|f]h]S6df cf]/]ssf] contribution 58,07,056.02 58,07,056.02 Exchange gain 9,01,804.73
a}s Aofh 9,752.90
bft[ ;+:yfnfO{ lkmtf{ (EOD) 12,79,603.00
hDdf 12,41,20,437.00 10,88,07,532.09
sfo{qmd ;xof]u vr{
72%
k|zf;lgs vr{
8%
Kfl/>lds vr{
14%
Tflnd Joj:yfkg vr{
6%
sfo{qmd ;xof]u vr{
k|zf;lgs vr{
Kfl/>lds vr{
Tflnd Joj:yfkg vr{
lrq g+ * = cf=a=^(–&) df ePsf] s"n vr{ dWo] sfo{qmd ;xof]u, k|zf;lgs, kfl/>lds tyf tflnd Joj:yfkgdf ePsf] vr{ ljj/0f
107cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
108 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
Women Rehabiliation Center (WOREC Nepal)
109cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
110 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
cf]/]ssf] sfo{sf/L ;ldlt
tyf;Nnfxsf/ ;ldlt
kl/lzi6
111cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)
>L ;/h u'?Ë cWoIf
>L ljGb' uf}td pkfWoIf
>L ljgf kf]v/]n ;lrj
>L zf]ef ofbj sf]iffWoIf
8f= lzjdfof t'DjfxfDkm] ;b:o
>L Hof]T:gf df:s] ;b:o
>L cg;'Oof ;fx ;b:o
>L ljG›f dxh{g ;b:o
>L dlGb/f bg'jf/ ;b:o
k|f=8f= s}nfzgfy Kofs'¥ofn
k|f= xif{gf/fo0f wf}e8]n
8f= dLgf cfrfo{
8f= df]xg v/]n
8f= ljgfos k|;fb /fhe08f/L
8f= b]j]G› rfkfufO{
>L lktfDa/f pkfWofo
sfo{sf/L ;ldlt
;Nnfxsf/ ;ldlt
112 cf]/]s g]kfn jflif{s k|ltj] bg jif{ @)&)