Anne-Baba Tutumları&

Kişilik Üzerindeki Etkileri

Uzm. Psk. Ve Aile TerapistiMustafa Varol YORULMAZ

Otoriter Tutum• Anne-Baba

Belirli bir ideal peşinde & Belirli kalıplar içinde Adeta küçük bir yetişkin yaratma çabası Bütün kontrol anne ve babada Anlayış neredeyse hiç yok, hoşgörüsüz, katı ve baskıcı bir

tutum Çocuğun davranışları katı standartlarda değerlendirilir Hata ve yanlış yapma hakkı yok Çocuktan kurallara sorgulamadan uyması beklenir Evde her şey kurallara ve saatlere bağlı Ebeveyn gözü sürekli çocuk üzerinde ‘’Çocuk korkmazsa kurallara uymaz’’ mantığı ile hareket

edildiği için, çocuğun en basit hatasının cezalandırılması Ebeveyn, isteklerinden ödün vermez çünkü onlar hep haklıdır Çocuğu anlama çabası gösterilmez.

Otoriter Tutum• Baskıcı ve otoriter

ailenin verdiği eğitimde ‘’CEZA VERİCİ’’ bir yaklaşım.

• Ceza Mantığı : o ‘’İyi bir ders olsun!’’

o ‘’Bir daha hata yapmasın!’’

Otoriter Tutum• Ailenin verdiği

disiplin çocuğu hayatından bıktırır.

• Çocuğun en doğal hakları bile çocuğa uslu olmasının bir ödülü olarak verilir.

Otoriter bir ailede …• Böyle bir tutumda büyüyen çocuklardan

başarı beklemek yanlış olur!

• Çocuk, anne-baba kurallarını yerine getirme çabasında olduğu için kendini ifade edemez.

• Ailenin belirlediği kurallar ve sınırlar içinde çocukların kendine özgü yapıları adeta yok sayılır!

Otoriter Ailede Yetişen Çocukların Kişilik Özellikleri

• Stresli ve tedirgin çocuklardır.

• Kendine olan güveni

hemen hemen yok gibidir.

• Sessiz, çekingen ve başkalarının etkisinde kolayca kalabilen çocuklardır.

• Sürekli eleştirildiği için

aşağılık duygusu geliştirebilirler.

Otoriter Ailede Yetişen Çocukların Kişilik Özellikleri

• Dıştan denetimlidirler. Kendi başlarına karar veremezler.

• Dışarıdan

birilerinin onu yönlendirmesini beklerler.

• Tam tersi çocuk,

isyankar da olabilir.

SERBEST ANNE-BABA TUTUMLARI

ANNE-BABANIN ÖZELLİKLERİ

VS.

ÇOCUKLARIN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ

Serbest Anne-Baba Tutumları

• Anne-Babao Çocuklarına özgür ve eşit ortam yaratma isteği ile doğmuştur.

o Çocuğa egemen olma ve üzerinde baskı kurma eğilimi yok.

o Çocuğu başına buyruk yetiştirirler, dilediğince davranması yönünde bir tutum vardır.

o Çocuk üzerinde bir denetimler, yok.

o Çocuğa aşırı hareket ve davranış serbestliği tanıma

o Çocuğun doğruyu ve yanlışı kendisinin yaşayarak öğrenmesini isteme.

o Çocuğa neyi yapması ve yapmaması konusunda bilgi verme eğilimi yok.

o Çocuğa sınırsız hak verirler ve çocuğun nerede duracağı belirsiz

o Çocuktan kurallara uyması beklenmez (ZATEN KURALA UYMA/DENETİM DÜZENSİZDİR).

Serbest Anne-Baba Tutumları

• Çocuğun yanlış davranışları görülür ama;

o ‘’İYİ BİR EĞİTİM BASKICI DEĞİL, ÖZGÜR OLMALIDIR’’

düşüncesi ağırlıkta olduğu için çocuğa sınırsız özgürlük tanınmaktadır…

• ‘’Benim çocuğum ideal davranışlara sahip olmalı!’’ denmekte ve çok az da olsa baskı yok!

Serbest Anne-Baba Tutumları

• Ebeveyn, çocuğun davranışlarına karışmamaktadır, yalnızca büyük bir problem olduğunda varlıklarını hissettirmektedirler.

Serbest Tutumla Yetişmek…

• Serbest Tutumla Yetişen Çocukların Kişilik Özellikleri

..• Devamlı birilerinden hizmet beklerler.

• Her isteklerinin yapılmasını beklerler.

• Okuldaki kurallarla karşı karşıya kaldıklarında hayal kırıklığına uğrarlar.

• Diğerlerinin dikkatini çekmeye çalışırlar.

• Bencil bir duygulanım ve saygı içermeyen davranışlara sahip olurlar.

• İstekleri buyruk niteliği taşımaktadır.

• Toplumun vermediği hakları kendilerine tanımaya çalışırlar.

Peki ne oluyor ?• Bu tutumla yetişen

çocuk, bir süre sonra ebeveyni denetim altına alır.

• Her ortamda istediklerini elde ettikleri için doyumsuzluğa ulaşırlar.

• Ebeveynin bu tutumu ev içinde geçerli olduğu gibi ev dışında da geçerlidir.

• EN BÜYÜK PROBLEM : Diğer çocuklarla karşı karşıya kalındığında (KARŞILAŞTIRMALAR)

(Bu tutumda)Anne-Babanın Görevi

• Çocuklarına hizmet etmek

• Onları mutlu etmek

• Çocuk mutlu olsun diye, tüm isteklerine kayıtsız, şartsız uyarlar.

BÜYÜK HATA !!!!!!!!!

..

• Böyle anne-babalar hoşgörülü tutumlarından ayrılmak istemezler. Çünkü çocuğa dilediğini vermenin ona karşı koymaktan daha kolay olduğu düşüncesini kendilerine yerleştirmişlerdir.

• Bu tip anne-babalar, kendi yaşayamadıklarını çocuklarının yaşamasını isterler…

İlgisiz ve Kayıtsız Anne-Baba Tutumları

Anne-Baba• Çocuğun davranışları karşısında ilgisiz ve

vurdumduymazlardır.

• Aile için çocuğun varlığı ile yokluğu belli değildir.

• Ebeveyn genellikle ‘’Hoşgörü’’ ile ‘’Boş verme’’yi birbirine karıştırmaktadır.

• Çocuk, kendilerini rahatsız etmediği sürece, çocukla ilgili bir problem yoktur.

• Eğer çocuk anne-babayı rahatsız ederse o zaman çocuk ile ilgili gündem oluşur. Bu gündem de daha çok şikayetlerle doludur.

Bu tip ailede ;• Çocuk fiziksel ve duygusal

yalnızlığa itilmektedir.

• Çocuğun hareketlerinin görmezlikten gelinerek dışlanması söz konusudur.

• Anne-Baba Çocuk : İLETİŞİM KOPUKLUĞU

• Ailenin çocuğa tepkileri düşük düzeyde / seviyede

İlgisiz-Kayıtsız Anne- Baba

Bu Tutumla Yetişen Çocuğun Kişiliği

• Çocuk dikkat çekmek için etrafa zarar verebilir.

• İnsanlarla ilişki kuramaması sonucu sosyal gelişmesinde gecikme ve saldırganlık sergileyebilir.

• Sözlü iletişim yetersizliğinden dolayı dil gelişiminde gecikme, konuşma bozuklukları ortaya çıkabilir.

• Öz güven sorunu yaşayabilir.

• Hayattan ve kendisinden beklentisi olmaz.

Reddedici Anne-Baba Tutumları

Bir Reddetme-Kabul Görmeme Örneği

Anne-Baba Çocuğa karşı adeta düşmanmış gibi tavır

Çocuğa farkında olmadan sevgi, merhamet, sıcaklık ve şefkat verilmez

Daha çok çocuğun başaramadıkları üzerinde durulur ve çocuğa karşı yoğun eleştiriler

Çocuk genellikle hiç beğenilmez ve her yaptığı devamlı eleştirilir.

Neredeyse çocuğa baskı yapmak için her türlü fırsat kollanır.

Çocuğun iyi ve olumlu yönlerinden çok, devamlı kötü ve olumsuz yönleri üzerinde durulur.

Çocuk, öz evlat olduğu halde üvey evlat muamelesi görür.

Bazen sadece anne bazen de baba çocuğa karşı reddedici tutumlar sergiler.

Çocuğa karşı sevgi asla gösterilmemekle birlikte, onu anlamama ve de onu kurallarla, soğuk davranışlar ve emirlerle yönetmeye çalışırlar.

Reddedici Tutumla Yetişen Çocuğun

Kişiliği• Kaygılı ve güvensizdirler.

• Suç işlemeye meyillidirler.

• İnsanlarla iyi ilişkiler kuramazlar ve arkadaş bulmakta zorlanırlar.

• Tutarsız bir kişilik

• Saldırgan ve isyankar olabilirler.

• İnsanların haklarına saygı göstermezler.

Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumları

Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumları

Anne-Baba• Çocuklarından her şeyin en iyisini beklerler.

• Kendi gerçekleştiremedikleri şeyleri çocuklarının gerçekleştirmesini beklerler.

Ebeveyne göre çocuk :

ÇOK İYİ RESİM YAPMALI ŞARKI SÖYLEMELİ İYİ KONUŞMALI SAYGILI OLMALI LİDER RUHLU OLMALI İYİ YÜZMELİ ve KOŞMALI HERKESİN PARMAK GÖSTERECEĞİ ÖRNEK SAVRANIŞLAR

SERGİLEYEN BİR ÇOCUK OLMALI

Anne-Baba• Çocuklarını oldukları kabul etmezler, her alanda

çocuklarının kapasitelerini zorlarlar.

• Çocuğa kaldıramayacağı yükler yüklerler.

• Çocuğun yanlış yapma hakkı yoktur.

• Anne-babanın kuralları ve kalıpları vardır, çocuk bunlara uymak zorundadır.

• Çocuğu tıpkı bir büyük gibi yetiştirirler.

• Çocuk, ebeveyninin koyduğu kurallara uymadığı zaman verilen cezalar katı ve sert olmaktadır.

Duygusal bir sömürü…• ‘’Senin için saçımı süpürge ettim, hayırsız evlat!’’

• ‘’… Ölürsem hakkımı helal etmeyeceğim!’’

• MÜKEMMELİYETÇİ EBEVEYNLER ÇOCUKLARINDAN AŞIRI TİTİZLİK ve TEMİZLİK BEKLERLER. ÇOCUĞUN AZICIK ÜZERİNİ KİRLETMESİ BİLE OLAY OLUR! ÇOCUK SÜREKLİ AİLENİN İSTEDİĞİ KALIBA UYMAK ZORUNDADIR…

Çocuğun Kişiliği• Aşırı titiz veya tam

tersi dağınık

• Kendilerine güvenleri yoktur.

• Başarısızlığa uğradıklarında kolayca hayal kırıklığı yaşarlar.

• Yanlış yapmaktan aşırı korku!

Mükemmeliyetçi bir tutum…

Dengesiz ve Kararsız Anne-Baba Tutumları

Anne-Baba• Çocuğun davranışını kimi zaman normal

karşılayıp kimi zaman cezalandırabilirler. o BU DA DAHA ÇOK ANNE-BABANIN O ANKİ PSİKOLOJİK DURUMU

İLE İLİNTİLİDİR !

o … Ve bu durumda çocuk neyin doğru neyin yanlış olduğunu anlayamamaktadır.

• Anne için doğru olan bir şey baba için yanlış ise, bu tutum oluşur.

• Bu tip tutumda, çocuğun yanında eşler birbirlerini eleştirmekte sakınca görmezler.

Anne-Baba• Çocuk söz dinlesin diye ilk önce yumuşak

konuşurlar, sabırları zorlanınca seslerini yükseltip tehditler savurmaya başlarlar, kendini suçlu hisseden anne-baba diz çöküp çocuktan özür diler.

• Anne-babaların çocuklar hakkındaki tutarsız ve ayrımcı davranışlarından biri de kız-erkek çocuk ayrımıdır! Genelde erkek çocuklar kızlara oranla daha ayrıcalıklıdır. El üstünde tutulurlarken kız çocuklar, daha geri planda yer almaktadırlar. Bazı ailelerde ise bu durum tam tersi olabilmektedir.

Diğer bir tutarsız-ayrımcı davranış

örneğiİlk Çocuk (Büyük) Yetiştirme Tarzı

Küçük Çocuk Yetiştirme Tarzı

Daha otoriter

Kuralcı

Hatalı

Erken yaşta sorumluluk

• Esnek davranış

• Daha sevecen

• Hoşgörü

Çocuğun Kişiliği• Aşırı isyankar /boyun eğici

• Kaygılı, güvensiz bir kişilik sergileyebilirler

• Karşısındaki insanlara zor güven

• Tutarsız bir kişilik sergileme

• Karar vermede güçlük

Aşırı Koruyucu Anne-Baba Tutumları

Aşırı Koruyucu Tutum-Anne & Baba-

• Çocuğa gereğinden çok özen• Her türlü kararı çocuk yerine alma• Çocuğu el bebek gül bebek büyütüp

yetiştirme

Genellikle bu tip bir yetiştirmede çocuk erken konuşup geç yürüyebiliyor (BİLİMSEL SONUÇ)

• Çocuğun her çağrısına cevap• Çocuk adeta bir cam fanus içinde büyütülür.

Anne-Baba• Çocuklarının üzerine titrerler. Çocuğa zarar

gelebilecek ortamlardan kaçınırlar.

• ‘’Ağlamasın.’’, ‘’Üşümesin.’’, ‘’Terlemesin.’’, ‘’Hasta olmasın.’’ , ‘’Yorulup incinmesin.’’ , ‘’ Mikrop kapmasın.’’ diye ellerinden gelen tüm gayreti gösterirler.

• Çocuğun gelişimine göre davranmasına fırsat vermezler.

• Aşırı koruyucu anne, çocuğuyla öyle bir bütünleşir ki, onun büyüdüğünü ve olgunlaşabildiğini asla kabul etmek istemez.

Anne-Baba• Ebeveyn çocuğunu kendine aşırı bağımlı

yaparak kendisini değerli ve eşi bulunmaz hissetmektedir.

• Çocuğu kendisine tutsak etmekte ve bağımlı kılmaktadır.

• Çocuğa sorulan soruları anne-baba cevaplandırır!!!!!!!!!!!!!

Aşırı Koruyucu Tutumla Yetişen Çocuk

…• Aşırı bağımlı• Öz güven sorunu• Sosyal gelişimi zedelenmiş• Toplum tarafından kabulünün zorlaşması• Kendini bir gruba kabul ettirmek için

isyankar olabiliyorlar• Tek başına kararlar alamaz

Peki neler yapılabilir ?

Püf noktası• Çocuğunuzun yanında eşinizi asla

kötülemeyin ve eleştirmeyin; anne baba eşlerine olan kızgınlık, kırgınlık eleştiri içeren davranış ve sözlerini çocukların yanında yapmayalım.

• Kendi kırgınlığınıza çocuklarımızı ortak etmeyin. Çocuk anne babanın birbirlerini kötülemesini, eleştirmesini istemez, birbirlerini sevip beğenmesini ister.

Püf noktası• Çocuğunuza eşinizle mutlu olduğunuzu

söyleyin ve davranışlarınızla da bunu gösterin; Kızgınlık anında annen-baban beni üzmek için yapmadı, kötü bir niyeti yoktu diyebiliriz.

• Çocuklarınızı gerçekten dinleyin ve bunu ona gösterin; çocuğunuzu dinlerken tv. izlemeyin, gazete okumayın, başka işlerle meşgul olmayın. Konuşurken göz teması kurun, çocuğun yüzüne bakın, aynı hizada olmaya dikkat edin.

Püf noktası• Sizin de çocuğunuzun da istediğinin olacağı

çözümler üretmeye çalışın; çocukların her zaman sorunlara sizin getireceğiniz çözümlerden başka çözümleri vardır.

• Çocuğunuza beklediğinizin ne olduğunu söyledikten sonra; onunda beklentisinin başka olduğunu bildiğinizi ve bu yüzdende oturup her iki tarafında istediğinin olabileceği ortak bir çözüm bulmaya çalışın.

Püf noktası• Çocuklarınıza sözlerinizle değil

davranışlarınızla örnek olun; çoğu zaman anne babalar çocuklarına öğüt verirler : ‘’Şöyle yapmalısın, bu işin doğrusu bu, böyle davranmanı istemiyorum. ‘’

Çocuk sözlerle anlatılanlardan çok davranışlarınızla vereceğiniz mesajları almaya

açıktır.

Püf noktası• Çocuklarınızla sen dili ile değil ben dili ile

konuşunun; örneğin; sen tembelsin, çalışmıyorsun, sorumsuzsun (sen dili) yerine , çalışmadığın zaman ben üzülüyorum, çünkü hak etmediğin halde kötü not almış oluyorsun (ben dili) kullanılmalı.

• Çocuğunuzun olumlu yönlerini ve başarılarını ön plana çıkarın.

• Çocuklarınızı kardeşleriyle ve arkadaşlarıyla kıyaslamayın. Kıyaslamak reddetmektir

EĞER …• Bir çocuk, düşman bir çevrede yaşarsa, kavga etmeyi öğrenir.• Bir çocuk korku içinde yaşarsa, korkmayı öğrenir.• Bir çocuk kıskançlık içinde yaşarsa, nefret etmeyi öğrenir.• Bir çocuk ona cesaret veren bir çevrede yaşarsa ,kendine

güvenmeyi öğrenir.• Bir çocuk onu öven bir çevrede yaşarsa,o da takdir etmeyi

öğrenir.• Bir çocuk sevgi içinde yaşarsa, sevmeyi öğrenir.• Bir çocuk kendine değer veren bir çevrede yaşarsa ,bir gayesi

olduğunu öğrenir.• Bir çocuk dürüst muamele görürse, adaletin ne olduğunu öğrenir.• Bir çocuk doğruluk içinde yaşarsa, hakikatin ne olduğunu öğrenir.• Bir çocuk daima dostluk, güler yüz anlayış gösteren bir çevrede

yaşarsa, dünyanın içinde yaşanacak güzel bir yer olduğunu öğrenir.

EĞER…• Kısaca ,çocuk yaşadığı çevreyi örnek almayı öğrenir.• Bir çocuk onu öven bir çevrede yaşarsa, o da takdir

etmeyi öğrenir.• Bir çocuk sevgi içinde yaşarsa, sevmeyi öğrenir.• Bir çocuk kendine değer veren bir çevrede yaşarsa, bir

gayesi olduğunu öğrenir.• Bir çocuk dürüst muamele görürse, adaletin ne

olduğunu öğrenir.• Bir çocuk doğruluk içinde yaşarsa, hakikatin ne

olduğunu öğrenir.• Bir çocuk daima dostluk, güler yüz anlayış gösteren bir

çevrede yaşarsa, dünyanın içinde yaşanacak güzel bir yer olduğunu öğrenir.

• Kısaca ,çocuk yaşadığı çevreyi örnek almayı öğrenir

..

TEŞEKKÜRLER … Uzm. Psk. ve Aile Terapisti

MUSTAFA VAROL YORULMAZ