anna bor cardonaġ , b.a. l.t.c.l, .melitensiawth.com/incoming/index/l-imnara/l-imnara. 05...ratba,...

5
IR-RABBABA F GHAWDEX ILLUM Anna Borġ Cardona, B.A., L.T.C.L. L - i s t r u m e n t t r a d i z i o n a l i , m a g h r u f f o s t n a b h a l a "Rabbaba" jew "Zuvżafa", kien dari p o p o l a r i h a t h a fil-gżejjer Maltin. K i e n h e m m żmien, li xi wℏud ghadhom jiftakru, meta f Malta u fGhawdex k o n t t a r a d-daqqaqa taż-żaqq, tar-rabbaba u tat-tanbur jiżfhu u jdoqqu fit-toroq taghna u jferrℏu n-nies. Illum, iż-żaqq ghebet g h a l k o l l o x u ftit n i e s j a f b x ' k i e n e t . It-tanbur u r-rabbaba wkoll kważi ghebu m i n n f o s t n a , iżda b ' x o r t i t a j b a , gℏadek tilmahhom f xi bnadi tal-gżira t'Gℏawdex. Ir-Rabbaba h i j a m a g h m u l a m i n n r e ċ i p j e n t li fuq i n - n a h a m i f t u ℏ a tiegℏu titpoġġa ġilda s t i r a t a t ' a n n i m a l . F'nofs din i l - ġ i l d a j k u n h e m m m a r b u t a biċċa qasba d-daqqaq joghrok b ' i d e j h m x a r r b a . Dan il-moviment iġib fil-qasba vibrazzjonijiet li jghaddu gℏal ġol-ġilda stirata, u m i n n h e m m gℏal ġo 1-arja fir-reċipjent. B ' h e k k , i n - n o t a l i t o h r o ġ hija waℏda biss iżda din t i s t a ' t i n b i d e l k e m m x e j n s k o n d 1-gℏafsa ta' 1-id fbq il-qasba. Ir-Reċipjent j i s t a ' j k u n t a l - f u ℏ h a r , t a l - i n j a m , t a l - l a n d a , t a 1 1-enamel, jew ta' kwalunkwe mateijal ieℏor, s k o n d x ' j i n s t a b f a ċ i l m e n t . I t - t o n , n a t u r a l m e n t , i v a r j a s k o n d i l - m a t e r j a l użat. Id-daqs tar-reċipjent ukoll ibiddel il-ℏoss, gℏax aktar m a ' d a n i k u n k b i r a k t a r j i k b e r il- qawwa tal-ℏoss u a k t a r t i t b a x x a n - n o t a l i toℏroġ minnu. D-Ġilda preferita gℏar-rabbaba hija dik tal-qattus, iżda tintuża wkoll dik t a l - g i d i j e w ta' xi annimal iehor. Il-Qasba ġeneralment hija meℏudha mill-pjanta "tal-qasab" l i t i s s e j j a h xjentifikament Arundo donax, gℏalkemm x i m i n n daqqiet ġieli intużaw speċi ohra ta' qasab lokali. D- qasab fil-gżejjer tagℏna j i n s t a b u i m x e r r d a ma' kullimkien, 1-aktar fil-widien. B a r r a m i n n din 1 - i n f o r m a z z j o n i g e n e r a l i fiiq ir-rabbaba, ikun tassew interessanti u utli li niddokumentaw 1-irqaqat ta' k i f i s s i r ilium fil-gżira t'Ghawdex. I n s e m m i h a w n żewġt irhula fdin il-gżira fejn sibt li 1-istrument mużikali gℏadu jinℏadem u jintuża. FIN-NADUR F i r - r a ℏ a l t a n - N a d u r , l i q i e g h e d l e j n i l - l v a n t tal-gżira, 1-istrument huwa maghruf bℏala "rabbaba", u jintuża biss fil-karnival u fl-ebda żmien iehor. Tant hu hekk iliî h u w a m a g h r u f b h a l a "d-daqqa tal-karnival". Raġel m i n n N a d u r , ċertu Frenċ t a ' x i ℏamsin sena, ghadu sa ilium j a g h m e l 1 - i s t r u m e n t kif kien j a g h m l u m i s s i e r u q a b l u - iżda b ' x i v a i j a z z j o n i . I l - m i s s i e r k i e n juża reċipjent tal- f l i h ℏ a r j e w x i vaż k o m u n i t a l - e n a m e l (awrinar) u ġilda tal-qattus. Ibnu, ilium qcd juża l a n d a v o j t a taż-żebgha gholja u wiesgha x i 2 1 c m . Il-ġilda li j i s t i r a f u q h a h i j a d i k t a l - g i d i u din inaddafha s e w w a b i l - m e l h u j i k k o n z a h a h u w a n n i f s u . U-qasba, wkoll imur jaqtaghha huwa stess, u jaghżel, bhal ma kien jagℏżel missieru, biċċa qasba rqiqa, twila xi 76cm u wiesgha xi 1cm. Joqghod a t t e n t h a f h a li 1-qasba j k o l l h a d e j j e m " l - g h e r q " (ghaksa mqabbża) fuq t a r f m i n n h o m . D i n h i j a w a h d a m i l l - i r q a q a t i m p o r t a n t i b i e x ikollok rabbaba tajba. 65-

Upload: doannguyet

Post on 17-Apr-2018

221 views

Category:

Documents


6 download

TRANSCRIPT

I R - R A B B A B A F G H A W D E X I L L U M

Anna Borġ Cardona, B.A., L . T . C . L .

L - i s t r u m e n t t r a d i z i o n a l i , m a g h r u f f o s t n a b h a l a " R a b b a b a " j e w "Zuvżafa", k i e n d a r i p o p o l a r i h a t h a fil-gżejjer M a l t i n . K i e n h e m m żmien, l i x i w ℏ u d g h a d h o m j i f t a k r u , m e t a

f M a l t a u f G h a w d e x k o n t t a r a d - d a q q a q a taż-żaqq, t a r - r a b b a b a u t a t - t a n b u r jiżfhu u j d o q q u fit-toroq t a g h n a u j f e r r ℏ u n - n i e s .

I l l u m , iż-żaqq g h e b e t g h a l k o l l o x u ftit n i e s j a f b x ' k i e n e t . I t - t a n b u r u r - r a b b a b a w k o l l kważi g h e b u m i n n f o s t n a , iżda b ' x o r t i t a j b a , g ℏ a d e k t i l m a h h o m f x i b n a d i tal-gżira t ' G ℏ a w d e x .

I r - R a b b a b a h i j a m a g h m u l a m i n n r e ċ i p j e n t l i f u q i n - n a h a m i f t u ℏ a t i e g ℏ u t i t p o ġ ġ a ġ i l d a s t i r a t a t ' a n n i m a l . F ' n o f s d i n i l - ġ i l d a j k u n h e m m m a r b u t a b i ċ ċ a q a s b a lì d - d a q q a q j o g h r o k b ' i d e j h m x a r r b a . D a n i l - m o v i m e n t i ġ i b fil-qasba v i b r a z z j o n i j i e t l i j g h a d d u g ℏ a l ġ o l - ġ i l d a s t i r a t a , u m i n n h e m m g ℏ a l ġ o 1-ar ja fir-reċipjent. B ' h e k k , i n - n o t a l i t o h r o ġ h i j a w a ℏ d a b i s s iżda d i n t i s t a ' t i n b i d e l k e m m x e j n s k o n d 1-gℏafsa t a ' 1-id f b q i l - q a s b a .

I r - R e ċ i p j e n t j i s t a ' j k u n t a l - f u ℏ h a r , t a l - i n j a m , t a l - l a n d a , t a 1 1 - e n a m e l , j e w t a ' k w a l u n k w e m a t e i j a l i e ℏ o r , s k o n d x ' j i n s t a b f a ċ i l m e n t . I t - t o n , n a t u r a l m e n t , i v a r j a s k o n d i l - m a t e r j a l użat. I d - d a q s t a r - r e ċ i p j e n t u k o l l i b i d d e l i l - ℏ o s s , g ℏ a x a k t a r m a ' d a n i k u n k b i r a k t a r j i k b e r i l -q a w w a t a l - ℏ o s s u a k t a r t i t b a x x a n - n o t a l i t o ℏ r o ġ m i n n u .

D - Ġ i l d a p r e f e r i t a g ℏ a r - r a b b a b a h i j a d i k t a l - q a t t u s , iżda tintuża w k o l l d i k t a l - g i d i j e w t a ' x i a n n i m a l i e h o r .

I l - Q a s b a ġ e n e r a l m e n t h i j a m e ℏ u d h a m i l l - p j a n t a " t a l - q a s a b " l i t i s s e j j a h x j e n t i f i k a m e n t Arundo donax, g ℏ a l k e m m x i m i n n d a q q i e t ġ i e l i intużaw s p e ċ i o h r a t a ' q a s a b l o k a l i . D -q a s a b fil-gżejjer t a g ℏ n a j i n s t a b u i m x e r r d a m a ' k u l l i m k i e n , 1 - a k t a r fil-widien.

B a r r a m i n n d i n 1 - i n f o r m a z z j o n i g e n e r a l i f i i q i r - r a b b a b a , i k u n t a s s e w i n t e r e s s a n t i u u t l i l i n i d d o k u m e n t a w 1 - i r q a q a t t a ' k i f i s s i r i l i u m fil-gżira t ' G h a w d e x . I n s e m m i h a w n żewġt i r h u l a f d i n il-gżira f e j n s i b t l i 1 - i s t r u m e n t mużikali g ℏ a d u j i n ℏ a d e m u jintuża.

F I N - N A D U R F i r - r a ℏ a l t a n - N a d u r , l i q i e g h e d l e j n i l - l v a n t tal-gżira, 1 - i s t r u m e n t h u w a m a g h r u f b ℏ a l a " r a b b a b a " , u jintuża b i s s fil-karnival u fl-ebda żmien i e h o r . T a n t h u h e k k iliî h u w a m a g h r u f b h a l a " d - d a q q a t a l - k a r n i v a l " .

R a ġ e l m i n n N a d u r , ċ e r t u F r e n ċ t a ' x i ℏ a m s i n s e n a , g h a d u s a i l i u m j a g h m e l 1 - i s t r u m e n t k i f k i e n j a g h m l u m i s s i e r u q a b l u - iżda b ' x i v a i j a z z j o n i . I l - m i s s i e r k i e n juża reċipjent t a l -f l i h ℏ a r j e w x i vaż k o m u n i t a l - e n a m e l ( a w r i n a r ) u ġ i l d a t a l - q a t t u s . I b n u , i l i u m q c d juża l a n d a v o j t a taż-żebgha g h o l j a u w i e s g h a x i 2 1 c m . I l - ġ i l d a l i j i s t i r a f u q h a h i j a d i k t a l - g i d i u d i n i n a d d a f h a s e w w a b i l - m e l h u j i k k o n z a h a h u w a n n i f s u . U - q a s b a , w k o l l i m u r j a q t a g h h a h u w a s t e s s , u jaghżel, b h a l m a k i e n jagℏżel m i s s i e r u , b i ċ ċ a q a s b a r q i q a , t w i l a x i 7 6 c m u w i e s g h a x i 1 c m . J o q g h o d a t t e n t h a f h a l i 1-qasba j k o l l h a d e j j e m " l - g h e r q " ( g h a k s a mqabbża) f u q t a r f m i n n h o m . D i n h i j a w a h d a m i l l - i r q a q a t i m p o r t a n t i b i e x i k o l l o k r a b b a b a t a j b a .

6 5 -

B i e x i s i r 1 - i s i r u m e n t , j e h t i e ġ u k o l l l i w i e h e d i k u n j a f j i k k o n z a 1-ġlud. D a n h u w a x o g h o l t a ' p a ċ e n z j a l i j i e h u ġ i m g h a t s h a h b i e x i s i r s e w w a . G h a l h e k k , F r e n ċ j a h s e b k m i e n i h a f h a b i e x i l e s t i 1 - i s t r u m e n t g h a l l - k a r n i v a l . F ' M e j j u i k u n ġa beda j i p p r e p a r a 1-ġlud M e t a s t a q s e j t u k i f t i k k o n z a 1-ġilda t a r - r a b b a b a , q a l l i b i s s l i " d i k i s s i r b i l - m e l h "

F i g . la

Qasba

Ghaksa

Gì Ida

T in trabat

F i g . lb

Qasba

Qasba

Gi Ida

I l - ġ i l d a u 1-qasba j i n t r a b t u f l imkien bl -ghaksa ġeurwa

Ghaksa

I l l u s t r a z z j o n i j i e t G R U P P 1

Ree i pjent

I d - d e t t a l j i l i ġ e j j i n f u q 1 - i k k u n z a r t a l - ġ i l d a t a l - g i d i , naghaġ , u f h i e k , i r n e x x i e l i n i d d u b b a h o m ( 1 9 7 6 ) m i n n g h a n d m a r a t a ' x i s i t t i n s ena m i n n B i r k i r k a r a . D i n q a l t l i l i I - ġ i l da 1 - e w w e l t i n h a s e l , i m b a g h a d t i n g h o r o k s e w w a b i l - m e l h t a l - k ċ i n a ( m i l l - o h x o n ) . D i n i l - m a r a k i e n e t i m d o r r i j a t i t w i l - ġ i l d a b i n - n a ℏ a s u f i j a f u q b a r r a u t ℏ a l l i h a t l i t t i j i e m ġo borża t a l - p l a s t i k b i e x t i x r o b i l - m e l h . I m b a g h a d , t k o m p l i b i e x t l a h l a h h a b l - i l m a , t e r g a t o g h r o k h a ( d i n i d - d a r b a b l -a l u m ) , t i t w i h a u t a g h l a q h a ġ o borża t a l - p l a s t i k g h a l t l i t t i j i e m o h r a M e t a j k u n g h a d d a d a n iż-żmien, t l a h l a h h a m i l l - ġ d i d , i s s a m m a r h a ċa t t a f u q i n j a m a u t n i x x i f h a fix-xemx s a k e m m i l -ġ i l d a t i b b i e s . T k o m p l i b i e x t o g h r o k i l - ġ i l d a b i l - p a ċ e n z j a k o l l h a gℏa l fimien t w i l s a k e m m d i n t i r t a b u s s i r q i s h a k a m o x x a .

T a ' m i n j g ℏ i d h a w n l i ghall-użu t a r - r a b b a b a , i l - ġ i l da m ' h e m m x g ℏ a l f e j n t k u n d a q s h e k k r a t b a . W a r a 1 - i k k u n z a r , i k u n j o n q o s b i s s l i g h a l d a r b ' o h r a , i l - ġ i l d a t i ġ i m x a r r b a u k i f t k u n r a t b a , t i n ġ i b e d u t i n q a r a s b i e x f n o f s h a t i n h o l o q b h a l b e j t a , b i n - n a h a s u f i j a f u q ġ e w v v a F ' d i n i l - b e j t a j i d d e f f e s t a r f i l - q a s b a m i n - n a h a t a ' l - g h a k s a . W i e h e d h a w n i r i d j o q g h o d a t t e n t h a f n a l i m a t i ġ i x m i f q u g h a 1-ġilda l l - q a s b a u 1-ġilda i m b a g h a d j i n t r a b t u s e w w a f l i m k i e n b l -i s p a g j e w l e n z a f u q i n - n a h a t a ' t a h t t a l - ġ i l d a ( m i n - n a h a 1 - l i x x a ) D i n i r - r a b t a s s i r k e m m k e m m iżjed ' i l f u q m i l l - g h a k s a . B ' d a n i l - m o d , i l - q a s b a m a t k u n x t i s t a ' t o ℏ r o ġ w a q t l i q i e g h d a t i n d a q q g h a x l - g h a k s a t k u n m a r b u t a ġ e w w a ( f i g . l a , l b . )

66-

K j f i l - ġ i l d a t k u n g h a d h a m x a r r b a u b i l - q a s b a l e s t a m a r b u t a ġ o fiha, t iġġebbed s e w f u q i l ¬l a n d a u t i n t r a b a t s t i r a t a k e m m j i s t a ' j k u n b ' x i spag , l e n z a t a s - sa jd j e w l a s t i k u s o g h o d . Frenò j i n s i s t i l i d i n i l -b i ċċa x o g h o l t r i d m i l l anqas t n e j n m i n n n i e s b i e x i s s i r s e w w a - w i e h e d j i ġ b e d i l - ġ i l d a , u l-ìehor j o r b o t ( f i g . l e ) .

I r - r a b b a b a , f d a n 1- is tadju, m ' g h a n d h i e x t i n t m i s s q a b e l x i h m i s t a x , s a k e m m i l - ġ i l d a t k u n n i x f e t s e w w a . W a q t l i d i n t k u n q i e g h d a t i n x e f , i l - q a s b a t r i d t i t q i e g h e d d r i t t a b i e x m a t i ġ b i d x i l - ġ i l d a f u q n a h a w a h d a .

W a r a d a n i l - p r o ċ e s s t w i l , i l - l a n d a taż-żebgℏa t i ġ i m g h o t t i j j a m i n n b a r r a b ' x i d r a p p k u l u r i t k i f j i x r a q g h a l l - k a r n i v a l . I m b a g ℏ a d fl-ahhar n e t t , 1 - i s t r u m e n t j i ġ i mżejjen a k t a r b ' x i żagarelli k u l u r i t i m w a ℏ h l a u m d e n d l a m i n n t a r f i l - q a s b a . ( a r a 2 c )

B ' h e k k , i r - r a b b a b a t k u n l e s t a b i e x t i n d a q q fil-briju t a i - k a r n i v a l f l i m k i e n m a l - o r g a n e t t {accordion), i t - t n a b a r {tambourines), i l - k a s t a n j o l i , t - t r i p i e d u r - r a b b a b i o h r a b h a l m a r a j t h o m j i e n a s tess fil-kamival t a l - 1 9 9 5 u 1 9 9 6 ġ e w w a 1-każin t a l - f o o t b a l l . ( a r a 2 b ) T a ' m i n i s e m m i i l l i f l e j l a t w i l a t a ' d a q q , I - i s t r u m e n t i kważi k o l l h a j g h a d d u m i n n d a q q a q g h a l l -i e b o r . I r - r a b b a b a b ' h e k k t g h a d d i m i n n i d g h a l o h r a b i e x d a k l i j k u n m a j g ℏ a j j i e x i d o q q h a .

I d - d a q q a q a t a r - r a b b a b a f i n - N a d u r k o l l h a wżaw b iċċa sponża j e w foam m x a r r b a b l - i l m a b i e x i d o q q u 1 - i s t r u m e n t m i n f l o k l i q a g ℏ d u j x a r r b u j d e j h o m . I l - v a n t a ġ ġ t a ' 1-użu tal-isponża h u w a k b i r , g ℏ a x d i n iżżomm n i e d j a a k t a r fit-tul m i l l - i d u b ' h e k k i d - d a q q a q i k u n j i s t a ' j k o m p l i j d o q q m a ' s h a b u gℏa l żmien i t w a l q a b e l m a j k o l l u j i e q a f b i e x j e r ġ a j x a r r a b h a . J e k k I - i d ( j e w 1-isponża) m a t k u n x i m x a r r b a , m a t i s t a x tiżloq f u q i l - q a s b a , m a ġġibx v i -b r a z z j o n i j i e t u g ℏ a l d a q s t a n t m a j o ℏ r o ġ 1-ebda h o s s m i l l - i s t r u m e n t .

T a ' m i n j g ℏ i d h a w n l i w a q t i d - d a q q , 1 - i s t n i m e n t g h a n d u jinżamm d a q s x e j n m i m d u d b i e x 1-i l m a mill-isponża m a jòaròarx g h a l f u q i l - ġ i l d a . B i l - q t a r t a ' 1 - i lma h e m m p e r i k l u k b i r i l l i 1-ġ i l d a t i d d g ℏ a j j e f u t i n f a q a ' w a q t i d - d a q q . Frenò j i n s i s t i u k o l l i l l i w i e h e d g h a n d u d e j j e m j o g h r o k i l - q a s b a 1-isfel b i s s u q a t t i l - f u q , b i e x k e m m j i s t a ' j k u n j o n q o s i l - p e r i k l u t a 1 h s a r a . D a n i d - d a q q a q j g h i d l i m h u x k u l h a d d j a f i d o q q i r - r a b b a b a s e w k i f s u p p o s t u m h a b b a f h e k k , k u l l s e n a j i ċ ċ a r t u h a f h a s t r u m e n t i .

F i r - r a h a l t a n - N a d u r , s i b t l i h e m m u k o l l r aġe l i e h o r j i s m u P i e t r u , t a ' x i m a d w a r e r b g h i n s e n a l i j a g ℏ m e l u j d o q q i r - r a b b a b a fil-kamival. S i b t l i P i e t r u g h a n d u i l - m o d t i e g h u k i f j a g h m e l 1-i s t r u m e n t . B ℏ a l a r e ċ i p j e n t , j i p p r e f e r i juża x i b o r m a f l o k l a n d a taż-żebgha. D i n j g h a w ġ i l h a x - x i f e r b i e x j a g ℏ m l i l h a x o f f a h a l l i j k u n j i s t a ' j o r b o t s e w w a 1-ġilda. Q a l i l l i m e t a j s i b , m ' h e m m x a h j a r m i n n x i vaż t a l - e n a m e l , g h a x d a n g ℏ a n d u x - x o f i F a l e s t a u j a g h m e l h o s s a h j a r . Iżda daż-żmien m a t a n t x i s s ib vażijiet g h a x m ' g ℏ a d h o m x jintużaw. B ' d a n k o l l u , x i m o d j e w i e h o r , fittex '1 h a w n u fittex '1 h e m m , x o r t a j i m e x x i l u j i d d o b b a x i t n e j n .

I I - ġ i l d a l i juża h i j a t a l - g i d i g h a l k e m m j a m m e t t i l i 1-aℏjar h i j a d i k t a l - q a t t u s . D a n m a t i s t a x t i s p a r a l u g h a x b ' h e k k t i f q a 1-ġilda, g h a l d a q s t a h t t r i d t i g r i w a r a j h b i e x t a q b d u . Q a t t u s , j g h i d P i e t r u , j r i d i k o U u m i l l - a n q a s x i 6 s n i n b i e x i l - ġ i l d a t i e g ℏ u t k u n x i e r f a biżżejjed u t a j b a g h a r -r a b b a b a . H - ġ i l d a t a n - n a g h a ġ j g h i d l i p p r o v a h a u sab l i m a t i s w i e x g h a x m a a g h m i l x h o s s s a b i e h . ' ..âjjfil

G ℏ a l k e m m i r - r a b b a b i k o l l h a l i n z e r t a j t j i e n a d e j j e m k e l l h o m i n - n a h a s u f i j a t a l - ġ i l d f u q b a r r a , P i e t r u s e m i n a i l l i fil-passat, i n - n a h a s u f i j a k i e n e t t i t q i e g h e d f u q ġ e w w a u m h u x f u q b a r r a .

I l - q a s a b l i juża d a n i d - d a q q a q h u m a ftit h o x n i n ( x i 1.5òm), u d a w n m e t a jżejjinhom juża biċċ ie t t a ' s u f k u l u r i t , i m d e n d l i n f t a r f i l - q a s b a . P i e t r u m a j i d d e l e t t a x j g h a t t i r-reòipjent l i juża, a n k i j e k k d a n i k u n x i l a n d a taż-żebgℏa, j e w x i vaż t a l - e n a m e l b i l - w i d n a ( a r a 2 a )

- 6 7 -

2 b

2 a

2 c

I l l u s t r a z z j o n i j i e t G R U P P 2

2 a Rabbaba(vaż t a 1 - e n a m e l ) . N a d u r G h a w d e x K a r n i v a l 1 9 9 6

2 b U ℏ u d m i d - d a q q a q a

K a / i n t a l -foolball, N a d u r G h a w d e x

K a r n i v a l 1 9 9 5

2 c R a b b a b a

( l a n d a t a / -

/ c b g h a m i k s i j a ) N a d u r ,

G h a w d e x K a r n i v a l 1 9 9 5

n - g n i p p t a ' d a q q a q a l i d a q q m a g h h o m P i e t r u fil-karnivaJ t a l - 1 9 9 6 k i e n m a g h m u l m i n n o r g a n e t t , k i t a r r a , t n a b a r , k a s t a n j o l i , k a t u b a , t r i p i e d u r a b b a b i o h r a . I r - r a b b a b i n d a q q u m h u x b l - i d i m x a r r b a iżda b i l - b i ċ ċ a sponża l i nżammet d e j j e m u m d a I d - d a q q s a r d e j j e m ġ e w w a fil-każin t a l - b a n d a , u q a t t b a r r a fit-toroq.

F L - G H A R B B a r r a m i n n ġ o n - N a d u r , 1 - i s t r u m e n t I t q a j t m i e g h u w k o l l fl-Gharb, f d - p u n e n t t ' G h a w d e x , fil-karnival t a l - 1 9 9 6 . I n t e r e s s a n t i i l l i h a w n h e k k j i s s e j j a h "Żuvżafa" u m h u x r a b b a b a . - • • W H - * : s y > '

F d a n i r - r a h a l , iż-żuvżafi k i e n u m a g h m u l a m i l l - l a n e d k b a r t a l - k u n s e r v a u l a n e d u ż - ż e b g ℏ a .

H a w n h e k k u k o l l intużat i l - ġ i l d a t a l - g i d i b i n - n a h a s u f i j a f u q b a r r a . T a * m i n i s e m m i l i f l e j l a t a ' k a r n i v a l f d a n i r - r a h a l , żuvżafa w a h d a , m a g h m u l a m i l l - ġ i l d a t a n - n a g h a ġ , k i e n e t m i x h u t a fir-rokna b ' d i s p r e z z u t h a l l i e t h e m m g h a x m a n s t a b i t x t a j b a biżżejjed I l - l a n e d t a ' 1 - G h a r b m a k i e n u x m g h o t t i j j a b l - e b d a m a t e r j a l , u 1 -qa sab l a n q a s m a k i e n u mżejna.

I l - g r u p p t a ' 1 - G h a r b , lì d a q q ġ o s - s a l a p a r r o k k j a l i t a r - r a h a l , k i e n armât b ' o r g a n e t t , c o n ċ e r t i n a , t n a b a r , żuvżafi u maraccas. H a w n h e k k u k o l l iż-żuvżafa n d a q q e t bl-isponża m x a n b a .

B i e x n i k k o n k l u d i n i s s o k t a n g h i d i l l i f d a w n 1 - i m s e m m i j a g r u p p i t a ' d a q q a q a , s e w fin-N'adur k i f u k o l l fl-Gharb, 1 - o r g a n e t t , i t - t n a b a r u r - r a b b a b i h u m a d e j j e m preżenti fid-daqq t a l -k a m i v a l , iżda 1 - i s t r u m e n t i l - o h r a j v a r j a w . L - o r g a n e t t j i d h e r l i i s s a s a r k o m u n i f k u l l g r u p p t a ' d a q q a q a u m a j o n q o s q a t t .

I r - r a b b a b a , fin-Nadur, t r a d i z z j o n a l m e n t t o h r o ġ g h a l l - k a r n i v a l b i s s u f e b d a żmien i e h o r . M i l l - b a n d a l - o h r a , l - G h a r b q i e g h e d j i p p r o v a j q a j j e m i n t e r e s s f o l k l o r i s t i k u u g h a l d a q s t a n t i t -t n a b a r u r - r a b b a b a i s s a q e d j i b d e w j i n d a q q u f okkażjonijiet d i f f e r e n t i .

T a ' m i n i s e m m i w k o l l i l l i d - d a q q f d a w n iż-żewġt i r h u l a h u w a 1-biċċa 1 - k b i r a p e r k u s s i v . E -m e l o d i j a t i s t a ' t k u n m e h u d h a m i n n k a n z u n e t t i p o p o l a r i ingliżi, t a l j a n i j e w : m a l t i n j e w t i s t a ' w k o l l t k u n improviżżata. T k u n x i t k u n d i n i l - m e l o d i j a , d o n n a t i n g h a t a ftit j e w x e j n i m p o r t a n z a u t i n d i f e n , ġ i e l i t o t a l m e n t , fir-ritmu t a ' s t r u m e n t i p e r k u s s i v i , l i d e j j e m h u m a t a ' p r o p o r z j o n i k b a r .

Ħ a ġ a o ℏ r a l i t o h r o ġ ċ a r m i n n d a n 1 - i s t u d j u h i j a l i r - r a b b a b a m g h a n d i e x g h o m o r h a t w i l . F i d - d a q q , i l - ġ i l d a s p i s s t i d d g ℏ a j j e f b i t - t i x r i b t a l - i l m a u t i n f a q a H u t a s s e w r a r i l i w a r a

ġ i m g ℏ a t a ' d a q q t i b q a ' fi s t a t t a j j e b b i e x tintuża s - s e n a t a ' w a r a K u l l s e n a 1 - i s t r u m e n t i r i d i s i r m i l l - ġ d i d , u j e k k m a j k o m p l u x j a g h m l u h d a w n i l - f t i t n i e s l i b a q a ' , h i j a h a ġ a f a ċ l i i l l i j g h i b m i n n f o s t n a f s a l t k i f g h e b e t k i e s a h u b i e r e d iż-żaqq.

B i e x n i s p i ċ ċ a f u q n o t a pożittiva, i n s e m m i i l l i 1-użu t a r - r a b b a b a f G h a w d e x g h a d u j i ġ i n a t u r a l i . L - G h a w d x i n g h a d h o m j i t f a i T g u j i s i m g h u i d - d a q q t a ' s t r u m e n t i t r a d i z i o n a l i . H i j a h a ġ a t a ' n k u r a ġ ġ a m e n t i l l i g h a d h e m m n i e s , f o s t h o m żgha/agh. i l l i j i e h d u p i a t i r , m h u x j i s i m g h u b i s s , iżda a n k i j d o q q u r - r a b b a b a .

N i s t a ' n g h i d u k o l l i l l i d a w k i l l i j a g h m l u 1 - i s t r u m e n t g h a n d h o m ċ e r t a ghoż^a g h a l i h h t i f i m h a b i s s m e t a t a r a l i d a n h u w a m a g h m u l b i l - h s i c b u b i l - p a ċ e n z j a u ġe j m i n n l i n j a t a ' t r a d i z i o n i l i f d a w n 1 - i n ℏ a w i , f o r t u n a t a m e n t , m a n q a t g h e t x .

6 9