ANLATIM ANLATIM BOZUKLUKLARIBOZUKLUKLARI

ANLATIM BOZUKLUKLARIANLATIM BOZUKLUKLARI

Her cümle belli bir düşünceyi, duyguyu aktarmak için kurulur. Bu cümlenin, ifade edeceği anlamı açık ve anlaşılır bir biçimde ortaya koyması gerekir. Ayrıca mümkün olduğunca gereksiz unsurlardan arındırılmış olmalıdır bu cümle. işte bu özelliği göstermeyen cümleler, anlatım bakımından bozuktur.Bu konu ile ilgili hem ÖSS'de hem ÖYS'de soru çıkar. Sadece anlamla ilgili olmayıp dilbilgisi ile de ilgili özellikler gösterdiğinden, işlediğimiz konuların, özellikle cümle öğelerinin, çok iyi bilinmesi gerekir.

Anlatım bozukluklarını iki grup altında toplayabiliriz;

1. Anlama dayalı bozukluklar

2. Yapıya dayalı bozukluklar

Anlama dayalı bu bozuklukları birkaç bölüme ayırarak inceleyebiliriz.

1-Gereksiz sözcük kullanılması

2-Cümlede belirsizlik bulunması

3-Birbiriyle çelişen ifadelerin bulunması

4-Sözcüğün anlamca cümleye uymaması

5-Sözcüklerin yanlış eyleme bağlanması

6-Mantık hatasının olması

7-Deyimin yanlış anlamda kullanılması

8-Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

Cümlede gereksiz sözcük kullanılması

anlatım bozukluğuna yol açar

Bir cümlede gereksiz sözcük bulunduğunu anlamak için, sözcük cümleden çıkarılır. Bu durumda cümlenin anlam ve anlatımında bir bozulma oluyorsa o sözcük gerekli, olmuyorsa gereksizdir.Örneğin;''Herkesi eleştirip tenkit etmek bize hiçbir yarar sağlamaz.'' cümlesinde ''eleştirip'' sözcüğünün verdiği anlamla ''tenkit etmek'' sözcüğünün verdiği anlam aynıdır. Öyleyse bu cümlede ''eleştirip'' sözü gereksizdir. Cümleden çıkarılmalıdır.

''iki kardeşten en küçüğü arkadaşımdı.''

''Bilgili insanlardan yararlanmayı, istifade etmeyi bilmeliyiz.''

cümlelerinde altı çizili sözcükler gereksizdir. .

Geçenlerde bir gazete "saygı ve hürmet'' diye yazmış.Nurettin Artam alay ediyordu. Elbette alay edilecek şey, kullandıkları sözlerin anlamını düşünmeyenler gelişigüzel kullanıyorlar birtakım sözleri; onlarda anlam dışı bir güzellik bulunduğunu sanıyorlar.''

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, paragrafta yakınılan yanlışa benzer bir yanlış yapılmıştır?A) Onun bu konudaki görüş ve düşünüşünü hiç doğru bulmadım.B) Bence arkadaşınız görev ve sorumluluk yüklenmek için çok genç.C) Onun, meslektaşları arasında, bu derece sayılıp sevildiğini bilmiyordum.D) Çocukları sağlıklı ve sıhhatli yetiştirmek için beslenmelerine önem vermeliyiz.E) Dost ve arkadaşları ile ara sıra bir araya gelmekten büyük bir mutluluk duyardı. (1981-ÖYS)

Çözüm

Parçada sözü edilen yanlış ''saygı'' ve ''hürmet'' gibi, iki eş anlamlı sözcüğü aynı cümlede kullanmaktır. Seçeneklere baktığımızda D'deki ''sağlıklı'' ve ''sıhhatli'' sözcüklerinin eş anlamlı olduğunu görürüz. A'daki ''görüş ve düşünüş'' birbirine yakındır; ancak ''görüş'' bir konu hakkında savunulan düşüncedir, ''düşünüş'' ise bir düşünme şeklidir. B'deki ''görev ve sorumluluk'' sözcükleri de yakındır. Ancak ''görev'' başkası tarafından verilir, sorumluluk duygusu ise insanın içindedir.Cevap D

Bazı cümlelerde ise eklendiği Bazı cümlelerde ise eklendiği sözcüğe ya da söz öbeğine aynı sözcüğe ya da söz öbeğine aynı anlamı kazandıran edatlar anlatım anlamı kazandıran edatlar anlatım bozukluğu oluşturur.bozukluğu oluşturur.

Örneğin; ''Yalnız gitmekten korkmuş, Örneğin; ''Yalnız gitmekten korkmuş, annesiyle birlikte gitmiş.''cümlesinde annesiyle birlikte gitmiş.''cümlesinde ''annesiyle'' sözündeki ''ile'' edatı ''annesiyle'' sözündeki ''ile'' edatı zaten ''birlikte'' anlamı veriyor. Bir de zaten ''birlikte'' anlamı veriyor. Bir de ''birlikte'' sözüne gerek yoktur.''birlikte'' sözüne gerek yoktur.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?bir anlatım bozukluğu vardır?

A) Yörenin tarihi ve turistik açıdan yeterince A) Yörenin tarihi ve turistik açıdan yeterince tanıtımı yapılmıyor.tanıtımı yapılmıyor.

B) Deprem kuşağı üzerinde olmasına rağmen B) Deprem kuşağı üzerinde olmasına rağmen sağlam yapılmayan binalar bu yüzden dolayı sağlam yapılmayan binalar bu yüzden dolayı depremde çabucak yıkılıyor.depremde çabucak yıkılıyor.

C) Birçok doğal güzelliklere sahip olan bu C) Birçok doğal güzelliklere sahip olan bu kasabada yaşamayı çok istiyor.kasabada yaşamayı çok istiyor.

D) Büyük şehirlerin gürültülü yaşamından bir süre D) Büyük şehirlerin gürültülü yaşamından bir süre olsun uzaklaşmak, insanı dinlendiriyor.olsun uzaklaşmak, insanı dinlendiriyor.

E) Tarihi yapıların, özelliklerini yitirmemesi E) Tarihi yapıların, özelliklerini yitirmemesi için,belli aralıklarla onarılması gerekiyor.için,belli aralıklarla onarılması gerekiyor.

(1996 -ÖYS)(1996 -ÖYS)

ÇözümÇözüm

Anlatım bozukluğu B'dedir. Bu Anlatım bozukluğu B'dedir. Bu cümledeki ''bu yüzden'' sözü zaten cümledeki ''bu yüzden'' sözü zaten ''dolayı'' anlamını karşılıyor.''yüzden'' ''dolayı'' anlamını karşılıyor.''yüzden'' ve ''dolayı'' sözü aynı anlama gelen ve ''dolayı'' sözü aynı anlama gelen iki edattır; ''dolayı'' sözü gereksizdir iki edattır; ''dolayı'' sözü gereksizdir

Cevap BCevap B

Bir cümlenin anlamı içinde bulunan Bir cümlenin anlamı içinde bulunan başka bir sözü cümlede kullanmak başka bir sözü cümlede kullanmak

da gereksiz sözcük kullanımına girer.da gereksiz sözcük kullanımına girer. Cümlede böyle bir sözcük varsa, o Cümlede böyle bir sözcük varsa, o

cümle de anlatım bakımından cümle de anlatım bakımından bozuktur.bozuktur.

''Böyle yüksek sesle bağırmana gerek ''Böyle yüksek sesle bağırmana gerek yok, sağır değilim.''yok, sağır değilim.'' cümlesinde cümlesinde ''bağırmak'' zaten yüksek sesle ''bağırmak'' zaten yüksek sesle konuşmak anlamındadır. Öyleyse bu konuşmak anlamındadır. Öyleyse bu sözün anlamı içinde bulunan ''yüksek sözün anlamı içinde bulunan ''yüksek sesle'' sözüne gerek yoktur.sesle'' sözüne gerek yoktur.

"Yazar, bu özü birtakım ilkelerden hazır "Yazar, bu özü birtakım ilkelerden hazır formüllerden yola çıkarak değil, somut formüllerden yola çıkarak değil, somut gerçeklerden, yaşanmış deneyimlerden yola gerçeklerden, yaşanmış deneyimlerden yola çıkarak yeniden buluyor.çıkarak yeniden buluyor.Bu cümlede geçen kelimelerden hangileri Bu cümlede geçen kelimelerden hangileri atıldığında cümlenin anlamında hiçbir daralma atıldığında cümlenin anlamında hiçbir daralma olmaz?olmaz?

A) bu, yeniden A) bu, yeniden B) ilkelerden -somutB) ilkelerden -somutC) birtakım -değil C) birtakım -değil D) yazar -gerçeklerdenD) yazar -gerçeklerdenE) hazır –yaşanmış E) hazır –yaşanmış (1983 -ÖSS)(1983 -ÖSS)

ÇözümÇözüm

Cümlede bir sözün anlamı içinde Cümlede bir sözün anlamı içinde bulunan başka bir sözü kullanmak, bulunan başka bir sözü kullanmak, gereksiz sözcük kullanımına girergereksiz sözcük kullanımına girer.. Cümlede de buna benzer sözler vardır. Cümlede de buna benzer sözler vardır. Örneğin ''formül'' zaten hazır hale gelmiş Örneğin ''formül'' zaten hazır hale gelmiş sembollerdir. Öyleyse ''hazır'' demeye gerek sembollerdir. Öyleyse ''hazır'' demeye gerek yok. ''Deneyim'' belli yaşantılardan sonra yok. ''Deneyim'' belli yaşantılardan sonra edinilen durumdur. Dolayısıyla ''yaşanmış'' edinilen durumdur. Dolayısıyla ''yaşanmış'' sözü de gereksizdir. Bunlar cümleden sözü de gereksizdir. Bunlar cümleden atılabilir.atılabilir.

Cevap ECevap E

Cümlede belirsizlik varsa, o cümle iyiCümlede belirsizlik varsa, o cümle iyibir cümle değildir.bir cümle değildir. Bu belirsizlik Bu belirsizlik

mutlaka giderilmelidir.mutlaka giderilmelidir. Örneğin;Örneğin; ''''GeleceğiniGeleceğini babamdan öğrendim.'' babamdan öğrendim.''

cümlesinde ''geleceğini'' sözü cümlesinde ''geleceğini'' sözü belirsizdir. Çünkü kimin geleceği belli belirsizdir. Çünkü kimin geleceği belli değil. ''Onun geleceği'' de olabilir; değil. ''Onun geleceği'' de olabilir; ''senin geleceğin'' de olabilir. Bu ''senin geleceğin'' de olabilir. Bu belirsizlik giderilmeli ve sözcüğün belirsizlik giderilmeli ve sözcüğün kime ait olduğu belirginleştirilmelidir.kime ait olduğu belirginleştirilmelidir.

Aşağıdakilerin hangisinde anlam Aşağıdakilerin hangisinde anlam belirsizliğinibelirsizliğinigidermek için cümlenin başına şahıs gidermek için cümlenin başına şahıs zamiri getirmek gerekir?zamiri getirmek gerekir?

A) Adana'ya yerleştiklerini duydum.A) Adana'ya yerleştiklerini duydum.B) Yeni aldığın elbiseyi çok beğendim.B) Yeni aldığın elbiseyi çok beğendim.C) Önerdiğin romanı henüz C) Önerdiğin romanı henüz

okuyamadım.okuyamadım.D) Yarışmada birinci olduğuna sevindim.D) Yarışmada birinci olduğuna sevindim.E) Sınava İstanbul'da girmek istiyorum.E) Sınava İstanbul'da girmek istiyorum.(1991 -ÖYS)(1991 -ÖYS)

ÇözümÇözüm

Anlam belirsizliğinin olduğu seçenek Anlam belirsizliğinin olduğu seçenek D'dir. Çünkü burada kimin birinci D'dir. Çünkü burada kimin birinci olduğu belli değildir. Cümle ''Senin olduğu belli değildir. Cümle ''Senin birinci olduğuna sevindim'' şeklinde birinci olduğuna sevindim'' şeklinde de olur ''Onun birinci olduğuna de olur ''Onun birinci olduğuna sevindim'' şeklinde de. Öyleyse birinci sevindim'' şeklinde de. Öyleyse birinci olan kimse onu karşılayan şahıs olan kimse onu karşılayan şahıs zamiri cümlenin başına getirilmelidir.zamiri cümlenin başına getirilmelidir.

Cevap DCevap D

Bazen de bu belirsizlik Bazen de bu belirsizlik noktalama işaretleriyle noktalama işaretleriyle giderilir.giderilir.

• Örneğin;Örneğin;• ''Yaşlı evine doğru ağır adımlarla ''Yaşlı evine doğru ağır adımlarla

ilerledi.''ilerledi.''• cümlesinde ilerleyen kişinin ''yaşlı'' cümlesinde ilerleyen kişinin ''yaşlı''

olduğu bellidir.olduğu bellidir.• Ancak burada ''ev'' sözcüğünün Ancak burada ''ev'' sözcüğünün

eskiliği de vurgulanmış olabilir. Bunu eskiliği de vurgulanmış olabilir. Bunu önlemek için ''yaşlı'' sözünden sonra önlemek için ''yaşlı'' sözünden sonra virgül getirilmelidir. virgül getirilmelidir.

"Genç saçlarına ak düşmemiş, "Genç saçlarına ak düşmemiş, şiirimize, hikayeciliğimize taptaze şiirimize, hikayeciliğimize taptaze bir hava getiren isimlerdi bu bir hava getiren isimlerdi bu saydıklarım.''saydıklarım.''

• Bu cümlede hangi sözcükten sonra Bu cümlede hangi sözcükten sonra virgül (,)virgül (,) konursa anlam karışıklığı konursa anlam karışıklığı giderilmiş olur?giderilmiş olur?

• A) genç A) genç • B) saçlarına B) saçlarına • C) hikayeciliğimizeC) hikayeciliğimize• D) getiren D) getiren • E) buE) bu• (1982 -ÖSS)(1982 -ÖSS)

ÇözümÇözüm

• Cümlede virgül ''genç'' sözünden Cümlede virgül ''genç'' sözünden hemen sonra konmalıdır. Çünkü hemen sonra konmalıdır. Çünkü virgül olmadığında, sanki genç olan virgül olmadığında, sanki genç olan saçlarmış gibi bir anlam çıkıyor. Bunu saçlarmış gibi bir anlam çıkıyor. Bunu virgülle önleyip genç olanın ''isimler'' virgülle önleyip genç olanın ''isimler'' olduğunu belirginleştirebiliriz.olduğunu belirginleştirebiliriz.

• Cevap ACevap A

Cümlede birbiriyle çelişen Cümlede birbiriyle çelişen ifadelerin bulunması ifadelerin bulunması anlatımda bozukluğa yol açar.anlatımda bozukluğa yol açar.

• Örneğin;Örneğin;• ''Sanırım, o bu işi mutlaka kabul ''Sanırım, o bu işi mutlaka kabul

edecektir.''edecektir.''• cümlesinde cümlesinde ''sanırım''''sanırım'' ihtimal ihtimal

bildirirken bildirirken ''mutlaka''''mutlaka'' kesinlik kesinlik bildirir. Bir cümlede bu iki durum bildirir. Bir cümlede bu iki durum aynı anda bulunmaz. Yani insan ya aynı anda bulunmaz. Yani insan ya emindir, yada şüphe içindedir.emindir, yada şüphe içindedir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, anlamca çelişen iki sözün bir arada anlamca çelişen iki sözün bir arada kullanılması anlatımkullanılması anlatımbozukluğuna yol açmıştır?bozukluğuna yol açmıştır?

• A) Bu aşamaya gelene kadar çok çalışmış ve A) Bu aşamaya gelene kadar çok çalışmış ve yorulmuş olmalısınız.yorulmuş olmalısınız.

• B) Yabancı bir dil öğrenmek, her şeyden önce B) Yabancı bir dil öğrenmek, her şeyden önce • çaba, biraz da yetenek ister.çaba, biraz da yetenek ister.• C) Sizinle görüşmeyeli aşağı yukarı on beş yıl C) Sizinle görüşmeyeli aşağı yukarı on beş yıl

oluyor.oluyor.• D) Hiç kuşkusuz, bu yasaları siz de bilirsiniz.D) Hiç kuşkusuz, bu yasaları siz de bilirsiniz.• E) Gönderdiğim paketi, eminim bugüne kadar E) Gönderdiğim paketi, eminim bugüne kadar

almış olmalısınız.almış olmalısınız.• (1988 -ÖYS)(1988 -ÖYS)

ÇözümÇözüm

Anlamca çelişen sözler E'de Anlamca çelişen sözler E'de kullanılmıştır. Çünkü ''eminim'' kullanılmıştır. Çünkü ''eminim'' kesinlik bildirir, ''almış olmalısınız'' kesinlik bildirir, ''almış olmalısınız'' ihtimal. Kişi hem emin olduğunu ihtimal. Kişi hem emin olduğunu söyleyip hem de şüphe içinde söyleyip hem de şüphe içinde olamaz.olamaz.

Cevap ECevap E

Bazı eylemler olumlu durumlarda, bazıları Bazı eylemler olumlu durumlarda, bazıları olumsuz durumlarda kullanılır. Eylemin olumsuz durumlarda kullanılır. Eylemin anlamca yanlış yerde kullanılması da anlatım anlamca yanlış yerde kullanılması da anlatım bozukluğuna yol açar.bozukluğuna yol açar.

Örneğin;Örneğin;'''Bana yardım ederek, işi kısa sürede 'Bana yardım ederek, işi kısa sürede bitirmeme neden oldu.''bitirmeme neden oldu.'' cümlesindeki .'neden olmak'' eylemi daima cümlesindeki .'neden olmak'' eylemi daima olumsuz anlamlar verecek biçimde olumsuz anlamlar verecek biçimde kullanılır. Oysa işin kısa sürede bitirilmesi kullanılır. Oysa işin kısa sürede bitirilmesi olumlu bir durumdur. Öyleyse ''neden olumlu bir durumdur. Öyleyse ''neden oldu'' sözü bu cümlede yanlış oldu'' sözü bu cümlede yanlış kullanılmıştır. Bunun yerine cümle '' kullanılmıştır. Bunun yerine cümle '' bitirmemi sağladı.'' şeklinde bitirilebilir.bitirmemi sağladı.'' şeklinde bitirilebilir.

Aşağıdakilerden hangisinde ''Böylece bana yardım Aşağıdakilerden hangisinde ''Böylece bana yardım yapılmamasını sağladı.'' cümlesindekine benzer bir yapılmamasını sağladı.'' cümlesindekine benzer bir anlatım bozukluğu vardır?anlatım bozukluğu vardır?

A) Laf taşıyarak, aralarının bozulmasına o da bir A) Laf taşıyarak, aralarının bozulmasına o da bir katkıda bulunmuştu. katkıda bulunmuştu.B) Sabrın ve direnmenin, insanoğlunun en büyük B) Sabrın ve direnmenin, insanoğlunun en büyük dostu olduğunu söylüyordu. dostu olduğunu söylüyordu.C) O sabah, yoğun sis yüzünden göz gözü C) O sabah, yoğun sis yüzünden göz gözü görmüyordu.görmüyordu.D) Babası, oğlunun her geçen gün biraz daha D) Babası, oğlunun her geçen gün biraz daha artan sıkıntılarını görmezlikten geliyordu.artan sıkıntılarını görmezlikten geliyordu.E) Adamın yüzünden, ne kadar sıkıntılı bir E) Adamın yüzünden, ne kadar sıkıntılı bir durumda olduğu anlaşılıyordu.durumda olduğu anlaşılıyordu. (1989 -ÖYS)(1989 -ÖYS)

ÇözümÇözüm

''Sağlamak'' fiili olumlu durumlarda, fayda ''Sağlamak'' fiili olumlu durumlarda, fayda görülen yerlerde kullanılır. Oysa ''yardım görülen yerlerde kullanılır. Oysa ''yardım yapılmaması'' olumlu bir durum değildir. yapılmaması'' olumlu bir durum değildir. ''Sağladı'' yerine ''neden oldu'' denmelidir. ''Sağladı'' yerine ''neden oldu'' denmelidir. Aynı bozukluğu A'da görüyoruz. ''Katkıda Aynı bozukluğu A'da görüyoruz. ''Katkıda bulunmak'' olumlu durumlarda kullanıldığı bulunmak'' olumlu durumlarda kullanıldığı halde, burada ''kişilerin arasını bozmak'' halde, burada ''kişilerin arasını bozmak'' gibi olumsuz bir davranışta kullanılmıştır. gibi olumsuz bir davranışta kullanılmıştır. Onun yerine ''yol açtı'' denmeliydi.Onun yerine ''yol açtı'' denmeliydi.Cevap ACevap A

Bazı cümlelerde mantık hatasının bulunması da Bazı cümlelerde mantık hatasının bulunması da o cümlenin anlatımını bozar.o cümlenin anlatımını bozar. Örneğin;Örneğin;

''Bırakın patates doğramayı yemek bile ''Bırakın patates doğramayı yemek bile yapamaz o.'' cümlesinde ''bırakın'' yapamaz o.'' cümlesinde ''bırakın'' sözcüğünün cümleye kattığı anlamdan sözcüğünün cümleye kattığı anlamdan dolayı sanki patates doğramak yemek dolayı sanki patates doğramak yemek yapmaktan daha önemliymiş, gibi yapmaktan daha önemliymiş, gibi görülüyor. Bu yanlışın düzeltilmesi için görülüyor. Bu yanlışın düzeltilmesi için cümle,cümle,

''Bırakın yemek yapmayı, patates bile ''Bırakın yemek yapmayı, patates bile doğrayamaz o.''doğrayamaz o.'' şeklinde söylenmelidir. şeklinde söylenmelidir.

Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse, ölüme Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse, ölüme hatta sara nöbetlerine yol açabilir. Bu cümledeki hatta sara nöbetlerine yol açabilir. Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisiyle anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisiyle

giderilebilir?giderilebilir? A) "sara nöbetlerine" sözü ile "ölüme" sözcüğü A) "sara nöbetlerine" sözü ile "ölüme" sözcüğü yer değiştirilerekyer değiştirilerekB) ''yol açabilir'' yerine "neden olabilir'' sözü B) ''yol açabilir'' yerine "neden olabilir'' sözü getirilerekgetirilerekC) "sara" sözcüğü kaldırılarakC) "sara" sözcüğü kaldırılarakD) "zarı" yerine "zarının" sözcüğü getirilerekD) "zarı" yerine "zarının" sözcüğü getirilerekE) "edilmezse" yerine "edilmediğinde" sözcüğü E) "edilmezse" yerine "edilmediğinde" sözcüğü getirilerek getirilerek (1990 -ÖSS)(1990 -ÖSS)

ÇözümÇözüm''Hatta'' sözünün anlamından kaynaklanan ''Hatta'' sözünün anlamından kaynaklanan bir bozukluk olmuş. Bu söz önceki bir bozukluk olmuş. Bu söz önceki söylenenden daha değerli daha söylenenden daha değerli daha önemsenen bir durumu sonra getirerek önemsenen bir durumu sonra getirerek birbirine bağlar. Cümlede ise ''ölüme hatta birbirine bağlar. Cümlede ise ''ölüme hatta sara nöbetlerine'' derken, sara nöbetlerinin sara nöbetlerine'' derken, sara nöbetlerinin ölümden daha önemli olduğu anlamı ölümden daha önemli olduğu anlamı verilmiş. Elbette bu, mantıksız bir durum verilmiş. Elbette bu, mantıksız bir durum oluşturur. Öyleyse bunlar yer oluşturur. Öyleyse bunlar yer değiştirmelidir.değiştirmelidir.Cevap ACevap A

Bazen sözlerin ortak eylemler de Bazen sözlerin ortak eylemler de anlatımda bozukluğa yol açar.anlatımda bozukluğa yol açar. Örneğin; Örneğin;

''Bu davranışıyla bize yarar mı sağladı zarar ''Bu davranışıyla bize yarar mı sağladı zarar mı belli değil.'' cümlesinde ''yarar'' ve mı belli değil.'' cümlesinde ''yarar'' ve ''zarar'' sözcükleri ''sağladı'' eylemine ''zarar'' sözcükleri ''sağladı'' eylemine bağlanmıştır. Ancak ''yarar sağlamak'' bağlanmıştır. Ancak ''yarar sağlamak'' doğru olsa bile, ''zarar sağlamak'' doğru doğru olsa bile, ''zarar sağlamak'' doğru değildir. Cümle;değildir. Cümle;

''Bu davranışıyla bize yarar mı sağladı, ''Bu davranışıyla bize yarar mı sağladı, zarar mı verdi belli değil.'' şeklinde zarar mı verdi belli değil.'' şeklinde söylenmelidir.söylenmelidir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatımAşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatımbozukluğu vardır?bozukluğu vardır?

A) En çok sevdiği şey, ormanda yürüyüş A) En çok sevdiği şey, ormanda yürüyüş yapmaktı.yapmaktı.B) Onu tanıyan herkes, kendisinden B) Onu tanıyan herkes, kendisinden övgüyle söz ederdi.övgüyle söz ederdi.C) Amacı, arkadaşlarını ikinci, kendisini C) Amacı, arkadaşlarını ikinci, kendisini birinci plana çıkarmaktı.birinci plana çıkarmaktı.D) Beğenmediğim yanlarından biri de D) Beğenmediğim yanlarından biri de herkesi eleştirmesiydi.herkesi eleştirmesiydi.E) Eski dostlarıyla pek görüşmek E) Eski dostlarıyla pek görüşmek istemezdi.istemezdi. (1991 -ÖYS) (1991 -ÖYS)

ÇözümÇözüm

C'deki cümleyi incelediğimizde C'deki cümleyi incelediğimizde “ikinci'' sözcüğünün ''plana “ikinci'' sözcüğünün ''plana çıkarmaktı'' sözüne bağlandığını çıkarmaktı'' sözüne bağlandığını görüyoruz. Oysa ikinci plana görüyoruz. Oysa ikinci plana çıkarılmaz, düşürülür.Dolayısıyla çıkarılmaz, düşürülür.Dolayısıyla burada anlatım bozukluğu vardır.burada anlatım bozukluğu vardır.

Cevap CCevap C

Bu, bazen öğelerin eyleme bağlanmasında da Bu, bazen öğelerin eyleme bağlanmasında da görülür. Örneğin;görülür. Örneğin;

''Ayağına ayakkabı, omzuna şal, ''Ayağına ayakkabı, omzuna şal, üzerine pardesü giyip dışarı üzerine pardesü giyip dışarı çıktı.'' cümlesinde ''ayakkabı, şal çıktı.'' cümlesinde ''ayakkabı, şal ve pardesü'' sözcükleri ''giymek'' ve pardesü'' sözcükleri ''giymek'' eylemine bağlanmıştır. Oysa şal eylemine bağlanmıştır. Oysa şal giyilmez, atılır ya da alınır.giyilmez, atılır ya da alınır.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatımAşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım

bozukluğu vardır?bozukluğu vardır? A) Bu kadar yorgunluktan sonra iyi bir tatili hak A) Bu kadar yorgunluktan sonra iyi bir tatili hak etmişti.etmişti.B) Memur, dostça ve yumuşak başlılıkla cevap B) Memur, dostça ve yumuşak başlılıkla cevap veriyordu.veriyordu.C) Fotoğrafçılıkla ilgili incelikleri ve teknik bilgileri C) Fotoğrafçılıkla ilgili incelikleri ve teknik bilgileri bu kitapta bulabilirsiniz.bu kitapta bulabilirsiniz.D) Ayrıca, ara sıra gözüme çarpan yanlışlıkları da D) Ayrıca, ara sıra gözüme çarpan yanlışlıkları da belirttim.belirttim.E) Durmadan gazoz ve çekirdek yenilen bu E) Durmadan gazoz ve çekirdek yenilen bu yerden hemen uzaklaştım.yerden hemen uzaklaştım.(1986 -ÖSS)(1986 -ÖSS)

ÇözümÇözüm

Anlatım bozukluğu E' dedir. Burada Anlatım bozukluğu E' dedir. Burada nitelikçe ayrı varlıkların aynı eyleme nitelikçe ayrı varlıkların aynı eyleme bağlanması bozukluğa neden bağlanması bozukluğa neden olmuştur. Çekirdek, yenilen bir olmuştur. Çekirdek, yenilen bir nesnedir, ama gazoz yenilmez, içilir. nesnedir, ama gazoz yenilmez, içilir. Öyleyse ''gazoz içilen ve çekirdek Öyleyse ''gazoz içilen ve çekirdek yenilen'' denmeliydi.yenilen'' denmeliydi.

Cümlede deyimin yanlış yerde Cümlede deyimin yanlış yerde kullanılması da cümlenin anlamını bozar.kullanılması da cümlenin anlamını bozar.

''Öğretmenin anlattığı konu tüm ''Öğretmenin anlattığı konu tüm öğrencilerin dikkatini çekmişti. Herkes öğrencilerin dikkatini çekmişti. Herkes kulak kabartmış, öğretmeni dinliyordu.'‘kulak kabartmış, öğretmeni dinliyordu.'‘

cümlesinde cümlesinde ''kulak kabartmış''kulak kabartmış'' yanlış '' yanlış kullanılmıştır. Çünkü ''kulak kabartmak'' kullanılmıştır. Çünkü ''kulak kabartmak'' fark ettirmeden dinlemek anlamındadır. fark ettirmeden dinlemek anlamındadır. Burada Burada ''kulak kesilmek'‘''kulak kesilmek'‘ deyiminin deyiminin kullanılması gerekirdi.kullanılması gerekirdi.

Aşağıdaki cümlelerde geçen deyimlerden Aşağıdaki cümlelerde geçen deyimlerden hangisi yanlış anlamda kullanılmıştır?hangisi yanlış anlamda kullanılmıştır?

A) Onun yazılarında, hep, uzağı gören bir aydının A) Onun yazılarında, hep, uzağı gören bir aydının düşünceleri vardır. düşünceleri vardır.

B) işi şakaya vurmaktan başka yapılacak bir şey B) işi şakaya vurmaktan başka yapılacak bir şey kalmadığını anlamıştı. kalmadığını anlamıştı.

C) Konuşulanlardan sıkılınca bir köşeye çekilerek C) Konuşulanlardan sıkılınca bir köşeye çekilerek uyuklamaya başladı. uyuklamaya başladı.

D) Türk okuru için durum, yukarıda anlatılanlardan D) Türk okuru için durum, yukarıda anlatılanlardan uzun uzadıya farklı bir özellik taşımaz. uzun uzadıya farklı bir özellik taşımaz.

E) Böyle saat gibi işleyen bir kuruluşun başında E) Böyle saat gibi işleyen bir kuruluşun başında olmak güzel bir şey.olmak güzel bir şey.

(1983 -ÖYS)(1983 -ÖYS)

ÇözümÇözüm Görüldüğü gibi deyimlerin anlamları sorulmuş. Görüldüğü gibi deyimlerin anlamları sorulmuş.

Buna göre seçeneklerdeki deyimleri bularak Buna göre seçeneklerdeki deyimleri bularak anlamlarını verelim. anlamlarını verelim.

A'da A'da ''uzağı görmek''''uzağı görmek'' bir deyimdir, anlamı ''gelecekte bir deyimdir, anlamı ''gelecekte neler olabileceğini tahmin edebilmek''tir. neler olabileceğini tahmin edebilmek''tir.

B'de B'de ''şakaya vurmak''şakaya vurmak'' deyimdir, anlamı, ''şakaymış '' deyimdir, anlamı, ''şakaymış gibi yapmak''tır. gibi yapmak''tır.

C'de C'de "bir"bir köşeye çekilmekköşeye çekilmek'' deyimi .'uygun bir yer '' deyimi .'uygun bir yer bulmak'‘ anlamındadır. bulmak'‘ anlamındadır.

D'de 'D'de ''uzun uzadıya'uzun uzadıya'' deyim olarak verilmiş; anlamı '' deyim olarak verilmiş; anlamı ayrıntılarına inilerek, ''inceden inceye'' dir. Oysa bu ayrıntılarına inilerek, ''inceden inceye'' dir. Oysa bu cümlede ''tamamen'‘ anlamına gelmiştir. Yani yanlış cümlede ''tamamen'‘ anlamına gelmiştir. Yani yanlış kullanılmıştır. kullanılmıştır.

E'de E'de ''saat gibi işlemek''''saat gibi işlemek'' deyimdir, anlamı deyimdir, anlamı ''aksamayan, düzenli''dir. ''aksamayan, düzenli''dir.

Sadece D seçeneğinde ''uzun uzadıya'' sözü yanlış Sadece D seçeneğinde ''uzun uzadıya'' sözü yanlış anlamda kullanılmıştır. Cevap Danlamda kullanılmıştır. Cevap D

Bazı sözcüklerin anlamları birbirine karıştırılabilir. Bazı sözcüklerin anlamları birbirine karıştırılabilir.

Cümledeki sözcüklerin anlamına da dikkat edilmelidir.Cümledeki sözcüklerin anlamına da dikkat edilmelidir. Örneğin;Örneğin; ''Çocukların birbiriyle uygunluk içinde ''Çocukların birbiriyle uygunluk içinde

olmaları, beni sevindirdi.''olmaları, beni sevindirdi.'' cümlesindeki ''uygunluk'' sözü yanlış cümlesindeki ''uygunluk'' sözü yanlış yerde kullanılmıştır. Çünkü burada yerde kullanılmıştır. Çünkü burada ''uyum''''uyum'' sözü kullanılmalıdır. sözü kullanılmalıdır.

''Başvurduğu işyerinden son öğretim ''Başvurduğu işyerinden son öğretim durumuyla ilgili bilgi durumuyla ilgili bilgi istediler.'istediler.''cümlesinde ''öğretim'' 'cümlesinde ''öğretim'' yerine yerine ''öğrenim''''öğrenim'' sözü kullanılmalıdır. sözü kullanılmalıdır.

“Bu konuda gençleri azımsamak doğru değildir.” Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gereksiz sözcük kullanılması. B) Bir sözcüğün anlam bakımından yanlış

kullanılması. C) Tamlamanın yanlış yapılması. D) Ekeylemin yanlış kullanılması. E) Yüklemine göre olumsuz cümle olması. (1996 -ÖSS)

Çözüm

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni ''azımsamak'' sözcüğünün yanlış anlamda

kullanılmasıdır. ''Azımsamak'' sayısal değerlerde kullanılabilir. Örneğin; ''Filmi, azımsanmayacak bir seyirci topluluğu izledi.'' denebilir. Çünkü burada kastedilen, seyircinin sayı bakımından fazla oluşudur. Sorudaki örnek cümlede o sözcüğün yerine ''küçümsemek'' sözü getirilmelidir. Dolayısıyla burada bir sözcüğün anlam bakımından yanlış kullanılması söz konusudur.

Cevap B

Ülkemizde başarıyla gerçekleştirilen bu tür ameliyatlarda ölüm şansı, Amerika'da yapılanlardan ancak yüzde bir fazladır.Bu cümledeki bir sözcüğün yerinde kullanılmamasından doğan anlatım bozukluğu aşağıdaki değişikliklerden hangisiyle giderilebilir?

A) ''tür" sözcüğü atılarak B) ''gerçekleştirilen" yerine ''yapılabilen" sözcüğü

getirilerek C)''yapılanlardan''yerine ''yapılan ameliyatlardan“

getirilerek D) ''ancak" sözü atılarak E) ''şansı" yerine ''olasılığı" sözcüğü getirilerek (1989 -ÖSS)

Çözüm ''Şans'' sözcüğü istenen durumlarda,

insanın elde etmek istediğine kavuşmak istediği yerlerde kullanılır. Yukarıdaki cümlede ise ''ölüm şansı'' denmiş. ''Ölüm'' normal insanların istediği bir durum olmadığına göre burada ''şans'' kullanılamaz. Onun yerine ''olasılık'' sözü getirilmelidir.

Cevap E

Bazen sözcük doğrudur ancak cümlede

bulunduğu yer doğru değildir .

Örneğin; ''Yeni elbisemi giymiştim ki kapı açıldı.'' cümlesinde ''yeni'' sözünün yeri anlatımda

bozukluğa yol açmıştır. Çünkü burada söylenmek istenen, elbisenin yeniliği değil, giymenin yeni yapıldığıdır. Öyleyse cümle;

''Elbisemi yeni giymiştim ki kapı açıldı.'' şeklinde olmalıdır.

Aynı anlama gelen ek ve sözcüklerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar. Örneğin;

''Onun beni sevmemesinin nedeni, fikirlerini benimsememiş olmamdandır.'' cümlesinde ''nedeni'' sözcüğü bir olayın sebebini anlatıyor. Ayrıca ''olmamdandır'' sözündeki ''-dan'' eki de neden anlamı veren bir ektir. İkisinin bir arada bulunması cümlenin anlatımını bozmuştur. Cümle,

''Onun beni sevmemesinin nedeni, fikirlerini benimsememiş olmamdır.'' şeklinde düzeltilebilir.

“Hava kirliliğinin nedenlerinden biri de . . .Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilirse cümle anlatım bakımından bozuk olur?

A) yeşil alanların azlığındandır. B) motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazlarıdır. C) sanayi kuruluşlarının kent içinde bulunmasıdır. D) ısınmada kükürt oranı yüksek olan kömür

kullanılmasıdır. E) çarpık yapılaşmanın, hava dolaşımını

engellemesidir. (1992 -ÖSS)

Çözüm

Cümlede ''nedenlerinden biri de'' denmiş. Eğer buna A'daki sözleri eklersek ''azlığındandır'' sözündeki ''-dan'' ekinin de neden bildirmesinden dolayı iki kez ''neden'' anlamı verilmiş olur. Dolayısıyla gereksiz ek kullanımından doğan bir anlatım bozukluğu oluşur.

Cevap A

Uyarı

Yapıya dayalı bozukluklar daha çok Türkçe'nin kurallarıyla ilgili olduğundan, soruları çözebilmek için dilbilgisi kurallarının iyi bilinmesi gerekir.