anlatim bozukluklari 2

Türkçe

Anlat ım Bozuklukları

A nlat ım Bozuklukları

Anlatım Bozuklukları

A. ANLAMSAL YÖNDEN2. Gereksiz Sözcük Kullanımı3. Yanlış Yerde Kullanılan Sözcükler3. Yanlış Anlamlı Sözcükler6. Anlamca Çelişkili Sözcükler7. Deyim Yanlışlıkları8. Mantık Yanlışlıkları

B. YAPISAL YÖNDEN( DİLBİSİ YÖNÜNDEN )• Özne -Yüklem Uyumsuzluğu 4. Öğe Eksiklikleri5. Tamlama Yanlışlıkları6. Eklerin Yanlış Kullanımı7. Ekfiil , Yardımcı fiil, Fiilimsi Fiil Eksiklikleri6. Noktalama Eksikliği

AnlamsalYönden

Anlat ımBozuklukları

Anlamsal Y önden Anlat ım Bozuklukları

Anlam Yönünden Anlatım Bozuklukları

Gereksiz Sözcük KullanımıSözcüğün Yanlış Yerde KullanılmasıSözcüğün Yanlış Anlamda KullanımıAnlamca Çelişkili Sözcüklerin KullanımıDeyim ve Atasözü Yanlışları Mantık Yanlışlıkları

Anlam Y önünden Anlat ım Bozuklukları

cümlede anlamdaş ( eş anlamlı ) sözcüklerin kullanılması

anlatımı bozar.

Bir sözcüğün anlamını karşılayan bir ek cümle içinde

kullanılmışsa o cümlede anlatım bozukluğu vardır.

Bir sözcüğün taşıdığı anlamın aynı cümlede başka bir

sözcükte bulunması gereksiz sözcükten kaynaklanan bir

anlatım kusurudur.

GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANIMI


Bir sözcüğü cümleden çıkardığımızda anlam

bozulmuyor

ise o sözcük gereksizdir ve cümlenin anlatımı bozuktur.

GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANIMI

UYARI

ÖRNEKLER

Bu ve çetin zor kış koşullarında yola çıkmayınız.

“ Zor ” ve “ çetin” aynı anlamlı


Kışlaya ancak girebiliyorduk. gizli parolayla

Gençler, Fatih Terim’i ve ile dinlediler. alâka ilgi

“ Gizli – Parola ”

“ İlgi – Alâka ”

Toplantıda attılar bana. iftira haksız yere

“ Haksız yere - İftira ”

İftira , asılsız iddiada bulunmadır.

Geçmişimle ilgili anılarımı bir kitapta toplamayı düşünüyorum.

Anılar zaten geçmişe aittir. “ geçmiş”sözcüğü gereksiz kullanılmıştır.

Hiçbir zaman korkak olmamıştım.bu denli bu kadar

bu denli bu kadar

hemşirelerden birine rica ettiler. Bayan

hemşire olmaz.Bayan

Japonya’daki arkadaşıyla üç yıl mektuplaştı. karşılıklı

gereksizdir.karşılıklı

Yaptıklarını itiraf etti. kendi ağzıyla

gereksizdir.kendi ağzıyla

bizi anlayacak bir öğretmen istiyoruz. Artık bundan sonra

Artık bundan sonra

Mustafa yaşlarında bir çocuktu. 16 – 17 yaşlarında aşağı yukarı

16 – 17 yaşlarında aşağı yukarı

Hava sıcaklığı beş dereceydi. sıfırın altında eksi

gereksiz sözcüktür. eksi

7. madde değiştirilmelidir. Halen yürürlükte bulunan

yürürlükte bulunan Halen

Okul müdürleri görüştüler üç saat süreyle

süreyle üç saat


Sözcükleri,cümlede yanlış yerde kullanmak, cümlenin

anlamında önemli değişikliklere neden olur.

Sıfat olan bir sözcük zarf ; zarf olan bir sözcük de sıfat

olarak kullanılırsa anlatım bozukluğu ortaya çıkar.

Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması

ÖRNEKLER

Kalan borcunuzu dördüne kadar ödeyiniz. en son ayın

Kalan borcunuzu dördüne kadar ödeyiniz. ayın en son

Ninem anlatır. masalları güzel

Ninem anlatır. güzel masalları

ÖRNEKLER

Savaşta ölmesine neden oldular. askerin daha çok

Savaşta ölmesine neden oldular. daha çok askerin

girilmez.

girilmez. İzinsiz inşaata

İnşaata izinsiz

ÖRNEKLER

delinir.

delinir.Ağrısız kulak

Kulak ağrısız

girmiştim ki telefon çaldı.

girmiştim ki telefon çaldı.

yatağaYeni

Yatağa yeni

ÖRNEKLER

günü bu şarkıyı mı dinleyeceğiz? Her Allah’ın

günü bu şarkıyı mı dinleyeceğiz? Allah’ın her

sıkılıyor, ne yapsam acaba? Çok canım

sıkılıyor, ne yapsam acaba? Canım çok


Anlamları birbirine yakın, ancak farklı sözcüklerin

cümlede birbirlerinin yerine kullanılması da önemli bir

anlatım kusurudur.

Sözcüklerin anlamlarını iyi bilmemek, anlatımı bozar.

Bu nedenle birbirlerinin yerine kullanılan sözcükler

arasındaki anlatım farkına dikkat etmemek yanlış

kullanımlara ve anlatım bozukluğuna yol açar.

Sözcüğün Yanlış Anlamda Kullanılması

Dikkat Edilmesi Gereken Sözcükler

Ayrıcalık : Üstün tutulma

Ayrılık : Fark

Çekimser :Herhangi bir konuda karar bildirmemek.

Çekingen : Ürkek, sıkılgan

Çokluk :

Çoğunluk :

Sayı veya ölçü yönünden çok olma durumu

Sayı üstünlüğü


Öğretim :

Öğrenim :

Bilgi verme işi.

Meslek, sanat , iş için gerekli bilgi , beceri ve alışkanlıklarınelde edilmesi amacıyla yapılan çalışma, tahsil.

Fotoğraf :

Resim :

Görüntüyü ışığa karşı duyarlıklı ( cam, kağıt gibi ) bir yüzeyÜzerinde özel makine ile tespit etme yöntemi.

Varlıkların doğadaki görünüşlerinin kalem, fırça gibi araçlar

ile kağıt, bez vb. üzerinde yapılan biçimleri.

Büyümek :

Uzamak :

Bir bütünün bir bölümünde, boyut artışı, irileşme.

Uzun duruma gelmek, boyu büyümek


Yılında :

Tarihinde :

ise kullanılır.

ise ifadesi kullanılır.

Tanıştırmak :

Tanıtmak :

Birbirini tanımayanların tanışmasını sağlamak, takdim etme

Bir kimsenin, bir şeyin tanınmasını sağlamak.

Yakın :

Yaklaşık :

Az bir ara ile ayrılmış olan.

Aşağı yukarı

Gün ve ay belirtilmemiş yılında

Gün ve ay belli tarihinde


Pahalı :

Yüksek :

Bir şeyin fiyatının yüksek olması, fiyat artışı

Normal değerinin üstünde olan, yüksek ücret.

Etken :

Etkin :

Faktör, etki yapan ( her şey )

Hareketli, işleyen, çalışan, faal, aktif.

Özge :

Özgü :

Başka

Özellikle birine veya bir şeye ait olan, has,mahsus


Kapsamak :

Kaplamak :

İçine almak, sınırları içine almak.

Her yanı örtmek, çepeçevre sarmak.

Dikme :

Ekme :

Bir cismi dik olarak durdurmak. Yetiştirmek için bir bitkiyi toprağa dik yerleştirmek.

Bir bitkiyi üretmek için toprağa tohum atmak, gömmek.

Anma :

Kutlama :

Ölmüş bir insanı hatırlamak için yapılan tören, ihtifal.

Önemli bir olayın gerçekleşmesi yıl dönümü dolayısıylaTören yapmak, tesit etmek.

ÖRNEKLER

İki olay arasında yoktur. ayrıcalık

İki olay arasında yoktur. ayrılık

Yeni öğrencilerin olması doğaldır. çekimser

Yeni öğrencilerin olması doğaldır. çekingen

Marmara’ya inanılmaz balık akını oldu. çoğunlukta

Marmara’ya inanılmaz balık akını oldu. çoklukta

ÖRNEKLER

Lise Ankara’da tamamladı. öğretimini

Lise Ankara’da tamamladı. öğrenimini

En yakın zamanda çektirmeliyim. resim

En yakın zamanda çektirmeliyim. fotoğraf

Küçük kızın saçları hayli büyümüş.

Küçük kızın saçları hayli uzamış.

ÖRNEKLER

Almanlar 1 Eylül 1939 Polonya’ya saldırmıştı. yılında

Almanlar 1 Eylül 1939 Polonya’ya saldırmıştı. tarihinde

Misafirlerimize kendinizi mı?tanıştırdınız

Misafirlerimize kendinizi mı?tanıttınız

Bahçeye pek çok fidan ektik.

Bahçeye pek çok fidan diktik.

ÖRNEKLER

Üst geçitler birbirine yapılmış. yaklaşık

Üst geçitler birbirine yapılmış. yakın

Fiyatlar çok olduğu için satışlar durgun.pahalı

Fiyatlar çok olduğu için satışlar durgun.yüksek

Yoksulluğun olduğu toplumlarda suç oranı yüksektir. etken

Yoksulluğun olduğu toplumlarda suç oranı yüksektir. etkin

ÖRNEKLER

Size bir iştir öğretmenlik.özge

Size bir iştir öğretmenlik.özgü

Sokakları pislik herkesi canından bezdirdi.kapsayan

Sokakları pislik herkesi canından bezdirdi.kaplayan

Şairin ölüm yıldönümü kutlanıyor.

Şairin ölüm yıldönümü anılıyor.

Kızın tırnakları büyümüş.

Kızın tırnakları uzamış.

ÖRNEKLER

Biz bir ülke değiliz. azımsanacak

Biz bir ülke değiliz. küçümsenecek

Sınıf geçmeyi sebepler var. güçlendiren

Sınıf geçmeyi sebepler var. güçleştiren

Gezinin beklemedi. sonucunu

Gezinin beklemedi. sonunu

ÖRNEKLER

Çarpışan otobüs kırk kişinin ölmesinisağladı.

Çarpışan otobüs kırk kişinin ölmesine sebep oldu.

Ülkenin geri kalmışlığını savundu.

Ülkenin geri kalmışlığını iddia etti.

Attığı golle takımının galip gelmesine yol açtı.

Attığı golle takımının galip gelmesini sağladı.

İstenilen olumlu bir durumun ortaya çıkışında “ yol açtı, neden oldu, sebepoldu” gibi sözler kullanılmaz; çünkü bu ifadeler “ olumsuz anlamlar” taşır.


Doğru ve güzel bir cümle kendi içinde tutarlı olmalıdır.

Anlam yönüyle çelişen, anlamları birbirini tutmayan

sözlerin aynı cümlede kullanılmaması gerekir. Bu tür

sözlerin bir arada kullanılması anlatım bozukluğudur.

Genellikle belirteçlerinin

bildiren sözcüklerle kullanılmasından kaynaklanan bir

anlatım kusurudur.

Anlamca Çelişen Sözcüklerin Bir Arada Kullanılması

KESİNLİK OLASILIK


DİKKAT!..

Yaklaşık olarakTam

Bence ( bana göre ) Kesinlikle

Tabii

Eminim

KESİNLİK OLASILIK

Muhakkak

Belki

Olabilir

Aşağı yukarı

ÖRNEKLER

Olayın üstünden yirmi gün geçmişti. yaklaşık tam

Kesinlik tam

Olasılık yaklaşık

Kardeşim bu sınavı muhakkak kazanabilir.

Kesinlik

Olasılık

muhakkak

kazanabilir

Gönderdiğim paketi bugüne kadar almış eminim olmalısın.

Kesinlik

Olasılık

eminim

olmalısın

bu sözleri bütün öğrenciler duymuş olmalı.Şüphesiz

Kesinlik

Olasılık olmalı

şüphesiz


Deyimler, belli bir biçimde kalıplaşmış sözlerden oluşur.

Deyimleri oluşturan sözcüklerin yerleri değiştirilemez.

Sözcüklerin yerine başka sözcükler de kullanılamaz.

Deyimler ve atasözleri cümlede anlamına uygun

kullanılmadıkları zaman anlatım kusuru taşırlar.

Deyimlerin anlamlarının uygun yerde kullanılmaması

ya da biçimsel kuruluşundaki yanlışlık anlatım

bozukluğuna yol açar.

Deyimlerin ve Atasözlerinin Yanlış Anlamda Kullanılması

ÖRNEKLER

Öğretmenimiz haklı itirazlarıma göz yumdu.

Göz yummak : Yapılan yanlışlıkları, hataları, kusurları görmezlikten gelmektir. Bu nedenle “ göz yummak” deyimiyanlış anlamda kullanılmıştır. Kullanılması gereken deyim “ kulak tıkamak” olmalıydı. İtiraz kulak ( duyma ) ile alakalıdır.

Bu sınavı kazanabilmek için bütün zorlukları gözden çıkardım.

“Göze aldım” olacak.

Çok yorulmuştu , dizlerinin bağı çözülmüştü.

Çok korkmuştu , dizlerinin bağı çözülmüştü.

Müdürün yüzünden dökülen bin parçaydı.

Müdürün yüzünden düşen bin parçaydı.

Yaramazlıklarıyla hemen öğretmenin gözüne girdi.

Yaramazlıklarıyla hemen öğretmenin gözüne battı.


Kimi cümlelerde mantık hatalarının bulunması ve ifade,

bozuklukları cümlenin anlatımını bozar.

Kullanılan ifadelerde bir tutarlılık olmalıdır.

İfadelerimiz mantıklı olmalıdır. Mantık dışı kullanımlar

kusurlu kullanımlardır.

Bu nedenle kurduğumuz cümleler, akla yatkın olmalıdır.

Mantık Hatası ve Bozuk Anlatım


ÖRNEKLER

Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse hatta yol açabilir.

ölümesara nöbetlerine

Beyin zarı iltihapları iyi tedavi edilmezse

hatta yol açabilir. sara nöbetlerine

ölüme

Bırakın bayramda yanıma gelip

telefon etmeyi

elimi bile öpmedi.

Bırakın bayramda

yanıma gelip elimi öpmeyi

bir telefon bile etmedi.

Gora, hatta aday bir film. Oscar’a Altın Portakal’a

Gora, hatta aday bir film. Altın Portakal’a Oscar’a

Sınıfımızda bırakın bile yok. televizyon bilgisayar

Sınıfımızda bırakın bile yok. bilgisayar televizyon

Şehrin hemen yeşil bir tepe vardı. omzunda uzağında

Şehrin hemen yeşil bir tepe vardı. omzunda yakınında

Y apı Yönünden Anlat ım

Bozuklukları

Y apı Y önünden Anlat ım Bozuklukları

Yapı Yönünden Anlatım Bozuklukları

Özne – Yüklem UyumsuzluğuÖzne EksikliğiNesne EksikliğiDolaylı Tümleç EksikliğiZarf Tümleci EksikliğiYüklem EksikliğiEk Yanlışlığı ve Ek EksikliğiTamlama Yanlışlığı ve Tamlama EksikliğiFiilimsi ve Yardımcı Fiil EksikliğiÇatı Uyuşmazlığı

Ö – zne Y üklem Uyumsuzluğu

Bir cümlenin öznesi ile yüklemi arasında iki bakımdan

uygunluk aranır :

Kişi BakımındanUygunluk

Nicelik Bakımından Uygunluk

K iş i B akımından Ö – zne Y üklem Uygunluğu Fiil çekiminde üçü tekil, üçü çoğul olmak üzere 6 tür

kişi vardır:

ben – 1. tekil kişi

sen – 2. tekil kişi

o – 3. tekil kişi

biz – 1. çoğul kişi

siz – 2. çoğul kişi

onlar – 3. çoğul kişi

Cümlede yüklem ilgili kişinin ekini alır :

K iş i B akımından Ö – zne Y üklem Uygunluğu

Özne tek ise

1. tekil : - im Ben gelir 2. tekil : - sin Sen gelir 3. tekil : - O gelir 1. çoğul : - iz Biz gelir 2. çoğul : - siniz Siz gelir 3. çoğul : - ler Onlar gelir

im

siniziz -

ler

sin

Cümlede özne değişik kişilerden oluşuyorsa; yüklemin alacağıek, aşağıdaki kurallara göre belirlenir:

Özne ve kişilerden oluşuyorsa yüklem olur.

1. tekil 2. tekil

1. çoğul

Bu işten bir bir de ben sen anlar ız

Özne ve kişilerden oluşuyorsa olur.

3. tekil

1. çoğul

BİZ

1. tekil

Buna de da çok şaşırdıben babam k

BİZ

Özne ve kişilerden yüklem

1. tekil 2. tekil 3. tekil

1. Çoğul şahıstır.

ve bugün sinemaya Ben sen Burcu gidiyor uz

BİZ

Özne ve kişilerden oluşuyorsa yüklem

2. tekil 3. tekil

2 . Çoğul şahıstır.

ve burada sen Volkan kalacak sınız

SİZ

UYARI

ÖZNE YÜKLEM

1. TEKİL + 2. TEKİL


1.TEKİL + 2. TEKİL+ 3. TEKİL


1. ÇOĞUL

1. ÇOĞUL

1. ÇOĞUL

2. ÇOĞUL

Özne 2. tekil ve 3. tekil kişiden oluşuyorsa yüklem 2. ÇOĞUL ; Bunun dışındaki durumlarda yüklem 1. ÇOĞUL olur.

ÖZNE YÜKLEM

BEN ve SEN

BEN ve O

SEN ve O

BEN, SEN ve O

BİZ

BİZ

BİZ

SİZ

İnceleme

Türkçede, bir cümlenin öznesi, birinci ve üçüncü tekil kişiden

oluşuyorsa, yüklemi birinci çoğul kişi olur.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu kurala uymamaktan kaynaklanan

bir bozukluk vardır?

A ) Ben onunla ilk kez sizin evde karşılaştım.

B ) O filmi seninle birlikte izlemiştik sanırım.

C ) Durağa geldiğimizde, araçta bir ben bir de o yaşlı adam kalmıştı.

D ) O, ağabeyinle aynı lisede okumuştu.

E ) Geçen sene bu günlerde sen, ben ve kardeşim denize giriyorduk.

CEVAP : C / BEN ve O ------ BİZ / kalmıştık ( 1. çoğul kişi )

ÖSS - 1993

N ice lik B akımından Ö – zne Y üklem Uygunluğu Özne ile yüklem arasında uygunluk aranırken

öznenin

mı yoksa mı olduğuna bakılır.

Nicelik bakımından uyum hususunda öznenin

konumuna dikkat edilmelidir.

Bu nedenle nicelik ( tekillik – çoğulluk ) bakımından

özne – yüklem uygunluğunu incelerken öznenin ne

türden bir varlık olduğuna bakılmalıdır.

İNSAN İNSAN DIŞI BİR VARLIK

TEKİLLİK ÇOĞULLUK

Özne tekilse yüklem tekil olur.

yemek

Özne çoğulsa yüklem tekil veya çoğul olabilir.

ÖZNE İNSAN İSE

Duygu Hanım yapıyor.

Bizimkiler geldiler.

Özne tekilse yüklem tekil olur .

Özne çoğulsa yüklem tekil olur.

Köpek havlıyor.

Köpekler havlıyor.

Ağaç büyüdü.

Ağaçlar büyüdü.

Gözüm görmüyor.

Gözlerim görmüyor.

Düşüncem değişti.

Düşüncelerim değişti.

ÖZNE , ORGAN ADI YA DA İNSAN DIŞI BİR VARLIK VEYA KAVRAM İSE :

İnsan dışındaki varlıklarda özne , her zaman tekil

yüklem alır.

Arabalar arıza yapmış.

Kuşlar yine uçuyor gökyüzünde.

Çiçekler mis gibi kokuyor.

Özne çoğul organ adı ise yüklem TEKİL olur.

Ellerim üşüyor.

Kulaklarım duymuyor.

Bacaklarım zıngır zıngır titriyor.

Özne çoğul zaman adı ise yüklem TEKİL olur.

Günler bir türlü geçmiyor.

Geceler biraz daha uzadı.

Kişileştirme veya Mecaz – ı Mürsel yoluyla insanmış gibi düşünülen cansız varlık , hayvan ve bitkiler ÇOĞUL ÖZNE olduğunda yüklem ÇOĞUL olabilir.

Uçaklar dağlık alanı bombaladılar. ( Mecaz – ı Mürsel )

Martılar, çılgın naralarla havayı çınlatıyorlar. ( Kişileştirme)

Güler yüzlü papatyalar dalga dalga eğilirler. (Kişileştirme )

Ad cümlelerinde, cansız varlık, hayvan ve bitkiler çoğul özne

olduğunda yüklem ÇOĞUL olabilir.

En güvenilir ulaşım araçları motorlu trenlerdir.

Atlar , en çok ilgi duyduğum hayvanlardır.

UYARI

Türkçede bazı özneler olumlu , bazı özneler ise olumsuz anlamlar verdiği için bu cümlenin yüklemleri de özneye göre olumlu ya da olumsuz olması gerekir.

UYARI

ÖZNE

KİMSE

YÜKLEM

HİÇ KİMSE

HİÇBİRİ

HEPSİ

HERKES

OLUMSUZ

OLUMSUZ

OLUMSUZ

OLUMLU

OLUMLU

İnceleme

onun öldüğüne , hayret ediyordu.Hiçbiri inanmıyor

onun öldüğüne hayret ediyordu.Hiçbiri inanmıyor herkes

onu , üzmüyordu. Herkes seviyor

onu , üzmüyordu. Herkes seviyor kimse

onu , gürültü ediyordu. dinlemiyor kimse

onu , gürültü ediyordu. kimse dinlemiyor herkes

“ NE ….. NE …. bağlacının kullanıldığı cümlelerde

yüklem OLUMLU olmalıdır. Diğer durumlarda genelde

anlatım bozukluğu oluşur :

Ne sinemayı ne de tiyatroyu sevmez. ( Yanlış )

Ne sinemayı ne de tiyatroyu sever. ( Doğru )

Uyarı

BAĞLAÇ

Ne…… ne …

YÜKLEM

OLUMLU

Özne cümlenin temel öğelerinden biridir.

Yüklemi Edilgen – Geçişsiz fiillerle kurulanlar dışında

bütün cümlelerde mutlaka öznenin her çeşidi ( gerçek,

sözde özne; açık özne, gizli özne ) bulunur.

Bu anlatım bozukluğu birleşik, sıralı ve bağlı cümlelerde

görülür.

Ortak kullanılan özne, cümlelerden birinin yüklemiyle

uyum sağlamazsa, özne - yüklem uyumsuzluğu, aynı

zamanda da özne eksikliği ortaya çıkar.

ÖZNE EKSİKLİĞİ


Örnekler

Bankadaki görevliler etkisiz hale getirildi ve soyuldu.

Bankadaki görevliler etkisiz hale getirildi ve soyuldu. banka

Soyulan nedir? banka

Annemin sinirleri iyice bozulmuş ve çok üzülmüştü.

Üzülen kimdir ? Annem

Annemin sinirleri iyice bozulmuş ve çok üzülmüştü. annem

ÖZNE

ÖZNE

Örnekler

Bağıran çocuğa engel olunarak odadan çıkarıldı.

Odadan çıkarılan kimdir? çocuk

Bağıran çocuğa engel olunarak odadan çıkarıldı. çocuk

ÖZNE

Çocuğun karnı acıkmıştı ve uykusuzdu.

Uykusuz olan kimdir? çocuk

Çocuğun karnı acıkmıştı ve uykusuzdu. çocuk

ÖZNE

Örnekler

Kazazedenin tedavisi yapılarak sevk edildi.

Sevk edilen kimdir? kazazede / hasta

Kazazedenin tedavisi yapılarak sevk edildi.kazazede / hasta

ÖZNE

Metro inşaatı, haziranda başladı, ocakta hizmete açılacak.

Hizmete açılacak olan nedir? metro

Metro inşaatı, haziranda başladı, ocakta hizmete açılacak.metro

ÖZNE

Örnekler

Küçük kızın elini akrep ısırdı ve acile götürüldü.

Acile götürülen kimdir? küçük kız

Küçük kızın elini akrep ısırdı ve acile götürüldü.küçük kız

ÖZNE

Sanat dergilerinin sayısı azalıyor , okunmaz oluyor.

Okunmaz olan nelerdir? sanat dergileri

Sanat dergilerinin sayısı azalıyor , okunmaz oluyor.sanat dergileri

ÖZNE

Yüklemi geçişli eylem olan cümlelerde nesne bulunur.

Bu tür cümlelerde eğer nesne bulunmazsa cümledeki

başka bir öğe, nesne gibi görünerek anlatım bozukluğuna

yol açar.

Sıralı ve bağlı cümlelerde ikinci cümlede gerektiği halde

nesne kullanılmamışsa bu tür cümlelerde anlatım

bozukluğu vardır.


NESNE EKSİKLİĞİ

Örnekler

Yaşlı adam kızına sarıldı, doyasıya öptü.

Yaşlı adam kimi öptü? kızını / onu

Yaşlı adam kızına sarıldı, doyasıya öptü.kızını / onu

NESNE

Babaannem, bize masal okur, uyutmaya çalışırdı.

Babaanne kimi uyutmaya çalışırdı? bizi

Babaannem, bize masal okur, uyutmaya çalışırdı.bizi

NESNE

Örnekler

Patron ne bana acıdı, ne de teselli etti.

Patron kimi teselli etti? beni

Patron ne bana acıdı, ne de teselli etti.beni

NESNE

Durmuş Ağa, hasta kızına sarıldı , doyasıya öptü.

Durmuş Ağa kimi öptü? onu

Durmuş Ağa, hasta kızına sarıldı , doyasıya öptü. onu

NESNE

Örnekler

Onunla görüşmek istedik ama bulamadık.

Kimi bulamadık? onu

Onunla görüşmek istedik ama bulamadık. onuNESNE

Geçerli olan kurallara uyun , uygulayın.

Neyi uygulayın? kuralları

Geçerli olan kurallara uyun , uygulayın.kuralları

NESNE

Örnekler

Büyüklere saygı göstermeli , incitmemeliyiz.

Kimleri incitmemeliyiz? onları

Büyüklere saygı göstermeli , incitmemeliyiz.onlarıNESNE

Başkanımıza inanıyor, her konuda destekliyoruz.

Kimi her konuda destekliyoruz? onu

Başkanımıza inanıyor, her konuda destekliyoruz. onu

NESNE

Örnekler

Rahmi Hoca, kedisine özenle bakar , tavukla besler.

Rahmi Hoca neyi tavukla besler ? onu

Rahmi Hoca, kedisine özenle bakar , tavukla besler. onu

NESNE

Selim Bey eşine adeta tapıyor , herkesten kıskanıyordu.

Selim Bey kimi kıskanıyordu ? onu

Selim Bey eşine adeta tapıyor , herkesten kıskanıyordu. onu

NESNE


Her cümlede dolaylı tümleç bulunması gerekmez; ancak bazı cümlelerde dolaylı tümlecin kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar. Özellikle sıralı ve bağlı cümlelerde görülen bu kusur, daha çok başka sözcüklerin dolaylı tümleçmiş gibi algılanmasından kaynaklanmaktadır.

DOLAYLI TÜMLEÇ EKSİKLİĞİ

Örnekler

Suçluları dışlamayalım , iyi niyetle yaklaşalım.

Kimlere iyi niyetle yaklaşalım ? onlara

Suçluları dışlamayalım , iyi niyetle yaklaşalım. onlaraDOLAYLI TÜMLEÇ

Kasabaya giderken de dönerken de aynı yolu izlerdi.

Nereden dönerken aynı yolu izlerdi? kasabadan

Kasabaya giderken de dönerken de aynı yolu izlerdi. kasabadan

DOLAYLI TÜMLEÇ

Örnekler

Düşüncelerini destekliyor ve katılıyorum.

Neye katılıyorum? onlara

Düşüncelerini destekliyor ve katılıyorum. onlaraDOLAYLI TÜMLEÇ

Öğretmenlerimi çok sever , daima saygı duyarım.

Kimlere saygı duyarsın? onlara

Öğretmenlerimi çok sever , daima saygı duyarım. onlara

DOLAYLI TÜMLEÇ

İnsanları her zaman sevdim , her konuda güvendim.

Kimlere güvendim? onlara

İnsanları her zaman sevdim , her konuda güvendim. onlara

DOLAYLI TÜMLEÇ

İzmir’i çok özledim , ilk fırsatta gideceğim.

Nereye gideceğim? Oraya / İzmir’e

İzmir’i çok özledim , ilk fırsatta gideceğim. orayaDOLAYLI TÜMLEÇ

Ece öğretmenini çok sever , her gün çiçek getirirdi.

Ece kime çiçek getirirdi? ona / öğretmenine

Ece öğretmenini çok sever , her gün çiçek getirirdi. ona

DOLAYLI TÜMLEÇ

Oktay önce yüzünü yıkadı , sonra krem sürdü.

Oktay nereye krem sürdü? yüzüne

Oktay önce yüzünü yıkadı , sonra krem sürdü. yüzüneDOLAYLI TÜMLEÇ

Cümlede her zaman zarf tümleci bulunması gerekmez.

Ancak bazı cümlelerde zarf tümlecinin bulunmaması,

anlatım bozukluğuna yol açabilir.

Y apı Y önünden A nlat ımBozuklukları

ZARF TÜMLECİ EKSİKLİĞİ

İkinci cümlede zarf tümleci eksikliğinden kaynaklanan

bir anlatım bozukluğu vardır. Çünkü kiminle iyi anlaşıldığı

belirtilmemiştir. İkinci cümleye bir zarf tümleci getirilerek

anlatım bozukluğu giderilebilir.

Muzaffer Bey’i çok severim; her konuda iyi anlaşırız.

Muzaffer Bey’i çok severim; her konuda iyi anlaşırız.onunla

Zarf Tümleci

Bu cümle sıralı bir cümledir. İkinci cümlede kiminle

konuşulmadığı belli değildir. Bu nedenle ikinci cümleye

zarf tümleci getirilerek bu anlatım bozukluğu giderilebilir.

Duygu’ya küs müsün, ne zamandan beri konuşmuyorsun?

Duygu’ya küs müsün, ne zamandan beri konuşmuyorsun?onunla

Zarf Tümleci

İkinci cümlede nelerle başa çıkıldığı belli değildir.

Bu nedenle bu cümle anlatım kusuru taşımaktadır.

İkinci cümleye zarf tümleci getirilerek bu sıkıntı

giderilebilir.

Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdin , nasıl başa çıktın?

Bu güçlüklere nasıl göğüs gerdin , nasıl başa çıktın?onlarla

Zarf Tümleci

Yüklem eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu

daha çok sıralı cümlelerde göze çarpar.

Sıralı cümlelerde aynı özneye ya da aynı tümleçlere

bağlı yüklemler ortak olabilir ; durumda anlatım bozukluğu

meydana gelmez.

Ama farklı özne ya da tümleçleri ortak bir yükleme

bağlamak anlatım bozukluğuna yol açabilir.


YÜKLEM EKSİKLİĞİ

Bu cümlede iki eylem vardır :

Dans etmek

Müzik dinlemek.

Bu iki eylem “ dinlediler” yüklemine bağlandığı için

anlatım bozukluğu meydana gelmiştir.

Çünkü müzik dinlenir; ama dans dinlenmez.

Bu nedenle dans için ikinci bir yüklem gereklidir.

Sabaha kadar dans ve müzik .

Sabaha kadar dans ve müzik .ettiler

YÜKLEM

dinlediler

dinlediler

Dans DİNLENMEZ.

İçkiyi ara sıra , sigarayı hiç

İçkiyi ara sıra , sigarayı hiç .içerim

YÜKLEM

Satışlar canlanmazsa ben fabrikamdan, sen de işinden .

Satışlar canlanmazsa ben fabrikamdan, sen de işinden .

içmem

içmem

olursun

olursunolurum

YÜKLEM

olurum

içerim

Güzel bir kravat , koyu renk bir elbise iyi olur.giymen

Güzel bir kravat koyu renk bir elbise iyi olur.giymentakman

YÜKLEM

Sabahları sadece çay ve ekmek . yiyorum

Sabahları sadece çay ve ekmek . içiyorum yiyorum

YÜKLEM

Kravat giyilmez TAKILIR.

Çay yenilmez İÇİLİR.

takman

içiyorum

Bazen onlar bize , bazen de biz onlara .gideriz

Bazen onlar bize , bazen de biz onlara .

gelir

gelir gideriz

YÜKLEM

Adam, bir yandan para, bir yandan da paket . yapıyordu

alıyor

Adam, bir yandan para , bir yandan da paket . alıyor yapıyordu

YÜKLEM

Cümlede eklerin eksik veya yanlış kullanılması anlamı

bozduğu için anlatım bozukluğu oluşur.

Başka bir ifadeyle cümlelerde ;

Ekler yanlış kullanılmışsa,

Ekler eksik kullanılmışsa,

Ekler fazla kullanılmışsa

o cümlelerde anlatım kusuru görülür.


EKLERİN YANLIŞ KULLANIMI – EK EKSİKLİĞİ

Tamlayan eki : “- in”

Tamlanan eki : “ – i”

İsim Hâl ( Durum ) ekleri :

- i hali

- e hali

- de hali

- den hali

dikkat edilmesi gereken eklerdir.

DİKKAT !

Eser, başarıya götüren yollar bir bir anlatılır.

Eser , başarıya götüren yollar bir bir anlatılır. de

Her zaman çocuklar oyuncaklarını iyi seçmeliyiz.

Her zaman çocuklar oyuncaklarını iyi seçmeliyiz. ın

İsmin “ – de ” hal eki eksik

Tamlayan eki “ – ın” eksik

Yaşam, bize getirdiği güzelliklerin tadını çıkarmalıyız.

ın Tamlayan eki “ – ın” eksik

Yaşam , bize getirdiği güzelliklerin tadını çıkarmalıyız. ın

Size geldiğimizin çok yararı oldu.

- memizin

Size gel çok yararı oldu. memizin

Sıfat ve ad tamlamalarının ortak tamlanana bağlanması,

cümlede anlatım bozukluğu oluşturur.

Bu yanlışlık, ortak kullanılan tamlamanın ek almasından

anlaşılır.

Yalın halde kullanılan isimlerden sonra ; “ ve” bağlacı

sonra da belirtisiz isim tamlaması kullanılırsa tamlanan

“ ve” bağlacından önceki isme de ait gibi görünüp

karışıklığa yol açabilmektedir.


TAMLAMA YANLIŞLIKLARI

Müdür ve bina sorumlusu odaları kontrol ettiler.

Müdür sorumlusu

bina sorumlusu

TAMLANANTAMLAYAN TAMLAYAN

Müdür ve bina sorumlusu, odaları kontrol ettiler. Bey

Bina sorumlusu ve müdür, odaları kontrol ettiler.

Ekonomik ve sağlık sorunları dile getirildi.

Ekonomik sorunları

Sağlık sorunları

TAMLAYAN TAMLAYAN TAMLANAN

Ekonomik ve sağlık ile getirildi. sorunlar sorunları

Ticari ve meslek faaliyetleri yıldan yıla artıyor.

Ticari faaliyetleri

meslek faaliyetleri

TAMLANANTAMLAYANTAMLAYAN

Ticari ve meslek yıldan yıla artıyor. faaliyetler faaliyetleri

Pasta ve meyve suyu ikram edilecek.

Pasta suyu

meyve suyu

Meyve suyu ve ikram edilecek. pasta

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?

A ) Tiyatrolarımızda bu ay, on yeni oyun sahnelemeyi düşünüyoruz.

B ) Müzik alanında önemli yeri olan bu festivalin yaşatılmasını istiyoruz.

C ) Bu sanatçıların çalışmaları üç yıldır ilgiyle izlenmektedir.

D ) Şehrimizde çeşitli kültürel ve sanat etkinlikleri gerçekleştirildi.

E ) Edebiyatını ve balesini tanıdığımız bu ulus, yakında resimde de

faaliyetini gösterecektir.

CEVAP : D / “ Kültürel etkinlikler ve sanat etkinlikleri” olmalı.

1991 - ÖSS

“ Bu yasadan, özel ve kamu kuruluşlarında çalışanlar yararlanacak.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisiyle giderilebilir?

A ) “ yasadan” dan sonra “ bütün” sözcüğü getirilerek

B ) “ ve” sözcüğü kaldırılarak

C ) “ ve” yerine “ kuruluşlarla” sözcüğü getirilerek

D ) “ çalışanlar” dan sonra “ kesinlikle” sözcüğü getirilerek

E ) “ yararlanacak” yerine “ yararlanabilir” sözcüğü getirilerek

1990 - ÖSS

Cevap : C Bu yasadan özel kuruluşlarla kamu kuruluşlarında çalışanlar yararlanacak.

Özellikle sıralı cümlelerde ;

Ek fiil

Fiilimsi

Yardımcı fiilden birinin kullanılmaması anlatım

bozukluğuna yol açar.


YARDIMCI EYLEM – FİİLİMSİ EKSİKLİĞİ

Boyu kısa, bedeni de pek biçimli değildi.

Boyu kısa , bedeni de pek biçimli değildi. idi

Ek fiil : idi

Annem yemek pişiriyor ; biz de ona yardım ediyorduk.

Annem yemek pişiriyor ; biz de ona yardım ediyorduk. du

Ek fiil : du

EK EYLEM ( EK FİİL ) EKSİKLİĞİ

Düşüncelerinde kararlı ama ısrarcı değildi.

Düşüncelerinde kararlı ama ısrarcı değildi. idi

Ek fiil : idi

Sözleri güzel ama etkili değildi.

Sözleri güzel ama etkili değildi. idi

Ek fiil : idi

“ Yoksul görünümlü biriydi bu. Boyu kısa , bedeni de pek

biçimli değildi.”

Yukarıdaki ikinci cümlede bir anlatım bozukluğu vardır. Bu

bozukluk, aşağıdakilerden hangisiyle giderilebilir?

A ) “ kısa” dan sonra “ ve” ekleyerek

B ) “ kısa” yerine “ ve” koyarak

C ) “ kısa” dan sonra “ değil” ekleyerek

D ) “ kısa” yerine “ kısaydı” getirilerek

E ) “ boyu” dan sonra “ da” ekleyerek

1986 - ÖSS

CEVAP : D / “ Boyu kısaydı, bedeni de pek biçimli değildi.”

Bazı cümlelerde kullanılması gerekli olduğu halde

kullanılmayan yardımcı eylemler de anlatım bozukluğunun

diğer bir sebebidir.

YARDIMCI EYLEM ( FİİL ) EKSİKLİĞİ

İhtiyaç sahiplerine yardım ve onların dertleriyle ilgilenirdi.

Yardımcı Fiil : eder

İhtiyaç sahiplerine yardım ve onların dertleriyle ilgilenirdi.eder

Hareketlerine devam ve bağırarak şunları söylemişti.

Yardımcı Fiil : etmiş

Hareketlerine devam ve bağırarak şunları söylemişti.etmiş

Yardımcı Fiil

Yardımcı Fiil

Bir cümlede aynı öğeleri kullanarak etken ve edilgen

fiiller birlikte kullanılamaz. Bu durum anlatım bozukluğuna

yol açar.

ETKEN VE EDİLGEN FİİLLERİN BİRLİKTE KULLANILMASI

Film sonra biraz sonra evlere .konuşuldu gidildi seyrettikten

ETKEN seyrettikten

konuşuldu

gidildi EDİLGEN

EDİLGEN

Film sonra biraz sonra evlere .seyredildikten konuşuldu gidildi

EDİLGEN EDİLGEN EDİLGEN

ETKEN

EDİLGEN

Bütün sözlere kulak de hiçbir şey .vermişse anlaşılamamış

ETKEN EDİLGEN

vermişse

anlaşılamamış

ETKEN

EDİLGEN

Bütün sözlere kulak de hiçbir şey .verilmişse anlaşılamamış

EDİLGEN EDİLGEN

“ Her ne kadar şehir dışına taşınmışsa bile beklenen rahatlığa

kavuşulamamıştır.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunu gidermek için aşağıdaki

değişikliklerin hangisi yapılmalıdır?

A ) “kavuşturulamamıştır” yerine “ulaştırılamamıştır” sözü gelmelidir.

B ) “taşınmışsa” yerine “ taşınsa” sözcüğü getirilmelidir.

C ) “Beklenen” yerine “ beklediğimiz” sözcüğü getirilmelidir.

D ) “taşınmışsa bile” yerine “ taşınılmışsa da” sözü getirilmelidir.

E ) “bile” den sonra “ nasılsa” getirilmelidir.

SORU

CEVAP : D “taşınmışsa” sözcüğü : etken

“kavuşulamamıştır” sözcüğü : edilgen “taşınmışsa bile ” yerine “ taşınılmışsa da” yazılacak.

Virgülün olmaması veya yanlış yerde kullanılmasıyla

ortaya çıkar.

Çoğunlukla adlaşmış sıfatlardan sonra virgül getirilmediği

durumlarda karşımıza çıkar.

NOKTALAMA EKSİKLİĞİ

VİRGÜL EKSİKLİĞİ

İhtiyar dilenciye seslendi.

İhtiyar dilenciye seslendi.

yüklem dolaylı tümleç özne

ihtiyar dilenciye

1

2 O seslendi.

gizli özne dolaylı tümleç yüklem

İhtiyar dilenciye seslendi.,

Yaramaz dedesinin yanında oturuyordu .

1 Yaramaz dedesinin yanında oturuyordu.

yüklem özne dolaylı tümleç

2 O yaramaz dedesinin yanında oturuyordu.

gizli özne dolaylı tümleç yüklem

Yaramaz dedesinin yanında oturuyordu .,

İhtiyar polis müdürüne yardım etti .

1

2

3

İhtiyar polis müdürüne yardım etti.

özne dolaylı tümleç yüklem

İhtiyar polis müdürüne yardım etti.

özne dolaylı tümleç yüklem

O ihtiyar polis müdürüne yardım etti.

dolaylı tümleç yüklem gizli özne

İhtiyar polis müdürüne yardım etti .,

Hangi cümledeki virgül kaldırılırsa anlam değişir?

A ) Geç kalınca , sizi aramaktan vazgeçti.

B ) Çocuklar , koşarak gözden kayboldular.

C ) Bu genç , doktorla görüşmeye gitti.

D ) Bir varmış , bir yokmuş.

Soru – 1990 / ML

CEVAP : C

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgül kaldırılırsa anlam değişir?

A ) Çocuk , sevinçle dedesine koştu.

B ) İhtiyar , çobanla konuşmaya devam ediyordu.

C ) Davetsiz gelen , döşeksiz oturur.

D ) Türk dili , dillerin en zenginlerindendir.

Soru – 1998 / ÖO

CEVAP : B

Aşağıdakilerin hangisinden virgül kaldırılırsa, cümlenin anlamında

değişiklik olur?

A ) Eşitlik , demokrasinin temel öğesidir.

B ) Araba , büyükçe bir binanın önünde durdu.

C ) Annelik , kadınların en güçlü duygusudur.

D ) Hasta , annesinin kulağına bir şeyler fısıldadı.

Soru – 1998 / DPY

CEVAP : D

Bazı cümlelerde fiilimsinin kullanılmaması da bir

anlatım kusurudur.

FİİLİMSİ EKSİKLİĞİ

Bilgisayarı bir iki gün ya da hiç kullanmadan tekrar satarız.

Bilgisayarı bir iki gün ya da hiç kullanmadan tekrar satarız.

Zarf fiil : kullanarak

kullanarak

Bu suçlamaların gereksiz ve doğru olmadığını söyleyebilirim.

Ortaç : olduğunu

Bu suçlamaların gereksiz ve doğru olmadığını söyleyebilirim. olduğunu

Sınavda kimin başarılı ; kimin başarılı olmadığı anlaşılır.

Ortaç : olduğu

Sınavda kimin başarılı ; kimin başarılı olmadığı anlaşılır. olduğu

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?

A ) Burada , en çok ondan yakınlık gördük.

B ) Çok az veya hiç çalışmadan sınavlara girdiler.

C ) Bir süre sonra resim çalışmalarına ara verdiler.

D ) Düşündüklerini yazıya dökmekten çekinmelidir.

E ) İşiyle özel yaşamını birbirine karıştırmadı.

Soru : 1996 - ÖSS

CEVAP : B / “çalışarak” fiilimsisi eksik ( zarf fiil )“ Çok az çalışarak veya hiç çalışmadan sınavlara girdiler.”


A ) Çocukların eğitiminde hem ailenin hem de okulun rolü vardır.

B ) Okuma sevgisi konusunda çocukların en çok anne ve babalarını

örnek aldıkları unutulmamalıdır.

C ) Çocuklara, yeteneklerini geliştirmeleri için gerekli olanaklar

sağlanmalıdır.

D ) Çocuklar bundan en az zarar ya da hiç zarar görmeden

kurtarılmalıdır.

E ) Oyuncak seçerken çocuğun yaşına uygun olanlar tercih edilmeli.

Soru : 1995 - ÖSS

CEVAP : D / “görerek” fiilimsisi eksik ( zarf fiil )“ Çocuklar bundan en az zarar görerek ya da hiç zarar görmeden kurtarılmalıdır.”

ya da

yapılan tamlamalarda TAMLANAN durumundaki İSİM

TEKİL olmalıdır.

DİKKAT !..!

Belgisiz sıfatlarla sayı çokluğu gösteren sıfatlarla

karşılaşıyoruz.Her çeşit insanlarla

karşılaşıyoruz.Her çeşit insanla

Yanlış

Doğru

Keyfine düşkün varsa buraya toplanmış. memurlar ne kadar

Keyfine düşkün varsa buraya toplanmış. ne kadar memur

Yanlış

Doğru

Bizde vardır. iki türlü düşünürler

Bizde vardır. iki türlü düşünür

Yanlış

Doğru

Kimi cümlelerde eksik kullanılması

anlam kargaşasına yol açar.

DİKKAT !..!

ŞAHIS ZAMİRLERİNİN

filme alıyormuş. Hayatını

ONUN

SENİN

toplamadan geldi.

SENİN

ONUN

Kitaplarını

toplamadan geldi. Kitaplarını

toplamadan geldi. Kitaplarını

İyelik eki “ – i ” nin gereksiz kullanımından kaynaklanır.

Bu ek , tamlayanın yer almadığı bir cümlede sanki bir TAMLAYAN varmış hissi uyandırdığı için önemli bir

anlatım kusuru içerir.

DİKKAT !..!

TAMLANAN EKİ FAZLALIĞI

Neşe verici şeylerle de uğraşalım, unutmayalım. gülmesini

Yanlış

Neşe verici şeylerle de uğraşalım, unutmayalım. gülmeyi

Doğru

Ne biliyor , ne de . kalkmasını oturmasını Yanlış

Ne biliyor , ne de . oturmayı kalkmayı Doğru

Bisiklet biliyor musun? sürmesini

Bisiklet biliyor musun? sürmeyi

Yanlış

Doğru

Araba severim. kullanmasını

Araba severim. kullanmayı Doğru

Yanlış

S orular

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanılmıştır?

A ) Bu yıl, hükümet benzine zam yapmayacakmış.

B ) Havalar böyle giderse, bu yıl kış az sürecek.

C ) Sabahları erken kalkıp bir müddet ders çalışırdı

D ) Bu yıl ÖSS sınavı 17 Haziran’da yapılacak.

E ) Kışlık erzaklarını almak için çarşıya çıktılar.

CEVAP : D / “ ÖSS” Öğrenci Seçme Sınavı “ sınavı” sözcüğü

gereksizdir.


A ) Dershane ve okul öğretmenliği çok farklı şeylermiş.

B ) Bora Bey, üçüncü evlilik yıldönümünü de unutmamıştı.

C ) Tatil günlerinde evinden çıkmaz, sağa sola telefon açardı.

D ) Sınavlar yaklaştıkça, öğrencilerin sıkıntıları artıyordu.

E ) Bakkala erkenden gitti ve bakkaldan ekmek aldı.

CEVAP : B

“ Bora Bey, evliliğinin üçüncü yıldönümünü de unutmamıştı.”

“ Ders anlatırken genelde önemli konuların ve bizden istenecek

yerlerin üzerinde fazla durulacağından dikkatle dinlenmeli be bu

yerler işaretlenmelidir.”

Cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A ) Gereksiz sözcük kullanımı

B ) Belirtili nesne eksikliği

C ) Özne eksikliği

D ) Tamlayan ekinin eksikliği

E ) Mantık hatası

CEVAP : C / ÖZNE EKSİKLİĞİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, cümlenin başında şahıs

zamirinin kullanılması gereklidir?

A ) Gözleri artık uzağı göremiyormuş.

B ) Aklımdan çocuklarım hiç çıkmıyor.

C ) Ellerin, tıpkı annenin ellerine benziyor.

D ) Dışarda kardeşlerin seni benziyor.

E ) Evini biz taşıdık geçen hafta.

CEVAP : E / SENİN evini

ONUN evini


A ) Dil, insanların iletişimini sağlayan bir araçtır.

B ) Her zaman, başkalarından bizi anlamalarını bekleyemeyiz.

C ) Kurallı cümlelerde yüklem en sonda yer alır.

D ) Anlayış göstermeyen kişilerle işimiz olamaz.

E ) Çevremizde olup biteni anlamaya çalışmalıyız.

CEVAP : C / “ EN” sözcüğü gereksiz kullanılmıştır.

Gereksiz Sözcük Kullanımı

“ Bu şehirde güvendiğim birçok dostlarım var, demişti.”


değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?

A ) “ bu” sözcüğü cümleden atılmalı.

B ) “ dostlarım” sözcüğünden çoğul eki atılmalı.

C ) “ birçok” yerine “ pek az” sözcüğü getirilmeli.

D ) “ güvendiğim” yerine “ güvenebileceğim” sözü getirilmeli.

E ) “ demişti” yerine “ derdi” sözcüğü getirilmeli.

CEVAP : B / “ – lar” çokluk eki fazla kullanılmıştır.

“ Gereksiz ek kullanımı”

“ Öğretmen, öğrencilere bir saat ders anlattı ; ama öğrenciler

anlamadı.”

cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisidir?

A ) Özne – yüklem uyuşmazlığı

B ) Dolaylı tümleç eksikliği

C ) Tamlama hatası

D ) Gereksiz sözcük kullanımı

E ) Nesne eksikliği

CEVAP : E / “öğrenciler DERSİ anlamadı”

NESNE EKSİKLİĞİ

Aşağıdaki cümlelerden hangisi, dil ve anlatım yönüyle yanlıştır?

A ) Bu derste isim ve sıfat tamlamasını inceleyeceğiz.

B ) Yemekte ben su içtim, ama o su içmedi.

C ) Sabah erkenden yola çıktı, ilk arabaya bindi.

D ) Bunca yıl ekmeğini ve suyunu içtiği sılasından ayrılıyordu.

E ) Tatlı çeşitlerinden az, yemeklerden fazla yedi.

CEVAP : E / TAMLAMA YANLIŞLIĞI

ekmeğini YEDİ

suyunu İÇTİ

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu yoktur?

A ) Yıllar sonra onu görmüş ve dertleşmiştik.

B ) İnsanları kazanmak için değer vermek gerekir.

C ) Hayvanlar düşünceleriyle hareket etmezler.

D ) Onu, bir gün kesinlikle görebileceğini söyledi.

E ) O akşam yanımdan bir an olsun ayrılmadı.

CEVAP : E

A – “ ONUNLA” zarf tümleci eksikliği

B – “ ONLARA” dolaylı tümleç eksikliği

C – “ Hayvanlar – etmezler” özne – yüklem uyuşmazlığı

D – “ Kesinlik – olasılık” çelişkili sözcükler

“ Sarhoş araba kullananlara , polis ceza yazdı.”


A ) Özne – yüklem uyuşmazlığı

B ) Tamlama hatası

C ) Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

D ) Gereksiz sözcük kullanımı


CEVAP : C

“ Arabayı sarhoş kullananlara, polis ceza yazdı.”

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde virgülün kullanılmaması anlam

ikililiğine yol açmıştır?

A ) Bu soğuklarda yol almak zordur.

B ) Güzellerin hatırına geldi.

C ) Her bugün, içinde yarını taşır.

D ) Hasta doktordan şifa bekliyordu.

E ) Yarın yapacağın işi bugün yap.

CEVAP : D

“ Hasta, doktordan şifa bekliyordu.”

“ Barcelona ve Brezilya milli takımının kaptanı Rivaldo, dünyanın

en iyi futbolcusu seçildi.”


A ) Nesne eksikliği

B ) Tamlama yanlışlığı

C ) Dolaylı tümleç eksikliği

D ) Özne – yüklem uyuşmazlığı

E ) Gereksiz sözcük kullanımı

CEVAP : B / Tamlama yanlışlığı

“ Barcelona’nın ve Brezilya milli takımının kaptanı Rivaldo,

dünyanın en iyi futbolcusu seçildi.”


A ) Çocukları çok sever her zaman düşünür.

B ) Konunun az bilinen bir yönüne ışık tutuyor, aydınlatıyor.

C ) Onun yaşaran gözlerine bakıp elleriyle sildi.

D ) Bu insanlardan çok şey aldık, hiçbir şey vermedik.

E ) Onu hiç anlayamadığım ve hak veremediğim için üzülüyorum.

CEVAP : A

B – “ KONUYU” nesne eksikliği

C – “ GÖZLERİNİ” nesne eksikliği

D – “ ONLARA” dolaylı tümleç eksikliği

E – “ ONA” dolaylı tümleç eksikliği

“ Bilimsel araştırmalar sonunda / gençlerimizde rastlanan /

1 2

davranış bozukluklarının / bu tür çalışmalardan kaynaklandığı /

3 4

saptanmıştır.”

5

cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdaki değişikliklerin hangisiyle giderilebilir?

A ) 1 ile 2 yer değiştirmelidir. B ) 1, 4’ten sonra getirilmelidir.

C ) 5, 2’den önce gelmelidir. C ) 2 ile 3 yer değiştirmelidir.

E ) 3 ile 5 yer değiştirmelidir.

Cevap: B / Gençlerimizde rastlanan davranış bozukluklarının bu tür

çalışmalardan kaynaklandığı bilimsel araştırmalar sonunda saptanmış..

“ Sakat sakat antrenmanlara katılmak bedenimi her zamankinden

daha fazla yordu.”

Cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A ) Mantık yanlışlığı

B ) Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

C ) Öğe eksikliği

D ) Çatı uyuşmazlığı

E ) Yanlış anlamda sözcük kullanılması

CEVAP : B

“Antrenmanlara sakat sakat katılmak bedenimi her zamankinden daha

fazla yordu.”

“ Ailesiyle yemek yemesini özlemişti.”

cümlesindeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerden hangisiyle

giderilebilir?

A ) “ özlemişti” yerine “ özlerdi” getirilerek

B ) Cümlenin başına “ o “ getirilerek

C ) “ yemesini” yerine “ yemeyi” getirilerek

D ) “ özlemişti” den önce “ çok” getirilerek

E ) “ ailesiyle” yerine “ annesi ve babasıyla” getirilerek

CEVAP : C

“ Ailesiyle yemek yemeyi özlemişti.”


A ) Elektrikler gidince TEK’i arardı hep.

B ) ÖSS’ye bir ilköğretim okulunda girdi.

C ) Günler günleri kovalıyordu; ama onu kimse aramıyordu.

D ) Oğlu 9 Haziran 1998 yılında dünyaya gelmişti.

E ) Bu sabah da erken uyanmıştı evin yaşlı ninesi.

CEVAP : D

“ Oğlu 9 Haziran 1998 tarihinde dünyaya gelmişti.”

( Yanlış anlamda sözcük kullanımı )

1987 – ÖYS


A ) Sergideki resimlerimin hepsi kendi eserimdir.

B ) Güzel sanatlar insanın duygu dünyasını zenginleştirir.

C ) Çarşıya çıkarken para çantamı almamıştım.

D ) Son aldığım kitabı bir türlü okuma fırsatı bulamadım.

E ) Okul öncesi döneminde, çocuk tiyatrosunun önemli bir yeri vardır.

CEVAP : A

“ Sergideki RESİMLERİN HEPSİ kendi eserimdir.”

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, anlam belirsizliğini gidermek

için cümlenin başına bir şahıs zamiri getirmek gerekir?

A ) Adana’ya yerleştiklerini duydum.

B ) Yeni aldığın elbiseyi çok beğendim.

C ) Yarışmada birinci olduğuna sevindim.

D ) Önerdiğin romanı henüz okuyamadım.

E ) Sınava İstanbul’da girmek istiyorum.

CEVAP : C

“ Senin yarışmada birinci olduğuna sevindim.”

“ Onun yarışmada birinci olduğuna sevindim.”

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde gereksiz sözcük kullanılmamıştır?

A ) Üç saat süre ile görüştüler.

B ) Dükkânları kirli olan on iş yeri kapatıldı.

C ) Karşılıklı mektuplaşmalar dostluk bağlarını sağlamlaştırır.

D ) Tam bulmuşken yeniden kaybettim onu.

E ) Yüz adet yatak satın alınacaktır.

CEVAP : D

A - “ süre ile”

B – “ dükkânları”

C – “ karşılıklı”

D – “ adet”

“ Şiirlerinde kir, leke yoktur ; katıksız, duru, dünya kirlerinden

uzak, temizdir.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdaki açıklamalardan

hangisine örnek gösterilebilir?

A ) Dolaylı tümleç eksikliği

B ) Özne eksikliği

C ) Gereksiz sözcük kullanımı

D ) Tamlama yanlışlığı


CEVAP : E / “ Şiirlerinde kir , leke yoktur ; ŞİİRLERİ

katıksız , duru, dünya kirlerinden uzak , temizdir.”

Aşağıdakilerden hangisinde farklı bir anlatım bozukluğu vardır?

A ) Cephanelik nöbetçisinin silahı elinden alındı ve soyuldu.

B ) Buna ancak okurlar karar verir ve uygular.

C ) İnsana “ Vatanını seviyor musunuz?” denirse çileden çıkabilir.

D ) Dili ulus yapar , zaman içinde oluşur, arınır, durulur.

E ) Türk vatandaşının en büyük güvencesi basındır ve ondan çok

şey beklemektedir.

CEVAP : B / “ BUNU” / Nesne eksikliği

A / “ CEPHANELİK” / Özne eksikliği

C / “ İNSAN” / Özne eksikliği

D / “ DİL” / Özne eksikliği

E / “ VATANDAŞ” / Özne eksikliği


A ) Kara gökleri kül rengi bulutlar doldurmuş.

B ) Bu şehirde herkes uyur , ben uyanığım.

C ) Ne sesini ne de yüzünü görüyorum.

D ) Buradan oraya yaya yürüyeceğim.

CEVAP : B

A – “ Kaplamış” / sözcüğün yanlış anlamda kullanılması

C – “ Duyuyorum” / yüklem eksikliği

D – “ Yaya” / gereksiz sözcük kullanımı

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde diğerlerinden farklı bir anlatım

bozukluğu vardır?

A ) Bu dönemin sanatçıları Divan edebiyatını eleştirmiş , karşı

çıkmış.

B ) Zaman zaman romanın akışı durdurulur ve bilgilendirilir.

C ) Edebiyat, tarih, coğrafya alanında bilgi vermiş, okuma

zevki aşılamıştır.

D ) Hayatın kişiyi kötülüklere götüren yönlerini eserinde

göstermiş , yer vermiştir.

CEVAP : B / Özne Eksikliği

A , C ve D : Dolaylı Tümleç eksikliği

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcüğün yanlış yerde

kullanılmasından kaynaklanan bir anlatım bozukluğu vardır?

A ) Her yerde sessiz sessiz dolaşmasıyla ünlüdür.

B ) Yaramaz çocuk, tüm ailesini üzmüştü.

C ) Yaramazlığı , zaman zaman yerini uysallığa bırakırdı.

D ) Orada etraflıca gördüklerimi size anlattım ya!

CEVAP : D

“ Orada gördüklerimi size etraflıca anlattım ya!”

“ Hiçbiri bu çocuklara kötü diyemiyor , konuyu değiştirmek

için türlü yollar arıyordu.”

Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden

hangisidir?

A ) Özne eksikliği

B ) Nesne eksikliği

C ) Tamlama yanlışlığı

D ) Dolaylı tümleç eksikliği

E ) Yüklemde kişi – zaman uyuşmazlığı

CEVAP : A / ÖZNE EKSİKLİĞİ

“ Hiçbiri bu çocuklara kötü diyemiyor , HERKES konuyu

değiştirmek için türlü yollar arıyordu.”

Aşağıdaki dizelerin hangisinde özne – yüklem uyuşmazlığı vardır?

A ) Gözümün değdiği yere gül düşer.

B ) Dinle de gönlümü alıver şimdi.

C ) Yeryüzünde bir sen bir de ben varım.

D ) İstersen dünyayı çağır imdada.

E ) Arkandan gelecek hep ayak sesi.

( 1995 – ÖSS )

CEVAP : C

“ Yeryüzünde bir sen VARSIN bir de ben VARIM.”

“ Öğrenciyi, düşünmeye ve yaratıcı olmaya yönelten ve herhangi

bir konu üzerinde eleştiri yapmasını sağlayan bir anlayış , eğitim

sistemimize henüz yerleşmedi.”

( 1997 – ÖSS )

Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden

kaynaklanmaktadır?

A ) Dolaylı tümlecin cümlenin başında kullanılmamasından

B ) Öznenin birden fazla sözcükten oluşmasından

C ) Gereksiz yere bağlaç kullanılmasından

D ) Tamlayan eksikliğinden

E ) Gereksiz yere zarf tümleci kullanılmasından

CEVAP : D / “ öğrencinin” tamlayanı eksiktir.

“ öğrencinin eleştiri yapması”

2000 – ÖSS

“Fiyatlar çok pahalı olduğu için satışlar durgun.”


değişikliklerden hangisi yapılmalıdır?

A ) “ çok” sözcüğü atılmalı

B ) “ durgun” yerine “ az” sözcüğü getirilmeli

C ) “ olduğu için” yerine “ olduğundan” sözcüğü getirilmeli

D ) “ satışlar” yerine “ alışveriş” sözcüğü getirilmeli

E ) “ pahalı” yerine “ yüksek” sözcüğü getirilmeli

CEVAP : E / “ pahalı” sözcüğü yanlış anlamda kullanılmıştır.

Fiyatlar “pahalı” olmaz , “yüksek” ya da “ düşük” olur.

2001 – ÖSS


A ) Maçlarda, taraftarların çıkardığı olaylar spora gölge düşürüyor.

B ) Takımlardan biri, ötekinin bitmek bilmeyen karşılıklı

saldırılarına daha fazla dayanamadı.

C ) Sağlıklı kalabilmenin temel koşullarından biri de spor yapmaktır.

D ) Son yıllarda kimi takımlar, Avrupa takımlarıyla yaptıkları

maçlarda yüzümüzü ağartıyor.

E ) Ancak düzenli olarak yapılan spor yararlı olur.

CEVAP : B

“ KARŞILIKLI” sözcüğü gereksiz kullanılmıştır. “ Saldırı”

sözcüğünde zaten “ karşılıklı” anlamı vardır.

anlatim bozukluklari 2

Business