ankara, 2010rdb.meb.gov.tr/earged/earged/ozel_eg_ok_ozel_eg_hizm... · 2014. 5. 14. · t.c....

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı

(EARGED)

ÖZEL EĞİTİM OKULLARINDA ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ UYGULAMALARININ

DEĞERLENDİRİLMESİ (GÖRME, İŞİTME, ORTOPEDİK VE EĞİTİLEBİLİR ZİHİNSEL

ENGELLİLER İLKÖĞRETİM OKULLARI ÖRNEĞİ)

Ankara, 2010

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ..................................................................................000 KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ ................................................................................000 Tüm hakları saklıdır. İçerikle ilgili alıntılar, kaynak gösterilerek kullanılabilir. Kitap, çoğaltma araçları, optik araçlar vb. yöntemlerle çoğaltılamaz. Araştırmacı : Ferhat EROL

Grafik Düzenleme : Hüseyin MUTLUCAN Kapak : Hüseyin MUTLUCAN Redakte : İhsan UÇ

ISBN: T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı GMK Bulvarı No: 109 (06570) Maltepe-ANKARA Tel: 0 312 230 36 44-230 39 26-231 69 60 Faks: 0 312 231 62 05 e-posta: [email protected] İnternet adresi: www.meb.gov.tr

“En mühim ve feyizli vazifelerimiz millî eğitim işleridir. Millî eğitim işlerinde mutlaka muzaffer olmak lazımdır. Bir milletin hakikî kurtuluşu ancak bu suretle olur. Eğitimdir ki bir milleti ya özgür, bağımsız, şanlı ve yüce bir toplum halinde yaşatır ya da onu köleliğe ve yoksulluğa iter.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

i

SUNUŞ

Bilgi ve kültür çağı olan 21. yüzyılda, çağı yakalayabilmemiz, modern toplumlar

içinde yer alabilmemiz, ancak hiçbir ferdimizi feda etmeyerek engelli, engelsiz tüm

fertlerimizin yeterli eğitim almaları ile mümkündür. İşte bunun için normal eğitim alan

öğrenciler kadar özel eğitime gereksinimi olan öğrencilerimizin de iyi eğitilmeleri

gerekmektedir.

Bu amaçla, 2006 yılında 26184 sayı ile gelişmiş ülkeler standartlarında çıkarılan

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin pratikte özel eğitim okullarında ne derece

uygulandığına ilişkin ilköğretim düzeyinde görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler özel eğitim okullarında yönetici-öğretmen ve veli görüşleri alınarak

sorunların belirlenmesi ve belirlenen sorunlara çözüm bulunarak özel eğitim okullarında

niteliğin arttırılması amacıyla bu araştırma yapılmıştır.

Araştırma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, araştırmanın problem

durumu, gerekliliği, amacı ve önemi ortaya konulmuştur. İkinci bölümde, kuramsal

çerçeveye yer ayrılmış olup, dünyada ve Türkiye’de özel eğitim ile ilgili yasal

düzenlemelere ve ilgili araştırmalara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, evren, örneklem,

veri toplama araçlarının geliştirilmesi, verilerin analizi ve araştırmanın sınırlılıklarını

kapsayan yöntemden bahsedilmiştir. Dördüncü bölümde, bulgulara yer verilmiştir.

Beşinci bölümde ise, bulgulara dayalı olarak sonuç ve öneriler belirtilmiştir.

Araştırmanın, Bakanlığımız ilgili birimleri ve diğer kurum ve kuruluşlara faydalı

olacağına inanıyor, araştırma verilerinin sağlanmasında değerli katkılarından dolayı İl

Millî Eğitim Müdürlüklerine, görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okulu öğretmen ve velilerine, bu araştırmayı yapan Araştırma Şubesi

personelinden uzman öğretmen Ferhat EROL’a, redakte için İhsan UÇ’a, veri

girişinden dolayı bilgisayar işletmeni Rüştü SEYFE’ye, katkılarından dolayı Araştırma

Şubesi müdür vekili Dr. Semra TİCAN BAŞARAN’a, grafik-tasarım ve kapak

çalışmaları için Hüseyin MUTLUCAN’a teşekkür ederim.

Murat YALÇIN Daire Başkanı

ii

ÖZ

Özel eğitim okullarında özel eğitim hizmetleri uygulamalarının

değerlendirilmesini amaçlayan bu araştırma, tarama ve betimsel modelde bir

araştırmadır. Özel eğitim hizmetlerine yönelik yasal çalışmaların yüksek standartlara

çıkartılmasına rağmen, bunun özel eğitim okullarına yansıtılamamasını belirlemeye

yönelik olmasıyla da aynı zamanda nedensel bir araştırmadır.

Araştırmanın genel evreni 54 ilde bulunan görme, işitme, ortopedik ve

eğitilebilir zihinsel engelliler okullarınının 2’si dışında 119 okula ulaşılarak tam sayım

örneklemle çalışılmıştır. Araştırmanın odağını yönetici-öğretmen ve veliler oluşturduğu

için, veri toplama araçlarının uygulandığı yönetici, öğretmen ve velilere yönelik, temsil

yeterliğine sahip bir örneklem büyüklüğü belirlemek için %95 güven düzeyine göre %5

örnekleme hatası ile her iki grup için 356’şar anket hesaplanmış, fakat geri dönmeyen

ve geçersiz anketlerin de olabileceği düşünülerek iki grubun örneklem sayıları (600’er)

toplamda 1.200 anket olarak uygulanmıştır.

Anket geliştirmede, literatür taraması ve Özel Eğitim Hizmetleri

Yönetmeliği’nin yanı sıra, Ankara Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü Zihinsel Engelliler

Eğitimi Bölümnden Doç. Dr. Tevhide Kargın, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar

Fakültesi Eğitim Bilimlerinden Yrd. Doç. Dr. Ayhan Ural, MEB Ankara Mitat Enç

Görme Engelliler İlköğretim Okulu müdürü Osman Musaonbaşıoğlu ve öğretmenleri ile

İstanbul Tuzla Rotary Bölge Vakfı İşitme Engelliler İlköğretim Okulu müdürü Adnan

Etçi’den görüş ve öneriler alınmış, bu görüşler doğrultusunda anketler geliştirilerek

kapsam ve görünüş geçerliliği sağlanmıştır.

Güvenirlik çalışmaları için araştırmacı tarafından geliştirilen anketler,

Ankara’da görme, işitme, ortopedik ve öğretilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarından 4’ünde, 50 adet öğretmen, yönetici ve 50 adet veliye olmak üzere toplam

100 kişiye pilot olarak uygulanmış, tam ölçme yapmayan sorular çıkartılmış, gruplardan

gelen talepler doğrultusunda sorular eklenerek anketlerde iç tutarlılık anlamında

geçerlilik sağlanmıştır.

Araştırma kapsamına alınan gruplara uygulanan anketler sonucu elde edilen

veriler, frekans ve yüzdeler şeklinde hesaplanarak tablolarda gösterilmiştir. Gruplara

iii

ortak sorulan sorularda ve bağımlı, bağımsız bazı değişkenler arasındaki ilişkinin

belirlenmesinde ki-kare metodu uygulanmıştır.

Analizler sonucunda, özürlüler ile ilgili yasa ve yönetmeliklerin günlük yaşama

yansıtılmasında, uygulamaların yetersiz olduğu konusunda öğretmen ve veliler aynı

görüşteler. Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarındaki eğitim-öğretimin yeterliği konusunda yönetici, öğretmen ve veliler farklı

düşünmektedir. Veliler, özel eğitim okullarındaki eğitimi öğretmenlere göre daha

olumlu olarak değerlendirmektedirler.

Engellilerin eğitiminde geç kalınmaması için öğretmen ve veliler tarafından,

sağlık kuruluşlarında bireyin engelli olduğunun teşhis edildiği hastane aşamasından

itibaren, RAM’lara bildirilecek ve aile ile beraber hemen eğitime başlanacak bir sistem

kurulması önerilmektedir. Yine her iki grup okullarda fizyoterapist, dil ve konuşma

terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel ile, çocuk

gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personel olmamasını, birden fazla engelli öğrencilerle

eğitim-öğretim yapılmasını ve sayısal olarak öğretmen eksikliğini özel eğitim

okullarının eğitim-öğretim yetersizliğinde öncelikli neden olarak belirtmektedirler.

Yönetici, öğretmen ve veliler özel eğitim okullarının eğitim programlarının

Talim ve Terbiye Kurulunca engel ve okul türlerine göre özel yapılmasını talep

etmektedirler. Veliler özel eğitim okullarının her ilde, gerektiğinde ilçelerde de açılarak

yaygınlaştırılmasını istemektedirler.

Üniversite ve engelliler ile ilgili etkinlik gösteren sivil toplum örgütlerinin özel

eğitim okulları ile ilişkileri ve RAM’ların engelliler ile ilgili faaliyetleri de yeterli ve

işlevsel değildir. Özel eğitim okullarında çalışan öğretmen ve diğer çalışanların

yaptıkları görevlerin zorluğundan dolayı ücretlerinin de daha fazla olması gerektiği

belirtilmiştir.

iv

İÇİNDEKİLER Sayfa

SUNUŞ......................................................................................................................... i ÖZET ........................................................................................................................................ ii

İÇİNDEKİLER............................................................................................................. iv

TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................................. vii

SEMBOLLER VE KISALTMALAR ...................................................................................... x

BİRİNCİ BÖLÜM GİRİŞ

1.1. Problem Durumu ......................................................................................................... 1 1.2. Araştırmanın Amacı .................................................................................................... 6 1.2.1. Alt Amaçlar .................................................................................................... 6 1.3. Araştırmanın Önemi.................................................................................................... 13 1.4. Tanımlar ...................................................................................................................... 13

İKİNCİ BÖLÜM ALAN YAZIN TARAMASI

2.1. Kavramsal Çerçeve ..................................................................................................... 21

2.1.1. Özel Eğitimin Tarihçesi ................................................................................ 21

2.1.2. ABD’de Özel Eğitim...................................................................................... 22

2.1.3. Avrupa Birliğine Üye Ülkelerde Özel Eğitim................................................ 23

2.1.4. Türkiye’de Özel Eğitim Hizmetleri ............................................................... 26

Özel Eğitim Okulları ..................................................................................... 30

Özel Eğitim Sınıfı .......................................................................................... 30

Kaynaştırma Eğitimi ..................................................................................... 30

Özel Eğitim Kurumları .................................................................................. 30

Destek Eğitim Odası ...................................................................................... 30

Bilim ve Sanat Merkezleri (Özel Yeteneklilerin Eğitimi) ............................. 30

Rehabilitasyon Merkezleri ............................................................................ 30

Bedensel Engellilerin Eğitimi ....................................................................... 31 - Görme Engelliler Eğitimi ..................................................................... 31 - İşitme Engelliler Eğitimi ...................................................................... 31 - Ortopedik Engelliler Eğitimi ................................................................ 31 - Dil ve Konuşma Güçlüğü Olanların Eğitimi ........................................ 31

Zihinsel Engellilerin Eğitimi ......................................................................... 31 - İlköğretim Okulları .............................................................................. 31 - Eğitim ve Uygulama Okulları............................................................... 31 - İş Okulları ............................................................................................ 31 - İş Eğitim Merkezleri ............................................................................ 31

Sosyal ve Duygusal Güçlüğü Olanların Eğitimi ........................................... 32 - Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi.......................................................... 32 - Süreğen Hastalığı Olanların Eğitimi..................................................... 32

Üstün Zekalı ve Özel Yeteneklilerin Eğitimi ................................................ 32

2.1.4.1. Özel Eğitimin Amaçları ................................................................. 32

2.1.4.2. Özel Eğitimin Temel İlkeleri ......................................................... 33

v

Sayfa 2.2. Konuyla İlgili Yasal Düzenlemeler............................................................................. 36

2.2.1. Engellilerin Haklarına İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi....................... 36

2.2.2. Anayasa’da Özel Eğitim ve Engelliler ile İlgili Maddeler............................. 38 2.2.3. Kanunlar ....................................................................................................... 38 2.2.3.1 5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde

Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (RG: 7.7.2005/25868) ............................................................................ 38

2.2.3.2. MEB ile İlgili Kanunlarda Özel Eğitimle İlgili Maddeler ............ 38

2.2.4. 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (RG 06.06.1997/23011) .............. 39 2.2.5. Yönetmelikler ............................................................................................... 39 2.2.5.1. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (Haziran 2006/2585, Ek ve

Değişiklikler: Ağustos 2009/2623 TD) ......................................... 39 2.2.5.2. Millî Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma

Hizmetleri Yönetmeliği (Mayıs 2001/2524, Ek ve Değişiklikler: Nisan 2009/2619 TD) ................................................................... 40

2.2.5.3. Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik 2.5.200/26156, Ek ve Değişiklikler: 31.07.2009/273005 RG) ..... 40

2.2.5.4. Yapılarda Özürlülerin Kullanımına Yönelik Proje Tadili Komisyonları Teşkili, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (22.04.2006/26147) ................................................... 40

2.2.6. Genelgeler ..................................................................................................... 40

2.2.6.1 Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulamaları Genelgesi (02.09.2008/60) ............................................................................ 40

2.2.6.2. Okul Öncesi Dönemde Kaynaştırma Yoluyla Eğitiminin Yaygınlaştırılması Projesi ile İlgili Genelge (24.08.2009/66) ...... 41

2.2.6.3. Özürlü Bireylerin Eğitim Giderlerinin Karşılanması Genelgesi (29.07.2009/60) ............................................................................ 41

2.2.6.4. Evde Hastanede Eğitim Hizmetleri Yönergesi (2009 Şubat, Sayı:2629) ..................................................................................... 42

2.2.7. Şûralar ........................................................................................................... 42

2.2.7.1. Millî Eğitim Şûralarında Özel Eğitim............................................ 42

2.2.7.2. Türkiye Özürlüler Şûraları ............................................................ 43 2.2.8. Özürlülere Hizmet Veren Ulusal ve Uluslar Arası Sivil Toplum Örgütleri .. 44 2.2.8.1. Ulusal Sivil Toplum Örgütleri ...................................................... 44 2.2.8.2. Uluslar Arası Sivil Toplum Örgütleri ........................................... 44 2.2.8.2.1. WHO-Dünya Sağlık Örgütü (World Health

Organization) ............................................................ 44 2.2.8.2.2. UNESCO-Birleşmiş Milletler, Eğitim, Bilim ve

Kültür Organizasyonu-Kaynaştırma Eğitimi (United Nations, Education Science and Culture Organization-Inclusive Education) ........................... 44

2.2.8.2.3. UNDSPD-Birleşmiş Milletler, Sosyal Politika ve Kalkınma Birimi, Özürlüler Programı (United Nations, Division for Social Policy and Development) ............................................................ 45

2.2.8.2.4. ILO-Uluslar Arası Çalışma Örgütü, Özürlüler Programı (International Labour Organization-Disability Program) ................................................... 45

vi

Sayfa 2.2.8.2.5. UNESCAP-Birleşmiş Milletler, Asya Pasifik

Ekonomik ve Sosyal Komisyonu: Asya Pasifik Özürlüler Onyılı (United Nations, Economic and Social Commision for Asia and Pacific) ................... 45

2.3. İlgili Araştırma ve Yayınlar ....................................................................................... 46

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM YÖNTEM

3.1. Araştırmanın Yöntemi................................................................................................. 49

3.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi ............................................................................. 49

3.2.1. Evren .............................................................................................................. 49

3.2.2. Örneklem ....................................................................................................... 50

3.3. Veri Toplama Araçları ve Geliştirilmesi ..................................................................... 54

3.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanması ............................................................................ 55

3.5. Sınırlılıklar ................................................................................................................ 56

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

BULGULAR VE YORUMLAR

A. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilirzihinsel Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen ve Velileri ile İlgili Kişisel Bilgiler ve Sosyo-Ekonomik Duruma İlişkin Bulgular....................................................................................................................... 57

B. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenler ile Velilerin, Bu Okullardaki Özel Eğitimle İlgili Uygulama ve Hizmetleri Değerlendirmelerine İlişkin Bulgular......................... 60

BEŞİNCİ BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERİLER

5.1. Sonuçlar....................................................................................................................... 117

A. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen ve Velilerine İlişkin Genel Sonuçlar.................................................... 117

B. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici, Öğretmen ile Velilerin Özel Eğitim Okulları ile İlgili Uygulama ve Hizmetleri Değerlendirmelerine İlişkin Sonuçlar .............................................................................................................. 118

5.2. Öneriler ....................................................................................................................... 138

KAYNAKÇA ........................................................................................................................ 144

EKLER ..................................................................................................................................... 146

Ek 1 Yönetici ve Öğretmen Anket Formu .......................................................................... 148

Ek 2 Veli Anket Formu ....................................................................................................... 160

Ek 3 Özel Eğitim Okullarında Özel Eğitim Hizmetleri Uygulamalarının Değerlendirilmesi Araştırmasında Yönetici, Öğretmen Anketinin Açık Uçlu Soru Detayları ...................................................................................................................... 166

Ek 4 Özel Eğitim Okullarında Özel Eğitim Hizmetleri Uygulamalarının Değerlendirilmesi Araştırmasında Veli Anketinin Açık Uçlu Soru Detayları ............ 178

Ek 5 :Türkiye’deki Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulları............................................................................................................ 188

vii

TABLOLAR LİSTESİ Sayfa

Tablo 2.1. Çeşitli Avrupa Ülkelerinde Özel Eğitimden Yararlanan Öğrencilerin Tüm Öğrenci İçindeki Yüzdeleri .............................................................................. 25

Tablo 2.2. Türkiye’deki Özel Eğitim Öğretmenliği Lisans Programları, Tamamlayıcı Eğitim Veren Personel ve Yardımcı Personel Programları .............................. 28

Tablo 2.3. Resmî ve Özel Özel Eğitim Okul, Kurum ve Öğrenci Sayıları ........................ 34

Tablo 2.4. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğüne Bağlı Özel Özel Eğitim Okulu Tüm Kurum Alt Türleri Bazında Öğrenci Sayıları ........................................... 35

Tablo 3.1. Türkiye’de Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okulları ve Öğretmenlere Ait Evren Tablosu...................... 50

Tablo 3.2. Türkiye Genelinde Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okulları Örneklemini Oluşturan Çalışma Evreni (2008-2009) .......................................................................................... 51

Tablo 3.3. Araştırma Kapsamına Alınan Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okullarının Öğretmen, Yönetici ve Veli Örneklemi ............................................................................................ 52

Tablo 4.1. Araştırmaya Katılan Öğretmen ve Yöneticilerin Okuldaki Görevi, Görev Süresi, Okullarının Öğretim Şekli, Okul Türleri ve Velilerin Yaşadıkları Yerleşim Yerleri, Aylık Gelir Dağılımları ........................................................ 58

Tablo 4.2. Türkiye’deki Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okullarının Öğretim Şekilleri ...................................................... 59

Tablo 4.3. Araştırmaya Katılan Öğretmen, Yönetici ve Velilerin Özürlüler Kanunu ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Hakkındaki Görüşleri ............................ 60

Tablo 4.4. Öğretmen ve Yöneticilerin Özel Eğitimle İlgili Seminer, Konferans veya Hizmet içi Eğitim Durumları ............................................................................ 62

Tablo 4.5. Araştırmaya Katılan Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarındaki Öğretmen ve Yönetici İle Velilerin Okullarının Eğitim Öğretimdeki Yeterliliği ile İlgili Görüşlerinin Dağılımı .................................. 63

Tablo 4.6. Öğretmenlerin Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okul Türlerinin Eğitim Öğretimdeki Yeterliliği ile İlgili Görüşlerinin Dağılımı ............................................................................................................ 64

Tablo 4.7. Velilerin Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarının Eğitim Öğretimdeki Yeterliliği ile İlgili Görüşlerinin Dağılımı ... 65

Tablo 4.8. Araştırmaya Katılan Yönetici, Öğretmen ve Velilerin Okullarındaki Eğitim-Öğretim Yetersizlikleri Hakkındaki Görüşler .................................................. 66

Tablo 4.9. Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireylerin Eğitimlerine Belirlenen Uygun Yaşlarda Başlandığı ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı ............................................................................................................ 68

Tablo 4.10. Özel Eğitim Okullarındaki Öğretmen, Yönetici ve Velilerin, Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireylerin Eğitimlerine Belirlenen Uygun Yaşlarda Başlanamaması ile İlgili Görüşleri ................................................................... 69

Tablo 4.11. Özel Eğitim Okullarında Birden Fazla Engeli Olan Öğrencilerle İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri ....................................................................... 71

viii

Sayfa

Tablo 4.12. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarındaki Öğretmen ve Yönetici ile Velilerin RAM’lardaki Çalışmaların Yeterliliği ile İlgili Görüşleri .................................................................................................. 73

Tablo 4.13. Velilerin RAM’ların Çalışmasındaki Yetersizlik Nedenleri ile İlgili Görüşleri ........................................................................................................................... 73

Tablo 4.14. Özel Eğitim Okullarına Gelen Engelli Öğrencilerin, Engel Düzey ve Engel Türlerinin Belirlenmesindeki Yeterlilik ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı ....................................................................................... 74

Tablo 4.15. Özel Eğitim Okullarına Gelen Engelli Öğrencilerin, Engel Düzey ve Engel Türlerinin Yeterli Belirlenememesinin Sebepleri ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşleri ............................................................................................... 75

Tablo 4.16. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okullarında Eğitim Programları ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı ....................................................................................... 77

Tablo 4.17. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okul Türlerinin Özel Eğitim Eğitim Programları ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri ........................................................................................................... 78

Tablo 4.18. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarındaki Öğretmenlerin, Okullarındaki Bireyselliştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi’nin Çalışmaları Hakkındaki Görüşlerinin Dağılımı .............................. 79

Tablo 4.19. Görme Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gereken Okullara İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Velilerin Görüşleri ....................................................... 80

Tablo 4.20. Az Gören Görme Engelli Öğrencilerin Ders Kitapları ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri ..................................................................... 81

Tablo 4.21. İşitme Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gerektiği Okullar Hakkında Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri .................................................... 81

Tablo 4.22. Ortopedik Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gerektiği Okullara İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri .................................................... 82

Tablo 4.23. Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gerektiği Okullara İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri ......................... 83

Tablo 4.24. Görme, İşitme ve Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Okullarında Görev Yapan Sınıf Öğretmenlerinin Alanlarına İlişkin Görüşleri .............................................................................. 84

Tablo 4.25. Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Okullarında Görev Yapan Sınıf Öğretmenlerinin Alanlarına İlişkin Görüşleri ................................................................................................ 85

Tablo 4.26. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Öğretmen ve Yöneticilerin, Okullarında Okutulan Zorunlu Dersler ve Saatleri ile İlgili Görüşleri ................................................. 86

Tablo 4.27. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Öğretmen ve Yöneticilere Göre, Okullarında Tercih Edilen Seçmeli Dersler ..................................................................................... 89

Tablo 4.28. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Öğretmen ve Yöneticilerin Okullarındaki Seçmeli Derslerden Zorunlu Olmasını İstedikleri Dersler ............................................. 91

ix

Sayfa

Tablo 4.29. Özel Eğitim Okullarında Mezun ve Ayrılanların Takibi ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri ............................................................................................ 93

Tablo 4.30. Öğretmen ve Velilerin Özel Eğitim Gerektiren Çocukların Okullaşmasındaki Kayıpların Nedenleri ile İlgili Görüşleri .......................................................... 94

Tablo 4.31. İlköğretimden Sonra Öğrencilerin, Ortaöğretim Okulları, İş Okulları, İş Eğitim Merkezlerine Devam Etmeleri İçin Yapılması Gerekenler Konusunda Öğretmen ve Veli Görüşleri ............................................................................. 96

Tablo 4.32. Öğretmen, Yönetici ve Velilerin Aile Eğitimi ile İlgili Görüşleri .................... 98

Tablo 4.33. Özel Eğitim Okullarındaki Denetim ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri 99

Tablo 4.34. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Kaynaştırmaya Yönelik Eğitim Uygulaması ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı ............................................................................... 100

Tablo 4.35. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Kaynaştırmaya Yönelik Eğitim Uygulaması ile İlgili Bu Okullardaki Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşlerinin Dağılımı ........................................... 101

Tablo 4.36. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Kaynaştırmaya Yönelik Eğitim Uygulaması ile İlgili Bu Okullardaki Velilerin Görüşlerinin Dağılımı ........................................................................ 102

Tablo 4.37. Araştırmaya Katılan Öğretmen, Yönetici ve Velilerin Üniversite ve Engelli Bireylere Yönelik Etkinlik Gösteren Sivil Toplum Örgütlerinin Özel Eğitim Okullarıyla İlişkilerine Yönelik Görüşleri ........................................................ 103

Tablo 4.38. Öğretmenlerin, Üniversitelerden Özel Eğitim ve Özel Eğitim Okulları ile İlgili Bekledikleri İşbirliği ve Katkılar ............................................................. 104

Tablo 4.39. Özel Eğitim Okullarında Çalışan, Özel Eğitim Alanı Öğretmenlerinin, Yükseköğretim Programlarından Mezuniyet Yeterlikleri ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri ....................................................................................... 105

Tablo 4.40. Özel Eğitim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Çalışma Memnuniyetleri ile İlgili Görüşleri .................................................................................................. 106

Tablo 4.41. Özel Eğitim Okullarında Çalışan Yönetici ve Öğretmenin Ücretleri ile İlgili Görüşleri ........................................................................................................... 106

Tablo 4.42. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Yöneticilerin Görüşlerine Göre, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 67’ye Göre Özel Eğitim Okullarında Görev Yapacak “Diğer Personel” Olarak Belirtilenlerden Okullarında Bulunanlar ... 107

Tablo 4.43. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Yöneticilerin Görüşlerine Göre, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 88’de Özel Eğitim Okullarında “Eğitim Ortamları” Olarak Belirtilenlerden Okullarında Bulunanlar ............................ 111

Tablo 4.44. Özel Eğitim Okullarında Eğitim Kalitesinin Artması İçin Yapılması Gerekenler Konusunda Öğretmen ve Velilerin Görüşleri ................................ 114

x

SEMBOLLER VE KISALTMALAR

Semboller Dizini

f : Frekans

N : Verilen cevap sayısı

p : Anlamlılık düzeyi (Asymp. sig.)

SPSS : Statistical Package Program For Social Sciences

ss : Standart sapma (Std. deviation)

Kısaltmalar Dizini

AB : Avrupa Birliği

ABD : Amerika Birleşik Devletleri

BEP : Bireyselleştirilmiş eğitim programı

Bk. : Bakınız

BM : Birleşmiş Milletler

DPT : Devlet Planlama Teşkilatı

İ.Ö.O. : İlköğretim Okulu

MEB : Millî Eğitim Bakanlığı

PKM : Projeler Koordinasyon Merkezi

RG : Resmi Gazete

TD : Tebliğler Dergisi

RAM : Rehberlik Araştırma Merkezi

KHK : Kanun Hükmünde Kararname

BİRİNCİ BÖLÜM

GİRİŞ

Bu bölümde araştırmanın problemi, amacı, önemi ve tanımlar yer almaktadır.

1.1. Problem Durumu

İnsan gelişiminin temel ilkelerinden birisi bireysel farklılıklardır. (…) Bu

farklılıklar bir yere kadar çocuğun normal eğitim olanaklarından kapasitesi ölçüsünde

yararlanmasında önemli bir problem yaratmaz. Ancak bir yerden sonra bazı özel

düzenlemelere gidilmesi gerekir. Özel eğitim adını verdiğimiz bu düzenlemelerin üç

temel ögesi vardır. Özel eğitim programları, özel olarak yetişmiş öğretmen veya diğer

personel ve özel eğitim ortam ya da düzenlemeleri (Eripek, 1998:V).

Türkiye, Eripek’in belirttiği gibi özel eğitim adı verilen bu düzenlemelerle ilgili

olarak özel eğitim okul ve kurumlarında, aday olduğumuz AB ve BM’nin çocuklarla

ilgili sözleşmelerine bağlı olarak hem uluslararası hem de ulusal olarak 3797 sayılı Millî

Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’nun 23. maddesi a)

bendinde yer alan: “Özel eğitim sınıfları, özel eğitim okulları, rehberlik ve araştırma

merkezleri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri ile aynı seviye ve türdeki benzeri okul ve

kurumların eğitim, öğretim ve yönetimi ile ilgili bütün görev ve hizmetlerini yürütmek”

ve 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanununun 8. maddesinde; “Özel eğitime ve

korunmaya muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır.” hükmü gereğince)

yasal düzenlemeleri yapmış ve ugulamaya koymuştur.

Millî Eğitim Bakanlığı 1997 yılında özel eğitim hizmetleriyle ilgili yeniden

yapılandırma çalışmalarına başlamış, aynı yıl 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname

çıkarılmıştır. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığınca başlatılan çalışmayla,

özürlülük alanında çağdaş dünyadaki gelişmeler ve evrensel ilkeler ışığında, özürlülerin

sorunlarının çözümü ve özel eğitim esaslarını düzenlemek üzere 2005 yılında özel

eğitime ihtiyacı olan bireyler ile onlara doğrudan veya dolaylı olarak sunulacak eğitim-

öğretim hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili 5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve

Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun çıkarılmıştır.

Bu Kanun’a dayanılarak özel eğitim gerektiren bireylerle ilgili olarak, 2006 yılında

2

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği çıkarılmış ve (2009 yılında güncellenerek)

yürürlüğe konulmuştur.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde, özel gereksinimli bireylerin eğitimi ile

ilgili yapılması gerekenler, detaylı olarak yer almaktadır. Bu yönetmelikte, bireyin

eğitsel değerlendirmesi, tanılaması, özel eğitim ortamlarına yönlendirilmesi,

yerleştirilmesi ve takiplerinin nasıl yapılacağı belirtilmektedir. Yönetmelikte, engelli

bireylerin doğumundan itibaren takip ve eğitim hizmetleri başlatılmakta, 0-36 ay

arasında erken çocukluk dönemi, 37-72 ay arasında okul öncesi eğitim ve yaşamları

boyunca yapılacak eğitimler ile ilgili engel tür ve derecesine göre özel eğitim okulu,

eğitim uygulama okulu, iş okulu, iş eğitim merkezi, yetişkin eğitimi, bilim ve sanat

merkezleri, hastane okulları ve aile eğitimi, rehabilitasyon merkezleri gibi destek eğitim

ortamlarına kadar engelli bireyler için gerekli okul ve kurumlar ile engelsiz öğrencilerle

aynı ortamda eğitim yapmaları amacıyla kaynaştırma eğitim uygulama ve standartları

belirtilmektedir. Yine yönetmelikte, özel eğitim okulları eğitim ortamları, özel eğitim

gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim programları, ders ve planları, özel

eğitim okulu ve özel eğitim sınıflarında görev yapacak özel eğitim öğretmenleri,

denetim elemanları, tamamlayıcı ve yardımcı personele kadar özel eğitim hizmetleriyle

ilgili personellerin özellikleri de belirtilmiştir.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde en az sınırlandırılmış eğitim

ortamından da söz edilmektedir. Yasal düzenlemede bu kavramın yer alması yerindedir.

Böylece, özel gereksinimli öğrencinin öncelikle kaynaştırma ortamına yerleştirilmesi,

bunun öğrenci yararına olmadığı durumlarda özel sınıfa, özel sınıfın da uygun olmadığı

durumlarda ise özel eğitim okuluna yerleştirme yapılması öngörülmektedir (Kırcaali-

İftar, 2007:23).

Kırcaali-İftarın’da yukarıda belirttiği gibi hem Dünya’da hem de Türkiye’de

engellilerin eğitiminde genel uygulama, en az sınırlandırılmış eğitim ortamları ve özel

eğitim hizmetlerine yöneliş şeklindedir. Bu nedenle uzmanlar, engelli öğrencilerin daha

çok engelsiz akranlarıyla bir arada normal eğitim veren okullarda kaynaştırma yoluyla

eğitim-öğretim yapmasını tavsiye etmektedir. Ancak Türkiye’de MEB ilsis verilerine

göre, 2008-2009 öğretim yılında 149’u özel özel eğitim okulu, 665’i resmî özel eğitim

okul/kurumu, hastane okulu, üstün zekalı, özel yetenekli eğitim merkezleri vb. olmak

üzere toplamda 800’den fazla, ayrıştırılmış ortamlar diye belirtilen, özel eğitim okul ve

3

kurumunda, özel gereksinimli çocuklar eğitim görmektedirler. Türkiye’de MEB

tarafından özel eğitim hizmeti verilen öğrenci sayısı; 33.731’i özel eğitim okullarında

(29.634’ü resmî, 4.097’si özel), 58.325’i kaynaştırma uygulamalarında olmak üzere

92.000 kadardır (MEB 2008-2009 Yılı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri

Genel Müdürlüğü Kurum Sayıları ve İlsis Verileri). Artan ülke ve dünya nüfusu ile

birlikte engelli birey sayısı da artmaktadır. Türkiye’de nüfusun %12,3’ünü engelli

bireyler oluşturmaktadır (DİE; Türkiye Özürlüler Araştırması, 2002). Türkiye için bu,

aynı oranda engelli öğrenci olma potansiyeli olan öğrencilere, bireysel olarak planlanan

ve bireyin bağımsız yaşama olasılığını en üst düzeye çıkarmayı hedefleyen eğitim

hizmetlerini özel eğitim okul, kurum, hastane, ev, destek eğitim ve kaynaştırma eğitim

uygulamaları ile vermesi demektir.

Millî Eğitim Bakanlığının ülke genelinde yürüttüğü eğitim seferberliğinin en

önemli ayaklarından birinin özürlü çocuklara eğitim alanında yapılanlar olduğunu

belirten Bakan Nimet Çubukçu da “Ülkemiz genelinde, özür türü ve derecesi ne olursa

olsun, özel gereksinimli bireylerin eşit koşullarda, insan onuruna yaraşır bir hayat

sürdürme, eğitim alma ve toplumun her alanında yer alma hakkına sahip olmaları”

gerektiğini ifade etmiştir. Bakan Çubukçu, özürlü alanında bir kilometre taşı olan 2005

yılında yürürlüğe giren Özürlüler Yasası ile hiçbir gerekçeyle özürlülerin eğitim

almasının engellenemeyeceğini ve her türlü ihtiyacın bir bütünlük içerisinde

değerlendirildiğini, sosyal güvencesi olmayan ailelerin eğitim giderlerinin Millî Eğitim

Bakanlığı tarafından karşılanmasının yasal zemine kavuşturulduğunu belirtmiştir

(meb.gov.tr/haberler, 8 Şubat 2010).

Günümüzde, ülkelerin özel eğitim gerektiren bireylerinin gerek eğitim gerekse

diğer sorunlarının çözümünde gösterdiği duyarlılık, çıkardığı yasal düzenlemeler,

uygulamaya koyduğu önlemler, Avrupa Topluluğuna girme hazırlıklarını sürdüren

ülkemiz için ayrıca büyük bir önem taşımaktadır. Bu sorun, sadece Millî Eğitim

Bakanlığını değil, TBMM, Başbakanlık, Bakanlıklar, gönüllü kuruluşlar, üniversiteler

ve tüm yurttaşları ilgilendirmektedir (Yılmaz, 2002:3).

T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanı Abdullah Güven de nüfusumuzun

yüzde on ikisinin özürlülerden oluştuğunu, onlara fırsat eşitliği sağlanmadan çağdaş

olunamayacağını ve çağdaşlığın sadece ekonomik gelişmişlikle açıklanamayacağını,

4

devletin sosyal alanlarda yaptığı çalışmaların çağdaşlık için en önemli parametre

olduğunu belirtmektedir.

Bu amaçla, Özürlüler İdaresi Başkanlığı koordinasyonunda “Engelsiz Türkiye

Projesi” 2007’de başlatılmıştır. Bu projeyle Türkiye genelinde kamu, yerel yönetim

idarecileri, ilgili idarelerde çalışan uygulayıcılar, sivil toplum kuruluşları, özürlü

vatandaşlar ve yakınlarının özürlü hakları ile ilgili eğitim, bakım, mesleki eğitim,

istihdam, ulaşılabilirlik, sosyal güvenlik, sosyal yardımlar ve uygulamada karşılaşılan

zorluk ve sıkıntılara ilişkin bilgilendirilmesi, sorunlara ilişkin başka nelerin

yapılabileceği amaçlanmış ve 2010 yılı sonuna kadar proje ekibi tarafından

bilgilendirme toplantıları yapılmıştır.

Yine bu amaçlara yönelik olarak Türkiye, özel eğitimin kalitesini artırarak, özel

eğitim ihtiyacı olan bireylerin toplumla bütünleşmesini, sosyal uyum düzeyinin

artırılmasını ve aktif vatandaş olmalarını sağlayarak sosyal riski azaltmak amacıyla

2009 yılı 2. çeyreğinde, finansal desteği AB Mali Yardım Programı (IPA-1) olan 7

milyon Avro’luk hibe kaynakla “Özel Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi”ni başlatmış

bulunmuktadır.

MEB, Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü ile

Avrupa Birliği arasında yapılan iş birliği sonucunda Hollanda Hükümeti tarafından

desteklenen MATRA Projesi kapsamında engelli okullarında çalışan öğretmenler

tarafından yetersizlikten etkilenmiş öğrencilerin, yetersizlikten etkilenmemiş akranları

tarafından tanınması ve kabulü için proje kapsamındaki illerde etkinlik çalışmaları da

başlatmıştır (MEB, PKM Özel Eğitimin Etkisi ve Etkililiği Temel Araştırması, 2007).

Yüksek öğretimde de özürlülere kontenjan ayrılması, özürlü üniversite

öğrencilerinin öğrenim hayatlarını kolaylaştırabilmesi için Yükseköğretim Kurulu

bünyesinde “Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Merkezi” gibi çalışmalar

planlanmıştır.

Birincisi 3 Aralık 1999 tarihinde yapılan Özürlüler Şûrası’ndan sonra, son olarak

16 Kasım 2009’da dördüncüsü gerçekleştirilen Özürlüler Şûra’larında da, özürlü ve

özürlülük konusunda her türlü görüş ve çözüm önerileri tartışılarak, ulusal politikalara

esas olacak ilke ve programlar oluşturulmakta, kamuoyunun bu konuda bilinçlenmesine

5

katkıda bulunularak, ulusal ve uluslararası alanlardaki görüş, düşünce ve gelişmelerin

aktarılması sağlanmış olunmaktadır.

Son yıllarda yukarıda belirttiğimiz yasal ve kurumsal çalışmaların dışında,

insanlarımızda da özürlü ve eğitimi ile ilgili pozitif bir zihniyet dönüşümü oluşmuştur.

Sadece 3 Aralık Dünya Özürlüler Günü’nde değil, her zaman engellilerin gündemde

olması ve engellerinin tek tek kaldırılarak, toplum içindeki rollerini gerçerleştirebilecek

şartlara gelmeleri gerekmektedir. Bunlar da ancak iyi bir eğitim ortamı yanında, iyi bir

eğitim hizmeti ile mümkündür. Ancak, Türkiye’de özel eğitim hizmetleri alanında yasal

mevzuat gelişmiş ülke standartlarına ulaştırılmasına rağmen, uygulamada durum

değişmemiş, bu duruma uygun yaklaşımlar henüz istenilen seviyeye getirilememiştir.

Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nın başlattığı Engelsiz Türkiye

Projesi’nde yapılan bir değerlendirmeye göre, “Yapılan çalışmalarda yasal

düzenlemelere ve gösterilen çabalara karşı uygulamaya konulan hizmet ve

düzenlemelerden hizmet vericilerin önemli kısmının haberdar olmadığı” belirtilmektedir

(Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, Engelsiz Türkiye Projesi, 2007).

2005 yılında yürürlüğe giren 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu ve 2006 yılında

çıkarılan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği gibi yapılan yasal düzenlemelerde özel

eğitim hizmetleri ile ilgili kurallara, çalışma esaslarına, özel eğitimin verileceği eğitim,

ortam, tür ve kademelerine; öğretmen, yönetici ve diğer çalışanların görev ve

sorumluluklarına kadar birçok detay yer almasına, özel eğitimde yapılan hizmet

standartlarının yükseltilmesine rağmen, özel eğitim okul ve kurumlarında durum

değişmemiş, bu duruma uygun yaklaşımlar henüz istenilen seviyeye getirilememiş,

olumlu yönde yansımalar, hem kurumsal hem de toplumsal olarak hissedilememiştir.

Bunun nedenlerini görebilmek için özel eğitim hizmetleri alanında yapılan tüm

çalışmaların özel eğitim okul ve kurumlarında uygulamasının değerlendirilmesi

gerekmektedir. Toplam Kalite Yönetimi uygulamalarına göre “Ölçülemeyen hizmet

geliştirilemez.” anlayışından hareketle hedeflere ulaşma düzeyini görebilmemiz için

ölçmemiz, değerlendirmemiz ve yapılan hizmetleri geliştirip, iyileştirmek için sistemi

sorgulamamız gerekmektedir.

Bu amaçla, son yıllarda yönetmelikle standartı yükseltilen özel eğitim

hizmetlerinin özel eğitim okullarına aynı oranda niçin yansımadığını anlayabilmek için,

6

bu okullarda özel eğitim hizmetlerinin uygulanmasında karşılaşılan sorunlar

araştırmanın problemini oluşturmaktadır.

1.2. Araştırmanın Amacı

Bu araştırmada, mevzuat yönünden gelişmiş ülke standartlarında olan özel

eğitim hizmetleri yönetmeliğinin, pratikte ne derece uygulandığına ilişkin ilköğretim

düzeyinde özel eğitim okullarında yönetici-öğretmen ve veli görüşleri alınarak sorunlar

belirlenecektir. Devletin düzenleyici, denetleyici ve destekleyici rolüyle sorunlar

çözüme kavuşturulacak ve böylece özel eğitim okullarında niteliğin arttırılması

sağlanacaktır. Araştırmanın amacı doğrultusunda aşağıdaki sorulara cevap aranacaktır.

1.2.1. Alt Amaçlar:

A. Özel eğitim okullarındaki (görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler okulları) yönetici, öğretmen ve velilerin;

1. Görev yaptığı/yaşadığı il,

2. Cinsiyet,

3. Öğretmenlerin okuldaki görevi,

4. Öğretmen ve yöneticilerin özel eğitim okulundaki görev süresi,

5. Öğretmenlerin görev yaptığı okul türü,

6. Velilerin çocuğunun okul türü,

7. Velilerin yaşadığı yerleşim birimi,

8. Velilerin aylık gelirlerine ilişkin demografik özelliklerinin dağılımı,

9. Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarının öğretim şekli nasıldır?

B. Özel eğitimle ilgili yasa, uygulama ve hizmetleri değerlendirmeye yönelik

olarak, özel eğitim okullarında (görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okulları) görev yapan öğretmen, yönetici ve bu

okuldaki öğrenci velilerinin;

7

1. 5378 Sayılı Özürlüler Hakkındaki Kanun ile ilgili bilgileri nedir?

2. Öğretmenlerin özürlüler kanunu hakkında bilgi edinme yöntemleri

nedir?

3. 5378 Sayılı Özürlüler Hakkındaki Kanun’un uygulaması ile ilgili

görüşleri nedir?

4. Velilerin, 26184 Sayılı MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği

hakkındaki bilgileri nedir?

5. Yönetici ve öğretmenlerin 26184 Sayılı MEB Özel Eğitim Hizmetleri

Yönetmeliği’nin yeterliliği ile ilgili görüşleri nedir?

6. Yönetici ve öğretmenlerin özel eğitime yönelik seminer, konferans

veya hizmet içi eğitim alma durumları nedir?


okullarının eğitim-öğretimdeki yeterliğine ilişkin olarak;

7.1. Yönetici, öğretmen ve velilerin, okullarının eğitim-öğretimdeki

yeterliğine ilişkin görüşleri arasında bir farklılık var mıdır?

7.2. Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin okullarının eğitim-öğretimdeki



ilköğretim okulu velilerinin okullarının eğitim-öğretimdeki


7.4. Yönetici, öğretmen ve velilerin görme, işitme, ortopedik ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının eğitim-

öğretimdeki yetersizlik sebepleri ile ilgili görüşleri nedir?

8. Engelli çocukların eğitimine belirlenen uygun yaşta başlanmasına

yönelik olarak;

8

8.1. Yönetici, öğretmen ve velilerin, özel eğitime ihtiyacı olan

bireylerin eğitimine uygun yaşlarda başlanıp başlanmadığı ile

ilgili görüşleri arasında bir farklılık var mıdır?

8.2. Yönetici, öğretmen ve velilerin özel eğitime ihtiyacı olan

bireylerin eğitimlerine uygun yaşlarda başlanamaması ile ilgili

görüşleri nedir?

9. Birden fazla engeli olan öğrencilerle ilgili olarak;

9.1. Yönetici ve öğretmenlerin okullarında birden fazla engeli olan

öğrenci durumlarına ilişkin,

9.2. Yönetici ve öğretmenlerin çift engelli öğrenciler için özel eğitim

sınıfı açılıp açılmadığına ilişkin,

9.3. Yönetici ve öğretmenlerin özel eğitim sınıfındaki öğrencilerin

yetersizlik türlerine ilişkin,

9.4. Yönetici ve öğretmenlerin özel eğitim sınıfındaki öğrencilerin

sayılarına ilişkin görüşleri nedir?

10. RAM’ların çalışması ve engelli bireylerin engel tür ve düzeylerinin

belirlenmesindeki yeterliliğe ilişkin olarak;

10.1. Yönetici, öğretmen ve velilerin RAM’ların çalışma

yeterliliklerine ilişkin görüşleri arasında farklılık var mıdır?

10.2. Velilerin RAM’ların çalışmalarındaki yetersizlik nedenleri

konusundaki görüşleri nedir?

10.3. Yönetici, öğretmen ve velilerin, okullarına gelen engelli

öğrencilerin engel düzey ve türlerinin yeterli düzeyde belirlenip

belirlenmediğine ilişkin görüşleri arasında bir farklılık var mıdır?

10.4. Yönetici, öğretmen ve velilerin, okullarına gelen engelli

öğrencilerin engel düzey ve türlerinin yeterli düzeyde

belirlenememesi konusundaki görüşleri nedir?

9

11. Eğitim programlarına ilişkin olarak;


okullarında yönetici, öğretmen ve velilerin uygulanmasını

istedikleri programlara ilişkin görüşleri arasında bir farklılık var

mıdır?


okullarındaki yönetici ve öğretmenlerin okullarında

uygulanmasını istedikleri programa ilişkin görüşleri nedir?


okullarındaki yönetici ve öğretmenlerin okullarında uygulanan

BEP Geliştirme Birimi’nin çalışmalarına ilişkin görüşlerinde bir

farklılık var mıdır?

12. Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelli ilköğretim

öğrencilerinin eğitim ortam ve materyallerine ilişkin olarak;

12.1. Görme engelli öğrencilerin eğitim ortamlarına ilişkin önerilen

alternatiflerle ilgili yönetici, öğretmen ve velilerin görüşleri

nedir?

12.2. Az gören öğrencilerin ders kitapları ile ilgili yönetici, öğretmen

ve velilerin görüşleri nedir?

12.3. İşitme engelli öğrencilerin eğitim ortamlarına ilişkin önerilen


nedir?

12.4. Ortopedik engelli öğrencilerin eğitim ortamlarına ilişkin önerilen


nedir?

12.5. Eğitilebilir zihinsel engelli öğrencilerin eğitim ortamlarına ilişkin

önerilen alternatiflerle ilgili yönetici, öğretmen ve velilerin

görüşleri nedir?

10


okullarında görev yapan öğretmenlerin alanlarına ilişkin olarak;

13.1. Görme, işitme ve ortopedik engelliler okulu yönetici, öğretmen

ve velilerinin, okullarında 1-5. sınıflarda görev yapan

öğretmenlerin alanları ile ilgili görüşleri nedir?

13.2. Eğitilebilir zihinsel engelliler okulu yönetici, öğretmen ve

velilerinin, okullarında 1-8. sınıflarda görev yapan öğretmenlerin

alanları ile ilgili görüşleri nedir?

13.3. Eğitilebilir zihinsel engelliler okulu yönetici, öğretmen ve

velilerinin, okullarında branş öğretmeni tarafından verilen

derslere sınıf öğretmeninin de katılıp katılmadığı ile ilgili

görüşleri nedir?

14. Zorunlu ve seçmeli dersler ve saatlerine ilişkin;

14.1. Görme, işitme ve ortopedik engelliler ilköğretim okullarında

yönetici ve öğretmenlerin zorunlu derslere ve saatlerine ilişkin

görüşleri nedir?

14.2. Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarında yönetici ve

öğretmenlerin zorunlu derslere ve saatlerine ilişkin görüşleri

nedir?

14.3. Özel eğitim ilköğretim okullarında yönetici ve öğretmenlerin,

okullarında seçilen seçmeli derse, saatine ve zorunlu ders

olmasını istedikleri seçmeli derslere ilişkin görüşleri nedir?

15. Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilirzihinsel engelli ilköğretim

okullarından mezun ve ayrılanların takibi ile ilgili yönetici ve

öğretmenlerin görüşleri nedir?

16. Özel eğitim gerektiren çoçukların okullaşma oranının düşük olması ile

ilgili olarak yönetici, öğretmen ve veli görüşleri nedir?

11

17. Özel eğitim okullarının ilköğretim kademesinden sonra öğrencilerin,

ortaöğretim okulları, iş okulları, iş eğitim merkezlerine devam

edebilmesi için yapılması gerekenlerle ilgili yönetici, öğretmen ve veli

görüşleri nedir?

18. Aile eğitimi ve velilerle ilgili olarak;

18.1. Aile eğitimi hizmetine ilişkin yönetici, öğretmen ve velilerin

görüşleri nedir?

18.2. Öğrencileri bekleyen veliler için okullarda etkinlik isteği ile ilgili

yönetici, öğretmen ve veli görüşleri nedir?

18.3. Öğrencileri bekleyen veliler için okullarda istenen etkinlik

konuları konusunda yönetici, öğretmen ve veli görüşleri nedir?

19. Denetimin özel eğitim alanından müfettişlerce yapılıp yapılmadığına

ilişkin yönetici ve öğretmen görüşleri nedir?

20. Kaynaştırma eğitim uygulamasına ilişkin;


okullarındaki öğretmen ve yöneticilerle, velilerin görüşleri

arasında bir farklılık var mıdır?


okullarındaki öğretmen ve yöneticilerin görüşleri arasında bir

farklılık var mıdır?


okullarındaki velilerin görüşleri arasında bir farklılık var mıdır?

21. Üniversite ve sivil toplum kuruluşlarının özel eğitim okullarına katkısı

ve işbirliği ile ilgili olarak;

21.1. Sivil toplum kuruluşlarının özel eğitim okullarına yönelik iş

birliği konusunda yönetici, öğretmen ve veli görüşleri nedir?

12

21.2. Üniversitelerin, özel eğitim okullarındaki eğitime katkısı ve iş

birliği ile ilgili yönetici ve öğretmenlerin görüşleri nedir?

21.3. Üniversitelerin, özel eğitim okullarındaki araç-gereç ve

materyallerin hazırlanması, geliştirilmesi, nitelik ve

uygunluklarının değerlendirilmesi konusunda yönetici ve


21.4. Özel eğitim okulları için üniversitelerden beklenilen katkı ve iş

birliği konusunda yönetici ve öğretmenlerin görüşleri nedir?

22. Özel eğitim okullarında çalışan öğretmenlerle ilgili olarak;

22.1. Özel eğitim alanında görevli öğretmenlerin, üniversitelerdeki

programlarından mezuniyet yeterlilikleri konusunda yönetici ve


22.2. Özel eğitim okulunda görev yapma memnuniyetleri konusunda

yönetici ve öğretmenlerin görüşleri nedir?

22.3. Özel eğitim okulunda görev yapan öğretmenin ücretlendirilmesi

ile ilgili olarak yönetici ve öğretmenlerin görüşleri nedir?

23. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği 67. Maddesinde geçen “diğer

personel” olarak belirtilenlerden, okullarında mevcut olanlarla ilgili

olarak görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelli

ilköğretim okulları yönetici ve öğretmenlerin görüşleri nedir?

24. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği 88. Maddesinde geçen “eğitim

ortamları” olarak belirtilenlerden, okullarında bulunanlarla ilgili olarak

görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelli ilköğretim

okulları yönetici ve öğretmenlerin görüşleri nedir?

25. Özel eğitim okullarında eğitim kalitesinin artması için yapılması

gerekenler konusunda görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelli ilköğretim okulları yönetici ve öğretmen ve velilerinin görüşleri

nedir?

13

1.3. Araştırmanın Önemi

Bilgi ve kültür çağı olan 21. yüzyılda, çağı yakalayabilmemiz, modern toplumlar

içinde yer alabilmemiz, ancak hiçbir ferdimizi feda etmememizle, engelli, engelsiz tüm

fertlerimizin yeterli eğitim almaları ile mümkündür. İşte bunun için normal eğitim alan

öğrenciler kadar özel eğitime gereksinimi olan öğrencilerimizin de iyi eğitilmeleri

gerekmektedir. Bu araştırma ile özel gereksinimli öğrencilere eğitim veren özel eğitim

okul ve kurumlarında, standardı yükseltilen özel eğitim hizmetleri yönetmeliği

uygulamaya yansıtılamamışsa bunun nedenleri belirlenecek ve böylece politika

yapıcıların da özel eğitim alanında yeni politikalar geliştirmeleri sağlanacaktır.

Ayrıca, 2007-2013 yıllarını kapsayan Dokuzuncu Kalkınma Planı hedeflerinden,

özürlülerin ekonomik ve sosyal hayata katılımlarının artırılmasına yönelik, sosyal ve

fiziki çevre şartlarının iyileştirilmesi, çalışma ortamlarının özel olarak düzenlenerek

korumalı iş yerleri hâline dönüştürülmesi ile beraber özel eğitim imkânlarının

geliştirilmesi için yapılanlar ve yapılması gerekenler için kaynak teşkil edecektir.

Yine MEB 2010-2014 Stratejik Planı’nda, 5. Stratejik Amaç’ın 4. hedefinde

belirtilen özel eğitimden yararlanacak bireylerin öğretmen, fiziki mekan ve kaynak

ihtiyacını karşılayarak etkin bir denetim sisteminin kurulması ve 6. Stratejik Amaç’ın 2.

hedefinde belirtilen RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama hizmetleri ile

rehberlik hizmet standartlarının 2012 yılı sonuna kadar belirlenmesi, 5. hedefte

belirtilen özel eğitim okul/kurum sayısını 2014 yılı sonuna kadar %25 artırmak ve bu

kurumlarda görev yapan öğretmenlerin %20’sinin özel eğitim alanında eğitim

almalarını sağlamak hedefleri için de veri oluşturacak bilgiler sağlanacaktır.

1.4. Tanımlar

Bakıma muhtaç özürlü: Özürlülük sınıflandırmasına göre resmî sağlık kurulu

raporu ile ağır özürlü olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış, tekrar eden

gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının yardımı ve

bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan kişiler (5378 sayılı

Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması

Hakkında Kanun).

14

Birden fazla yetersizliği olan birey: Birden fazla alanda görülen yetersizlik

nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey (Özel Eğitim

Hizmetleri Yönetmeliği).

Danışan: Rehberlik ve araştırma merkezine, merkezin hizmetlerinden

yararlanmak üzere başvuran, okul veya ilgili kurum ve kuruluşlardan gönderilen

öğrenciler veya bireyler (Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği).

Engelli: Doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık veya kaza sonucu

bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yetilerini çeşitli derecelerde kaybetmiş

normal yaşamın gereklerine uyamayan, eğitim, korunma, bakım, rehabilitasyon,

danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyacı olan kişiler.

Özürlü birey: Özürlü sağlık kurulu raporu düzenlemeye yetkili sağlık kurum

veya kuruluşlarınca verilen sağlık kurulu raporuyla asgari %20 özürlü olduğu tespit

edilen, özel eğitim değerlendirme kurulları tarafından da eğitsel değerlendirme ve

tanılamaları yapılarak destek eğitimi almaları uygun görülen görme, işitme, dil-

konuşma, spastik, zihinsel, ortopedik veya ruhsal özürlü olan bireyler (Özürlü Bireylere

Uygulanacak Destek Eğitim Programları ve Eğitim Giderlerinin Karşılanmasına Dair

Yönetmelik).

Özel eğitime ihtiyacı olan birey: Çeşitli nedenlerle bireysel ve gelişim

özellikleri ile eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyde anlamlı

farklılık gösteren birey (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Dil ve konuşma güçlüğü olan birey: Dili kullanma, konuşmayı edinme ve

iletişimdeki güçlük nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey

(Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan birey: Yaşına ve gelişim

seviyesine uygun olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik

belirtilerini en az iki ortamda ve altı ay süreyle gösteren, bu özellikleri yedi yaşından

önce ortaya çıkan, özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey (Özel

Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Duygusal ve davranış bozukluğu olan birey: Yaşına uygun olmayan sosyal ve

kültürel normlardan farklı duygusal tepki ve davranışlar göstermesi nedeniyle özel

15

eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey (Özel Eğitim Hizmetleri

Yönetmeliği).

Görme engelli birey: Tek veya iki gözünde görme bozukluğu olanlar, göz

protezi kullananlar, glakom (görme özrüne neden olmuş ise), göz tansiyonu, renk

körlüğü, katarakt, gece körülüğü olanlar.

İşitme engelli birey: Bir veya iki kulağı hiç işitmeyen veya az işiten veya ancak

işitme cihazı ile duyabilen kişi.

Ortopedik yetersizliği olan birey: Hareket kısıtlığı, parmak, el, kol, ayak ve

bacak eksikliği, fazlalığı, yokluğu, kısalığı, güçsüzlüğü veya şekil bozukluğu olanlar,

kemik ve romatizmal hastalığı olanlar, kas güçsüzlüğü veya felçli olanlar ortopedik

özürlü grubuna girmektedir. Kifo skolyoz, serebral palsi, multiple skleroz, doğuştan

kalça çıkıklığı, spastikler, çarpık ayak, çarpık bacak, çarpık diz, çocuk felci geçirenler,

omurilik felci geçirenler, sipina bifida, hemipleji-parapleji-tetrapleji, eklem kısıtlığı

olanlar, romatoidartrit, cücelik veya devlik bu gruba girer.

Otistik birey: Sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve

etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri

nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey (Özel Eğitim


Öğrenme güçlüğü olan birey: Dili yazılı ya da sözlü anlamak ve kullanabilmek

için gerekli olan bilgi alma süreçlerinin birinde veya birkaçında ortaya çıkan ve

dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, dikkat yoğunlaştırma ya da matematiksel

işlemleri yapma güçlüğü nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan

birey (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Serebral palsili birey: Doğum öncesi, doğum sırası veya doğum sonrasında

meydana gelen beyin hasarının neden olduğu kas ve sinir sistemi bozukluklarına bağlı

motor becerilerde yetersizliğinden dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine

ihtiyacı olan birey (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Süreğen hastalığı olan birey: Sürekli ya da uzun süreli bakım ve tedavi

gerektiren hastalığı nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey


16

Üstün yetenekli birey: Zekâ, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya

özel akademik alanlarda akranlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren birey


Zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki

standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik

uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından

önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine

ihtiyaç duyan birey (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal,

sosyal ve pratik uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim

ile destek eğitim hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan birey (Özel Eğitim


Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Zihinsel işlevler ile kavramsal,

sosyal ve pratik uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük

yaşam ve iş becerilerinin kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine

yoğun şekilde ihtiyaç duyan birey (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan birey: Bireyin zihinsel yetersizliği

yanında başka yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel

akademik becerileri kazanamaması nedeniyle yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı

olan birey (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Özel eğitim değerlendirme kurulu raporu: Özel eğitim değerlendirme

kurulları tarafından yapılan eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucunda destek

eğitimine ihtiyacı olduğu belirlenen bireyler için düzenlenen rapor (Özürlü Bireylere


Yönetmelik).

Psikolojik ölçme araçları: Rehberlik ve araştırma merkezleri ile rehberlik ve

psikolojik danışma servislerinin tarama, inceleme, tespit, teşhis, öğrenci tanıma gibi

çalışmalarında kullanabilecekleri çeşitli yetenek, zekâ ve standart başarı testleri; kişilik,

tutum, mesleki ve akademik benlik, gelişim, öğrenci davranışlarını değerlendirme gibi

17

ölçekler; ilgi envanterleri, problem tarama envanterleri, kontrol listeleri, anketler ve

benzeri ölçme araçları (Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği).

Tanılama: Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin tüm gelişim alanlarındaki

özellikleri ile yeterli ve yetersiz yönlerinin, bireysel özelliklerinin ve ilgilerinin

belirlenmesi amacıyla tıbbi, psiko-sosyal ve eğitim alanlarında yapılan değerlendirme

süreci (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin zorunlu öğrenim çağı: Okul öncesi

dönemi de içine alan 3-14 yaş grubundaki özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim-

öğretim süresini kapsayan dönem (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Bireyselleştirilmiş eğitim programı: Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin

gelişim özellikleri, eğitim performansları ve ihtiyaçları doğrultusunda hedeflenen

amaçlara yönelik hazırlanan ve bu bireylere verilecek destek eğitim hizmetlerini de

içeren özel eğitim programı (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Bireysel gelişim raporu: Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin tüm gelişim

alanlarındaki özellikleri ile akademik disiplin alanlarındaki yeterliliklerine ilişkin

değerlendirme sonucunu gösteren rapor (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

En az sınırlandırılmış eğitim ortamı: Özel eğitime ihtiyacı olan bireyin;

toplumla bütünleşmesini sağlamaya yönelik sosyal, öz bakım, dil ve iletişim

alanlarındaki davranışlar ile düzeyine uygun akademik ve mesleki bilgi ve becerileri

kazandırmak amacıyla destek eğitim hizmetlerinin de verildiği ve mümkün olduğunca

yetersizliği olmayan akranlarıyla bir arada olmasını sağlayan en uygun eğitim ortamı


Grup eğitimi: Özür grupları, özür niteliği ve derecesi, özürlünün takvim yaşı ve

gelişim özellikleri dikkate alınarak oluşturulan gruplara verilen eğitim (Özürlü Bireylere


Yönetmelik).

Özel eğitim okulları: Durumları ayrı bir okulda özel eğitim gerektiren bireyler

için özür ve özelliklerine uygun gündüzlü veya yatılı açılan özel eğitim okulları (573

sayılı Özel Eğitim Hakkında KHK).

18

Özel eğitim kurumları: Özel eğitim gerektiren bireylere özel eğitim desteği

sağlamak veya onları iş ve mesleğe hazırlamak veya örgün eğitim programlarından

yararlanamayacak durumda olanların temel yaşam becerilerini geliştirmek ve öğrenme

ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan gündüzlü özel eğitim kurumları (573 sayılı Özel

Eğitim Hakkında KHK).

Hidroterapi havuzu: Su, kimyasal, termal ve mekanik etkileri ile hastaları

tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Suyun termal etkisi özellikle spastisitenin

azaltılmasında kullanılmaktadır. Su içi egzersizleri zayıf kasların kuvvetlenmesinde

büyük önem taşımaktadır.

Rehberlik ve psikolojik danışma servisi: Eğitim-öğretim kurumlarındaki

rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini yürüten servis (Rehberlik ve Psikolojik

Danışma Hizmetleri Yönetmeliği).

Çocuk bakım elemanı: Özel eğitim okul ve kurumlarında öğrencilerin

beslenme, temizlik ve tuvalet ihtiyaçlarının karşılanması, onların fiziksel güvenliğinin

sağlanması ve öğretim materyali hazırlanmasında öğretmene yardımcı olan kişi (Özel

Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Eğitim programcısı: Üniversitelerin eğitimde program geliştirme alanında

lisans eğitimi almış rehberlik ve araştırma merkezlerinde rehberlik ve psikolojik

danışma hizmetleri alanlarında gereksinim duyulan programların geliştirilmesinde

gerekli teknik hizmetleri veren personel (Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri

Yönetmeliği).

Gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmen (gezici öğretmen): Özel eğitime

ihtiyacı olan bireyler için evde, hastanede, okul ve kurumlarda eğitim ve destek eğitim

hizmetlerini yürütmekle görevlendirilen görme, işitme ve zihinsel engelliler sınıf

öğretmeni (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Ergoterapist: İş ve uğraşı terapisti. Kişinin günlük yaşamını kolaylaştıracak

fiziksel ve sosyal çevresi ile uyum içinde yaşayabilmesi için fiziksel veya adaptif

yeteneklerinin gelişimini sağlamaya yönelik terapi ve tedavi yaklaşımları uygulayan ve

bu konularda rehberlik hizmeti sağlayan kişidir.

19

Fizyoterapist: Hekim tarafından tanısı konan hastaların fizyoterapi ve

rehabilitasyon programlarını planlayan ve uygulayan; sağlıklı kişilerde özel egzersiz ve

rehabilitasyon programları ile fiziksel uyumu arttırıp, hastalık ve sakatlıkları önleyen

profesyonel sağlık uzmanı.

Linguist: Dil uzmanı, dilbilimci.

Odyolog: İşitme, konuşma, lisan ve ses bozukluğu olan bireyleri tanılayan,

değerlendiren, program hazırlayan, uygulayan ve gelişimlerini takip eden uzman.

Odyometrist: İşitme bozukluğunun derecesini çeşitli testler yardımı ile

saptayıp, hastanın durumuna göre işitme cihazı ihtiyacı türünü belirleyen, gerekli

durumlarda konuşma tedavisi veren kişi.

Özel eğitimci: Üniversitelerin Özel Eğitim veya Özel Eğitim Öğretmenliği

alanlarında lisans eğitimi almış rehberlik ve araştırma merkezlerinde özel eğitim

gerektiren çocuklar için tanılama ve destekleyici özel eğitim hizmetlerini veren, uygun

eğitim önlemleri alınmasını sağlayan personel (Rehberlik ve Psikolojik Danışma


Psikolog: Üniversitelerin psikoloji alanında lisans eğitimi almış rehberlik ve

araştırma merkezlerinde atipik ve uyum güçlüğü olan çocuklara tanılama ve terapi

hizmetleri veren personel (Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği).

Psikometris: Üniversitelerin ilgili bölümlerinden birinde psikolojik ölçme

araçları konusunda lisans eğitimi almış rehberlik ve araştırma merkezlerinde tarama,

inceleme, tespit, teşhis ve benzeri amaçlarla kullanılacak psikolojik ölçme araçlarını

uygulamayı bilen ve gerekli olanları geliştiren personel (Rehberlik ve Psikolojik


Rehber öğretmen (psikolojik danışman): Eğitim-öğretim kurumlarındaki

rehberlik ve psikolojik danışma servisleri ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde

öğrencilere rehberlik ve psikolojik danışma hizmeti veren, üniversitelerin psikolojik

danışma ve rehberlik ile eğitimde psikolojik hizmetler alanında lisans eğitimi almış

personel (Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği).

20

Sınıf rehber öğretmeni: Eğitim-öğretim kurumlarında bir sınıfın rehberlik

hizmetlerini yürüten ve rehberlik saatlerine giren, ilköğretim kurumlarında şube rehber

öğretmeni, ortaöğretim kurumlarında ise sınıf öğretmeni (Rehberlik ve Psikolojik


Sosyal çalışmacı: Üniversitelerin sosyal hizmetler alanında lisans eğitimi almış

ve öğrenci, aileler ve diğer ilgililerle görüşme yapar ve gerekli bilgileri toplar.

(Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği).

Usta öğretici: Ustalık yeterliğini kazanmış; öğrencilerin/kursiyerlerin kurum,

okul ve iş yerindeki eğitiminden sorumlu, mesleki eğitim tekniklerini bilen ve

uygulayan, usta öğreticilik belgesine sahip kişi (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

21

İKİNCİ BÖLÜM

ALAN YAZIN TARAMASI

2.1. Kavramsal Çerçeve

2.1.1. Özel Eğitimin Tarihçesi

Tarihte özürlülerin, yaşadıkları toplumun geleneksel yapısına göre farklı

hikayeleri bulunmakla birlikte, genel olarak ikinci sınıf, yardıma ve bakıma muhtaç,

bağımsız olarak yaşamını sürdüremeyen, yönlendirilmeye ve himayeye ihtiyacı olan

bireyler olarak görüldükleri bilinmektedir. Ortaçağ’da kurumlara yerleştirilerek

toplumdan izole edilen tek çatı altında dinî temelli merhametle bakılan ve ikinci sınıf

insan muamelesi gören özürlüler, herhangi bir sosyal hakka sahip değildi… (Çağlayan,

2006. Akt: Gökmen, 2007.).

1940’lı yıllara kadar özürlü insanların problemleri ile ilgili çözüm yaratan

politikalar bulmak çok zordu. Özürlülük konusu ekonomik ve sosyal bir problem olması

ile birlikte dikkat çekti. Gelişmiş ülkeler özürlülük konusunu Birleşmiş Milletlerin

gündemine almaya karar verdiler. Birleşmiş Milletlerin ilk yıllarda özürlülere yönelik

çalışmaları, özürlülerin yaşam kalitelerini yükseltmeye yönelik olmuştur (Gökmen,

2007).

1970’li yıllarda ve önceki yıllardaki girişimler özürlülük hakkında bir

farkındalık yaratmak açısından yol gösterici olmuştur. 9 Aralık 1975 tarihinde Birleşmiş

Milletler Genel Kurulunca Özürlü Hakları Bildirgesi özürlülerin haklarını korumak için

kabul edilmiştir. 13 maddeden oluşan bu bildiri uluslararası tarihi bir belge niteliğinde

olup, özürlü kişilerin toplumda gerçek yerlerini alarak yaşamaları ve topluma üretken

bireyler olarak katılmaları konusundaki haklarını ve aynı zamanda toplumun özürlülere

karşı yükümlülüklerini belirlemektedir. (…) 1980’li yıllarda tam katılım ve eşitlik

vizyonu Birleşmiş Milletlerde de hakim oldu. Birleşmiş Milletler Genel Kurulunca 1981

yılı “tam katılım ve eşitlik” teması altında Uluslararası Özürlüler Yılı Olarak belirlendi.

1983-1992 yılları kapsamında on yıllık bir özürlüler programı oluşturuldu ve bu on yıl,

“Dünya Sakatlar On Yılı” olarak ilan edildi (Gökmen, 2007).

22

1993 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen Sakatlar

Konusunda Fırsat Eşitliğine İlişkin Standart Kurallar’ın uygulanması üye devletlere

tavsiye niteliğindeydi. Daha sonra Dünya Körler Birliğinin genel kurul toplantısında

Standart Kuralların uluslararası bir sözleşme hâline getirilmesi kararı alındı. Birleşmiş

Milletler bünyesinde ayrımcılığa karşı sakatların haklarını ayrıntılarıyla düzenleyen

uluslararası bir sözleşmenin hazırlanması için gerekli çalışmalar başlatıldı. Bu sözleşme,

30 Mart 2007 tarihinde üye devletlerin imzasına sunularak Türkiye dahil 81 ülke

tarafından imzalanmıştır. Birleşmiş Milletler gibi Avrupa Konseyinin “Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesi”, “Avrupa Sosyal Şartı” ve “Avrupa Kentsel Şartı”nda da özürlüler

ile ilgili düzenlemeler mevcuttur (Gökmen, 2007).

2.1.2. ABD’de Özel Eğitim:

ABD’de 1975 yılında yürürlüğe giren ve 1990 yılında kapsamı genişletilen

Özürlü Bireyler Yasası, 0-21 yaş arasındaki tüm bireylerin, engelleri ne olursa olsun,

devlet tarafından ücretsiz eğitilmelerini zorunlu kılmıştır. ABD’de Özürlü Bireyler

Yasası beş temel özelliğe sahiptir:

Uygun eğitim hizmetleri: Herhangi bir engele sahip olan 9-21 yaş arasındaki her

öğrenci, gereksinimlerine uygun özel eğitim hizmetlerinden ücretsiz yararlanır. Özel

eğitim hizmetleri kapsamına fizyoterapi, psikolojik danışma, odyoloji hizmetleri gibi

destek hizmetler de dâhildir. Özel eğitim hizmetlerinden yararlanabilmek için

öğrencinin engelinin tanılanmış olması gerekir. 0-2 yaş grubundaki çocukların ise,

uygun özel eğitim hizmetlerinden yararlanabilmeleri için, yaşıtlarına kıyasla bazı

gelişim alanlarında geri kalmış olmaları ya da risk faktörüne sahip olmaları yeterlidir.

0-2 yaş grubunda uygun özel eğitim hizmetlerinden yararlanma hakkına çocuk kadar

aile de sahiptir.

Nesnel eğitsel değerlendirme: Özel eğitim hizmetlerinden yararlanmaya hak

kazanabilmek için, 3-21 yaş arasındaki öğrencilerin ayrıntılı bir formal

değerlendirmeden geçirilmeleri gerekir. ABD’de son yıllarda hızla yaygınlaşan eğilim,

normal sınıf öğretmeninin bir öğrenciyi özel eğitime aday olduğu gerekçesiyle formal

değerlendirmeye yollamadan önce bazı girişimlerde bulunmasıdır. Bu ön girişimlerde

öğretmenin, öğrenciyi sınıfta güçlük çektiği alanlarda değerlendirmesi ve eğitim

programlarında değişiklikler yapması beklenmektedir. Bu etkinlikler sırasında

23

öğretmene eğitim hizmetlerinin sağlanabilmesi için öğrencilerin “engelli” diye

nitelendirilmiş olma zorunluğu kaldırılmaya çalışılmaktadır.

Bireyselleştirmiş eğitim planı: Özel eğitim kapsamına alınan her öğrenci için,

her öğretim yılı yenilenmek üzere, bir bireyselleştirilmiş eğitim planı hazırlanır. 0-2 yaş

grubundaki çocuklar için, bireyselleştirilmiş eğitim planı yerine, bireysel aile hizmetleri

planı hazırlanır ve bu planda çocuk kadar ailenin özelliklerine de yer verilir. Bireysel

aile hizmetleri planının hazırlanabilmesi için, engellilik durumunun tanılanmış olması

gerekmez.

En az kısıtlayıcı eğitim ortamı: Çocuğa, eğitsel gereksinimlerini en iyi şekilde

karşılayacak, en az kısıtlayıcı eğitim ortamı sağlanır. Kısıtlayıcılık:

(a) çocuğun normal yaşıtlarıyla ne derece birarada bulunduğu ile, diğer bir

deyişle, kaynaştırmaya ne derece yer verildiği ile,

(b) eğitsel gereksinimlerin ne ölçüde karşılandığı ile ilişkili bir özelliktir.

Eğitsel kararları ve uygulamaları denetleme: Özel eğitime ilişkin verilen

kararları ve uygulamaları denetlemek için yapılabilecekler üç maddede özetlenebilir:

a- Tanılama, değerlendirme ya da eğitsel uygulamalarla ilgili olarak aileler ya

da eğitim kurumları soruşturma isteğinde bulunabilir.

b- Aileler yapılan formal değerlendirmeden memnun kalmazlarsa, yeni bir

değerlendirme yapılması isteğinde bulunabilirler.

c- Öğrencinin eğitim ile ilgili yeni bir karar alınacağında, aile bu konuda

bilgilendirilir ve ailenin onayı alınır (Kırcaali-İftar, 1998, Ünite 1).

2.1.3. Avrupa Birliğine Üye Ülkelerde Özel Eğitim:

AB’ye üye ülkelerde özel gereksinimli bireylere sağlanan eğitim hizmetleri

ülkeler arasında farklılıklar göstermektedir. Her ülke özel gereksinimli bireylere yönelik

eğitim hizmetlerini kendi benimsediği yaklaşımlarla yürütmektedir. Örneğin; son

yıllarda tüm dünyada giderek yaygınlaşan kaynaştırma uygulamaları ülkeden ülkeye

değişiklik göstermektedir. İtalya, Fransa, Portekiz, İspanya ve İngiltere gibi ülkelerde

özel gereksinimli çocukların büyük çoğunluğu kaynaştırma imkânlarından

24

yararlanmakta ve kaynaştırma yasalarla zorunlu tutulmaktayken; Almanya, Hollanda ve

Finlandiya gibi ülkelerde özel gereksinimli bireyler genellikle gereksinimlerine yönelik

özel okullarda eğitim hizmetlerinden yararlanmaktadır. Üye ülkelerin büyük bir

kısmında ise, hem özel okullarda hem de normal okullarda özel gereksinimli bireylere

eğitim hizmetleri sağlanmaktadır (Güneş, 2001b. Akt: Vural ve Yücesoy, 2003:144.).

Hemen hemen tüm AB ülkelerinde özel eğitim hizmetleri erken çocukluk

döneminde ya da okul öncesi dönemde başlamaktadır. Erken tanı koymak ve özel

gereksinimli bireyleri erken dönemde eğitime yönlendirmek açısından İngiltere,

Danimarka ve Avusturya gibi ülkelerde bireyler doğdukları andan itibaren özel eğitim

açısından sürekli değerlendirilmektedir. Örneğin, Avusturya’da risk grubundaki

çocukları belirlemek için, bir çocuk okula resmî kayıt yaşından aylar önce kayıt

yaptıracağı okulun öğretmenleri tarafından değerlendirilmekte ve izlenmektedir (Güneş,

2001b. Akt: Vural ve Yücesoy, 2003:144.).

Bundan dolayı Avrupa ülkelerinde özel eğitim gerektiren çocukların eğitim

ortamlarına yansımasında kayıplar olmamaktadır. Tablo 2.1.’de de görüldüğü gibi

Avrupa ülkelerinin büyük çoğunluğunda zorunlu eğitim çağı içinde bulunan özel

eğitime ihtiyacı olan öğrenci oranları oldukça yüksektir.

Türkiye’de 2008-2009 öğretim yılı itibarı ile özel ve resmî özel eğitim

okullarında 33.731, kaynaştırma eğitim uygumalarında 58.325 olmak üzere toplam

92.056 özel eğitime gereksinim duyan öğrenci bulunmaktadır (2008-2009 Yılı Öğretim

Yılı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, “MEB

İstatistikleri”). Ortaöğretim düzeyinde ise 5.811’i resmî özel eğitim okullarında (2009

MEB ilsis verileri), 2.663’ü kaynaştırma eğitim uygulamalarında olmak üzere toplam

8.474 öğrenci bulunmaktadır.

Aralarında Türkiye’nin de yer aldığı 27 Avrupa ülkesindeki yüzdeler

karşılaştırıldığında, en fazla özel gereksinimli öğrenciye sahip olan ülkenin Finlandiya

(%17,8), en az özel gereksinimli öğrenciye sahip ülkenin ise Türkiye olduğu

görülmektedir (Kırcaali-İftar, 2007:15). Türkiye’de özel eğitim okullarında ilköğretim

düzeyinde %0,8, ilk ve ortaöğretim toplamında %0,67 özel gereksinimli öğrenci

bulunmaktadır (2009 MEB ilsis verileri).

25

Tablo 2.1. Çeşitli Avrupa Ülkelerinde Özel Eğitimden Yararlanan Öğrencilerin Tüm Öğrenciler İçindeki Yüzdeleri

ÜLKE Zorunlu Eğitime

Devam Eden Öğrenci Sayısı

Özel Eğitim Kategorisindeki Öğrenci Yüzdesi

Ayrıştırılmış Ortamlardaki

Öğrenci Yüzdesi Almanya 9.159.068 5,3 4,6 Avusturya 848.126 3,2 1,6 Belçika 1.512.453 4,5 4,5 Birleşik Krallık 9.994.159 3,2 1,1 Çek Cumhuriyeti 1.146.607 9,8 5,0 Danimarka 670.000 11,9 1,5 Estonya 205.367 12,5 3,4 Finlandiya 583.945 17,8 3,7 Fransa 9.709.000 3,1 2,6 Hollanda 2.200.000 2,1 1,8 İrlanda 575.559 4,2 1,2 İspanya 4.541.489 3,7 0,4 İsveç 1.062.735 2,0 1,3 İsviçre 807.101 6,0 6,0 İtalya 8.867.824 1,5 0,5 İzlanda 42.320 15,0 0,9 Letonya 294.607 3,7 3,6 Lihtenştayn 3.813 2,3 1,8 Litvanya 583.858 9,4 1,1 Lüksemburg 57.295 2,6 1,0 Macaristan 1.191.750 4,1 3,7 Norveç 601.826 5,6 0,5 Polonya 4.410.516 3,5 2,0 Portekiz 1.098.303 5,8 0,5 Slovakya 762.111 4,0 3,4 Türkiye (ilköğretim *) 10.255.287 0,80 0,27 Türkiye (ilk ve ortaöğretim *) 13.801.569 0,67 0,25 Yunanistan 1.439.411 0,9 0,5

Kaynak: Türkiye dışındaki ülkelere ilişkin istatistikler http://www.european-agency.org/site/info/publications/agency/ereports/docs/08docs/sne-europe-en.doc kaynağından alınmıştır ve 2000’li yılların başını yansıtmaktadır (Akt: Kırcaali-İftar, 2007:15, Rapor).

*: Türkiye’ye ait istatistikler 2008-2009 öğretim yılı MEB İlsis ve Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurum ve öğrenci sayıları, MEB İstatistikleri..

Avrupa ülkeleri, özel eğitim sistemleri açısından üç grupta toplanabilir

(European Agency for Development in Special Needs Education, 2003a; 2003b. Akt:

Kırcaali-İftar, 2007:17):

Tek sistem yaklaşımı: Bu grupta yer alan ülkelerde, hemen tüm özel

gereksinimli öğrencilerin genel eğitimin bir parçası olması sağlanmaya çalışılmaktadır.

Örnek olarak İspanya, İsveç, İtalya, Norveç ve Portekiz verilebilir.

26

Karma sistem yaklaşımı: Eğitim sistemi, genel ve özel eğitimin karması

biçiminde işlemektedir. Danimarka, Fransa, Finlandiya ve İrlanda bu grupta yer alan

ülkeler arasındadır.

İkili sistem yaklaşımı: Bu gruptaki ülkelerde iki ayrı eğitim sistemi vardır. Genel

eğitim sistemi ve özel eğitim sistemi. Bu yaklaşımı benimseyen ülkelerde özel

gereksinimli öğrenciler esas olarak ayrıştırılmış ortamlarda eğitim görmektedirler. Hatta

bu ülkelerin bazılarında genel eğitime ve özel eğitime ilişkin yasal düzenlemeler de

ayrıdır. İkili sistem uygulayan ülkelere örnek olarak Belçika ve İsviçre verilebilir.

Çeşitli ülkelerde ise (Örnek: Almanya ve Hollanda) bu gruptan karma sistem grubuna

geçme yönünde çaba gözlenmektedir.

AB’ye üye ülkelerin büyük bir çoğunluğunda, özel gereksinimli öğrencilere

hizmet veren öğretmenler, sınıf öğretmenliği eğitimi görmüş, bu eğitim üzerine kurslara

devam ederek ya da ek dersler alarak özel eğitm öğretmenliği yapan öğretmenlerden

oluşmaktadır. Ancak, bazı ülkelerde özel eğitim öğretmeni yetiştirme ile ilgili

uygulamalar farklılık göstermektedir. Örneğin; Avusturya’da sınıf öğretmenliği

öğrenimi görmüş bireyler lisans üstü eğitim ile, Yunanistan’da öğretmenlik diploması

aldıktan sonra gördükleri iki yıllık eğitim sonunda özel eğitim öğretmeni

olabilmektedir. Finlandiya’da yedi ayrı alanda özel eğitim öğretmeni yetiştirilirken,

İngiltere’de sadece görme ve işitme yetersizliği olan bireylere yönelik özel eğitim

öğretmeni yetiştirilmektedir (Güneş, 2001b. Akt: Vural ve Yücesoy, 2003:144.).

2.1.4. Türkiye’de Özel Eğitim Hizmetleri

Türkiye’de özel eğitim ilk olarak 1889 yılında İstanbul Ticaret Mektebi

bünyesinde, işitme ve görme engelliler için açılan okulla başlamış, bu okul 30 yıl eğitim

vermiştir. Sonra 1921’de Özel İzmir Sağırlar-Körler Okulu açılmış ve 1950 yılına kadar

eğitim vermiştir.

Özel eğitim hizmetleri 1951 öncesinde Sağlık Bakanlığı ile özel dernekler

aracılığı ile sürdürülmekteydi. Millî Eğitim Bakanlığı 1951 yılında özel eğitim

hizmetlerini, ilköğretim düzeyinde başlatmış ve İlköğretim Genel Müdürlüğü

bünyesinde örgütlemiştir. Örgütlenme 1980 yılında Özel Eğitim Genel Müdürlüğü,

sonradan Özel Eğitim ve Rehberlik Dairesi, 1992 yılında 3797 sayılı Millî Eğitim

27

Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunla Özel Eğitim Rehberlik ve

Danışmanlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü olmuştur.

Ülkemizde özel eğitime gereksinimli çocuklara, sistemli egitim hizmetlerinin

sağlanmaya başlanması 1950’li yıllarda Mithat Enç'in katkılarıyla başlanmıştır. 1953-

1954 öğretim yılında Gazi Eğitim Enstitüsü bünyesinde yetersizlikten etkilenmiş

çocuklara sistemli eğitim ve öğretim hizmetlerini sağlayacak öğretim elemanlarının

yetiştirilmesi amacıyla Özel Eğitim Bölümü açılmıştır. En az 3 yıl ilkokul deneyimi

olan öğretmenlere iki yıllık yüksek öğretim programı verilmiştir. İki dönem eğitim

verdikten sonra bu şube kapatılmıştır.

1955’ten 1979 yılına kadar özel eğitim okul ve sınıflarında, bir kısmı 2-3

haftalık hizmet içi seminere katılmış, çoğunluğu ise, özel eğitim alanında eğitim

almamış normal sınıf ve dal öğretmenleri çalışmıştır (Akçamete, 2002). 1978-1979

yılında açılan “Özel Eğitim Öğretmenliği Sertifika Programı” ile 625 sınıf öğretmenine

özel eğitim öğretmeni becerileri kazandırılmıştır (Akçamete ve Kaner, 1999; Ataman,

2004b. Akt: Özbay, Özmen, Tuncer, Altunay, 2007:10.).

1983 yılında özel eğitim öğretmeni yetiştirme amacıyla önemli adımlar atılmış,

Anadolu Üniversitesi bünyesinde Özel Eğitim Öğretmenliği Programı açılmıştır. Bu

program ilk mezunlarını 1986-1987 öğretim yılında vermiştir. Program, 1990-1991

yılında “Özel Eğitim Bölümü olarak genişletilmiştir (Eripek, 1992; Özsoy ve diğerleri,

1998). Anadolu Üniversitesinde açılan Özel Eğitim Bölümünde Zihinsel ve İşitme

Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalları bulunmaktadır. Gazi Üniversitesi bünyesinde 34

yıl aradan sonra ikinci defa Özel Eğitim Öğretmenliği Programı açılmıştır. Bu

programlarda Görme ve Zihinsel Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalları bulunmaktadır.

Açılan bu programları, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Karadeniz

Teknik Üniversitesi, 19 Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Konya Selçuk Üniversitesi

Eğitim Fakültesi, Marmara ve Sakarya Üniversiteleri Eğitim fakültelerinde açılan Özel

Eğitim Öğretmenliği Programları izlemiştir. Türkiye’de özel eğitim öğretmenliği

alanları ile özel eğitim öğretmeni, tamamlayıcı eğitimci ve yardımcı personel yetiştiren

üniversiteler Tablo 2.2.’de görülmektedir.

28

Tab

lo 2

.2. T

ürk

iye’

dek

i Öze

l Eği

tim

Öğr

etm

enliği

Lis

ans

Pro

gram

ları

, Tam

amla

yıcı

Eği

tim

Ver

en P

erso

nel

ve

Yar

dım

cı P

erso

nel

Pro

gram

ları

Öze

l Eği

tim

Öğr

etm

enliğ

i T

amam

layı

cı Eği

tim

Ver

en P

erso

nel

Y

ardım

cı

Per

son

el

Ün

iver

site

Z

ihin

E

ngel

liler

Öğr

etm

enliği

İşit

me

Eng

ellil

er

Öğr

etm

enliği

Gör

me

Eng

ellil

er

Öğr

etm

enliği

Üst

ün Z

ekalıl

ar

Öğr

etm

enliği

D

il v

e K

onuş

ma

Ter

apis

ti

Fizy

oter

apis

t E

rgot

erap

ist (İş

ve

Uğr

aşı T

erap

isti

)

Sos

yal

Hiz

met

U

zmanı

Çoc

uk

Gel

işim

i ve

Eği

tim

cisi

A

bant

İzz

et B

aysa

l x

Ana

dolu

x

x

x

Sağ

lık B

il. E

nst.

(Yük

sek

lisan

s,

dokt

ora

düze

yind

e)

x

Ank

ara

x

Gaz

i x

x

İs

tanb

ul

x

x

Kar

aden

iz T

ekni

k x

x

M

arm

ara

x

Ond

okuz

Mayıs

x

x

S

akar

ya

x

x

Sel

çuk

x

Hac

ette

pe

x

İş v

e Uğr

aşı T

ed.

ünite

si

x

Baş

kent

x

x D

okuz

Eyl

ül

x

Dum

lupı

nar

x

Muğ

la

x

Pam

ukka

le

x

Sül

eym

an D

emir

el

x

Koc

aeli

x M

esle

k Y

ükse

k O

kulu

Ön

lisa

ns

düze

yind

e

Mes

lek

Lis

eler

i ve

önlis

ans

düze

yind

e en

gels

iz

öğre

ncil

er

için

. Fak

at

özel

eği

tim

alanın

da

henü

z yo

k.

G

örev

i: Öğr

etm

en

yardım

cısı

ve

ev

eğit

men

i

Top

lam

9

3 1

1 1

9 1

3 -

10

üni

vers

itede

, top

lam

14

bölü

m (

2007

) (2

009

Yılı

Ara

lık A

yı M

EB

İls

is v

erile

rine

gör

e bu

4 b

ranş

ta

3.50

0 öğ

retm

en g

örev

yap

mak

tadı

r.)

50 k

işi

3800

kiş

i 21

kiş

i (1

2’si

yük

sek

lisa

ns

ve 9

’u d

okto

ra)

- -

Kay

nak:

Toh

um O

tizm

Vak

fı, T

ürk

iye’

de

Gel

işim

sel Y

eter

sizl

ik A

lanı v

e Ö

zel E

ğiti

m, 2

007,

Rap

or.

29

Özel eğitim okullarının eğitim-öğretim programları, ölçme, değerlendirme

işlemleri engel gruplarına göre değişmekte ve uygulamalarda esneklikler

getirilebilmektedir.

Millî Eğitim Bakanlığı “Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin devam ettiği okul

ve kurumlarda Bakanlıkça hazırlanan genel ve mesleki eğitim programları ile özel

eğitim okul, kurum ve sınıflarında içerikleri öğrencilerin özelliklerine göre hazırlanmış

özel eğitim programları uygulanır.” ifadesi ile özel eğitim okul ve kurumlarındaki

programları belirtmiştir (MEB, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Kılavuzu, 2008).

Türkiye’deki özel eğitim okulu programlarının bir kısmının yetersizlik

gruplarına göre hazırlandığı görülmektedir. Bunlar, İlköğretim Okulu Orta Düzeyde

Öğrenme Yetersizliği (Eğitilebilir) Olan Çocuklar Eğitim Programı, Eğitim Uygulama

Okulu Eğitim Programı, Otistik Çocuklar Eğitim Programı, İş Okulu Eğitim

Programıdır. İşitme, görme, ortopedik ve hafif düzeyde öğrenme yetersizliği olan

çocuklar (eğitilebilir) engelliler ilköğretim okullarında izlenen programlar ise, normal

ilköğretim programlarıyla paralellik göstermektedir. Bu programların içeriğine

bakıldığında, eğitim gören öğrencilerin özelliklerine göre materyal uyarlamaları

yapıldığı görülmektedir. Eğitim Uygulama Okulu Eğitim Programı, Otistik Çocuklar

Eğitim Programı, İş Okulu Eğitim Programları da hizmet gördüğü yetersizlik

gruplarının gelişimsel özellikleri dikkate alınarak oluşturulmuştur. Bu programlar,

öğrencilere verilecek eğitim için genel bir çerçeve oluşturmada faydalı olmakla birlikte,

uygulamada öğrencilerin bireysel gereksinimleri dikkate alınmaksızın bu programları

izledikleri gözlenmektedir. Özel eğitim okullarında etkili öğretim yapılabilmesi için

öğrencilerin bireysel gereksinimleri dikkate alınarak bireyselleştirilmiş eğitim planları

hazırlanmalıdır. Bireyselleştirilmiş eğitim planının amacı, öğrencilerin eğitsel

gereksinimlerini belirlemek, bu gereksinimleri öncelik sırasına koymak, ayrıntılı

ölçümlemeler yaparak öğrencilerin performans düzeyini belirlemek ve performans

düzeylerini temel alarak yıllık ve öğretimsel amaçlar yazmaktır. Bu programların

uygulanabilmesi için gerekli araç-gereçlerin geliştirilmesi, etkili öğretim gerçekleşmesi

açısından önemlidir (Özbay, Özmen, Tuncer, Altunay, 2007:11-12).

Özel eğitim, eğitim ortamları açısından: Özel eğitim okulları, özel eğitim

sınıfları, kaynaştırma eğitim uygulamaları; destek eğitim açısından ise destek odaları,

bilim ve sanat merkezleri, rehabilitasyon merkezleri şeklinde gruplandırılabilir.

30

Özel Eğitim Okulları: Durumları ayrı bir okulda özel eğitim gerektiren bireyler

için özür ve özelliklerine uygun gündüzlü veya yatılı açılan özel eğitim okullarıdır (573

Sayılı Özel Eğitim Hakkında KHK).

Özel Eğitim Sınıfı: Okul ve kurumlarda, durumları ayrı bir sınıfta eğitim

görmeyi gerektiren öğrenciler için yetersizlik türü, eğitim performansları ve

özelliklerine göre millî eğitim müdürlükleri tarafından açılan sınıflardır (Özel Eğitim


Kaynaştırma Eğitimi: Özel eğitim gerektiren bireylerin diğer bireylerle

karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını sağlamak ve eğitim amaçlarını en üst düzeyde

gerçekleştirmek için geliştirilmiş eğitim ortamlarıdır (573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında

KHK).

Özel Eğitim Kurumları: Özel eğitim gerektiren bireylere özel eğitim desteği

sağlamak veya onları iş ve mesleğe hazırlamak veya örgün eğitim programlarından

yararlanamayacak durumda olanların temel yaşam becerilerini geliştirmek ve öğrenme

ihtiyaçlarını karşılamak üzere gündüzlü özel eğitim kurumlarıdır (573 Sayılı Özel

Eğitim Hakkında KHK).

Destek Eğitim Odası: Okul ve kurumlarda, yetersizliği olmayan akranlarıyla

birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler ile

üstün yetenekli öğrenciler için özel araç-gereçler ile eğitim materyalleri sağlanarak

açılan destek eğitim odasıdır (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği).

Bilim ve Sanat Merkezleri (Özel Yeteneklilerin Eğitimi): Üstün veya özel

yeteneklilerin bireysel yeteneklerinin farkında olmaları ve kapasitelerini en üst düzeye

çıkarmaları için açılan bilim ve sanat merkezlerindeki eğitim.

Rehabilitasyon Merkezleri: Doğuştan veya sonradan bir nedenle oluşan özrü

ortadan kaldırmak veya özürlülüğün etkilerini mümkün olan en az düzeye indirmek,

özürlüye yeniden fiziksel, zihinsel, psikolojik, ruhsal, sosyal, mesleki ve ekonomik

yararlılık alanlarında başarabileceği en üst düzeyde yetenekler kazandırarak evinde,

işinde ve sosyal yaşamında kendine ve topluma yeterli olabilmesi ve özürlünün toplum

ile bütünleşmesi, ayrımcılığa karşı tüm tedbirlerin alınması amacıyla koruyucu, tıbbi,

mesleki, eğitsel, rekreasyonal ve psiko-sosyal hizmetlerin verildiği kurumlardır.

31

Engellilerin aldıkları eğitim durumlarına göre hizmet yönünden: Bedensel

engelliler eğitimi, zihinsel engelliler eğitimi, sosyal ve duygusal güçlüğü olanların

eğitimi, özel yeteneklilerin eğitimi şeklinde de bir gruplandırma yapılabilir.

Bedensel Engellilerin Eğitimi:

- Görme engelliler eğitimi,

- İşitme engelliler eğitimi,

- Ortopedik engelliler eğitimi,

- Dil ve konuşma güçlüğü olan çocukların eğitimi şeklinde gruplandırılabilir.

Bu gruptaki özel eğitim gereksinimli öğrencilere uygulanan programlar, normal

ilköğretim ve ortaöğretim okullarına uygulanan programlarla aynı veya paralellik

göstermekte ve bu okulları tamamlayan öğrenciler normal ilköğretim, ortaöğretim

seviyesinde diploma sahibi olabilmektedirler.

Zihinsel Engellilerin Eğitimi:

- İlköğretim Okulları: Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan 6-14 yaş

grubundaki engelli çocukların eğitim gördükleri eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okulları. Bu okulları tamamlayan öğrencilere normal ilköğretim diploması

verilir.

- Eğitim ve Uygulama Okulları: Orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan

6-14 yaş grubundaki engelli çocukların eğitim gördükleri öğretilebilir zihinsel engelliler

eğitim uygulama okulu ve ilköğretim okulları. Bu okulları tamamlayan öğrencilere

diploma verilir, fakat ilköğretim diplomasına denk değildir.

- İş Okulları: Hafif derecede zihinsel yetersizliği olan 15-21 yaş grubundaki

öğrencilerin devam ettiği 4 yıllık okullardır. Bu okulları tamamlayanlara iş okulu

diploması verilir. Bu diploma lise diplomasına denk değil, yüksek okul eğitimi için

geçerli değil, ancak işe yerleşmede geçerlidir.

- İş Eğitim Merkezleri: Orta ve ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan, zorunlu

eğitim dışında kalan ve genel eğitim programlarından yararlanamayan engel gruplarının

eğitim gördükleri, iş eğitim ve kurs bitirme belgesi aldıkları okullardır. Bu okullarda

verilen kurs bitirme belgesi, mesleki eğitim merkezlerinde verilen kurs belgesine denk

değildir.

32

Sosyal ve Duygusal Güçlüğü Olanların Eğitimi:

Otizm, dikkat eksikliği, hiper aktivite bozukluğu, süreğen hastalığı olan ve

sokak çocuklarının eğitimi ve öğretimi bu gruba girmektedir.

- Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi: Otistik çocuklar eğitim merkezi programını

tamamlayanlara Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi Diploması verilir. Ancak bu diploma,

ortaöğretime devam etme hakkı tanımaz (Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği md:41, e

bendi).

- Süreğen Hastalığı Olanlar: Bu gruba girenler evde eğitim, ya da hastane

ilköğretim okullarında eğitim görebilmektedir.

Üstün Zekalı ve Özel Yeteneklilerin Eğitimi:

Okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim çağındaki üstün veya özel yeteneklilerin

bireysel yeteneklerinin farkında olmaları ve kapasitelerini en üst düzeyde kullanmaları

için açılan bilim ve sanat merkezleri.

Çağlar’a göre, beden, zihin duygu ve sosyal özelliklerindeki olağan dışı

ayrıcalıkları nedeni ile normal eğitim hizmetlerinden yeterince yararlanamayan

çocuklara, özel eğitime muhtaç çocuklar denir. (Çağlar, 1993, Akt: Selvi, 2004:53).

Türkiye’de özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin zorunlu öğrenim çağı, Özel

Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre, okul öncesi dönemi de içine alan 3-14 yaş

grubundaki bireylerin eğitim-öğretimini kapsayan dönemdir.

MEB özel eğitimin amaç ve ilkelerini aşağıdaki gibi belirlemiştir.

2.1.4.1. Özel Eğitimin Amaçları

Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri doğrultusunda, özel eğitime

ihtiyacı olan bireylerin;

- Toplum içindeki rollerini gerçekleştiren, başkaları ile iyi ilişkiler kuran, iş

birliği içinde çalışabilen, çevresine uyum sağlayabilen, üretici ve mutlu bir vatandaş

olarak yetişmelerini,

33

- Toplum içinde bağımsız yaşamaları ve kendi kendilerine yeterli bir duruma

gelmelerine yönelik temel yaşam becerilerini geliştirmelerini,

- Uygun eğitim ortamları ile özel yöntem, personel ve araç-gereç kullanarak;

eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda üst öğrenime, iş ve

meslek alanlarına ve hayata hazırlanmalarını amaçlar.

2.1.4.2. Özel Eğitimin Temel İlkeleri

- Özel eğitimine ihtiyacı olan tüm bireyler; eğitim ihtiyaçları, ilgi, yetenek ve

yeterlilikleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.

- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine erken yaşta başlanır.

- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireyleri sosyal ve fiziksel

çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.

- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, eğitim performansları dikkate alınarak,

amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde ve değerlendirmede uyarlamalar yapılarak,

akranları ile birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.

- Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin bireysel yeterlilikleri ve tüm gelişim

alanlarındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri dikkate

alınarak, bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilir ve eğitim programları

bireyselleştirilerek uygulanır.

- Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif olarak katılımları ve

eğitimleri sağlanır.

- Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, üniversitelerin ilgili bölümleri

ve özel eğitime ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşları

ile iş birliği içinde çalışlıır.

- Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin, toplumla

etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.

Tablo 2.3’te görüldüğü gibi resmî özel eğitim okullarında 33.731 özel eğitim

gereksinimi olan öğrenci öğrenim görmektedir. Bunların %19,2’si öğretilebilir zihinsel

engelliler eğitim uygulama okulu, %10’u eğitilebilir zihinsel engelliler iş okulu, %9,7’si

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu, %9,7’si öğretilebilir zihinsel engelliler

iş-eğitim merkezi öğrencisi olmak üzere yaklaşık yarısı zihinsel engellilerden

34

oluşmaktadır. Özel eğitim gereksinimi olan öğrencilerin diğer yarısını ise, %21,9’unu

işitme engelliler (%16,2 ilköğretim düzeyinde, %5,7 meslek lisesi düzeyinde),

%4,6’sını görme engelliler, %2,5’ini otistik çocuklar (%2’si ilköğretim, %0,5’i iş eğitim

merkezi), %2’sini ortopedik engelliler (%1,5’i ilköğretim, %0,4’ü meslek lisesi) ve

%0,01’ini de uyum güçlüğü olanlar oluşturmaktadır.

Tablo 2.3. Resmî ve Özel Özel Eğitim Okul/Kurum ve Öğrenci Sayıları

ÖZEL EĞİTİM OKUL VE KURUMLARI Okul/Kurum

Sayıları Öğrenci Sayısı

%

a- Özel Eğitim Rehbeklik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğüne Bağlı Özel Eğitim Okul ve Kurumları

(Resmî)

Özel Eğitim Okulu Bünyesinde Anasınıfı 65 513 1,7

Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulu 53 2.881 9,7

Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulu 3 461 1,5

Görme Engelliler İlköğretim Okulu 15 1.354 4,6

Hastane İlköğretim Okulu 47

İşitme Engelliler İlköğretim Okulu 48 4.821 16,2

Uyum Güçlüğü Olanlar-İlköğretim 1 40 0,1

Otistik Çocuklar Eğitim Merkezi-İlköğretim 27 580 2,0

Öğretilebilir Zihinsel Engelliler Eğitim Uygulama Okulu-İlköğretim

127 5.706 19,2

Ortopedik Engelliler Meslek Lisesi 2 118 0,4

İşitme Engelliler Meslek Lisesi 17 1.692 5,7

Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İş Okulu 73 2.918 10,0

Öğretilebilir Zihinsel Engelliler İş-Eğitim Merkezi 129 2.867 9,7

Otistik Çocuklar İş Eğitim Merkezi 5 149 0,5

Üstün Zekalı ve Özel Yetenekliler Bilim ve Sanat Merkezleri

53 5.534 18,7

Resmî Okul/Kurum Toplamı 665 29.634

(%88’i resmî okulda)

100

Görme Engelliler Basımevi ve Akşam Sanat Okulu (Kurum) 1

Rehberlik ve Araştırma Merkezi 201

RESMÎ OKUL/KURUM VE RAM TOPLAMI 867

Kaynak: MEB, 2008-2009 Yılı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kurum Sayıları

b- Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğüne Bağlı Özel Eğitim Okul ve Kurumları (Özel)

%

Özel Özel Eğitim Okul Toplamı 149 4.097

(%12’si özel okulda)

Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri 1.666

GENEL TOPLAM 2.682 33.731

Kaynak: MEB, Yönetim Bilgi Sistemi İLSİS 01.10.2009

35

Türkiye’de 2008-2009 eğitim-öğretim yılında kaynaştırma eğitimi alan öğrenci

sayısı; özel eğitim sınıfında 13.015, ilköğretimde normal eğitim sınıflarında 42.647,

ortaöğretim normal eğitim sınıflarında 2.663 olmak üzere toplam 58.325’tir. (MEB

2008-2009 Yılı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Kurum Sayıları).

Tablo 2.3. ve 2.4.’te de görüldüğü gibi 2008-2009 eğitim-öğretim yılında, MEB

tarafından özel eğitim hizmeti verilen özel gereksinimli öğrenci sayısı resmî 29.634,

özel 4.097 olmak üzere toplam 33.731, kaynaştırma uygulamalarında 58.325 olmak

üzere tamamı 92.056’dır. Özel eğitim verilen öğrencilerin %65’e yakınının kaynaştırma

uygulamaları ile genel eğitim sınıflarında yer alması eğitim açısından sevindirici bir

sonuçtur. Hedef, bu oranın daha da yükseltilmesidir.

Tablo 2.4’te özel özel eğitim okullarında 4.097 özel gereksinimli öğrencinin

öğrenim gördüğü görülmektedir. Bunun %87,7’sini karışık engel gruplarının olduğu

özel eğitim okulu öğrencileri, %8,3’ünü öğretilebilir çocuklar okulu öğrencileri,

%2,3’ünü otistik özürlüler okulu öğrencileri ve %1,7’sini de spastik özürlüler okulu

öğrencileri oluşturmaktadır.

Tablo 2.4. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğüne Bağlı Özel Özel Eğitim Okulu Tüm Kurum Alt Türleri Bazında Öğrenci Sayıları

Okul Türü Öğrenci Sayısı %

Özel Özel Eğitim Okulu 3597 87,7

Otistik Özürlüler Okulu 94 2,3

Spastik Özürlüler Okulu 65 1,7

Öğretilebilir Çocuklar Okulu 341 8,3

ÖZEL Özel Eğitm Okul/Kurum Öğrenci Genel Toplamı 4.097 100

Kaynak: MEB, Yönetim Bilgi Sistemi İLSİS 01.10.2009

Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı resmî

özel eğitim okullarında 5.683 öğretmen, 686 yönetici bulunmaktadır (MEB 2008-2009

Yılı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kurum Sayıları).

Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğüne bağlı özel özel eğitim okullarında

ise, 1.030 özel alan öğretmeni, 157 yönetici görev yapmaktadır (MEB, Yönetim Bilgi

Sistemi İLSİS, 2009).

36

Türkiye’de özel eğitim okul, kurum ve merkezleri, MEB’e bağlı Özel Eğitim

Rehberlik ve Danışma Hizmetleri ile Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğüne

bağlı olarak faaliyetlerini sürdürmektedirler. Resmî özel eğitim okul ve kurumlarının

sayıları üstün veya özel yetenekliler bilim ve sanat merkezleri ve RAM’larla beraber

toplam 867’dir. Özel Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı 149 özel özel eğitim okulu ve

1.666 özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi bulunmaktadır. Türkiye’de MEB’e bağlı bu

iki genel müdürlük bünyesinde 2009 yılı verilerine göre 2.682 okul/kurum ve merkez

yer almaktadır.

2.2. Konuyla İlgili Yasal Düzenlemeler

Birleşmiş Milletler örgütü tarafından engelliler konusunda fırsat eşitliğine ilişkin

standart kuralların uygulanması için kararlar alınmış ve uygulamalar başlatılmıştır.

Birleşmiş Milletler gibi Avrupa Konseyinin de “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”,

Avrupa Sosyal Şartı” ve Avrupa Kentsel Şartı”nda özürlüler ile ilgili düzenlemeler

yapılmıştır.

Çağdaş uygarlığın ve toplumun önemli bir unsuru olan çocuğun yetişmesi;

bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve ahlakî gelişimi ile ilgili önlemlerin alınması

yanında onun aile ve toplum içindeki yerini düzenleyen hukuk kurallarına da bağlıdır.

Bu kuralların insan onuru, saygınlığı ve özgürlüklerine uygun olmasında, çocuğun

olduğu kadar toplumunda yararı vardır. İşte bu nedenledir ki çocuk eski devirlerden beri

hukukun ilgilendiği bir varlık olmuştur (İnan, 1968).

Bu amaçla ülkemiz, aday olduğumuz AB ve BM’nin çocuklarla ilgili

sözleşmelerine bağlı olarak hem uluslararası ve hem de ulusal olarak ilgili yasal

düzenlemeleri yapmış ve ugulamaya koymuştur. Özel eğitimi ilgilendiren yasal

düzenlemelerden bazıları hukuksal sınıflandırmalarına göre aşağıda belirtilmiştir.

2.2.1. Engellilerin Haklarına İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi

İnsan hakları ideali, eşitlik, özgürlük ve insan onuruna saygıyı zorunlu olarak

içeren bir evrensel düzen kurma amacını içermekle birlikte, yakın zamanlara kadar,

engellilerin de bu düzen içerisinde yer alması kaygısının varlığından bahsetmek

mümkün değildi. Daha sonra, engelliler ile ilgili toplumlar pozitif olarak bilinç

seviyesini yükselterek, devletler düzeyinde talepler oluşturdular. Engelliler hakkındaki

37

pozitif zihinsel dönüşüm ve gelişmelere bağlı olarak da, Engellilerin Haklarına İlişkin

Birlemiş Milletler Sözleşmesi 13 Aralık 2006 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel

Kurulunda kabul edildi ve 30 Mart 2007 tarihinde imzaya açıldı. Türkiye, Sözleşme’yi

imzaya açıldığı tarihte imzaladı ve Sözleşme’nin onaylanmasının uygun bulunduğuna

dair Kanun 3 Aralık 2008 tarihinde TBMM’de kabul edildi. 5825 sayılı Kanun ve

Bakanlar Kurulunun 2009/15137 sayılı kararıyla onaylanması uygun bulunan

Engellilerin Hakları Sözleşmesi’nin eki olan İhtiyari Protokol, Birleşmiş Milletlerde 64.

Genel Kurulu Sözleşme Etkinliği kapsamında imzalanmıştır. İhtiyari Protokol ile kişi ve

gruplara sözleşmenin uygulanmasını denetlemek üzere kurulan Engellilerin Haklarına

İlişkin Komiteyle, iç hukuk yolları tükendikten sonra başvuru imkânı tanınması, bu

alanda atılmış çok önemli bir adım olarak belirtilmektedir. Bilindiği üzere, Anayasa’nın

90. maddesi hükmüne göre, Sözleşme onaylandıktan sonra kanun hükmünde olmaktır.

Engellilerin Hakları Sözleşmesi, 25 başlangıç paragrafı ve 50 maddeden

oluşmaktadır. Sözleşme’nin ilk maddesi Sözleşme’nin amacını açıklamakta ve engelli

kişi kavramını tanımlamaktadır. Bu maddeye göre, “Bu Sözleşme’nin amacı,

engellilerin tüm insan hak ve temel özgürlüklerinden tam ve eşit şekilde yararlanmasını

teşvik ve temin etmek ve insanlık onurlarına saygıyı güçlendirmektir.” Sözleşme’nin ilk

maddesinde yer alan engelli kişi tanımı, engelliliğe yaklaşımda tıbbi modelin terk

edildiğini, engelliliğin münhasıran bireyin kendisinden kaynaklanan bir sorun

olmadığını, bireyin niteliklerinin kendisi dışındaki olumsuz unusurlarla birleşerek engel

hâline geldiğinin kabul edildiğini yansıtmaktadır.

Engellilerin Hakları Sözleşmesi 8 temel ilkeye dayanmaktadır:

a. Kişilerin insanlık onuruna ve bireysel özerkliklerine saygı,

b. Ayrımcılık yasağı,

c. Toplumsal yaşama tam ve etkin katılım,

d. Farklılıklara saygı ve engelliliğin insan çeşitliliğinin bir parçası olduğunun kabulü,

e. Fırsat eşitliği,

f. Erişilebilirlik,

g. Kadın ve erkek eşitliği,

h. Engelli çocukların gelişim kapasitesine ve kendi kimliklerini koruyabilme haklarına saygı.

38

2.2.2. Anayasa’da Özel Eğitim ve Engelliler ile İlgili Maddeler

T.C. Anayasası’nın 42. Maddesi: “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun

bırakılamaz… Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı

kılacak tedbirler alır.” 50. Maddesi: “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan

işlerde çalıştırılamaz. Bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından

özel olarak korunurlar.” 61. Maddesi: “Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum

hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirler alır.” hükümlerine göre sağlıklı bireyin olduğu

gibi özel gereksinimli bireylerin de eğitim ve öğrenim hakkı olduğunu, eğitimde fırsat

eşitliğinin bulunduğunu belirtmektedir.

2.2.3. Kanunlar

2.2.3.1. 5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde

Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (RG: 7.7.2005/25868)

Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığınca özürlülük alanında çağdaş

dünyadaki gelişmeler ve evrensel ilkeler ışığında, özürlülerin sorunlarının çözümü için

yeni ve sosyal politikalara ve özürlüleri ilgilendiren mevzuatın yeniden düzenlenmesine

duyulan ihtiyaçtan hareketle 2005 yılında 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu yürürlüğe

girmiştir.

5378 sayılı Kanun’un amacı; özürlülüğün önlenmesi, özürlülerin sağlık, eğitim,

rehabilitasyon, istihdam, bakım ve sosyal güvenliğine ilişkin sorunlarının çözümü ile

her bakımdan gelişmelerini ve önlerindeki engelleri kaldırmayı sağlayacak tedbirleri

alarak topluma katılımlarını sağlamak ve bu hizmetlerin koordinasyonu için gerekli

düzenlemeleri yapmaktır. Bu Kanun; özürlüleri, ailelerini, özürlülere yönelik hizmet

veren kurum ve kuruluşlar ile diğer ilgilileri kapsamaktadır.

2.2.3.2. MEB ile İlgili Kanunlarda Özel Eğitimle İlgili Maddeler

5580 Sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu (RG:14.02.2007/26434): 2.

Maddesinin h) bendine göre “Özel eğitim okulu: Özel eğitim gerektiren bireylere

hizmet veren, özel olarak yetiştirilmiş personelin bulunduğu, geliştirilmiş eğitim

programlarının uygulandığı özel öğretim kurumu.” k) bendine göre “Özel eğitim ve

rehabilitasyon merkezi: Özel eğitim gerektiren bireylerin konuşma ve dil gelişim

39

güçlüğü, ses bozuklukları, zihinsel, fiziksel, duyusal, sosyal, duygusal veya davranış

problemlerini ortadan kaldırmak ya da etkilerini en az seviyeye indirmek, yeteneklerini

yeniden en üst seviyeye çıkarmak, temel öz bakım becerilerini ve bağımsız yaşam

becerilerini geliştirmek ve topluma uyumlarını sağlamak amacıyla faaliyet gösteren özel

öğretim kurumları”dır.

222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu Madde 12: “Mecburi ilköğretim

çağında bulundukları hâlde zihnen, bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan özürlü olan

çocukların özel eğitim ve öğretim görmeleri sağlanır.”

3797 Sayılı Millî Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun

Madde 23: “Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü görevleri

a) bendine göre: Özel eğitim sınıfları, özel eğitim okulları, rehberlik ve araştırma

merkezleri (RAM), iş okulları ve iş eğitim merkezleri ile aynı seviye ve türdeki benzeri

okul ve kurumların eğitim, öğretim ve yönetimi ile ilgili bütün hizmetlerini yürütür.”

1739 Sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu Madde 8: “Özel eğitime ve korunmaya

muhtaç çocukları yetiştirmek için özel tedbirler alınır.” ifadeleri yer almaktadır.

2.2.4. 573 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname (RG 06.06.1997/23011)

Özel eğitim hizmetlerinin istenilen nitelik ve nicelikte yaygınlaştırılması amacı

ile özel eğitim gerektiren bireylerin, Türk Millî Eğitiminin genel amaçları ve temel

ilkeleri doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim görme haklarını kullanabilmelerini

sağlamaya yönelik esasları düzenlemektir. Bu kanun hükmünde kararname; özel eğitim

gerektiren bireyler ile onlara doğrudan veya dolaylı olarak sunulacak eğitim

hizmetlerini; bu hizmetleri sağlayacak okul, kurum ve programları kapsar.

2.2.5. Yönetmelikler

2.2.5.1. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (Haziran 2006/2585, Ek ve

Değişiklikler: Ağustos 2009/2623 TD)

Bu yönetmeliğin amacı, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, Türk Millî

Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim

görme haklarından yararlanabilmelerini sağlamaya yönelik usul ve esasları

düzenlemektir. Kapsamı özel eğitime ihtiyacı olan bireyler ile onlara doğrudan veya

40

dolaylı olarak sunulacak eğitim-öğretim hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili

hükümlerdir.

2.2.5.2. Millî Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri

Yönetmeliği (Mayıs 2001/2524, Ek ve Değişiklikler: Nisan 2009/2619 TD)

Bu yönetmeliğin amacı, il/ilçe düzeyinde rehberlik ve psikolojik danışma

hizmetlerinin ve bu hizmetlerin verildiği rehberlik ve araştırma merkezleri ile eğitim-

öğretim kurumlarındaki rehberlik ve psikolojik danışma servislerinin kuruluş ve

işleyişine ilişkin esasları düzenlemektir.

2.2.5.3. Özel Mesleki Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik

2.5.200/26156, Ek ve Değişiklikler: 31.07.2009/273005 RG)

Bu yönetmeliğin amacı; özürlülerin yetenekleri doğrultusunda yapabilecekleri

bir işte verimli kılınarak ekonomik ve sosyal refahının sağlanması amacıyla kurulacak

özel mesleki rehabilitasyon merkezlerinin açılışı, denetlenmesi ve işleyişine ilişkin usul

ve esasları düzenlemektir.

2.2.5.4. Yapılarda Özürlülerin Kullanımına Yönelik Proje Tadili

Komisyonları Teşkili, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

(22.04.2006/26147)

Bu yönetmeliğin amacı, özürlülerin ulaşımı ve kullanımına uygun olmayan

yapıların uygun şekle getirilmesine yönelik proje değişikliği taleplerinin

değerlendirilmesi için oluşturulacak komisyonun teşkili, çalışma usul ve esasları ile

özürlünün kullanımından sonraki sürece ilişkin hususları belirlemektir. Bu yönetmelik

hükümlerini Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığının bağlı olduğu Bakan ile İçişleri

Bakanı ve Bayındırlık ve İskan Bakanı yürütür.

2.2.6. Genelgeler

2.2.6.1. Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulamaları Genelgesi

(02.09.2008/60)

Daha önce ayrıştırılmış ortamlar olarak özel eğitim okulu ağırlıklı olan özel

eğitim, 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile çağdaş bir

41

anlayış ile kaynaştırma yoluyla eğitim uygumaları esas alınarak düzenlendi. Söz konusu

kararnamenin “Kaynaştırma” başlıklı 12. maddesinde; “Özel eğitim gerektiren

bireylerin eğitimleri, hazırlanan bireysel eğitim planları doğrultusunda akranları ile

birlikte her tür ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler

kullanılarak sürdürülür.” hükmü gereğince resmî ve özel olarak, okul öncesi, ilköğretim

ve ortaöğretim okulları ile yaygın eğitim kurumları kendi çevrelerindeki özel eğitime

ihtiyacı olan bireylere özel eğitim hizmetleri sağlamakla yükümlü tutulmuş ve

kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamaları bu genelge ile detaylı olarak belirtilmiştir.

2.2.6.2. Okul Öncesi Dönemde Kaynaştırma Yoluyla Eğitiminin

Yaygınlaştırılması Projesi ile İlgili Genelge (24.08.2009/66)

Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamaları, engelli öğrencinin sadece eğitim

ortamına yerleştirilmesini içeren bir süreç değil; beraberinde destek eğitim hizmetlerini,

uygun plânlamaları ve çeşitli düzenlemeleri gerektiren her tür ve kademede uygulanan

teknik ve bilimsel bir yaklaşımdır.

Bu çerçevede 2009-2010 eğitim öğretim yılı içinde Amasya, Nevşehir,

Çanakkale, Bilecik, Edirne, Karabük, Ardahan, Gümüşhane, Trabzon, Yalova,

Karaman, Tunceli, Kilis, Bolu, Kırıkkale, Bayburt, Burdur, Kırklareli, Muğla, Düzce,

Bartın, Artvin, Çankırı, Kütahya, Rize, Isparta, Kırşehir, Giresun, Uşak, Eskişehir,

Sinop ve Samsun illerinde okul öncesi dönemde özel eğitim değerlendirme kurulunca

kaynaştırma yoluyla eğitime uygun bulunan çocuklara proje kapsamında etkili bir

kaynaştırma eğitimi verilmesi plânlanmıştır. Bu illerde proje kapsamına alınan

çocukların öncelikle tanılamalarının ve görevli öğretmenlerin hizmet içi eğitim

faaliyetlerinin yapılması kararlaştırılmıştır.

2.2.6.3. Özürlü Bireylerin Eğitim Giderlerinin Karşılanması Genelgesi

(29.07.2009/60)

Bu genelge ile özel eğitim kurumlarında özürlü bireylere uygulanacak destek

eğitim programlarının kapsam ve süreleri, özür grupları ve dereceleri ile eğitim

giderlerinin Millî Eğitim Bakanlığınca karşılanması ile ilgili esaslar ile özel eğitim

kurumlarında uygulanan “Özürlü Birey Modülü” ile ilgili iş, işlemler ve özel eğitim

alan bireylerin derslere devam edip etmedikleri gibi konularda denetimlerini de

kapsayan konularda, yapılması gerekenler belirtilmiştir.

42

2.2.6.4. Evde Hastanede Eğitim Hizmetleri Yönergesi (2009 Şubat,

Sayı:2629)

Bu yönergenin amacı okul öncesi ve ilköğretim çağındaki özel eğitime ihtiyacı

olan bireylerden, sağlık problemi nedeniyle örgün eğitim kurumlarından doğrudan

yararlanamayacak durumda olanlara evde veya hastanede yatarak tedavi gördüğü sürede

verilecek eğitim hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesiyle ilgili usul ve esasları

düzenlemektir.

2.2.7. Şûralar

2.2.7.1. Millî Eğitim Şûralarında Özel Eğitim

IV. Millî Eğitim Şûrasında, özel eğitime muhtaç çocuklar tanımlanmış, bunların

tanılanmasından, okullara kayıtlarına, nasıl eğitim verileceğine ve eğitim verilecek

kadroların yetiştirilmesine kadar detaylı kararlar alınmıştır.

XII. Millî Eğitim Şûrası 20. kararda “Özel eğitime muhtaç çocukların eğitimine

önem verilmesi, zekâ seviyesi yüksek çocuklar için üst özel sınıfların açılması, zihin ve

beden bakımından özürlü çocukların eğitiminin yaygınlaştırılması”, 21. kararda

öğretmen yetiştirme ve 22. kararda da özürlü çocukların eğitimine uygun teknolojik

araç-gereçlerin sağlanması kararları alınmıştır.

XIII. Millî Eğitim Şûrasında, özel eğitime muhtaç kişilerin yaygın eğitim

imkânlarından daha çok yararlanmalarını sağlayacak tedbirlerle ilgili 6 nolu karar

alınmıştır.

XIV. Millî Eğitim Şûrası 19 nolu kararda “0-72 ay çocuğuna okul öncesi eğitim

hizmeti veren kreş, gündüz bakımevi, çocuk yuvaları, özürlüler için rehabilitasyon

merkezleri vb. sosyol tesislerin geliştirilmesi için devlet kredisi ve teşviklerin

artırılmasına ve vergilendirmenin azaltılmasına çalışacaktır.” ifadesi yer almıştır.

XV. Millî Eğitim Şûrasında, “Özel eğitim ihtiyacı duyulan farklı yapıdaki

öğrenciler için mevcut eğitim programlarında uygulama sağlanmalı. Öğretmenler bu

konuda hizmet içi eğitimden geçirilmelidir.” ifadesi 18 nolu kararla alınmıştır.

43

XVI. Millî Eğitim Şûrasında, “Mesleki ortaöğretim kurumlarına başvuru

koşullarında özürlülerin aleyhinde olan ve eğitimde fırsat eşitliği ilkesine aykırı olan

koşullar ortadan kaldırılmalıdır. Daha önceki Millî Eğitim Şûralarında yer verilen

rehberlik ve meslek danışmanlığı hizmetlerine ek olarak özürlü öğrencilere ilgi, istek,

yetenek, özür türü ve dereceleri ile performansları göz önüne alınarak, eğitim

hizmetlerinden yararlanma olanağı tanınmalıdır.” “Mesleki ve teknik eğitimde var olan

eğitim olanaklarından özürlü gençlerin de yararlanabilmesi için fiziki engellerin ortadan

kaldırılması, özürlülere gerekli eğitim araç ve gereçlerinin sağlanması, özürlünün

eğitime göre değil, eğitimin özürlüye göre yapılandırılması gerekmektedir.” ve “Özürlü

gençlerin işletmelerdeki uygulamalı eğitim sürecinde özel olarak takibi ve denetemi

yapılmalı, izlenmeli ve bu süreçte işletmeler özürlüler konusunda bilinçlendirilmeli,

özürlülere yönelik yanlış tutumların ortadan kaldırılması sağlanmalıdır.” kararları

alınmıştır.

XVII. Millî Eğitim Şûrası 34. kararda, “Özel öğretim gereksinimli öğrencilere

yönelik öğrenci ve öğretmen projeleri daha fazla hazırlanmalı ve projeler

desteklenmelidir.”, 35. kararda ise “Engelli öğrecilerin ERASMUS, COMENIUS vb

hareketlilik programlarına katılımını sağlayacak düzenleme yapılmalıdır.”

denilmektedir. Bu nedenle gerek Avrupa Birliği projeleri gerekse diğer projeler

hazırlanırken engelli bireylerin de katılımlarının sağlanması, engelli bireyler için de

projeler hazırlanması ve bu konuda engelli bireylerin teşvik edilmesi hususlarına dikkat

çekilmektedir. Bu şûrada engellilerin eğitimi daha çok önemsenerek, özel eğitimle ilgili

35 kararda hedefler konulmuştur.

2.2.7.2. Türkiye Özürlüler Şûraları

Türkiye’de Özürlüler ile ilgili 4 Şûra toplantısı yapılmıştır. Türkiye

Cumhuriyeti’nin ilk özürlüler şûrası 3 Aralık 1999 tarihinde gerçekleştirilmiştir. I.

Özürlüler Şûrası’nda “Çağdaş Toplum, Cağdaş Yaşam ve Özürlüler” tema olarak

belirlenmiştir. Özürlülerle ilgili tüm kesimleri bir araya getiren ilk platform olması ve

özürlüler ile ilgili tüm konuların ilk defa bir arada görüşülmesi ve tartışılması nedeniyle

özürlüler açısından önemli bir şûradır. En son IV. Özürlüler Şûrası 16 Kasım 2009’da

yapılmıştır. Bu şûranın amacı ise, özürlü ve özürlülük konusunda her türlü görüş ve

çözüm önerilerini tartışmak, ulusal politikalara esas olacak ilke ve programlar

oluşturmak, kamuoyunun bu konuda bilinçlenmesine katkıda bulunmak, ulusal ve

44

uluslararası alanlardaki görüş, düşünce ve gelişmelerin aktarılmasını, tartışılmasını

sağlamak olmuştur.

2.2.8. Özürlülere Hizmet Veren Ulusal ve Uluslararası Sivil Toplum

Örgütleri

2.2.8.1. Ulusal Sivil Toplum Örgütleri

Türkiye Ortopedik Özürlüler Federasyonu,

Türkiye İşitme Engelliler Millî Federasyonu,

Zihinsel Özürlüler Federasyonu,

Görme Engelliler Federasyonu,

Spastik Çocuklar ve Erişkinler Dernekleri -Cerebral Palsy- Federasyonu. Bu 5

federasyonun bir araya gelmesi ile Türkiye Sakatlar Konfederasyonu kurulmuştur.

Türkiye Sakatlar Konfederasyonu, 1986 yılında 2908 sayılı Kanun’la

kurulmuş, ülkemizdeki özürlülere hizmet eden sivil toplum kuruluşlarının en üst

kuruluşudur. Üye federasyonlarca temsil edilen engelli gruplarının sosyal, ekonomik,

kültürel, sportif, hukuki ve mesleki yönlerden topluma ve çalışma hayatına

kazandırılması için Anayasa ve diğer ilgili kanunlara uygun olarak ortak hak ve

menfaatlerini korumak, üye federasyonlar arasında iş birliği ve koordinasyonu sağlamak

amacıyla kurulmuş, bu ve tüzüğünde bulunan diğer amaçlar doğrultusunda hizmetlerini

etkin olarak sürdürmek için çalışmaktadır.

2.2.8.2. Uluslararası Sivil Toplum Örgütleri

2.2.8.2.1. WHO-Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization)

Yaşlanma ve sağlık; tanı, değerlendirme ve sınıflandırma, özürlülüğün/kazaların

önlenmesi ve rehabilitasyonu, sağlığın korunması, ruhsal sağlık, madde kullanımı,

konularında faaliyetler yürütmektedir.

2.2.8.2.2. UNESCO-Birleşmiş Milletler, Eğitim, Bilim ve Kültür

Organizasyonu-Kaynaştırma Eğitimi (United Nations, Education Science and

Culture Organization-Inclusive Education)

UNESCO’nun kaynaştırma eğitimi ile ilgili temel çalışma alanları; ulusal

politikaların oluşumuna katkıda bulunmak, araç-gereç üretmek, dünya çapında

kaynaştırma uygulamalarını desteklemektir.

45

2.2.8.2.3. UNDSPD-Birleşmiş Milletler, Sosyal Politika ve Kalkınma

Birimi, Özürlüler Programı (United Nations, Division for Social Policy and

Development):

Dünya özürlüler eylem plan ve standart kurallarının daha çok ülkede

uygulamaya konmasını teşvik etme, izleme ve değerlendirmesini yapmak üzere

yapılandırmıştır. Ayrıca özürlülerle ilgili konularda yayınlar yaparak bir bilgi alış-verişi

merkezi görevini üstlenerek; ulusal, bölgesel ve uluslararası program ve faaliyetleri

teşvik etmekte, hükümetlere ve sivil toplum örgütlerine destek sağlamakta, projeler ve

faaliyetlere ciddi anlamda teknik iş birliği desteği vermektedir.

2.2.8.2.4. ILO-Uluslar Arası Çalışma Örgütü, Özürlüler Programı

(International Labour Organization-Disability Program)

ILO-Özürlüler Programı özre sahip kadın ve erkeklerin iş piyasasında

karşılaştıkları engellerin ortadan kaldırılması ve bu kişilerin daha nitelikli işlerde

çalışabilmelerini sağlamayı hedeflemektedir. İstihdam edilebilirlik, bilgi ve beceri

odaklı programlar düzenlemekte, bu program aşağıdaki temel faaliyetleri içermektedir:

- Özürlülerin mesleki rehabilitasyon ve istihdamla ilgili bilgi düzeyini arttırma,

- Hükümetlere, işçi ve işveren organizasyonlarına, özürlü organizasyonlarına

rehberlik, hukuki ve politik danışmanlık hizmeti verme,

- Teknik danışmanlık hizmeti ve iş birliği faaliyetleri.

2.2.8.2.5. UNESCAP-Birleşmiş Milletler, Asya Pasifik Ekonomik ve Sosyal

Komisyonu: Asya Pasifik Özürlüler On Yılı (United Nations, Economic and Social

Commision for Asia and Pacific)

Planlanan on yıllık sürecin özürlülerin tam katılımı ve eşitliğini sağlamaya

yönelik hedefe ulaşabilmesi için özürlü bireylerin toplumla bütünleşebilmesine

odaklanan bölgesel hareketleri ve kaynaştırmayı geliştirmeye yönelik tüm kalkınma

programlarını kapsamaktadır.

46

2.3. İlgili Araştırma ve Yayınlar

Tos (1994) tarafından “Öğretilebilir Zihinsel Özürlü Çocuklar İçin Özel Eğitim

Okulları Kullanıcı İhtiyaçları ve Fiziki Mekan Özellekleri” araştırmasında, İstanbul il

merkezinde 3 öğretilebilir zihinsel engelliler okulu ve farklı ülkeler özel eğitim okulları

kullanıcı ihtiyaçları ve fiziki mekan özellikleri karşılaştırılarak incelenmiştir. Araştırma,

incelenen okullardaki sorunların belirlenmesi ve gelecekte özel eğitim gerektiren

bireylerin ihtiyaçlarına uygun özel eğitim okullarının yapılması amacıyla yapılmıştır.

Özkan (2001) “Görme Engellilere Yönelik Eğitim Kurumlarında Mekansal

Problemlerin İrdelenmesi ve Çözüm Önerileri” araştırmasında, Ankara, İstanbul ve

İzmir’den birer tane görme engelliler okulunu örnekleme almıştır. Görme engelliler

okullarında var olan problemleri tespit etmek için bir anket formu geliştirerek 6-15 yaş

grubu öğrencilere ve bu okullarda görev yapan öğretmenlere uygulamıştır. Elde edilen

bulgulara dayanarak görme özürlüler okullarında mekan problemleri tespit etmiş ve

problemleri çözmek amacıyla öneriler sunmuştur.

Yılmaz (2002) “Özel Eğitim Kurumları ve Sorunları” araştırmasında, MEB,

Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı okul ve

kurumların tamamını örneklemine alarak, bu kurumların yapısı ve işlevlerinde mevcut

durumun tespiti ve sorunlara ilişkin değerlendirmeler yapmıştır. Araştırma yazılı belge,

rapor ve dokümanların incelenmesi ve yerinde gözlem ile yapılmıştır. Araştırma

sonucunda, hizmetleri başarı ile veren kurumlar mevcut olmasına rağmen, kurumlar

arasında iş birliği ve koordinasyon eksikliği bulunduğu ortaya çıkmıştır.

Gerçek (2003), “İlköğretim Okullarındaki İşitme Engelliler İçin Resim Eğitimi

Programı ve Bu Pragramın İşitme Engelli Kişinin Resimsel Gelişimine Etkisi”

araştırmasında Bursa ili Nilüfer ilçesinde, Duyum İşitme Engelliler İlköğretim Okulu 7.

sınıflarını araştırma örneklemi olarak belirlemiş ve bu sınıflardan 16 öğrencilik bir

grubu ile, ilköğretim okullarındaki işitme engelliler için resim eğitim programını

incelemiştir. Bu programın işitme engelli kişilerin resimsel gelişimine etkisini

araştırmıştır. Araştırmacı tarafından, işitme engelli öğrencilerin çalışacakları konu

belirlenmiş, belirlenen konu, üç ayrı evrede, belirli zaman aralıkları ile öğrencilere

yaptırılmıştır. Evreler 1, 2 ve 3. evre olmak üzere, her bir evrede aynı konulu resim,

47

öğrenciler tarafından yapılmıştır. 1 ve 2. evrelerde öğrenciye müdahale edilmemiş,

sadece çalışacakları konu verilmiştir. 3. evrede ise öğrencilere bir ders saati süresince

konu ile ilgili açıklayıcı bilgiler verilmiş ve ikinci ders saatinde konuyu tekrar

çalışmaları istenmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır.

Selvi (2004), Resmî İşitme Engelliler Eğitim Kurumlarının İşlevsel Süreçlerinin

Değerlendirilmesi” araştırmasında, Marmara Bölgesinde 11 işitme engelliler ilköğretim

okulu ve 3 çok programlı işitme engelliler meslek lisesinde işitme engelliler eğitim

kurumlarının işlevsel süreçlerini, yönetici ve eğiticilerin görüşlerini alarak

değerlendirmiştir.Yönetim süreçleri ile ilgili yapılan durum ölçeği değerlendirmesinde

en yüksek puanı eğitim-öğretim işleri, daha sonra personel işleri, sonra okul işletmesi,

en düşük puanı ise öğrenci işleri almıştır.

Sağıroğlu (2006), Kocaeli ilinde “Özel Gereksinimli Bireylere Sahip Ailelerin

Çocuklarının Devam Ettiği Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden Beklentileri”

araştırmasını üç özel eğitim ve rehabilitasyon merkezinde 81 anne ve 81 baba olmak

üzere toplam 162 kişiye anket uygulayarak yapmıştır. Araştırma, özel gereksinimli

bireylere sahip ailelerin çocuklarının devam ettiği özel eğitim ve rehabilitasyon

merkezinden beklentilerini ve bu beklentilerle ilişkili değişkenleri belirlemek amacıyla

yapılmıştır. Araştırma sonucunda, özel gereksinime sahip anne ve babaların öğrenim

durumları ve çocukların engel türüne göre, devam ettikleri özel eğitim ve rehabilitasyon

merkezinin fiziksel özellikleri bakımından beklentileri ile ilgili görüşleri arasında

farklılıkların bulunduğu ortaya çıkmıştır.

Güngör (2008), Konya ilinde 2006-2007 öğretim yılında “Özel Eğitime Muhtaç

Çocukların Anne ve Babalarının Psikolojik İlişki İhtiyaçları ile Durumluk ve Sürekli

Kaygı Düzeyleri Arasındaki İlişkiler” araştırmasını özel eğitim merkezlerine devam

eden özel eğitime muhtaç çocuklardan 168’inin annesi ve 152’sinin babası olmak üzere

320 ebeveyni örneklemine alarak veri toplamıştır. Araştırma üç temel amaç açısından

kurgulanmıştır. Birinci amaç, psikolojik ilişki ihtiyacı ile kaygı düzeyleri arasındaki

ilişkinin incelenmesi; ikinci amaç, psikolojik ilişki ihtiyacı ile cinsiyet, gelir düzeyi ve

öğretim durumları arasındaki ilişkinin ortaya konması; üçüncü amaç, durumluk ve

sürekli kaygı düzeyleri ile cinsiyet, gelir düzeyi ve öğretim kurumları arasındaki

ilişkinin belirlenmesidir.

48

Karahan (2008) tarafından İstanbul ilinde 13’ü özel özel eğitim okulu, 34’ü

resmî özel eğitim okulu olmak üzere toplam 47 özel eğitim okulunda psikologlar, özel

eğitim öğretmenleri, sınıf öğretmenleri, okul öncesi öğretmenleri, çocuk gelişimciler,

rehberlik ve psikolojik danışmanlar açısından özel eğitim okullarında öz yeterlik algı ve

tükenmişlik düzeyleri incelenmiştir. Araştırmaya göre, eğitimcilerin öz-yeterlik algı

düzeyleri ve tükenmişlik düzeyleri arasında anlamlı ilişki saptanmıştır. Özel eğitim

alanında çalışan eğitimcilerin tükenmişlik düzeyleri ile cinsiyetleri, eğitim düzeyleri,

mezun oldukları alan, çalışmakta oldukları alan, meslekte çalışma süreleri, günlük

çalışma süreleri ve çalıştıkları kurum türü arasında anlamlı farklılaşma bulunmuştur.

MEB’in (2007) yılında Özbay, Özmen, Tuncer ve Altunay’a yaptırdığı “Özel

Eğitimin Etkisi ve Etkililiği Temel Araştırması”, Temel Eğitim Projesi II. Fazı içinde

özel eğitime yönelik hizmetlerin etkisi ve etkililiğinin değerlendirilmesi için 9 ilde

yapılmıştır. Araştırma, özel eğitimden yararlanan öğrencilerin, hizmet veren öğretmen

ve yöneticilerin, paydaşlardan ailelerin görüşleri ile özel eğitim kurumlarındaki mevcut

durumun, yeterliliklerin belirlenmesi ve eğitim ortamlarının, öğretim araç-gereçlerinin

özel eğitim hizmetlerine uygun olarak kullanımı ve kalite göstergelerinin geliştirilmesi

amacıyla yapılmıştır.

“Türkiye’de Gelişimsel Yetersizlik Alanı ve Özel Eğitim Raporu” (2007)

Kırcaali-İftar tarafından, Tohum Otizm Vakfı’na yapılmış bir çalışmadır. Otizmli

çocuklara erken tanı konularak özel eğitim desteği almalarına ve toplumla

bütünleşmelerine öncülük ederek, otizmli çocuklar eğitim ortamlarının düzenlenmesi ve

planlanmasına yönelik sonuçlar açısından çalışma yapılmıştır.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın deseni, evren ve örneklemi, veri kaynakları, verilerin

nasıl elde edildiği, verilerin işlenmesi, araştırmada kullanılan istatistik teknikleri ve

araştırmanın sınırlılıkları açıklanmaktadır.

3.1. Araştırmanın Yöntemi

Özel eğitim okullarında özel eğitim hizmetleri uygulamalarının

değerlendirilmesini amaçlayan bu araştırma, tarama ve betimsel modelde bir

araştırmadır. Araştırma, kaynak kişilerle görüşmelerin yapılması, yasal uygulama,

yapılan araştırma ve diğer ilgili yayınların incelenmesi sonucunda tespitler yapılarak

veri toplama araçlarının geliştirilmesi yönüyle tarama; özel eğitim okullarında halen var

olan durumu belirlemeye yönelik yönetici, öğretmen ve velilere yönelik anket

uygulaması yönüyle de betimsel bir araştırmadır.

Özel eğitim hizmetlerine yönelik yasal çalışmaların yüksek standartlara

çıkartılmasına rağmen, bunun özel eğitim okullarına yansıtılamamasını belirlemeye

yönelik olmasıyla da nedensel bir araştırmadır. Nedensel araştırma ortada olan bir

durumun veya olayın nedenlerini, bu nedenleri etkileyen değişkenleri ya da bir etkinin

sonuçlarını belirlemeye yönelik araştırmadır (Gündoğdu, Bilimsel Araştırma Semineri-

EARGED, 2009).

3.2. Araştırmanın Evren ve Örneklemi

3.2.1. Evren

Araştırmanın genel evrenini Türkiye genelinde ilköğretim düzeyinde görme,

işitme, ortopedik ve zihinsel engelliler özel eğitim okullarında görev yapan

öğretmen/yönetici ve veliler oluşturmaktadır (Tablo 3.1).

2008-2009 eğitim-öğretim yılında Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma

Hizmetleri Genel Müdürlüğünün Web sayfasında “Millî Eğitim İstatistikleri” başlığı ile

verilen tabloya göre, özel eğitim alanında 17 ayrı özel eğitim okul ve kurumu hizmet

vermektedir (MEB, Millî Eğitim Bakanlığı Yönetim Bilgi Sistemleri, Aralık 2009).

Bunlar içinde her bir engel grubundaki okul/kuruma ayrı veri toplama aracı geliştirme

50

ve veri toplama çalışmalarının güçlüğü nedeniyle sadece ilköğretim düzeyinde,

ilköğretim okulu diplomasına denk diploma veren resmî özel eğitim okulları örneklem

grubu olarak belirlenmiştir. Bu okullar, görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarıdır.

MEB, 2010 yılı verilerine göre, işitme, görme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ile ilgili Türkiye genelinde 121 okul bulunmaktadır (MEB, Millî Eğitim

Bakanlığı Yönetim Bilgi Sistemleri, Nisan 2010).

Tablo 3.1. Türkiye’de Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okulları ve Öğretmen/Yöneticilere Ait Evren Tablosu

Okul Türleri Okul Evreni*

Yönetici ve Öğretmen Evreni**

Veli Evreni

Görme engelliler ilköğretim okulu 15 456 1.354

İşitme engelliler ilköğretim okulu 49 1.291 4.821

Ortopedik engelliler ilköğretim okulu 3 91 461

Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu 54 1.036 2.881

TOPLAM 121 2.874 9.517 *Kaynak: MEBBİS, 30 Nisan 2010 **Kaynak: MEB, 2008-2009 Eğitim-öğretim yılı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü Kurum ve Öğrenci Sayıları

3.2.2. Örneklem

Örneklem, araştırma evreni içerisinden amaca uygun herhangi bir yöntemle

seçilen ve evreni temsil yeteneğine sahip birimler veya elamanlar kümesi şeklinde

tanımlanabilir (Ural, 2008).

Örneklem seçiminde, özel eğitim okullarından ilköğretim diploması veren engel

türüne ait görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulları

seçilmesi ile “tabakalı örnekleme”, bu engel türlerinden 4 türdeki okul grubunun

uygulamaya alınması ile “maksimum çeşitlilik örneklemesi” yapılmıştır. Maksimum

çeşitliliğe dayalı bir örneklem oluşturmada amaç, genelleme yapmak için bu çeşitliliği

sağlamak değil, tam tersine çeşitlilik gösteren durumlar arasında herhangi ortak ya da

paylaşılan olguların olup olmadığını bulmaya çalışmak ve bu çeşitliliğe göre problemin

farklı boyutlarını ortaya koymaktır (Yıldırım, Şimşek 2005:109).

Belirlenen çalışma evreni olan görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler okullarının tamamına ulaşılarak Türkiye’deki 121 okulda çalışılmıştır (Tablo

3.2.). Evrenin sınırlı veya dar kapsamlı olduğu durumlarda, evren ögelerinin tamamına

ulaşılabilir ki buna tam sayım denir (Ural, 2008).

51

Tablo 3.2. Türkiye Genelinde Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okulları Örneklemini Oluşturan Çalışma Evreni (2009-2010)

ÖZEL EĞİTİM OKULLARI İLLER Görme Engelliler

İ.Ö.O. İşitme Engelliler

İ.Ö.O. Ortopedik

Engelliler İ.Ö.O. Eğitilebilir Zihinsel

Engelliler İ.Ö.O. Adana 1 1 1 Adıyaman 1 Afyonkarahisar 1 Aksaray 1 Amasya 1 1 Ankara 2 3 2 Antalya 1 2 Aydın 1 2 Balıkesir 2 Bartın 1 Bilecik 2 Burdur 1 Bursa 2 3 Çanakkale 1 1 Denizli 1 1 1 Diyarbakır 1 1 Edirne 1 3 Elazığ 1 Erzurum 1 1 Eskişehir 1 1 Gaziantep 1 1 1 Giresun 1 1 Hatay 1 1 Isparta 1 İstanbul 2 7 8 İzmir 1 3 Kahramanmaraş 1 1 1 Karabük 1 Kastamonu 1 Kayseri 1 2 Kırıkkale 1 Kırşehir 1 Kilis 1 Kocaeli 1 Konya 1 1 Kütahya 1 1 Malatya 1 1 Mersin 1 Niğde 1 Ordu 1 1 Rize 1 Sakarya 1 Samsun 1 1 Siirt 1 Sinop 1 Sivas 1 1 Tekirdağ 2 Tokat 1 1 1 Trabzon 1 Uşak 1 Van 1 2 Yalova 1 Yozgat 1 Zonguldak 1 1

15 Görme Engelliler

İ.Ö.O.

49 İşitme Engelliler

İ.Ö.O.

3 Ortopedik

Engelliler İ.Ö.O.

54 Eğitilebilir Zihinsel

Engelliler İ.Ö.O. 54 İl

121

52

Araştırmanın odağını yönetici, öğretmen ve veliler oluşturduğu için, veri

toplama araçlarının uygulanacağı yönetici/öğretmen ve velilere yönelik evreni temsil

yeterliğine sahip bir örneklem büyüklüğü belirlemek için %95 güvenlik düzeyine göre

%5 örnekleme hatası ile Anderson’un kuramsal örneklem büyüklükleri tablosundan

yararlanılarak (Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2004, s.50) 356 yönetici/öğretmen, 356 veliden

oluşan bir örneklem, evreni temsil etme açısından yeterli olarak hesaplanmış, fakat geri

dönmeyen ve geçersiz anketlerin de olabileceği düşünülerek her okuldan 5

yönetici/öğretmen ve 5 veliye anket gönderilerek her iki grubun örneklem sayıları 600,

toplamda 1.200 olarak uygulanmıştır (Tablo 3.3.).

Tablo 3.3. Araştırma Kapsamına Alınan Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okullarının Öğretmen/Yönetici ve Veli Örneklemi

Yönetici/Öğretmen

Örneklemi Veli Örneklemi

BÖLGE İL

G.E

.İ.Ö

.O

İ.E

.İ.Ö

.O

O.E

.İ.Ö

.O

E.Z

.E.İ

.Ö.O

G.E

.İ.Ö

.O

İ.E

.İ.Ö

.O

O.E

.İ.Ö

.O

E.Z

.E.İ

.Ö.O

5 5 Balıkesir

5 5 5 5

Bilecik 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Bursa 5 5

Çanakkale 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Edirne 5 5

5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

İstanbul

5 5

Kocaeli 5 5

Sakarya 5 5 5 5

Tekirdağ 5 5

Marmara

Yalova 5 5 Afyonkarahisar 5 5

5 5 5 5 Aydın

5 5 Denizli 5 5 5 5 5 5

5 5 5 5 5 5 İzmir 5 5

Kütahya 5 5 5 5

Ege

Uşak 5 5

53

Tablo 3.3. (Devamı). Araştırma Kapsamına Alınan Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okullarının Öğretmen/Yönetici ve Veli Örneklemi

Yönetici/Öğretmen

Örneklemi Veli Örneklemi

BÖLGE İL

G.E

.İ.Ö

.O

İ.E

.İ.Ö

.O

O.E

.İ.Ö

.O

E.Z

.E.İ

.Ö.O

G.E

.İ.Ö

.O

İ.E

.İ.Ö

.O

O.E

.İ.Ö

.O

E.Z

.E.İ

.Ö.O

Aksaray 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Ankara 5 5

Eskişehir 5 5 5 5 5 5 5 5

Kayseri 5 5

Kırıkkale 5 5 Kırşehir 5 5 Konya 5 5 5 5 Niğde 5 5 Sivas 5 5 5 5

İç Anadolu

Yozgat 5 5 Adana 5 5 5 5 5 5

5 5 5 5 Antalya

5 5 Burdur 5 5 Hatay 5 5 Isparta 5 5 Kahramanmaraş 5 5 5 5 5 5 Kilis 5 5

Akdeniz

Mersin 5 5 Amasya 5 5 5 5 Bartın 5 5 Giresun 5 5 5 5 Karabük 5 5 Kastamonu 5 5 Ordu 5 5 5 5 Rize 5 5 Samsun 5 5 5 5 Sinop 5 5 Tokat 5 5 5 5 5 5 Trabzon 5 5

Karadeniz

Zonguldak 5 5 5 5 Adıyaman 5 5 Diyarbakır 5 5 5 5 Gaziantep 5 5 5 5 5 5

Güneydoğu Anadolu

Siirt 5 5 Elazığ 5 5 Erzurum 5 5 5 5 Malatya 5 5 5 5

5 5 5 5 Doğu Anadolu

Van 5 5

54 İl 75 245 15 265 75 245 15 265 GENEL TOPLAM 600 600

İ.E.İ.Ö.O: İşitme Engelliler İlköğretim Okulu E.Z.E.İ.Ö.O: Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim G.E.İ.Ö.O: Görme Engelliler İlköğretim Okulu O.E.İ.Ö.O: Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulu

Kaynak: MEB, MEBBİS (Millî Eğitim Bakanlığı Yönetim Bilgi Sistemleri), Aralık 2009.

54

Türkiye’de bulunan toplam 15 görme, 49 işitme, 3 ortopedik ve 54 eğitilebilir

zihinsel engelliler okulları olmak üzere 121 okulda anket uygulanmıştır. Görme

engelliler okullarında 75 yönetici/öğretmen, 75 veliye; işitme engelliler okulunda 240

yönetici/öğretmen, 240 veliye, ortopedik engelliler okullarında 15 yönetici/öğretmen, 15

veliye ve eğitilebilir zihinsel engelliler okullarında 265 yönetici/öğretmen, 265 veliye

anket uygulanmıştır (Tablo 3.3.).

Gruplara gönderilen 1.200 anketten, 1.162’si %96,8 oranında geri dönmüştür.

Örneklemdeki gruplara ayrı ayrı bakıldığında yönetici/öğretmen grubundan 600

anketten 592’si %98,6 oranında, veli grubuna gönderilen 600 anketten 570’i %95

oranında geri dönmüş ve geri dönen anketlerin tamamı değerlendirmeye alınmıştır.

Her okulda 1 okul müdürü, 1 rehber öğretmen, 1 branş öğretmeni ve 2 sınıf

öğretmeni olmak üzere 5 yönetici/öğretmen anketi ve 5 veli anketi olmak üzere toplam

10 anket uygulanmıştır.

Türkiye’de 54 ilde bulunan toplam 121 görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler okuluna gönderilen öğretmen anketi 119 okuldan cevaplandırılarak

gönderilmiş, veli anketi ise 4 okul dışında 115 okul tarafından cevaplandırılarak

gönderilmiştir.

3.3. Veri Toplama Araçları ve Geliştirilmesi

Araştırmada veri toplama aracı olarak, özel eğitim okularındaki öğretmen,

yönetici ve velilere yönelik hazırlanan anketlerden yararlanılmıştır. Veri toplama

amacıyla kullanılan ölçme araçları, sınıflandırma, sıralama niteliğinde yapılandırılmış

olarak hazırlanmıştır. Cevap seçenekleri olan sorular yapılandırılmış anketlerdir

(Kelecioğlu, Veri Toplama Teknikleri Semineri, 2009).

Yönetici ve öğretmen anketinde iki bölüm ve toplam 53 soru yer almaktadır.

Birinci bölümde, kişisel bilgilere ilişkin 6 soru, ikinci bölümde özel eğitim hizmetleri

ile ilgili yasal durum ve uygulamalara ilişkin 47 soru bulunmaktadır (Ek 1.).

Veli anketinde iki bölüm ve toplam 34 soru yer almaktadır. Birinci bölümde,

kişisel bilgilere ilişkin 5 soru, ikinci bölümde özel eğitim hizmetleri ile ilgili yasal

durum ve uygulamalara ilişkin 29 soru bulunmaktadır (Ek 2.).

55

Anket geliştirmede, literatür taraması ve özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinden

anket soruları oluşturularak, konu alanı uzmanları Ankara Üniversitesi Özel Eğitim

Bölümü Zihinsel Engellilerin Eğitimi Bölümünden Doç. Dr. Tevhide Kargın, Gazi

Üniversitesi Eğitimde Psikolojik Hizmetler Anabilim Dalından Yrd. Doç. Dr. İbrahim

Kısaç, Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Fakültesi Eğitim Bilimlerinden Yrd. Doç.

Dr. Ayhan Ural, MEB Ankara Mitat Enç Görme Engelliler Okulu Müdürü Osman

Musaonbaşıoğlu ve öğretmenleri, İstanbul Tuzla Rotary Bölge Vakfı İşitme Engelliler

İlköğretim Okulu Müdürü Adnan Etçi’nin görüş ve önerileri alınmış, bu görüşler

doğrultusunda anketler geliştirilerek kapsam ve görünüş geçerliliği sağlanmıştır.

Güvenirlik çalışmaları için örnekleme alınan Ankara’da görme engelliler

okulundan Göreneller Görme Engelliler İlköğretim Okulu, işitme engelliler okulundan

Kemal Yurtbilir İşitme Engelliler İlköğretim Okulu, ortopedik engelliler okulundan

Doğan Çağlar Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulu ve zihinsel engelliler okulundan

Çağdaş Eğitim Uygulama ve İş Eğitim Merkezinde 10’ar yönetici/öğretmen ve 10’ar

veli olmak üzere, 50 yönetici/öğretmen, 50 veliye toplam 4 okulda bizzat araştırmacı

tarafından 100 anket pilot olarak uygulanmış, ancak 90 anket istatistiksel olarak geçerli

kabul edilerek yorumlanmıştır. Anket sorularında pilot çalışma grupları tarafından

istenen düzeltmeler yapılmış, yönetici/öğretmen anketinde tam ölçme yapmayan 14

soru, veli anketinde 4 soru belirlenerek çıkartılmış, gruplarından gelen talepler

doğrultusunda yönetici ve öğretmen anketine 13 soru, veli anketine 4 soru eklenmiş,

böylece yönetici, öğretmen ve veli anketlerinde iç tutarlılık anlamında geçerlilik

sağlanmıştır.

Araştırmanın amaç ve kapsamı ile ilgili Gazi Üniversitesi Özel Eğitim Bölümü

Başkanı Prof. Dr. Ayşegül Ataman ve Eğitim Bilimleri Bölümü Rehberlik ve Psikolojik

Danışmanlık Anabilim Dalından Doç. Dr. Galip Yüksel’le görüşme yapılmıştır.

3.4. Verilerin Analizi ve Yorumlanması

Verilerin çözümlenmesinde geçerli kabul edilen anketlere verilen cevaplar

bilgisayar ortamında SPSS programı ile çözümlenmiştir. Araştırmada veri toplama

amacıyla kullanılan ölçme araçlarının sınıflandırma ve sıralama niteliğinde olması,

değişkenlerin non parametrik, kesikli (süreksiz) olmasından dolayı yordayıcı

(kanıtlamasal) istatistik olarak χ2 (ki-kare) hipotez testi, betimleyici istatistik olarak

56

frekans ve yüzde uygulanmıştır. Anketlere ait bilgisayar çıktıları ayrı ayrı hazırlanmış,

araştırmanın amaçları doğrultusunda bulgular tablolaştırılıp yorumlanmıştır.

Bu kapsamda;

1. Araştırma kapsamına alınan yönetici, öğretmen ve velilere uygulanan

anketler sonucu elde edilen kişisel bilgilere ilişkin veriler, frekans ve yüzdeler şeklinde

hesaplanarak tablolarda gösterilmiştir.

3. Yönetici, öğretmen ve velilerin özel eğitim okullarında özel eğitim

hizmetlerinin uygulamaları ile ilgili görüşleri yüzde ve frekans dağılımları şeklinde

yansıtılmıştır. Görüşler sınıflandırma ve sıralama ölçeği ile tespit edildiğinden yönetici,

öğretmen ve velilerin özel eğitim okul türlerine, öğretmenlerin branş ve görevlerine,

velilerin cinsiyetlerine, yaşadığı yerlere ve aylık gelirlerine göre görüşleri arasında

farklılaşmanın olup olmadığını ortaya koymak amacıyla ki-kare (χ2) testi uygulanmıştır.

Karşılaştırmada α=0,05 düzeyinde anlamlılık testi uygulanmış, sonuçlar tablolaştırılarak

yorumlanmıştır

Son bölümde de sonuç raporu hazırlanmış ve öneriler getirilmiştir.

3.5. Sınırlılıklar

1. Araştırma, 2009-2010 öğretim yılı,

2. 54 ilde bulunan görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okuları,


okularındaki yönetici, öğretmen ve veli görüşleri,

4. Geliştirilen veri toplama araçları ve veri toplama araçlarının geçerlik,

güvenirlik çalışmaları ve,

5. İlgili araştırmalar ve istatistiksel verilerle sınırlıdır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

BULGULAR VE YORUMLAR

Bu bölümde görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okulu öğretmenleri ve velilerinden veri toplama araçları ile toplanan verilerin analizi

sonucunda elde edilen bulgular ve bulgularla ilgili yorumlar yer almaktadır.

A. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilirzihinsel Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen ve Velileri ile İlgili Kişisel Bilgiler ve Sosyo-Ekonomik Duruma İlişkin Bulgular

Tablo 4.1.’de veli ve yönetici ve öğretmenlere ilişkin demografik durum frekans

ve yüzde şeklinde gösterilmektedir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin görevleri, görev

süreleri, okul türleri ve okullarının öğretim şekli ile velilerin yaşadıkları yerleşim yerleri

ve aylık gelirleri yer almaktadır.

Tablo 4.1.’de görüldüğü gibi, ankete cevap veren öğretmenlerin %20’sini

yöneticiler oluştururken, %20,5’ini zihinsel engelliler sınıf öğretmeni, %18,2’sini branş

öğretmenleri, %16,8’ini işitme engelliler sınıf öğretmeni, %16,4’ünü rehber

öğretmen/psikolojik danışman, %5’ini görme engelliler sınıf öğretmeni ve %3,1’ini de

sınıf öğretmeni oluşturmaktadır.

Araştırmaya katılan gruplardan öğretmen ve yöneticilerin %52,9’u erkek,

%47,1’i kadın, velilerin %41,5’i erkek, %58,5’i kadındır.

Ankete katılan öğretmen ve yöneticilerin hemen hemen yarıya yakını (%48,9’u)

1-5 yıl arasında görev yapanlar öğretmenlerden oluşmaktadır. Öğretmen ve

yöneticilerin %25,3’ü 6-10 yıl, %13,4’ü 11-15 yıl, %7,5’i 16-20 yıl ve %4,9’u 20 yıldan

fazla görev yaptıklarını belirtmişlerdir.

Okul türüne göre grupların ankete katılım oranlarına baktığımızda, %44,1

eğitilebilir zihinsel engelliler, %40,8 işitme engelliler, %12,7 görme engelliler ve %2,4

oranında ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinden; %44,9 eğitilebilir

zihinsel engelliler, %40,7 işitme engelliler, %12,1 görme engelliler ve %2,3 ortopedik

engelliler ilköğretim okulu velilerinden oluşmaktadır.

58

Tablo 4.1. Araştırmaya Katılan Öğretmen ve Yöneticilerin Okuldaki Görevi, Görev Süresi, Okullarının Öğretim Şekli, Okul Türleri ve Velilerin Yaşadıkları Yerleşim Yerleri, Aylık Gelir Dağılımları

Öğretmen ve Yönetici

Veli SORULAR MADDELER

f % f %

Yönetici 117 20,0 Rehber öğretmen/psikolojik danışman 96 16,4 Görme engelliler sınıf öğretmeni 29 5,0 İşitme engelliler sınıf öğretmeni 98 16,8 Zihinsel engelliler sınıf öğretmeni 120 20,5 Sınıf öğretmeni 18 3,1 Branş öğretmeni 106 18,2

Öğretmenlerin okuldaki görevi

Toplam 584 100

Erkek 312 52,9 236 41,5 Kadın 278 47,1 332 58,5 Cinsiyet durumu

Toplam 590 100 568 100

1-5 yıl 288 48,9 6-10 yıl 149 25,3 11-15 yıl 79 13,4 16-20 yıl 44 7,5 20 yıldan fazla 29 4,9

Öğretmenlerin görev süresi

Toplam 589 100

Görme Engelliler İ.Ö.O. 75 12,7 68 12,1

İşitme Engelliler İ.Ö.O. 241 40,8 229 40,7

Ortopedik Engelliler İ.Ö.O. 14 2,4 13 2,3

Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İ.Ö.O. 260 44,1 253 44,9

Öğretmen ve velilerin okul türü

Toplam 590 100 563 100

Büyükşehir 252 44,4 İl 156 27,5 İlçe 114 20,1 Belde/köy 46 8,1

Velilerin yaşadığı yerleşim birimi

Toplam 568 100

Hiçbir geliri yok 27 4,8 Asgari ücretin altında (576 TL’den az) 87 15,4 Asgari ücret (576 TL) 118 20,9

Asgari ücretin az üstünde (576-900 TL arası) 147 26,1 901-1600 TL arası 118 20,9 1601-2000 TL arası 36 6,4 2001 TL ve üstü 31 5,5

Velilerin toplam aylık gelir durumu

Toplam 564 100

Gündüzlü 323 54,9 Yatılı 63 10,7 Hem gündüzlü, hem yatılı 202 34,4

Okulların öğretim şekli

Toplam 588 100

Araştırmaya katılan özel eğitim okulu velilerinin yaşadıkları yerleşim birimine

göre dağılımında, büyükşehirlerde velilerin oranı %44,4, büyükşehir belediyesi olmayan

59

illerde yaşayanların velilerin oranı %27,5,’tir. Ankete katılan velilerden ilçelerde

yaşayanların oranları %20,1 iken, belde ve köyde yaşayanların oranı %8,1’dir.

Velilerin toplam aylık gelir durumlarına baktığımızda, en çok %26,1 oranında

asgari ücretin biraz üstünde “576-900 TL arası” geliri olan veliler yer alırken, ikinci

sırada %20,9 oranında “asgari ücret (576 TL)” ve “901-1600 TL arası” geliri olan

veliler yer almaktadır. Daha sonra %15,4 oranıyla “Asgari ücretin altında (576 TL’den

az)” geliri olan, %6,4 oranında “1601-2000 TL arası” geleri olan,, %5,5 oranında “2001

TL ve üstü)” geliri olan veliler gelmektedir. “Hiçbir gelirimiz yok” diyen veliler %4,8

oranında çıkmıştır.

Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının

öğretim şekline baktığımızda %54,9 oranında yarıdan fazlasının gündüzlü, %34,4’ünün

hem gündüzlü hem yatılı olduğu görülmektedir. Öğretim şekli sadece yatılı olan özel

eğitim okulu oranı ise %10,7’dir.

Tablo 4.2.’de İlköğretim düzeyinde eğitim veren görme, işitme, ortopedik ve

eğitilebilir zihinsel engelliler okullarının tamamında öğretim şekli frekans olarak ayrı

ayrı da görülmektedir.

Tablo 4.2. Türkiye’deki Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okullarının Öğretim Şekilleri

Türkiye’deki Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilirzihinsel Engelliler Özel Eğitim Okullarının

Öğretim Şekli OKULLAR

Gündüzlü Yatılı Hem Gündüzlü,

Hem Yatılı Toplam

Görme engelliler ilköğretim okulu f 0 3 12 15 İşitme engelliler ilköğretim okulu f 11 11 26 48 Ortopedik engelliler ilköğretim okulu f 1 0 2 3 Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu

f 53 0 0 53

Toplam f 65 14 40 119

Türkiye’de ilköğretim düzeyinde eğitim veren özel eğitim okullarına

baktığımızda 15 görme engelli ilköğretim okulundan 3’ü yatılılı, 12’si hem gündüzlü

hem yatılı; 3 ortopedik engelli ilköğretim okulundan 1’i gündüzlü, 2’si hem gündüzlü

hem yatılı; 48 işitme engelliler ilköğretim okulundan 11’i gündüzlü, 11’i yatılı ve 26’sı

hem gündüzlü hem yatılı ve eğitilebilir zihinsel engelli ilköğretim okullarının da tamamı

gündüzlü eğitim vermektedir.

60

B. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici, Öğretmen ile Velilerin, Bu Okullardaki Özel Eğitimle İlgili Uygulama ve Hizmetleri Değerlendirmelerine İlişkin Bulgular


okullarında görev yapan yönetici, öğretmen ve öğrenci velilerinin özürlüler ile ilgili

yapılan yasalar, uygulamalar, özel eğitim okullarındaki dersler, ders saatleri, programlar

ve bu okullardaki eğitim hizmetleri ile ilgili düşünceleri analiz edilmiştir.

Tablo 4.3.’te yönetici, öğretmen ve velilerin özel eğitimle ilgili 2005 yılında

çıkarılan 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu ve 2006 yılında 26814 Sayı ile çıkarılan MEB

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği hakkındaki değerlendirmeleri yer almaktadır.

Tablo 4.3. Araştırmaya Katılan Öğretmen, Yönetici ve Velilerin Özürlüler Kanunu ve Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Hakkındaki Görüşleri


Veli SORULAR GÖRÜŞLER

f % f %

Evet 284 49,1 88 15,7

Yeterli bilgim yok 240 41,5 269 47,9

Hayır 54 9,3 205 36,5

2005 yılında çıkarılan 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’la ilgili bilginiz var mı?

Toplam 578 100 562 100

Okul yöneticilerinden 38 13,3

Öğretmenlerden 22 7,7

Basın-yayın organlarından

174 61,0

Engelsiz Türkiye Projesi tanıtım ekibinden

8 2,8

2005 yılında çıkarılan 5378 sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’la ilgili bilgi edindikleri yerler. *

Hepsinden 99 34,8

Evet 44 9,0 61 12,9 Kısmen 371 75,6 222 47,0 Hayır 76 15,5 189 40,0

5378 sayılı özürlüler ile ilgili kanun sizce yeterince uygulanıyor mu?

Toplam 491 100 472 100

Evet 86 15,2 Yeterli bilgim yok 254 45,0 Hayır 225 39,8

2006 yılında 26184 sayı ile çıkarılan ve 2009 yılında değişiklikler yapılan engelli öğrencilerle ilgili MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği hakkında bilginiz var mı? Toplam 565 100

Evet 134 24,8 Yeterli bilgim yok 178 32,9 Hayır 229 42,3

2006 yılında 26184 sayı ile çıkarılan ve 2009 yılında değişiklikler yapılan engelli öğrencilerle ilgili MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği sizce yeterli mi? Toplam 541 100

* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.

61

Tablo 4.3.’te görüldüğü gibi 2005 yılında çıkarılan 5378 Sayılı Özürlüler ile

ilgili kanun hakında öğretmen ve yöneticilerin %9,3’ü hiç bilgilerinin olmadığını,

%41,5’i yeterli bilgilerinin olmadığını belirtirken; velilerin %36,5’i hiç bilgilerinin

olmadığını, %47,9’u yeterli bilgilerinin olmadığını yüksek oranda belirtmişlerdir.

Velilerden Özürlüler Hakkındaki Kanun’u bilenler %15,7 iken, bu oran

öğretmen/yöneticilerde yarıya yakın olarak %49,1’dir. 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu

hakkında bilgim var diyen yönetici ve öğretmenler bu bilgiyi %61 orananda basın-yayın

organlarından, %13,3 oranında okul yönetcilerinden, %7,7 oranında diğer

öğretmenlerden, %2,8 oranında “Engelsiz Türkiye Projesi Tanıtım Ekibinden”, %34,8

oranında ise yukarda belirtilenlerin “hepsinden” öğrendiklerini belirtmişlerdir.

5378 Sayılı Özürlüler Hakkındaki Kanun ile ilgili yeterli bilgisi olan %41,5

oranındaki öğretmenden ancak %2,8’inin bu bilgiyi “Engelsiz Türkiye Projesi Tanıtım

Ekibi”nden öğrendiğini belirtmesi ve velilerden de bu kanunu bilenlerin oranının %15,7

oranında düşük olması “Engelsiz Türkiye Projesi” tanıtım ekibinin, özürlü vatandaşlar

ve yakınlarının özürlü hakları ile ilgili eğitim, bakım, mesleki eğitim, istihdam,

ulaşılabilirlik, sosyal güvenlik, sosyal yardımlar ve uygulamada karşılaşılan zorluk ve

sıkıntılara ilişkin bilgilendirme çalışmalarının yeterli ve etkili olmadığı sonucunu ortaya

koymaktadır.

5378 Sayılı Özürlüler Hakkındaki Kanunun öğretmenler %9, veliler de %12,9

oranlarında yeterli uygulandığı görüşündedir. Öğretmenlerin %75,6’sı, velilerin de

%47’si özürlüler kanununun kısmen uygulandığı görüşündedir. Velilerin %40’ı ise

özürlüler kanununun yeterince uygulanmadığı görüşündedir ve bu oran dikkat çekicidir.

Engelli çocuklar ve aileleri ile ilgili eğitim hizmetlerini içeren, 2006 yılında

çıkarılan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği hakkında görme, işitme, ortopedik ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu velilerinin %85 oranında bilgisinin (%45

yeterli bilgisi yok + %39,8 hiç bilgisi yok) olmadığı görülmektedir.

Öğretmenlerin %24,8’i Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ni yeterli bulurken,

%42,3 gibi daha çoğu yönetmeliği yetersiz bulmaktadır.

Tablo 4.4.’te yönetici ve öğretmenlerin özel eğitimle ilgili belirtilen konularda

almış oldukları seminer, konferans veya hizmet içi eğitim durumları görülmektedir.

62

Tablo 4.4. Öğretmen ve Yöneticilerin Özel Eğitimle İlgili Seminer, Konferans veya Hizmet içi Eğitim Durumları

Öğretmen ve Yönetici*

N=592 Yönetici ve Öğretmenlerin Okullarında Özel Eğitimle İlgili Aldıkları Seminer,

Konferans veya Hizmet içi Eğitimler f %

5378 Sayılı Özürlüler Kanunu 43 7,3

26184 Sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği 73 12,3

Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerle ilgili eğitsel değerlendirme ve tanılama 127 21,5

Özel eğitime ihtiyacı olan çocukların ailelerinin eğitimi 145 24,5

Bireyselliştirilmiş eğitim programı yapılması ve uygulanması 235 39,7

Özel eğitim-öğretimi destekleyici araç ve gereçleri hazırlama ve geliştirme 75 12,7

Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde ölçme ve değerlendirme 93 15,7

Cihaz kullanan engelli öğrencilerde cihaz kullanım eğitimi 48 8,1

Temel beceri (bağımsız davranış kazanma, öz bakım becerileri kazanma gibi) eğitim ve uygulamaları

81 13,7

İlk yardım eğitimi 206 34,8

Özel eğitim okulları ile ilgili mevzuat ve uygulamalar 101 17,1

Braille, aboküs, jaws kursları 25 4,2

Kavram geliştirme kursları 28 4,7

Diğer 48 8,1

Hiçbiri 91 15,4

* Birden çok seçenek işaretlemişlerdir.

Ankete katılan yönetici ve öğretmenlerden %39,7’si “bireyselleştirilmiş eğitim

programı yapılması ve uygulanması”, %34,8’i “ilk yardım eğitimi”, %24,5’i “özel

eğitime ihtiyacı olan çocukların ailelerinin eğitimi”, %21,5’i “eğitsel değerlendirme ve

tanılama”, %17,1’i “özel eğitim okulları ile ilgili mevzuat ve uygulamalar”, %15,7’si

“özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde ölçme ve değerlendirme”, %13,7’si

“bağımsız davranış kazanma, öz bakım becerileri kazanma gibi temel beceri eğitim ve

uygulamaları”, %12,7’si “özel eğitim-öğretimi destekleyici araç ve gereçleri hazırlama

ve geliştirme”, %12,3’ü “özel eğitim hizmetleri yönetmeliği”, %8,1’i “cihaz kullanan

engelli öğrencilerde cihaz kullanımı” %7,3’ü 5378 Sayılı Özürlüler Hakkında Kanun’u,

%4,7’si “kavram geliştirme” ve %4,2’si “Braille daktilosu, aboküs, jaws bilgisayar

programı kursu” konularında hizmet içi eğitim aldıklarını belirtmişlerdir.

Öğretmen ve yöneticilerin en çok “bireyselleştirilmiş eğitim programı yapma ve

uygulanması” konusunda hizmet içi eğitim almaları ile ilgili bulgu, MEB Özel Eğitimin

Etkisi ve Etkililiği Temel Araştırması (2007:185) sonuçlarında yer alan öğretmen ve

yöneticilerin en yüksek oranda katılmak istedikleri programlardan birisi olan

63

“bireyselleştirilmiş eğitim planı hazırlama” talebini hem doğrulamakta hem de hizmet

içi eğitim kursları yapılırken taleplerin dikkate alındığını göstermektedir.

Yönetici ve öğretmenlerin %8,1’i yukarda belirtilen konuların dışında “diğer”

şıkkında özel eğitimle ilgili seminer, işitme engellilerde Türkçe eğitimi, işitme

engellilerde okuma-yazma eğitimi, işitme engellilerde beden eğitimi, dil ve konuşma

eğitimi, özel öğretim yöntemleri, drama eğitimi, program değerlendirme, rehberlik

uygulamaları konularında eğitim aldıklarını belirtmişlerdir (Detaylar için Ek 3.’te soru

tablosuna bakınız).

Öğretmen ve yöneticilerin %15,4’ü ise okullarında özel eğitim ile ilgili “hiçbir”

eğitim almadıklarını belirtmişlerdir.

Tablo 4.5.’te görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okullarındaki “eğitimin yeterliliği” ile ilgili veli, yönetici ve öğretmen

görüşleri frekans ve yüzde olarak incelenmiş ve ve grupların görüşleri ki-kare olarak

karşılaştırılmıştır.

Tablo 4.5. Araştırmaya Katılan Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarındaki Öğretmen ve Yönetici ile Velilerin Okullarının Eğitim Öğretimdeki Yeterliliği ile İlgili Görüşlerinin Dağılımı

Okulunuzu eğitimde yeterli buluyor musunuz? GRUPLAR

f % Evet Kısmen Hayır Toplam

f 187 351 51 589 Satır % 31,7 59,6 8,7 100 Öğretmen/Yönetici

Sütun % 39,7 60,5 54,3 51,4 f 284 229 43 556

Satır % 51,1 41,2 7,7 100 Veli Sütun % 60,3 39,5 45,7 48,6

f 471 580 94 1145 Satır % 41,1 50,7 8,2 100 Toplam Sütun % 100 100 100 100

χ2=45,406 P=0,000

Tablo 4.5.’te yönetici, öğretmen ve velilerin “Okulunuzun eğitimini yeterli

buluyor musunuz?” sorusuna verdikleri cevapların dağılımı verilmiştir. Tabloya göre

χ2(2)=45,406, p=0,000<0,05 gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmuştur. Yönetici ve

öğretmenlerin %31,7’si okullarını eğitimde yeterli bulurken, %59,6’sı kısmen yeterli

bulmaktadır. Velilerin yarıdan fazlası (%51,1’i) okullarını eğitimde yeterli bulurken,

%41,2’si kısmen yeterli bulmaktadırlar.

64

Tablo 4.6.’da öğretmenlerin, tablo 4.7.’de de velilerin görme, işitme, ortopedik

ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okul türlerine göre okullarının eğitimdeki

yeterliliği ile ilgili görüşleri değerlendirilmiştir.

Tablo 4.6.’da görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okullarındaki dört öğretmen grubunun “okullarındaki eğitimin yeterliliği” ile

ilgili görüşleri frekans ve yüzde olarak incelenmiş ve grupların görüşleri ki-kare olarak


Tablo 4.6. Öğretmenlerin Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okul Türlerinin Eğitim Öğretimdeki Yeterliliği ile İlgili Görüşlerinin Dağılımı



f 33 39 3 75 Satır % 44,0 52,0 4,0 100

Görme engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 17,7 11,1 5,9 12,8 f 78 132 28 238

Satır % 32,8 55,5 11,8 100 İşitme engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 41,9 37,7 54,9 40,5 f 5 8 1 14

Satır % 35,7 57,1 7,1 100 Ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 2,7 2,3 2,0 2,4 f 70 171 19 260

Satır % 26,9 65,8 7,3 100 Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 37,6 48,9 37,3 44,3 f 186 350 51 587

Satır % 31,7 59,6 8,7 100 Toplam Sütun % 100 100 100 100

χ2=13,794 P=0,032

Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin okullarındaki eğitimin yeterliliği ile ilgili görüşleri arasında

χ2(6)=13,794, p=0,032<0,05 anlamlı fark vardır. Görme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenleri okullarının eğitimini %44 yeterli bulurken, %52’si kısmen yeterli; işitme

engelliler ilköğretim okulu öğretmenleri okullarının eğitimini %32,8, yeterli bulurken,

%55,5 kısmen yeterli; ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmenleri okullarının

eğitimini %35,7 oranında yeterli bulurken, %57,1’i kısmen yeterli bulmaktadırlar.

Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin ise ¼’i (26,9’u)

okullarının eğitimini yeterli bulurken, %65,8’i kısmen yeterli bulmaktadırlar.

65

Tablo 4.7.’de görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okullarındaki dört veli grubunun “okullarındaki eğitimin yeterliliği” ile ilgili

görüşleri frekans ve yüzde olarak incelenmiş ve grupların görüşleri ki-kare olarak


Tablo 4.7. Velilerin Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarının Eğitim Öğretimdeki Yeterliliği İle İlgili Görüşlerinin Dağılımı



f 48 15 3 66 Satır % 72,2 22,7 4,5 100

Görme engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 17,1 6,6 7,1 12,0 f 133 76 15 224

Satır % 59,4 33,9 6,7 100 İşitme engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 47,3 33,6 35,7 40,8 f 4 5 3 12

Satır % 33,3 41,7 25,0 100 Ortopedik engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 1,4 2,2 7,1 2,2 f 96 130 21 247

Satır % 38,9 52,6 8,5 100 Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 34,2 57,5 50,0 45,0 f 281 226 42 549

Satır % 51,2 41,2 7,7 100 Toplam Sütun % 100 100 100 100

χ2=39,233 P=0,000


velilerinin okullarındaki eğitimin yeterliliği ile ilgili görüşleri arasında χ2(6)=39,233,

p=0,000<0,05 anlamlı bir fark vardır. Görme engelliler ilköğretim okulu velileri %72,2

oranında, işitme engelliler ilköğretim okulu velileri %59,4 oranında okullarının

eğitimini yeterli bulurken, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu

velilerinin ancak 1/3’i (ortopedik engelliler velisi %33,3, zihinsel engelliler velisi

%38,9) okullarında eğitimi yeterli bulmaktadırlar.

Ortopedik engelliler ilköğretim okulu velilerinin %41,7’si, eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okulu velilerinin %52,6’sı okullarının eğitimlerini kısmen yeterli

bulmaktadır.

Ortopedik engelliler ilköğretim okulu velilerinin ¼’i ise okullarının eğitimini

yetersiz bulmaktadır.

66

Tablo 4.8.’de yönetici, öğretmen ve velilerden okullarındaki eğitim-öğretimi

yetersiz bulanların yetersizlikler ile ilgili görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.8. Araştırmaya Katılan Yönetici, Öğretmen ve Velilerin Okullarındaki Eğitim-Öğretim Yetersizlikleri Hakkındaki Görüşleri

Öğretmen ve

Yönetici* N=592

Veli* N=570 Öğretmen/Yönetici ve Velilere Göre Okullarındaki Eğitim-Öğretim

Yetersizlik Nedenleri

f % f %

Okulun fiziki durumu 194 32,8 83 14,6

Sayısal olarak öğretmen yetersizliği 121 20,4 77 13,5

Sayısal olarak özel eğitim öğretmeni yetersizliği 141 23,8 129 22,6

Çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personel olmaması 189 31,9 129 22,6 Fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel olmaması 282 47,6 214 37,5 Özel eğitim öğretmenlerinin özel eğitim alanındaki yetersizliği 62 10,5 61 10,7

Öğretmenlerin öğretim yöntemlerinde yetersizliği 92 15,5 66 11,6 Öğretmenlerin, öğrencilerin engel tür ve derecesine göre uygun ölçme ve değerlendirme yapmaması 78 13,2 81 14,2 Öğrencilerin eğitsel tanılamasının eksik ve yerleştirilmesinin yanlış yapılması 196 33,1 80 14,0 Öğrencinin eğitim ihtiyacı ve gelişiminin dikkate alınarak eğitsel değerlendirme ve tanılamasının gerektiğinde tekrarlanmaması 108 18,2 74 13,0 Birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim yapılması 215 36,3 105 18,4

Gerektiğinde bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılmaması 83 14,0 99 17,4

Yapılan bireyselleştirilmiş eğitim programının uygulanmaması 84 14,2 57 10,0

Okulun eğitim materyalleri açısından yetersizliği 192 32,4 90 15,8

Aile eğitim hizmetlerinin yetersizliği 185 31,3 119 20,9

Okulda çocuğunu bekleyen veliler ile ilgili bir etkinliğin olmaması 67 11,3 81 14,2

Sanat etkinlikleri seçmeli derslerinin yeterince olmaması 103 17,4 85 14,9

Spor etkinlikleri seçmeli derslerinin yeterince olmaması 100 16,9 83 14,6

Sosyal etkinliklerin yeterince olmaması 132 22,3 104 18,2 Temel beceri (bağımsız davranış kazanma, öz bakım becerileri kazanma gibi) eğitim ve uygulamalarının yeterli verilmemesi 74 12,5 94 16,5 Hizmet içi eğitimlerin yeterli olmaması 198 33,4 54 9,5

Normal eğitim yapan okullar ile iletişim ve iş birliğinin olmaması 135 22,8 100 17,5

Özel eğitim alanında, üniversitelerle iş birliğinin olmaması 174 29,4 100 17,5

Sivil toplum örgütleri ile iş birliği ve iletişimin olmaması 110 18,6 75 13,2

Okul dışı gezi-gözlem, inceleme ve kamp etkinliklerinin yeterli olmaması 137 23,1 90 15,8

Özel eğitim ile ilgili mevzuatın yetersizliği 132 22,3 91 16,0 Verilen eğitimin gerçek yaşamda gereken becerilerle ilişkili (işlevsel) olmaması 122 20,6 63 11,1 Derslerin engel türlerine, öğrencilerin beceri ve yeteneklerine göre ayarlanmaması 176 29,7 99 17,4 Normal okul programlarının uygulanması 259 43,8 77 13,5

Diğer 50 8,4 10 1,8

* Gruplar birden çok seçenek işaretlemişlerdir.

67


yönetici ve öğretmenlerine göre okullarındaki eğitim-öğretim yetersizlik nedenlerinin

başlarında “okullarında fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı

gibi tamamlayıcı eğitim veren personel olmaması”, “normal okul programlarının

uygulanması”, “birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim yapılması”,

“hizmet içi eğitimin yeterli olmaması”, “öğrencilerin eğitsel tanılamasının eksik ve

yerleştirilmesinin yanlış yapılması”, “okulun fiziki durumu”, “okulun eğitim materyali

açısından yetersizliği”, “çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personelin okullarında

olmaması”, “aile eğitim hizmetlerinin yetersizliği”, “derslerin engel türlerine,

öğrencilerin beceri ve yeteneklerine göre ayarlanmaması” gelmektedir.

Veliler ise okullarında eğitim-öğretim yetersizlik nedenlerinin başlarında

“okullarında fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi

tamamlayıcı eğitim veren personel olmamasını”, “çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı

personelin okullarında olmamasını”, “sayısal olarak özel eğitim alanındaki öğretmen

yetersizliğini”, “aile eğitim hizmetlerinin yetersizliğini”, “birden fazla engeli olan

öğrencilerle eğitim-öğretim yapılmasını”, “sosyal etkinliklerin yeterince olmamasını”,

“normal eğitim yapan okullar ile iş birliği ve iletişimin olmamasını”, “özel eğitim

alanında üniversitelerle iş birliğinin olmamasını”, “derslerin engel türlerine,

öğrencilerin beceri ve yeteneklerine göre ayarlanmamasını”, “gerektiğinde

bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılmamasını” belirtmişlerdir.

Tablo 4.8.’de görüldüğü gibi öğretmen ve velilere okullarındaki eğitim-öğretim

yetersizlik nedenleri birden fazla seçenek işaretleyebilecekleri belirtilerek sorulmuştur.

Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki

eğitim-öğretim yetersizlik nedenleri içinde ilk sırada hem öğretmenler (%47,6) hem de

veliler (%37,5) tarafından “okullarında fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal

hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel olmaması” gelmektedir.

Öğretmen ve velilerin okullarındaki eğitim yetersizliği ile ilgili belirttikleri

nedenlerin bazıları paralellik göstermektedir. Her iki grup için “okullarında

fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim

veren personel olmaması”, “birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim

yapılması”, “çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personel olmaması” eğitim-öğretim

yetersizliğinde öncelikli neden olarak belirtilmektedir.

68

Veliler okullarında eğitim-öğretim yetersizliği olarak “çocuk gelişimi ve

eğitimcisi yardımcı personel olmamasını” ikinci sırada bir neden olarak belirtirken,

bunu öğretmen ve yöneticiler daha sonraki sebeplerden sekizinci sırada; yine velilerin

üçüncü sırada eğitimde yetersizlik olarak gördüğü “özel eğitim öğretmeni yetersizliğini”

öğretmenlerin on ikinci sırada belirtmesi grupların farklı öncelikleri olduğunu da

göstermektedir.

Ayrıca, öğretmenlerin özel eğitim okullarındaki eğitim-öğretim yetersizlik

nedeni olarak ikinci sırada gösterdikleri “normal okul programlarının uygulanmasını”,

dördüncü sırada gösterdikleri “hizmet içi eğitimlerin yetersizliğini” velilerin sonlarda

bir neden olarak görmesi; grupların beklentilerinden ve eğitime bakış açılarının

farklılığından kaynaklandığını söyleyebiliriz.


ilköğretim okullarında çocukların eğitimlerine “belirlenen uygun yaşlarda” başlanıp

başlanmadığı ile ilgili veli ve öğretmenlerin görüşleri frekans ve yüzde olarak

incelenmiş, grupların görüşleri ki-kare olarak karşılaştırılmıştır.

Tablo 4.9. Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireylerin Eğitimlerine Belirlenen Uygun Yaşlarda Başlandığı ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı

GÖRÜŞLER GRUPLAR

f %

Evet Hayır Toplam

f 203 355 558 Satır % 36,4 63,6 100 Öğretmen ve Yönetici

Sütun % 39,3 59,6 50,1 f 314 241 555

Satır % 56,6 43,4 100 Veli Sütun % 60,7 40,4 49,9

f 517 596 1113 Satır % 46,5 53,5 100 Toplam Sütun % 100 100 100

χ2=45,629 P=0,000

Tablo 4.9.’da yönetici ve öğretmenlerin %63,6’sı velilerin %43,4’ü özel eğitime

ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerine belirlenen uygun yaşlarda başlanmadığını

belirtmişlerdir. Öğretmenlerin, velilere göre bu durumu daha yüksek oranda belirtmesi

dikkat çekicidir. Tabloya göre χ2(61)=45,629, p=0,000<0,05 gruplar arasında anlamlı bir

fark vardır.

69

Tablo 4.10.’da yönetici, öğretmen ve velilerin özel eğitime ihitayacı olan

bireylerin eğitimlerine belirlenen uygun yaşlarda başlanamamasının sebepleri ile ilgili

görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.10. Özel Eğitim Okullarındaki Öğretmen, Yönetici ve Velilerin, Özel Eğitime İhtiyacı Olan Bireylerin Eğitimlerine Belirlenen Uygun Yaşlarda Başlanamaması ile İlgili Görüşleri

Yönetici, Öğretmen ve Velilere Göre, Engelli Bireylerin Özel Eğitimine Belirlenen Uygun Yaşlarda Başlanamamasının Nedenleri

Öğretmen ve

Yönetici* N=592

Veli* N=570

f 199 219 MEB’in özel eğitimle ilgili kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi

% 33,6 38,4

f 276 219 Sağlık kuruluşlarında, bireyin engelli olduğunun teşhis edildiği hastane aşamasından itibaren, RAM’lara bildirecek ve aile ile beraber hemen eğitimine başlanacak bir sistemin kurulmaması % 46,6 38,4

f 225 191 RAM’lardaki Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin erken çocukluk döneminde (0-3yaş) teşhis ve tespit edilmemesi % 38,0 33,5

f 183 152 RAM’lardaki Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin eğitsel değerlendirme ve tanılamasının okul öncesi çağda yapılmaması % 30,9 26,7

f 103 119 İl ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinde bulunan Özel Eğitim Hizmetleri Kurulunun engelli çocukların okullara yerleştirilmesini yapamaması % 17,4 20,9

f 262 193 Özel eğitim okullarının, okul öncesi eğitimini yaygınlaştıramaması

% 44,3 33,9

f 304 233 Ailenin engelli çocuğunu saklaması ve eğitimini önemsememesi

% 51,4 40,9

f 243 173 Ailelerde özel eğitime ihtiyacı olan çocuklarda erken çocukluk dönemi, okul öncesi eğitim ve devamındaki eğitimlere normal süreçlerinde başlamanın faydaları konusunda farkındalık oluşturulamaması % 41,0 30,4

f 280 255 Ailelerin ve engelli çocukların, özel eğitim hizmetleri ile ilgili bilgi sahibi olmamaları nedeniyle özel eğitim hizmet ve desteklerinden nasıl yararlanacaklarını bilmemesi % 47,3 44,7

f 92 135 Yüksek öğretimde özel eğitim alanında yeterli sayıda öğretmen yetiştirilmemesi % 15,5 23,7

f 175 176 Engellilerin yaşadığı yerlerde özel eğitim okulu olmaması

% 29,6 30,9


Tablo 4.10.’da öğretmen ve yöneticilere göre özel eğitime ihitayacı olan

bireylerin eğitimlerine belirlenen uygun yaşlarda başlanamaması ile ilgili sebeplerin

başında %51,4 ile “ailenin engelli çocuğunu saklaması ve eğitimini önemsememesi”

gelmektedir. Daha sonra öğretmen ve yöneticiler, özel eğitime ihitayacı olan bireylerin

eğitimlerine belirlenen uygun yaşlarda başlanamamasının sebeplerini “ailelerin ve

engelli çocukların özel eğitim hizmetleri ile ilgili bilgi sahibi olmamaları nedeniyle özel

70

eğitim hizmet ve desteklerinden nasıl yararlanacaklarını bilmemesi (%47,3)”, “sağlık

kuruluşlarında, bireyin engelli olduğunun teşhis edildiği hastane aşamasından itibaren,

RAM’lara bildirecek ve aile ile beraber hemen eğitimine başlanacak bir sistemin

kurulmaması (%46,6)”, “özel eğitim okullarının, okul öncesi eğitimini

yaygınlaştıramaması (%44,3)”, ailelerde özel eğitime ihtiyacı olan çocuklarda erken

çocukluk dönemi, okul öncesi eğitim ve devamındaki eğitimlere normal süreçlerinde

başlamanın faydaları konusunda farkındalık oluşturulamaması (%41)”, “RAM’lardaki

Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin 0-3 yaş erken

çocukluk döneminde teşhis ve tespit edilmemesi (%38)”, “ MEB’in özel eğitim ile ilgili

kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi (%33,6)”, “RAM’lardaki Özel Eğitim

Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihitiyacı olan bireylerin eğitsel değerlendirem ve

tanılamasının okul öncesi çağda yapılmaması (%30,9)”, “engellilerin yaşadığı yerlerde

özel eğitim okulu olmaması (%29,6)”, “il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinde bulunan

Özel Eğitim Hizmetleri Kurulunun engelli çocukların okullara yerleştirilmesini

yapamaması (%17,4)” ve “yüksek öğretimde özel eğitim alanında yeterli sayıda

öğretmen yetiştirilmemesi (%15,5)” şeklinde sıralamışlardır.

Velilere göre özel eğitime ihitayacı olan bireylerin eğitimlerine belirlenen uygun

yaşlarda başlanamamasının sebeplerinin başında %44,7 ile “ailelerin ve engelli

çocukların özel eğitim hizmetleri ile ilgili bilgi sahibi olmamaları nedeniyle özel eğitim

hizmet ve desteklerinden nasıl yararlanacaklarını bilmemesi” gelmektedir. Daha sonra

veliler, özel eğitime ihitayacı olan bireylerin eğitimlerine belirlenen uygun yaşlarda

başlanamamasının sebeplerini “ailenin engelli çocuğunu saklaması ve eğitimini

önemsememesi (%40,9)”, “sağlık kuruluşlarında, bireyin engelli olduğunun teşhis

edildiği hastane aşamasından itibaren, RAM’lara bildirecek ve aile ile beraber hemen

eğitimine başlanacak bir sistemin kurulmaması (%38,4)”, “MEB’nın özel eğitim ile

ilgili kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi (%38,4), “özel eğitim okullarının, okul

öncesi eğitimini yaygınlaştıramaması(%33,9)”, “RAM’lardaki Özel Eğitim

Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin 0-3 yaş erken çocukluk

döneminde teşhis ve tespit edilmemesi (%33,5)”, “engellilerin yaşadığı yerlerde özel

eğitim okulu olmaması (%30,9)”, “ailelerde özel eğitime ihtiyacı olan çocuklarda erken

çocukluk dönemi, okul öncesi eğitim ve devamındaki eğitimlere normal süreçlerinde

başlamanın faydaları konusunda farkındalık oluşturulamaması (%30,4)”, RAM’lardaki

Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihitiyacı olan bireylerin eğitsel

71

değerlendirem ve tanılamasının okul öncesi çağda yapılmaması (%26,7)”, “yüksek

öğretimde özel eğitim alanında yeterli sayıda öğretmen yetiştirilmemesi (%23,7) ve “il

ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinde bulunan Özel Eğitim Hizmetleri Kurulunun engelli

çocukların okullara yerleştirilmesini yapamaması (%20,9)” şeklinde sıralamışlardır.

Her iki grubun özel eğitime ihitayacı olan bireylerin eğitimlerine belirlenen

uygun yaşlarda başlanamamasının sebeplerinde ilk üç sırada “ailenin engelli çocuğunu

saklaması ve eğitimini önemsememesi”, “ailelerin ve engelli çocukların özel eğitim

hizmetleri ile ilgili bilgi sahibi olmamaları nedeniyle özel eğitim hizmet ve

desteklerinden nasıl yararlanacaklarını bilmemesi” ve “sağlık kuruluşlarında, bireyin

engelli olduğunun teşhis edildiği hastane aşamasından itibaren, RAM’lara bildirecek ve

aile ile beraber hemen eğitimine başlanacak bir sistemin kurulmaması” değerlendirmesi,

sıralaması farklı olsa da ortak görüş olarak ortaya çıkmaktadır.

Tablo 4.11.’de yönetici, öğretmen ve velilerin özel eğitim okullarında birden

fazla engeli olan öğrencilerle ilgili değerlendirmeleri yer almaktadır.

Tablo 4.11. Özel Eğitim Okullarında Birden Fazla Engeli Olan Öğrencilerle İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri

Öğretmen ve Yönetici SORULAR GÖRÜŞLER

f %

Evet 534 91,8

Hayır 48 8,2 Okulunuzda birden fazla engeli olan öğrenci var mı?

Toplam 582 100

Evet 130 24,8

Hayır 395 75,2 Okulunuzda çift engelli öğrenci var ise bu öğrenciler için özel eğitim sınıfı açılıyor mu?

Toplam 525 100

Aynı türden çift engelliler 38 31,7

Farklı türlerden çift engelliler 82 68,3 Yukarıdaki soruya cevabınız “evet” ise özel eğitim sınıfındaki öğrencilerin yetersizlik türleri nasıldır?

Toplam 120 100

1-4 arasında 64 60,4

5-7 arasında 15 14,2

8-10 arasında 26 24,5

10’dan çok 1 0,9

Okulunuzda özel eğitim sınıfındaki öğrenci sayısı kaçtır?

Toplam 106 100

72

Tablo 4.11.’de öğretmen ve yöneticilerin görüşlerine göre görme, işitme,

ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının %91,8’inde “birden

fazla engeli olan öğrenci” bulunmaktadır.

MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 44 (1) “Zorunlu öğrenim

çağındaki birden fazla yetersizliği olan öğrenciler için gündüzlü özel eğitim okul ve

kurumları ya da özel eğitim okul ve kurumları bünyesinde özel eğitim sınıfı açılabilir.”

ibaresi yer almaktadır. Öğretmen ve yöneticilerin %75,2’sine göre okullarında çift

engelli öğrenciler için özel eğitim sınfı açılmamaktadır. Yönetici ve öğretmenlerin

%24,8’i ise çift engelli öğrenciler için okullarında özel eğitim sınıfı açıldığını

belirtmişlerdir.

Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler okullarında çift engelli

öğrenciler için açılan özel eğitim sınıflarından %31,7’si aynı türden çift engellilerden

oluşurken, %68,3’i farklı türlerdeki çift engellilerden oluşmaktadır. Oysa, MEB Özel

Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 44 (2/c) bendine göre özel eğitim sınıfları için

“Bu sınıflarda aynı tür ek yetersizliği olan öğrenciler eğitim görür.” ifadesi yer

almaktadır.

Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler okullarındaki özel eğitim sınıflarının %68,3’ü farklı türlerden çift

engelli öğrencilerden oluştuğu için, yönetmelik kuralı yerine getirilmemektedir.

Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarındaki yönetici ve öğretmenler, özel eğitim sınıflarında bulunan öğrenci sayısını

%60,4’i 1-4 öğrenci, %24,5’i 8-10 öğrenci, %14,2’si 5-7 öğrenci ve %0,9’u da 10’dan

çok olarak belirtmektedirler. MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 44 (2/d)

bendine göre özel eğitim sınıfların için “Bu sınıfların mevcudu en fazla 4 öğrenciden

oluşur” ifadesi yer almaktadır. Görüldüğü gibi bu yönetmelik maddesine okulların

ancak %60,4’ü uymakta, %40’ı belirtilen sayıdan fazla çift engelli öğrenci ile özel

eğitim sınıflarında eğitim yapmaktadır.

Tablo 4.12.’de yönetici, öğretmen ve velilerin rehberlik araştırma merkezlerinin

yeterliliği ile ilgili görüşleri frekans ve yüzde olarak incelenmiş grupların görüşleri ki-

kare olarak karşılaştırılmıştır.

73

Tablo 4.12. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarındaki Öğretmen, Yönetici ile Velilerin RAM’lardaki Çalışmaların Yeterliliği ile İlgili Görüşleri

RAM’ların çalışmasını yeterli buluyor musunuz? GRUPLAR


f 53 303 224 580 Satır % 9,1 52,2 38,6 100 Öğretmen ve Yönetici

Sütun % 29,3 54,2 57,1 51,2 f 128 256 168 552

Satır % 23,2 46,4 30,4 100 Veli Sütun % 70,7 45,8 42,9 48,8


χ2=42,362 P=0,000

Tablo 4.12.’ye göre veliler %23,2, öğretmenler ancak %9,1 oranında rehberlik

araştırma merkezlerini çalışmalarında yeterli bulmaktadırlar. Öğretmenlerin %52,32’si

RAM’ların çalışmalarını “kısmen” yeterli bulurken, %38,6’sı ise yetersiz

bulmaktadırlar. Velilerin ise %46,4’ü RAM’ların çalışmasın’ “kısmen” yeterli bulurken,

%34,6’sı yetersiz bulmaktadırlar. Tabloya göre χ2(2)=42,362, p=0,000<0,05 gruplar

arasında anlamlı bir fark vardır.

Tablo 4.13.’te velilerin rehberlik araştırma merkezlerinin çalışmasındaki

yetersizlik nedenlerini belirten görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.13. Velilerin RAM’ların Çalışmasındaki Yetersizlik Nedenleri ile İlgili Görüşleri

Veli*

N=570 Velilere göre, RAM’ların çalışmasındaki yetersizlik nedenleri

f %

RAM’larda Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunda yeterli elemanın olmaması 162 28,4

RAM’ların konum ve görev olarak yeterince bilinmemesi 214 37,5

Özel eğitim için tarama ve tanılamada yetersiz olması 242 42,5

Gelişmeleri takip edememesi 188 33,0

Aileleri ve kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi 314 55,1

RAM’ların sık sık denetlenmemesi 176 30,9

Diğer 21 3,7

* Birden çok seçenek işaretlenmiştir.

Tablo 4.13.’te velilere göre rehberlik araştırma merkezlerinin çalışmasındaki

yetersizlik nedenlerinin başında %55,1 ile “aileleri ve kamuoyunu yeterince

bilgilendirmemesi” gelmektedir. Daha sonra %42,5 ile “özel eğitim için tarama ve

74

tanılamada yetersiz olması”, %37,5 ile “RAM’ların konum ve görev olarak yeterince

bilinmemesi, %33 ile RAM’ların “gelişmeleri takip edememesi”, %30,9 ile “RAM’ların

sık sık denetlenmemesi”, %28,4 ile “RAM’larda Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunda

yeterli elemanın olmaması” ve %3,7 “diğer şıkkında” (detay için Ek 4.’te 9. soruya

bakınız), “özel eğitim okulu ve RAM’ların engellilere yaklaşımlarının olumsuz olması,

alanında uzman olmayanların çalıştırılması, çocuğu tanımadan kısa zamanda

değerlendirme yapılması” belirtilmiştir.

Tablo 4.14.’te Yönetici, öğretmen ve velilerin engelli öğrencilerin, engel düzey

ve engel türlerinin yeterli belirlenip belirlenmediği ile ilgili görüşleri frekans ve yüzde

olarak incelenmiş, grupların görüşleri ki-kare olarak karşılaştırılmıştır.

Tablo 4.14. Özel Eğitim Okullarına Gelen Engelli Öğrencilerin, Engel Düzey ve Engel Türlerinin Belirlenmesindeki Yeterlilik ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı

Özel eğitim okullarına gelen engelli öğrencilerin, engel düzey ve engel türlerinin yeterli belirlendiğine inanıyor musunuz? GRUPLAR

f %

Evet Kısmen Hayır Toplam

f 68 310 203 581 Satır % 11,7 53,4 34,9 100 Öğretmen ve Yönetici

Sütun % 28,1 56,4 60,1 51,4 f 174 240 135 549

Satır % 31,7 43,7 24,6 100 Veli Sütun % 71,9 43,6 39,9 48,6


χ2=68,168 P=0,000

Tablo 4.14.’e göre veliler %31,7, öğretmenler ancak %11,7 oranında engelli

öğrencilerin engel düzey ve engel türlerinin yeterli belirlendiğini belirtmektedir.

Öğretmenlerin %53,4’ü öğrencilerin engel düzey ve türlerinin “kısmen” yeterli

belirlendiği, %34,9’u ise yeterli belirlenmediği görüşündedirler. Velilerin ise %43,7’si

“kısmen” yeterli belirlendiğini belirtirken, %24,6’sı yeterli belirlenmediği

görüşündedirler. Tabloya göre χ2(2)=68,168, p=0,000<0,05 gruplar arasında anlamlı bir

fark vardır.

Tablo 4.15.’te görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okulu yönetici, öğretmen ve velilerinin engelli öğrencilerin, engel düzey ve

engel türlerinin yeterli belirlenememesinin sebepleri ile ilgili görüşleri yer almaktadır.

75

Tablo 4.15. Özel Eğitim Okullarına Gelen Engelli Öğrencilerin, Engel Düzey ve Türlerinin Yeterli Belirlenememesinin Sebepleri ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşleri

Öğretmen, Yönetici ve Velilere Göre, Engelli Öğrencilerin, Engel Düzey ve Türlerinin Yeterli Belirlenememesindeki Nedenler

f %

Öğretmen ve

Yönetici* N=592

Veli* N=570

f 277 185 RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılamasında kullanılan ölçme araçlarında yetersiz olması % 46,8 32,5

f 285 180 RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama yapan uzman elemanlarca yetersiz olması % 48,1 31,6

f 289 212 RAM’ların özel eğitim gerektiren bireylere yapılan izleme ve değerlendirmede yetersiz olması % 48,8 37,2

f 229 177 RAM’ların değerlendirmeye yeterince zaman ayırmaması

% 38,7 31,1

f 287 173 RAM’ların tek bir zamanda/oturumda değerlendirme yapması

% 48,5 30,4

f 167 139 RAM’larda değerlendirmenin yalnızca bir uzman tarafından yapılması % 28,2 24,4

f 331 216 RAM’ların özel eğitim okulları ile yeteri kadar iş birliği yapmaması

% 55,9 37,9

f 116 105 RAM’ların görevlerini tam yapmaması

% 19,6 18,4

f 171 147 RAM’ların aile ve okulun itirazlarını dikkate almaması

% 28,9 25,8

f 45 16 Diğer

% 7,6 4,2


Tablo 4.15.’te görüldüğü gibi öğretmen ve velilere okullarına gelen engelli

öğrencilerin, engel düzey ve türlerinin yeterli belirlenememesinin sebepleri ile ilgili

soru birden fazla seçenek işaretleyebilecekleri belirtilerek sorulmuştur. Görme, işitme,

ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki engelli öğrencilerin,

engel düzey ve engel türlerinin yeterli belerlenememesinin başında hem

öğretmen/yöneticiler (%55,9) hem de veliler (%37,9) tarafından “RAM’ların özel

eğitim okulları ile yeteri kadar iş birliği yapmaması”, ikinci sebep öğretmen/yöneticiler

(%48,8), veliler (%37,2) “RAM’ların özel eğitim gerektiren bireylere yapılan izleme ve

değerlendirmede yetersiz olması” olarak bilirtilmektedir.

Öğretmenler için engelli öğrencilerin engel düzey ve türlerinin yeterli

belirlenememesinin ilk iki nedeninden sonra gelen nedenler derecesine göre,

“RAM’ların tek bir zamanda/oturumda değerlendirme yapması (%48,5)”, “RAM’ların

eğitsel değerlendirme ve tanılama yapan uzman elemanlarca yetersiz olması (%48,1)”,

76

“RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılamasında kullanılan ölçme araçlarında

yetersiz olması (%46,8)”, “RAM’ların değerlendirmeye yeterince zaman ayırmaması

(%38,7)”, “RAM’ların aile ve okulun itirazlarını dikkate almaması (%28,9)”,

“RAM’larda değerlendirmenin yalnızca bir uzman tarafından yapılması (%28,2)”,

“RAM’ların görevlerini tam yapmaması (%19,6)” ve “%7,6 oranında “diğer” şıkkında

belirtilen, yerleştirmede veli görüşünün dikkate alınması, testlerin güncel ve ülkemize

uygun olmaması ve ülkemize uygun test hazırlanmaması, RAM’ların özel eğitim ve

rehabilitasyon merkezlerinin etkisinde olması, RAM’lardaki Özel Eğitim

Değerlendirme Kurulunda özel eğitim okulunda çalışan uzman olmaması (Detay için Ek

3.’te, 16. soruya bakınız.)” şeklinde sıralanmıştır.

Veliler için ise engelli öğrencilerin engel düzey ve türlerinin yeterli

belirlenememesinin ilk iki nedeninden sonra gelen nedenler derecesine göre,

“RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılamasında kullanılan ölçme araçlarında

yetersiz olması (%32,5)”, “RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama yapan uzman

elemanlarca yetersiz olması (%31,6)”, “RAM’ların değerlendirmeye yeterince zaman

ayırmaması (%31,1)”, “RAM’ların tek bir zamanda/oturumda değerlendirme yapması

(%30,4)”, “RAM’ların aile ve okulun itirazlarını dikkate almaması (%25,8)”,

“RAM’larda değerlendirmenin yalnızca bir uzman tarafından yapılması (%24,4)”,

“RAM’ların görevlerini tam yapmaması (%18,4)” ve “%4,2 oranında “diğer” şıkkında

belirtilen, yine öğretmen görüşlerinde de olduğu gibi yerleştirmede veli görüşünün

dikkate alınması, RAM’ların özel eğitim okullarının şartlarını bilmemesi, hastanelerde

tıbbi tanılamanın yetersiz olması (Detay için Ek 4.’te, 11. soruya bakınız.)” şeklinde

sıralanmıştır.

Tablo 4.16.’da Özel eğitim okullarındaki yönetici, öğretmen ve velilerinin

okullarındaki eğitim programları ile ilgili görüşleri frekans ve yüzde olarak incelenmiş

ve grupların görüşleri ki-kare olarak karşılaştırılmıştır.

77

Tablo 4.16. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okullarında Eğitim Programları ile İlgili Öğretmen Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı

GÖRÜŞLER

GRUPLAR f %

Engelsiz öğrenciler için

hazırlanan mevcut

programlar uygulanmalı

Engelsiz öğrenciler için hazırlanan mevcut

programlar özel eğitim okullarının türüne göre

Talim ve Terbiye Kurulunca uyarlanmalı

Özel eğitim okullarının eğitim

programları Talim ve Terbiye Kurulunca

engel ve okul türlerinegöre özel yapılmalı

Toplam

f 3 79 471 553

Satır% 0,5 14,3 85,2 100 Öğretmen ve Yönetici

Sütun% 8,6 53,4 56,8 54,6

f 32 69 358 459

Satır% 7,0 15,0 78,0 100 Veli

Sütun% 91,4 46,6 43,2 45,2

f 35 148 829 1012

Satır% 3,5 14,6 81,9 100 Toplam

Sütun% 100 100 100 100

χ2= 31,649 P=0,000

Tablo 4.16.’ya göre öğretmenlerin %85,2’si, velilerin %78’i görme, işitme,

ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okulları eğitim programlarının

Talim ve Terbiye Kurulunca engel ve okul türlerine göre özel yapılmasını

istemektedirler. Öğretmenlerin %14,3’ü, velilerin %15’i engelsiz öğrenciler için

uygulanan mevcut programların özel eğitim okullarının türüne göre TTK’ce

uyarlanmasını isterken, öğretmenlerin ancak %0,5’i, velilerin de %7’si mevcut

programları engelsiz öğrenciler için uygun bulmuşlardır. Tabloya göre χ2(2)=31,649,

p=0,000<0,5 gruplar arasında anlamlı bir fark vardır.

Tablo 4.17.’de yönetici ve öğretmenlerin görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okul türlerine göre okullarındaki eğitim programları ile

ilgili görüşleri yer almaktadır.

78

Tablo 4.17. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okul Türlerinin Özel Eğitim Eğitim Programları ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri

GÖRÜŞLER

GRUPLAR f %

Engelsiz öğrenciler için

hazırlanan mevcut

programlar uygulanmalı

Engelsiz öğrenciler için hazırlanan mevcut

programlar özel eğitim okullarının türüne göre

Talim ve Terbiye Kurulunca uyarlanmalı

Özel eğitim okullarının eğitim

programları Talim ve Terbiye Kurulunca

engel ve okul türlerinegöre özel yapılmalı

Toplam

f 0 26 49 75 Görme engelliler ilköğretim okulu öğretmeni % 0,0 34,7 65,3 100

f 3 20 200 223 İşitme engelliler ilköğretim okulu öğretmeni % 1,3 9,0 89,7 100

f 0 4 10 14 Ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmeni % 0,0 28,6 71,4 100

f 0 29 210 239 Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmeni % 0,0 12,1 87,9 100

f 3 79 469 551 Toplam

% 100 100 100 100

Tabloya göre görme engelliler ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin

%65,3’ü, ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin %71,4’ü,

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin %87,9’u ve

işitme engelliler ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin %89,7’si okullarının

eğitim programlarının Talim ve Terbiye Kurulunca engel ve okul türlerine göre özel

yapılmasını; görme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %34,7’si, ortopedik

engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %28,6’sı, eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin %12,1’i ve işitme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin %9’u 2009-2010 öğretim yılında uygulanan mevcut programların özel

eğitim okullarındaki engel türlerine göre uyarlanmasını isterken; görme engelliler

ilköğretim okulu öğretmenleri, ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmenleri ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin tamamı ise 2009-2010

öğretim yılı itibariyle uygulanan programları istememektedirler. İşitme engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinden de ancak %1,3’ü mevcut programın okullarında

uygulanmasını istemektedirler.

Tablo 4.18.’de görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel

eğitim okullarındaki yönetici ve öğretmenlerin okullarındaki “bireyselleştirilmiş eğitim

79

programı geliştirme birimi” çalışmaları ile ilgili görüşleri frekans ve yüzde olarak

incelenmiş ve bu özel eğitim okullarındaki yönetici ve öğretmenlerin görüşleri ki-kare

olarak karşılaştırılmıştır.

Tablo 4.18. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Okullarındaki Öğretmenlerin, Okullarındaki Bireyselliştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birim’nin Çalışmaları Hakkındaki Görüşlerinin Dağılımı

Okulunuzdaki Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Biriminin çalışmalarını yeterli buluyor musunuz? GRUPLAR

f %

Evet Kısmen Hayır Toplam

f 34 29 8 71 Satır % 47,9 40,8 11,3 100


Sütun % 14,5 12,0 8,5 12,5 f 73 110 51 234

Satır % 31,2 47,0 21,8 100 İşitme engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 31,2 45,5 54,3 41,1 f 9 4 1 14

Satır % 64,3 28,6 7,1 100 Ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 3,8 1,7 1,1 2,5 f 118 99 34 251

Satır % 47,0 39,4 13,5 100 Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmeni Sütun % 50,4 40,9 36,2 44,0


χ2=19,944 P=0,003

Tablo 4.18.’e göre ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin

%64,3’ü, görme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %47,9’u, eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %47’si, işitme engelliler ilköğretim

okulu öğretmenlerinin %31,2’si okullarındaki bireyselleştirilmiş eğitim programı

geliştirme biriminin çalışmalarını yeterli bulurken; işitme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin %47’si, görme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %40,8’i,

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %39,4’ü ve ortopedik

engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %28,6’sı okullarındaki bireyselleştirilmiş

eğitim programı geliştirme biriminin çalışmalarını kısmen yeterli bulmaktadırlar.

Ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %7,1’i, görme engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin %11,3’ü, eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okulu öğretmenlerinin %13,5’i ve işitme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin

%21,8’i okullarındaki bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme biriminin

80

çalışmalarını yetersiz bulmaktadırlar. Tabloya göre χ2(6)=19,944, p=0,003<0,05, gruplar

arasında anlamlı bir fark vardır.

Tablo 4.19.’da görme engelliler ilköğretim okulu yönetici, öğretmen ve

velilerinin az gören ve tamamen göremeyen görme engelli öğrencilerin eğitim görmeleri

gereken okullara ilişkin görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.19. Görme Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gereken Okullara İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Velilerin Görüşleri

GRUPLAR

GÖRÜŞLER f %

Öğretmen

Ve Yönetici*

N=75

Veli*

N=69

f 60 46 Tamamen göremeyen çocuklar, görme engelliler okullarında eğitim görmeli % 80,0 66,7

f 10 8 Tamamen göremeyen çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli % 13,3 11,0

f 23 32 Az gören çocuklar, görme engelliler okullarında eğitim görmeli % 30,7 46,4

f 48 16 Az gören çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli % 75,0 23,2


Tablo 4.19.’da öğretmen, yönetici ve velilere tamamen görmeyen ve az gören

görme engelli öğrencilerin eğitim görmeleri gereken okullar, birden fazla seçenek

işaretleyebilecekleri belirtilerek sorulmuştur. Öğretmen ve yöneticiler %80, veliler

%66,7 oranında tamamen görmeyen çocuklar görme engelliler okullarında eğitim

görmeli derken, öğretmen ve yöneticilerin %13,3’ü, velilerin %11’i normal okullarda

kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli diye görüş belirtmişlerdir.

Az gören çocukların eğitim göreceği okullara ilişkin ise, öğretmen ve veli

görüşleri farklı çıkmaktadır. Öğretmen ve yöneticiler %75 oranında, veliler ancak

%23,2 oranında az gören çocukların kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim

görmesini isterken, veliler %46,4, öğretmenler de %30,7 oranında az gören çocuklar

görme engelliler okullarında eğitim görmeli diye görüş belirtmişlerdir.

Tablo 4.20.’de az gören görme engelli öğrencilerin ders kitapları ile ilgili

öğretmen ve yönetici görüşleri yer almaktadır.

81

Tablo 4.20. Az Gören Görme Engelli Öğrencilerin Ders Kitapları ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri

GRUPLAR

DÜŞÜNCELER f %


Veli

f 14 20 Brilla alfabesi ile yazılmış olmalı

% 18,7 34,5

f 60 37 Normal ders kitapları ile fakat daha büyük puntolarla basılmış olmalı % 80,0 63,8

f 1 1 Normal ders kitapları olmalı

% 1,3 1,7

f 75 58 Toplam

% 100 100

Tablo 4.20.’ye göre, az gören öğrencilerin ders kitapları ile ilgili öğretmen ve

yöneticilerin %80’i, velilerin %63,8’i normal ilköğretim okullarındaki ders kitaplarının

daha büyük puntolarla basılmış hâlini istemektedirler. Velilerin %34,5’i, öğretmen ve

yöneticilerin %18,7’si ise, az gören öğrencilerin ders kitaplarının Brailla alfabesi ile

yazılmış olmasını istemektedirler.

Tablo 4.21.’de işitme engelliler ilköğretim okulu yönetici, öğretmen ve

velilerinin tamamen işitmeyen ve az işiten engelli öğrencilerin eğitim görmeleri gereken

okullara ilişkin görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.21. İşitme Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gerektiği Okullar Hakkında Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri

GRUPLAR

GÖRÜŞLER f %

Öğretmen

ve Yönetici*

N=243

Veli*

N=232

f 194 155 Tamamen işitmeyen çocuklar, işitme engelliler okullarında eğitim görmeli % 79,8 66,8

f 32 41 Tamamen işitmeyen çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli % 13,2 17,7

f 60 65 Az işiten çocuklar, işitme engelliler okullarında eğitim görmeli % 24,7 28,0

f 157 117 Az işiten çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli % 64,6 50,4


82

Tablo 4.21.’de öğretmen, yönetici ve velilere tamamen işitemeyen ve az işiten

işitme engelli öğrencilerin eğitim görmeleri gereken okullar, birden fazla seçenek

işaretleyebilecekleri belirtilerek sorulmuştur. Öğretmen ve yöneticiler %79,8, veliler

%66,8 oranında tamamen işitemeyen çocuklar, işitme engelliler okullarında eğitim

görmeli derken, öğretmen ve yöneticiler %13,2 oranında, veliler %17,7 oranında

tamamen işitemeyen çocuklar normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile

eğitim görmeli diye belirtmişlerdir.

Az işiten çocukların eğitim göreceği okullara ilişkin ise öğretmen ve yöneticiler

%64,6, veliler %50,4 oranında az işiten çocukların kaynaştırma eğitim uygulaması ile

eğitim görmesini isterken, veliler %28 oranında, öğretmenler %24,7 oranında işitme

engelliler okullarında eğitim görmesi gerektiğini belirtmişlerdir.

Tablo 4.22.’de ortopedik engelliler ilköğretim okulu yönetici, öğretmen ve

velilerinin ağır, az ve orta derecede ortopedik engelli öğrencilerin eğitim görmeleri

gereken okullara ilişkin görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.22. Ortopedik Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gerektiği Okullara İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri

GRUPLAR

GÖRÜŞLER f %

Öğretmen

ve Yönetici*

N=14

Veli*

N=13

f 5 7 Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, ortopedik engelliler okullarında eğitim görmeli % 35,7 53,8

f 1 1 Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli % 7,1 7,7

f 3 0 Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, evde eğitim görmeli % 21,4 0,0

f 6 9 Az ve orta derecede ortopedik engelli çocuklar, ortopedik engelliler okullarında eğitim görmeli % 42,9 69,2

f 4 1 Az ve orta derecede ortopedik engelli çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli % 28,6 7,7


Tablo 4.22.’de öğretmen, yönetici ve velilere ağır, az ve orta derecede ortopedik

engelli öğrencilerin eğitim görmeleri gereken okullar, birden fazla seçenek

işaretleyebilecekleri belirtilerek sorulmuştur. Öğretmen ve yöneticiler %35,7, veliler

83

%53,8 oranında ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, ortopedik engelliler

okullarında eğitim görmeli derken, öğretmen ve yöneticiler %7,1 oranında, veliler %7,7

oranında normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli diye görüş

belirtmişlerdir. Öğretmen ve yöneticilerin %21,4’ü ise ağır ortopedik engelli çocukların

evde eğitim görmesini istemektedirler.

Az ve orta derecede ortopedik engelli çocukların ise veliler %69,2 oranında,

öğretmen ve yöneticiler %42,9 oranında ortopedik engelliler okullarında eğitim

görmesini isterken, öğretmenler %28,6 oranında, veliler %7,7 oranında kaynaştırma

eğitim uygulaması ile eğitim görmesi gerektiğini belirtmişlerdir.

Tablo 4.23.’te eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu yönetici, öğretmen

ve velilerinin eğitilebilir zihinsel engelli öğrencilerin eğitim görmeleri gereken okullara

ilişkin görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.23. Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Eğitim Görmeleri Gerektiği Okullara İlişkin Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Görüşleri

GRUPLAR

GÖRÜŞLER f %

Öğretmen

ve Yönetici Veli Toplam

f 130 135 265 Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, eğitilebilir zihinsel engelliler okulunda eğitim görmeli % 53,9 56,7 55,3

f 9 29 38 Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, öğretilebilir zihinsel engelliler okulunda (eğitim uygulama okulu) eğitim görmeli % 3,7 12,2 7,9

f 102 74 176 Hafif derecedezihinsel engelli çocuklar, normal eğitim okullarında kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli % 42,3 31,1 36,7

f 241 238 479 Toplam

% 100 100 100

Tablo 4.23.’te görüldüğü gibi, öğretmen ve yöneticilerin %53,9’u, velilerin

%56,7’si hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, eğitilebilir zihinsel engelliler

okullarında eğitim görmeli derken, öğretmen ve yöneticilerin %42,3’ü, velilerin %31,1’i

normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli diye görüş

belirtmişlerdir.

Öğretmen ve yöneticilerin %3,7’si, velilerin %12,2’si ise hafif derecede zihinsel

engelli çocuklar, öğretilebilir zihinsel engeliler okulunda (eğitim uygulama okulu)

eğitim görmeli diye görüş belirtmişlerdir.

84

Tablo 4.24.’te görme, işitme ve ortopedik engelliler ilköğretim okulları

öğretmen, yönetici ve velilerinin okullarında derse giren sınıf öğretmenlerinin alanlarına

ilişkin görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.24. Görme, İşitme ve Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Okullarında Görev Yapan Sınıf Öğretmenlerinin Alanlarına İlişkin Görüşleri

SORU SINIF ÖĞRETMENLERİNİN

ALANLARI

f

%

Öğretmen

ve Yönetici

Veli

f 189 144 Görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden biri % 71,1 58,3

f 58 57 Çoğunlukla görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden biri % 21,8 23,1

f 11 21 Normal sınıf öğretmeni

% 4,1 8,5 f 2 15

Çoğunlukla normal sınıf öğretmeni % 0,8 6,1 f 6 10

Diğer % 2,3 4,0 f 266 247

Görme, İşitme ve ortopedik engelliler ilköğretim okullarının 1-5. sınıflarında hangi sınıf öğretmenleri görev yapmaktadır?

Toplam % 100 100

Tablo 4.24.’te görüldüğü gibi görme, işitme ve ortopedik engelliler ilköğretim

okullarındaki öğretmen ve yöneticilerin %71,1’i, velilerin %58,3’ü 1-5. sınıflarda özel

eğitim alanı öğretmen grubu olan “görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf

öğretmenlerinden biri”nin sınıflarında görev yaptığını, öğretmen ve yöneticilerin

%21,8’i, velilerin %23,1’i ise “çoğunlukla sınıflarında görme, işitme, zihinsel engelliler

sınıf öğretmenlerinden biri”nin görev yaptığını belirtmişlerdir. Öğretmen ve

yöneticilerin %4,1’i velilerin ise %8,5’i okullarında 1-5. sınflarda “normal sınıf

öğretmeni”nin görev yaptığını belirtmişlerdir.

Tablo 4.25.’te eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulları öğretmen,

yönetici ve velilerinin okullarındaki sınıf öğretmenlerinin alanlarına ilişkin görüşleri yer

almaktadır.

85

Tablo 4.25. Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen, Yönetici ve Velilerinin Okullarında Görev Yapan Sınıf Öğretmenlerinin Alanlarına İlişkin Görüşleri

SORULAR SINIF ÖĞRETMENLERİNİN

ALANLARI f

%

Öğretmen ve

Yönetici Veli

f 140 147 Zihinsel engelliler sınıf öğretmeni % 67,3 67,1 f 14 10 Çoğunlukla görme, işitme, zihinsel

engelliler sınıf öğretmenlerinden biri % 6,7 4,6 f 4 31

Normal sınıf öğretmeni % 1,9 14,2 f 43 28

Çoğunlukla normal sınıf öğretmeni % 20,7 12,8 f 7 3

Diğer % 3,4 1,4 f 208 219

Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının 1-8. sınıflarında hangi sınıf öğretmenleri görev yapmaktadır?

Toplam % 100 100 f 205 144

Evet % 82,3 64,9 f 22 36

Bazen % 8,8 16,2 f 22 42

Hayır % 8,8 18,9 f 249 222

Eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okulunda branş öğretmeni tarafından okutulan derslere sınıf öğretmeni de katılmakta mıdır?

Toplam % 100 100

Tablo 4.25.’te görüldüğü gibi eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarındaki öğretmen ve yöneticilerin %67,3’ü, velilerin %67,1’i okullarında 1-8.

sınıflarda “zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden biri”nin görev yaptığını, öğretmen

ve yöneticilerin %6,7’si, velilerin %4,6’sı ise sınıflarında “çoğunlukla zihinsel

engelliler sınıf öğretmenlerinden biri”nin görev yaptığını belirtmişlerdir. Öğretmen ve

yöneticilerin %1,9’u okullarında 1-8 sınıflarda “normal sınıf öğretmeni”nin, velilerin ise

%14,2’si “normal sınıf öğretmeni”nin görev yaptığını belirtmişlerdir.

“Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulunda branş öğretmeni tarafından

okutulan derslere sınıf öğretmeni de katılmakta mıdır?” sorusuna öğretmen ve

yöneticilerin %82,3’ü, velilerin %64,9’u sınıf öğretmeninin de derse katıldığını

belirtirken, öğretmenlerin %8,8’i, velilerin %16,2’si sınıf öğretmenlerinin bazen derse

katıldığını, öğretmenlerin %8,8’i, velilerin %18,9’u ise sınıf öğretmeninin branş

öğretmeni ile beraber derse katılmadığını belirtmişlerdir.


ilköğretim okullarındaki öğretmen ve yöneticilerin okullarındaki zorunlu dersler ve

saatleri ile ilgili görüşleri yer almaktadır.

86

Tablo 4.26. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Öğretmen ve Yöneticilerin, Okullarında Okutulan Zorunlu Dersler ve Saatleri ile İlgili Görüşleri

OKULLAR Görme

Eng. İ.Ö.O.N=75

İşitme Eng. İ.Ö.O. N=243

Ortp. Eng. İ.Ö.O. N=14

Eğit. Zihin. Eng. İ.Ö.O.

N=260 ZORUNLU DERSLER

f % f % f % f % Azaltılmalı - - 4 1,6 - - 5 1,9Artırılmalı 4 5,3 36 14,8 1 7,1 16 6,2Türkçe Görüş belirtmeyen 71 94,7 203 83,6 13 92,9 239 91,9Azaltılmalı 4 5,3 8 3,3 - - 3 1,2Artırılmalı 16 21,3 27 11,1 1 7,1 46 17,7Matematik Görüş belirtmeyen 55 73,4 208 85,6 13 92,9 211 81,1Azaltılmalı - - 4 1,6 - - 2 0,8Artırılmalı - - 10 4,1 - - 9 3,4Tüm sınıflarda olmalı - - - - - - 2 0,8

Hayat Bilgisi

Görüş belirtmeyen 75 100 229 94,3 14 100 247 95,0Azaltılmalı 3 4,0 13 5,3 - - 10 3,9Artırılmalı 4 5,3 6 2,5 - - 9 3,5Fen ve Teknoloji Görüş belirtmeyen 68 90,7 224 92,2 14 100 241 92,6Azaltılmalı - - 12 4,9 - - 11 4,2Artırılmalı 5 6,7 7 2,9 - - 11 4,2Sosyal Bilgiler Görüş belirtmeyen 70 93,3 224 92,2 14 100 238 91,6Azaltılmalı - - 10 4,1 - - 10 3,8Artırılmalı 5 6,7 5 2,1 - - 3 1,26, 7. sınıflarda da olmalı - - 1 0,4 - - - -

T.C. İnkilâp Tarihi ve Atatürkçülük

Görüş belirtmeyen 70 93,3 227 93,4 14 100 247 95,0Azaltılmalı 7 9,3 3 1,2 - - - -Artırılmalı 11 14,7 - - 1 7,1 - -Olmasın - - 41 16,9 - - - -

Yabancı Dil

Görüş belirtmeyen 57 76,0 199 81,9 13 92,9 - -Azaltılmalı 1 1,3 2 0,8 - - 17 6,5Artırılmalı 1 1,3 9 3,7 - - 1 0,4Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Görüş belirtmeyen 73 97,4 232 95,5 14 100 242 93,1Azaltılmalı 3 4,0 1 0,4 - - - -Artırılmalı 32 42,7 92 37,9 2 14,3 38 14,6

Görsel Sanatlar (Görme Engelliler Okulunda Modelaj-İş)

Görüş belirtmeyen 40 53,3 150 61,7 12 85,7 222 85,4Azaltılmalı - - 4 1,6 - - 1 0,4Artırılmalı 36 48,0 22 9,1 2 14,3 38 14,6Olmasın - - 37 15,2 - - - -

Müzik

Görüş belirtmeyen 39 52,0 180 74,1 12 85,7 221 85,0Azaltılmalı - - - - - - - -Artırılmalı 45 60,0 91 37,4 4 28,6 46 17,7

Beden Eğitimi (Görme Engelliler Okulunda Bağımsız Hareket)

Görüş belirtmeyen 30 40,0 152 62,6 10 71,4 214 82,3Azaltılmalı 1 1,3 2 0,8 - - 7 2,7Artırılmalı 8 10,7 49 20,2 2 14,3 19 7,31, 2, 3. sınıflarda da olmalı - - 1 0,4 - - - -4, 5. sınıflarda da olmalı - - 4 1,6 - - - -

Teknoloji ve Tasarım

Görüş belirtmeyen 66 88,0 187 77,0 12 85,7 234 90,0Azaltılmalı 3 4,0 - - - - - -Artırılmalı 4 5,3 13 5,3 - - 11 4,21, 2, 3. sınıflarda da olmalı - - - - - - 1 0,46, 7, 8. sınıflarda da olmalı - - 2 0,8 - - - -Tüm sınıflarda olmalı - - - - - - 2 0,8

Trafik Güvenliği

Görüş belirtmeyen 68 90,7 228 93,9 14 100 246 94,6Azaltılmalı 1 1,3 1 0,4 - - 1 0,4Artırılmalı 6 8,0 32 13,2 - - 16 6,2Tüm sınıflarda olmalı - - - - - - 6 2,3

Rehberlik/Sosyal Etkinlikler

Görüş belirtmeyen 68 90,7 210 86,5 14 100 237 91,1İşitm.Eng. İ.Ö.O. : İşitme Engelliler İlköğretim Okulu Eğit.Zihin.Eng. İ.Ö.O.:Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İ.O. Görme Eng. İ.Ö.O.: Görme Engelliler İlköğretim Okulu Ortp.Eng. İ.Ö.O. :Ortopedik Engelliler İlköğretim O.

87

Tabloda 4.26.’da görüldüğü gibi Görsel Sanatlar, Müzik ve Beden Eğitimi ders

saatleri ile ilgili öğretmenlerin yarıya yakını %40 ile 60 oranlarında görüşlerini bu

derslerin saatleri artırılmalı şeklinde belirtirken, bu derslerin dışında kalan diğer zorunlu

derslerden bazıları için hiç görüş belirtmemişler, bazıları için ise en çok %25’lere varan

oranlarda “artırılmalı”, “azaltılmalı” veya “olmasın” şeklinde görüş belirtmişlerdir.

Türkçe ders saati için görme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %5,3’ü,

işitme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %14,8’i, ortopedik engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin %7,1’i ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okulu öğretmenlerinin %6,2’si artırılmalı görüşündedir.

Matematik ders saati için öğretmenlerin görüşleri görme engellilerde %21,3,

işitme engellilerde %11,1, ortopedik engellilerde %7,1 ve eğitilebilir zihinsel

engellilerde %17,7 oranında artırılmalı olurken, görme engelliler öğretmenlerinin

%5,3’ü, işitme engelliler öğretmenlerinin %3,3’ü, eğitilebilir zihinsel engelliler

öğretmenlerinin %1,2’si ise azaltılmalı görüşündeler.

Hayat Bilgisi ders saati için görme ve ortopedik engelliler ilköğretim okulu

öğretmenleri herhangi bir görüş belirtmezken, işitme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinden %4,1’i, eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinden %3,5’i artırılmalı görüşündeler.

Fen ve Teknoloji ders saati için görme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin %4’ü azaltılmalı, %5,3’ü artırılmalı, işitme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin %5,3’ü azaltılmalı, %2,5’i artırılmalı, eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin %3,9’u azaltılmalı, %3,5’i artırılmalı şeklinde

birbirlerine yakın oranlarda görüş belirtirken, genel olarak bu grup okulların

öğretmenleri %90’ın üzerinde herhangi bir görüş belirtmemiştir. Ortopedik engelliler

ilköğretim okulu öğretmenleri hiç görüş belirtmemişlerdir.

Sosyal Bilgiler ders saati için görme engelliler okulu öğretmenlerinden %6,7’si

artırılmalı derken, işitme engelliler okulu öğretmenlerinden %4,9’ azaltılmalı,

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmenleri ise %4,2 oranında hem

azaltılmalı hem de artırılmalı görüşünü belirtmişlerdir.

T.C. İnkilâp Tarihi ve Atatürkçülük ders saati için özel eğitim okulları

öğretmenlerinden görme engelliler %6,7 artırılmalı derken, işitme engelliler %4,1,

eğitilebilir zihinsel engelliler %3,8 oranında azaltılmalı görüşünde iken, ortopedik

engelliler okulu öğretmenleri ise hiç görüş belirtmemişlerdir.

88

Yabancı Dil ders saati için görme engelliler okulu öğretmenlerinden %9,3’ü

azaltılmalı derken, işitme engelliler okulu öğretmenlerinin %14,7’si ve ortopedik

engelliler okulu öğretmenlerinin %7,1’i artırılmalı demişlerdir. İşitme engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin %16,9’u ise yabancı dil dersi olmasın demişlerdir.

Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders saati için işitme engelliler okulu

öğretmenlerinin %3,7’si artırılmalı derken, eğitilebilir zihinsel engelliler okulu

öğretmenlerinin %6,5’i azaltılmalı görüşündeler.

Görsel Sanatlar (görme engelliler okullarında Modelaj-İş) ders saati için görme

engelliler okulu öğretmenlerinin %42,7’si, işitme engelliler okulu öğretmenlerinin

%37,9’u, ortopedik engelliler okulu öğretmenlerinin %14,3’ü, eğitilebilir zihinsel

engelliler okulu öğretmenlerinin %14,6’sı bu ders saatinin artırılmasını istemişlerdir.

Müzik ders saati için görme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %48’i,

ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %14,3’ü, eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %14,6’sı artırılmalı derken, işitme engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin %9,1’i artırılmalı, %15,2’si ise müzik dersi olmasın

demişlerdir.

Beden Eğitimi (görme engelliler okulunda Bağımsız Hareketler) ders saati için

görme engelliler okulu öğretmenleri %60, işitme engelliler okulu öğretmenleri %37,4,

ortopedik engelliler okulu öğretmenleri %28,6, eğitilebilir zihinsel engelliler okulu

öğretmenleri %17,7 oranlarında artırılmalı demişlerdir.

Teknoloji ve Tasarım ders saati için görme engelliler okulu %10,7, işitme

engelliler okulu %20,2, ortopedik engelliler okulu %14,3, eğitilebilir zihinsel engelliler

okulu öğretmenleri %7,3 oranlarında artırılmalı demişlerdir.

Trafik Güvenliği ders saati için görme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin %4’ü azaltılmalı, %5,3’ü artırılmalı, işitme engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin de %5,3’ü, eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin %4,2’si artırılmalı görüşündeler.

Rehberlik/Sosyal Etkinlikler ders saati için görme engelliler okulu

öğretmenlerinin %8’i, işitme engelliler okulu öğretmenlerinin %13,2’si, eğitilebilir

zihinsel engelliler okulu öğretmenlerinin %6,2’si artırılmalı görüşündedirler.

89


ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticilerinin okullarında tercih edilen seçmeli derslerle

ilgili görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.27. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Öğretmen ve Yöneticilere Göre, Okullarında Seçmeli Derslerden Tercih Edilenler

OKULLAR

SEÇMELİ DERSLER Seçilme Oranları

Görme Eng. İ.Ö.O. N=75




N=260

GENELN=592

f 2 6 - 15 23 Beslenme Bilgisi % 2,7 2,5 - 5,8 3,9 f 20 70 5 48 143

Bilişim Teknolojileri % 26,7 28,8 35,7 18,5 24,2 f 5 36 - 28 69

Güzel Konuşma ve Yazma % 6,7 14,8 - 10,8 11,7 f 3 3 1 1 8

Yabancı Dil % 4,0 1,2 7,1 0,4 1,4 f 1 1 - 6 8

Koro Çalışmaları % 1,3 0,4 - 2,3 1,4 f - 7 - 1 8

Sağlık Eğitimi % - 2,9 - 0,4 1,4 f 2 17 - - 19

Satranç % 2,7 7,0 - - 3,2 f 7 26 1 20 54 Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne

Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel) % 9,3 10,7 7,1 7,7 9,1

f 3 53 - 21 77 Spor Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol, Voleybol, Masa Tenisi vb.) % 4,0 21,8 - 8,1 13,0

f 15 9 1 12 37 Beden Eğitimi ve Rehabilitasyon(Görme Engelliler için Bağımsız Hareket) % 20,0 3,7 7,1 4,6 6,3

f 4 - - - 4 Türk Sanat Müziği

% 5,3 - - - 0,7 f 1 - - - 1

Türk Halk Müziği % 1,3 - - - 0,2 f - - - - -

Hafif Batı Müziği % - - - - - f 10 - - - 10

Braille Yazı ve Matematik Öğretimi % 13,3 - - - 1,7 f - - 1 1 2

Düşünme Eğitimi % - - 7,1 0,4 0,3 f 2 1 3 - 6

Halk Kültürü % 2,7 0,4 21,4 - 1,0 f 1 6 - 4 11

Medya Okur Yazarlığı % 1,3 2,5 - 1,5 1,9 f 5 2 - 7 14

Bağımsız Yaşam Becerileri % 6,7 0,8 - 2,7 2,4 f - 9 - 5 14

Tarım % - 3,7 - 1,9 2,4 f 5 25 2 6 38

Takviye ve Etüt Çalışmaları % 6,7 10,3 14,3 2,3 6,4 f 3 4 - 93 100

Toplumsal Uyum Becerileri % 4,0 1,6 - 35,8 16,9

İşitm.Eng. İ.Ö.O. : İşitme Engelliler İlköğretim Okulu. Eğit.Zihin.Eng. İ.Ö.O.:Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İ.O. Görme Eng. İ.Ö.O.: Görme Engelliler İlköğretim Okulu Ortp.Eng. İ.Ö.O. :Ortopedik Engelliler İlköğretim O.

90


ilköğretim okullarının tamamından araştırmaya katılan yönetici ve öğretmenler,

okullarında en çok tercih edilen seçmeli dersleri şu şekilde sıralamışlardır:

Türkiye’deki görme engelliler ilköğretim okullarının tamamından araştırmaya

katılan yönetici ve öğretmenler, okullarında en çok tercih edilen seçmeli derslerden ilk

üçünü %26,7 Bilişim Teknolojileri, %20 Beden Eğitimi ve Rehabilitasyon (görme

engelliler ilköğretim okullarında Bağımsız Hareket), %13,3 Braille Yazı ve Matematik

Öğretimi olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki işitme engelliler ilköğretim okullarının tamamından araştırmaya


üçünü %28,8 Bilişim Teknolojileri, %21,8 Spor Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol,

Voleybol, Masa Tenisi), %14,8 Güzel Konuşma ve Yazma olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki ortopedik engelliler ilköğretim okullarının tamamından

araştırmaya katılan yönetici ve öğretmenler, okullarında en çok tercih edilen seçmeli

derslerden ilk üçünü %35,7 Bilişim Teknolojileri, %21,4 Halk Kültürü, %14,3 Takviye

ve Etüt Çalışmaları olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının tamamından


derslerden ilk üçünü %35,8 Toplumsal Uyum Becerileri, %18,5 Bilişim Teknolojileri,

%10,8 Güzel Konuşma ve Yazma olarak belirtmişlerdir.

91

Tablo 4.28.’de görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okulu öğretmenlerinin, seçmeli derslerden okullarında zorunlu olmasını istedikleri

derslerle ilgili görüşler yer almaktadır.

Tablo 4.28. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Öğretmen ve Yöneticilerin Zorunlu Olmasını İstedikleri Seçmeli Dersler

OKULLAR

SEÇMELİ DERSLER Zorunlu

Ders Olsun

Görme Eng. İ.Ö.O. N=75




N=260

GENEL N=592

f 3 15 2 18 38 Beslenme Bilgisi % 4,0 6,2 14,3 6,9 6,4 f 10 41 2 17 70

Bilişim Teknolojileri % 13,3 16,9 14,3 6,5 11,8 f 8 19 1 19 47

Güzel Konuşma ve Yazma % 10,7 7,8 7,1 7,3 7,9 f 6 3 1 2 12

Yabancı Dil % 8,0 1,2 7,1 0,8 2,0 f 3 - 1 12 16

Koro Çalışmaları % 4,0 - 7,1 4,6 2,7 f 2 25 1 24 52

Sağlık Eğitimi % 2,7 10,3 7,1 9,2 8,8 f 3 23 - 8 34

Satranç % 4,0 9,5 - 3,1 5,7 f 12 56 4 34 106 Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne

Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel) % 16,0 23,0 28,6 13,1 17,9

f 3 49 2 27 81 Spor Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol, Voleybol, Masa Tenisi vb.) % 4,0 20,2 14,3 10,4 13,7

f 18 8 2 8 36 Beden Eğitimi ve Rehabilitasyon(Görme Engelliler için Bağımsız Hareket) % 24,0 3,3 14,3 3,1 6,1

f 1 - - 1 2 Türk Sanat Müziği

% 1,3 - - 0,4 0,3 f 1 - 1 4 6

Türk Halk Müziği % 1,3 - 7,1 1,5 1,0 f 2 - - 1 3

Hafif Batı Müziği % 2,7 - - 0,4 0,5 f 9 - - - 9

Braille Yazı ve Matematik Öğretimi % 12,0 - - - 1,5 f 3 4 2 5 14

Düşünme Eğitimi % 4,0 1,6 14,3 1,9 2,4 f 1 3 - 2 6

Halk Kültürü % 1,3 1,2 - 0,8 1,0 f - 4 - 2 6

Medya Okur Yazarlığı % - 1,6 - 0,8 1,0 f 16 14 4 41 75

Bağımsız Yaşam Becerileri % 21,3 5,8 28,6 15,8 12,7 f - 16 - 18 34

Tarım % - 6,6 - 6,9 5,7 f 1 9 - 10 20

Takviye ve Etüt Çalışmaları % 1,3 3,7 - 3,8 3,4 f 6 28 3 35 72

Toplumsal Uyum Becerileri % 8,0 11,5 21,3 13,5 12,2

İşitm.Eng. İ.Ö.O. : İşitme Engelliler İlköğretim Okulu Eğit.Zihin.Eng. İ.Ö.O.:Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İ.O. Görme Eng. İ.Ö.O.: Görme Engelliler İlköğretim Okulu Ortp.Eng. İ.Ö.O. :Ortopedik Engelliler İlköğretim O.

92


ilköğretim okullarının tamamından araştırmaya katılan yönetici ve öğretmenler,

okullarında zorunlu ders olmasını istedikleri seçmeli derslerden en çok tercih ettikleri

dersleri şu şekilde sıralamışlardır:

Türkiye’deki görme engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve öğretmenler

zorunlu olsun dedikleri seçmeli derslerden ilk üçünü %24 Beden Eğitimi ve

Rehabilitasyon (görme engelliler ilköğretim okullarında Bağımsız Hareket), %21,3

Bağımsız Yaşam Becerileri ve %16 Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne Sanatları, Halk

Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel) olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki işitme engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve öğretmenler

zorunlu olsun dedikleri seçmeli derslerden ilk üçünü %23 Sanat Etkinlikleri (Drama,

Sahne Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel), %20,2 Spor

Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol, Voleybol, Masa Tenisi) ve %16,9 Bilişim

Teknolojileri olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki ortopedik engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve öğretmenler

zorunlu olsun dedikleri seçmeli derslerden ilk üçünü %28,6 Bağımsız Yaşam Becerileri,

%28,6 Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim,

Fotoğrafçılık, Heykel) ve %21,3 Toplumsal Uyum Becerileri olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve

öğretmenler zorunlu olsun dedikleri seçmeli derslerden ilk üçünü %15,8 Bağımsız

Yaşam Becerileri, %13,5 Toplumsel Uyum Becerileri ve %13,1 Sanat Etkinlikleri

(Drama, Sahne Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel) olarak

belirtmişlerdir.


ilköğretim okullarında mezun ve ayrılanların takibi ile ilgili bu okullardaki yönetici ve

öğretmenlerin görüşleri yer almaktadır.

93

Tablo 4.29. Özel Eğitim Okullarında Mezun ve Ayrılanların Takibi ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri

Öğretmen ve Yönetici SORU GÖRÜŞLER

f % Evet 178 32,4 Kısmen 278 50,5 Hayır 94 17,1

Okulunuzda mezun ve ayrılanların takibi yapılmakta mıdır?

Toplam 550 100

Tablo 4.29.’a göre görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel

eğitim okullarındaki yönetici ve öğretmenlerin %32,4’ü mezun olan ve okuldan ayrılan

öğrencilerin takibinin yapıldığını, yarısı “kısmen” takibin yapıldığını, %17,1’i ise

mezun ve ayrılanların takibinin yapılmadığını belirtmişlerdir.

Tablo 4.30.’da yönetici, öğretmen ve velilere, özel eğitim gerektiren çocukların

okullaşmasında yaşanan kayıpların nedenleri açık uçlu olarak sorulmuş, verdikleri

cevaplar kodlanarak her grubun frekansları sıralanmıştır. Tabloda görüldüğü gibi engelli

çocukların okullaşamamasının en önemli nedenlerinin (öğretmen ve velilere göre

sıralaması farklı olsa da) ilk beşi aynıdır.

Yönetici ve öğretmenler, özel eğitim gerektiren engelli çocukların

okullaşamamasındaki ilk on nedeni:

- RAM’larca ailelerin bilgilendirilmemesi, yönlendirilmemesi ve aile eğitimi yapılmaması,

- Ailenin ilgisizliği,

- Özel eğitim okullarının yaygınlaştırılamaması, ulaşım sorunu ve bazı il ve ilçelerde özel eğitim okulunun olmaması,

- Ailelerin çocuklarından utanması, bu durumu saklaması ve kabullenememsi,

- Ailelere özel eğitim okullarının tanıtılmaması, ailelerin bu okullardan haberdar olmaması,

- Ailelerin çocuklarına güvenmemesi ve çocuğu özürlü olduğu için bir beklentisi olmaması,

- Engelli bireylerin teşhis ve tespitinin erken ve yeterli yapılmaması,

- Toplumun ve sivil toplum kuruluşlarının bilinçlendirilmemesi,

- Özel eğitim okul ve sorunları ile ilgilenilmemesi, özel eğitim okullarının ve eğitim sisteminin yetersiz olması,

- Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin okul olarak algılanması, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin öğrencileri kendi bünyelerine alarak özel eğitim okullarına gitmelerini engellemesi olarak belirtmişlerdir.

94

Tablo 4.30. Öğretmen ve Velilerin Özel Eğitim Gerektiren Çocukların Okullaşmasındaki Kayıpların Nedenleri ile İlgili Görüşleri*

Öğretmen N=592

Veli N=570

DÜŞÜNCELER f

Sıra No

f Sıra No

RAM’larca ailelerin bilgilendirilmemesi, yönlendirilmemesi, aile eğitimi yapılmaması 181 1 113 1

Ailenin ilgisizliği 113 2 109 2 Özel eğitim okullarının yaygınlaştırılamaması, ulaşım sorunu bazı il ve ilçelerde özel eğitim okulunun olmaması 63 3 63 5

Ailelerin çocuklarından utanmaları, bu durumu saklamaları, kabullenememeleri 62 4 69 3

Ailelere özel eğitim okullarının tanıtılmaması, ailelerin bu okullardan haberdar olmaması 59 5 66 4

Ailelerin çocuklarına güvenmemesi, özürlü olduğu için bir beklentisi olmaması 55 6 38 7

Engelli bireylerin teşhis ve tespitinin erken ve yeterli yapılmaması 51 7 9 15 Toplumun ve sivil toplum kuruluşlarının bilinçlendirilmemesi 46 8 11 12 Özel eğitim okul ve sorunları ile ilgilenilmemesi, özel eğitim okullarının ve eğitim sisteminin yetersiz olması 46 9 37 8

Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin okul olarak algılanması, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin öğrencileri kendi bünyelerine alarak, özel eğitim okullarına gitmelerini engellemeleri

37 10 4 19

RAM’lar, aileler ve okulların yeterince işbirliği yapmaması, engelli çocuğun takibinin sürekli yapılmaması 29 11 - -

Genel müdürlüklerin yeterli çalışma yapmaması 25 12 - - Zamanında ve yeterli tıbbi tanılama ve değerlendirme yapılmaması 20 13 - - Ailelerin maddi durumlarının yetersiz olması 18 14 45 6 Yatılı çocukların aileden uzak kalmak istememesi ve ailelerin çocuğunu yatılı bırakmaması 17 15 6 17

RAM’ın yanlış tanı ve teşhis koyması 11 16 3 21 Özel eğitim alanında yeterli ve nitelikli öğretmen olmaması 7 17 10 14 Engelli çocukların dışlanması 6 18 33 9 Ailenin, fiziksel olarak hareket kabiliyeti yeterli olmayan çocuklarını taşıyamaması ve evde eğitim yapılmaması 6 19 1 25

Okul öncesi eğitim uygulamalarının olmaması 5 20 - - İşitme engelliler için cihaz desteğinin sağlanmaması 5 21 - - Öğrencileri okula çekecek cazip çalışmaların yapılmaması 5 22 21 10 Öz bakım becerileri eğitimi verilmemesi 4 23 2 24 Yöneticilerin özel eğitim konusunda yetersiz olması 4 24 - - Yatılı kalmak isteyen öğrencilerin kişisel bakımını yapamaması 3 25 - - Okullarda özel eğitim sınıflarının olmaması 3 26 2 23 Ailelerin bağımsız yaşam becerileri kazanma, öz bakım becerileri gibi temel beceri alışkanlıklarını çocuğun yerine kendilerinin yapması

2 27 - -

Köylerde yaşayan engelliler için eğitim imkânının olmaması 2 28 7 16 Çocukların kendilerini ifade edememeleri, anlamamaları, sıkılmaları sonucu okulu sevmemeleri

2 29 19 11

Müfredatın engelli öğrencilere göre uyarlanmaması 2 30 - - Denetim olmaması 1 31 - - Normal ilköğretim okullarının engelli çocukları almak istememesi 1 32 4 18 Düzey ve ihtiyaçlarına uygun bir meslek sahibi olamamaları - - 10 13 Çocukların birbirlerine ve çevreye karşı şiddet göstermeleri - - 3 20 Ailenin zamanının olmaması - - 2 22 TOPLAM 891 687


95

Veliler ise, özel eğitim gerektiren çocukların okullaşamamasındaki ilk on

nedeni:



- Ailelerin çocuklarından utanması, bu durumu saklaması ve kabullenememesi,

- Ailelere özel eğitim okullarının tanıtılmaması, ailelerin bu okullardan haberdar olmaması,


- Ailelerin maddi durumlarının yetersiz olması,



- Engelli çocukların dışlanması ve

- Öğrencileri okula çekecek cazip çalışmaların yapılmaması olarak belirtmişlerdir.

Tablo 4.30. ile ilgili 4 okul türünün (görme, işitme, ortopedik engelliler ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu) öğretmen görüşlerine ait bilgiler Ek 3.’te

29. soru tablosunda, veli görüşlerine ait bilgiler Ek 4.’te 28. soru tablosunda okul

türlerine göre ayrı olarak verilmiştir.

Tablo 4.31.’de ilköğretimden sonra engelli öğrencilerin ortaöğretim okulları, iş

okulları ve iş eğitim merkezlerine devam etmeleri için nelerin yapılması gerektiğine

ilişkin açık uçlu sorulan soruya öğretmen ve velilerin verdikleri cevaplar kodlanarak,

her grubun frekansları önem sırasına göre sıralanmıştır.

96

Tablo 4.31. İlköğretimden Sonra Öğrencilerin, Ortaöğretim Okulları, İş Okulları, İş Eğitim Merkezlerine Devam Etmeleri İçin Yapılması Gerekenler Konusunda Öğretmen ve Veli Görüşleri*

Öğretmen N=592

Veli N=570

DÜŞÜNCELER

f Sıra No

f Sıra No

İlköğretimden sonra öğrencilerin engel türlerine göre her ilde devam edebilecekleri özel eğitim meslek liseleri ve iş okulları açılmalı.

105 1 94 2

Yapabilecekleri iş konularında eğitim verilmeli, düzey ve ihtiyaçlarına uygun bir meslek sahibi olmaları, iş alanları ve iş imkânları sağlanmalı; böylece bu okullara talep arttırılmalı (Düzey ve ihtiyaçlarına uygun bir meslek sahibi olmaları).

102 2 - -

Engelli çocuklar takip edilmeli, yetenek ve özür durumuna göre, ilköğretimden itibaren yönlendirilmeli.

87 3 62 3

Aileler ve toplum bilinçlendirilmeli ve aile eğitimi yapılmalı . 78 4

Özel eğitim okulları tanıtılarak aileler bu konuda bilgilendirilmeli. 68 5 29 4 Engelliler mesleki eğitim liseleri, iş okulları ve eğitim merkezlerinde atölyeler yeterli duruma getirilerek öğrencilerin çalışıp üretecekleri ortamlar hazırlanmalı ve araç-gereç sağlanarak niteliği artırılmalı.

67 6 117 1

Engellilere ait meslek liseleri ve iş okullarında daha çok meslek dalında mesleki eğitim verilerek işlevselliği artırılmalı.

42 7 - -

Özel eğitim alanında eğitim verebilecek öğretmenler yetiştirilmeli ve uzman öğretmenlerle eğitim verilmeli.

31 8 27 5

Engelli öğrencilerin kayıtlarında engelsiz ilköğretim ve ortaöğretim okulları istekli olmalı veya normal okullar ve özel eğitim okulları kaynaştırma eğitim uygulaması yapmalı.

23 9 1 11

Özel eğitim meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri zorunlu olmalı 21 10 Öğrenciler maddi ve manevi olarak desteklenmeli, kırtasiye ihtiyaçları karşılanmalı ve belli bir miktarda ücret, burs verilmeli.

18 11 - -

Özel eğitimle ilgili işleyen bir sistem kurulmalı, MEB, RAM ve okullar koordineli bir şekilde çalışmalı.

11 12 - -

Engelli çocuklar ortaöğretim okullarına sınavsız, kontenjanla alınarak ortaöğretim için teşvik edilmeli.

9 13 - -

Korumalı iş yerleri oluşturup, engelli öğrencilerin iş yerlerinde kurs veya staj görmeleri sağlanmalı.

8 14 2 10

Berberlik, garsonluk, aşçılık, marangozluk kursları gibi el becerileri eğitimi verilmeli.

7 15 15 7

Engelli çocukların sosyalleşme ve iletişim sağlaması açısından bağımsız yaşam ve toplumsal yaşam becerileri kazandırılmalı.

7 16 - -

Ortaöğretim okullarındaki öğretmen ve yöneticiler özel eğitim konusunda eğitilmeli.

3 17 - -

Engellilere ait meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezlerinde de çocuklara destek eğitim verilmeli.

2 18 3 9

Gezici öğretmen olmalı. 2 19 - -

Her okulda bir özel eğitim öğretmeni olmalı. 2 20 - -

Az gören öğrencilere anadolu güzel sanatlar liselerinin Müzik bölümüne giriş imkânı sağlanmalı.

1 21 - -

Okullarda kaynak oda olmalı. 1 22 - -

İş okulları ve iş eğitim merkezlerinde yeterli mesleki eğitim verilmeli. - - 18 6

Çocuklar ortaöğretim ve iş okulları için teşvik edilmeli, desteklenmeli. - - 11 8

Özel eğitim meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezlerinde döner sermaye oluşturulmalı.

- - 1 12

TOPLAM 695 380 * Gruplar birden çok seçenek işaretlemişlerdir.

97

Yönetici ve öğretmenlere göre, engelli öğrencilerin ilköğretimden sonraki

eğitimlerine devam etmeleri için yapılacak ilk on çalışma aşağıda verilmiştir:

- İlköğretimden sonra öğrencilerin engel türlerine göre her ilde devam edebilecekleri özel eğitim meslek liseleri ve iş okulları açılmalı.

- Yapabilecekleri iş konularında eğitim verilmeli, düzey ve ihtiyaçlarına uygun bir meslek sahibi olmaları, iş alanları ve iş imkanları sağlanmalı böylece bu okullara talep arttırılmalı.

- Engelli çocuklar takip edilmeli, yetenek ve özür durumuna göre ilköğretimden itibaren yönlendirilmeli.

- Aileler ve toplum bilinçlendirilmeli ve aile eğitimi yapılmalı.

- Özel eğitim okulları tanıtılarak aileler bu konuda bilgilendirilmeli.

- Engelliler mesleki eğitim liseleri, iş okulları ve eğitim merkezlerinde atölyeler yeterli duruma getirilerek öğrencilerin çalışıp üretecekleri ortamlar hazırlanmalı ve araç-gereç sağlanarak niteliği artırılmalı.

- Engellilere ait meslek liseleri ve iş okullarında daha çok meslek dalında mesleki eğitim verilerek işlevselliği artırılmalı.

- Özel eğitim alanında eğitim verebilecek öğretmenler yetiştirilmeli ve uzman öğretmenlerle eğitim yapılmalı.

- Engelli öğrencilerin kayıtlarında engelsiz ilköğretim ve ortaöğretim okulları istekli olmalı veya normal okullar ve özel eğitim okulları kaynaştırma eğitim uygulaması yapmalı.

- Özel eğitim meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri zorunlu olmalı.

Velilere göre, engelli öğrencilerin ilköğretimden sonraki eğitimlerine devam

etmeleri için yapılacak ilk on çalışma aşağıda verilmiştir:

- Engelliler mesleki eğitim liseleri, iş okulları ve eğitim merkezlerinde atölyeler yeterli duruma getirilerek öğrencilerin çalışıp üretecekleri ortamlar hazırlanmalı ve araç-gereç sağlanarak niteliği artırılmalı.

- İlköğretimden sonra öğrencilerin engel türlerine göre her ilde devam edebilecekleri özel eğitim meslek liseleri ve iş okulları açılmalı.

- Engelli çocuklar takip edilmeli, yetenek ve özür durumuna göre ilköğretimden itibaren yönlendirilmeli.

- Özel eğitim okulları tanıtılarak aileler bu konuda bilgilendirilmeli.

98

- Özel eğitim alanında eğitim verebilecek öğretmenler yetiştirilmeli ve uzman öğretmenlerle eğitim yapılmalı.

- İş okulları ve iş eğitim merkezlerinde yeterli mesleki eğitim verilmeli.

- Berberlik, garsonluk, aşçılık, marangozluk kursları gibi el becerileri eğitimi verilmeli.

- Çocuklar ortaöğretim ve iş okulları için teşvik edilmeli, desteklenmeli.

- Engellilere ait meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezlerinde de çocuklara destek eğitim verilmeli.

- Korumalı işyerleri oluşturup, engelli öğrencilerin işyerlerinde kurs veya staj görmeleri sağlanmalı.


eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu) öğretmen görüşlerine ait bilgiler ayrı

ayrı Ek 3.’te 30. soru tablosunda, veli görüşlerine ait bilgiler Ek 4.’te 27. soru

tablosunda verilmiştir.

Tablo 4.32.’de öğretmen, yönetici ve velilerin aile eğitimi ile ilgili görüşleri yer

almaktadır.

Tablo 4.32. Öğretmen ve Yönetici ve Velilerin Aile Eğitimi ile İlgili Görüşleri


Veli SORULAR GÖRÜŞLER

f % f %

Evet 264 45,8 229 43,3

Kısmen 200 34,7 154 29,1

Hayır 112 19,4 146 27,6 Okulunuzda aile eğitim hizmeti var mı?

Toplam 576 100 529 100

Evet 405 73,4 406 76,7

Hayır 147 26,6 123 23,3 Okulunuzda öğrencileri bekleyen veliler için herhangi bir etkinlik yapılmasını ister misiniz? Toplam 552 100 529 100

Okumu kursları 208 35,1 161 28,2 Resim kursu 99 16,7 84 14,7 Yabancı dil kursu 22 3,7 73 12,8 Müzik kursu 61 10,3 77 13,5 Dikiş-nakış kursu 170 28,7 162 28,4

Okulunuzda öğrenci bekleyen veliler için hangi etkinliklerin yapılmasını istersiniz?*

Diğer 106 17,9 91 16,0

* Gruplar birden fazla seçenek işaretlemişlerdir.

99

Tabloya göre öğretmenlerin %45,8’i, velilerin %43,3’ü okullarında aile eğitim

hizmetinin olduğunu belirtirken, öğretmenlerin %34,7’si, velilerin %29,1’i okullarında

aile eğitim hizmetinin kısmen olduğunu belirtmektedirler.

“Okulunuzda öğrencileri bekleyen veliler için herhangi bir etkinlik yapılmasını

ister misiniz?” sorusuna hem öğretmenler hem de veliler %70’lerin üzerinde “evet”

demişlerdir.

Özel eğitim okullarında çocuklarını bekleyen veliler için, öğretmenler %35,1

oranında “okuma kursu”, %28,7 oranında “dikiş nakış kursu”, %17,9 oranında “diğer”

şıkkı içinde; “çocuğun engel durumu ile ilgili bilgilendirme ve rehberlik konularında

aile eğitimi”, çocuk psikolojisi, çocuk gelişimi, aileye psikolojik destek”, “ahşap işleme,

makrome, boyama gibi el becerileri”, “işitme engelliler için Türk İşaret Dili”, “bağımsız

yaşam becerileri, öz bakım becerileri gibi temel beceri” (Ek 3.’te 35. soru tablosunda

okul türlerine göre detayı var.) kursları, %16,7 oranında resim kursu, %10,3 oranında

müzik kursu ve %3,7 oranında yabancı dil kursu istemişlerdir.

Veliler ise, %28,4 oranında “dikiş nakış kursu”, %28,2 oranında “okuma kursu”,

%16 oranında “diğer” şıkkı içinde; “çocuğun engel durumu ile ilgili bilgilendirme ve

rehberlik konularında aile eğitimi”, çocuk psikolojisi, çocuk gelişimi, aileye psikolojik

destek”, “bilgisayar” ve “ahşap işleme, makrome, boyama gibi el becerileri” (Ek 4.’te

24. soru tablosunda okul türlerine göre detayı var.) kursları, %14,7 oranında resim

kursu, %13,5 oranında müzik kursu ve %12,8 oranında yabancı dil kursu istemişlerdir.

Tablo 4.33.’te özel eğitim okullarının denetimi ile ilgili öğretmen ve

yöneticilerin görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.33. Özel Eğitim Okullarındaki Denetim ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri

Öğretmen ve Yönetici SORU GÖRÜŞLER

f %

Evet 99 17,5

Hayır 468 79,1 Okulunuzun denetimi özel eğitim veya psikolojik danışma ve rehberlik alanından müfettişlerce mi yapılıyor? Toplam 567 100

Tabloya bakıldığında, öğretmen ve yöneticilerin %80’i özel eğitim okullarının

denetiminin özel eğitim veya psikolojik danışma ve rehberlik alanından müfettişler

tarafından yapılmadığı görülmektedir.

100

Tablo 4.34.’te görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel

eğitim okullarındaki yönetici, öğretmenler ile velilerin “engelli öğrencilerin, normal

okullarda engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik eğitim uygulaması”

hakkındaki görüşleri frekans ve yüzde olarak incelenmiş, öğretmen, yönetici ve veli

görüşleri ki-kare olarak karşılaştırılmıştır.

Tablo 4.34. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Kaynaştırmaya Yönelik Eğitim Uygulaması ile İlgili Öğretmen, Yönetici ve Veli Görüşlerinin Dağılımı

Engelli öğrencilerin normal eğitim yapan okullarda, engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik

eğitim uygulamasını nasıl değerlendiriyorsunuz? GRUPLAR f

%

Olumsuz Olumlu Toplam

f 183 393 576 Satır % 31,8 68,2 100 Öğretmen ve Yönetici

Sütun % 45,2 56,5 52,3 f 222 303 525

Satır % 42,3 57,7 100 Veli Sütun % 54,8 43,5 47,7

f 405 696 1101 Satır % 36,8 63,2 100 Toplam Sütun % 100 100 100

χ2=13,059 P=0,000

Tablo 4.34.’e göre öğretmenler %68,2, veliler %57,7 oranında engelli

öğrencilerin normal eğitim yapan okullarda, engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya

yönelik eğitim uygulamasını “olumlu” bulmaktadırlar. Öğretmenlerin %31,8’i, velilerin

ise %42,3’ü kaynaştırma eğitim uygulamasını “olumsuz” bulmaktadırlar. Tabloya göre

(χ2(1)=13,059, p=0,000<0,05) gruplar arasında anlamlı bir fark vardır.

Tablo 4.35.’te görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel

eğitim okullarındaki yönetici ve öğretmenlerin “engelli öğrencilerin, normal okullarda

engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik eğitim uygulaması” hakkındaki

görüşleri frekans ve yüzde olarak incelenmiş, 4 okul türü olarak görme, işitme,

ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki öğretmen ve

yöneticilerin görüşleri ki-kare olarak karşılaştırılmıştır.

101

Tablo 4.35. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Kaynaştırmaya Yönelik Eğitim Uygulaması ile İlgili Bu Okullardaki Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşlerinin Dağılımı



%


f 25 48 73 Satır % 34,2 65,8 100


Sütun % 13,7 12,2 12,7 f 75 157 232

Satır % 32,3 67,7 100 İşitme engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 41,2 40,1 40,4 f 5 9 1410

Satır % 35,7 64,3 100 Ortopedik engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 2,7 2,3 2,4 f 77 178 255

Satır % 30,2 69,8 100 Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu öğretmeni

Sütun % 42,3 45,4 44,4 f 182 392 574

Satır % 31,7 68,3 100 Toplam Sütun % 100 100 100

χ2=0,631 P=0,889

Tablo 4.35.’te görme engelliler ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenleri

%65,8, işitme engelliler ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenleri %67,7, ortopedik

engelliler ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenleri %64,3 ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okulu yönetici ve öğretmenleri %69,8 oranında kaynaştırma eğitim

uygulamasını “olumlu” bulmaktadırlar. Tabloya göre (χ2(3)=0,631, p=0,889>0,05)

gruplar arasında anlamlı bir fark yoktur.

Tablo 4.36.’da görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel

eğitim okullarındaki velilerin “engelli öğrencilerin, normal okullarda engelli olmayan

öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik eğitim uygulaması” hakındaki görüşleri frekans ve

yüzde olarak incelenmiş, 4 okul türü olarak görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki velilerin görüşleri ki-kare olarak


102

Tablo 4.36. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli Öğrencilerin Kaynaştırmaya Yönelik Eğitim Uygulaması ile İlgili Bu Okullardaki Velilerin Görüşlerinin Dağılımı



%


f 31 32 63 Satır % 49,2 50,8 100

Görme engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 14,1 10,7 12,1 f 76 122 198

Satır % 38,4 61,6 100 İşitme engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 34,5 40,8 38,2 f 7 6 13

Satır % 53,8 46,2 100 Ortopedik engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 3,2 2,0 2,5 f 106 139 245

Satır % 43,3 56,7 100 Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu velisi

Sütun % 48,2 46,5 47,2 f 220 299 519

Satır % 42,4 57,6 100 Toplam Sütun % 100 100 100

χ2=3,275 P=0,351

Tablo 4.36.’da görüldüğü gibi veliler tarafından kaynaştırma eğitim uygulaması

öğretmenler kadar yüksek oranda olumlu bulunmamaktadır.

Okul türlerine göre ayrı ayrı bakıldığında görme engelliler ilköğretim okulu

velileri birbirine yakın oranda bir değerlendirme yaparak %50,8 oranında kaynaştırma

eğitim uygulamasını olumlu bulurken, %49,2 oranında olumsuz bulmaktadırlar.

İşitme engelliler ilköğretim okulu velilerinin %61,6’sı, eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okulu velilerinin %56,7’si kaynaştırma eğitim uygulamasını

olumlu bulmaktadır.

Ortopedik engelliler ilköğretim okulu velileri ise kaynaştırma eğitim

uygulamasını %53,8 oranında olumsuz olarak değerlendirmişlerdir.


velilerinin genel olarak %57,6’sı, kaynaştırma eğitim uygulamasını olumlu bulurken,

%42,4’ü kaynaştırma eğitim uygulamasını olumsuz bulmaktadır. Tabloya göre

(χ2(3)=3,275, p=0,351>0,05) gruplar arasında anlamlı bir fark yoktur.

103

Tablo 4.37.’de engelli bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum örgütleri

ve üniversitelerin özel eğitim okulurıyla ilişkileri hakkında öğretmen, yönetici ve veli

görüşleri yer almaktadır.

Tablo 4.37. Araştırmaya Katılan Öğretmen, Yönetici ve Velilerin Engelli Bireylere Yönelik Etkinlik Gösteren Sivil Toplum Örgütleri ve Üniversitelerin Özel Eğitim Okullarıyla İlişkilerine Yönelik Görüşleri


N=592

Veli N=570 SORULAR GÖRÜŞLER

f % f %

Evet 69 12,1 69 12,9 Kısmen 218 38,1 205 38,5 Hayır 285 49,8 259 48,6

Özel eğitime ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşlarının okulunuzla iş birliği yeterli midir?

Toplam 572 100 533 100

Evet 26 4,5 59 11,2

Kısmen 99 17,2 121 22,9

Hayır 450 78,3 349 66,0 Üniversitelerin okulunuzdaki eğitime katkısı ve iş birliği yeterli midir?

Toplam 575 100 529 100

Evet 26 4,5

Kısmen 116 20,1

Hayır 434 75,3

Okulunuzda eğitim araç-gereç ve materyallerinin hazırlanması, geliştirilmesi ve araç-gereçlerin niteliği ve uygunluğunun değerlendirilmesi ile ilgili üniversitelerin ilgili bölümleri ile iş birliği yapılmakta mıdır? Toplam 576 100

Tablo 4.37.’ye bakıldığında üniversite ve engelli bireylere yönelik etkinlik

gösteren sivil toplum örgütleri ile ilgili öğretmen, yönetici ve veli görüşleri birbirlerine

oldukça yakın ve paralel doğrultudadır.

Özel eğitim ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum

kuruluşlarının özel eğitim okulları ile iş birliğini öğretmen ve yöneticiler %49,8, veliler

%48,6 gibi yarıya yakın oranlarda yetersiz bulmuşlardır. Özel eğitim ihtiyacı olan

bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum örgütlerinin iş birliğini öğretmen ve

yöneticilerden %12,1’i, velilerden de %12,9’u yeterli bulmuşlardır.

Üniversitelerin özel eğitim okulları ile iş birliğini öğretmen ve yöneticiler

%78,3, veliler de %66 sivil toplum örgütlerine oranla daha çok yetersiz bulmuşlardır.

Üniversitelerin iş birliğini öğretmen ve yöneticiler %4,5, veliler de %11,9 çok düşük

oranlarda yeterli bulmuşlardır.

Özel eğitim okullarında araç-gereç ve materyallerinin hazırlanması,

geliştirilmesi, niteliği ve uygunluğunun değerlendirilmesi ile ilgili yönetici ve

104

öğretmenler ancak %4,5 oranında üniversitelerin özel eğitim bölümlerinin iş birliği

yaptığını, %20 oranında ise kısmen iş birliği yaptığını belirtirken, %75 oranında iş

birliği olmadığını belirtmişlerdir.

Tablo 4.38.’de yönetici ve öğretmenlere, özel eğitim ve özel eğitim okulları ile

ilgili bekledikleri iş birliği ve katkılar açık uçlu olarak sorulmuş, verilen cevaplar

kodlanarak, her grubun frekansları sıralanmıştır.

Tablo 4.38. Öğretmenlerin, Üniversitelerden Özel Eğitim ve Özel Eğitim Okulları ile İlgili Bekledikleri İş Birliği ve Katkılar*


N=592 Özel Eğitim Okullarındaki Öğretmenlerin Üniversitelerden Beklediği İş

Birliği ve Katkılar

f Önem Sırası

Özel eğitimle ilgili yeni yöntem ve eğitim materyali geliştirmeleri ve materyal sağlamalı.

113 1

Okullarda, yönetici, öğretmen, öğrenci ve ailelere kurs, seminer gibi eğitimler vermeli.

103 2

Üniversitelerin özel eğitim bölümleri ve ilgili alanlarındaki akademisyen ve öğrenciler, özel eğitim okullarını ziyaret etmeli, programlarla, karşılaşılan güçlüklerle ilgili bilgi almak için iletişim kurmalı.

95 3

Yeni öğretim yöntem ve teknikleri hakkında gelişmelerle ilgili okullara bilgi vermeli.

63 4

Eğitim araç-gereçleri hazırlanmasında destek vermeli. 39 5

Toplumu bilinçlendirme seminerleri yaparak, özel eğitimin yaygınlaşmasını sağlamalı.

34 6

Üniversiteler özel eğitim bölümleri açmalı ve nitelikli özel eğitim öğretmeni yetiştirmeli.

34 7

Özel eğitim bölümü öğrencileri, mutlaka özel eğitim okullarında staj yapmalı. 34 8

Eğitimi dört duvar arasından kurtarmak için özel eğitim okulları için gezi, sporsal, sanatsal, sosyal ve kültürel faaliyetler yapılmalı.

33 9

Öğretmenlere danışmanlık yapmalı. 28 10

Teknoloji ve tasarım birimindeki dersler, üniversite öğrencilerinin yaratıcılıkları ile geliştirilmeli ve bu konuda seminer verilmeli.

28 11

Üniversitelerde yapılan projeler özel eğitim okullarında uygulanmalı. 26 12

Eğitim programları ve BEP ile ilgili iş birliği yapmalı. 17 13

Bütün branşlarda öğretmen adayları, özel eğitim okullarında staj yapmalı. 8 14

TOPLAM 655

* Birden fazla seçenek işaretlenmiştir.

Tabolo 4.38.’e bakıldığında öğretmen ve yöneticiler üniversitelerden en çok,

“özel eğitimle ilgili yeni yöntem ve eğitim materyali geliştirmeleri ve materyal

105

sağlamaları”, “okullarda yönetici, öğretmen, öğrenci ve ailelere kurs, seminer gibi

eğitimler vermeleri”, “üniversitelerin özel eğitim bölümleri ve ilgili alanlarındaki

akademisyen ve öğrencilerin özel eğitim okullarını ziyaret etmeleri, programlarda,

karşılaşılan güçlüklerle ilgili bilgi almak için iletişim kurmaları”, “yeni öğretim yöntem

ve teknikleri hakkında gelişmelerle ilgili okullara bilgi vermeleri”, “eğitim araç-

gereçleri hazırlanmasında destek vermeleri” konularında iş birliği ve katkı

istemektedirler.


eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu) öğretmen görüşlerine ait bilgiler ayrı

ayrı Ek 3.’te 40. soru tablosunda verilmiştir.


ilköğretim okulunda çalışan öğretmen ve yöneticilerin, özel eğitim öğretmenlerinin

yüksek öğretim programlarından mezuniyet yeterlilikleri ile ilgili görüşleri yer

almaktadır.

Tablo 4.39. Özel Eğitim Okullarında Çalışan, Özel Eğitim Alanı Öğretmenlerinin, Yükseköğretim Programlarından Mezuniyet Yeterlikleri ile İlgili Öğretmen ve Yönetici Görüşleri

Öğretmen ve Yönetici GÖRÜŞLER

f %

Öğretmenler, mezuniyet alanlarından yetersiz gelmektedir 189 34,1

Öğretmenler mezuniyet alanlarından yeterli gelmektedir 366 65,9

Toplam 555 100

Öğretmen ve yöneticiler özel eğitim alanı öğretmenlerinin yükseköğretim

programlarından mezuniyet yeterliliklerini %65,9 oranında yeterli bulmaktadırlar.

Yetersiz bulanların oranı %34,1’dir.


ilköğretim okulunda çalışan öğretmen ve yöneticilerin, özel eğitim okullarında çalışma

memnuniyetleri ile ilgili görüşleri yer almaktadır.

106

Tablo 4.40. Özel Eğitim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Çalışma Memnuniyetleri ile İlgili Görüşleri


f %

Evet 419 72,2

Kısmen 138 23,8

Hayır 23 4,0

Toplam 580 100

Öğretmen ve yöneticilerin %72,2’si özel eğitim okullarında çalışmaktan

memnun olduklarının belirtmişlerdir. Öğretmen ve yöneticilerin %23,8’i kısmen

memnun olduğunu belirtirken, memnun olmayanların oranı %4’tür.


ilköğretim okulunda çalışan öğretmen ve yöneticilerin, ücretleri ile ilgili görüşleri yer

almaktadır.

Tablo 4.41. Özel Eğitim Okullarında Çalışan Yönetici ve Öğretmenin Ücretleri ile İlgili Görüşleri


f %

Normal okullara göre %25 daha fazla olan şu anki uygulama devam etmeli 130 23,0

Normal okullardaki yönetici ve öğretmenlere göre %50 daha fazla olmalı 283 50,2

Normal okullardaki yönetici ve öğretmenlere göre %50’den de fazla olmalı 151 26,8

Toplam 564 100

Yönetici ve öğretmenlerin yarısı, özel eğitim okullarında ücretlerin normal

okullarda (özel eğitim olmayan okullar) çalışan öğretmen ve yöneticilere göre %50 daha

fazla olmalı derken, %26,8’i %50’den de fazla olmalı diye görüş belirtmişlerdir.

Öğretmen ve yöneticilerin %23’i de özel eğitim okulunda çalışan öğretmen ve

yöneticilerin normal okullarda çalışan öğretmen ve yöneticilere göre %25 daha fazla

ücret aldığı şimdiki uygulamanın devam etmesini istemişlerdir.

Tablo 4.42.’de Türkiye’deki görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarındaki yöneticilere göre, Özel Eğitim Hizmetleri

Yönetmeliği Madde 67’de özel eğitim okullarında görev yapacak “Diğer Personel”

olarak belirtilenlerden okullarında bulunan personel bilgileri yer almaktadır.

107

Tablo 4.42. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Yöneticilerin Görüşlerine Göre, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 67’ye Göre Özel Eğitim Okullarında Görev Yapacak “Diğer Personel” Olarak Belirtilenlerden Okullarında Bulunanlar

OKULLAR

PERSONEL Görme Eng. İ.Ö.O.

N=15

İşitme Eng. İ.Ö.O.

N=48

Ortp. Eng. İ.Ö.O.

N=3


N=53

GENEL

N=119

f 0 0 0 1 1 Uzman hekim % 0,8 f 1 0 0 1 2

Hekim % 1,7 f 0 0 0 2 2

Diyetisyen % 1,7 f 0 0 0 2 2

Dil ve konuşma terapisti % 1,7 f 2 0 0 0 2

Sosyal çalışmacı % 1,7 f 0 2 0 1 3

Çocuk gelişimi ve eğitimcisi % 2,5 f 0 0 0 3 3

Fizyoterapist % 2,5 f 0 1 0 0 1 Odyometrist (İşitme bozukluğunu

saptayıp, konuşma tedavisi veren kişi) % 0,8 f 0 0 0 0 0

Ergoterapist (İş ve uğraşı terapisti) % 0,0 f 7 31 1 23 62

Hemşire % 52,0 f 3 16 0 1 20

Ambar ve depo memurları % 16,8 f 2 0 0 0 2

Braille daktilograf (Görme engelliler için)% 1,7 f 4 14 0 10 28

İdarî işler memuru % 23,5 f 1 6 0 1 8

Ayniyat mutemedi % 6,7 f 1 1 0 4 6

Çocuk bakım elemanı % 5,0 f 7 15 3 3 28

Şoför % 23,5 f 8 22 1 5 36

Aşçı % 30,2 f 3 20 1 11 35

Kaloriferci % 29,4 f 1 3 0 1 5

Bahçıvan % 4,2 f 0 1 0 0 1

Terzi % 0,8 f 6 10 1 7 24

Gece bekçisi % 20,1 f 13 40 3 39 95

Hizmetli % 80,0


108

Tablo 4.42.’ye göre, Türkiye’deki görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okullarında Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde

67’de özel eğitim okullarında görev yapacak “Diğer Personel” olarak belirtilenlerden bu

okullarda bulunan personel durumu, yöneticilerin verdikleri bilgilere göre aşağıdaki

gibidir:

Uzman hekim: Türkiye’deki görme, işitme, ortopedik engelliler ilköğretim

okulu yöneticileri okullarında uzman hekim bulunmadığını belirtmişlerdir. Sadece

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarından 1 yönetici, okulunda uzman hekim

bulunduğunu belirtmiştir.

Hekim: İşitme ve ortopedik engelliler ilköğretim okullarının hiçbirinde hekim

bulunmamaktadır. Görme engelliler ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarının ise 1’inde hekim bulunmaktadır.

Diyetisyen ve dil ve konuşma terapisti: Görme, işitme, ortopedik engelliler

ilköğretim okullarının hiçbirinde diyetisyen bulunmamaktadır. Sadece eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okullarının 2’sinde diyetisyen ve dil ve konuşma terapisti

bulunmaktadır.

Sosyal çalışmacı: İşitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarının hiçbirisinde soysa çalışmacı bulunmamakta, görme engelliler ilköğretim

okullarının ise 2’sinde sosyal çalışmacı bulunmaktadır.

Çocuk gelişimi ve eğitimcisi: Görme ve ortopedik engelliler ilköğretim

okullarının hiçbirinde çocuk gelişimi ve eğitimcisi bulunmamakta; işitme engelliler

ilköğretim okullarından 2’sinde ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarından

1’inde çocuk gelişimi ve eğitimcisi bulunmaktadır.

Fizyoterapist: Görme, işitme ve ortopedik engelliler ilköğretim okullarının

hiçbirinde fizyoterapist bulunmamakta, eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarının ise 3’ünde fizyoterapist bulunmaktadır.

Odyometrist (İşitme bozukluğunu saptayıp, konuşma tedavisi veren kişi):

Görme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarında fizyoterapist

bulunmamaktadır. İşitme engelliler ilköğretim okullarından sadece 1 yönetici okulunda

fizyoterapist bulunduğunu belirtmiştir.

109

Ergoterapist (İş ve uğraşı terapisti): Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki yöneticilerin tamamı okullarında iş ve uğraşı

terapisti bulunmadığını belirtmişlerdir.

Hemşire: Genel olarak bakıldığında görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir

zihinsel englelliler ilköğretim okullarının yarısında hemşire bulunduğu görülmektedir.

Ambar ve depo memurları: Görme engelliler ilköğretim okullarının 3’ünde,

işitme engelliler ilköğretim okullarının 16’sında, eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okullarının ise sadece 1’inde ambar ve depo memuru bulunmaktadır.

Ortopedik engelliler ilköğretim okullarında ambar ve depo memuru bulunmamaktadır.

Braille daktilograf (Görme engelliler okulunda): 15 görme engelli ilköğretim

okulundan sadece 2 tanesinde Braille daktilograf bulunmaktadır.

İdarî işler memuru: Görme engelliler ilköğretim okullarının 4’ünde, işitme

engelliler ilköğretim okullarının 14’ünde, eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarının 10’unda idari işler memuru bulunmaktadır. Ortopedik engelliler ilköğretim

okullarında ise idari işler memuru bulunmamaktadır.

Ayniyat mutemedi: İşitme engelliler ilköğretim okullarının 6’sında, görme ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının ise sadece 1’inde ayniyat mutemedi

bulunmaktadır. Ortopedik engelliler ilköğretim okullarında ise ayniyat mutemedi

bulunmamaktadır.

Çocuk bakım elemanı: Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının

4’ünde, görme ve işitme engelliler ilköğretim okullarının 1’inde çocuk bakım elemanı

bulunmaktadır. Ortopedik engelliler ilköğretim okullarında ise çocuk bakım elemanı

bulunmamaktadır.

Şoför: Görme engelliler ilköğretim okullarının 7’sinde, işitme engelliler

ilköğretim okullarının 15’inde, ortopedik engelliler ilköğretim okullarının tamamında,

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının sadece 3’ünde şoför bulunmaktadır.

Aşçı: Görme engelliler ilköğretim okullarının 8’inde, işitme engelliler ilköğretim

okullarının 22’sinde, ortopedik engelliler ilköğretim okullarının 1’inde ve eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okullarının 5’inde aşçı bulunmaktadır.

110

Kaloriferci: Görme engelliler ilköğretim okullarının 3’ünde, işitme engelliler

ilköğretim okullarının 20’sinde, ortopedik engelliler ilköğretim okullarının 1’inde,

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının 11’inde kaloriferci bulunmaktadır.

Bahçıvan: İşitme engelliler ilköğretim okullarının 3’ünde, görme ve eğitilebilir

zihinsel engelliler ilköğretim okullarının ise sadece 1’inde bahçıvan bulunurken,

ortopedik engelliler ilköğretim okullarının hiçbirinde bahçıvan bulunmamaktadır.

Terzi: Sadece işitme engelliler ilköğretim okulunda 1 tane terzi bulunmakta,

görme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler okullarında bulunmamaktadır.

Gece bekçisi: Görme engelliler ilköğretim okullarının 6’sında, işitme engelliler

ilköğretim okullarının 10’unda, ortopedik engelliler ilköğretim okullarının 1’inde ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının 7’sinde gece bekçisi bulunmaktadır.

Hizmetli: Genel olarak baktığımızda özel eğitim okullarının %80’inde hizmetli

bulunmaktadır. Görme engelliler ilköğretim okullarının 13’ünde, işitme engelliler

ilköğretim okullarının 40’ında, ortopedik engelliler ilköğretim okullarının tamamında ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının 39’unda hizmetli bulunduğu

görülmektedir.

Tablo 4.43.’te Türkiye’deki görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarındaki yöneticilere göre, Özel Eğitim Hizmetleri

Yönetmeliği Madde 88’de özel eğitim okullarında “Eğitim Ortamları” olarak

belirtilenlerden okullarında bulunanların bilgileri yer almaktadır.

111

Tablo 4.43. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulunda Görev Yapan Yöneticilerin Görüşlerine Göre, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 88’de Özel Eğitim Okullarında “Eğitim Ortamları” Olarak Belirtilenlerden Okullarında Bulunanlar

OKULLAR

EĞİTİM ORTAMLARI Görme Eng. İ.Ö.O. N=15




N=53

GENELN=119

f 14 40 3 41 98 Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi % 82,3

f 2 7 1 13 23 Destek eğitim odası

% 19,3 f 1 1 0 8 10

Gözlem odası % 8,4 f 6 15 1 32 54

Bireysel eğitim odası % 45,3 f 11 15 2 9 37

Dinlenme odası % 31,0 f 10 16 3 20 49

Oyun odası % 41,1 f 12 37 3 29 82

Revir % 69,0 f 2 5 1 13 21

Aile eğitim odası % 17,6 f 10 22 1 30 63

Resim ve müzik odaları % 53,0 f 1 1 0 12 14

Uygulama evi % 11,7 f 10 19 3 32 65

Çok amaçlı salon % 54,6 f 0 0 0 2 2

Hidroterapi havuzu % 1,6 f 12 24 3 22 62

Kütüphane % 52,1 f 12 27 1 28 68

Açık ve kapalı bahçe % 57,1 f 10 16 2 18 46

Beden eğitim salonu % 38,6 f 8 5 1 11 25

Gösteri ve tiyatro salonları % 21,0 f 2 9 0 0 11

İşitme, konuşma ve dil laboratuvarları % 9,2 f 1 1 0 4 6

Fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu % 5,0 f 4 6 2 20 32 Tekerlekli sandalye ile dolaşmayı sağlayacak

rampa, tutamak gibi düzenleme % 27,0 f 0 21 0 0 21 İşitme yetersizliği olan öğrencilerin

eğitimlerini sürdürdükleri ortamda ses yalıtımı % 17,6


Tablo 4.43.’e göre, Türkiye’deki görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarında Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 88’de özel

eğitim okullarında “Eğitim ortamları” olarak belirtilenlerden bu okullarda bulunanlar,

yöneticilerin verdikleri bilgilere göre aşağıdaki gibidir:

112

Türkiye’de bulunan 15 görme engelliler ilköğretim okulundan 14’ünde

“rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi”; 12’sinde “revir”, “kütüphane”,

“açık ve kapalı bahçe”; 11’inde “dinlenme odası”; 10’unda “oyun odası”, “resim ve

müzik odası”, “çok amaçlı salon”, “beden eğitimi salonu”; 8’inde “gösteri ve tiyatro

salonu”; 6’sında “bireysel eğitim odası”; 4’ünde “tekerlekli sandalye ile dolaşmayı

sağlayacak rampa, tutamak gibi düzenleme”; 2’sinde “destek eğitim odası”, “aile eğitim

odası”, “işitme, konuşma ve dil laboratuvarı”; 1’inde “gözlem odası”, “uygulama evi”,

“fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu” bulunmaktadır.

Türkiye’deki 48 işitme engelliler ilköğretim okulundan 40’ında “rehberlik ve

psikolojik danışma hizmetleri servisi”; 37’sinde “revir”; 27’sinde “açık ve kapalı

bahçe”; 24’ünde “kütüphane”; 22’sinde “resim ve müzik odası”; 21’inde “işitme

yetersizliği olan öğrencilerin eğitimlerini sürdürdükleri ortamlarda ses yalıtımı”;

19’unda “çok amaçlı salon”; 16’sında “oyun odası”, “beden eğitimi salonu”; 15’inde

“bireysel eğitim odası”, “dinlenme odası”; 9’unda “işitme, konuşma ve dil

laboratuvarı”; 7’sinde “destek eğitim odası”; 6’sında “tekerlekli sandalye ile dolaşmayı

sağlayacak rampa, tutamak gibi düzenleme”; 5’inde “aile eğitim odası”, “gösteri ve

tiyatro salonu” bulunurken “gözlem odası”, “uygulama evi”, “fizik tedavi ve

rehabilitasyon salonu” 1 okulda bulunmaktadır.

Türkiye’de bulunan 3 ortopedik engelliler ilköğretim okulunun hiçbirinde

“gözlem odası”, “uygulama evi”, “hidroterapi havuzu”, “işitme, konuşma ve dil

laboratuvarı” ve “fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu” bulunmamaktadır. “Destek

eğitim odası”, “bireysel eğitim odası”, “aile eğitim odası”, “resim ve müzik odası”,

“açık ve kapalı bahçe”, “gösteri ve tiyatro salonu” 1 okulda; “dinlenme odası”, “beden

eğitimi salonu”, “tekerlekli sandalye ile dolaşmayı sağlayacak rampa, tutamak gibi

düzenleme” 2 okulda bulunmaktadır. Ortopedik engelliler okullarının tamamında

“rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi”, “oyun odası”, “revir”, “çok amaçlı

salon” ve “kütüphane” bulunmaktadır.

Türkiye’deki 53 eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulundan, 41’inde

“rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi”; 32’sinde “bireysel eğitim odası”,

“çok amaçlı salon”; 30’unda “resim ve müzik odası”; 29’unda “revir”; 28’inde “açık ve

kapalı bahçe”; 22’sinde “kütüphane”; 20’sinde “oyun odası”, “tekerlekli sandalye ile

dolaşmayı sağlayacak rampa, tutamak gibi düzenleme”; 18’inde “beden eğitimi salonu”;

113

13’ünde “destek eğitim odası”, “aile eğitim odası”; 12’sinde “uygulama evi”; 11’inde

“gösteri ve tiyatro salonu”; 9’unda “dinlenme odası”; 8’inde “gözlem odası”; 4’ünde

“fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu”; 2’sinde “hidroterapi havuzu” bulunmaktadır.

Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının hiçbirinde “işitme, konuşma ve dil

laboratuvarı” bulunmamaktadır.

Özel eğitim okullarının şartlarından dolayı tamamında bulunması bir zorunluluk

olan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi, Türkiye’deki 15 görme

engelliler ilköğretim okulunun 14’ünde, 48 işitme engelli ilköğretim okulununu 40’ında,

53 eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulunun 41’inde bulunurken, sadece

ortopedik engelliler ilköğretim okullarının tamamında bulunmaktadır.

Tablo 4.44.’te özel eğitim okullarında eğitim kalitesinin artması için yönetici,

öğretmen ve velilere neler yapılması gerektiği açık uçlu soru olarak sorulmuş, verdikleri

cevaplar kodlanarak her grubun frekansları önem sırasına göre belirtilmiştir. Görme,

işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu yönetici ve

öğretmenlerine göre, özel eğitim okullarında eğitim kalitesinin artması için yapılması

gerekenlerden en önemlileri önem sırasına göre:

- Programlar engelli öğrencilere ve engel türlerine uygun olarak yapılmalı,

- Öğrencilerin engel türlerine uygun araç-gereç, materyal ve eğitim teknolojileri temin edilmeli, okulların ihtiyaçları karşılanmalı,

- Özel eğitim okullarının fiziki yapısı çocukların engel türlerine uygun olmalı,

- Özel eğitim sınıf öğretmenlerinin ve branş öğretmenlerinin periyodik olarak hizmet içi eğitime alınıp bilgilerinin güncellenmesi sağlanmalı,

- Okulların, özel eğitim alanındaki öğretmen ihtiyaçları karşılanmalı,

- Özel eğitim öğretmenlerinin eğitimine önem verilmeli ve yeterli özel eğitim öğretmeni yetiştirilmeli,

- Özel eğitim okullarına engel türlerine göre, çocuklarla ilgilenebilecek ilgili, özverili ve deneyimli özel eğitim alanından öğretmenler verilmeli,

- Aileler eğitilmeli, veliler bilinçlendirilmeli,

- Engelli öğrencinin engel türü ve seviyesine uygun kitaplar basılmalı,

- Branş öğretmenleri de özel eğitim alanından olmalı,

- Yöneticiler de özel eğitim alanından olmalı,

- Sanatsal ve sportif faaliyetlerin yürütüleceği yaşam alanları hazırlanmalı, sosyal, sportif ve sanatsal faaliyetler yapılmalı,

- MEB tarafından özel eğitim okullarının sayısı, standartları arttırılmalı ve oluşturulan standartlar uygulanmalı,

114

- Okullara fizyoterapist, hemşire, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel ile çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personel tahsis edilmeli,

- Okul-veli iş birliği artırılmalı,

- Özür derecelerine göre sınıflar oluşturulmalı,

- Bağımsız yaşam, öz bakım becerileri gibi temel beceri eğitimleri ile öğrencileri gerçek hayata hazırlayan eğitimlere öncelik verilmeli,

- Özel eğitim okullarında çalışanları motive edecek ücret artışı çalışmaları yapılmalı,

- Tek engelliler ve çift engelliler ayrı okullarda veya ayrı sınıflarda olmalı ve

- Özel eğitim okullarında, sınıflardaki öğrenci sayıları az olmalı diye sıralanmıştır.

Tablo 4.44. Özel Eğitim Okullarında Eğitim Kalitesinin Artması İçin Yapılması Gerekenler Konusunda Öğretmen ve Velilerin Görüşleri*


N=592

Veli N=570 DÜŞÜNCELER

f Sıra No

f Sıra No

Programlar engelli öğrencileri ve engel türlerine uygun olarak yapılmalı. 105 1 32 9 Öğrencilerin engel türlerine uygun araç-gereç, materyal ve eğitim teknolojileri temin edilmeli, okulların ihtiyaçları karşılanmalı. 91 2 74 1

Özel eğitim okullarının fiziki yapısı çocukların engel türlerine uygun olmalı 83 3 34 8 Özel eğitim sınıf öğretmenlerinin ve branş öğretmenlerinin periyodik olarak hizmet içi eğitime alınıp bilgilerinin güncellenmesi sağlanmalı. 61 4 12 16

Okulların, özel eğitim alanındaki öğretmen ihtiyaçları karşılanmalı. 50 5 58 4

Özel eğitim öğretmenlerinin eğitimine önem verilmeli ve yeterli özel eğitim öğretmeni yetiştirilmeli. 46 6 48 5

Özel eğitim okullarına engel türlerine göre, çocuklarla ilgilenebilecek ilgili, özverili ve deneyimli özel eğitim alanından öğretmenler verilmeli. 41 7 66 3

Aileler eğitilmeli, veliler bilinçlendirilmeli. 36 8 40 6

Engelli öğrencinin engel türü ve seviyesine uygun kitaplar basılmalı. 35 9 10 18

Branş öğretmenleri de özel eğitim alanından olmalı. 33 10 14 13

Yöneticiler de özel eğitim alanından olmalı. 30 11 -

Sanatsal ve sportif faaliyetlerin yürütüleceği yaşam alanları hazırlanmalı, sosyal, sportif ve sanatsal faaliyetler yapılmalı. 26 12 29 10

MEB tarafından özel eğitim okullarının sayısı, standartları arttırılmalı ve standartlar uygulanmalı. 25 13 64 2

Okullara fizyoterapist, hemşire, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel ile çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personel tahsis edilmeli.

22 14 13 14

Okul-veli iş birliği artırılmalı. 20 15 37 7

Özür derecelerine göre sınıflar oluşturulmalı. 19 16 7 22 Bağımsız yaşam, öz bakım becerileri gibi temel beceri eğitimleri ile öğrencileri gerçek hayata hazırlayan eğitimlere öncelik verilmeli. 19 17 -

Özel eğitim okullarında çalışanları motive edecek ücret artışı çalışmaları yapılmalı. 18 18 -

Tek engelliler ve çift engelliler ayrı okullarda veya ayrı sınıflarda olmalı. 17 19 -

Özel eğitim okullarında sınıflardaki öğrenci sayıları az olmalı. 15 20 -

MEM ve RAM’lar okullarla iş birliği yapmalı. 12 21 -

115

Tablo 4.44’ün Devamı. (Özel Eğitim Okullarında Eğitim Kalitesinin Artması İçin Yapılması Gerekenler Konusunda Öğretmen ve Velilerin Görüşleri*)


N=592

Veli N=570 DÜŞÜNCELER

f Sıra No

f Sıra No

Bireysel eğitim programları en iyi şekilde kullanılmalı. 10 22 8 21

Okullar sık sık ve özel eğitim alanından müfettişlerce denetlenmeli. 9 23 20 11

Erken tanı, teşhis ve okullara yerleştirmesi doğru yapılmalı. 8 24 - İşitme engeli çocukların normal okullarda sınıflara iyi bir şekilde dağıtımı yapılarak kaynaştırma uygulaması ile eğitimi yapılmalı. 8 25 3 29

İşitme engelliler için görsel materyaller daha fazla olmalı. 8 26 -

Ders saatleri artırılmalı ve dersler daha etkin olmalı. 7 27 -

İşitme engelliler okullarında sınıfların yalıtımı iyi yapılmalı. 7 28 -

Özel eğitim okullarında, sınıflarda çift öğretmen uygulaması yapılmalı. 7 29 3 27

5. sınıftan itibaren akademik olarak yetersiz olan öğrenciler mesleki eğitime alınmalı. 6 30 -

Çocuklarla özel olarak ilgilenilmeli, iyi takip edilmeli. 5 31 11 17

Öğrenci ile birebir ders işlenmeli. 5 32 6 23

Beceri derslerinin saatleri artırılmalı ve beceri kazandırıcı faaliyetler yapılmalı. 4 33 -

İşitme engelliler okullarında işitme cihazı olmalı. 3 34 -

Özel eğitim okullarında engelsiz öğrencilerle tersine kaynaştırma eğitim uygulaması olmalı. 3 35 1 33

Çift engelli öğrenciler için program yapılmalı. 3 36 -

Araştırma sonuçları uygulanmalı. 2 37 -

Okullarda özel eğitim sınıfları açılmalı. 2 38 -

Ailelere maddi destek sağlanmalı. 2 39 - Üniversitelerin özel eğitim sınıf öğretmeni yetiştiren bölümlerinin yapısal değişikliğe gitmeleri, kendilerini ülke ve MEB şartlarına uyarlamaları, özel eğitim öğretmenlerinin eğitimine önem vermeleri.

2 40 -

Özel özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerine aktarılan kaynaklar okullara döndürülmeli. 2 41 -

Her sınıfa bir usta öğretici verilmeli. 1 42 -

Görme engelliler okullarında bütün öğretmenlerin Braille alfabesi kullanması sağlanmalı. 1 43 -

Kitaptaki görsel bölümler, görme engelli öğrenciler için anlatıma dayalı yapılmalı.

1 44 -

Ders saatleri yeniden 35 saate çıkarılmalı. 1 45 8 20 Özel eğitim okullarında yöneticiler kuralları işletmeli. 1 46 3 29 Özel eğitim okullarında rotasyon uygulanmalı. 1 47 Öğretmenler ile aileler arasında iş birliği olmalı. - 17 12 Okullarda çocukların sosyal, sporsal ve sanatsal faaliyetleri için servis aracı sağlanmalı.

- 12 15

Sivil toplum kuruluşları ve aileler eğitime dâhil edilmeli. - 10 19 Sınıflardaki öğrenaci sayıları az olmalı. - 5 24 Öğrenciler kendi yaş grupları ile okula başlamalı. - 5 25 Öğrencilerin bu okullara gitmeleri sağlanmalı. - 4 26 Daha genç ve dinamik öğretmenler çalıştırılmalı. - 2 30 Okulların uygulama bahçesi olmalı. - 1 31

TOPLAM 913

* Gruplar birden fazla seçenek işaretlemişlerdir.

116


velilerine göre, özel eğitim okullarında eğitim kalitesinin artması için yapılması

gerekenlerden en önemlileri önem sırasına göre:


- MEB tarafından özel eğitim okullarının sayısı, standartları arttırılmalı ve oluşturulan standartlar uygulanmalı,

- Özel eğitim okullarına engel türlerine göre, çocuklarla ilgilenebilecek ilgili, özverili ve deneyimli özel eğitim alanından öğretmenler verilmeli ,








- Okullar sık sık ve özel eğitim alanından müfettişlerce denetlenmeli,

- Öğretmenler ile aileler arasında işbirliği olmalı,



- Okullarda çocukların sosyal, spor ve sanatsal faaliyetleri için servis aracı sağlanmalı,


- Çocuklarla özel olarak ilgilenilmeli ve iyi takip edilmeli,

- Engel türlerine göre çocuklara uygun faaliyetler yapılmalı,


- Sivil toplum kuruluşları ve aileler eğitime dâhil edilmeli, diye belirtmişlerdir.

Tablo 4.44. ile ilgili görme, işitme, ortopedik engelliler ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarının 4 türünün yönetici/öğretmen görüşlerine ait bilgiler Ek

3.’te 45. soru tablosunda, veli görüşlerine ait bilgiler Ek 4.’te 29. soru tablosunda

detaylıı olarak verilmiştir.

117

BEŞİNCİ BÖLÜM

SONUÇ VE ÖNERİLER

5.1. Sonuçlar

Bu bölümde, veri toplama araçları ile elde edilen bulgulara dayalı olarak ulaşılan

sonuçlar ve incelenen literatür doğrultusunda özel eğitim okulları ile ilgili geliştirilen

sonuçlara ve önerilere yer verilmiştir.

A. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulları Öğretmen ve Velilerine İlişkin Genel Sonuçlar

Ankete katılan öğretmenlerin %20’sini yöneticiler, %20,5’ini zihinsel engelliler

sınıf öğretmenleri, %18,2’sini branş öğretmenleri, %16,8’ini işitme engelliler sınıf

öğretmenleri, %16,4’ünü rehber öğretmen/psikolojik danışmanlar, %5’ini görme

engelliler sınıf öğretmeni ve %3,1’ini de sınıf öğretmenleri oluşturmaktadır.

Araştırmaya katılan gruplardan öğretmen ve yöneticilerin %52,9’u erkek,

%47,1’i kadın; velilerin %41,5’i erkek, %58,5’i kadındır. Velilerde kadın katılımcı

oranının yüksek olması, engelli olan çocukla daha çok annelerin ilgilendiğinin

göstergesi olabilir.

Ankete katılan öğretmen ve yöneticilerin hemen hemen yarıya yakınını (%48,9)

1-5 yıl arasında görev yapan öğretmen ve yöneticiler, diğer yarısını %25,3’ü 6-10 yıl,

%13,4’ü 11-15 yıl, %7,5’i 16-20 yıl ve %4,9’u 20 yıldan fazla görev yapan öğretmen ve

yöneticiler oluşturmaktadır.

Okul türüne göre ankete katılan öğretmenlerin %44,1 eğitilebilir zihinsel

engelliler, %40,8’i işitme engelliler, %12,7’si görme engelliler ve %2,4’si ortopedik

engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinden; velilerin ise %44,9 eğitilebilir zihinsel

engelliler, %40,7 işitme engelliler, %12,1 görme engelliler ve %2,3 ortopedik engelliler

ilköğretim okulu velilerinden oluşmaktadır. Bu katılım oranları, Türkiye’de bulunan 54

eğitilebilir zihinsel engelliler, 49 işitme engelliler, 15 görme engelliler ve 3 ortopedik

engelliler okulu sayılarına paralel bir sonuçtur.

118

Araştırmaya katılan özel eğitim okulu velilerinin yarıya yakını (%44,4)

büşükşehir belediyesi olan illerden, yarısı ise il, ilçe, belde ve köyde yaşayanlardandır.

Belde ve köyde yaşayan velilerin oranı %8,1’dir.

Ailelerin büyük bölümü asgari ücret, asgari ücret altı ve asgari ücretin biraz üstü

gelir seviyesine sahiptir. %5’e yakın aile grubunun da hiçbir geliri bulunmamaktadır.

Türkiye’de özel eğitim okullarının öğretim şekli %90’lar oranında gündüzlü ve

hem gündüzlü hem yatılıdır. Öğretim şekli sadece yatılı olan özel eğitim okulu oranı ise

%10,7’dir.

Türkiye’de ilköğretim düzeyinde eğitim veren özel eğitim okullarına ayrı ayrı

baktığımızda 15 görme engelli ilköğretim okulundan 12’si hem gündüzlü hem yatılı,

3’ü yatılı; 48 işitme engelliler ilköğretim okulundan 11’i gündüzlü, 26’sı hem gündüzlü

hem yatılı, 11’i yatılı; 3 ortopedik engelli ilköğretim okulundan 1’i gündüzlü, 2’si hem

gündüzlü hem yatılı ve eğitilebilir zihinsel engelli ilköğretim okullarının tamamı

gündüzlü eğitim vermektedir.

B. Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarında Görev Yapan Yönetici ve Öğretmen ile Velilerin Özel Eğitim Okulları ile İlgili Uygulama ve Hizmetleri Değerlendirmelerine İlişkin Sonuçlar


okullarında görev yapan yönetici, öğretmen ve öğrenci velilerinin; özürlüler ile ilgili

yapılan yasalar, uygulamalar, özel eğitim okullarındaki dersler, ders saatleri, programlar

ve bu okullardaki eğitim hizmetleri ile ilgili düşünceleri analiz edilmiş, sonuçlarına yer

verilmiştir.

Özel Eğitim Okullarında Uygulanan Yasa, Yönetmelik ve Özel Eğitimle İlgili Uygulanan Hizmet içi Eğitimlere İlişkin Sonuçlar

2005 yılında çıkarılan 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu hakkında velilerin

%15,7’si, öğretmen ve yöneticilerinde yarıya yakını (%49,1) bilgi sahibidir.

5378 Sayılı Özürlüler Kanunu hakkında bilgim var diyen yönetici ve

öğretmenlerin yarıdan fazlası (%61’i) bu bilgiyi basın-yayın organlarından

edinmişlerdir. Amacı, özürlü vatandaşlar ve yakınlarının özürlü hakları ile ilgili eğitim,

bakım, mesleki eğitim, istihdam, ulaşılabilirlik, sosyal güvenlik, sosyal yardımlar ve

119

uygulamada karşılaşılan zorluk ve sıkıntılara ilişkin bilgilendirme çalışmalarını yürütme

görevi olan “Engelsiz Türkiye Projesi Tanıtım Ekibi”nden Özürlüler Hakkındaki

Kanun’u öğrenen öğretmenlerin oranı %2,8’dir. Bu durum, 2007 yılında başlatılan

Engelsiz Türkiye Projesi ile oluşturulan tanıtım ekibinin yeterli ve etkili bilgilendirme

yapamadğı sonucunu ortaya koymaktadır.

Öğretmenlerin %75,6’sı, velilerin de %47’si 5378 Sayılı Özürlüler Hakkındaki

Kanun’un günlük yaşama dönük olarak kısmen uygulandığı görüşündedirler.

Engelli çocuklar ve aileleri ile ilgili eğitim hizmetlerini içeren, 2006 yılında

çıkarılan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği hakkında görme, işitme, ortopedik ve

eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu velilerinin büyük çoğunluğunun (%85)

bilgisi yok ya da yeterli bilgi sahibi değildirler.

Öğretmenlerin %42,3’ü 2006 yılında çıkarılan 26184 Sayılı Özel Eğitim

Hizmetleri Yönetmeliği’ni yetersiz bulmaktadırlar.

Özel eğitim okullarından ankete katılan yönetici ve öğretmenlerin, özel eğitim

ile ilgili aldıkları kurs, seminer ve hizmet içi eğitimlere baktığımızda en çok

“bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılması ve uygulanması (%39,7’si)”, “ilk yardım

eğitimi (%34,8’i)”, “özel eğitime ihtiyacı olan çocukların ailelerinin eğitimi (%24,5’i)”,

“eğitsel değerlendirme ve tanılama (%21,5’i)”, “özel eğitim okulları ile ilgili mevzuat

ve uygulamalar (%17,1’i)”, “özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde ölçme ve

değerlendirme (%15,7’si)”, “bağımsız davranış kazanma, öz bakım becerileri kazanma

gibi temel beceri eğitim ve uygulamaları (%13,7’si)”, “özel eğitim-öğretimi destekleyici

araç ve gereçleri hazırlama ve geliştirme (%12,7’si)”, “özel eğitim hizmetleri

yönetmeliği (%12,3’ü)” konularında eğitim almışlardır.

Öğretmen ve yöneticilerin en çok “bireyselleştirilmiş eğitim programı yapma ve

uygulanması” ile ilgili hizmet içi eğitim almaları bulgusu, MEB Özel Eğitimin Etkisi ve

Etkililiği Temel Araştırması (2007:185) sonuçlarında yer alan öğretmen ve yöneticilerin

en yüksek oranda katılmak istedikleri programlardan birisi olan “bireyselleştirilmiş

eğitim planı hazırlama” talebiyle hem paralel bir sonuç hem de hizmet içi eğitim

kursları yapılırken taleplerin dikkate alındığını göstermektedir.

120

Öğretmen ve yöneticilerin %15,4’ü ise okullarında özel eğitim ile ilgili “hiçbir”

eğitim almamışlardır.

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler ilköğretim Okullarının Eğitim-Öğretimdeki Yeterliğine İlişkin Sonuçlar

Yönetici-öğretmen ve veliler okullarındaki eğitimin yeterliliği konusunda aynı

görüşte değiller. Velilerin yarıdan fazlası okullarındaki eğitimi yeterli bulurken,

öğretmen ve yöneticiler bu konuda farklı düşünmekte, okullarındaki eğitimi kısmen

yeterli olarak değerlendirmektedirler.

Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okul

türlerine göre baktığımızda öğretmen ve yöneticilerin okullarındaki eğitimin yeterliliği

konusunda görüş farklılıkları vardır. Görme engelliler ilköğretim okulu öğretmen ve

yöneticilerinin yarıya yakını okullarındaki eğitimi yeterli olarak değerlendirirken,

işitme, ortopedik ve özellikle eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki

öğretmen ve yöneticiler okullarındaki eğitimi kısmen yeterli bulmuşlardır.


velilerinin de, okullarındaki eğitimin yeterliliği konusunda görüş farklılıkları vardır.

Görme engelliler ilköğretim okulu velilerinin büyük çoğunluğu, işitme engelliler

ilköğretim okulu velilerinin yarıdan fazlası okullarındaki eğitimi yeterli bulurken,

ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki veliler okullarının

eğitimini kısmen yeterli olarak görmektedirler. Hatta ortopedik engelliler ilköğretim

okulu velilerinin ¼’i ise okullarının eğitimini yetersiz bulmaktadırlar.

Yönetici ve öğretmenlere göre görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarındaki eğitim-öğretim yetersizlik nedenlerinin başında;

- Okullarında fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel olmaması,

- Normal okul programlarının uygulanması,

- Birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim yapılması,

- Hizmet içi eğitimin yeterli olmaması,

- Öğrencilerin eğitsel tanılamasının eksik ve yerleştirilmesinin yanlış yapılması,

- Okulun fiziki durumu,

- Okulun eğitim materyali açısından yetersizliği,

121

- Çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personelin okullarında olmaması,

- Aile eğitim hizmetlerinin yetersizliği,

- Derslerin engel türlerine, öğrencilerin beceri ve yeteneklerine göre ayarlanmaması gelmektedir.

Velilere göre ise, okullarındaki eğitim-öğretim yetersizlik nedenlerinin başında;

- Okullarında fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel olmaması,

- Çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personelin okullarında olmaması,

- Sayısal olarak özel eğitim alanından öğretmen yetersizliği,

- Aile eğitim hizmetlerinin yetersizliği,

- Birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim yapılması,

- Sosyal etkinliklerin yeterince olmaması,

- Normal eğitim yapan okullar ile iş birliği ve iletişimin olmaması,

- Özel eğitim alanında üniversitelerle iş birliğinin olmaması,

- Derslerin engel türlerine, öğrencilerin beceri ve yeteneklerine göre ayarlanmaması,

- Gerektiğinde bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılmaması gelmektedir.


okullarındaki eğitim-öğretim yetersizlik nedenleri içinde ilk sırada hem öğretmen ve

yöneticiler hem de veliler tarafından, okullarında fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti,

sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personelin okullarında olmaması

gelmektedir.

Öğretmen ve velilerin okullarındaki eğitim yetersizliği ile ilgili belirttikleri

nedenlerin bazıları paralellik göstermektedir. Her iki grup tarafından “okullarında

fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim

veren personel olmaması”, “birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim

yapılması”, “çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personelin okullarında olmaması”

eğitim-öğretim yetersizliğinde öncelikli neden olarak görülmektedir.

Veliler okullarında eğitim-öğretim yetersizliği olarak “çocuk gelişimi ve

eğitimcisi yardımcı personel olmamasını” ikinci sırada bir neden olarak belirtirken,

öğretmen ve yöneticiler bunu daha sonraki sebeplerden sekizinci sırada; yine velilerin

üçüncü sırada eğitimde yetersizlik olarak gördüğü “özel eğitim alanından öğretmen

122

yetersizliğini” öğretmenlerin on ikinci sırada belirtmesi grupların farklı öncelikleri

olduğunu da göstermektedir.

Ayrıca, öğretmenlerin özel eğitim okullarındaki eğitim-öğretim yetersizlik

nedeni olarak ikinci derecede sıraladığı “normal okul programlarının uygulanmasını”,

dördüncü derecede sıraladığı “hizmet içi eğitimlerin yetersizliğini” velilerin sonlarda bir

neden olarak görmesi, grupların beklentilerinden ve eğitime bakış açılarının

farklılığından kaynaklandığını söyleyebiliriz.

Özel Eğitime İhtiyacı Olan Engelli Çocukların Eğitime Başlama Durumları ile İlgili Sonuçlar

Yönetci, öğretmen ve veliler engelli çocukların eğitimlerine belirlenen uygun

yaşlarda başlaması ile ilgili farklı görüştedirler. Öğretmen ve yöneticilerin büyük

çoğunluğu engelli çocukların okula belirlenen yaşlarda başlayamadığı görüşündeler.

Velilerin ise yarıya yakını bu görüştedirler.

Gerek yönetici ve öğretmenlerde, gerekse velilerde özel eğitime ihitayacı olan

bireylerin eğitimlerine belirlenen uygun yaşlarda başlanamamasının sebepleri olarak ilk

üç sırada “ailenin engelli çocuğunu saklaması ve eğitimini önemsememesi”, “ailelerin

ve engelli çocukların özel eğitim hizmetleri ile ilgili bilgi sahibi olmamaları nedeniyle

özel eğitim hizmet ve desteklerinden nasıl yararlanacaklarını bilmemesi” ve “sağlık

kuruluşlarında bireyin, engelli olduğunun teşhis edildiği hastane aşamasından itibaren,

RAM’lara bildirecek ve aile ile beraber hemen eğitimine başlanacak bir sistemin

kurulmaması” değerlendirmesi, sıralaması farklı olsa da ortak görüş olarak ortaya

çıkmaktadır.

Birden Fazla Engeli Olan Öğrencilerin Eğitim Durumlarına İlişkin Sonuçlar

Öğretmen ve yöneticilere göre görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarının %91,8’inde “birden fazla engeli olan öğrenci”

bulunmaktadır.

Öğretmen ve yöneticilerin görüşlerine baktığımızda çift engelli öğrencisi olan

özel eğitim okullarının %75,2’sinde özel eğitim sınıfı açılmamakta; oysa, MEB Özel

Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 44 (1) “Zorunlu öğrenim çağındaki birden fazla

yetersizliği olan öğrenciler için gündüzlü özel eğitim okul ve kurumları ya da özel

123

eğitim okul ve kurumları bünyesinde özel eğitim sınıfı açılabilir.” ibaresi yer

almaktadır. Birden fazla engelli öğrencisi olan özel eğitim okullarından ancak %24,8’i

yönetmeliğin uyarısını dikkate alarak, özel eğitim sınıfı açmıştır.

Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler okullarında çift engelli

öğrenciler için açılan özel eğitim sınıflarından %68,3’i farklı türlerdeki çift

engellilerden oluşmaktadır. Oysa, MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 44

(2/c) bendine göre özel eğitim sınıfları için “Bu sınıflarda aynı tür ek yetersizliği olan

öğrenciler eğitim görür.” ifadesi yer almaktadır.

MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği madde 44 (2/d) bendine göre özel

eğitim sınıfları için “Bu sınıfların mevcudu en fazla 4 öğrenciden oluşur.” ifadesi yer

almaktadır. Birden fazla öğrencisi olan görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarından %40’ı özel eğitim sınıfında 4’ten fazla öğrenci ile

eğitim yapmaktadır.

Bu sonuçlara göre özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinde, özel eğitim sınıfları ile

ilgili uygulamalar büyük oranda yerine getirilmemektedir.

Engelli Bireylerin Engel Tür ve Düzeylerinin Belirlenmesi ve RAM’ların Çalışma Yeterliliğene İlişkin Sonuçlar

Veli ve öğretmenler rehberlik araştırma merkezlerini çalışmalarında yeterli

bulmamaktadırlar. Velilere göre rehberlik araştırma merkezlerinin çalışmasındaki

yetersizlik nedenlerinin başında “aileleri ve kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi”

gelmektedir. Daha sonra “özel eğitim için tarama ve tanılamada yetersiz olması”,

“RAM’ların konum ve görev olarak yeterince bilinmemesi, “gelişmeleri takip

edememesi”, “sık sık denetlenmemesi” ve “RAM’lardaki özel eğitim değerlendirme

kurulunda yeterli elemanın olmaması” gelmektedir.

Veli ve öğretmenlerin görüşlerine göre engelli öğrencilerin engel düzey ve engel

türlerininin de yeterli belirlenmediği anlaşılmaktadır.

Öğrencilerin engel düzey ve engel türlerinin yeterli belirlenemesinin

nedenlerinin başında “RAM’ların özel eğitim okulları ile yeteri kadar iş birliği

yapmaması” ve “RAM’ların özel eğitim gerektiren bireylere yapılan izleme ve

değerlendirmede yetersiz olması”, “RAM’ların tek bir zamanda/oturumda

124

değerlendirme yapması”, “RAM’ların değerlendirmeye yeterince zaman ayırmaması”,

“RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama yapan uzman elemanlar bakımından

yetersiz olması”, “RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılamada kullandığı ölçme

araçlarında yetersiz olması” gelmektedir.

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarındaki Eğitim Programlarına İlişkin Sonuçlar

Görme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin, ortopedik engelliler

ilköğretim okulu öğretmenlerinin ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin tamamı 2009-2010 öğretim yılı itibariyle uygulanan mevcut

programları istememektedirler. İşitme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinden de

ancak %1,3’ü mevcut programın okullarında uygulanmasını istemektedirler.

Öğretmenlerin %85,2’si ve velilerin %78’i görme, işitme, ortopedik ve

eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okulları eğitim programlarının Talim ve

Terbiye Kurulunca engel ve okul türlerine göre özel yapılmasını istemektedirler.

Bireyselleştirilmiş eğitim programı geliştirme biriminin çalışmaları ile ilgili

görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu

öğretmenlerinin görüşleri farklıdır. Ortopedik engelliler ilköğretim okullarının çoğunda

BEP geliştirme biriminin çalışmaları yeterli bulunurken, görme ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarının yarısında yeterli bulunmuştur. İşitme engelliler

ilköğretim okullarında ise BEP geliştirme birimi çalışmaları kısmen yeterli

bulunmaktadır.

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulu Öğrencilerinin Eğitim Görmeleri Gerektiği Okul ve Materyallere İlişkin Sonuçlar

Öğretmen ve yöneticiler %80 oranında, veliler %66,7 oranında tamamen

görmeyen çocukların görme engelli okullarında eğitim görmesi gerektiğini

belirtmektedirler.

Az gören çocukların eğitim göreceği okullara ilişkin ise, öğretmen ve veli

görüşleri farklı çıkmaktadır. Öğretmen ve yöneticiler %75 oranında az gören çocukların

kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmesini isterken, velilerin %30’u

125

kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmesini istemekte, %46,4’sı az gören

çocukların görme engelliler okullarında eğitim görmesini istemektedir.

Az gören öğrencilerin ders kitapları ile ilgili öğretmen ve yöneticilerin %80’i,

velilerin %63,8’i normal ilköğretim okullarındaki ders kitaplarının daha büyük

puntolarla basılmış hâlini istemektedirler.

Öğretmen ve yöneticiler %79,8 oranında, veliler %66,8 oranında tamamen

işitemeyen çocukların işitme engelliler okullarında eğitim görmesi gerektiğini

belirtmektedirler.

Az işiten çocukların eğitim göreceği okullara ilişkin ise, öğretmen ve yöneticiler

%64,6 oranında, veliler %50,4 oranında kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim

görmesini istemektedirler.

Ağır derecede ortopedik engelli çocukların, öğretmen ve yöneticiler %35,7,

veliler %53,8 oranında ortopedik engelliler okullarında eğitim görmesini

istemektedirler. Öğretmen ve yöneticilerin %21,4’ü ise ağır ortopedik engelli çocukların

evde eğitim görmesini istemektedirler.

Hafif derecede zihinsel engelli çocukların, öğretmen ve yöneticilerin %53,9’u,

velilerin %56,7’si eğitilebilir zihinsel engelliler okullarında eğitim görmesini isterken,

öğretmen, yönetci ve velilerden azımsanmayacak oranda bir kısmı da eğitilebilir

zihinsel engellilerin, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim

görmesini istemektedirler.

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Alanlarına İlişkin Sonuçlar

Görme, işitme ve ortopedik engelliler ilköğretim okullarındaki öğretmen ve

yöneticilerin %71,1’i, velilerin %58,3’ü 1-5. sınıflarda özel eğitim alanı öğretmen grubu

olan “görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden biri”nin sınıflarında

görev yaptığını belirtirken, öğretmen ve yöneticilerin az bir kısmı okullarındaki 1-5.

sınıflarda “normal sınıf öğretmeni”nin görev yaptığını belirtmektedirler.

Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarındaki öğretmen ve yöneticilerin

%67,3’ü, velilerin %67,1’i okullarında 1-8. sınıflarda “zihinsel engelliler sınıf

öğretmenlerinden biri”nin görev yaptığını belirtirken, yine bu okullarda da öğretmen ve

126

yöneticilerin az bir kısmı “normal sınıf öğretmeni”nin de görev yaptığını

belirtmektedirler.

Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarında branş öğretmeni tarafından

okutulan derslere yöneticilerin %82,3’ü, velilerin %64,9’u sınıf öğretmeninin de derse

katıldığını belirtmektedirler.

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarındaki Zorunlu ve Seçmeli Derslere İlişkin Sonuçlar


okullarındaki zorunlu derslerden bazılarının ders saatlerinin artırılması ile ilgili istekler

dikkat çekmektedir.

Matematik ders saati için görme engelliler ilköğretim okullarındaki

öğretmenlerin %21,3’ü artırılmalı görüşündeler.

Görsel Sanatlar (görme engelliler okullarında Modelaj-İş) ders saati için görme

engelliler okulu öğretmenlerinin %42,7’si, işitme engelliler okulu öğretmenlerinin

%37,9’u artırılmalı görüşündeler.

Müzik ders saati için görme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %48’i

artırılmalı derken, işitme engelliler ilköğretim okulu öğretmenlerinin %15,2’si müzik

dersi “olmasın” demişlerdir.

Beden Eğitimi (görme engelliler okulunda Bağımsız Hareketler) ders saati için

görme engelliler okulu öğretmenleriin %60’ı, işitme engelliler okulu öğretmenlerinin

%37,4’ü, ortopedik engelliler okulu öğretmenlerinin %28,6’sı ve eğitilebilir zihinsel

engelliler okulu öğretmenlerinin de %17,7’si artırılmalı görüşündeler.

Teknoloji ve Tasarım ders saati için işitme engelliler okulu öğretmenlerinin

%20,2’si artırılmalı demiştir.

Türkçe, Hayat Bilgisi, Fen ve Teknoloji, Sosyal Bilgiler, T.C. İnkilâp Tarihi ve

Atatürkçülük, Yabancı Dil, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Trafik Güvenliği ve

Rehberlik/Sosyal Etkinlikler ders saatleri için çok dikkat çekici bir talep

belirtilmemiştir.

127

Türkiye’deki görme engelliler ilköğretim okullarının tamamından araştırmaya


üçünü sırasıyla Bilişim Teknolojileri, Beden Eğitimi ve Rehabilitasyon (görme

engelliler ilköğretim okullarında Bağımsız Hareket) ve Braille Yazı ve Matematik

Öğretimi olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki işitme engelliler ilköğretim okullarının tamamından araştırmaya


üçünü sırasıyla Bilişim Teknolojileri, Spor Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol,

Voleybol, Masa Tenisi) ve Güzel Konuşma ve Yazma olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki ortopedik engelliler ilköğretim okullarının tamamından


derslerden ilk üçünü sırasıyla Bilişim Teknolojileri, Halk Kültürü, Takviye ve Etüt

Çalışmaları olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının tamamından


derslerden ilk üçünü sırasıyla Toplumsal Uyum Becerileri, Bilişim Teknolojileri ve

Güzel Konuşma ve Yazma olarak belirtmişlerdir.

Seçmeli derslerden en çok tercih edilenlere baktığımızda görme engellilerde

“Braille Yazı ve Matematik”, eğitilebilir zihinsel engellilerde “Toplumsal Uyum

Becerileri” gibi okulun engel türüne göre seçilenler olduğu gibi, “Bilişim Teknolojileri”

dersini tüm okulların ilk sıralarda seçmesi de dikkat çekmektedir.

Türkiye’deki görme engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve öğretmenlerin

seçmeli derslerden zorunlu olabilir dedikleri ilk üçünü sırasıyla Beden Eğitimi ve

Rehabilitasyon (görme engelliler ilköğretim okullarında Bağımsız Hareket), Bağımsız

Yaşam Becerileri ve Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne Sanatları, Halk Oyunları, Müzik,

Resim, Fotoğrafçılık, Heykel) olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki işitme engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve öğretmenlerin

seçmeli derslerden zorunlu olabilir dedikleri ilk üçünü sırasıyla Sanat Etkinlikleri

(Drama, Sahne Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel), Spor

128

Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol, Voleybol, Masa Tenisi) ve Bilişim Teknolojileri

olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki ortopedik engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve

öğretmenlerin seçmeli derslerden zorunlu olabilir dedikleri ilk üçünü sırasıyla Bağımsız

Yaşam Becerileri, Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne Sanatları, Halk Oyunları, Müzik,

Resim, Fotoğrafçılık, Heykel) ve Toplumsal Uyum Becerileri olarak belirtmişlerdir.

Türkiye’deki eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulundaki yönetici ve

öğretmenlerin seçmeli derslerden zorunlu olabilir dedikleri ilk üçünü sırasıyla Bağımsız

Yaşam Becerileri, Toplumsel Uyum Becerileri ve Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne

Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel) olarak belirtmişlerdir.

Sonuç olarak görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okullarının tamamında “Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne Sanatları, Halk

Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel)” seçmeli dersi zorunlu ders olabilir

talebiyle dikkat çekmektedir. “Bağımsız Yaşam Becerileri” seçmeli dersini ise işitme

engelliler ilköğretim okulu dışındaki 3 okul türü zorunlu ders olabilir talebiyle

değerlendirmiştir. “Toplumsal Uyum Becerileri” seçmeli dersi ise ortopedik engelliler

ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarından zorunlu ders olabilir talebi ile

değerlendirilmiştir.

Görme engelliler ilköğretim okullarında Beden Eğitimi ve Rehabilitasyon

(Bağımsız Hareket) dersinin zorunlu ders olabilir talebi, işitme engelliler ilköğretim

okullarında Spor Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol, Voleybol, Masa Tenisi)

dersinin zorunlu ders olabilir talebi, eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarında

Toplumsal Uyum Becerileri dersinin zorunlu ders olabilir talebi en çok tercih edilen

seçmeli ders talepleri ile de paralellik göstermektedir. Ancak Bilişim Teknolojileri

seçmeli dersinin özel eğitim okullarında en çok tercih edilen ders olmasına rağmen bu

dersle ilgili zorunlu ders olabilir talebi yüksek olmamıştır.

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarından Mezun ve Ayrılanların Takibi ve Özel Eğitim Gerektiren Çocukların Okullaşması ile İlgili Sonuçlar

Öğretmenlere göre görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

özel eğitim okullarından ayrılan ve mezun olanların takibi kısmen yapılmaktadır.

129

Özel eğitim gerektiren çocukların okullaşmasında yaşanan kayıpların

nedenlerini öğretmen ve veliler önem sırasına göre aşağıda belirtmişlerdir.

Yönetici ve öğretmenlere göre, engelli çocukların okullaşamamasındaki en

önemli nedenler sırasıyla:

- RAM’larca ailelerin bilgilendirilmemesi, yönlendirilmemesi ve aile eğitiminin yapılmaması,



- Ailelerin çocuklarından utanması, bu durumu saklaması ve kabullenememesi,

- Ailelere özel eğitim okullarının tanıtılmaması, ailelerin bu okullar hakkında bilgisi olmaması,


- Engelli bireylerin teşhis ve tespitinin erken ve yeterli yapılmaması,

- Toplumun ve sivil toplum kuruluşlarının bilinçlendirilmemesi,


- Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin okul olarak algılanması, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin öğrencileri kendi bünyelerine alarak özel eğitim okullarına gitmelerini engellemesi olarak belirtilmiştir.

Velilere göre, özel eğitim gerektiren çocukların okullaşamamasındanki en

önemli nedenler ise sırasıyla:



- Ailelerin çocuklarından utanması, bu durumu saklaması ve kabullenememsi,

- Ailelere özel eğitim okullarının tanıtılmaması, ailelerin bu okullar hakkında bilgisi olmaması,


- Ailelerin maddi durumlarının yetersiz olması,


130


- Engelli çocukların dışlanması,

- Öğrencileri okula çekecek cazip çalışmaların yapılmaması olarak belirtilmiştir.

Öğretmen ve velilerin özel eğitim gerektiren çocukların okullaşmasında yaşanan

kayıpların sebeplerine baktığımızda ilk beş neden, sıralaması farklı da olsa aynıdır.

Özel Eğitim Okullarında, İlköğretim Kademesinden Sonra Öğrencilerin Ortaöğretim Okulları, İş Okulları ve İş Eğitim Merkezlerine Devam Edebilmesi İçin Yapılması Gerekenlere İlişkin Sonuçlar

Yönetici ve öğretmenlere göre, engelli öğrencilerin ilköğretimden sonraki

eğitimlerine devam etmeleri için yapılacak çalışmaları önem derecesine göre şöyle

sıralayabiliriz:

- İlköğretimden sonra öğrencilerin engel türlerine göre her ilde devam edebilecekleri özel eğitim meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri açılmalı,

- Yapabilecekleri iş konularında eğitim verilmeli, düzey ve ihtiyaçlarına uygun bir meslek sahibi olmaları, iş alanları ve iş imkânları sağlanarak bu okullara talep arttırılmalı,

- Engelli çocuklar takip edilmeli, yetenek ve özür durumuna göre ilköğretimden itibaren yönlendirilmeli,

- Aileler ve toplum bilinçlendirilmeli ve aile eğitimi yapılmalı,

- Özel eğitim okulları tanıtılarak aileler bu konuda bilgilendirilmeli,

- Engelliler mesleki eğitim liseleri, iş okulları ve eğitim merkezlerinde atölyeler yeterli duruma getirilerek öğrencilerin çalışıp üretecekleri ortamlar hazırlanmalı ve araç-gereç sağlanarak niteliği artırılmalı,

- Engellilere ait meslek liseleri ve iş okullarında daha çok meslek dalında mesleki eğitim verilerek işlevselliği artırılmalı,

- Özel eğitim alanında eğitim verebilecek öğretmenler yetiştirilmeli ve uzman öğretmenlerle eğitim yapılmalı,

- Engelli öğrencilerin kayıtlarında engelsiz ilköğretim ve ortaöğretim okulları istekli olmalı veya normal okullar ve özel eğitim okulları kaynaştırma eğitim uygulaması yapmalı,

- Özel eğitim meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri zorunlu olmalıdır.

131

Velilere göre, engelli öğrencilerin ilköğretimden sonraki eğitimlerine devam

etmeleri için yapılacak çalışmaları şu şekilde sıralayabiliriz:

- Engelliler mesleki eğitim liseleri, iş okulları ve eğitim merkezlerinde atölyeler yeterli duruma getirilerek öğrencilerin çalışıp üretecekleri ortamlar hazırlanmalı ve araç-gereç sağlanarak niteliği artırılmalı,

- İlköğretimden sonra öğrencilerin engel türlerine göre her ilde devam edebilecekleri özel eğitim meslek liseleri ve iş okulları açılmalı,

- Engelli çocuklar takip edilmeli, yetenek ve özür durumuna göre ilköğretimden itibaren yönlendirilmeli,

- Özel eğitim okulları tanıtılarak aileler bu konuda bilgilendirilmeli,

- Özel eğitim alanında eğitim verebilecek öğretmenler yetiştirilmeli ve uzman öğretmenlerle eğitim yapılmalı,

- İş okulları ve iş eğitim merkezlerinde yeterli mesleki eğitim verilmeli,

- Berberlik, garsonluk, aşçılık, marangozluk kursları gibi el becerileri eğitimi verilmeli,

- Çocuklar ortaöğretim ve iş okulları için teşvik edilmeli, desteklenmeli,

- Engellilere ait meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezlerinde de destek eğitim verilmeli,

- Korumalı iş yerleri oluşturup, engelli öğrencilerin iş yerlerinde kurs veya staj görmeleri sağlanmalıdır.

Özel Eğitim Okullarında Aile Eğitimi ve Özel Eğitim Okullarının Denetimine İlişkin Sonuçlar


yarısında aile eğitim hizmeti yapılmaktadır. Bu durum özel eğitim hizmetleri

yönetmeliği Madde 36’da b) bendi “Aile eğitim hizmetlerinin planlanması ve

koordinasyonu özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından planlanır.”, c) bendi “Aile

eğitim programları, RAM’lar, özel eğitim okul ve kurumları, kaynaştırma uygulamaları

yapılan okullar tarafından hazırlanır ve yürütülür.” ilkelerinin çok iyi işletilemediğini

göstermektedir.

Öğretmen ve velilerin büyük bir çoğunluğu okulda öğrencileri bekleyen veliler

için faaliyet ve etkinlik yapılmasını istemektedirler. Özel eğitim okullarında çocuklarını

bekleyen veliler için, “okuma kursu”, “dikiş nakış kursu”, “çocuğun engel durumu ile

ilgili bilgilendirme ve rehberlik konularında aile eğitimi”, “çocuk psikolojisi, çocuk

132

gelişimi, aileye psikolojik destek”, “ahşap işleme, makrome, boyama gibi el becerileri”,

“işitme engelliler için Türk İşaret Dili”, “bağımsız yaşam becerileri, öz bakım becerileri

gibi temel beceri” ve “bilgisayar” kursları istenmektedir.

Özel eğitim okullarının denetiminin ise, %80 düzeyinde özel eğitim veya

psikolojik danışma ve rehberlik alanından müfettişler tarafından yapılmadığı

belirtilmiştir.

Kaynaştırma Eğitim Uygulaması ile İlgili Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarındaki Öğretmen ve Velilerin Görüşlerine İlişkin Sonuçlar

Öğretmenler %68,2, veliler %57,7 oranında engelli öğrencilerin normal eğitim

yapan okullarda, engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik eğitim

uygulamasını “olumlu” bulmaktadırlar.


öğretmenleri arasında da farklılık bulunmamakta, engelli öğrencilerin normal eğitim

yapan okullarda, engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik eğitim

uygulamasını “olumlu” bulmaktadırlar.

Veliler tarafından kaynaştırma eğitim uygulaması öğretmenler kadar yüksek

oranda olumlu bulunmamaktadır. Okul türlerine göre ayrı ayrı bakıldığında görme

engelliler ilköğretim okulu velileri %50,8 oranında kaynaştırma eğitim uygulamasını

olumlu bulurken, eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu velilerinin %56,7’si,

işitme engelliler ilköğretim okulu velilerinin %61,6’sı kaynaştırma eğitim uygulamasını

olumlu bulmaktadırlar.

Ortopedik engelliler ilköğretim okulu velileri ise, kaynaştırma eğitim

uygulamasını %53,8 oranında olumsuz olarak değerlendirmişlerdir.

Üniversitelerin ve Özel Eğitimle İlgili Sivil Toplum Kuruluşlarının Özel Eğitim Okullarına Katkıları ve İş birliğine İlişkin Sonuçlar

Öğretmen ve velilere göre, özel eğitim ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik

gösteren sivil toplum kuruluşlarının özel eğitim okulları ile iş birliği yetersizdir.

Üniversitelerin ise, özel eğitim okulları ile iş birliği sivil toplum örgütlerine oranla çok

daha yetersizdir.

133

Görüldüğü gibi, öğretmen, yönetici ve velilerin, üniversite ve engelli bireylere

yönelik etkinlik gösteren sivil toplum örgütlerinin özel eğitim okulları ile yaptıkları iş

birliği ve katkılar konusundaki görüşleri, olumsuz ve birbirlerine paralel doğrultudadır.

Özel eğitim okullarında araç-gereç ve materyallerinin hazırlanması,

geliştirilmesi, niteliği ve uygunluğunun değerlendirilmesi konusunda üniversitelerin

özel eğitim bölümleri etkisiz kalmaktadır.

Öğretmen ve yöneticiler üniversitelerden en çok, “özel eğitimle ilgili yeni

yöntem ve eğitim materyali geliştirmeleri ve materyal sağlamaları”, “okullarda yönetici,

öğretmen, öğrenci ve ailelere kurs, seminer gibi eğitimler vermeleri”, “üniversitelerin

özel eğitim bölümleri ve ilgili alanlarındaki akademisyen ve öğrencilerin özel eğitim

okullarını ziyaret etmeleri, programlarda karşılaşılan güçlüklerle ilgili bilgi almak için

iletişim kurmaları”, “yeni öğretim yöntem ve teknikler hakkında gelişmelerle ilgili

okullara bilgi vermeleri”, “eğitim araç-gereçleri hazırlanmasında destek vermeleri”

konularında iş birliği ve katkı istemektedirler.

Özel Eğitim Okullarında Çalışan Öğretmenlerin Mezuniyet Yeterlikleri, Görev Yapma Memnuniyetleri ve Ücretlendirilmelerine İlişkin Sonuçlar

Öğretmen ve yöneticiler özel eğitim alanı öğretmenlerinin yükseköğretim

programlarından mezuniyet yeterliliklerini %65,9 oranında yeterli bulmaktadırlar.

Yetersiz bulanların oranı %34,1’dir.

Öğretmen ve yöneticilerin %72,2’si özel eğitim okullarında çalışmaktan

memnun iken, %23,8’i kısmen memnundur. Memnun olmayanların oranı ise %4’tür.

Yönetici ve öğretmenlerin çoğunluğu özel eğitim okullarında çalışan öğretmen

ve yöneticilerin ücretlerinin normal okullarda çalışan öğretmen ve yöneticilere göre

%50 daha fazla olması görüşündedirler.

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okullarındaki Diğer Personel ve Eğitim Ortamlarına İlişkin Sonuçlar

Okulların büyük çoğunluğunda hizmetli (%80), yarısında hemşire (%52)

bulunmaktadır. Aşçı ve kaloriferci özel eğitim okullarının %30’unda, şoför, idari işler

memuru, gece bekçisi, ambar ve depo memurları da ortalama %20’sinde bulunmaktadır.

134

Uzman hekim, hekim, diyetisyen ve dil ve konuşma terapisti, sosyal çalışmacı,

çocuk gelişimi ve eğitimcisi, fizyoterapist, odyometrist, ergoterapist (iş ve uğraşı

terapisti), Braille daktilograf (15 görme engelli ilköğretim okulundan sadece 2 tanesinde

Braille daktilograf bulunmakta), ayniyat mutemedi, çocuk bakım elemanı, bahçıvan ve

terzi ise çoğu özel eğitim okulunda bulunmamaktadır.

Türkiye’deki görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okullarında 26284 Sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 67’ye

göre, görev yapacak “diğer personel” olarak geçen personelin envanter durumu çok iyi

değildir.


okullarındaki yöneticilere göre, Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 88’de özel

eğitim okullarında “eğitim ortamları” olarak belirtilenlerden okullarında bulunanlar

aşağıdaki gibidir:

Türkiye’de bulunan 15 görme engelliler ilköğretim okulundan 14’ünde

“rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi”; 12’sinde “revir”, “kütüphane”,

“açık ve kapalı bahçe”; 11’inde “dinlenme odası”; 10’unda “oyun odası”, “resim ve

müzik odası”, “çok amaçlı salon”, “beden eğitimi salonu”; 8’inde “gösteri ve tiyatro

salonu”; 6’sında “bireysel eğitim odası”; 4’ünde “tekerlekli sandalye ile dolaşmayı

sağlayacak rampa, tutamak gibi düzenleme”; 2’sinde “destek eğitim odası”, “aile eğitim

odası”, “işitme, konuşma ve dil laboratuvarı”; 1’inde “gözlem odası”, “uygulama evi”,

“fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu” bulunmaktadır.

Türkiye’deki 48 işitme engelliler ilköğretim okulundan 40’ında “rehberlik ve

psikolojik danışma hizmetleri servisi”; 37’sinde “revir”; 27’sinde “açık ve kapalı

bahçe”; 24’ünde “kütüphane”; 22’sinde “resim ve müzik odası”; 21’inde “işitme

yetersizliği olan öğrencilerin eğitimlerini sürdürdükleri ortamlarda ses yalıtımı”;

19’unda “çok amaçlı salon”; 16’sında “oyun odası”, “beden eğitimi salonu”; 15’inde

“bireysel eğitim odası”, “dinlenme odası”; 9’unda “işitme, konuşma ve dil

laboratuvarı”; 7’sinde “destek eğitim odası”; 6’sında “tekerlekli sandalye ile dolaşmayı

sağlayacak rampa, tutamak gibi düzenleme”; 5’inde “aile eğitim odası”, “gösteri ve

tiyatro salonu” bulunurken; “gözlem odası”, “uygulama evi”, “fizik tedavi ve

rehabilitasyon salonu” 1 okulda bulunmaktadır.

135

Türkiye’de bulunan 3 ortopedik engelliler ilköğretim okulunun hiçbirinde

“gözlem odası”, “uygulama evi”, “hidroterapi havuzu”, “işitme, konuşma ve dil

laboratuvarı” ve “fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu” bulunmamaktadır. “Destek

eğitim odası”, “bireysel eğitim odası”, “aile eğitim odası”, “resim ve müzik odası”,

“açık ve kapalı bahçe”, “gösteri ve tiyatro salonu” 1 okulda, “dinlenme odası”, “beden

eğitimi salonu”, “tekerlekli sandalye ile dolaşmayı sağlayacak rampa, tutamak gibi

düzenleme”; 2 okulda bulunmaktadır. Ortopedik engelliler okullarının tamamında

“rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi”, “oyun odası”, “revir”, “çok amaçlı

salon” ve “kütüphane” bulunmaktadır.

Türkiye’deki 53 eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulundan, 41’inde

“rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi”; 32’sinde “bireysel eğitim odası”,

“çok amaçlı salon”; 30’unda “resim ve müzik odası”; 29’unda “revir”; 28’inde “açık ve

kapalı bahçe”; 22’sinde “kütüphane”; 20’sinde “oyun odası”, “tekerlekli sandalye ile

dolaşmayı sağlayacak rampa, tutamak gibi düzenleme”; 18’sinde “beden eğitimi

salonu”; 13’ünde “destek eğitim odası”, “aile eğitim odası”; 12’sinde “uygulama evi”;

11’inde “gösteri ve tiyatro salonu”; 9’unda “dinlenme odası”; 8’inde “gözlem odası”;

4’ünde “fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu”; 2’sinde “hidroterapi havuzu”

bulunmaktadır. Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okullarının hiçbirinde “işitme,

konuşma ve dil laboratuvarı” bulunmamaktadır.

Özel eğitim okullarının şartlarından dolayı tamanında bulunması bir zorunluluk

olan rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi, Türkiye’deki 15 görme

engelliler ilköğretim okulunun 14’ünde, 48 işitme engelli ilköğretim okulununu 40’ında,

53 eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulunun 41’inde bulunurken, sadece

ortopedik engelliler ilköğretim okullarının tamamında bulunmaktadır.

Özel Eğitim Okullarında Eğitim Kalitesinin Artması İçin Yapılması Gerekenlere İlişkin Sonuçlar

Yönetici ve öğretmenler görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel

engelliler ilköğretim okullarında eğitim kalitesinin artması için yapılması gerekenlerden

en önemlilerini önem sırasına göre aşağıdaki gibi sıralamıştır:



136


- Özel eğitim sınıf öğretmenlerinin ve branş öğretmenlerinin periyodik olarak hizmet içi eğitime alınıp bilgilerini güncellemeleri sağlanmalı,

- Okulları, özel eğitim alanındaki öğretmen ihtiyaçları karşılanmalı,




- Engelli öğrencinin engel tür ve seviyesine uygun kitaplar basılmalı,

- Branş öğretmenleri ve yöneticiler de özel eğitim alanından olmalı,


- MEB özel eğitim okulların sayısını, standartlarını artırmalı ve oluşturulan standartların uygulanmasını sağlamalı,



- Özür derecelerine göre sınıflar oluşturulmalı,

- Bağımsız yaşam, öz bakım becerileri gibi temel beceri eğitimleri ile öğrencileri gerçek hayata hazırlayan eğitimlere öncelik verilmeli,

- Özel eğitim okullarında çalışanları motive edecek ücret artışı çalışmaları yapılmalı,

- Tek engelliler ve çift engelliler ayrı okullarda veya ayrı sınıflarda olmalı,

- Özel eğitim okullarındaki sınıflarda öğrenci sayıları az olmalı, olarak belirtmişlerdir.

Veliler görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarında eğitim kalitesinin artması için yapılması gerekenlerden en önemlilerini

önem sırasına göre aşağıdaki gibi sıralamıştır:


- MEB özel eğitim okulların sayısını, standartlarını artırmalı ve oluşturulan standartların uygulanmasını sağlamalı,




137






- Okullar sık sık ve özel eğitim alanından müfettişlerce denetlenmeli,

- Öğretmenler ile aileler arasında iş birliği olmalı,



- Okullara çocukların sosyal, sportif ve sanatsal faaliyetleri için servis aracı sağlanmalı,


- Çocuklarla özel olarak ilgilenilmeli ve iyi takip edilmeli,


- Sivil toplum kuruluşları ve aileler eğitime dâhil edilmeli,

- Ders saatleri artırılmalı ve etkin olmalı, olarak belirtmişlerdir.

138

5.2. Öneriler

MEB Karar Alıcı ve Uygulayıcıları İçin Öneriler

1- Sağlık kuruluşlarında bireyin engelli olduğunun teşhis edildiği hastane

aşamasından itibaren, RAM’lara bildirecek ve aile ile beraber hemen eğitimine

başlanacak bir sistem kurulmalı.

2- RAM’lara özel eğitim değerlendirme kurulunda görev yapacak yeterli

eleman sağlanmalı.

3- RAM’lar, ailelere ve kamuoyuna kendini tanıtmalı, yeterli eğitsel

değerlendirme ve tanılama yapmalı.

4- Eğitsel değerlendirme ve tanılama tek bir oturumda değil;

- Belge inceleme,

- Görüşme yapma,

- Gözlem,

- Test uygulama,

- Değerlendirme,

- Karar verme aşamalarını içermelidir.

5- RAM’lar, özel eğitim gerektiren bireyler için yeterince izleme ve

değerlendirmede bulunmalı.

6- RAM’lar, özel eğitim okulları ile yeteri kadar iş birliği yapmalı.

7- Özel eğitim okulları, gerektiğinde ilçelerde ve her ilde açılarak

yaygınlaştırılmalı.

8- İlköğretimden sonra öğrencilerin engel türlerine göre her ilde devam

edebilecekleri özel eğitim meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri açılmalı.

9- Engelli çocuklar takip edilmeli, yetenek ve özür durumuna göre

ilköğretimden itibaren yönlendirilmeli.

10- İlköğretimden sonra, özel eğitim gerektiren bireylerin engelliler meslek

liselerine, iş okullarına, iş eğitim merkezlerine aynı oranda devam etmeleri için

139

yapabilecekleri iş konularında eğitim verilmeli, iş alanları ve iş imkânları sağlanarak bu

okullara talep arttırılmalı.

11- Engelliler mesleki eğitim liseleri, iş okulları ve eğitim merkezlerinde

atölyeler yeterli duruma getirilerek öğrencilerin çalışıp üretecekleri ortamlar

hazırlanmalı ve araç-gereç sağlanarak niteliği artırılmalı.

12- Birden fazla engeli olan öğrenciler özel eğitim sınıflarında aynı tür ek

yetersizliği olan öğrencilerle eğitim görmeli ve öğrenci sayısı 4’ü geçmemeli.

13- Sınıflardaki öğrenci sayıları, “Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği”nde

belirtilen görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim

okullarında belirtilen üst limit olan 10’u geçmemeli.

14- Özel eğitim okullarının eğitim programları Talim ve Terbiye Kurulunca

engel ve okul türlerine göre özel yapılmalı.

15- Bireysel eğitim programı uygulanması gereken engelli öğrencilere mutlaka

bireysel eğitim programı uygulanmalı ve MEB yetkililerince uygulama iyi

denetlenmeli.

16- Az gören, az işiten engelli çocuklar kaynaştırma eğitim uygulaması ile

eğitim görmeli.

17- Ağır ortopedik engelli çocukların eğitimi kendisi ve ailenin de görüşü

alınarak evde de yapılabilmeli.

18- Görme engelliler ilköğretim okullarında Matematik, Modelaj-İş (Görsel

Sanatlar), Müzik, Bağımsız Hareket (Beden Eğitimi) ders saatleri artırılabilir.

19- İşitme engelliler ilköğretim okullarında Görsel Sanatlar, Beden Eğitimi,

Teknoloji ve Tasarım ders saatleri artırılabilir.

20- Eğitilebilir zihinsel engelliler ve ortopedik engelliler ilköğretim okullarında

Beden Eğitimi ders artırılabilir.

21- Engelli öğrencinin engel tür ve seviyesine uygun kitaplar basılmalı.

140

22- Sanatsal ve sportif faaliyetlerin yürütüleceği yaşam alanları hazırlanmalı,

sosyal, sportif ve sanatsal faaliyetler yapılmalı.

23- Bağımsız yaşam, öz bakım becerileri gibi temel beceri eğitimleri ile

öğrencileri gerçek hayata hazırlayan eğitimlere öncelik verilmeli.

24- Öğrencilerin engel türlerine uygun araç-gereç, materyal ve eğitim

teknolojileri temin edilmeli, okulların ihtiyaçları karşılanmalı.

25- Özel eğitim okullarının fiziki yapısı çocukların engel türlerine uygun olmalı.

26- Özel eğitim öğretmenlerinin eğitimine önem verilmeli ve yeterli özel eğitim

öğretmeni yetiştirilmeli.

27- Branş öğretmenleri ve yöneticiler de özel eğitim alanından olmalı.

28- Özel eğitim sınıf öğretmenlerinin ve branş öğretmenlerinin periyodik olarak

hizmet içi eğitime alınıp bilgilerini güncellemeleri sağlanmalı.

29- Engelli çocukların özel eğitim hizmet ve desteklerinden nasıl

yararlanacakları konusunda aileler eğitilmeli.

30- 26184 Sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nin 36. Maddesi b) bendi

“Aile eğitim hizmetlerinin planlanması ve koordinasyonu özel eğitim hizmetleri kurulu

tarafından planlanır.”, c) bendi “Aile eğitim programları, RAM’lar, özel eğitim okul ve

kurumları, kaynaştırma uygulamaları yapılan okullar tarafından hazırlanır ve yürütülür.”

ilkeleri çok iyi işletilmelidir.

31- Özel eğitim okullarında çocuklarını bekleyen veliler için, “okuma kursu”,

“dikiş nakış kursu”, “çocuğun engel durumu ile ilgili bilgilendirme ve rehberlik

konularında aile eğitimi”, “çocuk psikolojisi, çocuk gelişimi, aileye psikolojik destek”,

“ahşap işleme, makrome, boyama gibi el becerileri”, “işitme engelliler için Türk İşaret

Dili”, “bağımsız yaşam becerileri, öz bakım becerileri gibi temel beceri” ve “bilgisayar”

kursları açılmalı.

32- Özel eğitim okul ve kurumları özel eğitim veya psikolojik danışma ve

rehberlik alanından müfettişlerce denetlenmeli.

141

33- Özel eğitim okullarında çalışan öğretmen, yönetici ve diğer çalışanların

ücretleri normal okullarda çalışanlara göre %50 daha fazla olmalı.

34- Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığının koordinasyonunda MEB Özel

Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal

Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Sosyal

Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü katkıları ile 2007 yılında

başlatılan “Engelsiz Türkiye Projesi” ile;

- Özürlülerin eğitimi,

- Özürlülerin bakımı,

- Özürlülerin mesleki eğitimi ve rehabilitasyonu,

- İstihdamı,

- Ulaşılabilirliği,

- Sosyal güvenliği,

- Sosyal yardımları konularında bilgilenmeleri sağlanmalı ve uygulamada karşılaştıkları sorunlar çözülmeli.

35- 2009 yılı 2. çeyreğinde başlatılan Özel Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi en

iyi şekilde değerlendirilerek Türkiye’de özel eğitmin kalitesi artırılmalı, özel eğitim

ihtiyacı olan bireylerin toplumla bütünleşmesi, sosyal uyum düzeyinin artırılması ve

aktif vatandaş olmaları sağlanarak sosyal riskleri azaltılmalı.

36- İl ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinde oluşturulan “özel eğitim hizmetleri

kurulu, değerlendirme kurulu”, RAM’lardaki “eğitsel tanılama, izleme ve

değerlendirme ekibi” ve okullarda bulunan “BEP geliştirme birimlerinin özel eğitim

hizmetleri yönetmeliğinde belirtilen görevleri tam olarak yerine getirmesi sağlanmalı.

37- Türkiye’deki görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler

ilköğretim okullarına, 26284 Sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 67’de

belirtilen, dil ve konuşma terapisti, fizyoterapist, iş ve uğraşı terapisti (ergoterapist),

sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel, çocuk gelişimi ve

eğitimcisi, çocuk bakım elemanı yardımcı personel ile uzman hekim, hekim, hemşire,

diyetisyen, odyometrist, Braille daktilograf (15 görme engelli ilköğretim okulundan

sadece 2 tanesinde Braille daktilograf bulunmakta), ayniyat mutemedi, bahçıvan ve terzi

tahsis edilmeli.

142

38- 5378 Sayılı Özürlüler ile İlgili Kanun ve 2006 yılında çıkarılan 26184 sayılı

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ile ilgili özürlüler mevzuatının tanıtımı

gerçekleştirilmeli.

39- MEB, 2010-2014 Stratejik Eylem Plan’ında belirtilen:

- Stratejik Hedef 6.2. RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama hizmetleri ile rehberlik hizmet standartlarını 2012 yılı sonuna kadar belirleme, her yıl %20’sinin standartlarını uygun hâle getirmesini sağlama ve 2014 plan dönemi sonuna kadar RAM’ların sayısının %12 artmasını sağlama,

- Stratejik Hedef 6.4. Kaynaştırma eğitimi kapsamındaki öğrenciler için standartlara uygun hazırlanmış destek eğitimi odaları ve özel eğitim sınıflarının 2014 plan dönemi sonuna kadar %50 artmasını sağlama,

- Stratejik Hedef 6.5. Özel eğitim okul-kurum sayısını 2014 plan dönemi sonuna kadar %25 artmasını sağlama, hedeflerini gerçekleştirmeli.

Üniversite ve Engelli Bireylere Yönelik Etkinlikte Bulunan Sivil Toplum Kuruluşları İçin Öneriler

1- Öğretilebilir zihinsel engelliler okulları (eğitim ve uygulama okulları) ile

ilgili araştırma yapılmalı.

2- Otistikler ve süreğen hastalığı olanlar ile ilgili araştırma yapılmalı.

3- Engelliler meslek liseleri, iş okulları ve iş eğitim merkezleri ile ilgili bir

durum tespit araştırması yapılmalı.

4- 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu’nun günlük yaşama yansıması ve

uygulamaları ile ilgili araştırma yapılmalı.

5- Engelliler için destek eğitim yapan özel eğitim ve rehabilitasyon

merkezlerinin işlevleri ile ilgili bir araştırma yapılmalı.

6- Üniversiteler, özel eğitim bölümler açmalı ve alanında yeterli özel eğitim

öğretmenler yetiştirmeli.

7- Üniversiteler, özel eğitim okullarına tamamlayıcı eğitim veren dil ve

konuşma terapisti, fizyoterapist, ergoterapist (iş ve uğraşı terapisti), sosyal hizmet

143

uzmanı ve yardımcı personel olarak çocuk gelişimi ve eğitimcisi, çocuk bakım elemanı

yetiştiren bölümler açmalı.

8- Üniversiteler, Yükseköğretim Kurumları Özürlü Öğrenciler

Yönetmeliği’ndeki düzenlemeleri 2012 yılına kadar hayata geçirmeli ve her üniversite

“engelli öğrenciler birimi”ni muhakkak oluşturmalı.

9- Üniversitelerin özel eğitim bölümleri, özel eğitim okulları ile programların

işleyişi, araç-gereç ve materyallerin hazırlanması, geliştirilmesi konularında sürekli iş

birliği içinde olmalı.

10- Engellilere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşları, özel eğitim

okulları ile daha çok iş birliği içinde olmalı.

145

KAYNAKÇA

Akçamete, G. (2002). Türkiye’de Özel Eğitim Öğretmeni Yetiştirme İle İlgili Sorunlar ve Çözüm Önerileri. [Aktaran: Yaşar Özbay, Rüya Üzmen, Tuba Tuncer, Banu Altunay, Özel Eğitimin Etkisi ve Etkililiği Temel Araştırması, MEB, Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı Yayını, Ankara 2007, s. 10.].

Ataman, A. (2004b). Özel Eğitimde Öğretmen Yetiştirme Sisteminin Genel Değerlendirilmesi ve Bir Yetiştirme Programı Önerisi. [Aktaran: Yaşar Özbay, Rüya Üzmen, Tuba Tuncer, Banu Altunay, Özel Eğitimin Etkisi ve Etkililiği Temel Araştırması, MEB, Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı Yayını, Ankara 2007, s. 10.].

Çağlayan, D. (2006). Özürlü Haklarının Gelişimi. [Aktaran: Fatma Gökmen, Türkiye’de Özürlü Haklarının Gelişimi, Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, ÖZ-VERİ Dergisi, Ankara 2007, Sayı: 2, Cilt: 4.].

Gerçek, T. (2003). İlköğretim Okullarındaki İşitme Engelliler İçin Resim Eğitimi Programı ve Bu Programın İşitme Engelli Kişinin Resimsel Gelişimine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

Gökmen, F. (2007). “Türkiye’de Özürlü Haklarının Gelişimi”, Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, ÖZ-VERİ Dergisi, Sayı: 2, Cilt: 4, Ankara.

Güneş, H. (2001b). Avrupa Birliğine Üye Ülkelerde Özürlü Çocuklara Yönelik Hizmetler ve Türkiye’de Özel Eğitim Hizmetleri, Yasal Düzenlemeler. [Aktaran: Sezgin Vural ve Şerife Yücesoy, Türkiye’de Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Hizmetlerin Yasal Yapılanmasında Avrupa Birliği’ne Uyum Çabalarının Yansımaları, Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, Eskişehir 2003-2004.].

Güngör, E. (2008). Özel Eğitime Muhtaç Çocukların Anne ve Babalarının Psikolojik İlişki İhtiyaçları ile Durumluk ve Sürekli Kaygı Düzeyleri Arasındaki ilişkiler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Karahan, Ş. (2008). Özel Eğitim Okullarında Çalışan Eğitimcilerin Öz-Yeterlik Algılarının ve Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Özel Eğitim Anabilim Dalı, İstanbul.

Özkan, M. (2001). Görme Engellilere Yönelik Eğitim Kurumlarında Mekansal Problemlerin İrdelenmesi ve Çözüm Önerileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Sağıroğlu, N. (2006). Özel Gereksinimli Bireylere Sahip Ailelerin Çocuklarının Devam Ettiği Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden Beklentileri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.

Selvi, H., H. (2004). Resmî İşitme Engelliler Eğitim Kurumlarının İşlevsel Süreçlerinin Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

146

Tos, M., S. (1994). Öğretilebilir Zihinsel Özürlü Çocuklar İçin Özel Eğitim Okulları Kullanıcı İhtiyaçları ve Fiziki Mekan Özellikleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Ural, A. (2008). Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Bilimsel Araştırma Süreci-Evren, Örneklem, 3 Aralık 2008, Ankara.

Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.

Yılmaz, M. (2002). Özel Eğitim Kurumları ve Sorunları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Eripek, S. Editör (1998). Özel Eğitim. Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Yayınları Özel Eğitim Dergisi, No: 561.

Gökmen, F. (2007). Türkiye’de Özürlü Haklarının Gelişimi. ÖZ-VERİ. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı, cilt: 4, sayı:2, Ankara.

Kargın, T., Acarlar, F. ve Sucuoğlu, B. (2003). Öğretmen, Yönetici ve Anne-Babaların Kaynaştırma Uygulamalarına İlişkin Görüşlerinin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi. Özel Eğitim Dergisi, Cilt: 4, No: 2, Ankara.

Vural S. ve Ş. Yücesoy (2003). "Türkiye'de Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Hizmetlerin Yasal Yapılanmasında Avrupa Birliği'ne Uyum Çabalarının Yansımaları", Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 141-157.Cilt.3 No:1.,

Kırcaali-İftar, G. (2007). Türkiye’de Gelişimsel Yetersizlik Alanı ve Özel Eğitim. Tohum Türkiye Otizm Erken Tanı ve Eğitim Vakfı Raporu.

Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (2009). ÖZ-VERİ Dergisi, Sayı: 11, Cilt:1, Ankara: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayını.

Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. (2006). Özürlü Çocuklara Yönelik Rehabilitasyon ve Özel Eğitim Hizmetleri Çalışması Raporu. Ankara: Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları.

MEB (2006). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Ankara: Resmi Gazete, Sayı: 26184, 31 Mayıs.

MEB (2007). Özel Eğitimin Etkisi ve Etkililiği Temel Araştırması. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, Projeler Koordinasyon Merkezi Başkanlığı Yayınları.

MEB (2008). Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Kılavuzu. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.

TÜİK (2008). Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi, 2008. Nüfus Sayımı Sonuçları. Ankara: T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, Haber Bülteni.

Meb.gov.tr (9 Şubat 2010) İstatistikler Genel Sonuç http://orgm.meb.gov.tr /Istatistikler/ 2008-2009_GENEL_SONUC.pdf.

.

147

EKLER

148

Ek 1 : Yönetici ve Öğretmen Anket Formu 148

Ek 2 : Veli Anket Formu 160

Ek 3 : Özel Eğitim Okullarında Özel Eğitim Hizmetleri Uygulamalarının Değerlendirilmesi Araştırmasında Yönetici ve Öğretmen Anketinin Açık Uçlu SoruDetayları 166

Ek 4 : Özel Eğitim Okullarında Özel Eğitim Hizmetleri Uygulamalarının Değerlendirilmesi Araştırmasında Veli Anketinin Açık Uçlu Soru Detayları 178

Ek 5 : Türkiye’deki Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim Okulları 188

149

Ek 1:

ÖZEL EĞİTİM OKULLARINDA (GÖRME, İŞİTME, ORTOPEDİK VE EĞİTİLEBİLİR ZİHİNSEL ENGELLİLER) ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ UYGULAMALARININ

DEĞERLENDİRİLMESİ

YÖNETİCİ-ÖĞRETMEN ANKET FORMU

Değerli yönetici/öğretmen

Millî Eğitim Bakanlığı, Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi (EARGED) Başkanlığı, Özel Eğitim Okullarında (Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli) Özel Eğitim Hizmetleri Uygulamalarının Değerlendirilmesi konusunu araştırmayı amaçlamaktadır.

İki bölüm halinde hazırlanan anket maddelerinde düşündüğünüz en uygun seçeneği işaretleyerek belirtmeniz beklenmektedir. Görüşleriniz, konuyla ilgili Bakanlığımızca ileriye yönelik olarak yapılması düşünülen çalışmalara yön verecektir. Lütfen bütün soruları dikkatlice okuyunuz. Hiçbir soruyu boş bırakmayınız. Her soru için aksi belirtilmemişse sadece bir seçeneği işaretleyiniz.

Katkılarınız için teşekkür ederiz.

İrtibat: Ferhat EROL :Tel: (0312) 230 36 44/4119

I. BÖLÜM: KİŞİSEL BİLGİLER

Bu bölümde öğretmen/yönetici ve çalışılan okulla ilgili bazı genel bilgileri toplamak amacıyla hazırlanan 6 adet demografik bilgi sorusu yer almaktadır. Lütfen size uygun olan seçenekleri işaretleyiniz/yazınız.

1. Görev yaptığınız ilin adı: ………………………..

2. Cinsiyetiniz:

( ) Erkek ( ) Kadın

3. Okuldaki göreviniz:

( ) Yönetici

( ) Rehber öğretmen/psikolojik danışman

( ) Görme engelliler sınıf öğretmeni

( ) İşitme engelliler sınıf öğretmeni

( ) Zihinsel engelliler sınıf öğretmeni

( ) Sınıf öğretmeni

( ) Branş öğretmeni

4. Özel eğitim okulunda görev yaptığınız süre:

( ) 1-5 yıl ( ) 6-10 yıl

( ) 11-15 yıl ( ) 16-20 yıl

( ) 20 yıldan fazla

5. Okulunuzun öğretim şekli:

( ) Gündüzlü ( ) Yatılı ( ) Hem gündüzlü, hem yatılı

6. Şu an görev yapmakta olduğunuz okul türü:

( ) Görme Engelliler İlköğretim Okulu

( ) İşitme Engelliler İlköğretim Okulu

( ) Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulu

( ) Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulu

150

II. BÖLÜM: ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMALAR

Bu bölümde özel eğitime gereksinimi olan bireyler için yapılan özel eğitim hizmetleri ile ilgili yasal düzenleme ve bu hizmetlerin özel eğitim okullarındaki uygulamaları ile ilgili 47 adet anket sorusu bulunmaktadır. Lütfen bütün soruları dikkatlice okuyunuz. Hiçbir soruyu boş bırakmayınız.

1. 2005 yılında çıkarılan 5378 Sayılı Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde

Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanunla ilgili yeterli bilginiz var mı?

( ) Evet ( ) Yeterli bilgim yok ( ) Hayır

2. Cevabınız “Evet” ise bu bilgiyi nasıl edindiniz?

( ) Okul yöneticilerinden

( ) Öğretmenlerden

( ) Basın-yayın organlarından

( ) Engelsiz Türkiye Projesi tanıtım ekibinden

( ) Hepsinden

3. 5378 Sayılı Özürlüler ile İlgili Kanun sizce yeterince uygulanıyor mu?

( ) Evet ( ) Kısmen ( ) Hayır

4. 2006 yılında 26184 sayı ile çıkarılan ve 2009 yılında değişiklikler yapılan MEB Özel

Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği sizce yeterli mi?


5. Aşağıda belirtilenlerle ilgili seminer, konferans veya hizmet içi eğitim aldınız mı?

(Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.)

( ) 5378 Sayılı Özürlüler Kanunu

( ) 26184 Sayılı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği

( ) Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerle ilgili eğitsel değerlendirme ve tanılama

( ) Özel eğitime ihtiyacı olan çocukların aileleri ile ilgili eğitim

( ) Bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılması ve uygulanması

( ) Özel eğitim-öğretimi destekleyici araç ve gereçleri hazırlama ve geliştirme

( ) Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitiminde ölçme ve değerlendirme

( ) Cihaz kullanan engelli öğrencilerde cihaz kullanım eğitimi

( ) Temel beceri (bağımsız davranış kazanma, özbakım becerileri kazanma gibi) eğitim ve uygulamaları

( ) İlkyardım eğitimi

( ) Özel eğitim okulları ile ilgili mevzuat ve uygulamalar

( ) Brail, Aboküs, Jaws kursları

( ) Kavram geliştirme kursları

( ) Hiçbiri

( ) Diğer (lütfen belirtiniz) ………………………………………………….

151

6. Okulunuzu eğitim-öğretimde yeterli buluyor musunuz?


7. Yukarıdaki soruya cevabınız “Kısmen” veya “Hayır” ise sebebi sizce nedir? (Birden

fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.)

( ) Okulun fiziki durumu

( ) Sayısal olarak öğretmen yetersizliği

( ) Sayısal olarak özel eğitim öğretmeni yetersizliği

( ) Çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personel olmaması

( ) Fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim veren personel olmaması

( ) Özel eğitim öğretmenlerinin özel eğitim alanında yetersizliği

( ) Öğretmenlerin öğretim yöntemlerinde yetersizliği

( ) Öğretmenlerin, öğrencilerin engel tür ve derecesine göre uygun ölçme ve değerlendirme yapmaması

( ) Öğrencilerin eğitsel tanılamasının eksik ve yerleştirilmesinin yanlış yapılması

( ) Öğrencinin eğitim ihtiyacı ve gelişiminin dikkate alınarak eğitsel değerlendirme ve tanılamasının gerektiğinde tekrarlanmaması

( ) Birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim yapılması

( ) Gerektiğinde bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılmaması

( ) Yapılan bireyselleştirilmiş eğitim programının uygulanmaması

( ) Okulun eğitim materyalleri açısından yetersizliği

( ) Aile eğitim hizmetlerinin yetersizliği

( ) Okulda çocuğunu bekleyen veliler ile ilgili bir etkinliğin olmaması

( ) Sanat etkinlikleri seçmeli derslerinin yeterince olmaması

( ) Spor etkinlikleri seçmeli derslerinin yeterince olmaması

( ) Sosyal etkinliklerin yeterince olmaması

( ) Temel beceri (bağımsız davranış kazanma, özbakım becerileri kazanma gibi) eğitim ve uygulamalarının yeterli verilmemesi

( ) Hizmet içi eğitimlerin yeterli olmaması

( ) Normal eğitim yapan okullar ile iletişim ve işbirliğinin olmaması

( ) Özel eğitim alanında üniversitelerle işbirliğinin olmaması

( ) Sivil toplum örgütleri ile işbirliği ve iletişimin olmaması

( ) Okul dışı gezi-gözlem, inceleme ve kamp etkinliklerinin yeterli olmaması

( ) Özel eğitim ile ilgili mevzuatın yetersizliği

( ) Verilen eğitimin gerçek yaşamda gereken becerilerle ilişkili (işlevsel) olmaması

( ) Derslerin engel türlerine, öğrencilerin beceri ve yeteneklerine göre ayarlanmaması

( ) Normal okul programlarının uygulanması

( ) Diğer (lütfen belirtiniz) …………………………………..

152

8. Okulunuzda özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine, eğitim için belirlenen uygun yaşta başlanabiliyor mu?

( ) Evet ( ) Hayır

9. Engelli çocukların eğitimine belirlenen uygun yaşta başlanmıyorsa sebebi sizce nedir? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.)

( ) Millî Eğitim Bakanlığının özel eğitimle ilgili kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi.

( ) Sağlık kuruluşlarında, bireyin engelli olduğunun teşhis edildiği hastane aşamasından itibaren, RAM’lara bildirecek ve aile ile beraber hemen eğitimine başlanacak bir sistemin kurulmaması.

( ) RAM’lardaki Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin erken çocukluk döneminde (0-3 yaş) teşhis ve tespit edilmemesi.

( ) RAM’lardaki Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitsel değerlendirme ve tanılamasının okul öncesi çağda yapılmaması.

( ) İl ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinde bulunan Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu’nun engelli çocukların okullara yerleştirilmesini yapamaması.

( ) Özel eğitim okullarının, okul öncesi eğitimi yaygınlaştıramaması.

( ) Ailenin engelli çocuğunu saklaması ve eğitimini önemsememesi.

( ) Ailelerde özel eğitime ihtiyacı olan çocuklarda erken çocukluk dönemi, okul öncesi eğitim ve devamındaki eğitimlere normal süreçlerinde başlamanın faydaları konusunda farkındalık oluşturulamaması.

( ) Ailelerin ve engelli çocukların, özel eğitim hizmetleri ile ilgili bilgi sahibi olmamaları nedeniyle özel eğitim hizmet ve desteklerinden nasıl yararlanacaklarını bilmemesi.

( ) Yüksek öğretimde özel eğitim alanında yeterli sayıda öğretmen yetiştirilmemesi.

( ) Engellilerin yaşadığı yerlerde özel eğitim okulu olmaması.

10. Okulunuzda birden fazla engeli olan öğrenci var mı?

( ) Evet ( ) Hayır

11. Okulunuzda çift engelli öğrenci var ise, bu öğrenciler için özel eğitim sınıfı açılıyor mu?

( ) Evet ( ) Hayır

12. Cevabınız “Evet” ise, özel eğitim sınıfındaki öğrencilerin yetersizlik türleri nasıldır?

( ) Aynı türden çift engelliler ( ) Farklı türlerden çift engelliler

13. Özel eğitim sınıfındaki öğrenci sayısı kaçtır? Lütfen belirtiniz.

………………………

14. RAM’ların çalışmasını yeterli buluyor musunuz?


15. Özel eğitim okullarına gelen engelli öğrencilerin, engel düzey ve engel türlerinin yeterli belirlendiğine inanıyor musunuz?


153

16. Özel eğitim okullarına gelen engelli öğrencilerin, engel düzey ve engel türleri yeterli belirlenmiyorsa sebebi sizce nedir? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.)

( ) RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılamasında kullanılan ölçme araçlarında yetersiz olması

( ) RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama yapan uzman elemanlarca yetersiz olması

( ) RAM’ların özel eğitim gerektiren bireylere yapılan izleme ve değerlendirmede yetersiz olması

( ) RAM’ların değerlendirmeye yeterince zaman ayırmaması

( ) RAM’ların tekbir zamanda/oturumda değerlendirme yapması

( ) RAM’larda değerlendirmenin yalnızca bir uzman tarafından yapılması

( ) RAM’ların özel eğitim okulları ile yeteri kadar işbirliği yapmaması

( ) RAM’ların görevlerini tam yapmaması

( ) RAM’ların aile ve okulun itirazlarını dikkate almaması


17. Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okullarında eğitim programları nasıl olmalıdır?

( ) Engelsiz öğrenciler için hazırlanan mevcut programlar uygulanmalı

( ) Engelsiz öğrenciler için hazırlanan mevcut programlar özel eğitim okullarının türüne göre Talim ve Terbiye Kurulunca uyarlanmalı

( ) Özel eğitim okullarının eğitim programları Talim Terbiye Kurulunca engel ve okul türlerine göre özel yapılmalı

Bu Soruyu Görme Engelliler İlköğretim Okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticiler cevaplandıracak.

18. Görme engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanları belirtiniz (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz).

( ) Tamamen göremeyen çocuklar, görme engelliler okullarında eğitim görmeli ( ) Tamamen göremeyen çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması

ile eğitim görmeli ( ) Az gören çocuklar, görme engelliler okullarında eğitim görmeli ( ) Az gören çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim

görmeli

19. Az gören öğrencilerin ders kitapları sizce nasıl olmalıdır (Sadece görme engelli okulları ile ilgili olanlar cevaplandıracaklar)?

( ) Brilla alfabesi ile yazılmış olarak ( ) Normal ders kitapları ile fakat daha büyük puntolarla basılmış olarak ( ) Normal ders kitapları

154

Bu Soruyu İşitme Engelliler İlköğretim Okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticiler cevaplandıracak.

20. İşitme engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanları belirtiniz (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz).

( ) Tamamen işitmeyen çocuklar, işitme engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Tamamen işitmeyen çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

( ) Az işiten çocuklar, işitme engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Az işiten çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

Bu Soruyu Ortopedik Engelliler İlköğretim Okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticiler cevaplandıracak.

21. Ortopedik engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanları belirtiniz (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz).

( ) Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, ortopedik engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Ağır derecede ortopedik çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

( ) Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, evde eğitim görmeli

( ) Az ve orta derecede ortopedik çocuklar, ortopedik engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Az ve orta derecede ortopedik çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

Bu Soruyu Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticiler cevaplandıracak.

22. Eğitilebilir zihinsel engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanı belirtiniz.

( ) Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, Eğitilebilir Zihinsel Engelliler okulunda (şu anda devam ettiği ilköğretim okulu) eğitim görmeli

( ) Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, Öğretilebilir Zihinsel Engelliler okulunda (eğitim uygulama okulu) eğitim görmeli

( ) Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, normal eğitim okullarında kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

Bu Soruyu Görme, İşitme ve Ortopedik Engelliler İlköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticiler cevaplandıracak.

23. Görev yaptığınız özel eğitim okulunun 1-5. sınıflarında, aşağıdaki sınıf öğretmeninden hangisi görev yapmaktadır?

( ) Görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden birisi

( ) Çoğunlukla görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmeninden birisi

( ) Normal sınıf öğretmeni

( ) Çoğunlukla normal sınıf öğretmeni görev yapıyor


155


24. Görev yaptığınız eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okulunun 1-8. sınıflarında, aşağıdaki sınıf öğretmeninden hangisi görev yapmaktadır?

( ) Zihinsel engelliler sınıf öğretmeni

( ) Çoğunlukla görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden birisi


( ) Çoğunlukla normal sınıf öğretmeni


25. Görev yaptığınız eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okulunda branş öğretmeni tarafından okutulan derslere sınıf öğretmeni de katılmakta mıdır?

( ) Evet ( ) Bazen ( ) Hayır

Bu Soruyu Görme ve Ortopedik Engelliler İlköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticiler cevaplandıracak.

26. a) Aşağıda İlköğretim Düzeyinde Görme ve Ortopedik Engelliler Özel Eğitim

Okulları 1-8. sınıflarda okutulan zorunlu dersler listesi ve haftalık ders çizelgesi verilmektedir. Dersler ve saatleri ile ilgili görüşlerinizi lütfen sağ tarafta boş bırakılan sütunda belirtiniz.

SINIFLAR (Haftalık Ders Saati)

DERSLER

1 2 3 4 5 6 7 8

Zorunlu Derslerle ve Saatleri İle

İlgili Görüşleriniz

Türkçe 12 12 12 6 6 5 5 5 Matematik 4 4 4 4 4 4 4 4 Hayat Bilgisi 5 5 5 Fen ve Teknoloji 4 4 4 4 4 Sosyal Bilgiler 3 3 3 3 T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük 3 Yabancı Dil 3 3 4 4 4 Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi 2 2 2 2 2 Görsel Sanatlar/(Görme Engelliler İlköğretim okulunda Modelaj-İş) 2 2 2 1 1 1 1 1 Müzik 2 2 2 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi/(Görme Engelliler İlköğretim okulunda Bağımsız Hareket) 2 2 2 2 2 1 1 1 Teknoloji ve Tasarım 2 2 2 Trafik Güvenliği 1 1

ZO

RU

NL

U D

ER

SL

ER

Rehberlik/Sosyal Etkinlikler 1 1 1 1 1 1 1 1

ZORUNLU DERS SAATİ TOPLAMI 28 28 28 28 28 28 28 28

SEÇMELİ DERS SAATİ TOPLAMI 2 2 2 2 2 2 2 2

GENEL TOPLAM 30 30 30 30 30 30 30 30

156

Bu Soruyu İşitme Engelliler İlköğretim okullarında görev yapan öğretmen ve yöneticiler cevaplandıracak.

26. b) Aşağıda İlköğretim Düzeyinde İşitme Engelliler Özel Eğitim Okulları 1-8.

sınıflarda okutulan zorunlu dersler listesi ve haftalık ders çizelgesi verilmektedir. Dersler ve saatleri ile ilgili görüşlerinizi lütfen sağ tarafta boş bırakılan sütunda belirtiniz.


DERSLER

1 2 3 4 5 6 7 8



Türkçe 12 12 12 7 7 6 6 6 Matematik 4 4 4 4 4 5 5 5 Hayat Bilgisi 5 5 5 Fen ve Teknoloji 4 4 4 4 4 Sosyal Bilgiler 3 3 3 3 T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük 3 Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi 2 2 2 2 2 Görsel Sanatlar 2 2 2 2 2 2 2 2 Müzik 1 1 1 1 1 1 1 1 Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 1 1 1 Teknoloji ve Tasarım 1 1 1 Trafik Güvenliği 1 1

ZO

RU

NL

U D

ER

SL

ER




GENEL TOPLAM 30 30 30 30 30 30 30 30

157


27. Aşağıda hafif düzeyde öğrenme yetersizliği (eğitilebilir) olan çocuklar ilköğretim 1-8.

sınıflarda okutulan zorunlu dersler listesi ve haftalık ders çizelgesi verilmektedir. Dersler ve saatleri ile ilgili görüşlerinizi lütfen sağ tarafta boş bırakılan sütunda belirtiniz.


D E R S L E R

1 2 3 4 5 6 7 8



Türkçe 12 12 12 7 7 7 7 7

Matematik 4 4 4 4 4 3 3 3

Hayat Bilgisi 4 4 4

Fen ve Teknoloji 3 3 3 3 3

Sosyal Bilgiler 3 3 2 2

T.C.İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük 2

Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi 2 2 2 2 2

Görsel Sanatlar 2 2 2 2 2 2 2 2

Müzik 2 2 2 2 2 2 2 2

Beden Eğitimi 2 2 2 2 2 2 2 2

Teknoloji ve Tasarım 3 3 3

Trafik Güvenliği 1 1

ZO

RU

NL

U D

ER

SL

ER




GENEL TOPLAM 30 30 30 30 30 30 30 30

158

28. Aşağıda ilköğretim düzeyinde özel eğitim okulları için seçmeli derslerden bir liste verilmektedir. Bu derslerden okulunuzda seçileni, kaç saat uygulanması gerektiğini ve seçmeli derslerden zorunlu ders olmasını istediğiniz varsa lütfen belirtiniz.

SEÇMELİ DERSLER

Haftalık Ders Saati

Okulunuzda Seçilen Ders

Sizce Kaç Saat

Olmalı

Seçmeli Derslerden

Zorunlu Ders

Olmasını İstediğiniz

Varsa Belirtiniz

Beslenme Bilgisi 1-4 Bilişim Teknolojileri 1-4 Güzel Konuşma ve Yazma 1-4 Yabancı Dil 1-4 Koro Çalışmaları 1-4 Sağlık Eğitimi 1-2 Satranç 1-4 Sanat Etkinlikleri (Drama, Sahne Sanatları, Halk Oyunları, Müzik, Resim, Fotoğrafçılık, Heykel)

1-4

Spor Etkinlikleri (Güreş, Futbol, Basketbol, Voleybol, Masa Tenisi vb.)

1-4

Beden Eğitimi ve Rehabilitasyon/(Görme Engelliler için Bağımsız Hareket)

1-4

Türk Sanat Müziği 1-2 Türk Halk Müziği 1-2 Hafif Batı Müziği 1-2 Braille Yazı ve Matematik Öğretimi 1-4 Düşünme Eğitimi 1-2 Halk Kültürü 1-2 Medya Okur Yazarlığı 1-2 Bağımsız Yaşam Becerileri 1-4 Tarım 1-2 Takviye ve Etüt Çalışmaları 1-4 Toplumsal Uyum Becerileri 1-4

29. Özel eğitim gerektiren çocukların okullaşmasında kayıplar sizce neden olmaktadır? …...…………………………………………………………………………………….. …...……………………………………………………………………………………..

30. İlköğretimden sonra, özel eğitim gerektiren bireylerin orta öğretim okulları, iş okulları, iş eğitim merkezlerine, aynı oranda devam etmeleri için sizce neler yapılmalıdır? …...…………………………………………………………………………………….. …...……………………………………………………………………………………..

31. Okulunuzda mezun ve ayrılanların takibi yapılmakta mıdır?


32. Okulunuzda Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi’nin çalışmalarını yeterli buluyor musunuz?


33. Okulunuzda aile eğitim hizmeti var mı?


159

34. Okulunuzda öğrencileri bekleyen veliler için herhangi bir faaliyet/etkinlik yapılmasını ister misiniz?

( ) Evet ( ) Hayır

35. Yukarıdaki soruya cevabınız “Evet” ise okulunuzda öğrenciyi bekleyen veliler için aşağıdaki faaliyet/etkinliklerden hangilerinin yapılmasını istersiniz?

( ) Okuma kursları ( ) Resim kursu ( ) Yabancı dil kursu ( ) Müzik kursu ( ) Dikiş-nakış kursu ( ) Diğer (belirtiniz) ………………

36. Okulunuzun denetimi özel eğitim veya psikolojik danışma ve rehberlik alanından müfettişlerce mi yapılıyor?

( ) Evet ( ) Hayır

37. Engelli öğrencilerin normal eğitim yapan okullarda, engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik eğitim uygulamasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

( ) Olumsuz ( ) Olumlu

38. Okulunuzda eğitim araç-gereç ve materyallerinin hazırlanması, geliştirilmesi ve araç-gereçlerin niteliği ve uygunluğunun değerlendirilmesi ile ilgili üniversitelerin ilgili bölümleri ile iş birliği yapılmakta mıdır?


39. Üniversitelerin okulunuzdaki eğitime katkısı ve işbirliği yeterli mi?


40. Yukarıdaki soruya cevabınız “Kısmen veya Hayır” ise üniversitelerden ne tür katkı veya işbirliği beklediğinizi yazınız. …...…………………………………………………………………………………….. …...……………………………………………………………………………………..

41. Özel eğitime ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşlarının okulunuzla işbirliği yeterli mi?


42. Özel eğitim alanındaki öğretmenlerin, hizmet öncesi eğitim veren yükseköğretim programlarından mezuniyet yeterlilikleri nasıldır?

( ) Mezuniyet alanlarında yetersiz gelmektedirler

( ) Mezuniyet alanlarında yeterli gelmektedirler

43. Özel eğitim okulunda görev yapmaktan memnun musunuz?


44. Özel eğitim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenin ücretleri nasıl olmalıdır?

( ) Normal okullara göre %25 daha fazla olan şu anki uygulama devam etmeli

( ) Normal okullardaki yönetici ve öğretmenlere göre %50’ daha fazla olmalı

( ) Normal okullardaki yönetici ve öğretmenlere göre %50’den de fazla olmalı

160

45. Özel eğitim okullarında eğitim kalitesinin artması için neler yapılmalıdır? …...……………………………………………………………………………………..

46. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 67’de “özel eğitim okul ve kurumlarında görev yapan diğer personel” olarak belirtilenlerden okulunuzda bulunanları belirtiniz.

( ) Uzman hekim ( ) Hekim ( ) Diyetisyen ( ) Dil ve konuşma terapisti ( ) Sosyal çalışmacı ( ) Çocuk gelişimi ve eğitimcisi ( ) Fizyoterapist ( ) Odyometrist (İşitme bozukluğunu saptayıp, konuşma tedavisi veren kişi) ( ) İş ve uğraşı terapisti (Ergoterapist) ( ) Hemşire ( ) Ambar ve depo memurları ( ) Braille daktilograf (Görme engelliler okulunda) ( ) İdarî işler memuru ( ) Ayniyat mutemedi ( ) Çocuk bakım elemanı ( ) Şoför ( ) Aşçı ( ) Kaloriferci ( ) Bahçıvan ( ) Terzi ( ) Gece bekçisi ( ) Hizmetli

47. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Madde 88’de “eğitim ortamları” olarak aşağıda belirtilenlerden okulunuzun özelliğine göre bulunanları belirtiniz.

( ) Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri servisi ( ) Destek eğitim odası ( ) Gözlem odası ( ) Bireysel eğitim odası ( ) Dinlenme odası ( ) Oyun odası ( ) Revir ( ) Aile eğitim odası ( ) Resim ve müzik odaları ( ) Uygulama evi ( ) Çok amaçlı salon ( ) Hidroterapi havuzu ( ) Kütüphane ( ) Açık ve kapalı bahçe ( ) Beden eğitim salonu ( ) Gösteri ve tiyatro salonları ( ) İşitme, konuşma ve dil laboratuvarları ( ) Fizik tedavi ve rehabilitasyon salonu ( ) Tekerlekli sandalye ile dolaşmayı sağlayacak rampa, tutamak gibi düzenleme ( ) İşitme yetersizliği olan öğrencilerin eğitimlerini sürdürdükleri ortamlarda ses

yalıtımı

161

Ek 2:

ÖZEL EĞİTİM OKULLARINDA (GÖRME, İŞİTME, ORTOPEDİK VE EĞİTİLEBİLİR ZİHİNSEL ENGELLİLER) ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ UYGULAMALARININ

DEĞERLENDİRİLMESİ

VELİ ANKET FORMU

Değerli veli,

Millî Eğitim Bakanlığı, Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi (EARGED) Başkanlığı, Özel Eğitim Okullarında (Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelli) Özel Eğitim Hizmetleri Uygulamalarının Değerlendirilmesi konusunu araştırmayı amaçlamaktadır.

İki bölüm halinde hazırlanan anket maddelerinde düşündüğünüz en uygun seçeneği işaretleyerek belirtmeniz beklenmektedir. Görüşleriniz, konuyla ilgili Bakanlığımızca ileriye yönelik olarak yapılması düşünülen çalışmalara yön verecektir. Görüşlerinizi özgürce ifade etmeniz eğitim sistemimizin iyileştirilmesi açısından önemlidir. Lütfen bütün soruları dikkatlice okuyunuz. Hiçbir soruyu boş bırakmayınız. Her soru için aksi belirtilmemişse sadece bir seçeneği işaretleyiniz.

Katkılarınız için teşekkür ederiz.

İrtibat: Ferhat EROL :Tel: (0312) 230 36 44/4119

I. BÖLÜM: KİŞİSEL BİLGİLER

Bu bölümde sizin ve çocuğunuzun okuluyla ilgili bazı genel bilgiler toplamak amacıyla hazırlanan 5 adet demografik bilgi sorusu yer almaktadır. Lütfen size uygun olan seçenekleri işaretleyiniz/yazınız.

1. Yaşadığınız ilin adı: ………………………..

2. Cinsiyetiniz:

( ) Erkek ( ) Kadın

3. Çocuğunuzun okulu: ( ) Görme engelliler ilköğretim okulu ( ) İşitme engelliler ilköğretim okulu ( ) Ortopedik engelliler ilköğretim okulu ( ) Eğitilebilir zihinsel engelliler ilköğretim okulu 4. Yaşadığınız yerleşim birimi ( ) Büyükşehir belediyesi olan il ( ) Büyükşehir belediyesi olmayan il ( ) İlçe ( ) Belde/Köy

5. Ailenizin toplam aylık geliri ( ) Hiçbir geliri yok ( ) Asgari ücretin altında (576 TL’den az) ( ) Asgari ücret (576 TL) ( ) Asgari ücretin biraz üstünde (576-900 TL arası) ( ) 901-1600 TL arası ( ) 1601-2000 TL arası ( ) 2000 TL üstü

162

II. BÖLÜM: ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ İLE İLGİLİ YASAL DÜZENLEME VE UYGULAMALAR

Bu bölümde özel eğitime gereksinimi olan bireyler için yapılan özel eğitim hizmetleri ile ilgili

yasal düzenleme ve bu hizmetlerin özel eğitim okullarındaki uygulamaları ile ilgili 29 adet anket sorusu bulunmaktadır. Lütfen bütün soruları dikkatlice okuyunuz. Hiçbir soruyu boş bırakmayınız.

1. Okulunuzu eğitim-öğretimde yeterli buluyor musunuz?

( ) Evet ( ) Kısmen ( ) Hayır 2. Yukarıdaki soruya cevabınız “Kısmen” veya “Hayır” ise sebebi sizce nedir? (Birden

fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.) ( ) Okulun fiziki durumu ( ) Sayısal olarak öğretmen yetersizliği ( ) Sayısal olarak özel eğitim öğretmeni yetersizliği ( ) Çocuk gelişimi ve eğitimcisi yardımcı personel olmaması ( ) Fizyoterapist, dil ve konuşma terapisti, sosyal hizmet uzmanı gibi tamamlayıcı eğitim

veren personel olmaması ( ) Özel eğitim öğretmenlerinin özel eğitim alanında yetersizliği ( ) Öğretmenlerin öğretim yöntemlerinde yetersizliği ( ) Öğretmenlerin, öğrencilerin engel tür ve derecesine göre uygun ölçme ve

değerlendirme yapmaması ( ) Öğrencilerin eğitsel tanılamasının eksik ve yerleştirilmesinin yanlış yapılması ( ) Öğrencinin eğitim ihtiyacı ve gelişiminin dikkate alınarak eğitsel değerlendirme ve

tanılamasının gerektiğinde tekrarlanmaması ( ) Birden fazla engeli olan öğrencilerle eğitim-öğretim yapılması ( ) Gerektiğinde bireyselleştirilmiş eğitim programı yapılmaması ( ) Yapılan bireyselleştirilmiş eğitim programının uygulanmaması ( ) Okulun eğitim materyalleri açısından yetersizliği ( ) Aile eğitim hizmetlerinin yetersizliği ( ) Okulda çocuğunu bekleyen veliler ile ilgili bir etkinliğin olmaması ( ) Sanat etkinlikleri seçmeli derslerinin yeterince olmaması ( ) Spor etkinlikleri seçmeli derslerinin yeterince olmaması ( ) Sosyal etkinliklerin yeterince olmaması ( ) Temel beceri (bağımsız davranış kazanma, özbakım becerileri kazanma gibi) eğitim

ve uygulamalarının yeterli verilmemesi ( ) Hizmet içi eğitimlerin yeterli olmaması ( ) Normal eğitim yapan okullar ile iletişim ve işbirliğinin olmaması ( ) Özel eğitim alanında üniversitelerle işbirliğinin olmaması ( ) Sivil toplum örgütleri ile işbirliği ve iletişimin olmaması ( ) Okul dışı gezi-gözlem, inceleme ve kamp etkinliklerinin yeterli olmaması ( ) Özel eğitim ile ilgili mevzuatın yetersizliği ( ) Verilen eğitimin gerçek yaşamda gereken becerilerle ilişkili (işlevsel) olmaması ( ) Derslerin engel türlerine, öğrencilerin beceri ve yeteneklerine göre ayarlanmaması ( ) Normal okul programlarının uygulanması ( ) Diğer (lütfen belirtiniz) …………………………………..

3. 2005 yılında çıkarılan 5378 Sayılı Özürlüler Hakkındaki Kanunla ilgili bilginiz var mı?


4. 5378 Sayılı Özürlüler ile İlgili Kanun sizce yeterince uygulanıyor mu?


163

5. 2006 yılında 26184 sayı ile çıkarılan ve 2009 yılında değişiklikler yapılan engellilerle ilgili MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği hakkında bilginiz var mı?


6. Okulunuzda özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitimine, eğitim için belirlenen

uygun yaşlarda başlanabiliyor mu?.

( ) Evet ( ) Hayır

7. Engelli çocukların eğitimine belirlenen uygun yaşlarda başlanmıyorsa sebebi sizce nedir? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.)

( ) Millî Eğitim Bakanlığının özel eğitimle ilgili kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi.

( ) Sağlık kuruluşlarında, bireyin engelli olduğunun teşhis edildiği hastane aşamasından itibaren, RAM’lara bildirecek ve aile ile beraber hemen eğitimine başlanacak bir sistemin kurulmaması.

( ) RAM’lardaki Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin erken çocukluk döneminde (0-3 yaş) teşhis ve tespit edilmemesi.

( ) RAM’lardaki Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitsel değerlendirme ve tanılamasının okul öncesi çağda yapılmaması.

( ) İl ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinde bulunan Özel Eğitim Hizmetleri Kurulu’nun engelli çocukların okullara yerleştirilmesini yapamaması.

( ) Özel eğitim okullarının, okul öncesi eğitimi yaygınlaştıramaması.

( ) Ailenin engelli çocuğunu saklaması ve eğitimini önemsememesi.

( ) Ailelerde özel eğitime ihtiyacı olan çocuklarda erken çocukluk dönemi, okul öncesi eğitim ve devamındaki eğitimlere normal süreçlerinde başlamanın faydaları konusunda farkındalık oluşturulamaması.

( ) Ailelerin ve engelli çocukların, özel eğitim hizmetleri ile ilgili bilgi sahibi olmamaları nedeniyle özel eğitim hizmet ve desteklerinden nasıl yararlanacaklarını bilmemesi.

( ) Yüksek öğretimde özel eğitim alanında yeterli sayıda öğretmen yetiştirilmemesi.

( ) Engellilerin yaşadığı yerlerde özel eğitim okulu olmaması.

8. RAM’ların çalışmasını yeterli buluyor musunuz?


9. Yukarıdaki soruya cevabınız “Kısmen” veya “Hayır” ise sebebi sizce nedir? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.)

( ) RAM’larda Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunda yeterli elemanın olmaması

( ) RAM’ların konum ve görev olarak yeterince bilinmemesi

( ) Özel eğitim için tarama ve tanılamada yetersiz olması

( ) Gelişmeleri takip edememesi

( ) Aileleri ve kamuoyunu yeterince bilgilendirmemesi

( ) RAM’ların sık sık denetlenmemesi


10. Özel eğitim okullarına gelen engelli öğrencilerin, engel düzey ve engel türlerinin yeterli belirlendiğine inanıyor musunuz?


164

11. Özel eğitim okullarına gelen engelli öğrencilerin, engel düzey ve engel türleri yeterli belirlenmiyorsa sebebi sizce nedir? (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz.)

( ) RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılamasında kullanılın ölçme araçlarında yetersiz olması

( ) RAM’ların eğitsel değerlendirme ve tanılama yapan uzman elemanlarca yetersiz olması

( ) RAM’ların özel eğitim gerektiren bireylere yapılan izleme ve değerlendirmede yetersiz olması

( ) RAM’ların değerlendirmeye yeterince zaman ayırmaması

( ) RAM’ların tekbir zamanda/oturumda değerlendirme yapması

( ) RAM’larda değerlendirmenin yalnızca bir uzman tarafından yapılması

( ) RAM’ların özel eğitim okulları ile yeteri kadar işbirliği yapmaması

( ) RAM’ların görevlerini tam yapmaması

( ) RAM’ların aile ve okulun itirazlarını dikkate almaması


Bu Soru Görme, İşitme ve Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulları Velileri İçin: (Görme, işitme ve ortopedik engelli okullarında çocuğu olan veliler cevaplandıracak)

12. Çocuğunuzun devam ettiği özel eğitim okulu 1-5. sınıflarında, aşağıdaki sınıf öğretmeninden hangisi görev yapmaktadır?

( ) Görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden birisi

( ) Çoğunlukla görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmenlerinden birisi


( ) Çoğunlukla normal sınıf öğretmeni


Bu Soru Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulları Velileri İçin: (Sadece eğitilebilir zihinsel engelliler okullarında çocuğu olan veliler cevaplandıracak)

13. Çocuğunuzun devam ettiği eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okulu 1-8. sınıflarında, aşağıdaki sınıf öğretmeninden hangisi görev yapmaktadır? ( ) Zihinsel engelliler sınıf öğretmeni ( ) Çoğunlukla görme, işitme, zihinsel engelliler sınıf öğretmeninden birisi ( ) Normal sınıf öğretmeni ( ) Çoğunlukla normal sınıf öğretmeni görev yapıyor ( ) Diğer (lütfen belirtiniz) …………………………………..

14. Çocuğunuzun devam ettiği eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okulunda branş öğretmeni tarafından okutulan derslere sınıf öğretmenide katılmakta mıdır?

( ) Evet ( ) Bazen ( ) Hayır

15. Görme, işitme, ortopedik ve eğitilebilir zihinsel engelliler özel eğitim okullarında eğitim programları nasıl olmalıdır?

( ) Engelsiz öğrenciler için hazırlanan mevcut programlar uygulanmalı

( ) Engelsiz öğrenciler için hazırlanan mevcut programlar özel eğitim okullarının türüne göre Talim ve Terbiye Kurulunca uyarlanmalı

( ) Özel eğitim okullarının eğitim programları Talim Terbiye Kurulunca engel ve okul türlerine göre özel yapılmalı

165

Bu Soru Görme Engelliler İlköğretim Okulları İçin: (Sadece görme engelli okulları ile ilgili veliler cevaplandıracak)

16. Görme engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanları belirtiniz (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz).

( ) Tamamen göremeyen çocuklar, görme engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Tamamen göremeyen çocuklar, normal okullarda eğitim görmeli

( ) Az gören çocuklar, görme engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Az gören çocuklar, normal okullarda eğitim görmeli

17. Az gören öğrencilerin ders kitapları sizce nasıl olmalıdır? (Sadece görme engelli okulları ile ilgili veliler cevaplandıracak)

( ) Brilla alfabesi ile yazılmış olarak

( ) Normal ders kitapları ile fakat daha büyük puntolarla basılmış olarak

( ) Normal ders kitapları

Bu Soru İşitme Engelliler İlköğretim Okulları İçin: (Sadece işitme engelli okulları ile ilgili veliler cevaplandıracak)

18. İşitme engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanları belirtiniz (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz).

( ) Tamamen işitmeyen çocuklar, işitme engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Tamamen işitmeyen çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

( ) Az işiten çocuklar, işitme engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Az işiten çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

Bu Soru Ortopedik Engelliler İlköğretim Okulları İçin: (Sadece ortopedik engelli okulları ile ilgili veliler cevaplandıracak)

19. Ortopedik engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanları belirtiniz (Birden fazla seçenek işaretleyebilirsiniz).

( ) Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, ortopedik engelliler okullarında eğitim görmeli

( ) Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

( ) Ağır derecede ortopedik engelli çocuklar, evde eğitim görmeli ( ) Az ve orta derecede ortopedik çocuklar, ortopedik engelliler okullarında eğitim

görmeli ( ) Az ve orta derecede ortopedik çocuklar, normal okullarda kaynaştırma eğitim

uygulaması ile eğitim görmeli

Bu Soru Eğitilebilir Zihinsel Engelliler İlköğretim Okulları İçin: (Sadece eğitilebilir zihinsel engelli okullar ile ilgili veliler cevaplandıracak)

20. Eğitilebilir zihinsel engelli öğrencilerin eğitimi için aşağıdaki seçeneklerden uygun olanı belirtiniz.

( ) Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, Eğitilebilir Zihinsel Engelliler okulunda (şu anda devam ettiği ilköğretim okulu) eğitim görmeli

( ) Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, Öğretilebilir Zihinsel Engelliler okulunda (eğitim uygulama okulu) eğitim görmeli

( ) Hafif derecede zihinsel engelli çocuklar, normal eğitim okullarında kaynaştırma eğitim uygulaması ile eğitim görmeli

166

21. Engelli öğrencilerin normal eğitim yapan okullarda, engelli olmayan öğrencilerle kaynaştırmaya yönelik eğitim uygulamasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

( ) Olumlu ( ) Olumsuz

22. Okulunuzda aile eğitim hizmeti var mı?


23. Okulunuzda öğrencileri bekleyen veliler için herhangi bir faaliyet/etkinlik ister misiniz?

( ) Evet ( ) Hayır

24. Yukarıdaki soruya cevabınız “Evet” ise okulunuzda öğrenciyi bekleyen veliler için aşağıdaki faaliyet/etkinliklerden istediklerinizi belirtiniz

( ) Okuma kursları ( ) Resim kursu ( ) Yabancı dil kursu ( ) Müzik kursu ( ) Dikiş-nakış kursu ( ) Diğer (belirtiniz) ………………

25. Özel eğitime ihtiyacı olan bireylere yönelik etkinlik gösteren sivil toplum kuruluşlarının okulunuzla işbirliği yeterli mi?


26. Üniversitelerin okulunuzdaki eğitime katkısı ve iş birliği yeterli mi?


27. İlköğretimden sonra, özel eğitim gerektiren bireylerin orta öğretim okulları, iş okulları, iş eğitim merkezlerine, aynı oranda devam etmeleri için sizce neler yapılmalıdır?

…...…………………………………………………………………………………….. …...……………………………………………………………………………………..

28. Özel eğitim gerektiren çocukların okula gitmemesinin sebebi nelerdir?

…...…………………………………………………………………………………….. …...……………………………………………………………………………………..

29. Özel eğitim okullarında eğitim kalitesinin artması için neler yapılmalıdır?

…...…………………………………………………………………………………….. …...……………………………………………………………………………………..

167

E

k 3

:

Yön

etic

i ve

Öğr

etm

enle

rin

, Öze

l Eği

tim

Ok

ull

arın

da

Öze

l Eği

tim

Hiz

met

leri

Uyg

ula

mal

arının

Değ

erle

nd

iril

mes

i Araştır

ması A

nk

etle

rin

in A

çık

Uçl

u

Sor

ula

rın

a V

erd

ikle

ri C

evap

Det

ayla

rı (

592

An

ket

ten

)

II

. B

ölü

m 5

. so

ru:

Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

öze

l eğ

itim

le i

lgil

i an

ket

sor

usu

nd

a b

elir

tile

n s

emin

er,

kon

fera

ns

veya

hiz

met

içi

eği

tim

ler

dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

hiz

met

içi k

onu

ları

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler İ.

Ö.O

. f

Des

tek

eğiti

m p

rogr

amı h

azır

lam

a

2

2

Öze

l eği

tim il

e ilg

ili s

emin

er

1

2 2

5

Otis

tik ç

ocuk

lard

a ile

tişim

ve

davr

anış

değ

iştir

me

1

1 D

aum

Sen

drom

lu ç

ocuk

lard

a ci

nsel

eği

tim

1 1

Öze

l öğr

etim

yön

tem

leri

2

2 4

İşit

me

enge

llile

rde

bede

n eğ

itim

i

2

1 3

İşit

me

enge

llile

rde

Tür

kçe

eğiti

mi

2

3

5 İş

itm

e en

gelli

lerd

e ok

uma-

yazm

a eğ

itim

i

2 2

1 5

Pro

gram

değ

erle

ndir

me

1

2

3 D

il ve

kon

uşm

a

2

3 5

Zek

a te

stle

ri

2

2 R

ehbe

rlik

uyg

ulam

aları

1

2

3

Per

form

ans

geliş

tirm

e ve

değ

erle

ndir

me

1

1 D

ram

a eğ

itim

i 1

1

2 4

Gör

me

enge

llil

er b

ilgi

saya

r ku

llanımı

2

2

Az

göre

nler

in eği

tim

i 1

1

Gör

mey

en v

e iş

itm

eyen

leri

n eğ

itim

i 1

1

TO

PL

AM

7

5 16

20

48

168

II.

Böl

üm

7.

soru

: Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, öz

el eği

tim

ok

ull

arı

ile

ilgi

li a

nk

et s

oru

sun

da

bel

irti

len

yet

ersi

zlik

ler

dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

kon

ula

r

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler İ.

Ö.O

. f

Der

s sa

atle

rini

n az

olm

ası

2

2

Nor

mal

ok

ulla

rın

prog

ramının

uy

gula

nması,

enge

l tü

rüne

gö

re

özel

eğ

itim

ok

ulla

rını

n m

üfre

datının

ayrı y

apıl

mam

ası

2 3

3

8

Der

sler

in e

ngel

tür

leri

ne,

bece

ri v

e ye

tene

kler

ine

göre

aya

rlan

mam

ası,

el s

anat

ları

vb

. der

sler

in o

lmam

ası

4

2

6

Oku

l önc

esi sınıf

ları

n ol

mam

ası

2

2 K

aynaştır

malı eği

tim

in u

ygul

anm

aması

1

1 O

kulu

n eğ

itim

yön

ünde

n ye

ters

iz o

lması

2

2

Gör

me

enge

lli

öğre

ncil

erin

, m

erke

zi y

apıla

n sı

navl

arda

gör

sel

soru

lard

an m

uaf

olm

aması

1

1

İşit

me

enge

llile

r iç

in g

erek

li ol

an iş

itm

e ci

hazl

arının

oku

lda

olm

aması

6

6

Güv

ensi

zlik

ve

iletiş

im e

ksik

liği

1

1

Yön

etic

iler

in ö

zel eği

tim

ala

nınd

an o

lmam

ası

1 2

1

4

Öğr

etm

enle

rin

5 yı

ldan

önc

e ta

m a

dapt

a ol

dukt

an s

onra

oku

ldan

ayrıl

ması

2

2

Yön

etic

ileri

n 5

yıld

a bi

r ro

tasy

onla

değ

iştir

ilmem

esi

1

1

Der

s ki

tapl

arın

daki

kon

uların

, ka

ynak

kita

pların

, ar

aç v

e ge

reçl

erin

eng

elli

olan

öğ

renc

inin

eng

elin

e uy

gun

olm

aması

3

3

6

Aile

leri

n ve

rile

n bi

lgiy

i kab

ul e

tmem

esi

1 5

6

Uyg

un a

töly

e ol

mam

ası

1

1

Den

etim

leri

n ye

terl

i olm

aması

1

1

TO

PL

AM

6

24

1 19

50

169

II.

Böl

üm

16.

sor

u:

Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, en

gell

i öğ

ren

cile

rin

, en

gel

dü

zey

ve t

ürl

erin

in y

eter

li b

elir

len

mem

esi

ile

ilgil

i an

ket

sor

usu

nd

a b

elir

tile

n k

onu

ları

n dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

ned

enle

r

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

İşit

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Ort

oped

ik

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bil

ir

Zih

inse

l E

nge

llil

er

İ.Ö

.O.

f

Tes

tleri

n gü

ncel

ve

ülke

miz

e uy

gun

olm

aması,

ülke

miz

e uy

gun

test

hazır

lanm

aması

1 2

6

9

Yer

leşt

irm

ede

veli

görüşü

nün

dikk

ate

alın

ması

2 6

3

11

RA

M’d

a Ö

zel

Eği

tim

D

eğer

lend

irm

e K

urul

u’nd

a öz

el

eğit

im

okul

unda

ça

lışmış

uz

man

ol

mam

ası

1 1

5

7

RA

M’l

arın

öze

l eği

tim

ve

reha

bili

tasy

on m

erke

zler

inin

etk

isin

de k

alm

ası

1

6

7

Kiş

isel

düş

ünce

ler

ile h

arek

et e

dilm

esi

2

2

Öğr

enci

nin

birç

ok d

eğer

lend

irm

eye

tabi

tutu

lması

1

2

3

Çoc

uğun

yaş

adığı o

rtam

da g

özle

m y

apıl

mam

ası

2

2

WIS

CR

çoç

ukla

r iç

in z

ekâ

ölçeği

tes

ti,

Sta

ntfo

rt B

inet

zek

â te

stle

rini

uyg

ulay

acak

ser

tifi

kalı

test

ör o

lmam

ası

1

1

RA

M’l

arda

öze

l eği

tim

oku

lları

nın

işbi

rliğ

i yap

mam

ası

1

1

RA

M’l

arda

ger

eğin

den

fazl

a P

DR

’ci o

lması

1

1

RA

M’l

arda

gör

mey

enle

re y

önel

ik te

stle

rin

olm

aması

1

1

TO

PL

AM

7

14

24

45

170

II. B

ölü

m 2

3. s

oru

: Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, gör

me,

işi

tme

ve o

rtop

edik

en

gell

iler

öze

l eğ

itim

ok

ulu

nu

n 1

-5. sınıf

ları

nd

a, h

angi

sınıf

öğr

etm

enin

in

göre

v ya

ptığı

ile

ilgi

li a

nke

t so

rusu

nd

a b

elir

tile

n b

ranşl

arın

dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

öğr

etm

en b

ranşl

arı

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

Em

ekli

öğre

tmen

1

1 2

Ücr

etli

öğr

etm

enle

r

1

1

Bra

nş öğr

etm

enle

ri

1

1 A

naok

ulu

öğre

tmen

i

1

1

Zih

inse

l eng

ellil

er sınıf

öğr

etm

eni

1

1 T

OP

LA

M

1 4

1

6

II.

Böl

üm

24.

sor

u:

Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, eğ

itil

ebil

ir z

ihin

sel

enge

llil

er ö

zel

eğit

im o

ku

lun

un

1-8

. sı

nıf

ları

nda,

han

gi sınıf

öğr

etm

enin

in g

örev

ya

ptığı

ile

ilgil

i an

ket

sor

usu

nd

a b

elir

tile

n b

ranş

ları

n dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

öğr

etm

en b

ranşl

arı O

KU

LL

AR

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

Eği

tim

pro

gram

ları

öğr

etm

eni

1

1 Z

iraa

t müh

endi

si

1

1 Ö

zel eği

tim

ser

tifi

kalı

sını

f öğ

retm

eni

2

2 E

mek

li öğ

retm

en

2

2 F

arklı b

ranş

lard

an öğr

etm

enle

r

1 1

TO

PL

AM

7 7

171

II. B

ölü

m 2

9. s

oru

: Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

öze

l eği

tim

ger

ekti

ren

çoc

uk

ları

n o

ku

llaş

ma

oranının

düşü

k o

lmasının

seb

eple

ri k

onu

sun

dak

i gör

üşl

eri

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

İşit

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Ort

oped

ik

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bil

ir

Zih

inse

l E

nge

llil

er

İ.Ö

.O.

f

RA

M’l

arca

aile

leri

n bi

lgil

endi

rilm

emes

i, yö

nlen

diri

lmem

esi,

aile

eği

tim

i yapıl

mam

ası

24

79

6 72

18

1

Aile

nin

ilgis

izliğ

i 18

48

2

45

113

Öze

l eğ

itim

oku

llarının

yay

gınl

aştırıla

mam

ası,

ulaşım

sor

unu

bazı

il

ve i

lçel

erde

öze

l eğ

itim

ok

ulun

un o

lmam

ası

6 23

33

63

Aile

leri

n ço

cukl

arın

dan

utan

mal

arı,

bu d

urum

u sa

klam

aları,

kabu

llene

mem

eler

i 6

25

32

62

Ail

eler

e öz

el eği

tim

oku

lları

nın

tanı

tılm

aması,

aile

leri

n bu

oku

llard

an h

aber

dar

olm

aması

10

29

1 19

59

Aile

leri

n ço

cukl

arın

a gü

venm

emes

i, öz

ürlü

old

uğu

için

bir

bek

lent

isi o

lmam

ası

9 20

26

55

Eng

elli

bire

yler

in teşh

is v

e te

spiti

nin

erke

n ve

yet

erli

yapı

lmam

ası

5 27

1

18

51

Top

lum

un v

e si

vil t

oplu

m k

urul

uşla

rını

n bi

linçl

endi

rilm

emes

i 6

11

29

46

Öze

l eğ

itim

oku

l ve

sor

unla

rı i

le i

lgile

nilm

emes

i, öz

el eği

tim

oku

lları

nın

ve eği

tim

sis

tem

inin

ye

ters

iz o

lması

3 15

1

27

46

Öze

l eğ

itim

ve

re

habi

litas

yon

mer

kezl

erin

in

okul

ol

arak

al

gıla

nması,

özel

eğ

itim

ve

re

habi

lita

syon

mer

kezl

erin

in

öğre

ncile

ri

kend

i bü

nyel

erin

e al

arak

, öz

el

eğit

im

okul

ları

na

gitm

eler

ini e

ngel

lem

eler

i

29

8

37

RA

M’l

ar,

aile

ler

ve o

kull

arın

yet

erin

ce işb

irliğ

i ya

pmam

ası,

enge

lli ç

ocuğ

un t

akib

inin

sür

ekli

yapı

lmam

ası

6 14

9 29

Gen

el M

üdür

lükl

erin

yet

erli

çalışm

a ya

pmam

ası

5 12

8 25

Zam

anın

da v

e ye

terl

i tıb

bi ta

nıla

ma

ve d

eğer

lend

irm

e ya

pılm

aması

1 11

8 20

Aile

leri

n m

addî

dur

umla

rını

n ye

ters

iz o

lması

5 5

8

18

172

Yatılı

ka

lan

çocu

kların

ai

lede

n uz

ak

kalm

ak

iste

mem

esi

ve

aile

leri

n ço

cuğu

nu

yatılı

bıra

kmam

ası

3 13

1 17

RA

M’ı

n ya

nlış

tanı

ve

teşh

is k

oym

ası

2 6

3

11

Öze

l eği

tim a

lanı

nda

yete

rli v

e ni

telik

li öğ

retm

en o

lmam

ası

7

7

Eng

elli

çocu

kların

dış

lanm

ası

4

2

6

Aile

nin,

fiz

ikse

l ol

arak

har

eket

kab

iliye

ti ye

terl

i ol

may

an ç

ocuk

ları

nı t

aşıy

amam

ası

ve e

vde

eğiti

m y

apıl

mam

ası

1 1

1 3

6

Oku

l önc

esi eği

tim

uyg

ulam

alarının

olm

aması

1

4

5

İşit

me

enge

llil

er iç

in c

ihaz

des

teği

nin

sağl

anm

aması

5

5

Öğr

enci

leri

oku

la ç

ekec

ek c

azip

çalış

mal

arın

yapılm

aması

1 1

3

5

Özb

akım

bec

eril

eri eği

tim

i ver

ilm

emes

i 2

2 4

Yön

etic

iler

in ö

zel eği

tim

kon

usun

da y

eter

siz

olm

ası

3

1

4

Yatılı

kal

mak

iste

yen

öğre

ncile

rin

kişi

sel b

akımını y

apam

aması

2

1

3

Oku

llar

da ö

zel eği

tim

sınıf

ları

nın

olm

aması

1 1

1

3

Ail

eler

in

bağı

msı

z yaşa

m

bece

rile

ri

kaza

nma,

öz

bakı

m

bece

rile

ri

gibi

te

mel

be

ceri

alış

kanlık

ları

nı ç

ocuğ

un y

erin

e ke

ndile

rini

n ya

pması

1

1

2

Köy

lerd

e ol

an e

ngel

liler

için

eği

tim

imka

nını

n ol

mam

ası

2

2

Çoc

ukla

rın

kend

ileri

ni if

ade

edem

emel

eri,

anla

mam

aları,

sıkı

lmal

arı s

onuc

u ok

ulu

sevm

emel

eri

2

2

Müf

reda

tın e

ngel

li öğ

renc

ilere

gör

e uy

arla

nmam

ası

1 1

2

Den

etim

olm

aması

1

1

Nor

mal

ilköğr

etim

oku

lları

nın

enge

lli ç

ocuk

ları

alm

ak is

tem

emes

i 1

1

TO

PL

AM

12

3 38

2 13

37

3 89

1

173

II.

Böl

üm

30.

sor

u:

Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, öz

el eği

tim

ger

ekti

ren

bir

eyle

rin

ilk

öğre

tim

den

son

ra o

rtaöğr

etim

ok

ull

arı,

iş o

ku

lları,

iş eği

tim

m

erk

ezle

rin

e ay

nı o

ran

da d

evam

etm

eler

i içi

n y

apıl

ması g

erek

enle

r k

onu

sun

dak

i gör

üşl

eri

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

İşit

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Ort

oped

ik

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bil

ir

Zih

inse

l E

nge

llil

er

İ.Ö

.O.

f

İlköğr

etim

den

sonr

a öğ

renc

iler

in e

ngel

türl

erin

e he

r il

e de

vam

ede

bile

cekl

eri ö

zel eği

tim

mes

lek

lise

leri

ve

iş o

kulla

rı a

çılm

alı

13

40

2 50

10

5

Yap

abil

ecek

leri

iş

konu

ları

nda

eğiti

m v

erilm

eli,

düze

y ve

iht

iyaç

ları

na u

ygun

bir

mes

lek

sahi

bi

olm

aları,

iş a

lanl

arı

ve iş

imka

nları

sağl

anm

alı

böyl

ece

bu o

kull

ara

tale

p ar

ttırı

lmalı

(Düz

ey v

e ih

tiyaç

ları

na u

ygun

bir

mes

lek

sahi

bi o

lmal

arı)

7

29

66

10

2

Eng

elli

çocu

klar

taki

p ed

ilm

eli,

yete

nek

ve d

urum

una

ilköğ

reti

mde

n iti

bare

n yö

nlen

diri

lmel

i 6

45

2 34

87

Ail

eler

ve

topl

um b

ilin

çlen

diri

lmel

i, ai

le eği

tim

i yapıl

malı

14

31

1 32

78

Öze

l eği

tim o

kulla

rı ta

nıtıl

arak

, aile

ler

bu k

onud

a bi

lgile

ndir

ilm

eli

3 34

31

68

Eng

elli

ler

mes

leki

eği

tim

lis

eler

i, iş

oku

lları

ve

eğiti

m m

erke

zler

inde

atö

lyel

er y

eter

li du

rum

a ge

tiri

lere

k öğ

renc

ileri

n ça

lışıp

üre

tece

kler

i or

tam

lar

hazı

rlan

malı,

araç

-ger

eç s

ağla

nara

k ni

teliğ

i ar

tırıl

malı

10

12

45

67

Eng

ellil

ere

ait

mes

lek

lisel

eri,

iş o

kulla

rınd

a da

ha ç

ok m

esle

k da

lında

ve

yete

rli

mes

leki

eği

tim

ve

rilm

eli,

bu o

kulla

r da

ha iş

levs

el h

ale

getir

ilmel

i 1

21

20

42

Öze

l eğ

itim

al

anın

dan

eğit

im

vere

bile

cek

öğre

tmen

ler

yetiş

tiri

lmel

i, uz

man

öğ

retm

enle

rle

eğiti

m v

eril

mel

i 6

9 2

14

31

Eng

elli

öğr

enci

leri

n ka

yıtl

arın

da e

ngel

siz

ilköğr

etim

ve

orta

öğre

tim

oku

lları

iste

kli

olm

alı

veya

no

rmal

oku

llar

ve

özel

eği

tim

oku

lları k

aynaştır

ma

eğit

im u

ygul

aması y

apm

alı

9 10

1

3 23

Öze

l eği

tim

mes

lek

lise

leri

, iş

okul

ları

, iş

eğit

im m

erke

zler

i zor

unlu

olm

alı

1 9

11

21

Öğr

enci

ler

mad

dî v

e m

anev

i ol

arak

des

tekl

enm

eli,

kırt

asiy

e ih

tiya

çları

karşıla

nmalı

ve b

elli

bir

mik

tard

a üc

ret,

burs

ver

ilmel

i 3

5

10

18

174

Öze

l eğ

itim

le i

lgili

işl

eyen

bir

sis

tem

kur

ulm

alı,

ME

B,

RA

M v

e ok

ulla

r ko

ordi

neli

bir şe

kild

e ça

lışm

alı

3

8

11

Eng

elli

çocu

klar

ort

aöğr

etim

oku

lları

na sın

avsı

z, k

onte

njan

la a

lınar

ak o

rtaöğr

etim

içi

n teşv

ik

edil

mel

i 2

4

3 9

Kor

umalı

işle

rler

i ol

uştu

rup,

en

gelli

öğ

renc

iler

in

işye

rler

inde

ku

rs

veya

st

aj

görm

eler

i sağl

anm

alı

1

7

8

Ber

berl

ik, g

arso

nluk

, aşçılı

k, m

aran

gozl

uk k

ursl

arı g

ibi e

l bec

eril

eri eği

timi v

erilm

eli

6

1

7

Eng

elli

çocu

kların

sos

yalleşm

e ve

ile

tişim

sağ

lam

ası

açısın

dan

bağı

msı

z yaşa

m v

e to

plum

sal

yaşa

m b

ecer

iler

i kaz

andı

rılm

alı

1

6

7

Ort

aöğr

etim

oku

lların

daki

öğr

etm

en v

e yö

netic

iler

öze

l eği

tim k

onus

unda

eği

tilm

eli

1 1

1

3

Eng

ellil

ere

ait

mes

lek

lisel

eri,

iş o

kulla

rı v

e iş

eği

tim m

erke

zler

inde

de

çocu

klar

a de

stek

eği

tim

ve

rilm

eli

1 1

2

Gez

ici öğr

etm

en o

lmalı

2

2

Her

oku

lda

bir

özel

eği

tim öğr

etm

eni o

lmalı

2

2

Az

göre

n öğ

renc

iler

Ana

dolu

G

üzel

S

anat

lar

Lis

eler

i’ni

n M

üzik

bö

lüm

üne

giriş

imka

nı

sağl

anm

alı

1

1

Oku

llar

da k

ayna

k od

a ol

malı

1

1

TO

PL

AM

83

26

2 8

342

695

175

II.

Böl

üm

35.

sor

u:

Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, öz

el eği

tim

ok

ull

arın

da

veli

ler

için

ist

edik

leri

etk

inli

k v

e fa

aliy

etle

rle

ile

ilgi

li a

nk

et s

oru

sun

da

bel

irti

len

leri

n dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

tal

eple

r

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

İşit

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Ort

oped

ik

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bil

ir

Zih

inse

l E

nge

llil

er

İ.Ö

.O.

f

Çoc

uğun

eng

el d

urum

u ile

ilgi

li bi

lgile

ndir

me

ve r

ehbe

rlik

kon

uların

da a

ile eği

timi

6 15

1

17

39

Çoc

uk p

siko

lojis

i, ço

cuk

geliş

imi,

aile

psi

kolo

jik d

este

k ku

rsla

rı

2 7

5

14

Ahş

ap iş

lem

e, m

akro

me,

boy

ama

gibi

el b

ecer

ileri

kur

su

9

9

İşit

me

enge

llil

er iç

in T

ürk

işar

et d

ili,

vb. g

ibi k

ursl

ar

8

8

Bağım

sız

yaşa

m b

ecer

iler

i, öz

bakı

m b

ecer

iler

i gib

i tem

el b

ecer

i kur

sları

2 2

1 3

8

Mes

leki

kur

slar

1

3 4

Bilg

isay

ar k

ursu

4

1 5

Bra

ilel

le k

ursu

4

4

Oku

la m

ater

yal h

azır

lam

a ku

rsu

2 1

3

Takı k

ursu

1

1 2

Spo

r et

kinl

ikle

ri

2

2

Dra

ma

kurs

u

2 2

Kita

p ok

uma

etki

nlik

leri

2

2

Yem

ek k

ursu

1

1

Ebr

u ve

fot

oğra

fçılı

k ku

rsu

1

1

Fil

m iz

lem

e et

kinl

ikle

ri

1

1

Yem

ek k

ursl

arı

1

1

TO

PL

AM

17

42

4

43

106

176

II. B

ölü

m 4

0. s

oru

: Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, ün

iver

site

lerd

en ö

zel eği

tim

ok

ull

arı i

çin

ne

tür

kat

kı v

eya

işb

irliği

bek

led

ikle

ri k

onu

sun

dak

i gör

üşl

er

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

İşit

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Ort

oped

ik

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bil

ir

Zih

inse

l E

nge

llil

er

İ.Ö

.O.

f

Öze

l eği

timle

ilgi

li ye

ni y

önte

m v

e eğ

itim

mat

erya

l gel

işti

rmel

eri v

e m

ater

yal s

ağla

mal

arı

14

51

48

11

3

Oku

llar

da, y

önet

ici,

öğre

tmen

, öğr

enci

ve

aile

lere

kur

s, s

emin

er g

ibi eği

timle

r ve

rmel

i 3

36

3 61

10

3

Üni

vers

itel

erin

öze

l eğ

itim

böl

ümle

ri v

e ilg

ili a

lanl

arın

daki

aka

dem

isye

n ve

öğr

enci

leri

n, ö

zel

eğiti

m o

kulla

rını

ziy

aret

etm

eler

i, pr

ogra

mla

rla,

karşı

laşı

lan

güçl

ükle

rle

ilgili

bilg

i al

mak

içi

n ile

tişim

kur

mal

arı

14

35

3 43

95

Yen

i öğr

etim

yön

tem

ve

tekn

ikle

r ha

kkın

da g

eliş

mel

erle

ilgi

li ok

ulla

ra b

ilgi v

erm

eli

4 31

28

63

Eği

tim

ara

ç-ge

reçl

eri h

azır

lanm

asın

da d

este

k ve

rmel

i 7

16

1 15

39

Top

lum

u bi

linçl

endi

rme

sem

iner

leri

yap

arak

, öze

l eği

timin

yay

gınl

aşm

asını s

ağla

mal

arı

5

29

34

Üni

vers

itel

erde

öze

l eği

tim

böl

ümle

ri a

çmal

arı v

e ni

telik

li öz

el eği

tim öğr

etm

eni y

etiş

tirm

eler

i 3

19

12

34

Öze

l eği

tim b

ölüm

ü öğ

renc

iler

i mut

laka

öze

l eği

tim

oku

lları

nda

staj

yap

malı

3 10

21

34

Eği

tim

i dör

t duv

ar a

rası

ndan

kur

tarm

ak iç

in ö

zel eği

tim

oku

lları i

çin

gezi

, spo

r, s

anat

sal,

sosy

al

ve k

ültü

rel f

aaliy

etle

r ya

pılm

alı

8 10

15

33

Öğr

etm

enle

re d

anış

man

lık y

apm

alı

1 12

15

28

Tek

nolo

ji ve

T

asarım

bi

rim

inde

ki

ders

ler

üniv

ersi

te

öğre

ncil

erin

in

yara

tıcılı

kları

ile

geliş

tiril

mel

i ve

bu k

onud

a se

min

er v

erilm

eli

7 4

1 16

28

Üni

vers

itel

erde

yapıla

n pr

ojel

er ö

zel eği

tim

oku

lları

nda

uygu

lanm

alı

12

14

26

Eği

tim

pro

gram

ları

ve

BE

P il

e il

gili

işbi

rliğ

i yap

mal

arı

1 9

7

17

Büt

ün b

ranş

lard

a öğ

retm

en a

dayl

arı,

özel

eği

tim

oku

lları

nda

staj

yap

malı

1

7

8

TO

PL

AM

66

25

0 8

331

655

177

II. B

ölü

m 4

5. s

oru

: Öğr

etm

en v

e yö

net

icil

erin

, öze

l eği

tim

ok

ull

arın

da

eğit

im k

alit

esin

in a

rtm

ası i

çin

nel

er y

apıl

ması g

erek

tiği

kon

usu

nd

aki g

örüşl

eri

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

.En

gell

iler

İ.

Ö.O

. f

Pro

gram

lar

enge

l tür

leri

ne v

e en

gelli

lere

uyg

un o

lara

k ya

pılm

alı

8 74

1

22

105

Öğr

enci

leri

n en

gel

türl

erin

e uy

gun

araç

-ger

eç,

mat

erya

l ve

eği

tim t

ekno

loji

leri

tem

in e

dilm

eli,

okul

ları

n ih

tiyaç

ları

karşı

lanm

alı

9 35

47

91

Öze

l eği

tim o

kulla

rını

n fi

ziki

yapısı ç

ocuk

ları

n en

gel t

ürle

rine

uyg

un o

lmalı

9 29

45

83

Öze

l eğ

itim

sınıf

öğr

etm

enle

rini

n ve

bra

nş öğr

etm

enle

rini

n pe

riyo

dik

olar

ak h

izm

et i

çi eği

tim

e alınıp

bilg

ileri

nin

günc

elle

nmes

i sağ

lanm

alı

12

18

31

61

Oku

lların

, öze

l eği

tim

ala

nınd

aki öğr

etm

en ih

tiya

çları k

arşı

lanm

alı

16

34

50

Öze

l eği

tim öğr

etm

enle

rini

n eğ

itim

ine

önem

ver

ilm

eli,

yete

rli ö

zel eği

tim öğr

etm

eni y

etiş

tiri

lmel

i 8

12

2 24

46

Ö

zel eği

tim o

kulla

rına

eng

el tü

rler

ine

göre

, çoc

ukla

rla

ilgile

nebi

lece

k ilg

ili, ö

zver

ili v

e de

neyi

mli

öz

el eği

tim a

lanı

ndan

öğr

etm

enle

r ve

rilm

eli

6 12

2

21

41

Ail

eler

eği

tilm

eli,

velil

er b

ilinç

lend

irilm

eli

3 11

3

19

36

Eng

elli

öğre

ncin

in e

ngel

türü

ve

sevi

yesi

ne u

ygun

kita

plar

basıl

malı

2 12

21

35

Bra

nş öğr

etm

enle

ri d

e öz

el eği

tim

ala

nınd

an o

lmalı

23

10

33

Yön

etic

iler

öze

l eği

tim

ala

nınd

an o

lmalı

2 16

12

30

ME

Bta

rafı

ndan

öze

l eği

tim

oku

llarının

sayısı,

stan

dart

ları

art

tırıl

malı v

e st

anda

rtla

r uy

gula

nmalı

2 12

11

25

San

atsa

l ve

spo

rtif

faa

liyet

leri

n yü

rütü

leceği

yaş

am a

lanl

arı

hazı

rlan

malı,

sosy

al,

spor

tif

ve

sana

tsal

faa

liye

tler

yapıl

malı

3 13

1

9 26

Oku

llard

a fi

zyot

erap

ist,

hemşi

re,

sosy

al h

izm

et u

zmanı

gibi

tam

amla

yıcı

eği

tim

ver

en p

erso

nel

ile ç

ocuk

gel

işim

i ve

eğit

imci

si y

ardı

mcı

per

sone

l tah

sis

edilm

eli

3 6

13

22

Oku

l-ve

li iş

birl

iği a

rtırılm

alı

3 7

10

20

Özü

r de

rece

leri

ne g

öre

sını

flar

oluşt

urul

malı

6

1 12

19

B

ağım

sız

yaşa

m,

özba

kım

bec

eril

eri

gibi

tem

el b

ecer

i eğ

itim

leri

ile

öğr

enci

leri

ger

çek

haya

ta

hazı

rlay

an eği

tim

lere

önc

elik

ver

mel

i 2

5 2

10

19

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a ça

lışan

ları

mot

ive

edec

ek ü

cret

artışı g

ibi ç

alış

mal

ar y

apılm

alı

1 9

8

18

Tek

eng

ellil

er v

e çi

ft e

ngel

liler

ayrı o

kulla

rda

veya

ayrı sınıf

lard

a ol

malı

8 7

1 1

17

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a sı

nıfl

arda

ki öğr

enci

sayıla

rı a

z ol

malı

2 2

11

15

M

EM

ve

RA

M’l

ar o

kulla

rla

işbi

rliğ

i yap

malı

3 1

8

12

178

Bir

eyse

l eği

tim

pro

gram

ları

en

iyi ş

ekild

e ku

llanı

lmalı

2 1

7

10

Oku

llar

sık

sık

ve

özel

eği

tim a

lanı

ndan

müf

ettiş

lerc

e de

netle

nmel

i

4

5 9

Erk

en ta

nı, t

eşhi

s ve

oku

llara

yer

leşt

irm

esi d

oğru

yapılm

alı

1 4

3

8 İş

itm

e en

geli

çoc

ukla

rın

norm

al o

kulla

rda

sını

flar

a iy

i bi

r şe

kild

e dağı

tımı

yapı

lara

k ka

ynaş

tırm

a uy

gula

ması i

le eği

tim

i yapıl

malı

1 5

2

8

İşit

me

enge

llil

er iç

in g

örse

l mat

erya

ller

dah

a fa

zla

olm

alı

8

8 D

ers

saat

leri

artırıl

malı v

e de

rsle

r da

ha e

tkin

olm

alı

6 1

7 İş

itm

e en

gell

iler

oku

lların

da sınıf

ları

n ya

lıtımı i

yi y

apıl

malı

7

7

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a, sınıf

lard

a çi

ft öğr

etm

en u

ygul

aması y

apıl

malı

5

2

7 5.

sınıf

tan

itiba

ren

akad

emik

ola

rak

yete

rsiz

ola

n öğ

renc

iler

mes

leki

eği

tim

e alın

malı

2 3

1

6 Ç

ocuk

larl

a öz

el o

lara

k ilg

ileni

lmel

i, iy

i tak

ip e

dilm

eli

2

1 2

5

Öğr

enci

ile

bire

bir

ders

işle

nmel

i 1

3

1 5

Bec

eri d

ersl

erin

in s

aatl

eri a

rtırıl

malı v

e be

ceri

kaz

andı

rıcı

faa

liye

tler

yapıl

malı

2

2

4 İş

itm

e en

gell

iler

oku

lların

da iş

itm

e ci

hazı

olm

alı

3

3

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a en

gels

iz öğr

enci

lerl

e te

rsin

e ka

ynaş

tırm

a eğ

itim

uyg

ulam

ası o

lmalı

3

3 Ç

ift e

ngel

li öğ

renc

iler

için

pro

gram

yapıl

malı

1 2

3 A

raştır

ma

sonu

çları u

ygul

anm

alı

2

2

Oku

llar

da ö

zel eği

tim

sınıf

ları

açı

lmalı

2

2 A

ilel

ere

mad

dî d

este

k sağl

anm

alı

2

2 Ü

nive

rsit

eler

in ö

zel

eğiti

m sınıf

öğr

etm

eni

yetiş

tiren

böl

ümle

rini

n ya

pısa

l değişi

kliğ

e gi

tmel

eri,

kend

ileri

ni ü

lke

ve M

EB

şar

tları

na u

yarl

amal

arı,

özel

eği

tim

öğr

etm

enle

rini

n eğ

itim

ine

önem

ve

rmel

eri

2

2

Öze

l Öze

l Eği

tim v

e R

ehab

ilita

syon

Mer

kezl

erin

e ak

tarı

lan

kayn

akla

r ok

ulla

ra d

öndü

rülm

eli

2

2

Her

sınıf

a bi

r us

ta öğr

etic

i ver

ilm

eli

1

1 G

örm

e en

gell

iler

oku

lların

da b

ütün

öğr

etm

enle

rin

Bra

ille

alfa

besi

kul

lanm

ası s

ağla

nmalı

1

1

Kita

ptak

i gör

sel b

ölüm

ler,

gör

me

enge

lli öğr

enci

ler

için

anl

atım

a da

yalı

yapı

lmalı

1

1 D

ers

saat

leri

yen

iden

35

saat

e çı

karı

lmalı

1

1 Ö

zel eği

tim o

kulla

rınd

a yö

netic

iler

kur

alla

rı iş

letm

eli

1

1 Ö

zel eği

tim o

kulla

rınd

a ro

tasy

on u

ygul

anm

alı

1

1 T

OP

LA

M

105

384

14

410

913

179

Ek

4:

Vel

iler

in, Ö

zel E

ğiti

m O

ku

lların

da

Öze

l Eği

tim

Hiz

met

leri

Uyg

ula

mal

arının

Değ

erle

nd

iril

mes

i Araştır

ması A

nk

etle

rin

in A

çık

Uçl

u S

oru

ları

na

Ver

dik

leri

Cev

ap D

etay

ları

(57

0 A

nk

ette

n)

II. B

ölü

m 2

. sor

u:

Vel

iler

in, ö

zel eği

tim

ok

ull

arı i

le il

gili

an

ket

sor

usu

nd

a b

elir

tile

n y

eter

sizl

ikle

r dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

kon

ula

r

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler İ.

Ö.O

. f

Bir

eyse

l eği

tim

yapıl

mam

ası

2

2

Nor

mal

ok

ulla

rın

prog

ramının

uy

gula

nması,

enge

l tü

rüne

gö

re

özel

eğ

itim

ok

ulla

rını

n m

üfre

datının

ayrı y

apıl

mam

ası

1

1

Oku

lların

tem

izliğ

inin

iyi y

apıl

mam

ası

1

1 O

kulu

n uz

ak o

lması

1

1

Uzm

an p

erso

nel o

lmam

ası

1

1 O

kulu

n eğ

itim

yön

ünde

n ye

ters

iz o

lması

1 1

1

3 Ö

zel eği

tim o

kulu

nda

enge

llile

r iç

in o

lum

suz

ön y

argı

nın

olm

ası

1

1

TO

PL

AM

1

5

4 10

180

II.

Böl

üm

9.

soru

: V

elil

erin

RA

M’l

arın

çalış

masın

dak

i ye

ters

izli

kle

rle

ilgi

li a

nk

et s

oru

sun

da

bel

irti

len

leri

n dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

k

onu

lar

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

Rap

or v

erdi

kler

i öğr

enci

leri

dah

a so

nra

taki

p et

mem

eler

i

1 1

Çoc

uğu

tanı

mad

an kıs

a za

man

da d

eğer

lend

irm

e ya

pması

2

2

Oku

llar

la iş

birl

iği i

çind

e ol

mam

aları

1

1

RA

M’l

arın

öze

l eği

tim

ve

reha

bili

tasy

on m

erke

zler

i içi

n ra

por

verm

emel

eri

1

1

RA

M’l

arda

yet

erin

ce g

ezic

i öğr

etm

en o

lmam

ası

1

1

Rap

orla

rın

geç

çıkm

ası

1

1

Ala

nınd

a uz

man

olm

ayan

ları

n ça

lıştırıl

ması

2

2

RA

M’l

arın

çalış

ma

orta

mla

rını

n uy

gun

olm

aması

1

1

RA

M’l

arın

den

etim

siz

olm

ası

1

1

Öze

l eği

tim o

kulla

rına

yön

lend

irm

eyi y

eter

li y

apam

aması

1

1

RA

M’l

arın

işin

i cid

diye

alm

aması

1

1

Öze

l eği

tim o

kulu

ve

RA

M’l

arın

eng

ellil

ere

yakl

aşım

ları

nın

olum

suz

olm

ası

1

1 5

7

RA

M’l

arın

don

anımının

yet

ersi

z ol

ması

1

1

TO

PL

AM

3

4 1

13

21

181

II.

Böl

üm

11.

sor

u:

Vel

iler

in,

enge

lli

öğre

nci

leri

n,

enge

l d

üze

y ve

tü

rler

inin

yet

erli

bel

irle

nm

emes

i il

e il

gili

an

ket

sor

usu

nd

a b

elir

tile

n k

onu

ları

n

dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

ned

enle

r

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

İşit

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Ort

oped

ik

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bil

ir

Zih

inse

l E

nge

llil

er

İ.Ö

.O.

f

RA

M’l

arın

öze

l eği

tim

oku

lları

nın şa

rtla

rını

bil

mem

esi

1

2

3

Yer

leşt

irm

ede

veli

görüşü

nün

dikk

ate

alın

ması

1

2

3

RA

M’l

arın

don

anım

yön

ünde

n ye

ters

iz o

lması

1

1

RA

M’l

arın

iyi y

önet

ilem

emes

i 1

1

RA

M’l

arın

eng

elli

aile

leri

ne o

lum

suz

dav

ranm

ası

1

1

RA

M’l

arın

ken

dile

rini

tanı

tam

amasın

dan

dola

yı b

ilinm

emes

i

1 1

RA

M’l

arda

ran

devu

ları

n uz

un s

üre

sonr

asın

a ve

rilm

esi

1

1

RA

M’l

arın

yan

lış y

önle

ndir

me

yapm

ası

1

1

Kiş

isel

düş

ünce

ler

ile h

arek

et e

dilm

esi

1

1

Çoc

uğun

yaş

adığı o

rtam

lard

a gö

zlem

yapıl

mam

ası

1

1

Has

tane

lerd

e tıb

bi ta

nıla

manın

yet

ersi

z ya

pılm

ası

2

2

TO

PL

AM

1

4

11

16

182

II.

Böl

üm

12.

sor

u:

Vel

iler

in,

görm

e, işi

tme

ve o

rtop

edik

en

gelli

ler

özel

eği

tim

ok

ulu

nu

n 1-

5. sınıf

ları

nd

a, h

angi

sınıf

öğr

etm

enin

in g

örev

yap

tığı

ile

il

gili

an

ket

sor

usu

nd

a b

elir

tile

n b

ranş

ları

n dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

öğr

etm

en b

ranş

ları

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

İşit

me

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Ort

oped

ik

En

gell

iler

İ.

Ö.O

.

Eği

tile

bil

ir

Zih

inse

l E

nge

llil

er

İ.Ö

.O.

f

Eği

tim

pro

gram

ları

öğr

etm

eni

1

1

Öze

l eği

tim

ser

tifi

kalı

sını

f öğ

retm

eni

1

1

2

Em

ekli

öğre

tmen

1

1

Ücr

etli

öğr

etm

enle

r

1

1

Fiz

ik öğr

etm

eni

1

1

İktis

atçı

1

1

Bra

nş öğr

etm

enle

ri

1 1

2

Ana

okul

u öğ

retm

eni

1

1

TO

PL

AM

3

5 2

10

183

II. B

ölü

m 1

3. s

oru

: V

elil

erin

, eği

tile

bil

ir z

ihin

sel e

nge

llil

er ö

zel eği

tim

ok

ulu

nu

n 1

-8. sınıf

ları

nd

a, h

angi

sınıf

öğr

etm

enin

in g

örev

yap

tığı

ile

ilgi

li a

nk

et

soru

sun

da

bel

irti

len

bra

nşl

arın

dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

öğr

etm

en b

ranşl

arı

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

Em

ekli

öğre

tmen

2 2

Bed

en Eği

timi öğr

etm

eni

1

1 T

OP

LA

M

3

3

II.

Böl

üm

24.

sor

u:

Vel

iler

in ö

zel

eğit

im o

ku

lların

da

veli

ler

için

ist

edik

leri

etk

inli

k v

e fa

aliy

etle

rle

ile

ilgi

li a

nk

et s

oru

sun

da

bel

irti

len

leri

n dışın

da

“Diğ

er”

mad

des

ine

yazdık

ları

tal

eple

r

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

Çoc

uğun

eng

el d

urum

u ile

ilgi

li bi

lgile

ndir

me

ve r

ehbe

rlik

kon

uların

da a

ile eği

timi

3 17

18

38

Çoc

uk p

siko

lojis

i, ço

cuk

geliş

imi,

aile

psi

kolo

jik d

este

k ku

rsla

rı

1 6

7

14

Bilg

isay

ar k

ursu

2

11

13

Ahş

ap iş

lem

e, m

akro

me,

boy

ama

gibi

el b

ecer

ileri

kur

su

1 1

10

12

M

esle

ki k

ursl

ar

1

4

5 E

ngel

li ço

cuğu

n en

geli

için

kul

landığı c

ihaz

bakımı k

ursu

3

3

Yem

ek k

ursu

4 4

Sat

ranç

kur

su

1

1 S

por

etki

nlik

leri

1

1

TO

PL

AM

5

30

2 54

91

184

II.

Böl

üm

27.

sor

u:

Vel

iler

in,

özel

eği

tim

ger

ekti

ren

bir

eyle

rin

ilk

öğre

tim

den

son

ra o

rtaöğr

etim

ok

ull

arı,

iş o

ku

lları,

iş eği

tim

mer

kez

leri

ne

aynı

oran

da

dev

am e

tmel

eri i

çin

yapıl

ması g

erek

enle

r k

onu

sun

dak

i gör

üşl

eri

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

Eng

elli

ler

mes

leki

eği

tim

lis

eler

i, iş

oku

lları

ve

eğit

im m

erke

zler

inde

atö

lyel

er y

eter

li d

urum

a ge

tiri

lere

k öğ

renc

ileri

n ça

lışıp

üre

tece

kler

i or

tam

lar

hazı

rlan

malı,

araç

-ger

eç s

ağla

nara

k ni

teliğ

i ar

tırıl

malı

7 25

9

76

117

İlköğr

etim

den

sonr

a öğ

renc

iler

in e

ngel

tür

leri

ne h

er i

le d

evam

ede

bile

cekl

eri

özel

eği

tim

mes

lek

lise

leri

ve

iş o

kulla

rı a

çılm

alı

17

32

5 40

94

Eng

elli

çocu

klar

taki

p ed

ilm

eli,

yete

nek

ve d

urum

una

ilköğ

reti

mde

n iti

bare

n yö

nlen

diri

lmel

i 6

26

3 27

62

Öze

l eği

tim o

kulla

rı ta

nıtıl

arak

, aile

ler

bu k

onud

a bi

lgile

ndir

ilm

eli

3 12

1

13

29

Öze

l eğ

itim

ala

nınd

an eği

tim

ver

ebil

ecek

öğr

etm

enle

r ye

tiştir

ilm

eli,

uzm

an öğr

etm

enle

rle

eğiti

m

veri

lmel

i 4

10

13

27

İş o

kulla

rı, iş

eğit

im m

erke

zler

inde

yet

erli

mes

leki

eği

tim v

eril

mel

i 1

9

8 18

Ber

berl

ik, g

arso

nluk

, aşçılı

k, m

aran

gozl

uk k

ursl

arı g

ibi e

l bec

eril

eri eği

timi v

erilm

eli

5

10

15

Çoc

ukla

r or

taöğ

reti

m v

e iş

oku

lları

için

teşv

ik e

dilm

eli,

dest

ekle

nmel

i 1

4

6 11

Eng

elli

lere

ait

mes

lek

lise

leri

, iş

oku

lları

ve

iş eği

tim

mer

kezl

erin

de d

e ço

cukl

ara

dest

ek eği

tim

veri

lmel

i

1

2 3

Kor

umalı işl

erle

ri o

luşt

urup

, eng

elli

öğre

ncile

rin

işye

rler

inde

kur

s ve

ya s

taj g

örm

eler

i sağ

lanm

alı

1 1

2

Eng

elli

öğr

enci

leri

n ka

yıtl

arın

da e

ngel

siz

ilköğr

etim

ve

orta

öğre

tim

oku

lları

iste

kli

olm

alı

veya

nor

mal

ok

ulla

r ve

öze

l eği

tim

oku

lları k

aynaştır

ma

eğit

im u

ygul

aması y

apm

alı

1

1

Öze

l eği

tim

mes

lek

lise

leri

, iş

okul

ları

ve

iş eği

tim

mer

kezl

erin

de d

öner

ser

may

e ol

uştu

rulm

alı

1

1

TO

PL

AM

40

12

6 18

19

6 38

0

185

II. B

ölü

m 2

8. s

oru

: V

elil

erin

, öze

l eği

tim

ger

ekti

ren

çoc

uk

ları

n o

ku

llaş

ma

oranının

düşü

k o

lmasının

seb

eple

ri k

onu

sun

dak

i gör

üşl

eri

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

RA

M’l

arca

aile

leri

n bi

lgil

endi

rilm

emes

i, yö

nlen

diri

lmem

esi,

aile

eği

tim

i yapıl

mam

ası

10

30

11

62

113

Aile

nin

ilgis

izliğ

i 11

45

4

49

109

Aile

leri

n ço

cukl

arın

dan

utan

mal

arı,

bu d

urum

u sa

klam

aları,

kabu

llenm

emel

eri

6 18

45

69

Ail

eler

e öz

el eği

tim

oku

lları

nın

tanı

tılm

aması,

aile

leri

n bu

oku

llard

an h

aber

dar

olm

aması

8 22

36

66

Öze

l eğ

itim

oku

lları

nın

yaygın

laştırıla

mam

ası,

ulaşım

sor

unu

bazı

il

ve i

lçel

erde

öze

l eğ

itim

ok

ulun

un o

lmam

ası

5 28

2

28

63

Aile

leri

n m

addî

dur

umla

rını

n ye

ters

iz o

lması

6 21

18

45

Aile

leri

n ço

cukl

arın

a gü

venm

emes

i, öz

ürlü

old

uğu

için

bir

bek

lent

isi o

lmam

ası

6 8

1 23

38

Öze

l eğ

itim

oku

l ve

sor

unla

rı i

le i

lgile

nilm

emes

i, öz

el eği

tim

oku

lları

nın

ve eği

tim

sis

tem

inin

ye

ters

iz o

lması

4 7

1 25

37

Eng

elli

çocu

kların

dış

lanm

ası

2 8

1 22

33

Öğr

enci

leri

oku

la ç

ekec

ek c

azip

çalış

mal

arın

yapılm

aması

3 6

4 8

21

Çoc

ukla

rın

kend

ileri

ni if

ade

edem

emel

eri,

anla

mam

aları,

sıkı

lmal

arı s

onuc

u ok

ulu

sevm

emel

eri

9

10

19

Top

lum

un v

e si

vil t

oplu

m k

urul

uşla

rını

n bi

linçl

endi

rilm

emes

i 1

1

9 11

Düz

ey v

e ih

tiya

çların

a uy

gun

bir

mes

lek

sahi

bi o

lam

amal

arı

1 3

6

10

Öze

l eği

tim a

lanı

nda

yete

rli v

e ni

telik

li öğ

retm

en o

lmam

ası

1 3

6

10

Eng

elli

bire

yler

in teşh

is v

e te

spiti

nin

erke

n ve

yet

erli

yapı

lmam

ası

1 5

3

9

Köy

lerd

e ol

an e

ngel

liler

için

eği

tim

imka

nını

n ol

mam

ası

5

1 1

7

186

Yatılı

kal

an ç

ocuk

ları

n ai

lede

n uz

ak k

alm

ak is

tem

emes

i ve

aile

leri

n ço

cuğu

nu y

atılı

bır

akm

aması

2 3

1

6

Nor

mal

ilköğr

etim

oku

lları

nın

enge

lli ç

ocuk

ları

alm

ak is

tem

emes

i

2

2 4

Öze

l eğ

itim

ve

reha

bilit

asyo

n m

erke

zler

inin

oku

l ol

arak

algıla

nması,

özel

eği

tim v

e re

habi

litas

yon

m

erke

zler

inin

öğr

enci

leri

ken

di b

ünye

leri

ne a

lara

k, ö

zel eği

tim

oku

lları

na g

itm

eler

ini e

ngel

lem

eler

i

1

3 4

Çoc

ukla

rın

birb

irle

rine

ve

çevr

eye

karşı ş

idde

t gös

term

eler

i 1

1

1 3

RA

M’ı

n ya

nlış

tanı

ve

teşh

is k

oym

ası

1

2

3

Ail

enin

zam

anının

olm

aması

1

1

2

Oku

llar

da ö

zel eği

tim

sınıf

ları

nın

olm

aması

1

1

2

Özb

akım

bec

eril

eri eği

tim

i ver

ilm

emes

i

2 2

Aile

nin,

fiz

ikse

l ola

rak

hare

ket k

abili

yeti

yete

rli o

lmay

an ç

ocuk

ları

nı taşı

yam

aması

1

1

TO

PL

AM

68

22

7 29

36

3 68

7

187

II. B

ölü

m 2

9. s

oru

: V

elil

erin

, öze

l eği

tim

ok

ull

arın

da

eğit

im k

alit

esin

in a

rtm

ası i

çin

nel

er y

apıl

ması g

erek

tiği

kon

usu

nd

aki g

örüşl

eri

OK

UL

LA

R

DÜŞ

ÜN

CE

LE

R

Gör

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

İşit

me

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Ort

oped

ik

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

Eği

tile

bili

r Z

ihin

sel

En

gelli

ler

İ.Ö

.O.

f

Öğr

enci

leri

n en

gel

türl

erin

e uy

gun

araç

-ger

eçle

r ve

eği

tim

tek

nolo

jile

ri t

emin

edi

lmel

i, ok

ulla

rın

ihtiy

açla

rı k

arşı

lanm

alı

8 23

1

42

74

ME

B t

arafın

dan

özel

eği

tim o

kulla

rını

n sa

yısı

, st

anda

rtla

rı a

rttırıl

malı

ve o

luşt

urul

an s

tand

artl

ar

uygu

lanm

alı

12

16

36

64

Öze

l eğ

itim

oku

lları

na e

ngel

tür

leri

ne g

öre,

çoc

ukla

rla

ilgile

nebi

lece

k ilg

ili,

özve

rili

ve d

eney

imli

özel

eği

tim a

lanı

ndan

öğr

etm

enle

r ve

rilm

eli

6 23

4

33

66

Oku

lların

öze

l eği

tim

ala

nınd

an öğr

etm

en ih

tiya

çları k

arşı

lanm

alı

6 10

2

40

58

Öze

l eği

tim öğr

etm

enle

rini

n eğ

itim

ine

önem

ver

ilm

eli,

yete

rli ö

zel eği

tim öğr

etm

eni y

etiş

tiri

lmel

i 8

16

1 23

48

Ail

eler

eği

tilm

eli,

velil

er b

ilinç

lend

irilm

eli

4 11

1

24

40

Oku

l-ve

li iş

birl

iği a

rtırılm

alı

2 14

1

20

37

Öze

l eği

tim o

kulla

rını

n fi

ziki

yapısı ç

ocuk

ları

n en

gel t

ürle

rine

uyg

un o

lmalı

1 9

1 23

34

Pro

gram

lar

enge

l tür

leri

ne v

e en

gelli

lere

uyg

un o

lara

k ya

pılm

alı

21

2

9 32

San

atsa

l ve

spo

rtif

faa

liyet

leri

n yü

rütü

leceği

yaş

am a

lanl

arı

hazı

rlan

malı,

sosy

al,

spor

tif

ve s

anat

sal

faal

iyet

ler

yapı

lmalı

3 6

20

29

Oku

llar

sık

sık

ve

özel

eği

tim a

lanı

ndan

müf

ettiş

lerc

e de

netle

nmel

i 2

7

11

20

Öğr

etm

enle

r il

e ai

lele

r ar

asın

da iş

birl

iği o

lmalı

1 6

10

17

Bra

nş öğr

etm

enle

ri d

e öz

el eği

tim

ala

nınd

an o

lmalı

2 8

4

14

Oku

llard

a fi

zyot

erap

ist,

hemşi

re,

sosy

al h

izm

et u

zmanı

gibi

tam

amla

yıcı

eği

tim

ver

en p

erso

nel

ile

çocu

k ge

lişim

i ve

eğit

imci

si y

ardı

mcı

per

sone

l tah

sis

edilm

eli

2

11

13

188

Oku

llar

da ç

ocuk

ları

n so

syal

, spo

r ve

san

atsa

l faa

liye

tler

i içi

n se

rvis

ara

cı o

lmalı

4

8

12

Öze

l eğ

itim

sınıf

öğr

etm

enle

rini

n ve

bra

nş öğr

etm

enle

rini

n pe

riyo

dik

olar

ak h

izm

et i

çi eği

tim

e alınıp

bilg

ileri

nin

günc

elle

nmes

i sağ

lanm

alı

1 4

7

12

Çoc

ukla

rla

özel

ola

rak

ilgile

nilm

eli,

iyi t

akip

edi

lmel

i 1

4

6 11

Eng

el tü

rler

ine

göre

çoc

ukla

ra u

ygun

faa

liyet

ler

uygu

lanm

alı

6 2

2

10

Eng

elli

öğre

ncin

in e

ngel

türü

ve

sevi

yesi

ne u

ygun

kita

plar

basıl

malı

1 2

7

10

Siv

il to

plum

kur

uluş

ları

ve

aile

ler

eğiti

me

dahi

l edi

lmel

i

3

7 10

Der

s sa

atle

ri a

rtırıl

malı v

e de

rsle

r da

ha e

tkin

olm

alı

1 4

3

8

Bir

eyse

l eği

tim

pro

gram

ları

en

iyi ş

ekild

e ku

llanı

lmalı

3

3 2

8

Özü

r de

rece

leri

ne g

öre

sını

flar

oluşt

urul

malı

5

2

7

Öğr

enci

ile

bire

bir

ders

işle

nmel

i 4

1

1 6

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a sı

nıft

aki öğr

enci

sayıla

rı a

z ol

malı

1 3

1

5

Öğr

enci

ler

kend

i yaş

gru

pların

da o

kula

baş

lam

alı

3 2

5

Öğr

enci

leri

n bu

oku

llara

gitm

eler

i sağ

lanm

alı

2

2

4

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a, sınıf

lard

a çi

ft öğr

etm

en u

ygul

aması y

apıl

malı

1 1

1

3

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a yö

netic

iler

kur

alla

rı iş

letm

eli

2

1

3

İşit

me

enge

li ç

ocuk

ları

n no

rmal

oku

llard

a sı

nıfl

ara

iyi

bir şe

kild

e dağı

tımı

yapı

lara

k ka

ynaş

tırm

a uy

gula

ması i

le eği

tim

i yapıl

malı

3

3

Dah

a ge

nç v

e di

nam

ik öğr

etm

enle

r ça

lıştırıl

malı

2

2

Oku

llard

a uy

gula

ma

bahç

esi o

lmalı

1

1

Öze

l eği

tim o

kulla

rınd

a en

gels

iz öğr

enci

lerl

e te

rsin

e ka

ynaş

tırm

a eğ

itim

uyg

ulam

ası o

lmalı

1

1

TO

PL

AM

80

21

2 16

35

9 66

7

189

Ek 5:

GÖRME, İŞİTME, ORTOPEDİK VE EĞİTİLEBİLİR ZİHİNSEL ENGELLİLER OKULLARI (2009-2010 Eğitim Öğretim Yılı)

ÖZEL EĞİTİM OKULLARI İLLER Görme

Engelliler İÖO İşitme Engelliler

İÖO Ortopedik

Engelliler İÖO Eğitilebilir

Zihinsel E.İÖO

Adana Oğuz Kağan Köksal G.E. İÖO

Seyhan İşitme Engelliler İÖO

Niyazi Ekerbiçer İÖO ve İş Okulu

Adıyaman Ahmet-Emine Çil İÖO ve İş Okulu

Afyonkarahisar Karahisar İşitme Engelliler İÖO

Aksaray Aksaray İÖO ve İş Okulu

Amasya Lokman Hekim İşitme Engelliler İÖO

Merzifon Sevinç-Orhan Erzengin İÖO ve İş Okulu

Göreneller Görme Engelliler İÖO

Yahya Özsoy İşitme Engelliler İÖO

Doğan Çağlar O.E. İÖO

Mitat Enç Görme Engelliler İÖO

Kemal Yurtbilir İşitme Engelliler EÇEM An.O İÖO

MEV Gökkuşağı EÇEM ve An. ve İÖO

Ankara

Yılmaz Balaban İşitme En. İÖO

Merkez İşitme Engelliler İÖO

Dr. Günseli-Dr. Bülent Akınsal İÖO ve İş Okulu Antalya

Dr. Hüseyin Vural İÖO ve İş Okulu

Şair Fethi Bey İşitme Engelliler İÖO

Atatürk İÖO ve İş Okulu

Aydın

Nazilli İÖO ve İş Okulu

Şehit Öğretmen Mustafa Boz İÖO ve İş Okulu Balıkesir

Firdevs Hattatoğlu İÖO ve İş Okulu

Bartın Umut İÖO ve İş O.

Şehit Zafer İpek İÖO ve İş Okulu

Bilecik

Bilecik İÖO ve İş Okulu

Burdur Burdur Özürlüler Derneği İÖO ve İş Okulu

İbn-i Sina İşitme Engelliler İÖO

Mitat Enç İÖO ve İş Okulu

Duyum İşitme Engelliler İÖO

Orhangazi Emine Saadet Öcalgiray İÖO ve İş Okulu

Bursa

Rüveyda Dörtçelik İÖO ve İş Okulu

190

Çanakkale Yahya Çavuş Görme Engelliler İÖO

Anafartalar İşitme Engelliler İÖO

Denizli Merkez Görme Engelliler İÖO

Yeşilköy İşitme Engelliler İÖO

Çamlık İÖO ve İş Okulu

Diyarbakır Ali İhsan Arslan Görme Engelliler İÖO

Surkent İşitme Engelliler İÖO

Şehit Öğr. A. Tunca İşitme Engelliler İÖO

Gazi İÖO ve İş Okulu

Faika Raika Şahika Erkurt Kardeşler İÖO ve İş Okulu

Edirne

Uzunköprü İÖO ve İş Okulu

Elazığ Genç Osman İşitme Engelliler İÖO

Erzurum Görme Engelliler İÖO

Dedekorkut İşitme Engelliler İÖO

Eskişehir Ahmet Yesevi İşitme Engelliler İÖO

Av. Lütfi Ergökmen İÖO ve İş Okulu

Gaziantep GAP Görme Engelliler İÖO

Ali Süzer İşitme Engelliler İÖO

Abdülkadir Konukoğlu İÖO ve İş Okulu

Giresun İşitme Engelliler İÖO

Giresun İlköğretim Okulu ve İş Okulu

Hatay Hürriyet İşitme Engelliler İÖO

İskenderun İÖO ve İş Okulu

Isparta Isparta İÖO ve İş Okulu

Veysel Vardal Görme Engelliler İÖO

Yunus Emre İşitme Engelliler İÖO

Lions İÖO ve İş Okulu

Türkan Sabancı Görme Engelliler İÖO

Yeditepe İşitme Engelliler İÖO

Yeşilköy İÖO ve İş Okulu

Halıcıoğlu İşitme Engelliler İÖO

Eyüp İÖO ve İş Okulu

Mimar Sinan İşitme Engelliler İÖO

Eram Fatih İÖO ve İş Okulu

Vezneciler İşitme Engelliler İÖO

Şöhret Kurşunoğlu İÖO ve İş Okulu

Dosteller İşitme Engelliler EÇEM Anaokulu ve İÖO

Saadet İÖO ve İş Okulu

Rotary Bölge Vakfı İşitme Engelliler İÖO

Vala Gedik İÖO ve İş Okulu

İstanbul

Üsküdar İÖO ve İş Okulu

191

Aşık Veysel Görme Engelliler İÖO

Şehit Oktay Ardıç İşitme Engelliler İÖO

Tülay Aktaş İşitme Engelliler İÖO

İzmir

Hasan Kaya İşitme Engelliler EÇEM ve Anaokulu

Kahramanmaraş Ertuğrulgazi Görme Engelliler İÖO

Gaziler İşitme Engelliler İÖO

125. Yıl İÖO ve İş Okulu

Karabük Yaşama Sevinci İlköğretim Okulu

Kastamonu Halime Çavuş İşitme Engelliler İÖO

Görme Engelliler İÖO

C. Nevzer Ercis İşitme Engelliler İÖO

Kayseri

80. Yıl İşitme Engelliler İÖO

Kırıkkale Mevlüt Hiçyılmaz İşitme Engelliler İÖO

Kırşehir Cevizkent İşitme Engelliler İÖO

Kilis Ekrem Çetin İÖO ve İş Okulu

Kocaeli A. Gazanfer Bilge İşitme Engelliler İÖO

Konya Selçuklu Görme Engelliler İÖO

Konevi İşitme Engelliler İÖO

Kütahya İşitme Engelliler İÖO

Çinikent İÖO ve İş Okulu

Malatya Akşemseddin İşitme Engelliler İÖO

Turgut Özal İÖO ve İş Okulu

Mersin Akdeniz İşitme Engelliler İÖO

Niğde Hüdavend Hatun İşitme Engelliler İÖO

Ordu Mimar Oktay Uğurel İşitme Engelliler İÖO

Adil Karlıbel İÖO ve İş Okulu

Rize Çaykent İşitme Engelliler İÖO

Sakarya Şehit Ali Borinli İÖO ve İş Okulu

Samsun 19 Mayıs İşitme Engelliler İÖO

Zafer İÖO ve İş Okulu

Siirt Siirt Türk Telekom İÖO ve İş Okulu

192

Sinop Sinop İÖO ve İş Okulu

Sivas Buruciye İşitme Engelliler İÖO

Ahmet Kutsi Tecer İÖO ve İş Okulu

Çorlu Sakatlar Derneği İÖO ve İş Okulu

Tekirdağ

Tekirdağ İlköğretim Okulu ve İş Okulu

Tokat Mehmet Akif Ersoy Görme Engelliler İÖO

Turhal Ortopedik Engelliler İÖO

Yavuz Selim İÖO ve İş Okulu

Trabzon Çamlık İşitme Engelliler İÖO

Uşak Vala Gedik İÖO ve İş Okulu

Abdurrahman Gazi İşitme Engelliler İÖO

Erciş İÖO ve İş Okulu

Van

Zübeyde Hanım İÖO ve İş Okulu

Yalova Milli Piyango İÖO ve İş Okulu

Yozgat Kanuni Sultan Süleyman İÖO ve İş Okulu

Zonguldak Uzun Mehmet İşitme Engelliler İÖO

Kilimli Sevgibağı İlköğretim Okulu

15 Görme Engelliler

İÖO

49 İşitme Engelliler

İÖO

3 Ortopedik

Engelliler İÖO

54 Eğitilebilir Zihinsel

Engelliler İÖO

54 İl 121

Görme, İşitme, Ortopedik ve Eğitilebilir Zihinsel Engelliler Özel Eğitim İlköğretim Okulu

ankara, 2010rdb.meb.gov.tr/earged/earged/ozel_eg_ok_ozel_eg_hizm... · 2014. 5. 14. · t.c....

Documents