Echte mannen gezocht Jongens moeten weer de ruimte krijgen om jongens te zijn

Angela Crott behandelt vier jongenseigenschappen die steeds opnieuw in de literatuur terugkeren en waar ouders tot op de dag van vandaag mee te maken hebben: baldadigheid of kattenkwaad, hoogmoed of grootspraak, ledigheid of luiheid en zwijgzaamheid of verlegenheid. Ook wordt de rol van de moeder en de vader afzonderlijk belicht en vervolgens die van de ouders gezamenlijk. Welke rol krijgt ieder van hen in de opvoedboeken toebedeeld? In de jaren zeventig vond een grote omslag plaats als gevolg van grote maatschappelijke veranderingen. De democratisering en de individualisering kregen hun beslag en de secularisering en de vrouwenemancipatie zetten door. De rollen van moeder en vader werden inwisselbaar. De meeste opvoedkundigen moesten concluderen dat jongens daar niet op zaten te wachten. Ook nu blijven zij herhalen: jongens hebben veel ouderlijke aandacht nodig. En een jongen heeft, als hij groter wordt, vooral aandacht nodig van zijn vader. Van hem wil hij leren hoe een man zich moet gedragen.

Angela Crott is historica. Haar interesse in jongensgedrag dateert van de periode 1975-1980 toen ze in het basisonderwijs werkzaam was. Ook haar beide zonen, die begin jaren 80 geboren werden, waren voor haar een leerschool. Deze ervaringen heeft ze vastgelegd in Is mijn zoon een macho? Over het opvoeden van jongens (2004). In 2011 promoveerde ze aan de Radboud Universiteit te Nijmegen op het proefschrift Van hoop des vaderlands naar ADHD’er. Het beeld van de jongen in opvoedingsliteratuur (1882-2005). Een van de conclusies van dit proefschrift was dat niet het gedrag van jongens is veranderd, maar de manier waarop de maatschappij tegen dit gedrag aankijkt. Voor dit onderwerp was zoveel publieke belangstelling dat er een publieksversie is verschenen onder de titel Jongens zijn ’t. Van Pietje Bell tot probleemgeval.

Twee jongens die vechten en twee meisjes die commentaar geven

Zuid-Limburg, zomer 1996 Foto: Luc Habets

Een jongen klimt over een schutting

Nederland jaren zestigFoto: Louis van Paridon

• Kattenkwaad of baldadigheid

Jongen schiet met katapult op straatlantaarn

Amsterdam 1933, foto Spaarnestad

• Kattenkwaad of baldadigheid• Hoogmoed of grootspraak

‘Hij oordeelt over sociale misstanden, over de economische crisis, over de “dwaze wetten” van de regeering, alsof hij al minstens Kamerlid is geweest. Hij oordeelt over z’n vader en over den dominee, alsof hij zelf al jaren vader en dominee is geweest. En hij is er vast van overtuigd, dat hij later zulke dingen niet zal doen: bespottelijk! Vierkant verkeerd! Snap je dat nou, dat ze dát niet zien! ’t Is een ventje! die Minister!’

A. Janse, Moeilijkheden van jongens (3de druk; Hoenderloo 1933)

• Kattenkwaad of baldadigheid• Hoogmoed of grootspraak• Ledigheid of luiheid

Leermeester en leerling

Uit: H.A.J. (Harry) Verhoeven, De verwondering van het maken. De bouwopleiding van gilde tot opleidingsbedrijf (Bergeijk 2007)

Cover van: Jan Hazekamp, Rondhangen als tijdverdrijf (1985)

J o n g e n s o n d e r e l k a a r

Jongens leren boksen

Uit: M. Jakobs, Gesprekken met jongens (Leiden 1958)

Minstens een goede daad per dag

Uit: Robert Baden-Powell, Het verkennen voor jongens. Een handboek voor de opleiding van jongens tot goede burgers (2e druk; 's Gravenhage1929)

• Kattenkwaad of baldadigheid• Hoogmoed of grootspraak• Ledigheid of luiheid• Verlegenheid of zwijgzaamheid

Het meisje demonstreert (…) veel en uitvoerig haar gevoelens. Zij (…) heeft tientallen woordjes om haar gevoelens uit te drukken. Knusse, intieme, prettige, leuke, aardige, schattige, snoezige woordjes.

Maar bij den jongen is het anders. Hij verbergt juist zijn gevoel. Hij heeft voor zijn verschillende sentimenten maar twee woorden (…). Alles wat mooi en goed en schoon en prettig is heet ‘reuze’. En wat onschoon, onaangenaam, leelijk is, heet b.v. ‘beroerd’.

Uit: Jan Waterink, Moeilijkheden met 12- tot 14 jarige jongens (Kampen 1941)

Laat mij worden!

Uit: P. J. A. Calon, De jongen. De psychologie van de jongen van de laatste schooljaren tot aan de volwassen leeftijd (Heemstede 1953) Foto: L. van Kol

Moeder schept de soep op voor haar gezin

1963, foto Spaarnestad

‘Geen gaatjes mee in de bank prikken, geen andere jongens mee in hun rug steken en zo.’

Uit: Hans Helmer, Wie wat worden wil … Toekomstmogelijkheden voor jongens (Haarlem 1955)

‘Zij staat je vaak in de weg, verijdelt je plannetjes, zeurt, vit. Al heb je een eigen scheerapparaat, al loop je in schuiten van schoenen, toch probeert ze je nog steeds in een kinderwagen te persen. Nu en dan zou je haast wensen dat je maar uit haar buurt was. Dezelfde moederlijke bezorgdheid die je vroeger vertederde, hangt je nu de keel uit. Haar innigste omhelzing voelt soms aan als een worggreep.’

Uit: Claire Glass Miller, Over meisjes gesproken ... Wat jongens over meisjes willen weten (Helmond 1963)

Wie kan het verst schieten met pijl en boog?

Denemarken, 1989Foto: Norbert Schurgers

Hoe de rol van de moeder verandert

Tot in de jaren vijftig:De moeder is het hart van het gezin. Zij begrijpt haar zoon en is altijd voor hem daar

Vanaf midden jaren vijftig:Aan het begrip van de moeder wordt getwijfeld. Emotionaliteit en overbezorgdheid liggen bij haar op de loer

Vanaf de jaren zeventig:Met de vrouwenemancipatie is de moeder gelijk aan de vader en kan ze kiezen uit moederen en/of vaderen

Vanaf de jaren negentig:Het is toch beter voor de emotionele ontwikkeling van de zoon als de moeder weer gaat moederen

De heilige Georgius, schutspatroon van de soldaten

Uit: Alban Butler, Heiligenlevens (Lisse 1995)

Vader en zoon maken grapjes bij de afwas

Jaren vijftig, foto Spaarnestad

Verjaarsfeestje met allemaal jongens

Zuid-Holland, 1989Foto: Norbert Schurgers

Tekening bij hoofdstuk over vaders

Vader en zoon aan de waterkant

Zuid-Holland, 1990Foto: Angela Crott

Vader stoeit met zoontje

de Volkskrant 5 mei 2013Foto: An-Sofie Kesteleyn

Vaderlijke aandacht

Sigmund, Peter de Wit De Volkskrant, 28 oktober 2010

Hoe de rol van de vader verandert

Tot in de jaren vijftig:De vader is het hoofd van het gezin. Hij zorgt ervoor dat zijn zoon hem gehoorzaamt

Vanaf midden jaren vijftig:De vader wordt dringend verzocht meer aandacht aan zijn zoon te besteden om zo tegenwicht te bieden aan de emotionaliteit van de moeder

Vanaf de jaren zeventig:Met de vrouwenemancipatie moet de vader zijn vrouwelijke emoties aanspreken en gaan moederen

Vanaf de jaren negentig: Voor de ontwikkeling van de mannelijke identiteit van de zoon is het beter als de vader weer gaat vaderen

Ouders die niet luisteren

Sigmund, Peter de WitDe Volkskrant, 19 mei 2010

Ouders en puberzoon

Uit: Claire Glass Miller, Over meisjes gesproken ... Wat jongens over meisjes willen weten (Helmond 1963) Illustratie: Susan Perl

Cowboy en indiaantje spelen

Duitsland 1955, foto Spaarnestad

Vader van groot belang voor het kindergeluk, ook na een scheiding

Limburger, 14 januari 2012llustratie: Helen van Vliet

Initiatierite bij de Amazone indianen

Uit: Stephen Hugh-Jones, De Amazone Indianen(Amsterdam/Brussel 1979) illustratie: Maurice Wilson

Het ‘Rots en Water’-huis

Bouwstenen: Zelfbeheersing, zelfreflectie en zelfvertrouwen

Oefening van externe communicatie op eerste drie verdiepingen:Fysieke krachtLichaamstaalOntwikkeling van grensbewustzijn

Oefening van interne communicatie op laatste twee verdiepingenDit leren hanteren van het innerlijk kompas zal bijdragen aan verbondenheid met de gemeenschap

Boys of the Wood

de Volkskrant, 1 februari 2012Foto: Bart Mühl

Samenvatting ‘Echte mannen gezocht’

Jongens moeten weer de ruimte krijgen om jongens te zijn.

Dit betekent dat we - rekening moeten houden met hun jongenseigenschappen- hun behoefte aan veel ouderlijke aandacht moeten erkennen,- hun grote behoefte aan structuur en begrenzing voor ogen

moeten houden- het grote belang moeten inzien van de rol van de vader voor

de ontwikkeling van de mannelijke identiteit van de zoon

Angela Crott was de spreker tijdens een “Dag over het gezin” in Conferentieoord Zonnewende op 20 mei 2013. De integrale tekst van de lezing is te vinden op: http://www.slideshare.net/CSRsource/echte-mannen-gezocht

Conferentieoord Zonnewende Tilburgseweg 54, 5066 BV Moergestel info: www.soka.nl