2

The Municipality of AndrychówThe town and municipality of Andrychów lies in the south of Poland, between Wadowice and Biel-sko-Biała, near Oświęcim, Kalwaria Zebrzydowska and Kraków. It is a place where every visitor will find many tourist, sports, and cultural attractions, as well as ample opportunity to admire nature throughout the year. Almost the entire municipality lies in the largest valley of The Beskid Mały mountain chain, carved out by The Rzyczanka and Targaniczanka streams which combine into The Wieprzówka River – a left tributary of The Skawa River – in Andrychów. Incorporated villages (the smallest administrative units in Poland) of the municipality lie at the foot of The Beskid Mały, in The Pogórze Śląskie chain. The Beskid Mały is a small – 35 km long, about 12 km wide, with an average altitude of 800 m above sea level – but very interesting and varied mountain chain, both in terms of nature and landscape. It borders The Pogórze Śląskie in the north, The Beskid Śląski in the west, The Żywiec Valley in the south, and The Beskid Średni (Makowski) in the south-east and east. A substantial part of the mu-nicipality lies within the area of The Beskid Mały Scenic Park and its protection zone.

Although the Andrychów region offers unique natural and scenic wonders, it attracts a relatively small number of tourists, and consequently, offers ample opportunity of active holidays throughout the year for children, youth, and adults. Visitors to the mountain chain of Beskid Mały known for its charming views, clean air, and varied vegetation will experience peace and tranquility, enjoy good health, and cherish unforgettable memories.

Gmina AndrychówNa południu Polski, pomiędzy Wadowicami a Bielskiem-Białą, nieopodal Oświęcimia, Kalwarii Zebrzydowskiej i Krakowa znajdują się miasto i gmina Andrychów. Jest to miejsce, gdzie przez cztery pory roku każdy przybysz znajdzie dla siebie wiele atrakcji przyrodniczych, turystycznych, sportowych i kulturalnych. Gmina Andrychów leży nieomal w całości w największej kotlinie Beskidu Małego, wyżłobionej przez potoki Rzyczanki i Targaniczanki, które łączą się już na terenie miasta Andrychowa w rzekę Wieprzówkę – lewy dopływ Skawy. Dwa sołectwa gminy leżą u podnóża Beskidu Małego na terenie Pogórza Śląskiego. Beskid Mały jest niewielkim, lecz niezwykle ciekawym i urozmaiconym - tak pod względem przyrodniczym, jak i krajobrazowym - pasmem górskim. Niewielkim, bo o długości nie większej niż 35 km, szerokości około 12 km i średniej wysokości około 800 m n.p.m. Masyw ten od północy graniczy z Pogórzem Śląskim, od zachodu z Beskidem Śląskim, od południa z Kotliną Żywiecką i od południowego-wschodu i wschodu z Beskidem Średnim (Makowskim). Przełomowa dolina rzeki Soły dzieli Beskid Mały na dwie części: mniejszą zachodnią, w formie półpierścienia, obejmującą Hrobaczą Łąkę, Magurkę Wilkowicką i Czupel (933 m n.p.m. - najwyższy szczyt pasma) oraz większą, wschodnią - bardziej rozczłonkowaną i wydłużoną, z kulminacjami Kocierza, Łamanej Skały (929 m n.p.m.), Leskowca (919 m n.p.m.) i Gancarza. Wschodnia część Beskidu Małego zwana jest niekiedy Górami Zasolskimi lub Beskidem Andrychowskim. Większa część gminy znajduje się w obrębie Parku Krajobrazowego Beskidu Małego i jego otuliny.

Andrychów...

widok z lotu ptaka ...bird’s-eye view

3

Prócz tej formy prawnej ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej, najcenniejsze obiekty andrychowszczyzny objęto ochroną: rezerwatową - płat górnoreglowego, naturalnego lasu świerkowego, rosnącego dzięki właściwościom podłoża w reglu dolnym, w rezerwacie przyrody „Madohora” gdzie najdorodniejsze, nieliczne okazy świerka w rezerwacie liczą ponad 100 lat;Pomnikową - pojedyncze okazy drzew i ich grupy, w tym lipę w Targanicach o obwodzie około 7m, cis w Targanicach w wieku ponad 400 lat, kępę sosny limby pod szczytem Potrójnej w wieku około 60 lat,- „Warownię nad traktem” - wychodnię skalną zbudowaną z piaskowców godulskich pod Przełęczą Kocierską w formie użytków geologicznych - przełom Rzyczanki przez czarne łupki wierzowskie na granicy Zagórnika i Sułkowic; Parkową - przepiękny, ponad 200-letni okaz platana klonolistnego oraz pomnikowe okazy lip i dębów w Parku Miejskim w Andrychowie.Przy dobrej pogodzie ze szczytu Leskowca widać piękną panoramę Beskidów, rozciągającą się od Beskidu Makowskiego, przez Gorce, pasmo Polic i Babią Górę, a pomiędzy nimi Tatry, aż po Pilsko i Romankę. Natomiast z Potrójnej (883 m n.p.m.) panorama jest jeszcze rozleglejsza, widzimy dodatkowo Kotlinę Żywiecką, Beskid Śląski z Baranią Górą i Skrzycznem oraz inne szczyty Beskidu Małego.

So what are the tourist attractions here? Let us begin with mountain hiking. The whole area of The Beskid Mały is crisscrossed by a network of trails of different length and levels of difficulty. The slopes are covered by beautiful forests abounding in beech and fir. Every now and then we come across large and small pastures and glades – a reminder of the erstwhile shepherding activity. From the mountain tops we can see some of the most spectacular views in The Beskidy Mountains, e.g. Leksowiec gives the view of the plateau, The Beskid Makowski and The Gorce Mountains in the distance, The Police and Babia Góra (the highest peak in The Beskidy) with The Tatras in between (on days of good visibility you can also see the chains of Nizne Tatras and Mala Fatra), and Pilsko Mountain. The view from the peak of Potrójna is even more amazing. From there you can also see the mountains of Barania Góra and Skrzyczne, Żywiec Valley, and the rest of The Beskid Mały (including Mountain Żar with its hydroelectric power plant).

Parkhotel “Łysoń“, www.parkhotellyson.pl

4

Hotel&SPA “Kocierz”, www.kocierz.pl

“Czarny Groń”, www.czarnygron.pl

5

6

Na terenie gminy działają następujące stadniny i szkółki jeździeckie:- Stanica „Hucuł” Józefa Brzazgacza w Sułkowicach, ul. Turystyczna 77a, tel.: 509 040 417, www.stanicahucul.pl (nauka jazdy konnej, przejazdy konne, wycieczki w teren- także bryczkami, wczasy w siodle);- Stadnina „Pod Dębami” Rafała Walaszka w Inwałdzie, Graniczna 42, tel.: 694 637 501, www.stajnia-poddebami.pl (jazda konna, konie sportowe, tor przeskodowy);- Mini ZOO „Kucyk” w Inwałdzie, ul. Korcza, tel.: 604 580 616, www.agrokucyk.pl

Several stables and riding schools operate within the commune: - Stanica „Hucuł” Józefa Brzazgacza in Sułkowice, ul. Turystyczna 77amobile 509 040 417, www.stanicahucul.pl (riding lessons, riding, trekking, horse and carriage trips in the vicinity, horseback holidays);- Stadnina „Pod Dębami” Rafała Walaszka in Inwałd, ul. Graniczna 42mobile 694 637 501, www.stajnia-poddebami.pl (horse riding, equestrian sports, show jumping);- Mini ZOO „Kucyk” (the Pony Mini Zoo) in Inwałd, ul. Korcza, mobile 604 580 616, www.agrokucyk.pl

Horse riding for tourists

Turystyka konna

Stanica "Hucuł" / "Hucuł" Stud, www.stanicahucul.pl

Mino ZOO Kucyk, www.agrokucyk.pl

Stajnia Pod Dębami / Pod Dębami stud farm, www.stajnia-poddebami.pl

Zawody konneWielka Wronowiecka

Inwałd

The Wielka Wronowieckasteeplechase, Inwałd

Wspinaczka skałkowaNa terenie Beskidu Małego znajduje się wiele wychodni i baszt skalnych, których wysokość dochodzi do 13 m. Zbudowane są w większości z piaskowców i zlepieńców. Tworzą ciekawe formy, bardzo atrakcyjne dla wspinacza. Wiele skał posiada punkty asekuracyjne osadzone na stałe. Można na nich uprawiać wspinaczkę z asekuracją, a na mniejszych formach buldering. Największe skupiska ostańców znajdują się na Ścieszków Groniu, Łamanej Skale, Żarku. Ze względu na niezwykłe kształty posiadają orginalne nazwy: Zamczysko, Wędrujące Kamienie, Zbójnickie Okno, Warownia nad Traktem.

Ścieszków Groń (779m A.S.L.)

– climbing walls

Rock ClimbingIt might be quite surprising for some tourists to learn that The Beskid Mały offers some interesting rock climbing opportunities. Inliers and sandstone walls can be found on such mountains as Ścieszków Groń, Łamana Skała, Potrójna, and on the northern slopes of Przełęcz Kocierska.We specially recommend Zamczysko, Wędrujące Kamienie, Zbójnickie Okno and Warownia nad Traktem. They may be reached by numerous routes partially supplied with protective devices.

7

Climbing wall

Turystyka przyrodniczaNature and Cognitive TourismSzlak zielony / Green trail:Andrychów PKP (360 m n.p.m.) - Pańska Góra (432 m n.p.m.) - Kobylica (498 m n.p.m.) - Czuby (491 m n.p.m.) - Przełęcz Biadasowska (437 m n.p.m.) - Wapienica (528 m n.p.m.) - Przykraźń (553 m n.p.m.) - Przeł. U Panienki (521 m n.p.m.) - Kobyla Głowa (544 mn.p.m.) - Gancarz (802 m n.p.m.) - Groń Jana Pawła II (886 m n.p.m.) - Schronisko PTTK im. Czesława Panczakiewicza.Od Andrychowa: 13 km, suma podejść: 920 m, czas przejścia: 4h30’; w przeciwną stronę: suma podejść: 300 m, czas przejścia: 3h 30’. Szlak czarny / Black trail:Rzyki Jagódki - Schronisko PTTK im. Czesława PanczakiewiczaZ Rzyk Jagódek (480 m n.p.m.) do Schroniska PTTK im. Czesława Panczakiewicza: 4,5 km, podejście: 400 m, czas przejścia: 1h 45’; czas przejścia w przeciwną stronę: 1h. Najczęściej uczęszczany odcinek szlaków w Beskidzie Małym – najkrótsze podejście do schroniska PTTK im. Czesława Panczakiewicza pod Leskowcem i na Groń Jana Pawła II (886 m n.p.m.).Szlak żółty / Yellow trail:Inwałd PKP (345 m n.p.m.) - wapiennik w Inwałdzie - Wapienica (528 m n.p.m.) Od Inwałdu: 1 km, podejście: 150 m,czas przejścia: 30;, czas przejścia w przeciwną stronę: 15’. Z Wapienicy: Przykraźń (553 m n.p.m.) - Ostry Wierch (549 m n.p.m.) - Kokocznik (512 m n.p.m.) - Bliźniaki (578 m n.p.m.).

Szlak czerwony / Red trail:Porąbka (300 m n.p.m.) - Żar (761 m n.p.m.) - Kocierz (879 m n.p.m.) poza planem/ - Przełęcz Kocierska (718 m n.p.m.)Z Porąbki: długość 15 km, suma podejść: 580 m, czas przejścia: 5h, w przeciwnym kierunku: suma podejść: 350 m, czas przejścia: 4h 30’. Przełęcz Kocierska (718 m n.p.m.) - Potrójna (883 m n.p.m.) - Łamana Skała (929 m n.p.m.) -Mlada Hora (910 m n.p.m.) - Przeł. Beskidek (796 m n.p.m.)- Leskowiec (919 m n.p.m.) - Schronisko PTTK im. Czesława Panczakiewicza - Groń Jana Pawła II (886 m n.p.m). Od Przełęczy Kocierskiej: 10,5 km, suma podejść: 400 m, czas przejścia: 3h 15’; w przeciwnym kierunku: suma podejść: 240 m, czas przejścia: 3h.Szlak zielony / Green trail:Smrekowica (885 m n.p.m.): - Gibasów Groń (898 m n.p.m.) - Ścieszków Groń (779 mn.p.m.) - Przełęcz Kocierska (718 m n.p.m.). Od Smrekowicy: 17 km, suma podejść: 480 m, czas przejścia: 4h 45’; w przeciwnym kierunku: suma podejść: 650 m, czas przejścia: 5h 15’. Przełęcz Kocierska (718 m n.p.m.) - Przeł. Cygańska (636 m n.p.m.) - Wielka Bukowa (743 m n.p.m.) - Przełęcz Beskid Targanicki (560 m n.p.m.) - Trzonka - poza planem - Bukowski Groń (782 m n.p.m.) - Porąbka (300 m n.p.m.).Od Przełęczy Kocierskiej: 13 km, suma podejść: 250 m, czas przejścia: 3h 30’; w przeciwnym kierunku: suma podejść: 700 m, czas przejścia: 4h 30’.

8

Turystyka przyrodnicza-poznawcza• Ścieżka przyrodnicza „Czarny Groń”- zawiera 11

ekotablic o wymiarach 1,5 m x 1m na trasie przyjętej przez PTTK. Ścieżka rozpoczyna się przy Ośrodku „Czarny Groń” i biegnie przez szczyt Potrójnej pod granicę rezerwatu „Madohora”.

• „Przełom Rzyczanki” - pomnik przyrody w formie użytku geologicznego, przełom rzeki przez czarne łupki wierzowskie na granicy Zagórnika i Sułkowic.

• Jaskinia Komonieckiego - największa grota erozyjna w polskich Karpatach fliszowych, zbudowana z piaskowców gadulskich, pod szczytem Łamanej Skały 929 m n.p.m. w pobliżu wodospad na strumieniu Dusica.

• Rezerwat przyrody „ Madohora” - w rejonie Łamanej Skały , o pow. 71,8 ha z występującymi tam m.in. ponad stuletnimi okazami świerków, rzeżuchą trójlistkową i charakterystycznymi skałkami zbudowanymi ze zlepieńców. Warto dodać, że jest to stanowisko naturalnej świerczyny górnoreglowej.

• Rezerwat przyrody „Szeroka” - usytuowany w rejonie Kocierza (879m n.p.m.) o pow. 49 ha. chroni fragment karpackiego bukowego lasu o naturalnym pochodzeniu.

• Lipa w Targanicach- pomnik przyrody, drzewo o obwodzie ok. 7 m.,

• Cis w Targanicach – pomnik przyrody 400 letnie drzewo.

• Park Miejski położony w centrum Andrychowa, między Pałacem Bobrowskich a kościołem, z wieloma okazami pięknych drzew: 200-letni platan klonolistny, dęby, klony, katalpy, kasztanowce, wierzby, a także ze stawem i wysepką oraz ptakami wodnymi – jako miejsce wypoczynku mieszkańców miasta.

• Pańska Góra (432m n.p.m.) wzniesienie nad Andrychowem porośnięte bukowo- brzozowym lasem, z nieczynnym kamieniołomem wapienia z ery mezozoicznej, a na północnym stoku odkrywka znacznie starszych granitognejsów.

• Hrabskie buty – odnalezione poniżej szczytu Leskowca płyty piaskowcowe z wykutymi stopami i inskrypcją nazwisk Hr. Mery Wielopolskiej i Romana Taube (rok 1898) oraz inskrypcją nazwiska hr. Potockiego (rok 1846)

9

Ścieżka Przyrodnicza „Dolina Wieprzówki”

Nature Path „Dolina Wieprzówki”

Lipa w Targanicach / Linden in Targanice

Rzeźba Jana Zielińskiego, Park Miejski

Scupture by Jan Zieliński, Town Park

„Hrabskie buty”- a stone sculpture

Park Miejski / The Town Park

Cis w Targanicach Yew in Targanice

Nature and cognitive tourist• The „Black Mountain” (Czarny Groń) nature path

consists of 11 ecoboards, measuring 1,5x1m each on the route approved by the Polish Tourist Country – Lovers’ (PTTK), The path starts at the “Czarny Groń” Recreation Centre and runs through the Potrójna summit towards the border of the “Madohora” reserve.

• ”Gorge of Rzyczanka Stream” (“Przełom Rzyczanki”)a nature monument In the form of sites of geological interest, a river gorge through the Verovice black shales on the border of Zagórnik and Sułkowice.

• The Komoniecki Cave – the largest erosive cave in the Polish Flysh Carpathians, made up of Godule sandstones, below the summit of the Broken Rock (Łamana Skała – 928 m asl), there is a waterfall on the nearby Dusica stream.

• The Madohora Nature Reserve- around the Broken Rock of an area of 71,8 hectares with among others over hundred-year old examples of spruces, trefoil cress and characteristic rocks made up of pudding stones. It is worth mentioning that is a stand of a natural upper-mountain spruce forest.

• The Szeroka Nature Reserve – situated around Kocierz (879 m asl) of an area of 49 hectares, protects a fragment of a natural Carpathian beech forest.

• Linden tree in Targanice – a nature monument, a tree of about 7 m in circumference.

• Yew tree in Targanice – a nature monument, a four- hundred year old tree.

• The Town Park – located in the centre of Andrychów, between the Bobrowskis’ Palace and a church, with magnificent trees. Two-hundred year old London plane trees, oak trees, catalpas, horse chestnuts, a pond and an islet with waterfowl- as a place of leisure of the town’s inhabitants.

• Pańska Góra ( 432 m asl)- a hill over Andrychów covered with beech and birch forest, a disused Mesozoic era limestone quarry, and a much older granite gneiss outcrop on the northern slop.

• Hrabskie Buty – sandstone plates with carved feet and inscription of names Count Mery Wielkopolska, Roman Taube (1898 year) and Count Potocki ( 1846 year), found beneath Leskowiec top

10

„Hrabskie buty”- a stone sculpture

Park Miejski / The Town Park

Rzeka Rzyczanka - Łupki Wierzowskie / The Rzyczanka Pass - Łupki Wierzowskie

Ścieżka przyrodnicza “Czarny Groń“ / Nature path “Czarny Groń”

Turystyka kultowa(pielgrzymkowa)

Pilgrimage tourism

Andrychów ma doskonała lokalizację względem jednych z najważniejszych miejsc pielgrzymkowych w Polsce: Wadowic oraz Kalwarii Zebrzydowskiej.Ponadto warto zobaczyć:

Sanktuarium „Ludziom Gór” - Groń Jana Pawła II; (886 m n.p.m dawniej Jaworzyna), pod Leskowcem w pobliżu schroniska PTTK im. Cz. Panczakiewicza. W 1981 r. staraniem przewodnika i przodownika górskiego Stefana Jakubowskiego, dla uczczenia Papieża Polaka, wprowadzono nową nazwę góry, a w okresie późniejszym wybudowana została kaplica „Sanktuarium Ludziom Gór”. W roku 2002 z pokładu śmigłowca miejsce to obejrzał Ojciec Święty. Dojście do tego jakże ciekawego miejsca – czarnym szlakiem z Rzyk Jagódek oraz z Andrychowa szlakiem zielonym.

Wzgórze Miłosierdzia - wzniesienie w pobliżu Zagórnika. Na szczycie znajduje się Jubileuszowy Krzyż Ziemi Wadowickiej upamiętniający wejście w trzecie tysiąclecie. Inicjatorem budowy krzyża i znajdującej się obok kaplicy jest pochodzący z Zagórnika ks. dr Jan Nowak. Wmurowano tutaj tablicę pamiątkową poświęconą pochodzącej z Zagórnika rodzinie Herzogów – biorącej aktywny udział w Legionach Polskich.

Sanctuary to the People of the Mountains - (Sanktuarium Ludziom Gór) – Groń Jana Pawła II (886 m asl)formerly known as Jaworzyna) nearby, below Leskowiec , Cz. Panczakiewicz PTTK (Polish Tourist Country – Amateurs’Society) hostel. In 1981, following the efforts of the mountain guide and pioneer Stefan Jakubowski, the mountain was renamed to commemorate the Polish Pope, and later a chapel “Sanctuary to the People of the Mountains” was built. In 2002 the holy Father saw this place from the board of his helicopter. This very interesting place can be accessed by taking the black trail from Rzyki Jagódki or the green one from Andrychów. ( Family Circle of PTTK “Szarotka” of Mr. and Mrs. Danuta i Stefan Jakubowski).

Wzgórze Miłosierdzia - a hill in Zagórnik. On its summit one can see the Jubilee Cross of the land of Wadowice, commemorating the beginning of the third millenium. The cross and the nearby chapel were built on the initiative of the priest Jan Nowak from Zagórnik. A commemorative plaque was built in here, devoted to the Herzog family from Zagórnik – which actively participated in the Polish Legions.

11Niedziela Palmowa na Groniu JP II /John Paul II Gron (Mountain) - Palm Sunday

Wzgórze Miłosierdzia

Zabytki architektury,współczesne obiekty sakralneKlasycystyczny Pałac Bobrowskich z przełomuXVIII/XIX w., AndrychówKościół parafialny p.w. Św. Macieja z XVII w., nowa polichromiaz roku 2000 z papieżem Janem Pawłem II, AndrychówCmentarz Żydowski - kirkut założony w I połowie XIX w., około 400 nagrobków - macew - AndrychówCmentarz komunalny - groby powstańców z roku 1863, żołnierzy obu wojen światowych, legionistów, ludzi zasłużonych dla miasta - AndrychówNeogotycka kaplica cmentarna rodziny Koświtzkich - z przełomu XIX i XX w. z tablicą pamięci z 1995 r. o oficerach Wojska Polskiego wywodzących się z ziemi andrychowskiej, pomordowanych w Katyniu, Charkowie i Starobielsku - AndrychówPomnik Grunwaldzki z 1910 r. - AndrychówStudnia im. Tadeusza Kościuszki - w 1894 roku w stulecie Insurekcji z polecenia Felicji Bobrowskiej obudowano istniejące źródło wody - AndrychówSanktuarium Ludziom Gór na Groniu Jana Pawla II (890 m n.p.m.) - współczesna kaplica, pomnik papieża Jana Pawła II, droga krzyżowa Krzyż Jubileuszowy Ziemi Wadowickiej, Kaplica Miłosierdzia i Krypta Męczenników na Groniu Miłosierdzia (krypta ku czci Braci Herzogów, obrońców Ojczyzny, męczenników z Katynia i Charkowa) - ZagórnikKościół murowany p.w. Narodzenia NMP z I połowy XVIII w. - InwałdKościół murowany p.w. Św. Jakuba z lat 1793-96 - RzykiKaplica murowna p.w. Św. Bartłomieja i Łukasza z XIX w. - ZagórnikDrewniany kościół p.w. Św. Szymona i Judy z I połowy XVI w., wieżaz XVII w. Nidek (gmina Wieprz)Drewniane domy z końca XIXw. w okolicznych wsiach

Treasures of Architecture,Old and New Sacral ObjectsClassicistic Bobrowskis’ Palace - 18th/19th century, AndrychówSt Matthias’ Church - 17th century, the new polychrome completed in 2000 shows the Pope John Paul II, AndrychówJewish Cemetery - founded in the fi rst half of the 19th century, about 400 gravestones, AndrychówPublic Cemetery - containing graves of insurgents of 1863,soldiers perished in the world wars, legionnaires, and distinguished town dwellers - Andrychów Neogothic Cemetery Chapel of the Koświtzki Family - 19th/20th century, commemorative plaque (1995) devoted to the Polish Army Offi cers from Andrychów region, murderedin Katyń, Charków, and Starobielsko - AndrychówGrunevald Commemorative Monument - 1910 - Andrychów.Tadeusz Kościuszko Well - funded by Felicja Bobrowskain 1894 to commemorate the 100th anniversary of the Kościuszko Insurection - AndrychówSanktuarium Ludziom Gór (Sanctuary to the People of the Mountains) on Groń Jana Pawła II (890 m above sea level) - contemporary chapel, monument of John Paul II, the Way of the Cross. The Jubilee Cross of the land of Wadowice, Chapel of Mercy and Martyrs’ Crypt on Groń Miłosierdzia Hill (The Crypt in memory of the Herzog Brothers, war heroes and martyrs of Katyń and Charków) - ZagórnikThe Birth of Our Lady Church - brick, fi rst half of the 18th century, InwałdSt Jacob’s Church - brick, 1793-1796 - RzykiSt Bartholomew and Lukas Chapel - brick, 19th century -ZagórnikSt Simon and Juda’s Church - wood, fi rst half of the16th century, church tower - the17th century,Nidek (near Wieprz)Wooden houses in nearby villages - end of the 19th century 12

Krypty przy Kościele p.w. Św. Macieja

Crypts at St Matthias’ Church, Andrychów

Kościół p.w. Św. Macieja

St Matthias’ Church

Klasycystyczny Pałac Bobrowskich (XVIII/XIX), Andrychów

Classicistic Bobrowskis’ Palace (18th/19th), Andrychów

Kirkut - cmentarz Żydowski / Jewish Cemetery

Koncert zespołu „Łzy” „Łzy” band koncert, Andrychów Days

Galeria Sztuki Współczesnej „Rynek 7”, www.annaartgaleria.pl/ Art Galery „Rynek 7”

13

Cultural and entertaiment tourism

Turystyka kulturalno-rozrywkowa

Dużą popularnością cieszą się cykliczne imprezy takie jak:- „Wieczór Austriacki” organizowany we współpracy z Austriackim Konsulatem Generalnym w Krakowie (styczeń),- „Bal Country” jako największa impreza country w Polsce w okresie zimowym (luty),- niedzielne koncerty kameralne na dziedzińcu MDK (sierpień).Najwięcej widzów gromadzą imprezy plenerowe takie jak: Dni Andrychowa, Festiwal „plackorzy”- Dożynki Gminne (wrzesień), „Sylwester pod gwiazdami” oraz festyny i pikniki. W popularnym środowisku jazzowym Klubie „Pod Basztą” odbywają się koncerty gwiazd polskiego i świato-wego jazzu. Wierna publiczność ma spotkania z wybitnymi twórcami: literatami, reżyserami, aktorami i podróżnikami oraz cykliczne spotkania w filii Krakowskiego Salonu Poezji.W miejskich i wiejskich placówkach Centrum Kultury odbywają się wystawy malarstwa, rzeźby i fotografii, w tym doroczne wystawy Grupy Twórców MY. Organizowane są konkursy popularyzujące plastyczne i poetyckie, m.in. Przegląd Piosenki Rajdowej, Turniej Jednego Wiersza, konkurs na wiersz o tematyce dowolnej.Na przeglądach i festiwalach sukcesy odnosi „Andrychow-ska Kapela Podwórkowa Andrusiki”, Miejska Orkiestra Dęta „Andropol”, Orkiestra Dęta OSP w Roczynach oraz zespoły dziecięce i młodzieżowe: grupa mażoretek “Talent”, Grupa Teatralna “Na Marginesie”, Teatr Ekspre-sji, Teatr Ruchu „Forma”, Zespół Teatru Piosenki i Ruchu, Ludowy Zespół Pieśni i Tańca „Andrychów”, Grupa teatral-na „Jaka”, Chór Misericordias Domini, pary taneczne z Klubu Tańca Towarzyskiego “Step Dance”. W kinie BESKID działa Dyskusyjny Klub Filmowy. Spotkania Klubu odbywają się w każdy piątek. Informacje o bieżącej działal-ności i fotoreportaże z imprez zamieszczone są na stronie: www.kultura.andrychow.eu

Andrychów jest prężnym ośrodkiem kulturalnym, w którym corocznie odbywa się szereg ciekawych imprez. Organizatorem większości z nich jest Centrum Kultury. www.kultura.andrychow.eutel.: +48 33 875 39 45 i +48 33 875 26 28Działalność Centrum Kultury prowadzona jest w Miejskim Domu Kultury i Klubie „Pod Basztą”, Wiejskich Domach Kultury w: Inwałdzie, Sułkowicach Łęgu, Targanicach i Zagórniku oraz Świetlicach w: Sułkowicach Bolęcinie i Rzykach. W strukturach Centrum Kultruy znajduje się również Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy w Rzykach-Praciakach oraz Kino studyjne BESKID.W zabytkowym pałacu Bobrowskich – obiekcie z przełomu XVIII/XIX w. w ramach Towarzystwa Miłośników Andrychowa mieści się Izba Regionalna gromadząca w swych zbiorach pamiątki i eksponaty obrazujące historię ziemi andrychowskiej. W Andrychowie odbywają się również imprezy o zasięgu ogólnopolskim:- Ogólnopolski Otwarty Festiwal Teatrów Amatorskich ODEON (marzec);- Ogólnopolski Przegląd Piosenki Turystycznej i Poetyckiej PIOSTUR GOROL SONG, będący imprezą kwalifikującą do udziału w Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie (listopad),- Basztowe Konfrontacje Recytatorskie KORYFEUSZ (grudzień).

14

Ludowy Zespół Pieśni i Tańca „Andrychów”„Andrychów” Folk Band of Song and Dance

Teatr Ruchu „Forma”„Forma” Movement Theatre

Jerzy Górka "Artkiestra"

Zespół “Dino” / „Dino” Band , www.dino-andrychow.pl

Turystyka kulturalno-rozrywkowaCultural and

entertaiment tourism Andrychów is a buoyant centre wchich plays host interesting events every year. Most of the events are organized by the Centre of Culture (Centrum Kultury) www.kultura.andrychow.eu tel. +48 33 875 39 45, +48 33 875 26 28. The centre pursues its activity in the „Pod Basztą” Town Community Centre and Club, Village Community Centres in Inwałd, Sułkowice Łęg and Targanice and zagórnik as well as in the common rooms in Sułkowice Bolęcina and Rzyki. Training and Recreation Centre in Rzyki Praciaki and the „Beskid” studio Cinema are included in the structures of the Centre. The historic Bobrowskis’ Palace, a building from the turn of the 18 th and 19th centuries, houses- within the Andrychów Amateurs/ Association ( Towarzystwo Miłośników Andrychowa) - the Regional Chamber, which boasts a collection of souvenirs and exhibits depicting the history of the Andrychow land - one can find here among others the „Pasja” gallery which organizes exhibitions of the works of local artists and collectors.Andrychów also plays host to the following all - Polish events:

- All-Polish Festival of Amateurs Theatres ODEON ( March)- All-Polish Review of Tourist and Poetic Songs “PIOSTUR GOROL

SONG”, a qualification event for the participation in the Student’s Song Festival in Cracow ( November)

- Declamation Confrontations “Koryfeusz” (December),

The following cyclic events are also very popular:

„The Austrian Evening” organized in cooperation with the Austrian General Consulate in Cracow ( January),„A Country Style Ball” - the biggest country event in Poland in the winter season ( February),summer chamber concerts in the yard of the Town Community Centre ( August)

The most spectators come to see such open-air events: the Andry-chow Days, Communal Harvest Festival ( September), New Year’s Eve under the stars” as well as festivities and picnics.The jazz club “ Pod Basztą” popular amoung the jazz community, plays host to concerts given by Polish and international jazz stars. The faithful audience hold meetings with eminent artists: writers, di-rectors, actors and travelers, as well as cyclic meetings in the branch of the Cracow Poetry Salon. The town and village institutions of the Centre of Culture play host to exhibitions of paintings, sculptures and photography, including annual exhibitions of the “My” Artist-s’Group, as well as to fine arts and poetry contests, e.g. Rally Song Rewiev, the One Poem Contest, a contest for poem of a chosen topic. „Andrychowska Kapela Podwórkowa Andrusiki”, Municipal Orchestra „Andropol”, Orchestra OSP in Roczyny, the kids’ and youth bands: „Talent” the majorette group, “ „Na Marginesie”, the Theatrical Group, the Theatre of Expression „Forma” the Theatre of Movement, Zespół Teatru Piosenki Ruchu, „Andrychów” Folk Song and Dance Ensemble and dance pairs from the „Step Dance” Ballroom Dancing Club are successful at reviews and festivals. A Discussion Film Club operates in the “ Beskid” cinema. The Club-meetings are held every Friday. Information about the present activi-ties and photo essays from the events can be found at the website www.kultura.andrychow.eu

15

16

Maria Surzyn w pracowni Maria Surzyn in her studio

Animatorzy życia kulturalnego Organizers of cultural activities

Muzeum Historyczno-Etnografi czne Historical and Ethnographic Museum, Edward Wincenty SzlagorAndrychów, ul. Podgórska 3, tel.: +48 33 875 24 88www.muzeum.andrychow.pl

Towarzystwo Miłośników AndrychowaLovers’ AssociationsIzba regionalna Ziemi AndrychowskieAndrychów Region Regional ChaberAndrychów, ul. Krakowska 69, tel.: +48 33 875 20 31www.tma.andrychow.eu

Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich The Country Housewives AssociationAndrychów, ul. Krakowska 41, tel.: +48 33 875 29 76www.sgw.andrychow.eu

OZ PTTK przy „Andropol” i Klub Turystyki Górskiej PTTK “Limba”OZ PTTK near „Andropom” and Club of Mountain Tourism PTTK „Limba”Andrychów, ul. Krakowska 136, tel.: www.andrychow.pttk.pl

Centrum Kultury i Wypoczynku Centre of Culture and RecreationAndrychów, ul. Krakowska 35, tel.: +48 33 872 39 45www.andrychow.kultura.eu

Miejski Dom Kultury Town Community CentreAndrychów, ul. Szewska 7, tel.: +48 33 875 31 05

Miejska Biblioteka Publiczna Town Publick LibraryAndrychów, ul. Krakowska 74, tel.: +48 33 875 25 52www.biblioteka.andrychow.eu

Kino „Beskid”„Beskid” CiemnaAndrychów, ul. Krakowska132, tel.: +48 33 870 40 98

Galeria Sztuki Współczesnej „Rynek 7”Art. Galery „Rynek 7” Andrychów, ul. Rynek 7, tel.: +48 502 840 347www.annaartgaleria.pl

Lokalne Media / Local Mass Media

„Nowiny Andrychowskie”- miesięcznik samorządu lokalnego Local self-government monthly

„Twoje Radio Andrychów” Andrychów, ul. Krakowska 74(Budynek Miejskiej Biblioteki Publicznej/Building of the Public Library), tel.: +48 33 875 23 13www.nowiny.andrychow.eu

Ciasta drożdzowe i miody

Leavened dough and honey

Polskie jedzenie

Polish food

Konkurs na "Stół Wielkanocny" Easter table

www.sgw.andrychow.pl

Stone plate paintingsby M. Magiera

Malowidła na płytach kamiennychautorstwa M. Magiera

17

18

Weekend tourismAndrychów is a perfect base for pleasurable andexciting car trips.Recommended routes:- the Beskid loop: Andrychów - Żywiec - Węgierska Górka - Koniaków - Istebna - Wisła - Ustroń - Skoczów - Bielsko-Biała - Kęty - Andry-chów- high passes: Andrychów - Beskid Targanicki Pass - Porąbka - Międzybrodzie Bialskie - Prze-gibek Pass - Bielsko-Biała - Szczyrk - Salmopol Pass (Biały Krzyż) - Wisła - Kubalonka Pass - Koniaków Pass - Żywiec - Kocierz Moszczanicki - Kocierz Pass - Andrychów- around The Beskid Mały: Andrychów - Wado-wice - Gorzeń Górny - Sucha Beskidzka - Lacho-wice - Ślemień - Rychwałd - Tresna - Łodygowice - Bielsko-Biała - Kęty - Andrychów- the trail of wooden churches in the high plateau: Andrychów - Barwałd Dolny - Woźniki - Radocza - Graboszyce - Polanka Wielka - Poręba Wielka - Grojec - Osiek - Nidek - Andry-chów- the trail of monasteries: Andrychów - TheMonastery of the Discalced Carmelites in Cz-erna - The Camaldolese Monastery in Kraków Bielany - The Benedictine Abbey in Tyniec - The Monastery of the Friars Minor of the Obser-vance in Kalwaria Zebrzydowska - The Pallotine Monastery in Wadowice - The Monastery of Discalced Carmelites in Wadowice - Andrychów - Lanckorona, Zakrzów, Stryszów- to The Nadwiślański Ethnographic Park in Wygiełzów and The Lipowiec Castle in Babica- to Auschwitz and Birkenau death camps- to the park and palace in Pszczyna- to the salt mines in Wieliczka and Bochnia- to Kraków- to Sucha Beskidzka, Maków Podhalański, Rabka, Ludźmierz, Nowy Targ and Zakopane- to Zawoja and The Oravian Etnographic Park in Zubrzyca

Andrychów jest doskonałym miejscem dla wypadów samochodem w celach krajoznawczych i rekreacyjnych. Dla krajoznawców proponujemy wycieczki:- tzw. pętlą beskidzką: Andrychów - Żywiec - Węgierska Górka - Koniaków - Istebna - Wisła - Ustroń - Skoczów - Bielsko-Biała - Kęty - Andrychów- przez wysokie przełęcze: Andrychów - Przełęcz Beskid Targanicki - Porąbka - Miedzybrodzie Bialskie - Przełęcz Przegibek - Bielsko-Biała - Szczyrk - Przełęcz Salmopol-ska (Biały Krzyż) - Wisła - Przełęcz Kubalonka - Przełęcz Koniakowska - Żywiec - Kocierz Moszczanicki - Przełęcz Kocierska - Andrychów- dookoła Beskidu Małego: Andrychów - Wadowice - Gorzeń Górny - Sucha Beskidzka - Lachowice - Ślemień - Rychwałd - Tresna - Łodygowice - Bielsko-Biała - Kęty - Andrychów- szlakiem kościołów drewnianych na Pogórzu: Andry-chów - Barwałd Dolny - Woźniki - Radocza - Graboszyce - Polanka Wielka - Poręba Wielka - Grojec - Osiek - Nidek - Andrychów- szlakiem klasztorów: Andrychów - Klasztor Karmelitów Bosych w Czernej - Klasztor Kamedułów na Krakowskich Bielanach - Opactwo Benedyktynów w Tyńcu - Klasztor Bernardynów w Kalwarii Zebrzydowskiej - Klasztor Pal-lotynów w Wadowicach - Klasztor Karmelitów Bosych w Wadowicach - Andrychów - do Lanckorony, Zakrzowa i Stryszowa- do Nadwiślańskiego Parku Etnograficznego w Wygiełzowie i zamku Lipowiec w Babicy- do obozów zagłady w Brzezince i Oświęcimiu- do zespołu pałacowo - parkowego w Pszczynie- do kopalni soli w Wieliczce i Bochni- do Krakowa- do Suchej Beskidzkiej, Makowa Podhalańskiego, Rabki, Ludźmierza, Nowego Targu i Zakopanego- do Zawoi i Orawskiego Parku Etnograficznego

w Zubrzycy

Turystyka weekendowa

Groń Jana Pawła II

John Paul II Groń

Hotel&SPA „Kocierz” w Targanicach

Dwa orczykowe wyciągi narciarskie i dwie oświetlone i sztucznie naśnieżane trasy zjazdowe o łącznej przepustowości 900 os/ godz.

Pierwszy wyciąg długość 100 m, różnica poziomów 15 m, trasa zjazdowa długość 150 m – naśnieżana, oświetlona, ratrakowana, przeznaczona dla dzieci i początkujących. Drugi wyciąg długość 300 m, różnica poziomów 100 m, trasa zjazdowa długość 750 m –naśnieżana, oświetlona, ratrakowana, o zróżnicowanym nachyleniu przeznaczona dla średnio zaawansowanych i zaawansowanych.Nowość - Dwie trasy biegowe – pierwsza dłuższa, pętla długości 1,5 km. Druga mniejsza. Zlokalizowane w pobliżu obiektu.

Wyciągi położone w kompleksie Hotel & SPA „Kocierz”, który obejmuje 3 bezpłatne parkingi w bezpośrednim sąsiedztwie tras zjazdowych (300 miejsc parkingowych dla samochodów osobowych i autokarów), wypożyczalnie sprzętu narciarskiego, szkółkę narciarską, regionalną Karczmę, hotel, SPA, klub dyskotekowy i sale konferen-cyjne.

Informacje na www.kocierz.pl, (aktualności narciarskie, warunki pogodowe, podgląd z kamer na stokach) tel.: 33 875 06 00 (wypożyczalnia sprzętu i szkółka narci-arska tel.: 33 875 06 43).

Ski-Centrum Czarny Grońtel. +48 33 870 16 30,  507 089 761, fax +48 33 870 16 35, www.pracica.pl, e-mail: recepcja@czarnygron.pl,na stronie internetowej warunki pogodowe i podgląd stoku z kamer na żywo W1 wyciąg talerzykowy Tatra-poma typ H, długość 600 m W2 wyciąg talerzykowy Tatra-poma typ F, długość 400 m W3 wyciąg zaczepowy dla dzieci, długość 100 młączna przepustowość 1700 os./godz., różnica poziomów 220 m

Trasy zjazdowe 1a – niebieska, długość 400 m, naśnieżana, ratrakowana, oświetlona1b – czerwona, długość 300 m, naśnieżana, ratrakowana, oświetlona1c - czerwona, długość 600m, naśnieżana, ratrakowana, oświetlona1d - szkoleniowa dla dzieci, długość 100 m, naśnieżana, ratrakowana , oświetlona2a – niebieska, długość 400 m, ratrakowanaPrzy wyciągach wypożyczalnia sprzętu narciarskiego, szkoła narciarska, pensjonat na stoku, gastronomia, bezpłatne parkingi.W sezonie zimowym czynne jest oświetlone sztuczne lodow-isko oraz można skorzystać z kuligów.

HOTEL&SPA „Kocierz” in Targaniceat the Kocierska MountainPasswww.kocierz.pl ( latest ski news, weather conditions, slope cams).

Information - tel.+48 33 875 06 00Ski equipment rental and ski school tel. +48 33 875 06 43

Two T- bar ski lifts and two illuminated and artificially snowed ski trails of the total capacity of 900 people/hour.The first lift: 100 m long, difference of levels: 15m, ski trail 150 m long-snowmaker, lighting, snow truck for kids and beginnersThe second lift -300 m long, difference of levels:100m, trail length 750 m – snowmaker, lighting, snow truck, diverse gradient, for intermediate and advanced skiers.The lifts are located in the “Kocierz” Hotel &SPA complex, which includes 3 free parking lots in the immediate vicinity of the trails ( 300 places for passenger cars and coaches), ski equipment rental, ski school, regional tavern, hotel, SPA, disco and conference rooms.

On John Paul II Groń access from Rzyki –JagódkiSurface length 510m, difference of levels: 170 m

Ski Centrum Czarny Grońtel. +48 33 870 16 30, +48 507089761e mail: recepcja@czarnygron.plwww.pracica.pl (weather conditions and live slope cams on the website)

Ski lifts:

W1-T-bar lift Tatra – poma type H, length: 600 m W2-T-bar lift Tatra-poma type F, length: 400mW3-surface lift for kids, length 100mtotal capacity 1700 people/hour, difference of levels: 220m

Ski trails:

-1a-blue, length 400 m, snowmaker, snow truck-1b-red, length 300 m, snowmaker, snow truck-1c-red, length 600m, snowmaker, snow truck-1d- training for kids, length 100m, snowmaker, snow truck2a- blue, length 400m, snow truck, Ski equipment rental around the lifts, ski school, pension on the slope,Catering facilities, car park. Illuminated ice rink open in winter, sleigh rides.

Turystyka narciarska Ski Tourism

19

Ski Tourism

20

www.czarnygron.pl

21

www.kocierz.pl

22

Gwiazda polskiej siatkówki plażowej.Polish beach volleyball star.www.fijalek-prudel.pl

Andrychów Sports Club “Beskid“www.aksbeskid.pl

www.siatkowka-andrychow.pl

Jest światowej klasy snowboardzistą i specjalistą w tzw. freeridingu (jeździe poza utartymi szlakami).He is a world-class snowboarder and a specialist in so-called freeriding (off-piste snowboarding).

Grzegorz Fijałek

Andrychowski Klub Sportowy "Beskid"

Międzyszkolny Klub Sportowy w AndrychowieSchool Sports Club in Andrychow

Marcin Jaskółka

Sport w Andrychowie

Park Miniatur „Świat Marzeń” tel.: +48 696 080 944, www.parkminiatur.com Powstał w Inwałdzie w 2007 roku. Na terenie kompleksu, który rozpościera się na 45 000m², znajdują się: Park Miniatur ze świata (część dolna), Park Miniatur z Polski (część górna), Zielony Labirynt, Mini Lunapark, Kino 5D oraz piknikowa gastronomia. Wszystkie miniatury zostały zbudowane w skali 1:25. Jedna skala pozwala na porównanie wielkości poszczególnych obiektów. Materiały, z jakich wykonano miniatury, to: żywica i płyty laminatowe. Czas wykonania pojedynczej miniatury to od 1000 do 3000 godzin pracy. Zamiarem organizatorów jest, aby w każdym sezonie zaprezentowane zostały nowe modele.

Park Linowy dla dzieci i dorosłych w Rzykach Praciakach tel.: +48 507 089 761; www.czarnygron.plJest ciekawą alternatywą spędzania wolnego czasu na świeżym powietrzu będąc kolejną atrakcją turystyczną oko-licy. Konstrukcja parku zawiera szereg tras (ponad 500m podniebnych wędrówek i 25 platformo różnym stopniu trudności umożliwiających bezpieczne wspinanie się i „pod-niebne spacery” wszystkim tym, którzy od instruktorów otrzymają specjalny instruktaż bezpieczeństwa, W 2008 roku został utworzony Mini- Park linowy dla dzieci powyżej 3 lat (ponad 100m podniebnych wędrówek i 13 platform) oraz sztuczne lodowisko na świeżym powietrzu.

Park Linowy „Kocierz” w Targanicachtel.: +48 33 875 06 00 www.kocierz.plPark Linowy „Kocierz” ma około 1000 m długości, ponad 20 stacji i tyle samo przeszkód oraz trzy zjazdy tyrolskie (jeden o długości 20m, dwa pozostałe długości ponad 200 m – z trasy zjazdów tyrolskich rozpościera się  widok na panoramę Beskidów i ekologiczny Aquapark).

Turystyka edukacyjno-rekreacyjna

23

www.parkminiatur.com

„Świat Marzeń” Mminiature Parktel.: +48 696 080 944, www.parkminiatur.com

Built in Inwałd in 2007. It covers an area of 45,00 m2 and includes: Park of miniatures from the world ( lower part), Park of miniatures from Poland ( upper part), the Green Labyrinth, Mini Lunapark, Simmulator ( unique in Poland), Interactive Cinema, 5D Cinema and picnic –style catering facilities. All miniatures have been built in the 1:25 scale. The same scale allows the visitors to compare the sizes of individual structures. The miniatures were made of resin and laminated board. I takes about 1000 to 3000 hours of work to complete one miniature. The organizers’ goal is to present new models every season.

Rope Park For Kids And Adults in Rzyki PraciakiIt is an interesting way of spending one’s leisure in the open air, and yet another tourist attraction of the area. The park includes a series of routes ( over 50-0 m sky-high wandering and 25 platforms of various levels of diffi culty, offering safe climbing and “ sky-high walks” to everyone who has been instructed in the safety producers. In 2008 a rope mini-park for kids was built ( over 100 m of sky –high wandering and 13 platforms) and an outdoor ice rink.

The „Kocierz” Rope Park in TarganiceTel,:+48 33 875 06 00, www.kocierz.pl

The Kocierz Rope Park is about 100 m long and has over 20 stations and obstacles as well as 3 Tyrolean traverse routes ( one 20 m long, the other ones over 200 m long- from the Tyrolean traverse routes one can see a panorama of Beskid Mountains and of the ecological Aquapark.).

Education and recreation tourism

24

Part linowy przy Czarnym Groniu

Mini ZOO Kucyk

Park Rozrywki „Dinolandia” w Inwałdzie tel.: +48 33 870 31 13; www.dinolandia.euNa terenie parku znajduje się ponad 50 różnej wielkości dinozaurów, pterozaurów, ichtiozaurów i innych prehis-torycznych stworzeń. Jest to jedyna w Europie kolekcja tych zwierząt, pochodząca ze Stanów Zjednoczonych. Są również dwie ścieżki do minigolfa, pola do gry w pétanque, ściana wspinaczkowa oraz trasy zjazdów tyrolskich Crazy Tyrol. Najmłodsi goście mogą dodatkowo skorzystać z parku linowego dla dzieci, placu zabaw oraz - o ile starczy im odwagi - wejść do Jaskini Tajemnic. Na młodych odkrywców czeka na plaży ukryty szkieletT.rexa.

Mini Zoo „Kucyk”w Inwałdzie tel.: +48 664 468 580; www.agrokucyk.plGospodarstwo czynne przez cały rok.W zagrodach można zobaczyć wiele gatunków ptaków i zwierząt zarówno domo-wych jak i dzikich. Są wśród nich osły, lama, owce kame-ruńskie, kozy, daniele, papużki i wiele innych. W Mini ZOO oprócz wielu zwierząt, znajduje się m.in. ujeż-dżalnia na wolnym powietrzu, trasy do jazd terenowych, zarówno konnych, jak i rowerowych, boiska do gry w piłkę nożną, siatkówkę, badmintona, altany, paleniska przysto-sowane do ognisk i grilla, urokliwa Wioska Indiańska, a dla dzieci Park Zabaw. Wielką atrakcją jest Ciuchcia oświetlo-na ponad sześcioma tysiącami diodami, która może zabrać nas na wycieczkę turystyczno- krajoznawczą do Mini zoo oraz do innych miejsc do 20 km w okolicy.

Basen kąpielowy w Andrychowie z historią tel.: +48 33 875 21 53 , www.basen.andrychow.plNa terenie basenu znajdują się następujące urządzenia rekreacyjne: - basen pływacki 50 m wraz z trybunami, - basen rekreacyjny z atrakcjami (masaże karku, ścienne,

leżakowe, gejzery, grzybek, działko wodne, rwąca rzeka),- brodzik dla dzieci z atrakcjami, - zjeżdżalnia, - plac zabaw dla dzieci, - boisko do piłki plażowej, - taras widokowo-gastronomiczny „plaża” - utwardzona okolica wokół basenów, zaplecze socjalno-sanitarne i techniczne. Na kondygnacji pierwszego piętra budynku socjalno-ga-stronomiczno-hotelowego znajdują się pokoje hotelowe na 20 miejsc noclegowych, taras oraz restauracja wraz z zapleczem do wydawania posiłków na 40 osób. Zarówno pokoje hotelowe jak i restauracja dostępne są dla gości z zewnątrz, bez bezpośredniego dostępu do basenu. 

25

www.dinolandia.eu

The „Dinolandia”Amusemrnt Park in Inwałdtel.:+48 33 870 31 13, www.dinolandia.eu

The park boasts over 50 dinosaurs, pterosaurs, ichthyo-saurs and other prehistoric reptiles. It’s the only collection of these animals in Europe coming from the USA. One can also fi nd there two mini golf paths, a pètanque court, a climbing wall and “Crazy Tyrol” Tyrolean traverse routes. The youngest guests can also play in the rope park for kids and in the playground, and- if they are brave enough – enter into Mysterious Cave. A T-rex skeleton hidden in the beach waits for younger discoverers.

„Kucyk” Mini ZOO in Inwałdtel.:+48 664 468 580; www.agrokucyk.plThe farm is open all year round.In its enclosures one can see many species of birds as well as domestic and wild ani-mals, such as: donkeys, a lama, Cameroon sheep, goats, fallow deer, parrots and others.Apart from the many species of animals, one can also fi nd there an open-air riding arena, routes for horseback and bicycle rides in the fi eld, a football pitch, a volleyball court, a badminton court, garden houses, grates prepared for fi res and grills, the charming Indian Village, and the Kids Play Park. The Steam- engine train with over six thousand diodes, which can take one form a tourist and sightseeing trip to the Mini zoo and other places in the area within a radius of 20km, is also a great attraction.

Swimming Pool in Andrychów tel.: +48 33 875 21 53, www.basen.andrychow.plThe swimming complex boasts the following facilities: a 50 meter sports swimming pool with stands, a recreatio-nal swimming pool with attractions (neck massages, wall--mounted jet massages, chair massages, water geysers, water mushroom, water cannon, rapid river), a wading pool for kids with attractions, slide, playground for kids beach ball court, viewing and catering deck “the beach”- a hardened surface around the swimming pool, social and sanitary, and technical backup facilities.On the fi rst fl oor of the building of social-catering-hotel nature there are hotel rooms which can accommodate 20 people, a deck and a restaurant with backup facilities ena-bling one to prepare meals for 50 people. Both the hotel rooms and the restaurant are open to outside guests, with no direct access to the swimming pool (www.zlotarybka.andrychow.pl)

26

www.basen.andrychow.pl

Legendę o Złotej Górce podaje Aleksy Siemionow (Ziemia Wadowicka, Wadowice 1984)

„Złota Górka wcale nie jest zwykłą górą beskidzką. Kryje w sobie ogromną pieczarę wypełnioną złotymi dukatami, perłami, szlachetnymi kamieniami – migocącymi prze-różnymi barwami. Wszystkie te bogactwa nagromadzili zbójcy, którzy do perfekcji opanowali sztukę chodzenia na szczudłach, dzięki czemu mogli poruczać się dużo szybciej, a ich nienaturalny wzrost budził zrozumiałe przerażenie. Rozzuchwalili się okrutnie, nikogo już się nie bali. W końcu postanowili ograbić skarbiec z Jasnej Góry. Przebrali miarę. W drodze do Częstochowy zostali pochwyceni i w mękach śmierć ponieśli, a o tej samej godzinie zapadło się wejście do pieczary. Otwiera się raz do roku – w noc świętojańską, ale tylko na oka mgnienie. Gdyby ludzie potrafi li zadowolić się małą cząstką bogactwa – odważny człowiek mógłby wejść na ów moment, wziąć garść dukatów i wyjść, zanim na powrót zamknie się ziemia, ale wielka jest ludzka chci-wość. Ci, którzy znaleźli się w środku, chcieli zgarnąć jak najwięcej i omamieni blaskiem słońca – zapominali o czasie. Nawet nie zauważyli, kiedy zamykała się pieczara, a teraz – zaklęci – siedzą wewnątrz góry i liczą brzęczące dukaty ...”

Według Siemionowa nie jest wykluczone, że opowieść o zbójnikach ze Złotej Górki początkami swymi sięga XV wieku i ma prawdziwe podłoże. W XV wieku grasowały w księstwie oświęcimskim bandy rycerzy-rabusiów. O jednej z nich pisze historyk dr Józef Putek w swej książce: „W roku 1453 zasłynęli na Śląsku dwaj tacy polscy „ryce-rze”, pochodzący z lubelskiego: Jan Szczekocki i Jan Kuro-patwa. Zwłaszcza Jan Kuropatwa należał do sławniejszych „raubritterów” (…) Wraz z Jakubem Nadobnym z Rogowa, był dowódcą bandy młodych szlachciców, która napadła na Klasztor Jasnogórski w Częstochowie, zrabowała kieli-chy, krzyże, obraz Matki Boskiej uszkodziła i odarła ze złota i klejnotów. Początkowo posądzano o ten napad husytów śląskich, a nawet z tego powodu zamyślano wydać wojnę Czechom. W Krakowie podniecony tłum mordował Cze-chów z zemsty za profanację świętości. Okazało się jednak, że sprawcami napadu byli wspomniani szlachcice, a także książę ruski Teodoryk. Kuropatwa i Nadobny za te zbrodnie byli zamknięci przez jakiś czas w wieży krakowskiego zam-ku. Możliwe, że opowieść ta, którą zanotował Jan Tarkota w Roczynach w II połowie XIX wieku, jest jakimś echem tych raubritterskich historii z XV wieku. Zwłaszcza, że w obu występuje sprawa obrabowania Jasnej Góry.

The legend of the Złota Górka hill was presented by Aleksy Siemionow (“Ziemia Wadowicka”, Wadowice, 1984)

“Złota Górka is not your ordinary mountain of the Beskids massif. It conceals a huge cavern fi lled with gold ducats, pe-arls and precious stones - shining with multifarious colours. All that treasure was hidden there by robbers, who mastered the skill of walking on stilts so that they could move much faster and their enormous height evoked understandable fear. The robbers became emboldened and were afraid of no one any longer, and eventually decided to plunder the treasury of the Jasna Góra Monastery. This time, however, it went too far. On their way to Częstochowa they were cap-tured and died in torment, and at the very same hour the entrance to the cavern closed. It opened once a year - on a Midsummer night, but only for a twinkling of an eye. If only people could settle for a small part of wealth, a brave man would be able to enter the cavern at that moment to take a handful of ducats and get out before the ground shuts off the exit again, but too great is the human greed. Those who entered the cavern wanted to pick up as much treasure as they could and, besotted by the sunshine of day-break, they forgot the time. They did not even notice when the cavern was sealed, and now - spellbound - they sit inside the mountain and keep counting the jingling ducats ...”

According to Siemionow, the legend of the robbers of Złota Górka might date back to the fi fteenth century and be ba-sed on true events. In the fi fteenth century, bands of knight--robbers prowled the Oświęcim County. Dr. Józef Putek, a historian, mentions one such band in his book: „In the year 1453, two such Polish „knights” coming from the Lu-blin area became known in Silesia: Jan Szczekocki and Jan Kuropatwa. Particularly Jan Kuropatwa was one of the most famous robber barons (...) Together with Jakub Nadobny of Rogów, he was a commander of a gang of young nobles who raided the Jasna Gora Monastery in Częstochowa, rob-bed the chalices and crucifi xes, damaged the Our Lady icon and stripped it of its jewels and gold. At fi rst the Silesian Hussites were suspected of the looting, which almost led to a declaration of war on Czechs. In Cracow, the excited crowd was murdering Czechs in revenge for desecration of the holiness. However, it turned out the aforesaid nobles together with the Russian Prince named Theodoric had been the perpetrators of the loot. For those crimes, Kuropatwa and Nadobny were incarcerated in the tower of the castle in Cracow for a period of time. This story, noted down by Jan Tarkota in the village of Roczyny in the second half of the nineteenth century, might be an echo of those robber baron tales from the fi fteenth century, especially as the plundering of the Jasna Góra Monastery appears to be a shared detail.

27

Bajki i legendy ...Fairy-tales and legends......

Baśń o Złotej Górce

Wśród beskidzkiego boru,Gdzie jodły wieńce plotą,Mieszkał wielki skąpiec,co kochał tylko złoto.

Rankiem czy o wieczorze,W dzień powszedni czy święto, Słuchał jak w wielkiej norze,Dukaty złote brzęczą.

Daremnie dzwony grająZ wyniosłej swej wieżycy -Skąpiec w swym skarbcu siedzi,I złoto liczy, liczy.

A gdy przebrzmiało w lesieOstatnie dzwonów drgnienie,Runęła z chciwym skąpcemSkarbnica w głąb podziemi.

I przeszły wieki, wieki,Nikt nie wie i nie zgadnie,Jakie się skarby kryjąPod Złotą Górką na dnie

Szumią pod modrym niebemJodły, buki i cisy,A w Głębi skąpiec siedziI złoto liczy, liczy.

Lecz zawsze raz do roku,W najuroczystsze świętoOtwiera Złota GórkaSkarbnicę swą zaklętą.

Le się spieszyć trzebaI szybko wejść pod ziemię -Bo skarby otworzoneTylko przez oka mgnienie.

Kto ze skarbem wyjść nie zdołaNim dzwonów zmilknie granie,Ten w głębi Złotej GórkiNa wieki już zostanie.

Lecz wielka ludzka chciwość,I złoto świeci ładnie,Więc wielu, wielu chciwcówW przepaści świeci na dnie.

Na górze jodły szumią,Puchacze nocą krzyczą,A w głębi skąpce siedząI złoto liczą, liczą.

Wanda MalickaBrzezinka,gmina Andrychówszkic monografi czny Jolanta DuszaAndrychów 2003

Jawornica

Rozsiadła się beskidzka gaździna -na Andrychów spogląda łaskawie -wiatr spódnicę jej lasów wydyma -albo tarza się w zrudziałej trawie.

W blaskach słońca skąpana, leniwa,Ostrym szczytem ku niebu sięgnie,w puchach śniegu długo odpoczywa,choć już w dole zima z sań wyprzęgnie.

W biały welon mgły owija głowęi spogląda zalotnie, wesoło,lub w ponure dni listopadowe -ciemnoszary kwef spuści na czoło.

W jasne noce śle tajne uśmiechydo srebrnego za lasem księżyca.Niesie dziwne półsłówka i szepty -tajemnicza, jasna, srebrnolica.

To beskidzka gaździna - królowa,to sąsiadka nasza - Jawornica.

Wanda Malicka, wiersz z tomiku: „Kocierskim gościńcem”wyd. ZDK ‘Andropol”, 1980 r.

2828

"ANDRYCHÓW DZIECIOM"

ANDRYCHOW FOR CHILDREN

www.bajkolandia.andrychow.eu

29

30

Andrychów nocąAndrychow by night

Hotel&SPA „Kocierz”Targanice, ul. Beskidzka 206

tel.: +48 33 875 06 00www.kocierz.pl

Agro-SPA „Leskowiec”Sułkowice, ul. Racławicka30b

tel.: +48 33 870 19 88, www.agrospa.pl

Turystyka SPASPA Tourism

31

Baza gastronomiczna - kawiarnie, puby, pizzerieCatering services - cafes, bars, pubs, pizza houses

Restauracja „Podkowa”Andrychów, ul. Włókniarzy 1tel.: +48 33 875 85 39www.podkowa-andrychow.pl

Restauracja „Adria”Andrychów, ul. 1 Maja 2tel.: +48 33 875 29 32

Restauracja „Willa Lamus” i Karczma „Kocierz”Targanice Przełęcz Kocierska, ul. Beskidzka 206tel.: +48 33 875 06 00www.kocierz.pl

Zajazd „Złota Rybka”Inwałd ul. Wadowicka 5a34-120 Andrychówtel.:+48 33 875 19 52, +48 601 671 046www.zlotarybka.andrychow.pl

Restauracja „Złota Rybka”Andrychów, al. Wietrznego 6tel: +48 33 870 43 40www.zlotarybka.andrychow.pl

Dom Weselny „Zielona Skarpa”Drink&Pizza BarSułkowice, ul. Racławicka 254, tel.: +48 33 870 11 71www.zielonaskarpa.pl

Kawiarnia „Klub pod Basztą”Andrychów ul. Krakowska 69, tel.: +48 33 875 32 48

„La Cantina”Andrychów, ul. Garncarska 1tel.:+48 666 250 892Restauracja „Piwiarnia” Andrychów, ul. Krakowska 67,tel.: +48 875 37 96

Pub „Champs”Inwałd ul. Wadowicka , 169atel.: +48 697 697 004, +48 33 875 28 24www.parkhotellyson.pl 

„New Pub na Krakowskiej”Andrychów, ul. Krakowska 35tel.: +48 33 875 20 66

„Marwex”Andrychów, ul. Krakowska 140tel.: +48 33 876 27 39, +48 33 870 61 21www.marwex.pl

Mała Gastronomia “Marengo”Andrychów, ul. Rynek 20tel.: +48 664 937 214, 606 727 843

Bar „Frykas”Andrychów, ul. Włókniarzy 1ctel.: +48 33 875 38 35

Cafe-Bar „Conieco”Andrychów, ul. Legionów 17tel.: +48 517 403 068

Oberża „Czarny Groń”Rzyki Praciaki, os. Praciaki 91tel.: +48 33 870 16 30

Cafe Drink „Wiraż”Sułkowice, ul.Beskidzka 1tel.: +48 33/ 870 53 48,+48 602 512 085

„Pub 13”Andrychów, ul. Tkacka 13

Pub „Maxim” Andrychów, ul. Krakowska 136tel.: +48 33 870 52 70

Pizzeria „Avanti”Andrychów, ul.Beskidzka 3tel.: +48 33 875 89 42

Pizzeria „Magik”Andrychów, ul. Kilińskiego 1btel.: +48 33 870 59 29

32

Hotels and holiday resorts:

Hotel „Złota Rybka” Andrychów, al. Wietrznego 6tel.: +48 33 870 43 40, +48 33 875 84 9320 miejsc/seatswww.zlotarybka.andrychow.pl

Hotel&SPA Kocierz(Przełęcz Kocierska -718 m n.p.m.)Targanice, ul. Beskidzka 206tel.: +48 33 875 06 00245 miejsc/seatswww.kocierz.pl

„Czarny Groń” w Rzykach Praciakach34-125 Sułkowice, Rzyki os. Praciaki 91tel.: +48 33 870 16 30tel.: +48 507089761, 50708976254 miejsca/ seatswww.czarnygron.pl

Oberża „Czarny Groń” Rzyki Praciaki, os. Praciaki 91tel.: +48 33 870 16 3016 miejsc/seats

AGRO-SPA „Leskowiec”34-125 Sułkowice, ul. Racławicka 30btel. kom.: +48 33870198821 miejsc/ seatswww.agrospa.pl

ParkHotel Łysoń34-120 Andrychów, Inwałd, ul. Wadowicka 169 A+48 33 875 74 00100 miejsc/ seatswww.parkhotellyson.pl

Mountain and youth hostels:

Schronisko PTTK im. Cz. Panczakiewicza pod Leskowcem32 miejsca noclegowe, pełne wyżywienie (kuchnia domowa)tel.: +48 33 872 16 94 +48 606 743 880www.leskowiec.pttk.pl

Schronisko „Chatka pod Potrójną”, położone w przysiółku Zakocierz na stokach Potrójnej, tel.: +48 602 433 412, 512 239 564www.potrojna.com.pl

Agritourism and ecotourism farms

„Adelek”Aneta Łubik Targanice, ul.Nowa Wieś 28tel.: +48 500 303 748

„Agro Justyna” Justyna Siekanka (gosp. ekoturystyczne, usługi sezonowe)Roczyny, ul.Słoneczna 43tel.: +48 33 875 18 79

„Chatka na samym szczycie Potrójnej” Rafał MikołajekRzyki, Os. Potrójna 4 tel.: +48 889697250

„Jagoda” Janina Walusiak (usługi sezonowe maj-sierpień)Targanice, ul. Łagodna 4tel.: +48 33 870 30 31

„Jola”Jan MarczyńskiTarganice, ul.Dobra 38tel.: +48 880 386 191

„Kukułka”Stanisław KukułaRzyki, os. Szafarze 6534-125 Sułkowicetel.: +48 33 875 99 67

„Łęg”Maria WalaszekSułkowice, ul.Sadowa 75tel.: +48 33 870 39 81, +48 608 186 151

„Madahora”Aneta Młocek Rzyki Praciaki34-125 Sułkowice, Rzyki, os. Praciaki 82tel.: +48 33 870 14 81,+48 604 825 969, 600 753 200www.madahora.beskidy.pl

„Miodowy Raj” Bogumiła ŁubikTarganice, ul. Nowa Wieś 28tel.: +48 33 870 30 50, +48 501 642 492www.miodowyraj.pl

“Pod Dębem” Józef KuźmaAndrychów, ul. Powstańców W-wy 15tel.: +48 33 875 41 71www.poddebem.beskidy.pl

„Pod Gancarzem” Grażyna KarczZagórnik, ul.Myśliwska 11tel.: +48 33 875 16 44,+48 516 139 660www.gancarz.andrychow.pl

„Pod Górami”Zofi a i Jordan PlackowscyInwałd, os. Górki 20tel.: +48 33 873 65 31+48 502 250 359www.podgorami.beskidy.pl

„Pod Lipą”Daniela Hajost Rzyki, Os. Młocki Dolne 4tel.: +48 33 870 20 89+48 886 795 814

„Pod Różą”Katarzyna KierczakBrzezinka, ul. Złota Górka 12tel. +48 889 121 825www.podroza.beskidy.pl

„Pod Sosiną”Zofi a KolczykRoczyny, ul. Zarzeczna 125tel.: +48 33  875 42 44www.podsosina.prv.pl/

„Stok”Beata i Dariusz KurzyniecTarganice, ul. Nowa Wieś 31tel.: +48 604 324 397+48 604 839 081

„Trzy Korony”Marian BigosRoczyny, ul. Zarzeczna 12tel.: +48 33 875 18 18+48 692 303 646www.trzykorony.beskidy.pl/

„U Bogusi”Bogusława WalczakZagórnik, ul. Biadasowska 31tel.: +48 604 133 536www.ubogusi.andrychow.pl

„U Krysi”Krystyna ChrapkiewiczSułkowice, ul. Beskidzka 1934-120 Andrychów tel.: 504 310 421www.ukrysi.beskidy.pl

„Józefela” ul. Tkacka 26, 34-120 Andrychówtel.: +48 33 875 30 55, +48 793 753 055www.jozefela.cba.pl

Baza noclegowa