andre gide vatikan in zindanlari

8/7/2019 Andre Gide Vatikan in Zindanlari

1/120

Andre Gide _ Vatikan'n ZindanlarKitaplar, uygarla yol gsteren klardr.UYARI:www.kitapsevenler.comKitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarSitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.www.kitapsevenler.com web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanlBen de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum. TBilgi paylamakla oalr.Yaar Mutlu

LGL KANUN:5846 sayl kanun'un "Altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veyaAyrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."


2/120

Bu e-kitap grme engelliler iin dzenlenmitir.Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlBu kitaplar, size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek, ltfen bu aklamalar silmeyiniz.Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz...Teekkrler.Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.www.kitapsevenler.com

Tarayann notu.Bireysel ktphanemi bilgisayar ortamna geirirkenTaradm kitaplar kitapsevenlerle paylamak istedim.Bu Kitap Sadece Grme Engellilerin stifade Etmesi in www.kitapsevenler.comWeb Sitesine Teslim Edilmitir.Belisa

Andre Gide _ Vatikan'n Zindanlar


3/120

VATKAN'INZNDANLARI

Andr Gidemm

Andre Gide'in anlatlarnn dnyada ve lkemizde grd byk ilgi yeterince bilinir. Vatikan'n zindanlar, bir

birinden artc olaylar, birbirinden ilgin kiileriyle, buanlatlarn belki de en ekicisi, en srkleyicisidir. Gide bukit apta eski ile yeniyi, alaycl kla iirsellii benzer siz birustalkla kaynatrr. Bir zamanlar yazn dnyasnda uzunuzun tartlm olan nedensiz edim kavramn da ilk kez

bu kitapta gelitirir. Yalnz bu zellii bile Vatikan'n zindanlarn okunmaya deer klar. yle ya, kitabn yaym-lanmm zerinden yetmi be yl gemi olmasna karn,

nedensiz edim kavramn kiiletiren Lafcadio'nun gnmzn bir kahraman gibi grnmesi, Gide'in yaznsal bu

luuna toplumsal bir ngr nitelii kazandrmaktadr.

Kapak resmi: LORRAINE SPIRO KDV i in de di r

ISBN 975.510.127-6r

\k* **

VATKANINZNDANLARI

Andre Gide@S3

Trkesi

TAHSN YCEL


4/120

ADA DNYA YAZARLARI

Bu kitap, 1989 ylnda, istan bul'd a Teknografik Basmevi'nde

dizilip basld.

VATKAN'INZNDANLARI

Andre Gide(Bir lgnlk oyunu)

ROMAN

Trkesi:

TAHSN YCEL

CAN YAYINLARI LTD. T.Babali Caddesi, No: 19, kat: 2, Caalolu, stanbul

Tel efo n: 528 61 13 - 513 51 88


5/120


6/120

Anthime, beni ok zyorsunuz, diyordu yalnz(omuzlar oynamaz oluyordu hemen, nk Anthime,

bacanan severdi). Umarm, yl sonra, jbile zaman 1 yannza geldiimde sizi dzelmi bulurum.

Bereket versin, Veronique, pek farkl duygularla katlyordu kocasnn yolculuuna: kzkardei Marguerite ve Julius kadar dindard; bunun iin, byleuzun zaman Roma'da kalmak, en kutsal dileklerinden birinin gereklemesi olacakt; d ykllanyladolmu tekdze yaayn ufak tefek din ileriyledolduruyor, ksr olduu iin, hibir ocuun istemedii zeni inancna gsteriyordu. Yazk ki, Anthi-me'i Tanr'ya dndreceini pek ummuyordu artk. Yadsmayla tkanm bu alnn ne kadar inat olduunu uzun zamandr biliyordu. Peder Flons hep sylemez miydi:

En sarslmaz kararlar en kt kararlardr, madam, derd i. Mucizede n ba ka bir ey beklemeyinartk.

zlmyordu da artk. Daha Roma'ya yerletikleri ilk gnlerde, her biri kendi bana, kendi yalnz yaamn dzenlemiti: Veronique ev ve din ilerine, Anthime de bilimsel aratrmalarna vermiti kendini. Bylece, yanyana, karkarya, birbirlerine

srt evirip birbirlerine katlanarak yayorlard. Bylelikle bir tr bar vard aralarnda, bir tr yar-mutluluk da zerlerine kanat geriyordu, yle ya, biri tekinin dayand eyde kendi erdemini kullanmak frsatn buluyordu.

Bir emlak araclyla kiraladklar dairenin,ou talyan evleri gibi, birok elverili yanlaryla birlikte byk kusurlar da vard. Via in Lucina'da,

(1) Katoliklikte, papann btn gnahlar balamas dolaysyla yaplan enlik. (eviren)

6

Forgetti konann btn birinci katn kaplyordu,olduka gzel bir taraas da vard. Veronique burada Paris evlerinde hi iyi yetimeyen aspidistira-lar yetitirmeyi koymutu hemen aklna; ama tara-aya gitmek iin, Anthime'in tez elden laboratuardurumuna soktuu limonluktan gemek zorunluu

vard, ancak gnn u saatinden u saatine kadargeit vermesi kararlatrlmt.

Veronique sessizce kapy iter, ak sak duvar yazlarmm nnden geen bir manastr hizmetisi gi

bi, gizlice geiverirdi, yle ya, Anthime'in odann tadibinde, koltuk deneinin dayal durduu koltuktantam durumda, bilmem hangi berbat ilem zerineeilmi kocaman srtn grmekten holanmazd. Anthime de onu hi duymam gibi davranrd. Amakars geer gemez, glkle yerinden kalkar, kapya doru srklenir, sonra, fkeli, dudaklar bkk, sert bir iaret parma vuruuyla, at! mandalitiverirdi.

Hemen sonra da br kapdan yardmc Bepposipari almaya gelirdi.

On iki, on yalarnda, paavralar iinde, anasz babasz, yersiz yurtsuz bir ocuktu Beppo, unun

bunun iini grrd. Anthime onu Roma'ya geliinden az bir zaman sonra farketmiti. lk nce indikleri Via di Bocca di Leone'deki otelin nnde, Beppokk bir kam sepet iindeki bir tutam otun altna sokulmu bir crtlak ekirgenin yardmyla gelip geenlerin dikkatini ekiyordu. Anthime bceeon sou vermi, sonra da ocua, yarm yamalakitalyancasyla, zar-zor da olsa, ertesi gn yerleecei Via in Lucina'daki dairede acele birka fareye gereksinimi olacan anlatmt. Srklenen, yzen,

yryen, uan ne varsa, hepsi iine yarayabilirdi.Canl et zerinde alrd.

7


7/120

Capitole'n dii kurdunu ya da kartaln bile istese, doutan ibilir bir arac olan Beppo onlar dagetirirdi. Armaclk zevkini okayan bu meslek houna gidiyordu. Gnde on sou alyordu. te yandan, ev ilerine de yardm ediyordu. Veronique onaiyi gzle bakmyordu ilkin; ama evin kuzey kesindeki Meryem heykelinin nnden geerken istavrozkardn grdkten sonra, paavralarn ho grmeye balam, suyu, kmr, odunu, al rpymutfaa kadar tamasna izin vermiti; hatta, sal

ve aramba gnleri, yani Paris'ten getirdikleri hizmeti Caroline'in ilerinin ok olduu gnlerde, Ve-ronique'le pazara gidiyor, sepeti de tayordu.

Beppo, Veron ique' i sevmezdi, a ma bilgine tutu lmutu. Bilginimiz de, ok gemeden, kurbanlarn almak iin binbir zorlukla avluya inmektense, ocuunlaboratuvara kadar kmasna izin vermiti. Bir gizli merdivenin avluya balad taraadan, dorudandoruya gelinirdi buraya. Deme talarnn zerinde kk, plak ayaklarnn hafif prts yaklatka, hrn bir yalnzlk iinde yaayan Anthime'm

yrei birazck arpard. Ama bunu hi belli etmezdi: hibir ey almasndan alkoyamazd onu.

ocuk kapy vurmazd: trmalard. Anthime hikarlk vermeden hep masasnn zerine eilip dur

duundan, ocukcaz drt elle ilerler, sonra o krpe sesiyle, oday gk mavisiyle dolduran bir per-messo? savururdu1. Sesini duyan bir melek sanrdonu: bir cellt yamayd. kence masasna brakt bu torbada gene hangi kurban getiriyordu? Anthime ou zaman ie fazla dalm olur, torbay hemenamazd. abucak bir gz atard, bez kmldyorsailer tkrnda demekti: san, fare, drt parmakllarsnfndan bir ku, kurbaa, hepsi, hepsi iine yarar-

(1) Permesso?: talyanca, zin verir misiniz? (eviren).

8

di bu Moloch'un1. Bazan Beppo hibir ey getirmezdi; gene de girerdi ieri: elleri bo da olsa, Armand-Dubois'nm kendisini beklediini bilirdi; sessiz ocukgelip de sanda solunda herhangi bir iren dene

yin zerine eildii srada, akn baklarnn dehetle hayvana, hayranlkla kendisine dikildiini sezdike, bilginin kuruntulu bir sahte tanr zevki karmadn kesinlikle syleyebilmek isterdim.

Armand-Dubois imdilik insana el atmyor, inceledii hayvanlarn btn edimlerini tropizmaya2 in

dirgeyeceini ileri sryordu. Tropizma! Bu szck bulunur bulunmaz, geri kalan her ey unutuldu; btn ruhbilimciler snf yalnz tropizmalar benimsiyordu artk. Tropizma! Ne beklenmedik bir k yaylyordu bu hecelerden! stemden yoksun bitkiieinin yzn hangi itkiye gre gnee evirirse, bnye de ayn itkiye uyard elbet (bu da, kolaylkla, birka basit fizik ve termo-imi kanununa indir-genebilirdi). Dnya gven verici bir iyilikle donan-

yordu en sonunda. Varln en artc davranlar bile kusurs uz bir biimde etkene uyma olarakaklanabilirdi.

Anthime Armand-Dubois, ereine varmak, bo yun emi hayvan basitliini gstermek zorunda brakmak iin, koridorlara, mahzen deliklerine, labi

rentlere blnen, kiminde besi, kiminde aksrtc birtoz buluna n, kiminde de hibir ey bulun mayan ,renkleri, biimleri farkl kaplarla donanm bir kark kutular dzeni bulmutu bu yaknlarda: eytans aralard bunlar, az bir zaman sonra Alman ya'y birbirine katm, Wexierkasten adn alm, yeni psiko-patolojik okulun artclkta yeni bir admdaha atmasna yardm etmiti. Hayvann u ya da

(1) Kendisine insanlar kurban edilen bir szde tanr . (eviren).

(2) Tropisme: Bir bnyenin s, k gibi d etkiler altnda gs

terdii deiiklikler. (eviren).

9


8/120

bu duyusuna, beynin u ya da bu blmne deiiketkiler yapmak iin, kimilerini kr, kimilerini sar,kimilerini idi ediyor, derilerini soyuyor, beyinlerini karyor, onlan sizin zorunlu olduuna yeminedeceiniz bir organdan yoksun brakyor, hayvanda Anthime'in bilgisi artsn diye organndan yoksunyayordu.

Koullara gre tepkiler zerine bildiri'si Up-sal niversitesini birbirine katm, zorlu tartmalar balamt, yabanc bilginlerin en sekinleri de

bu tartmalara katlmlard. Bu arada Anthime'inkafasna yeni sorunlar yordu; meslektalar patrty srdredursunlar, Anthime baka yollara dkyordu aratrmalarn, Tanr'y daha da gizli kelerinde sktracan ileri sryordu.

Her edimin bir ypranmaya yol atn kabataslak bir biimde benimsemek yetmiyordu ona, hay

vann, srf kaslarnn ya da duyularnn almasyla bir eyler harcamas da yetmiyordu. Her harcamadan sonra soruyordu: ne kadar? Gszlemi ikence kurban yitirdiini yeniden kazanmaya ala-dursun, Anthime onu doyuracak yerde tartyordu. Yeni elerin ie karmas deneyi fazla kartracakt, deney de uydu: smsk balanm alt a fare her gn tartya giriyordu; ikisi kr, ikisinin bi

rer gz krd, ikisi de grr durumdayd; ufak,mekanik bir deirmen, hi ara vermeden, bu soniki farenin gzlerini yorup duruyordu. Be gnlkalktan sonra herbirinin yitirdiklerinin birbirine gre oran neydi? Her gn, leleri, yanyana duran tablolar zerine, Armand-Dubois yeni, anl anl rakamlar ekliyordu.

I I

Jbile iyice yaklamt. Armand-Dubois'lar Ba-

10

raglioul'larm bugn yarn gelmesini bekliyorlard. Akama geleceklerini bildiren telgraf aldklar sa bah, Anthime kendine bir kravat almak iin darkt.

Anthime pek kmazd sokaa, glkle yrd iin elden geldii kadar az kard; Veroniqueseve seve yapard onun alverilerini; terziler, kunduraclar da eve getirtilir, modele gre sipari alrlard. Anthime modaya kulak asmyordu artk; ama,ne kadar sade olursa olsun (yle kara Hint ipekli

sinden, orta halli bir ey), kravatn kendi eliyle semek istiyordu. Pek ak yelekler giymeye alknd, yolculuk iin ald, otelde kald srece de giydii plastron durmadan yelekten kyordu; bunun yerini alacak kocaman, eski, deersiz bir ineli akikintuttuu krem rengi atky Marguerite de Baraglioulpek bakmsz bulacakt kukusuz; Paris'te ok kulland o her eyi hazr ufak kravatlar brakmakla,hele birini rnek olarak saklamamakla hi de iyietmemiti. Hangi biimleri salk vereceklerdi? Frenkkravatlar elli yanda bir adama gre fazla serbestkaard-, hi kukusuz donuk, kara, dik bir kravatuygun derdi ona...

Yemek ancak saat birde yenecekti. Anthime alacan alarak leye doru, yani hayvanlarn tart

mak iin tam zamannda dnd. Anthime gzel giyinmeye dkn deildi, ama

almaya balamadan nce kravatn bir denemekgereksinimini duydu. Eskiden tropizma yapmada kulland bir ayna paras duruyordu, bunu uzunlamasna bir kafese dayad, kendi grntsne dorueildi. Anthime'in alabros kesilmi salar hl skt,eskiden kzldlar, ama artk eski yaldzl gmlerin ald renge, u kirli sar renge girmilerdi; kalar, karmakark, bir k gnden daha gri, dahasouk bir bak zerinde, ileri kard; yukarda durmu, ksa kesilmi favorileri, sert byklarnn arslan

11


9/120

postu rengini yitirmemilerdi.Elinin tersiyle dz yanaklarn, drtke enesi

nin altn svazlad.Evet, evet, diye mrldand, birazdan tra olu

rum.Kravat paketten karp nne koydu; akikli i

neyi, sonra atky kard. n deirmi, ular devrik, ykseke bir yakayla evrilmi ensesi pek kalm-di. Yalnzca iin zn anlatmak dncesinde olmakla birlikte, burada Anthime Armand-Dubois'nm

urunu anlatmadan geemeyeceim. yle ya, zorunlu olanla rastlant sonucu olan birbirinden ayrma y renmedike, kalemimden doruluk ve kesinlikten baka ne isteyebilirim? Gerekten de, Anthime'inzgr dncem dedii kararlarnda bu urun hibiretkisi, hibir arl bulunmadn kim syleyebilir? Siyatiine pek kulak amazd, ama ulu Tanr'nm bana bu bayal da sarm olmasn balaya-myordu.

Evlenmesinden ksa bir sre sonra kmt buur, nasl ktn kendisi de bilmezdi; ilkin, kulann gneydousunda^ derinin tylendii yerde, nemsiz bir kabartdan baka bir ey deildi; kkl halinde zerine getirdii bol salar altnda uzun zamangizleyebilmiti iini; Veronique bile farkna varmam, ama bir gece okaynda, birdenbire eline gelince:

Bak hele! Ne var buranda? diye haykrmt.i de, maskesi kaldrldktan sonra, kendini tut

masna gerek kalmamcasma, birka ay iinde nce bir keklik, sonra bir pen tavuu, sonra da bayatavuk yumurtas bykln alm, orada duruver-miti, bu arada, seyrekleen salar da ikiye ayrl yor, onu gstermeye balyorlard. Anthime Armand-Dubois krk alt yanda da kendini beendirmeyealacak deildi ya, salarn dibinden kesmi, ilerinde bir tr yuvann urunu hem saklayp hem or-

12

taya koyduu bu yar yksek takma yakalan benimsemiti. Her neyse, Anthime'in uru konusunda bu kadar sz yeter.

Kravat boynuna takt. Kravatn ortasnda, ufak,maden bir halkann iinden, balama eridinin gemesi gerekiyor, kancal bir ine de onu sktrmakiin hazr duruyordu; hnerliydi, ama erit gelmedike kravat brakmayan bir aletti bu, deney masasnn zerine dverdi. Veronique'e bavurma kzorundayd, o da ars zerine koup geldi.

Al, dik unu bana, dedi Anthime.Makine ii, be pa ra - etmez, diye mr lda nd

Veronique.Tutmuyor, oras doru.

Veronique, sol gsnn altnda, ev iinde giydii karakosuna takl olarak, birine ak, birine karaiplik geirilmi iki ine tard her zaman. Oturmaya bile gerek grmeden, caml kapnn yanndaonarma balad. Anthime de ona bakyordu bu arada. Hatlar belirli, olduka gl bir kadnd; kendisi gibi inatyd ya gene de nazikti, ou zamangleryzlyd, o kadar ki, hafif by yzne birsertlik vermezdi.

Anthime onun ineyi ekiine bakyor, yi birhamurdan,' diye dnyordu. 'Beni aldatabilecek bir

yosmayla da evlenebilirdim, elimi ayam balayacak bir hafifmereple, kafam patlatacak, beni ileden karacak bir gevezeyle, baldzm gibi alngann biriyle de evlenebilirdim...'

Veronique iini bitirip giderken, Anthime her zamanki kadar sert olmayan bir sesle:

Teekkr ederim, dedi.imdi Anthime yeni kravat boynunda, derinden

derine dncelere dalyor. Artk ne darda bir ses ykseliyor, ne yreinde. Kr farelerini tartt bile.Ne denir? Tek gzl farelerde bir deime yok. imdi de el srlmemi ifti tartacak. Birdenbire yle

13


10/120

zorlu bir sray sryor ki, koltuk denei yere yu varlanyor. Olur ey deil! El srlmemi fareler... yeniden tartyor onlar; ama hayr, inanmazsn dane yaparsn? el srlmemi farelerin, dndenberi,arlklar artm! Bir parlt geiyor beyninden:

Veronique!Koltuk deneini glkle aldktan sonra, kap

ya atlyor.-Veronique!

Veronique gene kouyor, yle iyi. Oysa, kapnn

eiinde, etkileyici bir sesle:Kim dokundu benim farelerime? diyor.

Yant yok. Veronique franszcadan anlamaz ol-mucasma, Anthime ar ar, szckleri ayra ay-ra, gene konuuyor:

Ben yokken biri bir yiyecek vermi onlara. Sizmi verdiniz?

Veronique cesaret buluyor biraz, nerdeyse saldrya geecekmi gibi ona dnyor:

Alktan ldryorsun zavall hayvanlar. Bendeneyini bozmadm, yalnz...

Ama Anthime yeninden yakalayverdi onu, to-pallaya topallaya masaya gtryor, inceleme tablosunu gsteriyor:

u ktlar gryor musunuz, on be gndr

bu hayv anl ar zerind eki incelemelerimi yaz yorum bunlara. Bilimler Akademisi'nin 17 Mays oturumunda okumak iin meslektam Potier'nin bekleyip durduu ktlarn ta kendisi bunlar. On be Nisan'a,iinde bulu ndu umuz gne, bu ra ka m dizilerininardna ne yazabilirim imdi, ne yazmalym?..

Veronique birey demiyor, o da iaret parmann dmdz ucuyla kdn bo yerini kazyor, parma parmak deil de bir kama sanki.

Bugn, diye srdryor konumasn, inceleyicinin ei bayan Armand-Dubois, yufka yreinin sesinden baka birey dinlemeyerek, ey etmek... ne

14

yazaym dersiniz? Beceriksizliini mi gsterdi diye yim? Dncesizliini mi? Budalaln m?..

yle yazn en iyisi: garip bir merakn kurban olan bu hayvanlara acd.

Anthime onurla dikiliveriyor:Siz bu ii byle gryorsanz, bundan byle bit

kilerinize bakmak iin avlu merdiveninden gemenizi rica etmek zorunda olduumu anlarsnz, sayn bayan, diyor.

Ben sizin kmesinize keyfim iin mi giriyorumsanyorsunuz?

Bir daha buraya girmek abasna katlanmaz-siniz, olur biter.

Sonra elinin kolunun anlatma gcn de ekliyorszlerine, inceleme ktlarn kapp yrtyor, kkkk paralara ayryor.

On be gndr dedi ya topu topu drt gndra duruyor fareleri. Zarar iirerek sylemesi, hikukusuz fkesini azaltt; yle ya, masann bandaaln huzurlu; hatta eine uzlamac bir el uzatma ya kadar gtryor kalenderlii. Nedeni var: incednceli Baraglioul ailesine geimsizlik grntlerisunmaktan Veronique'ten de fazla ekiniyor, bununsuunu Anthime'm dncelerine ykler onlar.

Saa t e doru, Veroni que, ev i ind e giydiikarakosunu karp kara bir ceket giyiyor, Julius'leMarguerite'i karlamaya gidiyor, altda Roma garnda olacaklar. Anthime, tra olmaya gidiyor; atksn dik bal bir kravatla deitirmek istedi: bukadar yetmeli; trenden tiksinir, bir alpaga cekete,mavi alacal bir ak yelee, tokbezden bir pantolona,topallnn ho gsterdii, darda bile giydii, kara meinden, topuksuz, rahat terliklere fit olduunuileri srer baldznn karsnda.

Yrtlm ktlar toplayp ucuca getiriyor, Ba-raglioul'lar geledursunlar, o btn rakamlarn dikkatle kopya ediyor.

15


11/120

I l l

Baraglioul ailesi Parma kkenlidir. DukalnKilise topraklarna katlmasndan birka ay sonra,1514'de, Filippa Visconti'nin ikinci evlenmesinde yaamn birletirdii kimse bir Baraglioli (Alessand-ro)'dir. Bir baka Baraglioli (o da Alessandro), Le-pante savanda dikkati ekmi, sonra 1580 ylnda,gizi aydnlatlmam olan koullar iinde ldrlm

t. 1807 ylma, yani Parma'nm Fransa'ya katld,Julius'n dedesi Robert de Baraglioul'un Pau'ya gelip yerletii tarihe kadar, ailenin yaamn izlemek kolaydr ya, pek nemi yok. Robert de Baraglioul, 1828

ylnda, Onu ncu Charles'd an ko nt tacn a lmt.nc olu (ilk ikisi kk yata lmt) Juste- Agenor ksa bir sre sonra, yksek zeksnn par-lad, diplomasisinin hep yengiye ulat eliliklerde, bu tac byk bir soylulukla tayacakt.

Juste-Agenor de Baraglioul'un ikinci ocuu Julius, evleneliberi kesinlikle durmu oturmu bir yaam sryordu. Genliinde baz tutkulara kaplmam deildi ya, yreinin hibir zaman, hibir aykrla sapmadn da sylemek gerek. Yaradln-daki deimez sekinlik, en ufak yazlarnda bile so

luk alan bir tr tinsel incelik, arzularn her zaman yokuun banda ksteklemi, romanclk meraknn bu arzular yokutan aa kapp koyvermesine engel olmutu. Kan sessiz sessiz akard ya atesiz deakmazd yle, birok soylu gzeller de tanklk ede bilir buna... lk romanlar bunu aka belli etmese-lerdi, ben de hi szn etmezdim; kibar evredekazandklar byk baary biraz da buna borludurlar. Bunlara hayranlk duyabilecek kitlenin yksek nitelii birinin Correspandant'da, ikisinin de Revire de Deux Mondes'da, yaynlanmasn salamt.Bylece Julius daha gen yata, hem de sanki istemeye istemeye, Akademi'ye doru ynelmi bul-

16

mutu kendini: gzel grn, baknn arbaldokunakll, alnnn dnceli solgunluu bu yoluimdiden izmi gibiydi.

Anthime snf, servet, grn stnlklerini pekkmsediini syler, bu da Julius' incitirdi; amadoutan gelen bir iyilik, stnl ou zaman zgr dnceye brakan bir tart ma beceriksizlii

vard Julius'te, Anthime de bu taraflarn beenirdi.

Saat alt. Anthime konuklarn arabasnn kapnn nnde durduunu iitiyor. Merdiven bana, onlar karlamaya gidiyor. lk Julius kyor yukar ya. Kolunda tad sko al da olmasa, o cronstadtapka, o ipek astarl pardesyle, yolculuk klndadeil de konuk klnda der insan; yolun uzunluuona zerre kadar etkimemi. Arkadan da Margueritede Baraglioul geliyor, kzkardeinin kolunda; o pek

bozulmu tersine, apkas, topuzu erilmi; kaym, basamaklarda sendeliyor, gzne bastrd mendilde yznn bir yann kapatm... Anthime'in yanna yaklanca:

Marguerite'in gzne kmr kam, diye fsldyor Veronique.

Dokuz yandaki sevimli kzlar Julie ile hizmet

i arkadan geliyor, ikisi de akn bir sessizlik iinde.Marguerite'in huyu bilindiine gre, glerek karlanamaz bu durum: Anthime bir gz uzman getirtmek dncesini atyor ortaya; ama Marguerite,talya'daki hekim bozuntularnn nn iyi bilir, szlerini bile duymak istemiyor.

Souk su. Birazck souk su, o kadar. Ah! diyeinliyor cansz bir sesle.

Anthime gene sze balyor:Evet, sevgili kardeim; souk su kan datr, bir

zaman rahatlatr sizi, ama gznzn iindekini karmaz.

Sonra Julius'e dnyor:

17


12/120

Neymi, grebildiniz mi?Pek gremedik. Tren durup da ben bakmaya

yeltenince Marguerite sinirlenmeye balyordu...Byle syleme, Juli us! Korkun beceriks izdin .

Gzkapam kaldraym derken btn kirpiklerimitersine evirdin...

Bir de ben deneyeyim ister misiniz? diyor Anthi-me; belki daha iyi beceririm.

Bir hamal bavullar yukarya karyordu. Caroline bir reflektr lmbas yakt.

Dur hele, dostum, dur; yol stnde yapacak deilsin ya bu ii, diyor Veronique, Baraglioul'lan odalarna gtryor.

Armand-Dubois'larm dairesi bir i avlunun ev-resindeydi, giriten bala yarak portakal la ka da ruzanan bir koridorun pencereleri bu avludan kalrlard . nce yemek odasnn, sonra salonun (ktdenmi, kocaman bir odayd buras, Anthime'ler

bu oday kullanmazlard), birincisi Baraglioul ifti,son odann, yani Armand-Dubois iftinin yatak odasnn yannda bulunan ve daha kk olan ikinciside Julie iin hazrlanm olan iki konuk odasnnkaplar bu koridora alrd. te yandan, bu odalar birbirlerine de alrlard. Mutfakla iki hizmeti odasnn kaplar, sahanln br yanndayd.

Rica ederim, hepiniz bama toplanmayn, di ye inliyor Marguerite; Julius, eyalara baksana sen.

Veronique kzkard eini bir koltua oturt mu, Anthime dikkatle bakarken, o da lmbay tutuyor.

yice kanlanm. u apkanz karsanz.Marguer ite kark salarnn eklenmi eleri

de ortaya karmasndan korkuyor anlalan, dahasonra karacan sylyor; enelikli bir kabriole 1

apka ensesini arkala dayamasna engel olmaz. Anthime'in sesinde bir alay var:

(1) Cabriolet: Eski bir kadn apkas tr. (eviren).

18

Demek kendi gzmdeki mertei karmadan sizin gznzdeki p karaym istiyorsunuz? diyor.ncil'in buyruklarna aykr buluyorum ben bu ii.

Of, rica ederim, o kadar da pahalya satmaynyardmnz.

Peki, peki, sustum... Temiz bir mendilin ucuyla... gryorum ne olduunu... korkmayn, a canm! yukarya bakn!., ite!

Anthime mendilin ucunda farkedilmez bir kmrparasn yukar kaldryor.

Teekkrler! Teekkrler. Brakn imdi beni;korkun bam aryor.

Marguerite dinleniyor, Julius hizmetiyle birlikte bavullar amada, Veronique yemek hazrlklarna bakmakta, Anthime de Julie'yi odasna gtrm,onunla ilgileniyor. Kck brakmt yeenini, glmsemesinde arbal bir saflk var artk, koca kzolmu. Anthime zor tanyor onu. Ufak tefek, ocuksu eylerden konuuyor, onun houn a gideceiniumuyor, bir zaman sonra da ocuun boynundakizincire taklyor gzleri, zincirin ucunda madalyonlar bulunduunu seziyor. ri iaret parma saygszcakayveriyor, gsln nne getiriyor bunu, sonra da hastalk derecesine varm tiksintisini bir a

knlk maskesi altnda saklyor:Bu nesneler de ne byle? diyor.Julie ok iyi anlyor sorunun ciddi olmadn;

ama ne diye alnsn?Nasl olur, enite! Hi madalyon grmediniz mi

siz? Anthime hemen kvryor yalan:Grmedim vallahi, yavrum, diyor; ahm ahm

bir ey deil; ama herhalde bir ie yaryordur? Ar dindarlk, zararsz bir alaydan tiksinmez, o

cuk minenin zerindeki aynaya dayal fotoraf gryor, parmayla gsteriyor onu:

urada da bir kk kz resmi var, enite, o da

19


13/120

ahm ahm bir ey deil pek. O ne ie yarayabilir?Bacak kadar bir softa bozuntusunda bylesine

kurnaz bir hazrcevaplk, bir o kadar da saduyu bulunca Anthime enite ard, ne diyeceini bilmiyor imdi. Ama dokuz yanda bir kz ocuuyladoatesi tartmalara da giriemez ya! Glmsyor.ocuk hemen drt elle sarlyor stnlne, kutsalsikkelerini gsteriyor:

te bu ermi Julie'nin, diyor, adn aldm ermiin, bu da sa peygamberimizin...

Anthime mantkszca szn kesiyor:Peki, diyor, ulu Tanr'nmki de yok mu?ocuk da doallkla karlk veriyor:Hayr, ulu Tanr'nmki yaplmaz... Ama ite en

gzeli: Notre-Dame de Lourdes'un bu, Fleurissoireteyze verdi; Lourdes'dan getirmiti; babamla annemin beni Meryem Ana'ya adadklar gn taktm boynuma.

Anthime iin bu kadar fazla. Bu resimlerin akla getirdii, anlatlamayacak gzel eyleri, Mays aylarnda akl, mavili ocuk alaylarn bir an bile anlamaya almadan, manyaka bir yerme gereksinimine boyun eiyor:

Demek Meryem Ana istemedi seni, istemedi kibizimlesin?

Kk kz yant vermiyor. Baz saygszlklarahi yant vermemenin en doru yol olduunu imdiden anlyor mu acaba? Ne denir? Bu tuhaf soruda n so nr a Juli e deil, f arma son kzar yor, - edepsizliin gizli arkada olan bir heyecan, geici bir aknlk bu, enite yeenin saf alnna saygl, gnlalc bir pck konduracak, bylece saklayacak bunu .

Neden kt gibi grnmek istiyorsunuz, Anthi

me enite?Kk kz aldanmyor: bu dinsiz bilgin, aslnda

duygulu bir adam.

2 0

yleyse bu inat diren neden?Bu srada Adele kapy ayor:Hanmefendi kk hanm istiyor, diyor.Marguerite de Baraglioul enitesinin etkisinden

korkuyor anlalan, kzn uzun sre onun yannda brakmaktan ekiniyor. Biraz sonra, aile sofraya otururken, Anthime bunu ona sylemeyi gze alacak,alak sesle syleyecek. Ama Marguerite, hl hafifkanl gzn Anthime'e dikecek ve:

Sizden mi korkacakmm? diyecek. Ama, dos

tum, sizin alaylarnz Julie'nin ruhunda en kk bir etki yapncaya kadar, o sizin gibilerin bir dzinesini dine dndrr. Yok, yok, o kadar da rkdeiliz. Gene de bir ocuk olduunu dnn... Bu yaadmz gibi bozuk bir zamanda, lkemiz gibi yzler kzartc bir lkede ne byk ilenlerle karlalabileceini iyi bilir. Ama biz ona size sayg gstermesini retmek isterken, kendisine dinsizliin ilk belirtilerini sizin, enitesinin gstermesi ac.

I V

Bu ylesine ll, ylesine bilgece szler, Anthi-me'i yattrabilecek mi?

Evet, ilk iki yemekte (iyi ama, basit akam yemeinde yalnz kab yemek var zaten), bir de ailesyleisi dikensiz konular zerinde dolaacak. Mar-guerite'in gz dolaysyla gz hastalklarndan sze-dilecek kin (Baraglioul'lar Anthime'in urunun b

ydn hi grmemi gibi davranyorlar), sonra Veronique'e kar bir incelik olsun diye, yemeininesizlii vurgulanarak talyan yemeklerinden. Sonra Anthime, Baraglioul'larn geenlerde Pau'ya gidipgrdkleri Fleurissoire'dan, oralarda sayfiyede oturan kontes Saint-Prix'den, yani Julius'n kzkarde-inden, sonra da Baraglioul'larn gzelim byk kz-

21


14/120

lan Genevieve'den, kendileriyle birlikte Boma'ya getirmeyi ok istedikleri, ama her sabah mutsuz ocuklarn yaralarn sard, Sevres sokandaki Hasta ocuklar hastanesinden uzaklamaya asla yanamamolan Genevieve'den haberler soracak. Sonra da Julius,

Anthime'in topraklarnn kamulatrlmas gibi byk bir konu atacak ortaya: genliinde, ilk Msr yolculuunda, Anthime'in bu lkede satnald topraklar szkonusu; yerleri iyi olmad iin, bu topraklar byk bir deer kazanmamt imdiye kadar; ama

bir zamandr, Kahire'den Baalbek'e gidecek yeni demiryol unun bu to pra kla rda n gemesi szkonusuy-du: rastlantlara bal borsa oyunlar Armand-Du- bois'nn kesesini ypratmt, bu beklenmedik nimete ok gereksinimi var kukusuz; ama Julius, yolakmadan nce, hatt incelemekle grevlendirilmiuzman Maniton'la konumutu, fazla umutlanmamasn tlyor bacanana: hava almak da var iiniinde. Ama Anthime'in sylemedii birey var, buda bu iin, kendinden olanlar hi yalnz brakma yan Loca'nm1 elinde bulunmas.

Anthime imdi Julius'le Akademi adaylndan,kazanma anslarndan konuuyor: konuurken glmsyor, nk pek inand yok; Julius de sakin, vazgemi gibi bir ilgisizlik gsteriyor yalancktan;

kzkardei kontes Saint-Prix'nin kard inal Andre'yi, bunun sonucu olarak da, her zaman onunla birlikte oy kullanan on be lmsz 2 avcunun iinde tuttuunu anlatmak neye yarar? Anthime, Baraglioul'unson roman Doruklarn Havas zerinde bir iltifattasla kvryor. Aslna bakarsan, pek berbat buldu kitabi; Julius de bunu bilmiyor deil, onurunu korumak istiyor, hemen atlyor:

Byle bir kitab beeneceinizi ummazdm.

(1") Masonlar birlii. (eviren).(2) Fransz Akademisi yeleri byle adlandrlr. (eviren).

22

Anthime kitab ho grmeye raz olurdu ya, kanlarna byle sz dokundurulunca kanyor; bu kanlarn genel olarak sanat yaptlar, hele bacanann kitaplar zerindeki yarglarn hibir zaman deitirmediini syleyerek kar geliyor. Julius uysal

bir boyuneile glmsyor, konuyu deitirmek iinsiyatiinin nasl olduunu soruyor, yanllkla lum bago diyor buna. Ah! Julius ne diye bilim aratrmalarn sormad bunu soracana? Yantlamak okho olurdu. Lumbagosu! Neden az sonra da uru ol

masn? Ama grne baklrsa, bacana bilimselaratrmalarndan habersiz: habersiz olmay uygungryor... Anthime, iyiden iyiye cotu imdiden, lum bagosu da cann yakyor, bunun iin alay ediyor,hrnlkla yantlyor.-

Naslmm, iyi miymiim?.. Ah! Ah! Ah! Bilseniz ok kzardnz!

Julius arveriyor, dinsel sevgiden bu kadaruzak duygulardan ne kazandn sylemesini ricaediyor bacanandan.

Hay Allah! Ailenizden biri hastalanr hastalanmaz hekim armasn siz de bilirsiniz; ama hastanz iyileti miydi, hekimin hibir rol yoktur artk bu ite: hekim size bakarken ettiiniz dualar yznden iyilemiinizdir. Onun, paskalya maskalya tanmayan bir adamn, sizi iyiletirmesini, hay Allah!Pek byk bir kstahlk sayarsnz!

Marguerite ili bir sesle:Siz dua etmektense hasta kalmay ye mi tu

tarsnz? dedi.Neden kart sze? ou zaman, genel konu

malara hi katlmaz, Julius azn anca da ortadan silinmi gibi davranr. Erkek erkee konuuyoronlar! Hatr, gnl gzetmenin sras deil artk: Anthime serte ona dnyor:

Cicim, unu iyice bilin ki, iyileme urackta,dinliyor musunuz, urackta -lgn gibi tuzluu gs-

23


15/120

teriyor-, hemen yanmda olsa da ona eriebilmek iinMd r beye (keyifli gnl eri nde Yce Varl a byleder, byle diyerek elenir) yalvarmam, ya da arayagirmesini, benim iin kurulu dzeni, etki ve nedenlerin doal dzenini, saygdeer dzeni altst etmesini rica etmem gerekseydi, eh ite! stemezdim onuniyiletirmesini; ona, Mdr beye, derdim ki: Mucizeniz sizin olsun, istemem, derdim.

Heceleri, szckleri dura dura sylyor; fkesinin dzeyine ykseltti sesini; korkun.

Julius pek sakin:stemez miydiniz... neden? diye sordu.Bu beni Varolmayana inanmaya zorlard da on

dan.Bunu sylerken masaya bir yumruk indiriyor.Marguerite'le Veronique kayglandlar, gz krp

tlar birbirlerine, sonra ikisi de Julie'ye baktlar.Yatma zamann geldi galiba, kzm, dedi anne

si. abuk ol; yatana gelip iyi geceler dileyeceizsana.

ocukcaz enitesini n dayan lmaz szlerinden,eytans grnnden rpermi, kayor.

Ben iyiletim mi bunu yalnz kendi kendime borlu olmak isterim. O kadar.

Gzel! Ya hekimler? dedi Marguerite.Bakmlarnn karln veriyorum, deiyoruz.

Ama Julius en ciddi sesiyle:Oysaki Tanr'ya minnet sizi... diye balayacak

oldu.Evet, kardeim; ben de bunun iin dua etmiyo

rum ya.Senin iin bakalar dua etti, dostum.

Veronique bu konuan; imdiye kadar hibir eysylememiti. Anthime bu pek bildik, tatl sesi duyunca yerinden hopluyor, her trl ly yitiriyor. eliik szckler ylyor dudaklarna: bir kez hi kimsenin bir kii iin o kii istemeden dua etmeye, o

24

bilmeden onun iyilii iin bir ey istemeye hakk yoktur; ihanettir bu. Hibir ey elde edemedi; iyi ya!Bu da ona dualarnn ne deerde olduunu retir!Gsler kabartacak birey dorusu... Ama kimbi-lir, belki de yeteri kadar yalvarmamtr?

Veronique nceki gibi tatl tatl konuuyor gene:Hi merak etmeyin: dualarm srdryorum,

diyor. Sonra da glmseye glmseye, hem de bufkenin yeli dndaym gibi, Anthime adna herakam, hi atlamadan, evin kuzey kesinde, hani uBeppo'yu istavroz karrken grd yerde, kaba-saba Meryem heykelinin iki yannda birer mum yaktn anlatyor Marguerite'e. ocuk hemen orackta,duvarn bir girintisinde bzlp bekler, Veroniquede onu tam saatinde burada bulacan kesinlikle bilirdi. Veronique gelip geenlerin yetiemeyecei bir ykseklie konulmu duvar rafna ulaamazd; Beppo(Beppo imdi on be yanda, fidan gibi bir delikanlyd), talara, sonra bir maden halkaya trmanr, parl parl yanan mumlar kutsal tasvirin n-ne koyard... Konuma belirsizce Anthime'den uzak-layordu imdi: iki karde en kaba-saba heykeli ensaylr heykel durumuna ykselten u pek dokunaklhalk dindarlndan szetmeye balamlard. Dahaneler! Voronique'in daha bu sabah, ondan gizli olarak farelerini beslemesi yetmiyor muydu? imdi demuml ar yakyor! Kendisi iin! Kars! Bu apta lca yapmacklarla Beppo'yu da yoldan karyor... Dur bakalm, dur bakalm, grrz!..

Kan beynine sryor Anthime'in; bunalyor; bir ykm an alyor akaklarnda. Sonsuz bir abayla, bir iskemle devirerek doruluyor; su dolu bir bardapeetesinin zerine deviriyor; alnn siliyor... Rahatszlanacak m yoksa? Veronique koup geliyor: Anthime sert sert itiyor eliyle, kapya doru kayor,arpyor kapy; hemen s onra korid orda uyumsuzayak sesleri duyuluyor, deneinin bouk, topal sesi

2 5


16/120

de bu sese elik ediyor.Bu sert k, zgn, akn brakyor bizim sof-

radakileri. Bir zaman hi konumuyorlar.Zavall dostum! diyor sonra Marguerite: Ama

iki kzkarde arasndaki huy fark bir kez daha belli oluyor. Marguerite'in ruhu hayranlk verici birkumatan biilmi, yolunda kurban olacaklar bukumatan yapar Tanr. Kendisi de iyi bilir bunu, acekmek ister. Ne yazk ki yaam ona hibir dert

vermiyor; her eyi tamam, yerinde olduundan, ac

ekme yetenei ufak tefek kzgnlklardan medetumma durumuna dmtr; bir trmk yaras karaym diye en ufak eylerden yararlanr; her eye

yapr, batan yapr. Bakalarn kendisine karkusur iletecek biimde davranmasn da bilir elbet; bilir ya Julius onun bu erdemini gittike daha bo brakmaya alr gibidir; eh yleyse, onun yanndaher zaman keyifsiz, her zaman hrn grnmesineniin amal? Anthime gibi bir kocayla iler ne gzel yrr! Kzkardeinin bu durumda n ya rarlan masnhemen hi bilmediini grnce kendi kendini yiyor; Veronique skntlardan kayor gerekten de; gler- yzl, deimez tatllnn zerinden, alaym, takl-macaym, her ey kayp geiyor, yaamnda yalnzla da oktan alt belli; Anthime imdi onun iin

kt deil, cannn her istediini syleyebilir: Anthi-me'in sert konumasnn kmldayamamaktan ileri geldiini aklyor; daha salam olsa daha az kzard.Julius nereye gitmi olabileceini sorunca da:

Laboratuvarna, diye yantlyor; gidip bakmann -yle ya, byle bir fkeden sonra rahatsz ola

bilir- daha uygun olup olmayacan soran Margu-erite'e de sakinlesin diye kendi bana brakmann,kma fazla nem vermemenin daha iyi olduunusylyor.

Rahat rahat yemeimizi yiyelim, diye balyor.

26

V

Hayr, Anthime enite laboratuvarmda kalmad.inde alt farenin ac ekmekten kurtulduu bu

alma yerinden hzla geti. Bir gney aydnlna batm taraada neden oyalanmyor? Akamn meleklere yarar aydnl bakaldrm ruhunu yattrrda eer belki... Ama nerde: kayor tten. Rahatsz dner merdivenden avluya vard, ordan geiyorimdi. Bu sakat acele bizim iin ac, her admn ne

abalara, her abann ne szlara malolduunu bili yoruz. Byle vahi bir gc iyilie harcadn nezaman greceiz? Bzlm dudaklarndan bir iniltikyor baz baz; hatlar bzyor. Bu dinsiz fkenereye gtryor onu?

Merye m - Meryem ki, d n ya ze rin e ak ellerinden iyilii ve gksel nlarn yansmasn boaltarakeve gzkulak oluyor, belki kfrbaza bile yardmediyor-, gnmzde Fleurissoire-Levichon sanat kurumunun plastik Roma kartonundan yapt u modern heykellerden deil. Doal bir tasvir, halk sevgisinin belirtisi. Bu yzden de bize ancak daha gzel,daha ho gelecektir. Heykelin karsnda, ama nde,olduka uzanda, duvar rafn aan, ayn zamandaduvarlarn kenarlarna aslm adaklar da koruyan

bir inko atdan bir fener sarkmada, kansz yz,prl prl elleri, mavi mantoyu aydnlatyor. Anahtar blgenin kilise hizmetisinde bulunan, el yetie bilecek ykseklikte bir maden kap, ucunda fenerinasl olduu ipin sarlma yerini iinde bulunduruyor. Ayrca, heykelin nnde az nce Veronique'in getirdii iki mum yanyor, gece gndz. Kendisi iin yandn bildii bu mumlar grnce, farmason fkesinin yeniden alevlendiini duyuyor farmason. Beppo bzlp durduu duvar girintisinde bir ekmek ka- buuyla birka rezene filizi kkrdatyordu, yannakotu. Anthime, nazik selamna karlk bile ver-

P.7


17/120

meden, omuzlarndan yakalayverdi onu; zerine eilmi de ne diyor, ne diyor da bylesine titretiyor ocuu? Olmaz! olmaz! diye kar kyor ocuk.

Anthime yeleinin cebinden be lirettik bir banknotkaryor: Beppo kzyor... lerde hrszlk edecek belki; hatta adam ldrecek; yokluun hangi irenamur uyla lekeleyecek alnn, kim bilebilir? Amakendisini koruyan Meryem'e, her akam, uykuya varrken, yzne bakarak gs geirdii, her sabahuyanr uyanmaz glmsedii Meryem'e el kaldr

maya gelince!.. Anthime de de, batan karmayada, sertlie de, gzdana da bavurabilir, ama yalnzca terslenir, baka birey elde edemez.

Ama biz aldanmayalm. Anthime aslnda Mer yem'e hi mi hi kzmyor; o zel olarak Veronique'inmumlarna kzgn. Ne var ki, Beppo'cuun basit ruhu bu incelikleri dinlemiyor; hem artk adanm olan

bu mumlar flemeye kimselerin hakk yoktur...Bu direnme kzdrmt Anthime'i, ocuu itti.

Tek bana yapacak yapacan. Duvara yaslanyor,koltuk deneini alt yanndan kavrayp, sapn ar-kaya sallayarak korkun bir hz alyor, vargcylehavaya frlatyor. Sopa duvar oyuuna arparak grltyle yere dyor, kimbilir hangi krnty, hangi molozu da birlikte indiriyor. Deneini alyor, du

var oyuunu grmek iin geri geri gidiyor... Allah bin belsn versin! ki mum hl yanyor. Amane denir? Heykelin sa kolunun yerinde, kala kala bir maden sap kalm.

Akl bana geliyor, yapt iin ackl sonucuna bakyor bir an: i bu gln saldryla bitsin... Neyse, bover! Gzleriyle Beppo'yu aryor; ocuk kay bolmu. Gece kyor; Anthime yalnz; az nce deneinin kopard kalnty gryor demenin talarnn stnde, alyor, mermer amurundan kk

bir el bu, omuz silkerek yelek cebine atyor.

Alnnda utan, yreinde fke var imdi putk-

20

rann, laboratuvarma kyor; almak isterdi, ama bu yzler kzartc aba onu yordu; gnl uyumaktan baka bir ey istemiyor. Hi kukusuz, kimselereiyi geceler dilemeden yatacak yatana... Gene de,tam odasna girecekken, bir ses duyup duruyor. Bitiik odann kaps ak; karanlkta sessizce ilerliyor.

Kk Julie, tandk bir kk melek gibi, ge-celiiyle diz km yatann stnde; yatan ba-ucunda, lambann aydnl altnda, Veronique'leMarguerite de diz kmler; Julius de biraz tede,

yatan ayakucunda ayakta duruyor, bir eli yreinin zerinde, bir eliyle de gzlerini rtyor, hemsofu, hem erkeke bir duruu var; ocuun dua ediini dinliyorlar. Bir sessizlik kaplam oday, hemyle bir sessizlik ki, mavi bir dumann, bu ocukduas gibi, dupduru ge doru dimdik ykseldii bir durgun, bir altn geceyi anmsatyor, Nil kysnda bir geceyi.

Duann sonu yakn olmah; imdi ocuk ezberlenmi kalpl ar br akar ak, hazrlksz, yreindengeldii gibi dua ediyor; kck kszler iin, hastalar, yoksullar iin, ablas Genevieve, teyzesi Vero-nique iin, babas iin, sevgili annesinin gzlerininabucak iyilemesi iin dua ediyor... Anthime'in yrei daralyor bu srada; kapnn eiinden, odann

br ucundan, alayl olmasn istedii, ok yksek birsesle konutuu duyuluyor:

Ya enite, onun iin bir dilein yok mu ulu Tan-r'dan?

Bunun zerine ocuk, olaanst denecek derecede gvenli bir sesle yeniden balyor, herkesi artyor:

Bir de, Tanrm, bir de size Anthime eniteningnahlarn balamanz iin yalvaryorum.

Bu szler tam yreinden vuruyor tanrsz.

29


18/120

V I

Anthime bir d grd o gece. Odasnn kkkaps vuruluyordu; koridor kaps deil, komu kapda deil, baka bir kap vuruluyordu, o zamana kadar uyankken farkna varmad, dosdoru sokaaalan bir kap. Bundan korktu, nce btn yantdilini tutmak oldu. Bir yar aydnlk, bir gece lam

basnn verebilecei kadar yumuak, belirsiz bir aydnlk, odadaki ufak tefek eyalar semesini sal

yordu; ama hibir alev yoktu odada. Bu n nereden geldiini kendi kendine aklamaya alrken,kap ikinci bir kez daha vuruldu.

Ne istiyorsunuz? diye seslendi titrek bir sesle.ncsnde olaanst bir geveklik onu uyu

turdu, her trl korku duygusunu da eritti (dahasonr a boyunemi bir sevgi d iyor du bu na ); birdenbire, bir an iinde, kendisinin dirensiz, kapnnda almak zere olduunu sezinledi. Grltszceald kap, Anthime bir an, karanlk bir aralktan baka birey grmedi, ama ite, bir duvar oyuun-daym gibi, Meryem Ana beliriverdi. Ksa, ak birglgeydi bu, nce kk yeeni Julie sand, yanndanayrld sradaki gibi, plak ayaklar geceliindendar km. Ama bir an sonra, ok kt davrand Varl tand; diyeceim, krd heykelin grn-ndeydi bu glge; hatta sa dirseinin alt yanndaki yaray bile seebiliyordu; ama o erkeksi yz, herzamankinden daha gzel, daha gleti. Anthime yrdn aka gremiyordu ya, o kayarcasma kendisine doru ilerliyordu, tam baucuna gelince:

Sen, ey beni yaralayan, sanr msn ki seni iyiletirmek iin elime gereksinimim olsun? dedi. Buarada ii bo giysi kolunu onun zerine doru kaldryordu.

imdi bu tuhaf aydnlk Ondan yaylyormu gibigeliyordu Anthime'e. Ama maden sap birdenbire b-

3 0

rne saplannca korkun bir ac duydu, karanlklariinde uyand.

Anthime belki eyrek saat ylece kald, bir trltoplayamad kendini. Birdenbire tuhaf bir uyuukluk, aknlk duyuyordu sonra, nerdeyse ho denilebilecek bir gidime, yle ki brndeki keskin ac y gerekten duyduundan kukudayd imdi; dnerede bitiyor, nerede balyordu, imdi uyank my

d, az nce d m grmt, anlamyordu. Kendini yoklad, imdikledi, inceledi, bir kolunu yataktan kard, en sonunda bir kibrit akt. Veronique yannda, yzn duvardan yana evirmi, uyuyordu.

O zaman, araflardan dar kp yorgan att, plak ayaklarnn ucunu terliklere basncaya kadar kayd. Koltuk deynei orda, gece masasna da yalyd; deynei almadan, yata geriye iterek ellerinin zerinde doruldu; sonra ayaklarn terlie soktu; sonra bacaklar zerinde dimdik dikildi; sonrada, hl kararsz, bir kolu ilerde, bir kolu geride, bir adm, iki adm att yatak boyunca, adm, sonra odann iinde... Meryem Ana! Yoksa!.. -Sessizcepantolonunu geirdi bacaklarna, yeleini, ceketinigiydi... Dur, benim sakmmasz kalemim! Kurtulan

bir ruhun kanat rpt yerde, iyilemi bir bedenin beceriksiz devinimimin ne nemi var?

eyrek saat sonra, Veronique, bilmem hangi nseziyle bireyler sezip de uyand zaman, nce Ant-hime'in varln yannda duymayma at; bir kibrit akp da yatan baucunda koltuk deneini, sakatn zorunlu yoldan grnce daha ok ard.Kibrit parmaklarnn arasnda yand tkendi, nk Anthime karken mumu gtrmt; Veroniqueel yordamyla, stnkr giyindi, sonra o da ayrldodadan, tavanarasmm kaps altndan szan k izgisine doru gitti.

31


19/120


20/120

sal Peder'imizin de dine dnnzden imdiden ha berdar olduunu syleyeceim.- Kilise kendisi iin neleri gzden kardnz anlayacaktr. Hakkinizin yenmesini ister mi? Hem sonra, farmasonlarn buiteki etkisini de biraz bytmyor musunuz? Neler yapabileceklerini bilmiyor deilim. Dmanlklarnn size kaybettireceini iyice hesapladnz m? Tuta rn syleyin bize, syleyin ve... (sol elin in ia retparman, eytanca bir iyilikle, burnuna dek kaldrd) ve hibir eyden korkmayn.

Jbile enliklerinden on gn sonra, Anthime'indine dn Gesu'de byk bir tantanayla kutland. Zamann btn talyan gazetelerinin ilgilendii bu treni uzun uzun anlatacak deilim. Cizvit nderinin szcs Peder T., en dikkate deer sylevlerinden birini ekti: Kuku yoktur ki, farmasonunruhu lgnlk derecesinde sarsntlyd, kininin fazlal bile bir akn habercisiydi. Kutsal vaizci Saulde Tarse' anyor, Anthime'in putkranca davranyla ermi Etienne'in talamas arasnda artc benzerlikler buluyordu. Kutsal pederin parlak szleri kubbe altnda kabararak sesli bir maarada koca gel-git dalgalan gibi yaylrken, Anthime, yeeninin ince sesini dnyor, bundan byle hep kendisine hizmet edecei kimsenin dikkatini dinsiz eni

tesinin gnahlar zerine ektii iin, ocua iinden teekkr ediyordu.

Anthime o gnden sonra daha yce ilere verdikendini, ad evresinde yaplan patrdy pek farket-medi. Onun yerine Julius de Baraglioul ac ekiyor,gazeteleri yrei arpmadan aamyordu. Ortodoksgazetelerinin ilk cokunluuna imdi serbest yaynlarn yuhalan karlk veriyordu-. Osservato re 'ninnemli yazs Kilisenin yeni bir yengisine, TempoFelice'nin Bir budala daha adl yergisi karlk olu-

34

yordu. Sonra da La Depeche de Toulouse'da Anthime'in, iyilemesinden iki gn nce yollad alayl bir ksa yazs yaynland; Julius bacana adna, bundan byle dine dnm yaz arkadalan arasnda saymamasn bildiren, hem onurlu, hem kuru bir mektupla karlk verdi La Depeche'e. Zukunftdaha abuk davrand, Anthime'e kibarca teekkretti. Berikiyse gerekten sofu bir ruhun saladhuzurlu yzle kabulleniyordu vurular. Julius slkl bir sesle:

Bereket versin ki Correspondant'm sayfalanalacak kaleminize, bunu ben zerime alyorum,diyordu.

Ama oraya ne yazaym istiyorsunuz, dostum? di ye kar geliyordu Anthime tatllkla; dn kafamkurcalayan eylerin hibiri ilgilendirmiyor imdi beni.

Sonra sessizlik balamt. Julius'n de Paris'ednmesi gerekmiti.

Peder Anselme sktrp durduundan, Anthime yumuak ballkla Roma'dan ayrlmt bu arada.Loca'nm destei kalkar kalkmaz, parasal ykm gelip atmt; kilisenin desteine gvenen Veronique'in zorlamasyla yapt grmeler de kilise ileri gelenlerini yormaktan, skmaktan baka sonu vermemiti, dosta bir t vermiler, Milano'ya giderekeskiden vadedilen denei ve bayatlam bir gkseliyiliin artklann beklemesini sylemilerdi.

35


21/120

KNC KTAP

JULIUS DE BARAGLIOUL

tHi kimsenin dnsne engel olmamak

gerektiine gre.RETZ - VII, s. 93

I

Baraglioul'lar 30 Mart'ta, geceyars Paris'e dndler, Verneuil sokandaki dairelerine yeniden yerletiler.

Marguerite yatma hazrln yaparken, Julius,elinde bir ufak lmba, ayanda terlikleri, iinde yeniden bulunmaktan her zaman zevk duyduu alma odasna girdi. Lo bir dekoru vard odann;duvarlarda birka Lepineyle bir Boudin aslyd; bir

kede, bir dner heykel ayakl zerinde bir mermer, karsnn Chapu tarafndan yaplm bst, biraz i bir leke oluturuyordu; odann ortasnda Rnesans ii bir kocaman masa vard, masann stnde kitaplar, brorler, prospektsler kmelenmiti; blmeli mineden bir tepsi zerinde kenan bklm birka kartvizit, bunlardan biraz uzakta da, iyice belli olacak biimde Barye'nin bir bronzuna dayanm bir mektup vard. Julius, babasnn yazsn tand. Hemen zarf yrtp okumaya balad:

Sevgili olum,Bu son gnlerde iyice gten dtm. Kimi

amaz belirtilere bakarak, tas tara toplama-

3 6

nn zaman geldiini anlyorum,- hem dahauzun bir konaklamadan fazla bir yarar da beklemiyorum.

Bu akam Paris'e dneceinizi biliyor, banavakit geirmeden bir hizmette bulunmaktan kanmayacanza inanyorum: bu yaknlarda si

ze de bildireceim kimi dncelerim var, bunlarn gereklemesi iin, Lafcadio Wluiki (Loukiokunur, W ile i pek belli olmaz) adnda bir de

likanlnn hl Claude Bernard kmaznda, 12numarada oturup oturmadn bilmem gerekiyor.

Bu adrese gidip ad geen delikanly grrseniz, ok sevinirim. (Nasl olsa romancsnz, kendinizi ieriye aldrtmak iin kolayca birbahane bulursunuz.) unlar renmem gerekiyor-.

1. Delikanlnn ne yapt;2. Ne yapmay dnd (bir erei var

m? Varsa ne trden?).3. Bir de geim kaynaklarn, yetenekle

rini, isteklerini, zevklerini, nasl bulursanz ylece belirtirsiniz bana.

imdilik beni grmeye almayn.- Keyfim yerinde deil. Edindiiniz bilgileri birka satrla bana yazsanz da olur. Konumay arzu-larsam, ya da byk yolculuun yaklatn

sezersem, sizi arrm.Gzlerinizden perim.

Juste-Agenor de BARAGLIOUL

EK. Benim tarafmdan geldiinizi hi belli etmeyin. Delikanl beni tanmaz, bundan byle de tanmamal.

Lafcadio Wluiki imdi on dokuz yanda.Rumen uyruklu. ksz.

Son kitabnz gzden geirdim. Bundan son-

3 7


22/120

ra da Akademiye giremezseniz, bu samalklar yazm olmanz balanamaz.

Yadsnamazd: Julius'n son kitab basnda kt karlanmt. Yorgundu ya gazetelerden kesilmi

yazlar, romanc adnn hi de iyi anlmad yazlar gene de gzden geirdi. Sonra bir pencere at,gecenin sisli havasn cierlerine ekti. Julius'n alma odasnn pencereleri elilik bahelerine bakard, bu artc glge havuzlarnda gzler de, ruh da,dnyann, sokan irkinliklerinden arnrd. Grn

meyen bir karatavuun trksn dinledi bir zaman. Sonra yatak odasna dnd, Marguerite oktan yummutu gzlerini.

Uykusuz kalmaktan korkuyordu, konsolun zerinden, sk sk kulland portakal iei iesini ald. Kar-kocalk saygsna ok dikkat ederdi, fitilikslm lmbay uyuyan kadndan daha aada bir yere koymutu ya, iindekini iip de barda braknca kristalin ngrts Marguerite'in uyuukluunun derinliine ulat, Marguerite bir hayvan iniltisi kararak duvardan yana dnd. Julius onu uyank buluuna sevindi, yanna yaklat, bir yandansoyunurken, bir yandan da konumaya balad:

Babam kitabmdan nasl szediyor, bilmek istermisin?

Marguerite uyumaktan baka birey istemiyordu.Sevgili dostum, babacn yazn dan anla maz,

yz kez syledin bunu bana, diye mrldand. Ama Julius pek ilenmiti:Bu samalklar yazmamn hi yakk almad

n sylyor, dedi.Olduka uzun bir sessizlie dald Marguerite, her

trl yazn kard aklndan; Julius yalnzl ka bullenmek zereydi; ama Marguerite, srf onu sevdii iin, byk bir aba harcayarak yzeye dnd:

Bunu da kendine dert etmezsin inallah, dedi.

3 8

Pek souk karlyorum, gryorsun, dedi Juliushemen. Ama ne de olsa babama byle konumak yaramaz bence; herkese yarasa, babama yaramaz;stelik, dorusunu konumak gerekirse, kendi onuruna dikilmi bir anttan baka birey olmayan bukitap hakknda...

yle ya, Julius bu kitapta ihtiyar diplomatn yce meslek yaamn gstermemi miydi? Romantiklerin grltlerine karlk, Juste-Agenor'un hem aile,hem siyaset yaamn, onurlu, sakin, rnek yaamngklere karmam myd?

ok kr ki sana minnet duysun diye yazmadn bu kitab.

Doruklarn Havas'm Akademi'ye girmek iin yazdm tlatyor.

Peki, ne zaman olacakm bu i! Ne zaman gzel bir kitap yazdn iin Akademi'ye girecekmi-sin! Sonra acyan bir sesle: Her neyse! nallahgazetelerle dergiler dersini verirler ona.

Julius patlad:Gazeteler mi? Brak canm!.. Dergiler mi! f

keyle Marguerite'e dnd, sanki onun suuydu bukonuya girmesi, ac bir glle: Drt bir yandansaldryorlar, dedi.

Bir yumruk oldu bu. Marguerite iyice uyand.ok mu yermiler seni?vgler de var, ikiyzllkleri artyor in

san.Ne iyi ediyordun bu gazetecileri hor grmekle!

Ama evvelsi gn M. de Vogue ne yazyordu sana, dnsene.- Kaleminiz Fransa'y bir kl gibi savunuyor.

Julius dzeltti:Kaleminiz, bizi tehdideden barbarlara kar,

Fransa'y bir kltan daha iyi savunuyor.Sonra daha geenlerde kardinal Andre de oyu

nu sana vereceini sylemekle btn Kilise'nin ar-

3 9


23/120

dnda olduunu belirtti.Bunun hibir yaran yok bana!Dostum...!Kilisenin yksek himayesinin ne olduunu Ant-

hime'in iinde grdk.Dertlendin gene, Julius. dl iin almad

n sk sk sylemiindir bana; bakalar beensin di ye de almadn, kendi beenmenin sana yettiini sylerdin; ok gzel sayfalar da yazdn bu konuda.

Biliyorum, biliyorum, dedi Julius, sinirlenmiti.Derin sknts bu dzmece ilalan ne yapsmd.

Tuvalet odasna geti.Ne diye karsnn nnde kendini tutmuyor da

byle yrekler acs bir taknlk gsteriyordu? Elerin paylaacaklar kayglardan deildi ki kaygs,gururla, utanla yreine kapatmalyd onu. Samalklar! Dilerini ykarken, bu szck akaklarndvyor, en soylu dncelerini altst ediyordu. Nenemi vard bu son kitabn? Babasnn szn unutuyordu: hi deilse bu sz babasnn sylediiniunutuyordu... Yaamnda birinci kez, irkin mi irkin bir soru ykseliyordu iinde, -onun, imdiye kadar yalnz onama, glmsemeyle karlam olan Ju-lius'n iinde-, bu glmsemelerin itenlii, bu onamalarn deeri zerinde, yaptnn deeri, dncesinin gereklii, yaamnn doruluu zerinde birkuku ykseliyordu.

Odasna dnd, bir elinde dalgn dalgn di bardan, bir elinde frasn tutuyordu; yansna kadar pembe bir suyla dolmu barda konsolun stne, fray bardan iine koydu, akaaatan yaplm, ufak bir masann nnde durdu. Margueritemektuplann burada yazard. Karsnn kalemine sarld; inceden inceye kokulandrlm, morumsu birkda unlan karalamaya balad:

40

Sevgili babacm,Bu gece dnnce mektubunuzu buldum. Ver

diiniz grevi hemen yarn yerine getireceim,dilediiniz gibi sonulandracam umuyor, si ze ballm gstermeyi ok istiyorum.

yle ya, ezilip knlmca gerek byklklerinigsteren soylu kiilerdendir Julius. Geriye yasland,

bir zaman kald ylece, kalemi elinde, tmcesini tartyordu.

karclkla hibir ilgisi olmayan bireyin sizce kukulu grlmesi zor geliyor bana, bukar duygusundan uzaklktr ki...

Hayr. yle yazsa daha iyi olurdu:

Sanr msnz ki ben sanatta drstle daha az deer veririm, o drstlk ki...

Tmcenin arkas gelmiyordu. Julius gecelikleydi;yeceini anlad, kd buruturdu, di bardanald, buruturulmu kd havaya atarken, onu dagtrp tuvalet odasna brakt.

Yatana girmek zereydi, karsnn omzuna dokundu:

Ya sen, sen ne dnyorsun kitabm hakknda?

Marguerite donuk donuk gzlerini aralad. Juliussorusunu yinelemek zorunda kald. Marguerite yan yanya dnd, ona bakt. Kalan bir knklar yn altnda yukan kalkm, dudaklar bzlmt,ackl bir grn vard Julius'n.

Dostum, ne oldu sana byle? Daha neler! sonkitabnn tekiler kadar iyi olmadna gerekteninanyorsun demek?

Bir yant denemezdi buna; Marguerite yant vermekten kamyordu.

Ben tekilerin bundan iyi olmadklarna inan-

41


24/120

yorum!Eh, yleyse!...Marguerite bu taknlklar karsnda cesareti

ni yitirdi, yumuak kantlarnn yararsz olduunuanlad, karanla dnp, yeniden uyudu.

II

Julius'n meslekten gelme bir merak, insanlailgili hibir eyin kendisine yabanc kalamayacagibi bir de koltuk kabartc, bo d vard ya imdiye kadar snfnn alkanlklar dna pek kmam, aa yukar yalnz kendi evresinin insanlaryla ba nt da bulu nmut u. Eilimi deildi bun unnedeni, daha ok nne frsat kmaymdand. Julius, bu grme iin darya kmak zereyken, giysisinin hi de gerektii gibi olmadn farketti. Par-dessnde, plastronunda, hatta cronstadt apkasnda bir uygunluk, bir darlk, bir sekinlik vard... Amaolsun, klnn gen adam fazla kaba bir yaknla

buyur etmemesi daha iyi olurdu belki de. Onu konuma yoluyla almaya yneltmek daha uygun derdi, byle dnyordu Julius. Bir yandan Claude-Bern ard kmaz na doru gidiyor, bi r ya nd an da

aratrmay yrtebilmek iin nasl bir bahaneyleieri gireceini tasarlyordu.

Kont Juste-Agenor de Baraglioul'un ne ii ola bilirdi b Lafcadio'yla? Julius'n kulanda uulda- yp duruyordu bu soru, can skcyd. imdi, babasnn yaamn yazp bitirdikten sonra da hakkndasorular sormaya kalkacak deildi ya. Bu konuda ba basnn kendisine syleyeceinden fazlasn bilmek istemiyordu. Kont u son yllarda sessizlemiti ya hi bir eyini de gizlememiti. Julius, Luxembourg'dangeerken bir sanaa tutuldu.

Claude-Bernard kmaznda, 12 numaral kapnn

4 2

nnde i>ir kira arabas duruyordu. Julius , geerken, kocman bir apka altnda, biraz cafcafl birtuvalet eymi bir kadn grd bu arabada.

Evin kapcsna Lafcadio Wluiki ad n sylerken yrei arpt; bir servene atlyormu gibi bir duygu vard romancnn iinde; ama merdivenden karken, aulunduu yerin bayal, dekorun snkl homa gitmedi; neyle besleneceini bilemeyenmerak sarslyor, tiksintiye yeniliyordu.

Drdinc katta, yalna merdivenlikten k alan halisiz koridor, merdiven bandan birka adm sonra kvrlyordu; sada solda kapal kaplar vard bukoridorun zerinde; dipteki kap aralkt, ince birk izgisi szyordu arasndan. Julius kapy vurdu; bouna; ekine ekine biraz daha aralad; odada hikimse yoktu. Julius yeniden aaya indi.

Yolsa da gecikmez, birazdan dner, demitikapc.

Bardiktan boanrcasna yamur yayordu. Avluda, merdivenin karsnda, bir bekleme odas vard; ama su odann pis kokusunu, kasvetli halini gr nce ykanya karak kapy itip girebileceini,gen adam gzpeklikle bekleyebileceini dnd.Gene yukar kt.

Koricoru yeni batan dnerken, diptekinin yanndaki odadan bir kadn kt. Julius bu kadnaarpt, r diledi.

Kimi aryorsunuz?Mosieur Wluiki'yi. Burada oturmuyor mu?Da kt.Julius yle bir skntyla:Ya!> dedi ki kadn hemen:Aceie miydi kendisine syleyeceiniz? diye sor

du.Julius, bilinmedik Lafcadio'yla karamak ze

re silahlanmt yalnz, ard kald; bununla birlikte, frsat gzeldi; belki de bu kadn ok eyler bi-

43


25/120


26/120


27/120

vard:

20 eyll: Cezayir'den Aures'e hareket.

Sonra baz yerler belirtiliyor, tarihler veriliyor

du, en sonra da unlar vard:

5 ekim.- El Kantara'ya, dn. Horseback'ta1 50

kilometre, durmadan.

Julius birka bo sayfa evirdi; ama biraz tededefter yeniden ele alnr gibiydi. Bir sayfann bana,

hem daha byk harflerle, hem de dikkatle, yeni bir balk yazlmt:

Altnda da yle bir sz:

QUI INCOMINCIA L LIBRODELLA NOVE ESIGENZA

E*

DELLA SUPEEMA VIRTU2

Tanto quanto se ne taglia*BOCCACIO

Bu ahlak grleri karsnda birdenbire Julius'n ilgisi uyanyo rdu; bi r avd bu onun iin. Ama bundan sonraki sayfada unut krklna urad: birmuhasebe defteri kyordu karsna. Ama baka trden bir muhasebeydi bu. Artk ne yer, ne de tarih belirtiliyordu, unlar okunuyordu yalnz:

Protos'u satranta yendiim iin 1 puntatalyanca konutuumu belli ettiim iin = 3 p.Protos'tan nce yant verdiim iin = 1 p.Son sz ben sylediim iin = 1 p.Faby'nin ldn renince aladm iin = 4p.

(1) ngilizce: bir araba tr. eviren).(2) talyanca olan bu yazlara anlam yle: Burada yeni ti

tizlik ve en yce erdemin kitab balyor. (eviren).

4 8

Julius abuk abuk okuyordu, puntay bir ya banc paras sand, ocuka ve miskin bir baarlar ve armaanlar alveriinden baka birey grmedi bu hesaplarda.

Bu 4 nisan, Protos'la konuma:u szcklerde ne var, anlyor musun.- LY

AMAK?

Yaz burada bitiyordu.

Julius omuz silkti, dudak bkt, ban sallad,

defteri yerine koydu. Saatini kard, kalkp pencereye yaklat, darya bakt; yamur dinmiti. emsiyesini koyduu yere doru yneldi; yakkl birgen adam grd bu srada, kapnn aralndan biraz geriye yaslanm, glmseyerek kendisine bakyordu.

I I I

Resimdeki delikanl pek az olgunlamt; Juste- Agenor on dokuz yanda demiti ya on altdanfazla gstermiyordu. Lafcadio daha yeni gelmiti kukusuz; Julius, defteri yerine koyarken ban kald

rp kapya doru bakm, hi kimseyi grmemiti.Peki ama yaklamasn nasl iitmemiti? O zamanJulius, igdyle, gen adamn ayaklarna bakt, potin yerine lastik ayakkaplar giymi olduunu grd.

Lafcadio hi de dmanca grnmeyen bir glmsemeyle glmsyordu; neeliydi daha ok, amaalayl bir grn vard; bandaki yolculuk kasketine dokunmamt ya Julius'n bakyla karlar karlamaz apkasn kard, gsterili bir biimde eildi.

Monsieur Wluiki mi? diye sordu Julius.Gen adam gene yant vermeden eildi.Sizi beklemek iin odanza girdim, kusurumu

4 9


28/120

balayn, dedi Julius. Dorusunu isterseniz, ierialmasalard kendiliimden girmeyi gze alamazdm.

Julius, hi de rahat kamadn gstermek iin,her zamankinden daha abuk, daha yksek bir sesle konuuyordu. Lafcadio'nun aln, nerdeyse belirsiz bir biimde burutu; Julius'n emsiyesine dorugitti; tek szck sylemeden eline alp gtrd, sular szsn diye koridora brakt; sonra geri dnd oda ya, Julius'e oturmasn iaret etti.

Evinizde benimle karlamanza ardnz her

halde?Lafcadio bir gm tabakadan bir sigara kard

sakin sakin, sonra yakt.Buraya geliimin nedenlerini bir iki szckle

aklayaym size, abucak anlayacaksnz.Konutuka gveninin eridiini seziyordu.Bakn.. Ama izin verirseniz nce kendimi tan

taym; -sonra, adn sylemekten rahatsz olacakmgibi yeleinin cebinden bir kart karp Lafcadio'yauzatt, o da ald, hi bakmadan masann zerine brakt.

Bendeniz... Olduka nemli bir yapt bitirmi bulunuyorum; ufak bir alma; bunu kendi elimletemize ekmeye zamanm yok. Biri bana sizden sz-

etti, yaznzn ok iyi olduunu syledi, ben de dndm ki, -Julius'n baklar yoksul oday dolat-dndm ki siz de herhalde...

Lafcadio:Paris'te, diye szn kesti, Paris'te size benim

yazmdan szedebilecek hi kimse yok. -Bu sradagzlerini ekmeceye evirdi. Julius burada, hi farknda olmadan, bir yumuak balmumu damgasn at-tnvermiti; Lafcadio anahtar kilidin iinde serteevirip cebine koydu; Julius'n kzarna bakarak:Hi kimsenin hakk yoktur bundan szetmeye, di

ye srdrd konumasn. te yandan, (budalacaeyler sylerceine, renksiz ve pek yava bir sesle ko-

5 0

nuuyordu) beyefendinin benimle niin ilgilenebileceini de anlayamadm daha... (karta bakt) helekont Julius de Baraglioul'un ...Bununla birlikte (sesi birden Julius'n sesi gibi, dokunakl, ince bir sesoluve rdi ), sizin gznzde n de kamad gibi, neriniz paraya gereksinimi olan bir kimsenin nemseme yecei bir neri deil. (Kalkt ). zniniz olursa, ya r ngelip yantm bildiririm, efendim.

Ona kapy gsterdii kesindi. Julius de srar edemeyecek kadar kt bir durumda olduunu seziyor

du; apkasn ald, bir an duraladi:Sizinle daha ok konumak isterdim, dedi beceriksizce. nallah yarn... sizi saat ondan sonra

bekleyeceim.Lafcadio eildi.

Julius koridoru dner dnmez, Lafcadio kapyitip srgy ekti. ekmeceye kotu, defterini kard, giz veren son sayfasna, aylardr bo braktnoktaya, kurun kalemle, birincisinden ok farkl,ahlanm bir yazyla:

Olibrius'n pis burnunu bu deftere sokturduumiin = 1 punta diye yazd.

Cebinden bir ak kard, aknn az pek incelmi, bir zmba biimine girmiti, bir kibrit alevinetuttu aknn azn, sonra pantolonunun cebi iinden, bir rpda kalasna batrd onu. Yzn buruturmaktan kendini alamad. Ama bu da yetmedi ona.Oturmadan masaya eildi, tmcesinin altna bir tmce daha ekledi:

Ona bunu bildiimi gsterdiim iin =2 punta.Bu kez duraladi; pantolonunu zd, bir yann

indirdi, kalasna bakt, at kk yara kanyordu; bu yarann evresinde a izleri gibi izler brakm eski yara yerlerini gzden geirdi. aknn ucu-

51


29/120

nu yeniden atee tuttu, yeni batan, iki kez st ste,hzl hzl etine batrd.

Eskiden bu kadar nlem almazdm, dedi, alkol iesine doru gitti, birka damla alkol damlatt yaralarn zerine.

fkesi biraz gemiti, ieyi yerine brakrken,annesiyle kendisini birarada gsteren resmin eski yerinde durmadn farketti. Ald, bir tr umutsuzlukla, son bir kez daha gzden geirdi, sonra da fkeyle yrtt, yzne kan yryordu. Paralar yak

mak istedi ya kolay kolay alevlenmiyorlard; minenin iindeki paketleri kard, o zaman, ocaa s-kara yerine, iki kitabn koydu, defteri de yrtt, paralad, buruturdu, zerine resmi att, hepsini yakt.

Yz alevlerin nnde, bu anlarn yandn anlatlmaz bir memnun lukla grd ne ina nyordu;ama her ey kl olduktan sonra ayaa kalkt zaman biraz ba dnyordu. Oda dumanla doluydu,tuvalete gitti, alnn sildi.

imdi daha duru bir gzle bakyordu kartvizite.

"Kont Julius de BaragliouU, diye yineliyordu.Dapprima importa sapere chi e 1.

Hem kravat, hem yaka yerini tutan atksn

kard, gmleini yaryarya zd, serin hava brlerini ykasn diye ak pencerenin nnde durdu. Sonra birden, hemen darya kmak istedi, a bucak kunduralarn giydi, kravatn takt, banada dzgn, kl rengi bir ftr apka geirdi, olanaklar n elverdii der ecede hafiflemi, uygarl amt .Odasnn kapsn kapad, Saint-Sulpice alanna doru yrd. Orada, belediyenin karsndaki Cardinalkitaplnda, diledii bilgileri bulurdu herhalde.

(1) talyanca : nce kim olduunu renmek gerek. (eviren).

5 2

I V

Odeon'un altndan geerken, Julius'n romanarpt gzne; sar kapakl bir kitapt bu, yalnzcagrn bile Lafcadio'yu btn bir gn esnetebi-lirdi. Yelek cebini yoklad, yz sou'luk bir para atttezghn stne.

Kitapla parann stn alp giderken:Ne gzel bir ate yanacak bu akam! diye d

nd.

Kitaplkta, bir adalar szl, birka szckle Julius'n renksiz meslek yaamn anlatyor,kitaplarnn adlarn veriyor, bunlar her trl isteisndrmeye birebir, uygun szlerle vyordu.

Ph dedi Lafcadio... Szl kapamak zereydi, tam bu srada, nceki yazda yle bir grd szck onu yerinden sratt.

Julius de Baraglioul (Vmte ) un bi rka sat r stnde, Juste-Agenor'un yaamyksnde, Lafcadiounlar okumutu: 1873'te Bkre'te orta elilik yapt. Byle yreini arptrtacak ne vard bu basit szcklerde?

Annesi Lafcadio'ya be tane amca vermiti yaLafcadio hibir zaman babasn tanmamt; onu l

saymay kabulleniyordu, babas hakknda soru sormak ta n her zama n ekinmiti. Amcalar na (her biri ayr bir uyruktand, diplomatt) gelince, gzel Wanda'nin kendilerine yaktrmaktan holand akrabalktan baka hibir yaknlklar olmadnolduka abuk sezmiti. Lafcadio on dokuzuna gelmiti. 1874'te, Bkre'te, tam kont Baraglioul'un bukentte geirdii ikinci ylda domutu.

Julius'n bu anlalmaz konukluu gzlerini amt, bunda baya bir rastlantdan fazla bir eysezmemek elde miydi? Juste-Agenor hakkndaki yazy okumak iin byk bir aba harcad; ama satrlar gzlerinin nnde dnyorlard; hi deilse Ju-

53


30/120


31/120

Lafcadio bu semti tanr ve severdi; fazla kala balk sokaklardan ayrlarak, sessiz Vaneau sokanasapt, en krpe sevinci burada daha rahat soluk alrd. Babylone sokan dnerken, kouan insanlargrd: Audinot kmaznn yannda, iinden oldukakayg verici bir duman kan iki katl bir evin nnde bir kalabalk toplanyordu. Admlar pek eviktiama hi de amamaya alt.

Lafcadio, dostum, siz bir zabta olayna dalyorsunuz, kalemim brakyor sizi. Bir kalabaln blkprk szlerini, haykrlarn anlatmam bekleme yin benden...

Lafcadio kalabala dald, bir ylan bal gibigeti aradan, n sraya vard. Burada yoksul bir kadn diz km, alayp duruyordu.

Yavrularm! yavrucuklarm! diyordu.Bir gen kz da onu tutuyordu, sade, zarif giyi

mi, hi de akraba olmadklarn gsteriyordu; peksolgundu, yle de bir gzeldi ki ekiverdi Lafcadio'y.Lafcadio olan biteni sordu ondan.

Hayr, Msy, kend isini tan mam. Bt n anlayabildiim, u ikinci kattaki odada iki ocuk bulunduu; alevler az sonra oray saracak; merdivenleri sarm, itfaiyecilere haber verilmi ama onlar

gelinceye kadar ocuklar dumandan boulacak... Syleyin, Msy, u duv ar da n bal kon a k lamaz m,sonra bakn, u ince su borusunun da yardmyla?..Hrszlar da kmlar bir kez, yle sylyorlar; ama

bakalarnn almak iin yaptn ocuklar kurtarmak iin yapmay gze alacak hi kimse yok. Bunu yapana u keseyi vereceimi syledim ama bouna. Ah! ne diye erkek domadm!...

Lafcadio gerisini dinlemedi, bastonuyla apkasn gen kzn ayaklar dibine koyup ileri atld. Kimsenin yardmna bavurmad, duvarn tepesine trmanmak iin; yle bir kendini ekince oldu; imdi,iyiden iyiye dorulmutu, kntnn zerinde, bu -

56

kmty kaplayan cam krklar ndan sakna saknailerliyordu.

Ama dikey boruyu yakalayp da yalnz seyrekhalkalara dayanarak, srf kollarnn gcyle ykseldiini grnce, halkn aknl iki katma kt. te balkona geldi bile, bir eliyle parmakla yap yor; halk hayranlk iinde, artk titremiyor, rahatlna hi diyecek yok nk. Camlar bir omuz vuruuyla paralayp uuruyor; odada grnmez olu yor... Bir anlk bir bekleme, bir anlatlmaz sknt...Sonra yeniden beliriyor, alayan bir ocuk tutuyorkollarnn arasnda. Bir yatak arafn yrtm, ikipara edip ucuca balam, bir tr ip yapm bylece, ocuu bu ipe balyor, kendisinden gemi annesinin kollarna kadar indiriyor. kinci ocuu dayle...

Lafcadio aaya indii zaman, halk bir kahraman gibi alklyordu kendisini.

Beni soytar sanyorlar, diye dnd, kzardn sezince kzmt, kabaca geri evirdi alklar.

Ama yanma yaklat gen kz, utana utana, bastonu ve apkasyla birlikte, vadettii keseyi de uzatnca, glmseyerek ald, iindeki altm frang boaltt, imdi oullarn plere boan yoksul anne

ye uzatt paray.Bu keseyi sizden bir an olarak saklamama izin verir misiniz, matmazel? dedi.

Kk, ilemeli bir keseydi bu, pt. Bir an baktlar. Gen kz heyecanlanma benziyordu, eskisinden daha solgundu, konumak ister gibiydi. AmaLafcadio birde nbire kaverdi, baston vurular ylakalabal yard geti, yle somurtkan bir yz vard ki alk da, kendisini izlemeyi de braktlar hemen.

Gene Luxembourg'a gitti, Odeon'un yaknndakiGambrinus'ta hafif bir yemek yedikten sonra, aceleyle odasna kt. Servetini demenin bir tahtasaltnda saklard; yirmi franklkla bir on franklkkt gmsnden. Hesaplad:

57


32/120

Kartvizit: alt frank.Bir ift eldiven: be frank.Bir kra vat : be fra nk (bu fiyata temiz bir ey

bulabilir miyim?).Bir ift kundura: otuz be frank (fazla dayan

masa da olur.)kabilecek baka masraflar iin de on dokuz

frank kalyor.(Lafcadio borlu olmay hi sevmez, her eyini

pein parayla alrd.)Bir dolaba doru gitti, koyu renkli yumuak bir

sko kumandan bir takm giysi kard, biimi kusursuzdu, ypranmamt da.

Yazk ki o zamandan beri bydm, diye sylendi, son amcas marki de Gesvres'in kendisini hoplaya zplaya terzilere, gmlekilere gtrd, pekde uzak olmayan parlak dnem gelmiti aklna.

Bir kalvinist iin yalan ne kadar aykr bir eyse, Lafcadio iin de insana yakmayan bir giysi okadar aykryd.

nce en nemlisinden. Amcam Gesvres, adamkundurasndan belli olur derdi.

Deneyecei kunduralar dnerek, ie oraplarn deitirmekle balad.

V

Kont Juste-Agenor de Baraglioul, tam be yldr,Malesherbes sokandaki debdebeli dairesinden hikmamt. Koleksiyonlarla dolu olan bu odalardadnceli dnceli gezinerek, ou zaman da yatakodasna kapanp szl kollarn, omuzlarn scak havlularn, ar dindirici basklarn keremine brakaraklme hazrlanyordu. Kocaman bir atk gzel ban sark gibi saryor, bir ucu sarkyor, yakasnndantelas ve zerine sakalnn bir gm alayan

58

biiminde yayld havana ynnden setresiyle birleiyordu. Ak meinden pabular iindeki ayaklar bir scak su minderinin zerinde duruyordu. Kan-szlam ellerini birbiri ardndan st yanmda ksk bir gaz lambas yanan bir scak kum banyosuna daldryordu. Dizlerine kl rengi bir al rtlmt.Julius'e benzediine kuku yoktu ama Titien'in herhan gi bir portresin e da ha ok b enziyordu: Juliusonun hatlarnn yavan bir yansmasyd yalnz, tpkDoruklarn Havas'nda, da onun yaamnn boluaindirgenmi, sulandrlm bir glgesinden baka bir

ey vermedii gibi.Juste-Agenor, sk sk akl dant gnah kar

tc peder Avril'in can skc szlerini dinlerken, bir yandan da bir fincan bitkisuyu iiyordu; bu sradakap vuruldu, yirmi yldan beri yannda ayak uakl, hastabakclk, yeri gelince de danmanlk edensadk Hector, in verniiyle cilalanm bir tepsi zerinde kk bir kapal zarf getirdi.

Bu bey, kont hazretlerinin kendisini kabul etmesini diliyor, dedi.

Juste-Agenor fincan brakt, zarf yrtp, Lafca-dio'nun kartn kard iinden. Avucunda sinirli sinirli buruturdu.

Deyin ki... diye balad, sonra kendini topla yarak: Bir bey mi? diye sordu. Bir delikanl m demek istiyorsun yani? Uzatmayalm, nasl bir kimse?

Beyefendinin kabul edebilecei bir adam.Kont, peder Avr'e dnd:Kutsal pederim, konumanz burada kesmenizi

rica etmek zorundaym, beni balayn; ama yarngelmemezlik etmeyin; syleyecek yeni eylerim olacak, sizin de memnun kalacanz umuyorum.

Peder Avril salonun kapsndan karken, kontalnn elinde tuttu; en sonunda ban kaldrd:

eriye al, dedi.

59


33/120

Lafcadio, ba yuka rda , erkek e bi r gvenleilerledi odada; ihtiyarn nne gelince eildi. Birdenon ikiye kadar sayacak kadar bir zaman gemedikekonumayacakt, sz vermiti kendi kendine, bununiin ilk konuan kont oldu:

Beyefendi, ilknce unu bilin ki Lafcadio de Ba-raglioul diye bir kimse yoktur deyip ka rt yrtt,sonra, dostlarnzdan olduuna gre, sayn Lafcadio

Wluiki'ye syleyin, bu ktlarla oynamaya kalkarsa, benim yrttm gibi yrtmazsa (pek kk paralara ayrd kart, paralar bo fincann iine att), hemen polise veririm kendisini, baya bir dolandrcgibi ieri attrrm. Anladnz m?... imdi yle aydnla gelin de bir greyim sizi.

Lafcadio Wluiki sznz dinleyecektir, efendim. (Pek saygl sesi biraz titriyordu.) O srf sizin yannza gelebilmek iin byle bir yola bavurdu, balayn; hibir kt ama gemedi aklndan. Hi...hi deilse ilgilenmenize deecek bir kimse olduuna inanmanz ister.

Kont bunlar iitmi grnmek istemiyordu.Yapnz ok iyi, dedi. Ama bu giysi size gitme

mi.Lafcadio gnl alclkla boyuneiyordu incelen

meye, yle bir glmsedi:Demek aldanmamm? dedi.Tanrya kr! annesine benziyor, diye mrl

dand yal kont.Lafcadio ardan ald, sonra gzlerini konttan

ayrmadan, alak sesle:Fazla belli etmedikten sonra, biraz da... yasak

m acaba?...Yz, beden bakmndan sylyorum. Yalnz an

nenizi andrmadnz grmeme de Tanr zaman brakmayacak.

Bu srada kl rengi al dizlerinden yere kayd.Lafcadio atld, ihtiyarn elinin usulca omzuna

60

ktn duydu. O dorulunca Juste-Agenor:Lafcadio Wluiki, benim dakikalarm sayl, de

di; sizinle incelik yarna kacak deilim; yorar beni. Budala olmadnz kabul ediyorum; irkin olmamanz houma gidiyor. u yaptnz da cesur olduunuzu gsteriyor, bu da size gitmiyor deil; nce dncesizlik sanmtm ama sesiniz, haliniz tavrnz gven veriyor bana. Gerisine gelince, bana bilgitoplamasn olum Julius'ten rica etmitim; ama yle dnyorum da fazla ilgilendirmiyor bu beni; sizi grm olmam daha da nemsiz benim iin. imdiLafcadio, beni dinleyin.- kimliinize tanklk edecekhibir belge, hibir kt yok. Bavurabileceiniz hi bir yol brakmamaya dikkat ettim. Hayr, duygularnzla kar gelmeyin, yararsz; szm de kesme yin. Anneniz size benden szetmeyeceine sz vermiti, bugne kadar susuunuz, szn tuttuunugsterir. Bu iyi. Benim de ona bir szm vard, minnetimin sonucunu greceksiniz. Olum Julius'n yardmyla, yasann glkleriyle karlamadan, annenize sizin iin ayracam sylediim miras paynnelinize gemesini salayacam. Yani, yasann bana hak tand lde, Julius'e, br ocuum kontes Guy de Saint-Prix'ye brakacamdan daha fazla bir para brakacam, ite bu fark, onun araclyla

size brakacam paradr. Bu, yle sanyorum... di yelim ki, krk bin liralk bir gelir tutacak; yakndanoterimi greceim, onunla inceleyeceim bu rakamlar... Sesimi daha iyi iitmek istiyorsanz, oturun.(Lafcadio masann ucuna dayanmt.) Julius btn

bunlara kar gelebilir, yasa kendisinden yanadr;ama bunu yapmayacak kadar drst olduuna inanyorum; te yandan, annenizin benim ailemi kartrmad gibi sizin de Julius'n ailesini kartrma yacak kadar drst olduunuza gveniyorum. Juliusile ailesi iin Lafcadio Wluiki var yalnz. Benim yasm tutmanz istemiyorum. Aile byk bir eydir,

61


34/120

ocuum, kapaldr; siz her zaman bir pi kalacaksnz.

Lafcadio, sendelediini gren babas sylemesinekarn oturmamt,- badnmesini imdiden yenmi, zerinde fincan ile kk reklerin durduumasann kenarna dayanyordu; pek saygl bir duruu vard.

Syleyin imdi: demek olum Julius' grdnz bu sabah. Ne dedi size?..

Ak bir ey sylemedi. Ben sezdim.Beceriksiz herif!., yani tekini sylyorum. Ge

ne grecek misiniz kendisini?Yazman olmam rica etti.Kabul ettiniz mi?Hounuza gitmedi mi?...Yoo. Ama birbirinizi... tanmasanz daha iyi

olurdu.Ben de yle dnyordum. Ama, iyice tanma-

sam da azck tanmak isterdim.Ama uzun zaman byle ufak ilerle yetinmek

dncesinde deilsiniz herhalde?Durumumu dzeltinceye kadar.Peki, ite servete kondunuz, imdi ne yapmay

dnyorsunuz? Ah! efendim, dn zarzor karnm doyuracak

bireyim vard; alm tanyacak kadar zaman brakn bana.

Bu srada Hector kapy vurdu:Saym vikont beyefendiyi grmek istiyor. eri

alaym m?htiyarn alnnda bir keder belirdi; bir an sustu,

ama Lafcadio sessizce kalkp gidecekmi gibi bir ta vr taknnca, delikanlnn gnln iyice kendine balayan bir sertlikle:

Kaln diye bard Juste-Agenor, sonra Hector'adnd:

Ne yapalm! Beni grmeye almamasn bil-

6 2

dirmitim ona... Megul olduumu... kendisine yazacam syle.

Hector eildi, dar kt.htiyar kont gzlerini yumdu bir zaman, uyur

gibiydi, ama sakallar arasndan, dudaklarnn kprdad grlebilirdi. En sonunda gzkapaklarnkaldrd, Lafcadio'ya elini uzatt, tmden deimi,tathlam, yorgun bir sesle:

Verin elinizi, ocuum. Beni brakmanz gerekimdi, dedi.

Lafcadio duralad.Size bir ey sylemek zorundaym, dedi; karn

za uygun bir biimde kabilmek iin son kurularm da tkettim. Bana yardm etmezseniz, bu akamnasl yemek yiyeceim, bilmem; yarn da yle... yalnz olunuz...

unu aln bakalm, dedi kont, bir ekmeceden bir be yz franklk kard. Peki! ne bekliyorsunuz?

Birey daha sormak istiyordum... sizi gene greceimi umabilir miyim?

Vallahi! ne yalan sylemeli, bundan zevk almazdm diyemem. Ama kurtuluumla ilgilenen saygdeer kiiler, zevkimi ikinci dereceye dren bir durumda tutuyorlar beni. Kutsamama gelince, hemenkutsayacam sizi, dedi ihtiyar, onu kucaklamak iinkollarn at. Lafcadio, kontun kollarna atlacana,nnde saygyla diz kt, ba dizlerinin arasnda,hkrd, kollar bedenine sarlr sarlmaz tepeden trnaa sevgi kesildi, sert kararlarla dolup tam yreinin eridiini duydu.

ocuum, ocuum, diye keke liyor du ihti yar,size el uzatmakta ge kaldm.

Lafcadio kalkt zaman, yz gzyalaryla doluydu.

Gitmek zereydi, hemen almad paray cebinekoyuyordu, bu srada kartvizitleri buldu, konta uzatt:

Aln, hepsi burda.

6 3


35/120


36/120

bir serven geldi bana. Dolambal yollara dknlnden, belki dehas ittii iin, bir de akl ile bedenindek i bir patrty yorup da k ardeini n evinell bir adam olarak girmek dncesiyle, en uzun yoldan gidiyordu; Invalides bulvar nd an dolam, yangn olaynn getii yerden bir kez daha gemiti, sonra Bellechasse sokandan devam etti yoluna.

Verneuil soka, 34 numara, diye yineliyordu yrrken; drt, daha, eder yedi: iyi bir rakam.

Saint-Dominique sokandan, bu sokan Saint-Germain bulvarn kestii yerden kyordu, dnden

beri ikide bir aklna taklmaktan geri durmayan ugen kz grd, bulvarn br yanndayd, hementanr gibi oldu. Admlarn sklatrd... Oydu! Ksa

Willersexel sokann banda yetiti ardndan, amagidip konumann Baraglioul'lua pek yaramayacan dnd, yle biraz eilerek apkasn karpglmsemekle yetindi; sonra hzla geti, bir ttncye girmenin yerinde olacan dnd, gen kzsa yeniden ileri gemi, niversite sokan dn

yordu.

Lafcadio ttncden kp da sz geen sokaagirince , sa a sola bakt : gen kz kaybol mutu. Lafcadio, dostum, en bayann iine dalyorsunuz; aba

y yakacak olursanz, gnlnzdeki kargaann an

latsn benim kalemimden beklemeyin... Ama ha yr: bir kovalamacaya balamay yersiz buluyordu;Julius'lere ge varmak da istemiyordu sonra, ok dolamas babolua zaman brakmamt. Bereket versin ki, Verneuil soka yaknd; Julius'n oturduuev de sokan banda. Lafcadio kapcya kontun adn syledi, merdivene seirtti.

Bu ar ad a Gen evieve de Baraglioul - yle ya, oydu bu, Julius'n byk kzyd, her sabah gittii Has-ta-ocuklar h asta nes ind en dnyordu - bu yeni karlamadan Lafcadio'dan ok daha fazla etkilenmi,

byk bir aceleyle baba ocana gelmiti; Lafcadio'

06

nun tam soka dnd srada bir araba kapsnnaltna girmiti; ardnda aceleci admlar duyup dageri dnd zaman, ikinci kata varmak zereydi; biri kendisinden daha hzl kyordu merdiveni; yol vermek iin ekilirken, akn akn karsnda duran Lafcadio'yu tanynca, elden geldiince kzgn birsesle:

Ar kamd an gelmek y ak r m size, Msy?dedi.

zgnm, Matmazel, kimbilir ne dnecek

siniz imdi hakkmda? diye atld Lafcadio. Bu evegirdiinizi grmedim dersem, bana inanmazsnz her-halde, ok ard m sizi bur ad a grd me. KontJulius de Baraglioul burada oturmuyor mu?

Genevieve kzard:Ne! dedi. Babamn bekledii yeni yazman siz

misini z yoksa? Msy Lafcadio Wlou... yle gar ip bir adnz var ki, nasl syleyeceimi bilemiyorum.Lafcadio kzarp eilince de: Msy, dedi, sizi bur-da bulduuma gre, dnk olaydan byklerimehi szetmemenizi rica edebilir miyim; pek holanacaklarn sanmyorum; hele keseyi azmza bile almayn, kaybettiimi syledim.

Ben de oynadm grdnz sama rolden

hi sz amamanz rica edecektim, Matmazel. Bende a nan z bab anz gibiyim: pek a nl amam byleeyleri, hi mi hi sevmem. Beni bir tern v kpei sanm olmalsnz. Kendimi tutamamtm... Balayn. reneceim ok ey var daha.. Ama reneceim, kukunuz olmasn. Bana elinizi vermezmisiniz?

Lafcadio'yu pek yakkl bulduunu kendi kendine bile syleyemeyen Genevieve de Baraglioul, kendisini gln bulmak yle dursun, bir kahraman gi

bi grdn syleyemedi Lafcadio'ya. Elini uzatt,Lafcadio da heyecanla dudaklarna gtrd; Gene vieve glmsedi o zaman, birka basamak aaya

67


37/120

inmesini, onun ieriye girip kapy kapamasn beklemesini, zili bundan sonra almasn rica etti, birarada grlmezlerdi bylece; bir de ileride, birbirlerini nceden tandklarn belli etmemesini syledi.

Birka dakika sonra, Lafcadio romancnn odasna alnmt.

Julius'n karlamas candand; Julius ayandenk almasn bilmezdi; br derhal savunmayageti:

Msy, size ilkin unu syleyeyim: min ne tt entiksinirim, bortan da; benim iin ne yaparsanz yapn, beni kendinize minnettar edemezsiniz.

Julius de ayak diredi:Sizi satnalmaya almyorum, Msy Wlu-

iki, diye balyordu yksekten yksekten... Ama ikisi de birbirlerine gtrecek kprleri keseceklerinianlayarak znk diye durdular, ksa bir sessizliktensonra, Lafcadio yumuak bir sesle:

Bana vermek istediiniz i nedir? diye balad.Julius daha yaznn hazr olmadn syleyerek

syrld; hem daha nce birbirlerini geni bir biimde tanmalar fena olmazd.

Lafcadio en bir sesle:Msy, dedi, dn beni bu i iin beklemedi

inizi, bir deftere de yle bir gz attnz gizlemeyin.

Julius'n ayaklar bolukta kald, sonra oldukaakn bir biimde:

Evet, sak laya cak deilim, dedi; son ra d ah aonurlu: zr dilerim, diye ekledi. imdi olsa yapmazdm.

Bir daha yapamazsnz ki: defteri yaktm.Julius'n yznde bir keder belirdi,ok mu kzdnz?Hl kzgm olsam, szn etmezdim, dedi Laf-

68

cadio. Sonra ii daha ileri gtrmeye karar verdi.Az nce, ieri girince takndm tavr balayn,diye srdrd konumasm. Bununla birlikte, defterde bulunan bir mektup parasn da okuyup okumadnz bilmeyi ok isterdim.

Julius hi de okumamt mektup parasn; nedeni bulamam olmasyd; ama saygsn ortaya koymak iin bundan yararland. Lafcadio onunla eleniyor, bunu belli etmekten de holanyordu.

Ben de dn bunun acsn sizin kitabnzdan kardm biraz.

Julius abucak:Sizi ilgilendirecek trden deildir, dedi.Tmyle okumadm canm. Okumaktan pek zevk

almadm da sylemeliyim. Ben Robinson'dan zevkaldm yalnz... Yo, bir de Aleddin var... te sizingznzden dverdim.

Julius tatllkla elini kaldrd:Yalnz acyorum size: byk zevklerden yoksun

kalyorsunuz.Ben baka zevkler bilirim.Belki bunlar o nitelikte zevkler deildir.Hi kukunuz olmasn! Lafcadio hafif bir ar

szlkla glyordu. Alay biraz gdklamt Julius'.Bir gn bunun acsn ekersiniz, dedi.Lafcadio bir zdeyi sylercesine: iten getikten sonra, dedi. Sonra birden:

Yazmak ok mu hounuza gidiyor? diye sordu.Julius dorulad: ,Ben elenmek iin yazmam, dedi soyluca. Ya

zarken duyduum hazlar, yaamakta bulabileceimhazlardan stndr. Hem biri tekine engel olmaz..._

yle derler. Sonra ihmal etmiesine alalttsesini birdenbire ykselterek: Yazda benim canm skan nedir, bilir misiniz? dedi. Dzeltmeler,izmeler, zerinde yaplan makyajlar.

Julius atelendi:69


38/120

Beni anlamyorsunuz. Yaamda, insan kendinidzeltir, kusursuzlatrr; yaplm olan dzeltilemez.:Bu dze ltme h akk yazy yle tatsz, yle... (Bitir-medi). Evet, bence yaamn en gzel yan budur; yeni batan yaparsnz her eyi. Yaamda izmece yoktur.

Yaamnzda izilecek eyler mi var yoksa?Hayr... imdilik pek yok... Elde olmadna g

re de... Lafcadio bir an sustu, sonra: Gene de izme isteiyle atee attm defterimi!.. iten geti,

gryorsunuz... Ama ondan fazla bir ey anlayamadnz da saklamazsnz herhalde.

Hayr; Julius saklayacakt. Yant verecek yerde:Size birka soru sormama izin verir misiniz?

dedi.Lafcadio yle birdenbire kalkt ki, Julius kaa

cak sand; ama pencereye gitmekle yetindi, ince perdeyi kaldrarak:

Bu bahe sizin mi? diye sordu.Hayr, dedi Julius.Ben, imdiye kadar, hi kimsenin yaamma bu

kadar yakndan bakmasna izin vermedim, Msy,dedi. Sonra, kendisini imdiden bir haylaz ocuk gi bi grmeye balayan Julius'n yanma yaklat: Ama

bugn tatil gn; yaammda tek bir kez tatil vereceim kendime. Sorun sorularnz, yantlamay ka bul ediyorum... Ha, nce unu syleyeyim, dn sizekapy aan kz kapdan ettim.

Julius, durum gerei, zgn bir tavr taknd:Benim yzmden! nann ki...Adam sen de! bir zamandr nasl bamdan at-

sam diye dnp duruyordum.Julius beceriksizce:Onunla... onunla m yayordunuz? diye sordu.Evet; salm iin. Ama elden geldii kadar az;

hem de bir dostun ans nedeniyle, bir zamanlar onunsevgilisiydi.

7 0

Julius bu ilk gn, kzgnlklarn, tiksintilerini,ayplamalarn yutmaya, konumalarn biraz canlandrmak iin gerekenin tesinde hi aknlk gstermemeye, aknln belli etmemeye iyice karar

vermiti:Bu dostunuz Msy Protos olmasn? dedi.Lafcadio glerek:Evet, Protos, dedi. Protos'un kim olduunu

renmek ister miydiniz?Dostlarnz tanmakla sizi de birazck tanm

olurum belki.talyand, ad da... ne bileyim vallahi, unutmu

um, pek nemi de yok! Arkadalar, hatta retmenleri yunanca evirisinden birincilii kopardktan sonra yalnz bu lakapla ardlar onu.

Julius almay desteklemek iin:Birinci olduumu hi anmsamyorum, dedi,

ama birincilerle arkadalk etmekten her zaman ho-lanmmdr. Evet, Protos...

O bir bahis sonucu birinci olmutu. Daha nce,en yallarmzdan biri olmasna karn, snfmznsonuncularndand. Protos, retmenlerimizin bize rettiklerini kmserdi; ama en nefret ettii ocuklardan biri, eviride en gllerimizden olan bir

renci, 'yapamayacan eyi kmsemekten kolay ne vardr,' (ya da buna benzer birey) deyince, Protospek incindi, on be gn boyunca inadetti, yle bir baard ki, sonraki snavda brn ok gerilerde brakt, birinciydi! hepimiz atk. tekilerin hepsidesem daha doru olur. Bana gelince, benim Protos'a verdiim deer, buna amam nleyecek kadar yksekti. 'Bu iin o kadar da g olmadn gstereceim onlara, demiti. nanmtm.

Anlayabildiime gre, Protos'un epeyce etkisi

olmu zerinizde.Belki de. Ona saygm vard. Dorusunu syle

mek gerekirse, yalnz bir kez ili dl konutum

71


39/120

onunla; ama bu konuma benim iin ylesine inandrc oldu ki, iinde bir tula altnda bir salata gibisararp solduum pansiyondan hemen ertesi gn katm, yryerek Baden'e geldim, o zamanlar annem

burada amcam marki de Gesvres'le birlikte otururdu... Ama biz sondan balyoruz. Bana yle geliyorki, hi de iyi soramayacaksnz sorularnz. Ne dersiniz? sterseniz ben size yaamm anlataym, olsun bitsin. Sorabileceinizden ok daha fazlasn renirsiniz bylece, hatta belki renmek istediiniz

den de fazlasnz. Hayr, teekkr ederim, kendi sigaralarm ye tutarm, deyip, tabakasn kard,az nce Julius'n ikram ettii, ama konuurken snmesine aldrmad sigaray att.

VII

1874 ylnda, Bkre'te domuum, diye baladar ar, galiba sizin de bildiiniz gibi, dnyayageliimden birka ay sonra babam yitirmiim. Annemin yannda ilk grdm adam bir Almandr,amcam, baron Heldenbruck. Ama kendisini on iki yanda yitirdiimden, ondan ancak belirsiz bir ankald bende. nemli bir maliyeciydi galiba. Bana di

lini retti, bir de yle ustalkla hesap retti ki,ok gemeden grlmedik bir zevk aldm bundan.Tatl tatl kasadarm derdi bana, gerekten de yle yapmt, yan i "bozuk par al ar da n bir servet verirdi elime, nereye gidersek gidelim, masraf ii benimzerimdeydi. Satnald ey ne olursa olsun (okda alrd hani) hesabn, paray cebimden karm-caya kadar yaptm ileri srerdi. Bazan yabanc paralaryla durumumu gletirirdi, deitirme sorunlar da girerdi iin iine; so

andre gide vatikan in zindanlari

Documents