anayasa mahkemesi ikinci bolum18. ba~vurucu, istanbul 14. agir ceza mahkemesince 19/4/2016 tarihinde...

TURKiYE CUMHURiYETi

ANAYASA MAHKEMESi

iKiNCi BOLUM

KARAR

OZKAN MUMCU BASVURUSU

(Ba~vuru Numarasi: 2015/2556)

Karar Tarihi: 23/1/2019

Ba~vuru Numaras1 Karar Tarihi

Ba~kan

Uyeler

Raportor

Ba~vurucu

Vekili

: 2015/2556 : 23/1 /2019

iKiNCi BOLUM

KARAR

Engin YILDIRIM

Recep KOMURC-0

Muammer TOP AL

M. EminKUZ

R1dvan GULE<;

Murat BASPINAR

OzkanMUMCU

Av. Zafer KiREMiTCi

I. BASVURUNUN KONUSU

1. Ba~vuru, tutuklama tedbirinin hukuki olmamas1, bu karann dogal hakim ilkesine aykm olarak kurulmu~, bag1ms1z ve tarafs1z olmayan sulh ceza hakimligince verilmesi ve soru~turma dosyasma eri~imin engellenmesi nedenleriyle ki~i hiirriyeti ve gtivenligi hakkmm; soru~turma s1rasmdaki baz1 i~lemler nedeniyle adil yarg1lama hakkmm; ceza infaz kurumundaki uygulamalar nedeniyle de kotti muamele yasagmm ihlal edildigi ve 18/6/2014 tarihli ve 6545 say1h Kanun'un sulh ceza hakimlikleriyle ilgili degi~iklik yapan htiktimlerinin Anayasa'ya aykm olmas1 nedeniyle iptal edilmesi gerektigi iddialanna ili~kindir.

II. BASVURU SURECi

2. Ba~vuru 11/2/2015 tarihinde yapilm1~tir.

3. Ba~vuru, ba~vuru formu ve eklerinin idari yonden yap1lan on incelemesinden sonra Komisyona sunulmu~tur.

4. Komisyonca ba~vurulann kabul edilebilirlik incelemesinin Boltim tarafmdan yap1lmasma karar verilmi~tir.

III. OLAY VE OLGULAR

5. Ba~vuru formlan ve eklerinde ifade edildigi ~ekliyle ve Ulusal Y arg1 Ag1 Bili~im Sistemi (UY AP) arac1hg1yla eri~ilen bilgi ve belgeler 9en;evesinde ilgili olaylar ozetle ~oyledir:

6. Ba~vurucu, ba~vuruya konu eylemlerin ger9ekle~tigi tarihte Trabzon istihbarat Sube Mtidtirltigtinde komiser olarak gorev yapmaktadir.

7. Ba~vurucu, istanbul Cumhuriyet Ba~savc1hgmm 2014/40810 say1h soru~turma dosyas1 kapsammda gorevi kottiye kullanma ve ihmali davram~la kasten adam oldtirme

2


: 2015/2556 : 23/1/2019

su9lanndan tutuklanmas1 istemiyle istanbul 5. Sulh Ceza Hakimligine sevk edilmi~tir. istanbul 5. Sulh Ceza Hakimliginin 26/12/2014 tarihli ve 2014/384 Sorgu say1h karan ile ba~vurucunun adli kontrol tedbiri uygulanarak serbest b1rakdmasma karar verilmi~tir.

8. istanbul Cumhuriyet Ba~savc1hg1 tarafmdan 31112/2014 tarihinde amlan karara itiraz edilmesi -Uzerine istanbul 6. Sulh Ceza Hakimliginin 9/1/2015 tarihli ve 2015/157 D. i~ say1h karan ile ba~vurucu hakkmda tutuklamaya yonelik yakalama emri r;zkartzlmaszna karar verilmi~tir. Karann gerek9esinin ilgili kism1 ~oyledir:

,,

Siipheli Ozkan Mumcu'nun 2004 yzlz Ekim ayzndan 2008 yzlz Subat ayzna kadar Trabzon jstihbarat Sube Miidiirliigii'nde komiser yardzmczsz ve komiser riitbesi ile gorev yaptzgz, 15/2/2006 tarih ve 9 numaralz F4 Raporu'nun 17/2/2006 tarih ve 027246 saydt yaz1 il1 Trabzon Emniyet Miidiirliigii'nden Emniyet Genet Miidiirliigii jstihbarat Daire Ba$kanl1g1'na gonderilmesinden sonra, aynz tarihte 027248 sayzlz yazznzn da cinayetin hedej $ahsz olan [H.D]nin jstanbul'da ya$amasz nedeniyle 17/02/2006 tarihli jstihbarat Dain Ba$kanlzgz'na gonderilen yazz ekindeki F4 Raporu i9eriginin geregi i9in jstanbul jstihbarat Sube Miidiirliigii'ne de gonderildigi ancak jstihbarat Daire Ba$kanlzgz'na gonderilen F4 Raporu i9eriginde [Y.H.]nin ne pahaszna olursa olsun [H.D.]yi oldiirecegini ve takipte oldugunu bilmesi nedeniyle gorevlileri yanzltmak amaczyla telefonunu c;;aykara j/9esi'ndeki koyiine bzrakacagzmn belirtilmesine ragmen jstanbul jstihbarat Sube Miidiirliigii'ne geregi i9in gonderilen yazzda bu $ekildeki istihbarat bilgisinin gizlenerek [Y.H.]nin [H.D.]e kar$Z ses getirecek bir eylem yapmayz planladzgznzn bildirildigi,

Bu yazznm jstanbul jstihbarat Sube Miidiirliigiine ula$masmdan sonra, jstanbul jstihbarat Sube Miidiirliigiinde gorev yapan [V.A.]mn $iipheli Ozkan Mumcu'yu telefonla arayarak kendilerine gonderilen yazt ile ilgili olarak ellerinde ba$ka bir istihbari bilgi, beige olup olmadzgznz soylemesine ragmen 15/2/2006 tarihli F4 Raporu i9eringindeki kesin istihbari bilgiden haberi olmaszna ragmen, $iipheli Ozkan MUMCU'nun bu bilgiyi 'elimizde ba$ka bir bilgi yak' diyerek [V.A.]ya vermeyerek [H.D.] ile ilgili olarak alznacak koruma kararzn oniine ge9tigi,

Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanunu'nun 1, 2, Ek 4 ve 16/B maddeleri su9 i$lenmesini onlemek, halkzn zrz ve canzm korumak baklmzndan polis (kolluk) gorevlilerine garantorliik yiikiimliiliigii yiiklemi$tir.

TCK'nun 83. maddesinde 'kasten oldiirme su9unun ihmali davrant$la i$lenmesi' diizenlenmi$;

Garantorsel ihmali su9larda gene! olarak ki$inin neticeyi onleme yiikiimliiliigiine aykmlzgz degil, ki$iye belli bir neticenin ger9eklqmesini onlemek hususunda ozel bir yiikiimliiliik altznda bulundugu i9in, bu neticenin olu$umuna kendisi sebep olmasa bile bunu engellememi$ olmas1 halinde, ozel bir dayam$ma ili$kisi i9erisinde miitaala edilebilecek yiikiimliiliige aykm ve icrai harekete denk saytlan ihmali cezalandmlm1$tlr.

TCK'nun 83/2-a maddesinde ise, neticeyi onleme yiikiimliiliigiiniin kanundan kaynaklanmas1 diizenlenmi$lir.

Somut olayda maktul [H.D.]nin oldiiriilmesini onleme yiikiimliiliigii (garantorliigii) bulunan, su9 tarihinde jstihbarat Sube Miidiirliigiinde kolluk gorevlisi olan $iipheliler [M.Z.] ve Ozkan MUMCU'nun olen [H.D.]nin ya$am hakkznz korumayarak TCK'nun 83/1, 83/2-3 maddelerinde diizenlenen kasten oldiirmenin ihmali davranz$la i$lenmesi su9unu i$ledikleri anla$llmakla ... "

3


: 2015/2556 : 23/1/2019

9. istanbul 5. Sulh Ceza Hakimliginin 9/1/2015 tarihli karanyla, ba~vurucu hakkmda yiiriitiilen soru~turma dosyasma ili~kin olarak dosyay1 incelemesinin veya belgelerden 6rnek almasmm soru~turmanm amac1m tehlikeye du~ilrebilecegi gerekc;esiyle miidafiinin soru~turma dosyas1m inceleme yetkisinin kis1tlanmasma karar verilmi~tir.

10. Ba~vurucu hakkmda istanbul 6. Sulh Ceza Hakimliginin 9/1 /2015 tarihli ve 2015/157 D. i~ say1h karan ile verilen tutuklamaya yonelik yakalama emri uyannca, istanbul 5. Sulh Ceza Hakimliginin 13/1 /2015 tarihli ve 2015/150 D. i~ say1h ve 13/1/2015 tarihli 2015/151 D. i~ say1h kararlan ile ba~vurucunun gorevi kotiiye kullanma ve ihmali davram~la kasten adam oldiirme suc;lanndan tutuklanmasma karar verilmi~tir.

11. Ba~vurucunun bu karara yonelik itiraz1 hakkmda istanbul 6. Sulh Ceza Hakimliginin 23/1 /2015 tarihli ve 2015/157 D. i~ say1h ek karan ile karann kesin nitelikte oldugu gerekc;esiyle degi§tirilmesine yer olmadzgzna karar verilmi~tir.

12. Ba~vuru formu ve eklerinde karann ba~vurucuya teblig edildigine dair bilgi veya belgeye rastlamlmam1~t1r. Ba~vurucu, karan 6/2/2015 tarihinde ogrendigini bildirmi~ ve 11/2/2015 tarihinde bireysel ba~vuruda bulunmu~tur.

13. istanbul 6. Sulh Ceza Hakimligi 12/2/2015 tarihinde ba~vurucunun tutukluluk halinin devamma karar vermi~tir. Karann ilgili kism1 ~oyledir:

" ... jhmali davram$la kasten adam oldurme, gorevi kotuye kullanmak suc;lanndan tutuklanan $ilphelilerin ilzerilerine atzl1 suc;un vasif ve mahiyeti, mevcut deli! durumu ve delillerin henilz toplanmam1$ olmasz, atilt suc;un yasada on gorulen cezaszmn ust sznm, $ilphelilerin uzerine atzlz su<;u i$ledigine ili$kin sue; $ilphesinin varlzgznz gosteren somu; delillerin varlzgz, $ilphelilerin ka<;masz, saklanmasz veya kac;acagz $ilphesini uyandzran somut delillerin bulunmasz, soru$lurma konusu suc;un agzrlzgz ve onemi dikkate alzndzgznda, adli kontrol hukumlerinin uygulanmaszmn yetersiz kalacagt, suc;un sabit gorulmesi halinde verilmesi muhtemel ceza veya guvenlik tedbirleriyle tutuklama tedbirinin olc;ulu oldugu, bu suretle $ilphelilerin tutukluluk halinin sonlandmlmasznz gerektirecek nitelikte yeni bir delilin bulunmadzgz, tutuklama nedenlerinin ortadan kalkmadzgz anla$zldzgzndan CMK 100 ve 108. maddeleri geregince $ilphelilerin tutukluluk hallerinin ayrz ayrz devamzna ... "

14. Ba~vurucu, amlan karara itiraz etmi~; istanbul 7. Sulh Ceza Hakimligince 20/2/2015 tarihinde itirazm reddine karar verilmi~tir.

15. istanbul Cumhuriyet Ba~savc1hgmm 4/12/2015 tarihli iddianamesi ile ba~vurucunun silahh teror orgiitii iiyeligi, bir ki~iyi tasarlayarak kasten oldiirmeye yard1m ve gorevi kotiiye kullanma suc;lanndan cezalandmlmas1 istemiyle hakkmda aym yer Ag1r Ceza Mahkemesinde dava ac;Ilm1~tlr.

16. Ba~vurucu ile birlikte toplam yirmi alt1 ~iipheli hakkmda diizenlenen iddianamede ilk olarak olaym geli~imi ve yapdan idari i~lemlere deginilmi~tir. Ba~vurucunun Fetullahc;1 Teror Orgiitii (FETO) ve/veya Paralel Devlet Yap1lanmas1 (PDY) hiyerar~isi ic;inde yer ald1g1 ileri siiriilmii~ ve ba~vurucunun iizerine at1h suc;lan i~ledigine ili~kin olarak;

i. Trabzon istihbarat Sube Miidiirliigiinden 17/2/2006 tarihinde istanbul Emniyet Miidiirliigii istihbarat Sube Miidiirliigiine gonderilen "[Y.H.] isimli §ahzs tarafindan Agos Gazetesi gene! yayzn yonetmeni [H.D.]ye kar§l jstanbul ilinde ses

4


: 2015/2556 : 23/1 /2019

getirecek bir eylem yapmayz planladzgz" hakkmdaki 027248 say1h yaz1 uzerine kendisi aranarak istanbul Ernniyet Mudurlugu istihbarat Sube Mudurlugunden konu ile ilgili aynntih bilgi almak isteyen kolluk gorevlisi V.A.ya, yine Trabzon istihbarat Sube Mudurlugunce hazirlanrn1~ 17/2/2006 tarihli ve 027246 say1h yaz1 ile Trabzon Ernniyet Mudurlugunden, istihbarat Daire Ba~kanhgma gonderilen yaz1 ekindeki 15/2/2006 tarihli 09 No.lu F4 raporu i9eriginde yer alan "[Y.H.]nin [H.D.]yi ne pahaszna olursa olsun oldurecegi" bilgisini soylerneyerek gizlernesi, bu ~ekilde H.D. hakkmda koruma karan almmasm1 engellemesi,

ii. 6.B. kod ismi ile yard1mc1 istihbarat elemam E.T. ile H.D. cinayeti tasans1 konusunda bilgi alma arna9h yap1lan 90k say1da gizli bulu~rnaya katilrnas1,

iii. istanbul Curnhuriyet Ba~savc1hgmda alman 29/11/2013 tarihli sesli ve goruntulu ifadesinde "[E.T.]nin [H.D.] cinayeti tasarzszna dair butun detay bilgileri, tetikr;i 0. ismine kadar cinayet oncesinde [O.B.] kod isimli Ozkan MUMCU'nun da bildigini" soylemesi ancak ~upheli Ozkan Mumcu tarafmdan silahh teror orgullinun arna9lan dogrultusunda ara9 su9 niteligindeki H.D. cinayetinin ger9ekle~rnesi i9in vakif oldugu butun bilgileri kasten F4 gizli haber raporlanna donu~llirmediginin tespit edilmesi

olgulanna dayamld1g1 gorulmu~llir.

17. istanbul 14. Agir Ceza Mahkemesince iddianamenin kabulune karar verilmi~ ve 15/12/2015 tarihli tensip incelemesiyle birlikte ba~vurucunun tutuklulugunun devamma karar verilmi~tir. Karann ilgili k1sm1 ~oyledir:

11 atzlz suc;larzn vaszf ve mahiyeti, mevcut deli/ durumuna nazaran kuvvetli sue; $ilphesine i$aret eden somut kanztlar bulunmasz, milsnet suc;larzn 5271 sayzlz CMK.nur. 100/3-a maddesindeki katalog suc;lar arasznda sayzlmasz, milsnet sU<;lara kar$zlzk ilgili yasa maddesinde ongorulen hurriyeti baglayzcz cezanzn alt ve ust sznzrlarznzn tutuklama nedenlerinden 'kac;ma veya savu$ma' $ilphesini somutla$flrmasz, i$in onemine, istenilen ceza miktarzna ve dosyadaki mevcut kanztlara nazaran tutuklama tedbirinin bu G$amada Anayasanzn 13. maddesi ve AjHM karar ve i<;tihatlarz baglamznda orantzlz ve ol<;illu olu$U, bu itibarla alternatif koruma tedbiri niteligindeki adli kontrol hukumleri ve tedbirleri ile sanzklar ilzerinde yeterli ve etkili hukuksal denetim saglanamayacak olu$U nedenlerinden oturil sanzklarzn CMKnun 101/1-2, 108/3 maddeleri uyarznca tutukluluk hallerinin ayrz ayrz devamzna ... 11

18. Ba~vurucu, istanbul 14. Agir Ceza Mahkemesince 19/4/2016 tarihinde yapilan duru~mada tahliye edilmi~tir.

19. Dava, bireysel ba~vurunun incelendigi tarih itibanyla istanbul 14. Agir Ceza Mahkemesinde (E.2016/32) derdesttir.

IV. iLGiLi HUKUK

20. 26/9/2004 tarihli ve 5237 say1h Turk Ceza Kanunu'nun "Silahlz orgut" kenar ba~hkh 314. maddesinin (2) numarah fikras1 ~oyledir:

11(2) Birinci fikrada tanzmlanan orgilte ilye olanlara, bq yzldan on yzla kadar hapis cezasz verilir. 11

5


: 2015/2556 : 23/1/2019

21. 12/4/1991 tarihli ve 3713 say1h Terorle Mucadele Kanunu'nun "Teror suc;larz" kenar ba~hkh 3. maddesi ~oyledir:

1126/9/2004 tarihli ve 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununun 302, 307, 309, 311, 312, 313 314, 315 ve 320 nci maddeleri ile 310 uncu maddesinin birincifikrasznda yazzlz sur;lar, teror sur;larzdzr. 11

22 3713 say1h Kanun'un "Cezalarzn artmlmasz" kenar ba~hkh 5. maddesinin birinci fikrasmm birinci cumlesi ~oyledir:

113 ve 4 iincii maddelerde yazzlz sur;larz i$leyenler hakkznda ilgili kanunlara gore tayif edilecek hapis cezalarz veya adlf para cezalarz yarz oranznda artmlarak hiikmolunur. 11

23. 5237 say1h Kanun'un "Nitelikli haller" kenar ba~hkh 82. maddesinin ilgili kism1 ~oyledir:

11(1) Kasten oldiirme sur;unun;

a) Tasarlayarak,

j$/enmesi halinde, ki$i agzrla$fmlmz$ miiebbet hapis cezasz ile cezalandmlzr. 11

24. 5237 say1h Kanun'un "Gorevi kotiiye kullanma" kenar ba~hkh 257. maddesinin (2) numarah fikras1 ~oyledir:

11(2) Kanunda ayrzca sur; olarak tanzmlanan haller dz$znda, gorevznzn gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme gostererek, ki$ilerin magduriyetine veya kamunun zararzna neden olan ya da ki$ilere hakszz bir kazanr; saglayan kamu gorevlisi, altz aydan iki yzla kadar hapis cezasz ile cezalandmlzr. 11

25. 4/12/2004 tarihli ve 5271 say1h Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun "Yakalama emri ve nedenleri" kenarba~hkh 98. maddesinin (1) numarah fikras1 ~oyledir:

"Soru$furma evresinde r;agrz iizerine gelmeyen veya r;agrz yapzlamayan $iipheli hakkznda, Cumhuriyet savczsznzn istemi iizerine sulh ceza hdkimi tarafindan yakalama emn diizenlenebilir. Ayrzca, tutuklama isteminin reddi kararzna itiraz halinde, itiraz mercii tarafindan da yakalama emri diizenlenebilir. 11

26. 5271 say1h Kanun'un "Tutuklama nedenleri" kenar ba~hkh 100. maddesinin ilgili kism1 ~oyledir:

"(l) Kuvvetli sur; $iiphesinin varlzgznz gosteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunmasz halinde, $iipheli veya sanzk hakkznda tutuklama kararz verilebilir. hin onemi, verilmesi beklenen ceza veya giivenlik tedbiri ile olr;iilii olmamasz halinde, tutuklam, kararz verilemez.

(2) A$agzdaki hallerde bir tutuklama nedeni var sayzlabilir:

a) $iipheli veya sanzgzn kar;masz, saklanmasz veya kar;acagz $iiphesini uyandzran somut olgular varsa.

6


: 2015/2556 : 23/1/2019

b) Siipheli veya sanzgzn davranzJ!arz;

1. Delilleri yak etme, gizleme veya degiJtirme,

2. Tanzk, magdur veya baJkalarz iizerinde baskz yapzlmasz giriJiminde bulunma,

Hususlarznda kuvvetli Jiiphe oluJturuyorsa.

(3) AJagzdaki suc;larzn iJlendigi hususunda kuvvetli Jiiphe sebeplerinin varlzgz halinde, tutuklama nedeni var sayzlabilir:

a) 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununda yer a/an;

2. Kasten oldiirme (Madde 81, 82, 83),

11. Anayasal Diizene ve Bu Diizenin jJ/eyiJine KarJz Su<;lar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314,315),

27. 5271 say1h Kanun'un "Tutuklama karan" kenar ba~hkh 101. maddesinin (1), (2) ve (5) numarah fikralan ~oyledir:

"(]) SoruJturma evresinde Jiiphelinin tutuklanmaszna Cumhuriyet savczsznzn istemi iizerine sulh ceza hdkimi tarafindan, kovuJturma evresinde sanzgzn tutuklanmaszna Cumhuriyet savczsznzn istemi iizerine veya re 'sen mahkemece karar verilir. Bu istemlerde mutlaka gerek<;e gosterilir ve adli kontrol uygulamasznzn yetersiz kalacagznz belirten hukukf ve jiilf nedenlere yer verilir.

(2) (DegiJik: 2/ 7/2012-6352/97 md.) Tutuklamaya, tutuklamanzn devamzna veya bu husustaki bir tahliye isteminin reddine iliJkin kararlarda;

a) Kuvvetli su<; Jiiphesini,

b) Tutuklama nedenlerinin varlzgznz,

c) Tutuklama tedbirinin ol<;iilii oldugunu,

gosteren deliller somut olgularla gerekc;elendirilerek ac;zk<;a gosterilir. Kararzn i<;erigi Jiipheli veya sanzga sozlii olarak bildirilir, ayrzca bir ornegi yazzlmak suretiyle kendilerine verilir ve bu husus kararda belirtilir.

(5) Bu madde ile 100 iincii madde geregince verilen kararlara itiraz edilebilir. "

7


: 2015/2556 : 23/1/2019

28. 5271 say1h Kanun'un "Siipheli veya sanzgm salzverilme istemleri" kenar ba~hkh 104. maddesinin (1) ve (2) numarah fikralan ~oyledir:

"(]) Soru$furma ve kovu$furma evrelerinin her a$amasznda $ilpheli veya sanzk salzverilmesini isteyebilir.

(2) $ilpheli veya sanzgzn tutukluluk halinin devamzna veya salzverilmesine hakim veya mahkemece karar verilir. Ret kararzna itiraz edilebilir. "

29. 5271 say1h Kanun'un "Usu!" kenar ba~hkh 105. maddesi ~oyledir:

"103 ve 104 uncu maddeler uyarznca yapzlan istem uzerine, merciince Cumhuriyet savczsz, $ilpheli, sanzk veya mudafiin goril$il alzndzktan sonra, u9 gun i9inde istemin kabulune, reddine veya adlf kontrol uygulanmaszna karar verilir. (Ek cumle: JJ /4/2013-6459/15 md.) Duru$ma dz$znda bu karar verilirken Cumhuriyet savczsz, $ilpheli, sanzk veya mudafiinin goril$il alznmaz. Bu kararlara itiraz edilebilir. "

30. 5271 say1h Kanun'un "Miidafiin dosyayz inceleme yetkisi" kenar ba~hkh 153. maddesinin ilgili k1sm1 ~oyledir:

~oyledir:

"(2) Mudafiin dosya i9erigini inceleme veya belgelerden ornek alma yetkisi, soru$furmanzn amacznz tehlikeye dil$ilrebilecek ise Cumhuriyet savczsznzn istemi ilzerine hakim kararzyla kzsztlanabilir. Bu karar ancak a$agzda sayzlan su9lara ili$kin yilrutulen soru$furmalarda verilebilir:

a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayzlz Turk Ceza Kanununda yer alan;

7. Anayasal Duzene ve Bu Duzenin hleyi$ine Kar$Z Su9lar (madde 309, 310, 311,312, 313, 314, 315, 316),

8. Devlet Szrlarzna Kar$Z Su9lar ve Casusluk (madde 326, 327, 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337).

(3) Yakalanan ki$inin veya $ilphelinin ifadesini i9eren tutanak ile bilirki$i raporlarz w adz ge9enlerin hazzr bulunmaya yetkili olduklarz diger adli i$lemlere ili$kin tutanaklar hakkznda, ikinci fikra hukmu uygulanmaz.

(4) Mudafi, iddianamenin mahkeme tarafindan kabul edildigi tarihten itibaren dosya i9erigini ve muhafaza altzna alznmZ$ delilleri inceleyebilir; butiln tutanak ve belgelerin orneklerini har9szz olarak alabilir. "

31. 5271 say1h Kanun'un "Soru~turmanzn gizliligi" kenar ba~hkh 157. maddesi

"Kanunun ba$ka hukum koydugu haller saklz kalmak ve savunma haklarzna zarar vermemek ko$uluyla soru$furma evresindeki usul i$lemleri gizlidir. "

8


: 2015/2556 : 23/1 /2019

32. 26/9/2004 tarihli ve 5235 say1h Adli Yarg1 ilk Derece Mahkemeleri ile Bolge Adliye Mahkemelerinin Kurulu~ Gorev ve Y etkileri Hakkmda Kanun'un "Ceza mahkemelerinin kurulu§u" kenar ba~hkh 9. maddesinin be~inci fikras1 ~oyledir:

"j$ durumunun gerekli kzldzgz yerlerde ceza mahkemelerinin birden fazla dairesi olu$furulabilir. Bu daireler numaralandzrzlzr. (Ek cumleler: 2/12/2014-6572/39 md.) Ozel kanunlarda ba$kaca hukum bulunmadzgz takdirde ihtisasla$manzn saglanmasz amaczyla, gelen i$lerin yogunlugu ve niteligi dikkate alznarak daireler araszndaki i$ dagzlzmz, Hakim/er ve Savczlar Yuksek Kurulu tarafindan belirlenebilir. Bu kararlar, Resmf Gazete 'de yayzmlanzr. Daire/er, tevzi edilen davalara bakmakla yilkumludur. Hakim/er ve Savczlar Yuksek Kurulunca i$ dagzlzmznzn yapzldzgz tarih itibarzyla gorulmekte olan davalarda daireler, i$ bolumu gerekc;esiyle dosyalarz diger bir daireye gonderemez. "

33 . 5235 say1h Kanun'un "Sulh ceza hakimligi" kenar ba~hkh 10. maddesinin birinci fikras1 ~oyledir:

"(Degi$ik: 18/6/2014-6545/48 md.) Kanunlarzn ayrzca gorevli kzldzgz haller saklz kalmak ilzere, yilriltulen soru$furmalarda hakim tarafindan verilmesi gerekli kararlarz almak, i$leri yapmak ve bunlara kar$l yapzlan itirazlarz incelemek amaczyla sulh ceza hakimligi kurulmu$fur. j$ durumunun gerekli kzldzgz yerlerde birden fazla sulh ceza hakimligi kurulabilir. Bu durumda sulh ceza hakimlikleri numaralandzrzlzr. Mustakilen su!J ceza hakimliginde gorevlendirilen hakimler, adli yargz adalet komisyonlarznca ba$ka mahkemelerde veya i$lerde gorevlendirilemez."

V. iNCELEME VE GEREK<;E

34. Mahkemenin 23/1 /2019 tarihinde yapm1~ oldugu toplantida ba~vuru incelenip geregi dti~tiniildti:

A. Ki~i Hiirriyeti ve Giivenligi Hakkmm ihlal Edildigine ili~kin iddialar

1. Sulh Ceza Hakimliklerinin Dogal Hakim, Bag1ms1z ve Tarafs1z Hakim ilkelerine Ayk1n Olduguna ili~kin iddia

a. Ba~vurucularm iddias1

35. Ba~vurucu; tutuklama karanm veren sulh ceza hakimliklerinin dogal hakim ilkesine aykm olarak kuruldugunu, tutuklama karanm veren hakimin bag1ms1z ve tarafs1z olmad1gm1, aym mahkemelerin birbirlerinin kararlanna kar~1 yap1lan itirazlan aralannda bir althk tistltik durumu olmadan incelediklerini belirterek ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigini ileri stirmti~; tutukluluk hususunda karar veren sulh ceza hakimliklerinin gorev ve yetkilerini dtizenleyen 18/6/2014 tarihli ve 6545 say1h Kanun'un ilgili htiktimlerinin Anayasa'ya aykm oldugunu ve iptali istemiyle itiraz yoluyla Genel Kurula gonderilmesi gerektigini belirtmi~tir.

b. Degerlendirme

36. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucu tarafmdan yap1lan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Bu itibarla ba~vuruculann bu boltimdeki iddialannm Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 baglammda ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakk1 kapsammda incelenmesi gerekir.

9


: 2015/2556 : 23/1 /2019

3 7. Sulh ceza hakimliklerinin kanuni hakim gtivencesini saglamad1g1, tarafs1z ve bag1ms1z mahkeme olmad1g1 ve tutukluluga itirazm bu yarg1 mercilerince karara baglanmasmm htirriyetten yoksun buak1lmaya kar~1 etkili bir itirazda bulunmay1 imkans1z hale getirdigine ili~kin iddialar Anayasa Mahkemesince bin;ok kararda incelenmi~, bu kararlarda sulh ceza hakimliklerinin yap1sal ozellikleri dikkate almarak soz konusu iddialann a91k9a dayanaktan yoksun oldugu sonucuna vanlm1~tu (Hikmet Kopar ve digerleri, B. No: 2014/14061, 8/4/2015, §§ 101-115; Mehmet Baransu (2), B. No: 2015/7231, 17/5/2016, §§ 64-78, 94-97).

38. Somut ba~vuruda, aym mahiyetteki iddialara ili~kin olarak amlan kararlarda vanlan sonu9tan aynlmay1 gerektiren bir durum bulunmamaktad1r.

39. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu k1smmm a91k<;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

2. Soru~turma Dosyasma Eri~imin Kis1tland1gma ili~kin iddia

a. Ba~vurucunun iddias1

40. Ba~vurucu, dosyada gizlilik karan bulundugu i9in isnat edilen su9lamalarla ilgili yeterli bilgi ve belgeye sahip olamad1gm1 ve bu nedenle savunmalanm tam anlam1yla yapamad1gm1 belirterek ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigini ileri stirmti~ttir.

b. Degerlendirme

41. Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci f1kras1 ~oyledir:

"Her ne sebeple olursa olsun, hurriyeti kzsztlanan ki$i, kzsa surede durumu hakkznda karar verilmesini ve bu kzsztlamanzn kanuna aykzrzlzgz halinde hemen serbest bzrakzlmasznz saglamak amaczyla yetkili bir yargz merciine ba$vurma hakkzna sahiptir. "

42. Anayasa Mahkemesi, olaylann ba~vurucu tarafmdan yap1lan hukuki nitelendirmesi ile bagh olmay1p olay ve olgulann hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, § 16). Bu itibarla ba~vuruculann bu boltimdeki iddialannm Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 baglammda ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakk1 kapsammda incelenmesi gerekir.

i. Genel ilkeler

43. Anayasa Mahkemesi 5271 say1h Kanun'un 153. maddesine gore verilen kis1tlama kararlanmn ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakk1 ile ozellikle tutuklu ki~ilerin tutukluluga yonelik itirazda bulunma haklan tizerindeki etkisini bir9ok karannda incelemi~ ve amlan kararlarda inceleme yontemine ili~kin ilkelerini belirtmi~tir ( Giinay Dag ve digerleri [GK], B. No: 2013/1631, 17/12/2015, §§ 168-176; Hidayet Karaca, B. No: 2015/144, 14/7/2015, §§ 105-107; Erdem Giil ve Can Diindar [GK], B. No: 2015/18567, 25/2/2016, §§ 46-48; Siileyman Bagrzyamk ve digerleri, B. No: 2015/9756, 16/11/2016, §§ 248-257).

44. Anayasa'nm 19. maddesinin dordtincti fikras1, yakalanan veya tutuklanan ki~iye yakalama veya tutuklama sebeplerinin ve haklanndaki iddialann hemen yaz1h olarak

10


: 2015/2556 : 23/1/2019

bildirilmesini, yaz1h bildirimin mtimktin olmamas1 halinde sozlti olarak derhal; toplu sm;larda ise en ge<; hakim huzuruna 91kanlmcaya kadar bildirilmesini ongormektedir ( Giinay Dag ve digerleri, § 168).

45. Diger taraftan Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 uyannca, htirriyeti k1s1tlanan ki~i k1sa stirede durumu hakkmda karar verilmesini ve bu k1s1tlamanm kanuna aykmhg1 halinde hemen serbest b1rakilmasm1 saglamak amac1yla yetkili bir yarg1 merciine ba~vurma hakkma sahiptir. F1krada ongortilen bu usulde adil yarg1lanma hakkmm btittin gtivencelerini saglamak mtimktin degilse de iddia edilen tutmanm ko~ullanna uygun somut gtivencelerin yarg1sal nitelikli bir kararla saglanmas1 gerekir (Mehmet Haberal, B. No: 2012/849, 4/12/2013, §§ 122, 123).

46. Bu baglamda tutukluluk halinin devammm veya serbest b1rak1lma taleplerinin incelenmesinde silahlann e§itligi ve r;eli§meli yargzlama ilkelerine riayet edilmelidir (Hikmet Yaygzn , B. No: 2013/1279, 30/12/2014, § 30). Silahlann e~itligi ilkesi, davanm taraflannm usul haklan bak1mmdan aym ko~ullara tabi tutulmas1 ve taraflardan birinin digerine gore daha zay1f bir duruma dti~tirtilmeksizin iddia ve savunmalanm makul bir ~ekilde mahkeme ontinde dile getirme fusatma sahip olmas1 anlamma gelmektedir. <;::eli~meli yargilama ilkesi ise taraflara dava dosyas1 hakkmda bilgi sahibi olma ve yorum yapma hakkmm tanmmasm1, bu nedenle taraflann yargilamanm btittintine aktif olarak katilmasm1 gerektirmektedir (Biilent Karata§ , B. No: 2013/6428, 26/6/2014, §§ 70, 71).

47. Yakalanan bir ki~iye, yakalanmasmm temel maddi ve hukuki sebepleri teknik olmayan ve ki~inin anlayabilecegi basit bir dilde a91klanmah; boylece ki~i, uygun gortirse htirriyetinden yoksun b1rak1lmasmm Anayasa'nm 19. maddesinin sekizinci fikras1 kapsammda kanuna uygunluguna itiraz etmek tizere mahkemeye ba~vurma imkamna sahip olabilmelidir. Bununla birlikte Anayasa'nm 19. maddesinin dordtincti fikras1; yakalama veya tutuklama s1rasmda verilen bilgilerin yakalanan veya tutuklanan ki~iye isnat edilen su9lann tam bir listesini i9ermesini, bir ba~ka deyi~le hakkmdaki su9lamalara esas tum delillerin bildirilmesini ya da a91klanmasm1 gerektirmemektedir ( Giinay Dag ve digerleri, § 175).

48. ifadesi ya da savunmas1 almuken ba~vurucuya eri~imi kis1tlanan belgelerin i9erigine ili~kin sorular sorulmu~ veya ba~vurucunun tutukluluk karanna yonelik itirazmda bu belgelerin i9erigine at1fta bulunmu~ olmas1 durumunda ba~vurucunun tutukluluga temel te~kil eden belgelere eri~iminin oldugunun, i9erikleri hakkmda yeterli bilgiye sahip bulundugunun ve bu nedenle de tutukluluk halinin gerek9elerine yeterli bi9imde itiraz etme imkamm elde ettiginin kabulti gerekmektedir. Boyle bir durumda ki~i, tutukluluga temel te~kil eden belgelerin i9erigi hakkmda yeterli bilgiye sahiptir (Hidayet Karaca, § l 07).

ii. ilkelerin Olaya Uygulanmas1

49. istanbul 14. Agu Ceza Mahkemesince 4/12/2015 tarihli iddianame kabul edilerek 15/12/2015 tarihli tensip incelemesiyle birlikte kovu~turma a~amasma ge9ilmi~ ve iddianamenin kabul edildigi tarih itibanyla k1s1thhk 5271 say1h Kanun'un 153. maddesinin (4) numarah fikras1 uyannca kendiliginden sona ermi~tir.

50. Ba~vurucuya yoneltilen su9lamalara ili~kin olgular temelde haklannda soru~turma ytirtittilen diger ~tiphelilerle birlikte eylem ve fikir birligi i9inde hareket ederek, gorevi geregi yaptig1 istihbarat 9ah~malan sonucu ogrendigi bilgileri ilgili makamlara tam olarak iletmedigi ve verdigi eksik bilgi ile bir ki~inin oltimtine sebebiyet verdigi, eylemlerin

11


: 2015/2556 : 23/1/2019

btitiinline bakild1gmda ba~vurucunun orgtitsel hiyerar~ik ili~ki i9inde kendisine verilen gorevi yerine getirdigi iddias1du. Ba~vurucunun kolluk gorevlilerince ve Sulh Ceza Hakimligince alman ifadeleri incelendiginde kendisine isnat edilen su9lamalara ili~kin olarak a91klamalarda bulunuldugu ve bu su9lamalara konu eylemlerle ilgili sorular yoneltildigi, ba~vurucunun da isnat edilen eylem ve su9lamalara kar~1 savunmalar yaptlg1, su9lamalan kabul etmedigi goriilmektedir.

51. Diger taraftan istanbul 5. ve 6. Sulh Ceza Hakimliklerince yap1lan sorgular suasmda ba~vurucuya yiiklenen su9lann anlatild1g1 ve bu suada ba~vurucunun mtidafiinin de hazu bulundugu anla~Ilm1~tlr. Ba~vurucu su9lamalardan ve su9lamalann dayanaklanna ili~kin bilgi ve belgelerden haberdar olduktan sonra mtidafiiyle birlikte hakim ontinde savunmalanm sozlti olarak dile getirmi~, bu savunmalannda da kolluktaki anlatimlan dogrultusunda su9lamalan kabul etmemi~tir.

52. Ba~vurucunun 5271 say1h Kanun'un 153 . maddesinin (3) numarah fikrasma aykm olarak kuralda belirtilen ifadelerini i9eren tutanaklar, bilirki~i raporlan ve hazu bulunmaya yetkili oldugu diger adli i~lemlere ili~kin tutanaklara eri~iminin kis1tland1g1 yontinde bir ~ikayeti de bulunmamaktadu. Aynca tutukluluga itiraz dilek9elerinde ba~vurucunun mtidafii tarafmdan usul ve esasa ili~kin aynntih bir ~ekilde savunmalar yapilm1~tu. Dolay1s1yla ba~vurucunun ve mtidafiinin isnat edilen su9lamalara ve tutukluluga temel te~kil eden bilgilere eri~iminin oldugu anla~1lmaktad1r.

53 . Bu itibarla su9lamalara dayanak olan temel unsurlann ve tutmanmhukukiliginin degerlendirilmesi i9in esas olan bilgilerin ba~vurucuya veya mtidafiine bildirildigi ve ba~vurucuya bunlara kar~1 savunmalanm ileri stirme imkanmm verildigi dikkate almd1gmda yakla~1k alt1 ay stiren soru~turma a~amasmda uygulanm1~ olan kis1thhk karan nedeniyle ba~vurucunun tutukluluga kar~1 etkili bir ~ekilde itirazda bulunamad1gmm kabulti mtimktin goriilmemi~tir (benzer yondeki bir degerlendirme i9in bkz. Deniz Ozfirat, B. No: 2013/7929, 1/12/2015, § 91).

54. A91klanan gerek9elerle ba~vurucunun k1s1tlama karan nedeniyle tutukluluga 1tuaz baglammda savunma hakkmm kis1tland1g1 iddiasma ili~kin olarak bir ihlalin bulunmad1g1 a91k oldugundan ba~vurunun bu kismmm da ar;zkr;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

3. Tutuklamanm Hukuki Olmad1gma ili~kin iddia

a. Ba~vurucularm iddialan

55 . Ba~vurucu; kuvvetli su9 stiphesi ve bir tutuklama nedeni bulunmad1g1 halde haks1z olarak tutukland1gm1, tutuklama ve tutuklamaya itirazm reddi kararlannm tutuklamay1 hakh k1lacak somut deliller ve adli kontrol tedbirine neden ba~vurulmad1g1 ortaya konulmadan soyut degerlendirmelerle gerek9esiz olarak verildigini, aynca tutuklama karannda tutuklama nedenleri ve uygulanan tedbirin ol9tiltiltigti hususunda degerlendirme yap1lmad1g1m belirterek ki~i htirriyeti ve gtivenligi hakkmm ihlal edildigini ileri stirmti~tiir.

b. Degerlendirme

56. Anayasa'nm "Temel hak ve hiirriyetlerin sznzrlanmasz" kenar ba~hkh 13. maddesi ~oyledir:

12


: 2015/2556 : 23/1/2019

"Temel hak ve hiirriyetler, ozlerine dokunulmakszzzn yalnzzca Anayasanzn ilgi/1 maddelerinde belirtilen sebeplere baglz olarak ve ancak kanunla sznzrlanabilir. Bu sznzrlamalar, Anayasanzn soziine ve ruhuna, demokratik top/um diizeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine ve ol9iiliiliik ilkesine aykzrz olamaz. "

57. Anayasa'nm "Ki§i hurriyeti ve guvenligi" kenar ba~hkh 19. maddesinin birinci flkras1 ile -Uc;-Unc-U flkrasmm birinci c-Umlesi ~oyledir:

"Herkes, ki:ji hiirriyeti ve giivenligine sahiptir.

Su9lulugu hakkznda kuvvetli belirti bulunan ki:jiler, ancak ka9malarzn1, delillerin yak edilmesini veya degi!jtirilmesini onlemek maksadzyla veya bunlar gibi tutuklamayz zorunlu kzlan ve kanunda gosterilen diger hallerde hakim kararzyla tutuklanabilir. "

58. Ba~vurucunun bu bolumdeki iddialannm Anayasa'nm 19. maddesinin -Uc;-Unc-U flkras1 baglammda ki~i h-Urriyeti ve g-Uvenligi hakk1 kapsammda incelenmesi gerekir.

i. Genel ilkeler

59. Anayasa'mn 19. maddesinin birinci flkrasmda, herkesin ki~i h-Urriyeti ve g-Uvenligi hakkma sahip oldugu ilke olarak ortaya konulduktan sonra ikinci ve -Uc;-Unc-U flkralannda, ~ekil ve ~artlan kanunda gosterilmek ~art1yla ki~ilerin ozg-Url-Ug-Unden mahrum b1rakilabilecegi durumlar s1mrh olarak sayilm1~t1r (Murat Narman, B. No: 2012/1137, 2/7/2013, § 42).

60. Ki~i h-Urriyeti ve g-Uvenligi hakkma yonelik bir m-Udahale olarak tutuklamanm Anayasa'nm 13. maddesinde ongorulen ve tutuklama tedbirinin niteligine uygun d-U~en, kanun tarafmdan ongoriilme, Anayasa'nm ilgili maddelerinde belirtilen hakh sebeplerden bir veya daha fazlasma dayanma ve olc;iiliil-Uk ilkesine aykm olmama ko~ullanna uygun olup olmad1gmm belirlenmesi gerekir (Halas Asian, B. No: 2014/4994, 16/2/2017, §§ 53, 54).

61. Anayasa'mn 19. maddesinin uc;-Unc-U flkrasma gore tutuklama ancak suc;lulugu hakkznda kuvvetli belirti bulunan ki§iler baklmmdan m-Umk-Und-Ur. Bir ba~ka anlatimla tutuklamanm on ko~ulu, ki~inin suc;lulugu hakkmda kuvvetli belirtinin bulunmas1d1r. Bunun ic;in suc;lamanm kuvvetli sayilabilecek inandmc1 delillerle desteklenmesi gerekir (Mustafa Ali Balbay, B. No: 2012/1272, 4/12/2013, § 72).

62. Ote yandan Anayasa'nm 19. maddesinin -Uc;-Unc-U flkrasmda, tutuklama karannm kac;ma ya da delillerin yak edilmesini veya degi§tirilmesini onlemek amac1yla verilebilecegi belirtilmi~tir. 5271 say1h Kanun'un 100. maddesine gore de ~-Upheli veya samgm kac;mas1, saklanmas1 veya kac;acag1 ~-Uphesini uyand1ran somut olgulann bulunmas1, ~-Upheli veya samgm davram~lanmn delilleri yok etme, gizleme veya degi~tirme, tamk, magdur veya ba~kalan -Uzerinde baskl yapilmas1 giri~iminde bulunma hususlarmda kuvvetli ~-Uphe olu~turmas1 hallerinde tutuklama karan verilebilecektir. Maddede aynca i~lendigi konusunda kuvvetli ~-Uphe bulunmas1 ~art1yla tutuklama nedeninin varsayilabilecegi suc;lara ili~kin bir listeye yer verilmi~tir (Halas Asian, §§ 58, 59).

13

Ba$VUfll Numaras1 Karar Tarihi

: 2015/2556 : 23/1/2019

63. Diger taraftan Anayasa'nm 13. maddesinde temel hak ve ozgtirluklere yonelik sm1rlamalann ol<;iiliiliik ilkesine aykm olamayacag1 belirtilmi$tir. Bu baglamda dikkate almacak hususlardan biri tutuklama tedbirinin isnat edilen sw;;un onemi ve uygulanacak olan yaptmmm agirhg1 kar$1smda ol9tilti olmas1dir (Halas Asian, § 72).

64. Her somut olayda tutuklamanm on ko$ulu olan su9un i$lendigine dair kuvvetli belirtinin olup olmad1gmm, tutuklama nedenlerinin bulunup bulunmad1gmm ve tutuklama tedbirinin ol9tiltiltigtintin takdiri oncelikle amlan tedbiri uygulayan yarg1 mercilerine aittir. Zira bu konuda taraflarla ve delillerle dogrudan temas halinde olan yarg1 mercileri Anayasa Mahkemesine k1yasla daha iyi konumdadir (Giilser Yzldmm (2) [GK], B. No: 2016/40170, 16/11/2017, § 123). Bununla birlikte yarg1 mercilerinin belirtilen hususlardaki takdir arahgm1 a$IP a$mad1g1 Anayasa Mahkemesinin denetimine tabidir. Anayasa Mahkemesinin bu husustaki denetimi, somut olaym ko$ullan dikkate almarak ozellikle tutuklamaya ili$kin sure<;; ve tutuklama karannm gerek9eleri tizerinden yapilmahdir (Erdem Giil ve Can Diindar, § 79; Sel<;uk Ozdemir [GK], B. No: 2016/49158, 26/7/2017, § 76; Giilser Yzldmm (2), § 124).

ii. ilkelerin Olaya Uygulanmas1

65 . Ba$vurucu, gorevi kotiiye kullanma ve gorevi kotiiye kullanma ve ihmali davram§la kasten adam oldiirme su9lanndan 5271 say1h Kanun'un 100. maddesi uyannca tutuklanm1$tlr. Dolay1s1yla ba$vurucu hakkmda uygulanan tutuklama tedbirinin kanuni dayanag1 bulunmaktad1r.

66. Kanuni dayanag1 bulundugu anla$1lan tutuklama tedbirinin me$ru bir amacmm olup olmad1g1 ve ol9tiltiltigti incelenmeden once tutuklamanm on ko$ulu olan su9un i$lendigine dair kuvvetli belirtinin bulunup bulunmad1gmm degerlendirilmesi gerekir.

67. Tutuklama karanna dayanak olan yakalama emrinde ba$vurucunun gorevi gereg1 ogrendigi bilgileri tam ve eksiksiz olarak iletmesi gerekirken olaym vahametini bildirmeyi engelleyecek bi9imde eksik olarak ilettigi, yine gonderilen yaz1 sonras1 kurulan irtibatta da eksik bilgi vererek neticeyi onleme ytiktimltiltigtine aykm davrand1g1 belirtilerek kuvvetli su9 $iiphesinin varhgm1 gosterir delillerin bulundugu kanaatine varilm1$tlr (bkz. § 8).

68. iddianamede ise eyleme konu edilen kasten oldtirme su9u sonrasmda ytirtittilen adli ve idari soru$turmalar ile A vrupa insan Haklan Mahkemesine (AiHM) yap1lan ba$vuru sonucunda ba$vurucu ve diger $iipheliler hakkmda yeniden soru$turma ba$latild1g1, dosya i9inde bulunan F3, F4, F5 raporlan ve bu raporlann i9erikleri, maktul (H.D.) yontinden tehdit atmosferi olu$tuguna dair tamk anlatimlan, maktulun yarg1land1g1 dosyalar, yarg1lama s1rasmda meydana gelen olaylar, samklann su9 tarihi ve oncesindeki konumlan, gorevleri, mtifetti$1er tarafmdan dtizenlenen tevdi raporlan, Tefti$ Kurulu Ba$kanhg1 ve Devlet Denetleme Kurulu tarafmdan dtizenlenen raporlar, diger samklann tutuklu samklarla ilgili anlatimlan, olaya ili$kin daha once istanbul 14. Agir Ceza Mahkemesince verilen karar, Yarg1tay ilam1 ve i9erigi, Terorle Mticadele ~ube Mtidtirltigti raporlan, log kay1tlan, Y.H.nin takip edildigine dair rapor, tamk anlatimlan, Trabzon istihbarat ~ube Mtidtirltigtindeki sunucunun anzaland1gma dair tutanak ve telefon gorti$meleri anlatilmak suretiyle diger $iiphelilerle birlikte ba$vurucunun elde ettigi bilgiyi gizleyerek H.D. hakkmda koruma karan almmasm1 engelledigi ve atih su9lan i$ledigi iddia edilmi$tir (bkz. §§ 15, 16).

14


: 2015/2556 : 23/1 /2019

69. Ba~vurucu hakkmda olaya ili~kin daha once soru~turma yap1lmasma kar~m sonrasmda devam eden diger idari ve adli soru~turmalar sonucu elde edilen ve ortaya 91kan yeni deliller kapsammda gorevi kotii,ye kullanma ve ihmali davranz~la kasten adam oldurme su9lan yoniinden yeniden soru~turma ba~latilm1~ olmas1 ve ula~1lan yeni deliller neticesinde yap1lan degerlendirmede ba~vurucunun su9 i~ledigine dair kuvvetli belirti bulundugu sonucuna vanlmasmm keyfi ve temelsiz oldugu soylenemez.

70. Ba~vurucu hakkmda uygulanan ve kuvvetli su9 ~uphesinin bulunmas1 ~eklindeki on ko~ulu yerine gelmi~ olan tutuklama tedbirinin me~ru bir amacmm olup olmad1gmm degerlendirilmesi gerekir. Bu degerlendirmede tutuklama karannm verildigi andaki genel ko~ullar da dahil olmak uzere somut olaym tum ozelliklerinin dikkate almmas1 gerekir.

71. FETO/PDY'nin tilkedeki neredeyse tum kamu kurum ve kuru~lannda orgutlenmi~ olmas1, ytiz elliyi a~km tilkede faaliyet gostermesi ve ciddi seviyede uluslararas1 ittifaklannm bulunmas1, bu yap1lanma ile ilgili olarak soru~turmaya tabi tutulan ki~ilerin yurt d1~ma ka9masm1 ve yurt d1~mda bannmasm1 buytik ol9ude kolayla~tlracaktir (aym yondeki degerlendirmeler i9in bkz. Aydzn Yavuz ve digerleri [GK], B. No: 2016/22169, 20/6/2017, § 272). Ba~vurucunun tutuklanmasma ve tutuklulugunun devamma karar verilen ihmali davram~la kasten adam oldurme su9u ile iddianamede isnat edilen silahh teror orgutune uye olma su9lan Turk hukuk sistemi i9inde agir cezai yaptmmlar ongortilen su9 tipleri arasmda olup isnat edilen su9a ili~kin olarak kanunda ongortilen cezanm agirhg1 ka9ma ~uphesine i~aret eden durumlardan biridir (aym yondeki degerlendirmeler i9in bkz. Huseyin Burr;ak, B. No: 2014/474, 3/2/2016, § 61; Devran Duran [GK], B. No: 2014/10405, 25/5/2017, § 66). Aynca amlan su9 5271 say1h Kanun'un 100. maddesinin (3) numarah fikrasmda yer alan ve kanun geregi tutuklama nedeni varsayzlabilen su9lar arasmdadir.

72. Ba~vurucu hakkmda tutuklama ve tutuklulugunun devam1 karan verilirken i~lendigi iddia olunan su9lann vas1f ve mahiyetine, su9lara ili~kin Kanun'da ongortilen cezalann agirhgma, mevcut delil durumuna ve ka9ma ~uphesine dayamld1g1 gortilmektedir.

73. Dolay1s1yla tutuklama karannm verildigi andaki genel ko~ullar ve somut olaym yukanda belirtilen ozel ko~ullan ile istanbul 6. Sulh Ceza Hakimligi tarafmdan verilen karann i9erigi birlikte degerlendirildiginde ba~vurucu yonunden ozellikle ka9ma ve delilleri etkileme ~uphesine yonelen tutuklama nedenlerinin olgusal temellerden yoksun oldugu soylenemez.

74. Son olarak ba~vurucu hakkmdaki tutuklama tedbirinin ol9tilu olup olmad1gmm da belirlenmesi gerekir. Bir tutuklama tedbirinin Anayasa'nm 13. ve 19. maddeleri kapsammda ol9ulultigunun belirlenmesinde somut olaym tum ozellikleri dikkate almmahdir (Gutser Yzldmm (2), § 151). Oncelikle teror su9lannm soru~turulmas1 kamu makamlanm ciddi zorluklarla kar~1 kar~1ya birakmaktad1r. Bu nedenle ki~i hurriyeti ve guvenligi hakk.1, adli makamlar ve guvenlik gorevlilerinin -ozellikle organize olanlar olmak uzere- su9larla ve su9lulukla etkili bir ~ekilde mucadelesini a~m derecede gu9le~tirmeye neden olabilecek ~ekilde yorumlanmamahdir (aym yondeki degerlendirmeler i9in bkz. Suleyman Bagnyanzk ve digerleri; Devran Duran, § 64). Ozellikle darbe te~ebbusuyle veya FETO/PDY ile baglantih soru~turmalann kapsam1, niteligi ve FETO/PDY'nin ozellikleri de dikkate almd1gmda bu soru~turmalann diger ceza soru~turmalanna gore 90k daha zor ve karma~1k oldugu ortadadir (Aydzn Yavuz ve digerleri, § 350).

15


: 2015/2556 : 23/1/2019

75. Somut olaym yukanda belirtilen ozellikleri dikkate almd1gmda istanbul 6. Sulh Ceza Hakimliginin tutuklamaya yonelik arama karannda belirtilen srn;lar i9in ongoriilen cezalann miktan, i~in niteligi ve onemi de nazara almarak ba~vurucular hakkmda tutuklama tedbirine karar vermesinin ol9ulu olmad1g1 soylenemez.

76. A91klanan gerek9elerle ba~vurucunun tutuklamanm hukuki olmad1g1 iddiasma ili~kin olarak bir ihlalin bulunmad1g1 a91k oldugundan ba~vurunun bu kismmm ar;1kr;a dayanaktan yoksun olmas1 nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

B. Adil Y argdanma Hakkmm ihlal Edildigine ili~kin iddialar

1. Ba~vurucularm iddialan

77. Ba~vurucu; hakkmdaki soru~turmanm etkin ve adil bir ~ekilde yuriitulmedigini, aym olaya ili~kin olarak daha once takipsizlik karan verilmi~ken yeni bir delil ve durum olamadan yeniden soru~turma ba~latild1gm1, kararlann gerek9esiz ve yaz1lan gerek9elerin de yetersiz oldugunu, cezalann ~ahsiligi ilkesi ile lehe olan kanunlann uygulanmad1gm1, yeterli savunma hakk1 tamnmadan hakkmda karar verildigini ileri surerek adil yarg1lanma hakkmm ihlal edildigini iddia etmi~lerdir.

2. Degerlendirme

78. Anayasa'nm 148. maddesinin ti<;tincu fikrasmm son cumlesi ~oyledir:

11BaJvuruda bulunabilmek ir;in olagan kanun yollarznzn tuketilmiJ olmasz Jarttzr. 11

79. 30/3/2011 tarihli ve 6216 say1h Anayasa Mahkemesinin Kurulu~u ve Yargilama Usulleri Hakkmda Kanun'un "Bireysel ba~vuru hakk1" kenar ba~hkh 45. maddesinin (2) numarah fikras1 ~oyledir:

11jhfale neden oldugu ileri surulen iJlem, eylem ya da ihmal ir;in kanunda ongorulmu§ idari ve yargzsal baJvuru yollarznzn tamamznzn bireysel baJvuru yapzlmadan once tuketilmiJ olmasz gerekir. 11

80. Yukanda belirtilen Anayasa ve Kanun hukumleri geregmce Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuru, iddia edilen hak ihlallerinin derece mahkemelerince duzeltilmemesi halinde ba~vurulabilecek ikincil nitelikte bir kanun yoludur. Bireysel ba~vuru yolunun ikincil niteligi geregi Anayasa Mahkemesine bireysel ba~vuruda bulunabilmek i9in oncelikle olagan kanun yollannm tuketilmesi zorunludur (Ay~e Z1raman ve Cennet Ye~ilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013, §§ 16, 17).

81 . Somut olayda ba~vurucu, soru~turma sureci devam ederken bireysel ba~vuruda bulunmu~; sonra hakkmda ceza davas1 a91lm1~tlf. Anayasa Mahkemesince bireysel ba~vurunun karara bagland1g1 tarih itibanyla ba~vurucu hakkmdaki kovu~turmanm devam ettigi goriilmektedir. Ba~vurucunun ba~vuru formunda dile getirdigi adil yargilanma hakkma dair ~ikayetlerini yargilamada ve sonrasmda istinaf ile temyiz a~amalannda ileri surebilme ve bu a~amalarda inceletme imkam bulunmaktad1r. Bu 9er9evede derece mahkemelerinin yarg1lama, istinaf ve temyiz sure9leri beklenmeden soru~turma surecindeki adil yargilanma hakk1 ihlali ~ikayetlerinin ba~vurucu tarafmdan bireysel ba~vuruya konu edildigi goriilmu~llir.

16


: 2015/2556 : 23/1/2019

82. A91klanan gerek9elerle derece mahkemeleri onlinde devam eden ba~vuru yollan tiiketilmeden temel hak ve ozglirltiklerin ihlal edildigi iddialannm bireysel ba~vuru konusu yapild1g1 anla~1ld1gmdan ba~vurunun bu kismmm ba§vuru yollanmn tuketilmemi§ olmas1 nedeniyle kabul edilemez olduguna karar verilmesi gerekir.

C. Kotii Muamele Yasagmm ihlal Edildigine ili~kin iddialar

1. Ba~vurucunun iddias1

83. Ba~vurucu; tutukland1ktan sonra emniyet mensubu olmasma ragmen hi9bir memurun olmad1g1 ve memur kogu~unun da bulunmad1g1 bir ceza infaz kurumuna gonderildigini, burada kogu~a tek ki~i olarak konulmak suretiyle hakkmda tecrit uyguland1gm1, haks1z olarak tutuklanmas1 nedeniyle kamuoyunda hakkmda su9lu alg1s1 olu~turuldugunu belirterek insan haysiyetiyle bagda~mayan muameleye tabi tutulma yasagmm ihlal edildigini ileri stirmti~tiir.

2. Degerlendirme

84. Bireysel ba~vuru yolunun ikincil niteligi geregi Anayasa Mahkemesine ba~vuruda bulunabilmek i9in oncelikle olagan kanun yollannm tiiketilmesi zorunludur. Ba~vurucunun bireysel ba~vuru konusu ~ikayetini oncelikle ve stiresinde yetkili idari ve yarg1sal mercilere usultine uygun olarak iletmesi, bu konuda sahip oldugu bilgi ve delilleri zamanmda bu makamlara sunmas1, bu stire9te dava ve ba~vurusunu takip etmek i9in gerekli ozeni gostermi~ olmas1 gerekir (jsmail Bugra j§/ek, B. No: 2013/1177, 26/3/2013, § 17).

85. 16/5/2001 tarihli ve 4675 say1h infaz Hakimligi Kanunu'nda htiktimlti ve tutuklulann ceza infaz kurumlan ve tutukevlerine kabul edilmeleri, yerle~tirilmeleri, banndmlmalan, 1s1t1lmalan ve giydirilmeleri, beslenmeleri, temizliklerinin saglanmas1, bedensel ve ruhsal saghklannm korunmas1 amac1yla muayene ve tedavilerinin yaptmlmas1, d1~anyla ili~kileri, 9ah~tmlmalan gibi i~lem veya faaliyetlere ili~kin ~ikayetleri incelemek ve karara baglamak infaz hakimliklerinin gorev ve yetkileri arasmda sayilm1~ ve Kanun'un 5. maddesinde de bu kapsamda yapilacak ~ikayete ili~kin stirecin nas1l i~leyecegi dtizenlenmi~tir.

86. Somut olayda yukanda belirtilen mevzuat ve benzer yondeki bir ba~vuru olan Mehmet Baransu (B . No: 2015/8046, 19/11/2015 §§ 12-18) ba~vurusunda Anayasa Mahkemesince belirtildigi tizere ba~vurucunun ~ikayetlerini iletebilecegi ve yap1ld1gm1 iddia ettigi kotii muameleye derhal son verilmesini isteyebilecegi idari ve yarg1sal mercilerin bulundugu gortilmektedir. ilgili htiktimler kapsammda ba~vurucu, ~ikayetlerini oncelikle bu idari ve yarg1sal mercilere iletip tutulma yeri ve ko~ullan sebebiyle kotii muameleye maruz b1rak1ld1g1m ileri stirebilecek ve bu ko~ullann en k1sa zamanda uygun hale getirilmesini ve/veya kotti muamele iddiasma konu i~lemin infazmm durdurulmasm1 ya da ertelenmesini isteyebilecek iken bu yollara ba~vurmam1~tu. Aynca ba~vurucu tarafmdan yap1lan su9 duyurusu sonucunun kesinle~mesi beklenilmeden ba~vuruda bulunulmu~tur.

87. A91klanan gerek9elerle ba~vurunun bu k1smmm diger kabul edilebilirlik ko~ullan yontinden incelenmeksizin ba§vuru yollanmn tuketilmemesi nedeniyle kabul edilemezligine karar verilmesi gerekir.

17


: 2015/2556 : 23/1/2019

VI. HOKUM

A91klanan gerek9elerle;

A. 1. Sulh ceza hakimliklerinin dogal hakim, bag1ms1z ve tarafs1z hakim ilkelerine aykm olmas1 nedeniyle ki~i hlirriyeti ve glivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ar;zkr;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

2. Soru~turma dosyasma eri~imin k1s1tlanmas1 nedeniyle ki~i hlirriyeti ve glivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ar;zkr;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

3. Tutuklamanm hukuki olmamas1 nedeniyle ki~i hlirriyeti ve glivenligi hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ar;zkr;a dayanaktan yoksun olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

4. Adil yargilanma hakkmm ihlal edildigine ili~kin iddianm ba§vuru yollarznzn tuketilmemi§ olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

5. Kotti muamele yasagmm ihlal edildigine ili~kin iddiamn ba§vuru yollarznzn tuketilmemi§ olmasz nedeniyle KABUL EDiLEMEZ OLDUGUNA,

B. Yarg1lama giderlerinin ba~vurucu iizerinde BIRAKILMASINA 23/1/2019 tarihinde OYBiRLiGiYLE karar verildi.

-Oye Ba~kan Engin YILDIRIM Recep KOMURC-0

-Oye Muammer TOP AL

-Oye M. EminKUZ

-Oye R1dvan GULEC::

18

anayasa mahkemesi ikinci bolum18. ba~vurucu, istanbul 14. agir ceza mahkemesince 19/4/2016 tarihinde...

Documents